Les 6 - Bordboek

6

Brochure

voor de wegbeheerder

Het doorlopend trottoir

het doorlopend trottoir

Redactie Sylvie Trussart en Isabelle Janssens, BIVV Coördinatie Isabelle Janssens, BIVV Met de medewerking van de Afdeling Mobiliteit en Infrastructuur van het BIVV Foto's BIVV Grafische vormgeving en lay-out Dominique Boon Disponible en français. Available in English.

Deze brochure kan gedownload worden in het Nederlands, Frans en Engels op de site www.bivv.be

D/2008/0779/104 Verantwoordelijke uitgever: C. Van Den Meersschaut November 2008

1

Inhoud

1– Definitie

......................................................................................................................................................................................

2– Wettelijke aspecten 3– Inplanting

2

.................................................................................................................................................

4

. ...............................................................................................................................................................................

5

4– Voor- en nadelen

...........................................................................................................................................................

5– Aanbevelingen voor de aanleg

...........................................................................................................

7

9

2

1- Definitie

In de wegcode wordt het doorlopend trottoir vermeld in de definitie van trottoir (artikel 2.40): “De term trottoir duidt op het gedeelte van de openbare weg, al dan niet verhoogd aangelegd ten opzichte van de rijbaan, in het bijzonder ingericht voor het verkeer van voetgangers; het trottoir is verhard en de scheiding ervan met de andere gedeelten van de openbare weg is duidelijk herkenbaar voor alle weggebruikers. Het feit dat het verhoogd trottoir over de rijbaan doorloopt brengt geen wijziging aan de bestemming ervan.”

Ter hoogte van het doorlopend trottoir is de rijbaan onderbroken. De aanwezigheid van

voetgangers wordt benadrukt, ze hebben voorrang op al de andere weggebruikers.

Het doorlopend trottoir onderscheidt zich van een oversteekplaats voor voetgangers (verhoogd of klassiek). Het is in feite een volwaardig stedenbouwkundig instrument. Deze verkeersinrichting gidst de voetgangers en helpt ze om hun plaats in het verkeer op te eisen. Doorlopende trottoirs dragen zo ook bij tot de verkeersleefbaarheid en het algemeen uitzicht van de openbare ruimte. Dit middel, dat geen deel uitmaakt van de rijbaan, heeft tot doel het gemotoriseerd verkeer te vertragen dat over het trottoir rijdt.

Enkele vergelijkingspunten:

Het trottoir loopt door over de rijbaan en de voetgangers hebben er voorrang.

3

Doorlopend trottoir

Voetgangersoversteekplaats

Voetgangersoversteekplaats op verkeersplateau

•V erkeersinrichting uitgerust met boordstenen die in het verlengde van het gewone trottoir liggen.

•Z ebrastrepen aangebracht op de rijbaan.

•Z ebrastrepen aangebracht op een verkeersplateau met toegangshellingen.

•D e inrichting verplicht de voertuigen te vertragen.

•D e gebruiker moet extra waakzaam zijn als hij het zebrapad oversteekt.

•D e inrichting verplicht de voertuigen te vertragen.

•D e voetganger kan een ononderbroken traject afleggen en behoudt zijn voorrang

•H et traject van de voetganger wordt niet onderbroken en hij heeft voorrang.

•H et traject van de voetganger wordt niet onderbroken en hij heeft voorrang.

•S pelende kinderen en stilstaande voetgangers zijn niet toegelaten.

•S pelende kinderen en stilstaande voetgangers zijn niet toegelaten.

•Z oals op elk trottoir zijn spelende kinderen en stilstaande voetgangers mogelijk op voorwaarde dat ze de doortocht van voertuigen niet onnodig belemmeren.

•B etere zichtbaarheid van de voetganger omwille van de verhoging.

•B etere zichtbaarheid van de voetganger omwille van de verhoging.

•H et gebruik van deze verkeersinrichting is logisch omdat het om een verlenging van het bestaande trottoir gaat.

•V erplicht gebruik op ongeveer 30 m.

•V erplicht gebruik op ongeveer 30 m.

•O versteekplaats zonder hoogteverschillen.

•V erhoogde of gelijkgrondse oversteekplaats indien de boordstenen verlaagd zijn.

