Netwerk TaalCentraal 1 LWB Thema 6

hema 6 Gevaarlijk spel

Les 2

Les

3

Les4

lnstructies

p.338

lnstructies ordenen en opbouwen

p.340

Luisteren en kijken naar instructies

p.343

Gevaarlijk-g evaarlijker gevaarlijkst

Les 5

6 Les 7 Les 8 Les

-

p.3a6

kopjou en Weeuwsn itje deel 2: over medeklinkers

p.357

De speech

p.360

De kus

p.364

Reed

De engel die niet kon

vliegen

p.367

Zelftoets

p.375

Lettergetetter en spel brekers

p.384

a

LES

lnstructies ... €h dan?

1

L*xwvz - €aa hesah *wzw §

t3* t>*q§*2**{§*

d*irapxratie;{

71fr

axug

k*nraerk*wv*ra *c* izzstrw*ti*

Opdracht

1

Beluister het lied Sltmmer dan de zangervan Bart Peeters en l,olg de tekst.

Let op met lightproducten Kijk uit met vette saus d

Wees altijd jezelf

§

Raak niet verhangen aan applaus

Probeer niet hip te zijn ook niet bewust verlept Verzamel geen [roÍ-eeën en wees blij met wat;e hebt Probeer al eens te ademen Ga niet te ver op zoek Verslik je niet in qlamour Draaq nooit een leren broek

l-ldelheid is zieliqheid, ambitie is een pest Doe enkel waar je goed in bent

1 2

3

Vertel in éen zin waarover dit lied gaat.

N,4arkeer de

-

Waarom gebruikt de liedlesschrijver die vorm van het werkwoord?

-

ln welk teksttype kom je dre werkwoordsvorm dikwijls tegen?

Hoe vorm Je die werkwoorden?

Hoe noem

1e

die vorm van het werkwoord?

N,4arkeer alle imperatieven in de

@ t @ 4

werkwoorden in de eerste strofe. Wat drukken de meeste werkwoorden uit?

tweede strofe.

ln een bevelende zin beveel je of verbied je iemand iets.

De persoonsvorm staat in de imperatief.

Beantwoord deze vragen mondeling.

-

Wanneer luister jij naar instructies?

-

Wanneer lees jij instructies?

Wanneer qeef jil rnstructies?

-

ln welke schoolvakken heb jijsoms met instructies te maken?

Hoeveel zenders zijn er bij een instructre?

338

Thema6-Les1

C

Opdracht

2

Lees hoe je zelf een ku nstwerkje op 1e las of tas spuit.

§

zelf:

§4ri1 fret een &u nstwer$u oRJeJas

w ).W

4

r,

o/ tas

$ '..& ,,&

t§,

:&

OMoeilijk? OMakkie! OMwoah... Offdoorbijten Ohellup!?

,*,.:,.

..:Y:.

De punkers deden het al: goedkoop en snel even een kledingstuk oftas origineel maken met een spuitbus of met textielverf. Wat voor afbeelding daar dan op moet? Wat dacht je van de eerste letters van je naam (of die van je vriendje) ofje favoriete popgroep?

€ i:lil:a

'§;

Í{ t::&.

L

Dit heb

je nodig

..y..

{

:.4&

- een spuitbus of textielverf - bijtextielverf een tamponneerkwost (stevig, met korte hoortjes) - een vel korton -

,t1. ',.:.§ :L,..

$ $

hobbymesjeenschaor

Zo

t& a&

doeje het

- ïeken eerst het ontwerp op het karton.

- Snijd daarna je ontwerp uit het karton.

- Leg het kledingstuk vervolgens plat en leg er een stuk karton onder, zodat de verf niet doordrukt.

- Leg de mal plat op de stof. (Zorg ervoor dat hij niet gaat schuiven!)

- Volg verder de instructies die op de spuitbus staan of op de textielverf.

,,w ''&

& 'x ,L. l,@

4 P.5. Je

ouders zullen het erg fijn vinden als je dit karweitje buiten doet.

,r&,

*

,.& ,.,& Uit: Georgette K\ninq, Mode notendop junior

1 2 3 4

Wat is de bedoeling van de zender (schrijver)?

5 6

N/arkeer de woorden die de volgorde aangeven.

7

Hoe noem.;e deze boodschap (teksttype)?

Welke zinnen gebruikt de schrijver vooral?

Nlarkeer rn die zinnen de persoonsvorm. Vind je ook een onderwerp?

Hoe noem je die woorden?

Welke structuur duiden ze aanT

Woordverklaring voorbeeld een mal = een model, Patroon,

Thema6-Les1

339

f,

Een uitleq in verschillende stappen over hoe je iets moet aanpakken, noem je

een instructie. De verschillende stappen staan in een bepaalde volgorde.

De zender wil de ontvanger aanzetten om iets te doen.

Een instructie bestaat vooral uit bevelende zinnen. Dat soort zinnen begint meestal

met het werkwoord. In een instructie staat het werkwoord dikwills in de imperatief.

Om de juiste volgorde van de stappen voor de rnstructie aan te geven, gebruik je woorden zoals ten eerste, vervolgens, nadien, ten slotte ... Dat ziln signaalwoorden.

t ti

t

Lees altijd de hele instructie voorle begint.

Zo heb je een goed beeld van hoe je product (resultaat) is opgebouwd.

.4,.:,:,'

Wat moet je kunnen?

-

-

een bevelende zin herkennen en vormen; de imperatief herkennen en vormen; instructies lezen en begrilpen.

Wat moet je kennen?

- de kenmerken van een instructie.

lnstructies ordenen LES 2 en opbouwen ïaa$hesc§xlulvw§mg

im«rrarti* izt d* jwlste

1

^^ L".* illí rtuxt

bed*eli*g ,...tt1,i.t1i.i.i.i.r,r-

a

v

*

x i*t *r w attt*v e r.etílit naar

Opdracht

signaalwa*rde*

v*igarndo píaa{s,*n

Znstrx.àezïie

lnstructies ordenen: lees deze instructte Plaats vervolgens de Sllt/-kaart zo dat de afgeronde hoek linksboven zit en de goudk-

leurrge contactpunten naar beneden wijzen. Sluit de Slltl kaarthouder en klik de houder Va St,

Schakel ten eerste het apparaat altijd uit en ontkoppel de lader voordat u de batteri.l verwijdert. Druk op de achtercover en schuif die naar boven om de cover te verwijderen.

Plaats ten slotte de batterij in de batteríjhouder. Klik de achtercover op de

achterzijde van de telefoon.