•O versteekplaats zonder hoogteverschillen.

definitie

4

2- Wettelijke aspecten

Rechten en plichten van elke weggebruiker In de wegcode staat beschreven hoe de weggebruiker zich moet gedragen op een doorlopend trottoir. Het gaat hier over algemene gedragsregels: •O mdat het doorlopend trottoir bestemd is voor voetgangers, hebben ze er voorrang. Ze mogen echter de doortocht van voertuigen niet onnodig belemmeren. De zijstraten moeten uiteraard altijd toegankelijk blijven.

•E en bestuurder die het trottoir oversteekt, moet doorgang verlenen aan weggebruikers die toelating hebben zich op het trottoir te begeven (art 12.4 bis).

Voorrangsregels Eén van de wijzigingen van het verkeersreglement in maart 2007 was de invoering van een eenduidige algemene voorrang van rechts. Een automobilist die eerst voorrang heeft verleend aan de voetgangers op het doorlopend trottoir en nadien verder rijdt behoudt zijn voorrang op de andere voertuigen die van links komen. De voetgangers die zich op het doorlopend trottoir voortbewegen, behouden hun voorrang ten opzichte van al de andere bestuurders.

Kortom: het feit dat een trottoir over een rijbaan loopt en dus doorlopend is verandert niets aan de voorrangsregels.

• I s spelen toegelaten op een doorlopend trottoir? De spelregels op een doorlopend trottoir zijn dezelfde die de gebruikers in het algemeen moeten naleven op de openbare weg.

Op een klassiek trottoir mogen spelende kinderen andere voetgangers, fietsende kinderen of personen met verminderde mobiliteit niet hinderen. Deze regel geldt uiteraard ook op de doorlopende trottoirs. Het verkeer dat over het doorlopende trottoir rijdt mag dus niet onnodig gehinderd worden.

Vanuit het standpunt van een bestuurder is een doorlopend trottoir kruisen ongeveer hetzelfde als een garage inrijden: let op voor voetgangers! Daarom wordt een doorlopend trottoir ook een uitritconstructie genoemd.

De bestuurder moet de doorgang verlenen aan de voetgangers.

5

3- Inplanting

De aanleg van een doorlopend trottoir is het meest aangewezen in stedelijke omgevingen of op straten die nu al grotendeels voorzien zijn van trottoirs. In winkelstraten zorgen ze er bijvoorbeeld voor dat voetgangers ongehinderd hun verplaatsing kunnen afleggen zonder enig hoogteverschil te moeten overbruggen en zonder dat hun traject onderbroken wordt door zijstraten. Vooral voor rolstoelgebruikers en ouders met kinderwagens zijn doorlopende trottoirs ideaal omdat ze niet voortdurend te maken krijgen met hoogteverschillen.

De algemene stelregel is dat doorlopende trottoirs alleen worden aangebracht op plaatsen waar 85% van de bestuurders trager rijdt dan 50 km/u.

Een doorlopend trottoir kan toegepast worden in verschillende verkeerssituaties. Het gekende doorlopend trottoir is uiteraard het trottoir dat over een zijstraat loopt en zo het ene trottoir met het andere verbindt.

Een doorlopend trottoir kan ook aangebracht worden op of naast een relatief grote openbare ruimte zoals een plein.

Hoewel men een doorlopend trottoir eerder in stedelijke of commerciÍle omgevingen verwacht, kan het ook op zijn plaats zijn in woonwijken, zoals verkavelingen, evenals op het platteland. Het kan er inderdaad gebruikt worden als poorteffect van een zone 30 of een

In deze winkelstraat stelt een doorlopend trottoir de voetgangers in staat om ongehinderd hun weg voort te zetten.

inplanting

6

erf, of nog als toegang tot een park, een plein of een verkaveling.

Het doorlopend trottoir veronderstelt een verschil in categorie tussen de betreffende straten. Daarom wordt de aanleg van deze

In dit dorp loopt het doorlopend trottoir langsheen de hoofdweg. Het beschermt de aanpalende woonkernen van deze gewestweg en zorgt voor een comfortabele doorgang.

inrichting niet aangeraden op al de armen van het kruispunt. In het geval het kruispunt wordt gevormd door verkeersassen van dezelfde categorie raden we aan eerder een verhoogd kruispunt in te richten.

Het doorlopend trottoir doet hier dienst als toegangspoort van een erf in een stedelijk gebied.

7

4- Voor- en nadelen

•D e voetganger heeft een comfortabeler traject (voorrang op voertuigen).