Verwilder ten tweede de batterij door deze uit de telefoon te tillen Open voorzichtlg het klepje van de SllV kaarthouder.

340

Thema6-Les2

1 2 3

Waarvoor

4 5

lvlarkeer de signaalwoorden.

rs

dit een instructie?

Welke titel zou bll deze instructie passen?

Wat loopt er mis in deze instructie?

Nummer de zinnen om de luiste volgorde (of chronologie) aan te geven

ging het?

Hoe probeerde je de juiste volgorde van de stappen te bepalen?

Noteer een tip voor jezelf:

L

t

Bij een

instructie

is de volgorde van de stappen belangrijk. Helder taalgebruik

bij de instructies zorgt voor een goed begrip: werkwoorden (imperatief bevelende zinnen en gepaste signaalwoorden.

),

t t

Opdracht 2 Instructres bouwen

1

2

L

Lees de titel van de tekst. Lijkt deze tekst een instructre? Waarom wel/niet?

Kun je de titel vertalen?

Lees de tekst.

Keep cool, keep safe ...

Zodra je op het internet gaat, moet je je eigen privacy beschermen. Je moet voorzichtig omspringen met je persoonlijke gegevens zoals je volledige naam, adres, e-mailadres of gsm-nummer.

Je moet goed nadenken over welke foto's je deelt met anderen.

Ook de privacy van anderen moet je beschermen. Daarom mag je nooit hun persoonlijke gegevens of foto's doorgeven zonder eerst hun toestemming te vragen.

Je zult respect tonen voor anderen. Dingen die anderen kunnen kwetsen, mag je nooit zeggen of schrilven.

Foto's of filmpjes online zetten die anderen belachelijk maken, doe je beter niet.

Je hoeft niet alles zomaar te geloven wat ie hoort, ziet of leest op het internet of de chat.

Nocr r : w w tt. c [ Ă­c: k.t afe. b e

Thema6-Les2

341

a

Waarvoor is dit een handleiding?

b

Wat valt op bij deze instructre? Ă­s die op dezelfde manier verwoord als die in de vorige

opdracht?

c

Herschrijf de zinnen op een apart blad. lVaak een duidelijke instructie.

Hoe doe je dat?

Gebruik duidelijke instructietaal Let op de qepaste vorm van de werkwoorden.

Gebruik signaalwoorden. Onderstreep ze in je herschreven instructie.

Lees de tekst in zijn geheel. Klopt alles?

8ry 4

Ontwerp een muismatje waarop je 5 tips geeft voor veilrg rnternetverkeer. Gebruik imperatieven.

Bekijk deze instructres.

t

-

Waarom vallen deze instructres onmiddellijk op?

-

Wat is het voordeel van pictogrammen als instructie?

-

Noteer onder elk pictogram een goede instructie. Gebruik imperatieven.

Hoe noem je deze instructres?

Wat moet je kunnen?

- een instructre in de juiste volgorde plaatsen; - signaalwoorden herkennen en gebruiken; - een informatieve tekst omzetten in instructietaal.

Wat moet je kennen?

- de bedoeling van signaalwoorden.

342

Thema6-Les2

1

t<rn

a

Luisteren en kijken naar instructies

LES 3

instructies heiuisteren, 1ez**

Lv*àsïwrq*vz - spne§<era een keirt* irz*truetle geven

-

Opdracht

1

Bekijk en beluister de clip. Lees eerst de vragen en bepaal het luisterdoel Wat is de boodschap van de clip?

L

-

Wat is de bedoeling van de zender?

-

Wat betekent het latijnse spreekwoord "mens sana in corpore sano"?

-

Wat heeft dit met deze clio te maken?

-

Welk soorr zin

is

"Hoe blijf je fit in je hoofd?'

Welk soort zinnen zljn de tips?

Schrijf de tips op.

Tip

1:

rip

2:

ïip

3:

Staan deze tips in een bepaalde volgorde of is die minder belangrijk?

Schrijf zelf nog 3 tips om lichamelijk gezond te blilven

L

Tip

1:

Tip

2:

Tip

3:

Welke instructies voor welke'acties' zouden hierbij

ku

nnen

aa nsl

ffi'**

uiten?

flpffi §

T

Ër

E"r

Thema6-Les3

343

a

.

Opdracht 2'l

(t ry

Kies met een duopartner een van de mogelijkheden. Je maakt een instructie die maximaal zeven stappen bevat.

Enkele mogelljkheden: een lekker recept (kookkunsqe) een game (Wli - ...) een gezelschapsspel

-

een toverkunstje (kaarten touw - ...)

een bepaalde dans (pas - beweging .. .)

- een tekening - een djembéritme een bepaalde sport (spelregeis bepaalde greep - sprong turnoefeninq ) - een bepaalde hobby (origami - SCra bookin - muziekinstrument ...)

Je mag ook fantaserenl N/isschren vin je wel een nieuw gezelschapsspel uit of kom je met een tovergerecht op de proppen.

Hoe doe je dat?

Gebruik de OVUR-strateg

tr

te.

Oriënteren op de spreektaak a Bereid een duideiijke mondelinge instructie voor: keuze onderwerp, doel van de boodschap. b Boeije klasgenoten met de instructie. c Hoe breng je de boodschap? De spreektips bij aandachtspunten in het kader zi;n nuttig voor deze opdracht.

:i

I .:

.

,: :. ,a,

t

a.

It ,.

#r

?

!:...;í;

@ @ t:

Voorbereiden van de spreektaak a Lees de theorie bij les 1 opnieuw. b zoek informatie op over het onderwerp van de mondelinge instructie. c Wat is belangrijke en wat minder belangrijke informatre? d Noteer de verschillende stappen In een schema (spreekbriefe).

Al leen sleutelwoordenl e welke hulpmiddelen heb je nodig? spreek duideltjk af wie wat meebrengt f Noteer de afspraken in je schoolagenda.

)t

] t,

l: 1

t ull

il.

g

: il

]

E

i,

Uitvoeren van de spreektaak a Geef de mondelinge tnstructre aan je klasgenoten. b Houd tijdens het uitvoeren rekening met alle aandachtspunten (zie evaluatiefiche).

Reflecteren op de spreektaak PRODUCT

a b c

je voorbereiding volledig of te uitgebreid?

Heb.je rekening gehouden met de tips/aandachtspunten?

Heb je je doel bereikt?

Was

Woordverklaring 344

Thema6-Les3

scrapbooking = Prenten boek, Plakboek

í

!

a

a'

lr

PROCES

a b c d

lt. !l

Hoe heb je de opdracht aangepakt?

Heb je goed gebruikgemaakt van je oriëntatie en voorbereiding?

Welke tips onthoud je voor de volgende opdracht?

Wat lukte je al heel goed?

,. ,aa

tk

l.l

iti

ti

Gebrulk deze checklist om jezelf en elkaar te beoordelen.

Werk met twee verschillende kleuren. Je gebruikt de kleur en de kleur E voor je k asgenoot.

Ë

!:,,

1i

E

voor jezelf

i b.

{ la,

@

Algemene aandachtspunten

@

Articulatie: spreek duidelijk lntonatie: vertel niet alles op dezelfde toon

Houd oogcontact met je publiek.

]i

Score:

110

{i lit

0123

I li'

r

"geen cijfer 0

2

0

2

i

L

"qeen cijfer

L ,, l:

23

Verzorg je taal

íii i:

*

Specifi eke aandachtspu nten De instructie bestaat uit verschi Er

worden geen stappen overgeslagen

Score:

110 1

, l:

1

De stappen staan in de juiste volgorde.

Ze bevatten af en toe een signaalwoord

123

Je gebruikt bevelende zinnen en de imperatief.

123

Het tekstdoei is duideii;k.

t::

t L

tl:

*

tl

L

Je klasgenoten vonden dit een goede instructie.

Resultaat:

i: B

120

t tta

,,.

i

Tips/aandachtspu nten:

-

li :à

Ë

ë

"wordt beoordeeld met een cijfer bij een vo gende spreekopdrachtl

'L

Wat moet je kunnen?

-

rnstructies beluisteren, lezen; een duidelilke, korte instructie schrijven en geven.

Thema6-Les3

tr

345

LES

Gevaarl ijk - gevaarlijker

4

-

*guurlijke trappen\lew varga§iXkZxg teal \ , \ffi"/ biivoeqlíike ffi * jezelf naam.woord€n'. beschruven veíburgen / \

gevaarlijkst

"**',"ïffiE@

Tm*§fu*se§'amawar*g

Opdracht

1

k**rnerke*

ha+ r,ercr['il

tuss**

zat

*n$*st

brz

Lees de twee fragmenten uit de jeugdboeken en beantwoord de vragen.

Ik kan me niet bewegen. De angst houdt me in zljn greep. Ik kijk van ma naar pa naar Gret. Allemaal rood. Allemaal dood.

Onmogelijk. Dit is niet echt. Een nachtmerrie ... dat moet wel.

Maar zelfs in mijn ergste nachtmerries heb ik nooit zoiets als dit gezien.

Ik weet dat het echt is, gewoon omdat het te afschuwelijk is om niet echt te zijn.

Uit: Darren Shan. Crootmeester van het kwaad

ik mijn ogen opsloeg, wist ik dat me iets te wachten stond wat gruwelijker was dan alles wat ik tot dan toe in mijn ellendige leven had meegemaakt. Ik lag in een kelderruimte, op een koude vloer van

I

aangestampte aarde. Er brandde één kaars, die het misschien nog een

urdd&rI\t&Fí

Toen

uur zou uithouden. Aan haken in de balken hingen allerlei medische instrumenten en de vloer vertoonde donkere plekken die erg op plassen bloed leken.

Uit:

1 2 3

*iïitrr1": I

ffiHI{ 'i*' 'q'.

ti:'''";

",.

Wat doet de schrijfster in de laatste zrn (van het tweede fragment)?

Wanneer gebruik jij vergelijkingen?

Geef een voorbeeld vanuit je eigen vriendenkring, thuissituatíe of

jij de dreren en hun menselijke

eigenschappen?

1

Verbind de woorden uit de eerste kolom met de woorden uit de tweede.

Let op, in de tweede kolom worden meer woorden vermeld. Vul daarna de tabel correct in

2de kolom: dier

l

sluw

A

kreeft

2

glad

B

spin

3

doof

C

aal

4

bang

D

VOS

.d_._...9..

Thema6-Les4

FT

"}trE§nrq'' Be'P.sh

Nlarkeer de woorden dre voor jou angst oproepen.

l ste kolom: zo ... als

346

+É.i.1

Fi.ona Higgins, Het zv;arte geheimenboek

Los ín duo deze oefening op. Je krijgt 5 minuten. Ken

o

1.i,r.rï{k:1ir6

5

blind

E

pauw

6

trots

F

kat

7

rood

G

lammeqe

H

wezel

I

1

L

2

)

2

)

VIS

K

moi

C

4

.)

kwartel

6

J

7

Vorm vergeliikingen met de drernamen die je in de vorige oefening niet gebruikte Diernamen Zo

als een

Zo

als een

Zo

als een

Zo

als een

Ken;e er nog? Vul ze aan. Gebruik de afgebeelde dieren.

L 3

Zo

als een

Zo

a

Zo

als een

Zo

als een

Zo

als een

ls een

Onderstreep in de vorige oefenrngen de dieren die Ă­ets vertellen over jouw karakter of aard.

Noteer in twee zinnen met welk dierlijjezelf soms vergelijkt. Je mag gerust erbijverteilen wanneer dit gedrag zich voordoet.

Bijvoorbeeld: Als Ă­emand zijn taak thurs vergeet, ben ik zo

nijdig

als een spin oF spinnildig

Thema6-Les4

3 47

a

4

Wat bedoelt iemand wanneer hij van jou zeqt dat

a

grijze ffiUis:

b

vroege vogel

c

ongelikte beer,

een ... bent?

1e

d bezige bi1'

f -

koele kikker: /Markeer de woorden die de eigenschap van het dier aanduiden.

Hoe noem je die woorden?

--

Hoe veranderen die woorden?

Opdracht 3 'Trappen'in allerlel teksten

..

.

Wat is reclame? Wat is het doel van reclame?

1

Bekilk en beluister de reclamespots.

Wat is de aller-, aller-, allergaafste reclame? Bekilk de Top 0 van de gaafste en mooiste reclame ooit ... Waanzinnige special effects, indrukwekkende concepten en spectaculaire fi lmbeelden staan hierbij centraal. .1

Marketingland's tv-roclamo ïop 10 9J ToS

§alí

2

ïSÍ

saver, gn*fstel

lamespot

1

Loekie Calvé)

iamespot

2

en je kan tegen stootje

Laat de beelden op je inwerken. Denk ook na over het geluid en de gebruikte taal.

Welke vraag van het communicatiemodel staat hierbij centraal?

3

Welke woorden zijn superbelangri;k voor elke reclame?

Noteer ze terwijlje de reclamespot beki;kt.