•D e voetganger moet zich minder inspannen want er zijn geen boordstenen die gedwarst moeten worden.

•E r zijn weinig voorzieningen nodig voor personen met verminderde mobiliteit: • Het traject kan zonder overbruggen van hoogteverschillen afgelegd worden.

• Het systematisch gebruik van geleide- en noppentegels is niet meer nodig vermits de voetganger voorrang heeft. Dergelijke

tegels kunnen echter soms nog wel handig zijn, meer bepaald als de straat die onderbroken wordt door het doorlopende trottoir breed of druk is. Door een doorlopend trottoir verliezen slechtzienden herkenningstekens zoals de boordstenen die signaleren dat ze een straat zullen oversteken. Ze merken wel nog steeds een auditieve verstoring op door de afwezigheid van gebouwen, maar betreft het een weg, een garage-inrit of een winkelgalerij? Daarenboven wordt in een normale configuratie aangeraden geleidetegels te plaatsen om de as van de oversteek aan te geven. Op

Voetgangers moeten geen hoogteverschillen meer overbruggen. Onder andere voor personen met verminderde mobiliteit en de kinderwagens verhoogt het comfort dus aanzienlijk.

o fiche V oor -n en 1 nadelen

8

een doorlopend trottoir kunnen de geleidetegels slechtzienden helpen om zich in de goede richting te oriënteren. Overleg over de verkeersinrichting met een organisatie gespecialiseerd in toegankelijkheid voor blinden en slechtzienden is dan ook altijd aangewezen.

Een doorlopend trottoir met geleidelijnen voor blinden en slechtzienden geeft een mogelijke kruising met voertuigen aan.

De rode verharding accentueert een bushalte en is dus geen indicatie voor eventueel gevaar.

•V oetgangers voelen er zich veilig. De ruimte rond het doorlopende trottoir moet berekend zijn op overstekende voetgangers: zichtbaarheid, voldoende vrije ruimte enz.

•A ls de doorlopende trottoirs langs een voorrangsweg worden aangelegd, stelt zich geen enkel probleem. Als de doorlopende trottoirs zich daarentegen bevinden op een kruispunt met voorrang van rechts, vrezen sommige wegbeheerders dat de verminderde zichtbaarheid van de zijwegen (doorlopende boordstenen) zou leiden tot het niet naleven van de voorrang en dat de effectieve snelheden zouden stijgen. Het is duidelijk dat, indien zo een weg met voorrang van rechts al te kampen heeft met problemen van overdreven snelheid of van doorgaand verkeer, de aanleg van een doorlopend trottoir langs deze weg de situatie niet zal verbeteren. Om oversteekplaatsen voor voetgangers naast dergelijke wegen duidelijk aan te geven zijn zebrapaden of zelfs verhoogde kruispunten betere oplossingen. Als er op de weg echter enkel plaatselijk verkeer voorbijkomt aan een gematigde snelheid is het risico op inbreuken tegen de voorrangsregels al meteen een stuk kleiner. Het is aan de wegbeheerder om zich uit te spreken voor één van deze twee inrichtingen in functie van de verkeersstroom, het doorgaand verkeer, de effectieve rijsnelheden en zijn mobiliteitsbeleid.

Toch roept elke gewijzigde of nieuwe inrichting vragen op, zowel voor de wegbeheerder als voor de gebruiker. Daarom komt het nog regelmatig voor dat bepaalde inrichtingen door hun ontwerper ten onrechte “doorlopende trottoirs” worden genoemd terwijl ze bijvoorbeeld zijn voorzien van toegangshellingen met kammarkeringen, of zelfs zebrapaden. Deze inrichtingen zijn geen doorlopende trottoirs!

9

5- Aanbevelingen voor de aanleg •H et doorlopende trottoir moet op hetzelfde niveau liggen als het trottoir. Het grootste voordeel van een doorlopend trottoir is dat voetgangers geen hoogteverschil moeten overbruggen. Dankzij de aanleg van een doorlopend trottoir wordt de doorgang van de voetgangers op het trottoir niet gehinderd ter hoogte van de zijwegen. Het trottoir ligt dus overal even hoog ten opzichte van de rijbaan.

toegangshelling. De keuze voor één van deze twee opties is afhankelijk van de plaats en het type doorgaand verkeer. De boordsteen of toegangshelling moet voldoende duidelijk aangegeven zijn zodat de automobilist die er over rijdt er zich van bewust is en zodat het kruisen bijna stapvoets gebeurt, vergelijkbaar met een boordsteen vóór een garage-inrit.