Wat onthoud je het gemakkelijkst van de reclamespotjes?

4 348

N/arkeer de'belangrijkste'woorden in deze reclamezinnetjes en in de affiche voor een fitte school

Thema6-Les4

Woordverklaring een concept = een ontwerp

!t: ' :,-.

"Echt lekkerl'

r (kaas)

(brandstof):'Absoluutdewarmstel' nalds (fastfood)

"i\4cDonalds is alti.ld goedl' "De zu ivelste verwen nersl'

uivel)

(communicatie): "Het is leuk

als

je weet dat je de snelste bentl'

ln thema 3 kwam het bijvoegli;k naamwoord al aan bod. wat je toen leerde,

@

is verder aangevuld in deze vastgespijkerd.

ö

Definitie

*

Wat is een bijvoeglijk naamwoord (bn)?

Een bilvoeglijk naamwoord geeft een eigenschap of toestand van een zelfstandiq

naamwoord.

Gebruik Het geeft meer info over een'zelfstandigheidl Het maakt een tekst mooier, concreter.

Afhankelijk van de communicatiesituatie gebruik.le wel eens een andere vorm van het bijvoegiilk naamwoord.

Bv. De reclamemaker heeft het altijd over de beste, de goedkoopste, de mooiste, de snelste . ..

Je gebruikt de

trappen van vergelijking. Als je twee dtngen mer elkaar vergelijkt, kunnen ze hetzelfde zijn, kan het ene groter zijn dan het andere, of kan het ene het andere overtreffen :

(.!:::,:.1;r',',,.i,'

ilt);)

.la,i:,ii.i':(;ii::itt.):.::

i,t:ltr

i]al a-]jil!'l-!.íria::a.j:,:

l,.,a,il,..i

Kenmerken van een bijvoeglijk naamwoord

L

1

Een bijvoeglllk naamwoord kan aan een zelfstandig naamwoord voorafgaan: ,_i.:

2

r*#e <;tt!!,

,:i_ri

s*erÈ;,:ur,-;:

Daarnaast kan een bijvoeglijk naamwoord ook deel van het naamwoordeli;k

gezegde ziln.

ii sf*rÈ. i',,,'ii1ti ;:it::-,i) il .rl.: -sícrfu

:',tii:t': vrici'tlJ

3

a,l:, rla,,a t;t-:c1,.i.

Een bijvoeglijk naamwoord kan verbogen worden.

Bijverbuiging pas;e de spelling van het bijvoeglijk naamwoord aan. ji, r:§#:5;l;:, ' ,',i , l*r3#:ge i,1-.i:t iltrt , ;,')

4

;..ielt:i. lili:trí:i:ï.:{:.

-, _ , r_::r,

rir

íG*q= .j::; t:t-.:r

-

.1,1,,

9--4g§ i:r_i ,:i-:i';

- |i,'L

_.r':r

gï#s,ri.i

í*d*

ara:

,.:l

t.it.9/l

re**àe ir;,'ri,li:Ilr gtri#e

rli;ij

trappen van vergelijking vormen: ::',r. i.t:i i; st:::i,;, liii l: ,.t::r!;e r.:;i ;s ai, ilaí(5ia-: . .

Je kunt drie

.

Thema6-Les4

349

a

opdracht

4

iVlarkeer de bijvoeglijke naamwoorden rn de tekst bil de cartoon.

Gewichtheffen is de rl'ljkste sport.

Basketbal is een

arlijke sport. nis is een gevaarlijker sport dan voetbal.

@

@ Welke trap van verge ijking gebruikt de tekenaar? Noteer de juiste naam in de tabel.

Noteer bij vorming hoe je de trappen van vergelijking schrijft. Vul nu de tabel verder aan.

Vorming:

Vorming:

Vorming:

gevaa rlijk

gevaa

gevaa riijkst

rl 1 ker

snel

hoger braafst kna p

groot

@ @ _ Opdracht

Wat stelje vast in verband met de spelling?

5

Ken je andere gevaarlijke sporten? Over extreme sporten vind

je meer informatie op het internet

Daar kun je trouwens surfen zonder gevaar op breuken Lees de teksten. Nlarkeer de bijvoeglijke naamwoorden

?

Speed ski

ï

Dit ls 's werelds snelste niet-gemotoriseerde sport en éen van de gevaarlijkste sporten. Skièrs dragen speciale speed ski's en aërodynamische pakken om van een berg af te vliegen met snelheden tot 250 km per uurl Dat is bijna zo snel als de geluidsbarriere. Een crash betekent bij speed ski dikwijls de dood.

* iö

13

N aa r :

www.c

u

lrka n oa I n I

Thema6-Les4

350

ru

à Ë

a

Herlees de onderstreepte zin. ln welke trap staat'snel'?

Waarom wordt het woord snel zo krachtig?

Welk verbindingswoord (voegwoord) wordt hier gebruikt?

t

-

Wat je vertelt, komt vaak krachtiger over wanneer je een vergelijking gebruikt dan

wanneer je de vergrotende of overtreffende trap gebruikt.

t

vergelijking gebruik je het voegwoord als en de stellende trap van het bn

ln zo'n

(bijvoeglijk naamwoord)..1:: l-l':l

,:-:at'.ii

iti!i;:;:t:;,',alr.,/-:

fÉ-':,' ::i:..li.ri,a-:i1.,','

Lees deze tekst

L

De Mount Everest is niet de hoogste berg op aarde.

Hij is met zijn sneue B B4B meter veel kleiner dan de machtige I\,4auna Kea Deze onderwaterberg is dus hoger dan l\,4ount Everest!

Het zijn geen tweelingbergen. De ene berg is niet zo hoog als de andere.

1

Onderstreep de woorden die de vergelilking aanduiden.

Wat is het verschrl tussen het gebruik van'als'en'dan'in een vergelilkende boodschap?

t

Hoe verwoord je de vergelijking? Waarom gebruik je

'l

ze?

4}

trap van het bijvoeglijk naamwoord vergelilk je twee (meer) dingen of mensen met elkaar. Je vertelt dat een bepaalde eigenschap of bepaald kenmerk bij dingen of mensen in dezelfde mate aanwezig is. lt4et de stellende

r*!

ZG

lí,,ei,q .:/.

l]::i.:,.'rr;i:Ir--1!i;i:.rr.':,li,,.,i:,§*'**ijV*figSf.St.-:,,','l',.',',,,.:,r:, -,rl'ir:,r.:,.

2

IVet de vergrotende trap van het bi.lvoeglijk naamwoord vertelje dat een

bepaalde eigenschap of bepaald kenmerk bij dingen of mensen niet in dezelfde mate aanwezig is. i::ia:,t-::! tt..-;''1111.,ia1:';1

3

' 1 -r.

" ger"*efigef díïi:,ri,"i.;"--:'ll:''-,

li:'ir::

Nlet de overtreffende trap van het bijvoeglijk naamwoord vertel je dat een

bepaalde eiqenschap of bepaald kenmerk bij dingen of mensen in de hoogste mate aanwezig is. ,i,:'i

*

iir

:.:

i

: ; e I u,f *f ;3fu S ̀'

:', i,-i'':

Woordverklaring Sneu

= teleursteil end

I :,,':l

-j

r,-:'r,-;

r;

17:,1,n;;11 -'

ur*Fryàsf

Thema6-Les4

351

2

Vul de zinnen correct aan. Gebruik als of dan. lk ben groter

mi.1n

N/i;n boekentas is zo licht

broer een veert1e

--

lk woon dichter bij de school

l\l ie ke

/Vlijn broer ts met zi;n frets gevallen. Hi; is zo zwart

roet.

Bedenk zelf nog enkele zaken die 1e met elkaar kunt verqelijken. Gebruik als en dan

Opdracht 7 Trappen van vergelijking: de onregelmatige vormen

tt

Onderwerp

Mag

Het bijvoeglljk naamwoord: de trappe,- an \e cé l ng

Moet

/

Afgewerkt

jalnee

Correctie

Hoe?

onregelmatige vo[men

1

n sta

poefe

n in

,/x

g

o@ ,/X o@ ,/x e@ ,/x o@ ,/X e@

Bn in vergrotende en

overtreffende trap 2 Vastgespijkerd lezen 3 Verbeter de oefeningen uit stap 1 met behuip van de vastgespijkerd uit stap 2

4 Verder oefenen 5 Vlieg in je pen je werkte enthousiast oan de opdracht - 2

:#;;;

= onvoldoende

je

(l)

Evaluatie .le

Verbeterd

leerling (met sleutel) of leraar leerling

q q

lee rlin g

.l

leraa r leraa r

q q

er nietveel zin in

= voldoende

(2)

l**rffi3

= goed (3)

Opmerkingen en tips

kunt de trappen van vergelijking correct

en gepast gebruiken.

Je werkte zelfstandig.

le werlre ordel'.l- en rpï.

Je had voldoende ttjd Je

verbeterde alles correct.

Wat moet je kunnen?

- het bn onderstrepen; - zinnen vormen met een stellende, vergrotende en overtreffende trap.

Wat moet je kennen?

- de regelmatige en onregelmatige vorming van de trappen van vergelijking.

,:._:

1

'r

I ii ,i

ii

.f.....§.

352

Thema6-Les4 Fry

Contract

1

lnstapoefening: gebruik de bijvoeglijke naamwoorden (bn) die tussen haakjes staan in de vergrotende of overtreffende trap.

I

Een beroemde

2

Volg

zat\gu

is vaak (populair)

dan een geschiedkundige figuur

jijde modekleuren of vind je dat maarflauwekul?

Gisteren

trokletoch een (modieus)

jurkje aan dan vandaag.

3 N/i1n moeder 4

wil geen kat, omdat ze het (vals)

5

Die jongens zien er chic uit! Ken ji; die

Wie van hen vind

dingen

een schouderklop;e dan een vreselijke berisping

Het is in ieder geval (goed)

6

is.

"Dat is nog zo kwaad nietl"riep de leraar verrast uit."lk heb al (erg) meegemaaktl' Leerlingen kri;gen (graag)

L

huisdier

en het motiveert hen rneer

(chic)

jij het (chic)

Jongen in leans?

?

ln het begin was ik (geneigd)

om haar verhaal te geloven

Nu twijfel ik aan wat ze me allemaal vertelt.

7

Wat is de (gelezen)

krant van V aanderen?

Vastgespijkerd: lees de onregelmatige vorming van de trappen van verge ijking Vraag de leraar om uitleg, als je iets niet begrijpt.

#

#

Onregelmatige vorming

Stellende

trap 1

Vergrotende trap

Overtreffende Extra/tips: goed om te weten trap

Bn die op -r eindigen:

krijgen meestal een -d í)a)í.:L;ia.i;

I

1'.:L,r .{.;i'

OCt,)t.;1,:..it a,!.::í

tii itt::i::t l-:Ct;j:::'.'i:tt:le:

l-ir,

r..r,'-:

1.,t,1i-r.

I

l'

2 Bn die op - e eindigen: krijgen alleen een -r iale io;il.

ít'ii.C5f iaZ€

vaak ornschreven met meest regelmatige vorm op -st is ook mogelijk

3 Bn die eindigen op - s (of sch): geen -st, wel -t I ssms mcest iil;rir-i:ir:'L,l ilirlíii.lrial'titi

i,.:L;,;;;7';

tar.l;-si

r;i:i

í.ei::i,t:.i:':taj::li:a!l

#

1r-1,11,;f i31,r1,--r,

ö

....#r}

Thema6-Les4

fl/

353

*

4

5

Bn met: afwijkende vorm goed beter best graag lrever liefst kwaad erger ergst

Verbogen vorm van chic (deftig) Jr,r!

6

van kwaad naar erger

!i,

!l-ra

!r

ri!-il

chique mensen (deftig, verfijnd)

Een aantal bn, vaak in combinatie met een vorm van zijn

omschrijving .-r:,-:..:r '

met

meer

omschrijving met meest

, 'r:

i.lf,l-l:a;t

1-':r-:;l \ia:a-:a.jij:

gebruikt:

l

7 Deelwoorden als bn gebruikt, de betekenis van het werkwoord

omschrijving met

.i.'::ar.:'a;r

meer ,-

;:-)€Ír-.1 r,

ajartaia ;-)€€':aa:a-ti.a '.-,.;-:i1:t,l

i'itea::

blijft

omschrijving met meest

,-' ,, ,,' ':?:: ritat:ir ae\'::.

i-j!:':!;l!i.:.)[j ::e.l:i l:;lllli.]i:.:l

Àlaaf! le hebt een geSlOtener karakter dan ]e vader.

* Contract

3

Verbeter de oefeningen uit stap 1 met behu p van de vastgespijkerd uit stap

2.

Verder oefenen Lees de fragmenten en markeer de bijvoeglijke naamwoorden.

-

Noteer de gemarkeerde bn's in de eerste kolom.

Noteer in de tweede kolom de juiste trap van vergelijking.