Voertuigen die er met matige snelheid over rijden ondervinden geen noemenswaardige hinder. Als wordt geopteerd voor een toegangshelling (boordsteen van het type voor personen met verminderde mobiliteit), moet die kort zijn en een verticale opstand hebben.

Kortom: De afgeschuinde boordsteen is een essentieel onderdeel van een doorlopend trottoir, de wegbeheerder kan er niet omheen. De boordsteen garandeert de VEILIGHEID van de zwakke weggebruikers, een doorlopend trottoir zonder boordsteen is onvolledig.

Het trottoir is doorlopend en het traject kan afgelegd worden op één en hetzelfde niveau.

•T rottoir en doorlopend trottoir moeten voor het oog één geheel vormen. Door het doorlopend trottoir even breed en met dezelfde materialen aan te leggen als het trottoir creëert men voor de voetganger een visuele continuïteit terwijl voor de automobilist de rijbaan wordt onderbroken.

•A ls de voertuigen over een doorlopend trottoir rijden moeten ze een hoogteverschil gewaar worden. Dit hoogteverschil kan op twee manieren gerealiseerd worden: door een afgeschuinde boordsteen of door een

Deze boordstenen zijn duidelijk gemarkeerd.

Voor de voetgangers is dit de beste oplossing omdat ze een sterk signaal zullen geven aan de automobilisten die erover rijden. Steile boordstenen langs een doorlopend trottoir bieden optimale bescherming aan voetgangers, maar zijn allesbehalve ideaal voor tweewielers.

aanleg

10

•H et doorlopend trottoir moet uit dezelfde materialen vervaardigd zijn als het trottoir.

Om van de voetgangersruimte een homogeen geheel te maken moet het doorlopend trottoir uit dezelfde materialen vervaardigd worden als het trottoir. Het kan echter interessant zijn met het oog op de stevigheid van de inrichting, om betonstraatstenen of tegels van een ander formaat te gebruiken of om voor een ander legpatroon te kiezen.

In dit tegenvoorbeeld betreft het een eenrichtingsstraat die op het doorlopend trottoir uitkomt. De automobilisten rijden het doorlopend trottoir over via deze toegangshelling: bijgevolg merken ze geen niveauverschil op. Omdat de bestuurders recht op het doorlopende trottoir afrijden kunnen ze hoge snelheden halen waardoor de veiligheid van de voetgangers niet is gewaarborgd.

Het doorlopend trottoir dat is verhard door betonstraatstenen loopt visueel duidelijk door in het trottoir.

Deze toegangshelling is wel verantwoord omdat het doorlopend trottoir zich aan het begin van een eenrichtingsstraat bevindt en de automobilisten om het over te steken een bocht

Hier heeft de wegbeheerder gekozen voor hetzelfde materiaal maar van een ander formaat.

van 90° moeten maken. Hiervoor moeten ze hun snelheid matigen. De zichtbaarheid is optimaal op deze plaats, zodat de verschillende weggebruikers oogcontact kunnen maken. Dit type boordsteen dat vooral wordt aangewend voor personen met verminderde mobiliteit vormt geen hinder voor de voetgangers en biedt een groter comfort voor de tweewielers.

De doorlopende trottoirs moeten ook de doorgang van auto's en vrachtwagens, aankunnen. Voertuigen voor onderhoud en levering moeten altijd toegang hebben tot de zijstraten. Daarom verdienen de funderingen en de materiaalkeuze extra aandacht. Hoe kleiner de tegels of klinkers, hoe beter.

11

Als het doorlopend trottoir bijvoorbeeld vervaardigd is uit betonstraatstenen, dan moeten die dikker zijn dan die van een gewoon trottoir.

In plaats van betonstraatstenen van 6 of 8 cm dik, gebruikt men er hier beter met een dikte van minimum 10 cm.

van een doorlopend trottoir te vermijden op fietsroutes en daar te kiezen voor een oversteekplaats op een verkeersplateau om het oversteken comfortabeler te maken.

•Z ebrapaden mogen niet. Niet de voetgangers steken over, het zijn daarentegen de voertuigen die een ruimte oversteken die voorbehouden is voor voetgangers.