Bouw een nieuwe zin in de derde kolom. Gebruik het woord uit de eerste kolom in een andere trap van vergelijking.

Doe zoals het voorbeeld

1

lk leg de hoorn neer en blijf ernaar staren, alsof op het schermpje toch nog het nummer van de beller zal verschijnen. lt/ama heeft ongelljk, dit is geen dwaze grapjas die lukraak een nummer intoetst. Deze man kent ons nummer. lk snap het niet. Waarom dle geheimzinnigheid?

Uit: Kaila Stoefs, De schreeuw op de muur

2

Waarschijnlijk koos meneer Kreupelhout mij uit omdat ik de lichtste van de klas ben en hij me dus zonder veel moeite rond kon slingeren.

Uit: Jeff Kinney, Het leven van een loser

3

We zoeken een grote man met grijs haar en een kaal plekje in het mldden, als een spiegelei.We kijken uit naareen lieve jongen met haarvoorzijn ogen en een roodT-shirt

met daarop: BORN 2SKB ...

Uit tennyVolentine

354

Thema6-Les4

1a

holte:

a

.É,itï!i) l'ix.rj

4

Beste lezers

Het lijkt ons dat u een fa ntastische dochter hebt. Wij geven u de raad haar dat op rijd duidelijk te maken. Bijvoorbeeld, door haar de donkerrode sneakers te kopen die ze in de op de boulevard in de etalage zag staan. En dan uw probleem met deze aardige man ... lJit: Do Von Ranst, it|ijn hondenjonqen

Gemarkeerd bn

I dwaze

Trap van vergelUking.

Noteer S, V of O

Nieuwe zin, andere trap van vergelijking

S

llet afgekeurde doelpunt was cle meest dwaze beslissing die de scheldsrechter kon nemen

2 3

4 5

6 7 B

o 10 11

12

\-

Contract 5 Vlieg in je pen, maar lees eerst de tekst.

- Denk eerst na over vier goede redenen om afstand te houden in het verkeer.

Lees de tekst giobaal. Nlarkeer het centraalthema en de tussentitels. :

Vier goede redenen om afstand te houden

@ @

t

Veiliger je voor je voertuig voldoende ruimte laat, heb je tryd om te remmen. Je loopt dus minder risico om tegen je voorligger aan te knallen als híj plots remt. Bovendien geef je jezelf ook meer tUd (en ruimte) om kleine obstakels of diepe plassen op de weg op te merken en te ontwijken.

1

!l

,,

t

Als

,* ti

Ia

'i L

:. i, l:,

achter zich. Dat is vervelend en stresserend, ook voor de bumperklever zelf. Afstand houden is veel hoffelijker en rustgevender. Zo geefje de bestuurders die de snelweg willen oprijden, ook de kans om veilig in te voegen.

Thema6-Les4

355

u i:

3 Milieuvriendelijker Als 1e afstand houdt, moet je minder remmen en optrekken. Daardoor verbrandt de motor mrnder brandstof en stoot je voertuig minder vervuilende stoffen uit.

il

:i

i.

!

í I

u :li

4 Goedkoper Als je geen afstand houdt en voortdurend remt, verslijten de remmen van je voertuig sneller. Je moet meer optrekken en verbruikt dus meer brandstof. Bovendien loop je meer

kans op ongevallen en ook daar kunnen veel kosten aan vasthangen. Afstand houden levert je dus ook een besparing op.

Noor www.uitvueg.be

r

B

Hoe doe je dat?

Oriënteren op de schrijftaak tot de redactieploeg van een tijdschrift waarin deze rubriek aan bod komt 'Vier goede redenen om ...' [aat je fantasre spelen en schrijf samen een kort artikel.

IVlogelijke titeis:Vier goede redenen om NIET te spieken, Vier goede redenen om WEL af te wassen, Vier goede redenen om WEL te lezen ...

Je behoort

$.iË,I i1#1,iïÈ

o

@ @ §'à-ëiË.Ëii{

Eï,ftë

!t

356

r$

Voorbereiden van de schrijftaak a Overleg over het onderwerp dat;e zult kiezen.

Gebruik een spinschema. Schrijf individueel alle mogelijkheden op. Daarna bekijk je elkaars sprnschema's en omcirkelje de mogelijkheden dle het meeste voorkomen.

Werk deze fase snel af. Zo houd je meer tijd over voor de verdere urtwerking. b Noteer opnieuw in een sprnschema welke redenen belangrijk ziln. Werk nu onmiddellijk samen. Durf te schrappen en te overleggen orn een voorlopig spinschema uit te werken.

Uitvoeren van de schrijftaak a De redenen geef je weer met een bijvoeglijk naamwoord in de vergrotende trap.

Elke reden krijgt een alinea met een korte verduidelilking (2 tot 3 zinnen) b Vergeet de tirelen tussentitels niet! c Werk het schema verder uit rn zinnen, die aan de opgegeven evaluatiecriteria voldoen Reflecteren op de schrijftaak a Controleer of ;e tekst voldoet aan de criterra. b Pas de schrijfoefening aan indien nodlg. c Bekijk het resultaat en ga na of je alle stappen van het OVUR schema precies volgde.

Thema6-Les4

il 1::

a

Evaluatiecriteria - Vier goede redenen om ...

/10

Je gebruikt bijvoegli;ke naamwoorden en de trappen

van vergelijking.

Je zorgt voor afwisseling in de zinsbouw. Je begint af

2

en toe met een ander zinsdeel dan het onderwerp.

Je zorgt voor afwisse ing in de woordkeuze. Je

3

vermijdt

loperwerkwoorden zoals doen, maken, zeggen ...

4

Je verdeelt de tekst in vier korte alinea's van minimaal

ïwee en rlatin-aa' d,ie zinnen -je spelt de woorden correct en past hetluiste gebruik

5

van leestekens toe. .le medeleerlingen vinden deze tekst gesiaagd!

6

L

0

0,s

0

0,5

0

1,5

2

1,5

2

0,s

1,5

2

0

0,5

1,s

2

0

0,s

1,5

2

1

1

nee

deels

)a

Trp voor een volgende schrijfopdracht:

Wat moet je kunnen?

- figuurlijke taal gebruiken om mensen met dieren te vergelijken; - de trappen van vergelijking vormen; - de bijvoeglijke naamwoorden verburgen en de spelling aanpassen; - )ezelf beschrijven aan de hand van bestaande vergelijkíngen.

Wat moet je kennen?

- het verschii tussen een zelfstandig

-

LES 5

naamwoord en een bijvoeglijk naamwoord; de kenmerken van een bijvoegli;k naamwoord; de regelmatige en onregelmatige vorming van de trappen van vergelijking.

kopjou en Weeuwsn itje deel 2: over medeklinkers Reed

%pr *W,*ws

*

rn * d

*W"trZ

*W,*r

* *$

uitsprek*n

{ï*

t

{t h*«t*nï*ryv*rz w*ykïaran

&atsLer *w ^ f.aa*b*s**jr*aur*§u,og Wad*rlayzds*

2*tz*r**txïtïnati*s

Luister eerst naar hoe het niet moet. Verbeter de sprekers en doe het zelf correct.

Wat vond je van de tekst?

Probeer hem na te vertellen. Wat is er anders?

Nl m mmm mmm medekl i nkersl Je leerde al dat klinkers stemhebbend zijn.

it/edeklinkers kunnen stemhebbend of stemloos zijn.

Dat is een belangrijk verschil.

Lees deze strip uit de Jommekesreeks De erfenis van Sorgeloos.

Thema6-Les5

357

Het hís ie qelukt !

Boemel .fe"beht heen hechte- broedman !

lk pen ontroerd !

Kwak, Fana

Met tie sak feefoeter, tíe tk fan tje

Uit: Jef Nijs, De erfenis van Sorgeloos

G)

Tan

eten w(1' elke tag ferse en forse tíkkeneitjes I

Ballon Comics 201I

Wie ziln deze mannen? Hoe zou jij hen omschrr1ven?

Wat is kenmerkend aan hun taalgebruik?

,

Opdracht

3

Beki;k en lees aandachtig deze woordgroepen.

hout-houdt*houd

gebouwd

volkssage - massage

lach - lag

- chemie chatten - schat - clip - concert cel perziken - ogenblikken fronsten - bonsden chocola cake

-

met

citroen

-

qelijk

amai- mailen lusten - lucifer

1

Wat is er allemaal aan de hand met klanken en letters?

Wat is het eerste dat je opmerkt?

2

Noteer woorden die met een c beginnen, maar die je als s uitspreekt.

Thema6-Les5

ffi

onmiddellijk cent

gekauwd

metershoog

$.r 358

-

Welke klinkers volgen er altijd wanneer je de c als s uitspreekt?

3

Hoe zit het met de betekenis?

Soms worden woorden op dezelfde manier uitgesproken, maar anders geschreven. krap en krab Wout en woud wij en wei

-

Vul aan met drie duo's en geef de betekenis van de woorden.

Eenzelfde sch rijfwijze, dezelfde

L

u

itspraa k, maar

a

ndere beteken issen

Je kent ze allemaall

Wat rs volgens jou: een bank?

-

@ @

een veer? een vleugel?

Bij de

klanken zrjn er klinkers en medeklinkers. Klanken en letters vor-men

.,,- 'l -

Er bestaan in

,, , . ' .::' ,::-. _-'

_r-

-: -, ,

.

het Nederlands drie medeklinkercombrnatres die samen éen klank

vormen: ch, sch en ng. r:,. a,'t,ta,:-,rj'ri:- ,lair-.::ir. ,,,r-.tt,:trJit

L

*

oeen 1-1-reiatie.

r,ii'rrr.

Homoniemen zijn woorden die hetzelfde klinken, op dezelfde manier geschreven worden, maar een verschillende betekenis hebben. t.,,: il€ri

iri-ri:'i

i:i.::1í::Í:ir.,;-1::',.'r:-,;:r:)il

1,:1

;.11

t

ijr':,.r'i:t,.1 i:-,ili,:::,'ll

111r,;.1r-,r1;q];l',,CLri:,i-'il,:a-_a;.i-.liti--1.1:,',Yll:,-.1;,-:i,,;r..1.t::.r,..

tip

Dit alles kan je helpen bij het spellen!

Wat moet je kunnen?

- de medeklinkers correct uitspreken; - homoniemen verklaren.

Wat moet je kennen?

- de mogelijke lettercombinaties in het Nederlands.

Thema6-Les5

#

3s9

**n §tl*rair* t*k*t

De speech

LES 6

**gríjp*n

l-itera§r §exen - sprekc*n

.a#,llll]illlllr

eer' m,!t:i sireec|'!

SCnilJVen

Opdracht

1

Lees het fragment

riÍ Harry potter

en de vuurbeker.

Harry Potter en de vuurbeker Aan het begin von het schooljaar komen de leeilingen van Zweinstetn samen ln de grote zoal om gezamenlijk te eten. Zoals elk jaar spreekt professor Perkamentus, het hoofd van de school, zijn leerlingen toe.

wil graag juliie aandachr vragen, want ik wil een paar mededelingen doeni ze professor Perkamentus.'N4eneer Vilder, de conciërge, heeft me verzocht om jullie op het hart te d ru kken dat de lijst van voorwerpen die binnen de kasteelmuren verb,oden zijn, dit jaar is uitgebreid met lodelende Jojo's, Fragmentatie-Frrsbees en Blijvend Beukende Boemerangs. Naar ik heb begrepen bes aat de volledige lijst zo'n vierhonderdzevenenderttg voorwerpen en ligt hij ter inzage op het kantoortje van meneer Vilder, voor het geval iemand hem controleren will De mondhoeken van professor Perkamentus gingen even een beetle omhoog '1k

.,

:t.

't':, 'Het is tevens mijn onaangename plicht om jullie mee te delen dat het schoolkampioenschap Zwerkbal ditlaar niet gespeeld zal wordenl 'Wat?'riep Harry on!]l!tst. Hij keek naar Fred en George, ziln medespelers uit het Zwerkbalteam.

Die staarden Perkamentus aan en hun lippen bewogen geluid oos, maar b ilkbaar wa[en ze te geschokt om een woord te kunnen uitbrengen. :' Perka mentus vervolgde: 'Dat is da n kzij een gebeu rten is d ie in oktober va n sta rt zal gaan, het hele schooljaar zal duren en veel van de tijd en energie van de docenten in beslag zal nemen maar ik weet zeker datlullie het schitterend zullen vinden.Tot mijn grote genoegen kan ik aankondigen dat dit jaar op Zwernstein . . .'

Perkamentus schraapte zíjn keel.'Zoals ik al zei .. is ons de eer te beurt gevallen om de komende maanden gastheer te zijn van een buitengewoon opwindend evenement, dat ai meer dan een eeuw lang niet heeft plaatsgevonden.Tot mijn grote genoegen kan ik jullie meedelen dat dit jaar het Toverschool Toernoot gehouden za I worden op Zwei nstei nl 'Dat moet een GRAP zi)nlzei Fred Wemel luid.