De boordsteen werd verlaagd op de plaats waar fietsers het doorlopend trottoir oversteken.

In dit voorbeeld is het doorlopend trottoir correct ontworpen, de markering van een zebrapad mag echter niet.

•K ammarkeringen of toegangshellingen voor verhoogde inrichtingen zijn niet toegelaten.

Het doorlopend trottoir is geen verhoogde oversteekplaats voor voetgangers.

•E n het comfort van de tweewielers? Een boordsteen is natuurlijk allesbehalve comfortabel voor fietsers, bromfietsers en motorrijders. Net als automobilisten moeten bestuurders van tweewielers aandacht hebben voor de voetgangers, ze moeten hen voorrang verlenen en dus ook hun snelheid aanpassen. De boordsteen kan aangepast zijn, maar het is natuurlijk aan hen om voorzichtig het doorlopend trottoir over te rijden met een aangepaste snelheid. De verticale opstand van de boordsteen mag maximaal 2 cm bedragen, dit om schade aan de wielen te voorkomen. De afschuining mag niet te zacht zijn, anders zou het geen enkel effect hebben op gemotoriseerde voertuigen.

Daarom is het aangewezen om de plaatsing

In dit voorbeeld uit Lyon kunnen alleen fietsers het doorlopend trottoir kruisen daarom werd gekozen voor een zachte helling. Toch werd voor een afgeschuinde boordsteen gekozen.

Het doorlopend trottoir heeft een zeer kleine opstand die het begin van het trottoir aanduidt. Gemakkelijk te overschrijden door fietsers maar ongetwijfeld te klein voor gemotoriseerde voertuigen.

aanleg

aanleg

12

Hoe moeten geleidelijnen voor slechtzienden geïnstalleerd worden op een doorlopend trottoir?

Geleidelijnen zijn niet verplicht, maar ze kunnen aangebracht worden als de veiligheidsomstandigheden het verantwoorden.

Slechtzienden hebben nog andere oriëntatiemiddelen. Zo vormen de gevels hun natuurlijke gidslijn die in het geval van doorlopende trottoirs wordt verlengd door lineaire elementen. Daarom is het belangrijk om langs de gevels geen obstakels te plaatsen, zodat slechtzienden ze kunnen gebruiken als gidslijn.

Als een doorlopend trottoir goed is aangelegd met een duidelijk gemarkeerde opstand zal de veiligheid van de zwakke weggebruikers gegarandeerd zijn.

In de drie gewesten is er een verschillende visie over de inplanting van de tactiele tegels.In het Waals gewest worden doorlopende voetpaden aangeduid zoals voetgangersoversteekplaatsen. Dit betekent dat geleidetegels én een waarschuwingsmarkering aangebracht worden. Hier gaat men er van uit dat de blinde of slechtziende persoon het herkenningspunt van de zijstraat verliest doordat het trottoir doorloopt en dat de blinde of slechtziende persoon beter gewaarschuwd wordt voor eventuele voertuigen.

In het Vlaams en het Brussels Hoofdstedelijk gewest daarentegen gaat men er van uit dat waarschuwingsmarkeringen niet aangebracht dienen te worden, daar de voetganger de rijbaan niet oversteekt, maar op het (doorlopend) trottoir blijft. Bij zeer drukke zijstraten en in situaties die voor blinden en slechtzienden echt onduidelijk zouden kunnen zijn wordt een geleidelijn aangebracht.

het doorlopend trottoir

Gerealiseerd door :

Haachtsesteenweg 1405 – B-1130 Brussel Tel. : 02/244.15.11 – Fax : 02/216.43.42 E-mail : info@bivv.be – Internet : www.bivv.be

In 2004 werd onder de noemer Straatcode een nieuw concept in onze wegcode ingevoerd in verband met inrichtingen voor voetgangers.

Eigenlijk is het concept niet volledig nieuw. In tal van gemeenten werden ondertussen al doorlopende trottoirs of uitritconstructies aangelegd.

Maar zoals steeds hebben er op het terrein heel wat verschillende uitvoeringen van deze verkeersinrichting het daglicht gezien.

We vonden het dan ook belangrijk te verduidelijken wat moet worden verstaan onder een doorlopend voetpad en raad te geven in verband met hun uitvoering op het terrein dit om ze duidelijk herkenbaar te maken in het straatbeeld zodat er geen enkele twijfel meer zou bestaan over ieders rechten en plichten.