3l: Bijna iedereen lachte en Perkamentus grinnikte waarderend.

'Dat is géén grap, meneerWemelizei hij.'Hoewel ik, nu u het zegt, van de zomer wel een hele goeie hoorde over een trol, een feeks en een kabouter die aan de bar zitten en -' Professor Anderling schraapte luid haar keel.

'Eh - maar misschien is dit niet echt het juiste moment... nee...lzei Perkamentus.'Waar was ik ook i!; alweer? O ia, het Toverschool ïoernooi ... aangezien sommigen van jullie waarschijnli;k nret weten wat datToernooi inhoudt, hoop ik dat degenen die dat vrél weten me zullen vergeven dat ik een korte uitleg geef. Denk rustig aan iets anders, zou ik zeggen.

Het Toverschool Toernooi werd zo'n zevenhonderd laar geleden voor het eerst gehouden en was bedoeld als vriendschappelijke krachtmeting tussen de drie grootste Europese toverscholen 4i) Zweinstein, Beauxbatons en Klammfels. ledere school koos een vertegenwoordiger en die drre vertegenwoordigers namen het tegen elkaar op tijdens drie magrsche opdrachten. De scholen waren om beurten gastheer van hetToernoor, dat elke vijf jaar werd gehouden en iedereen was het erover eens dat het een uitstekende manier was om vriendschapsbanden op te bouwen )5

360

Thema6-Les6 onthutst = ontzet, vàn streek

a

tussen;onge heksen en tovenaars van verschillende natLonalttetten tot het aantal dodelijke .... slachtoffers de pan uitrees en hetToernooi gestaakt werdl 'Dodelijke slachtoffers?'fluisterde Hermelien geschrokken IVaar de meeste andere leerlingen schenen haar ongerustheid niet te delen; velen zaten opgewonden te fluisteren en ook Harry

:'

was eerder nreuwsgrerig naar hetToernooi zelf dan bezorgd om diegenen dle honderden jaren geleden waren omgekomen.

'ln de loop der eeuwen zijn er verschrllende pogingen geclaan om hetToernooi nieuw leven in

te blazen, maar met weinig succesivervolgde Perkamentus.'Onze eigen Departementen

L

van

lnternationale N4agische Samenwerking en Nlagische Sport en Recreatie hebben echter besloten dat de tijd rilp is om weer een poging te wagen. Gedurende de zomer zijn we druk in de weer geweest orn te garanderen dat er deze keer niemand in levensg evaar zal verkeren. 'i In oktober zullen de hoofden van Beauxbatons en Klammfels arriveren met hun oeselecteerde kandidaten en de uitverkrezing van de drie kampioenen vindt tildens Halloweó plaats. Een onpartiidige waarnemer beslist welke leerlingen waardig zi;n om te rnogen strilden om de ToverschoolTrofee, de eer van hun school en duizend Gal;oenen persoonlilk prijzengeidl 'lk doe meel'siste Fred Wemel. Zi.1n gezicht glom van enthousiasme bij het vooruitzicht op zoveel ", roer-n en rilkdom, maar hij was niet de enige die zich al als kampioen van Zweinstetn zag. Aan alle afdelingstafels staarden de aanwezigen gefasc neerd naar Perkamentus en voerden fervente fluistergesprekken met de leeriingen naast hen.ïoen nam Perkamentus opnieuw het *oora "n werd het weer stil in de zaa 'lk weet dat iedereen staat te trappelen om ervoor te zorgen dat deToverschoolbeker bij Zwein;;" stein terechtkomtizei hij,'maar desondanks hebben de hoofden van de deelnemende scholen, in overleg met het /\linisterie van Toverkunst, besloten deze keer een leeftildslimiet te stellen aan de deelnemers. Alleen leerlingen die oud genoeg zi;n en dat betekentzeventien jaar of oucler komen voor inschrijving rn aanmerking. Dat'zer Perkamentus met enige stemverheffing, want verschetdene aanwezigen hadden verontwaardigd geprotesteerd en Fred en George Wemel tt: keken woedend -'is naar ons idee een noodzakelijke maatregel, aangezien de opdrachten ti;dens het Toernooi, ondanks al onze voorzorgsmaatregelen nog steeds bijzonder moeili;k en gevaarlijk zullen ziln. Het is hoogst onwaarschi;nlijk dat leerlingen, die nog niet in het zesde of zevende jaar zitten, die aan zouden kunnen. lk zal er persoonlijk op toezien dat te Jonge leerlingen, die van plan zijn onze neutrale waarnemer een poets te bakken, niet in hun snode 'r opzet zuilen siagen om Zweinsteins kampioen te wordenl Zi.1n lichtblauwe ogen twlnkelcien vrolijk toen ze over de opstandige gezichten van Fred en George gleden.'lk zou;ullie daarom beleefd willen verzoeken geen kansioze inschrijvingen te doen alslullie nog geen zeventien ziln.

De afvaardigingen van Beauxb,atons en Klammfels arriveren in oktober en zuilen het grooiste gedee{te van het jaar op onze school verblijven. ik weet zeker dat lullie onze buitenlandse gasten t:',1: met alle gff.lÉt zullen behandelen en jullie volledrge steun zullen geven aan de kampioen van Zwetnsteln, als hij of zij eenmaal gekozen is. En nu is het al laat en k weet hoe belangríjk het is om alerten goed uitgeslapen tezijn als jullie morgenochtencl metde lessen beginnen. Naar bedl .

Hoppa hoppal' Uit.

l.K Rawling, Harry Potter en de vuurbeker

Veronderstel . jij neemt straks besliss ngen in het'ToverschooltoernooilJe moet ook een speech houden.

fervent = vurig, enthouslast

egards ' e'rb;ed' rèsptrc1 on[7do alert = attent, oplettend

Thema6-Les6

361

@ g@

oe doe je dat?

Denk na over: drie opdrachten voor de deelnemers.

- hoe je een winnaar zult bepalen.

- een speech. Jij bent de voorzitter van de jury. De voigende les geef je een speech waarin 1e de opdrachten aan het publiek meedeelt.

Hoe pak je de spreekopdracht aanT Werk vanuit OVUR en stel jezelf de gepaste vragen die je eerder dit laar inoefende.

tr

OriĂŤnteren op de spreektaak a Bepaalje spreekdoel. (Wat wilje bereiken?)

b Houd

c

rekening met de ontvanger. (Voor of tegen wie spreek je?)

Houd rekening met de criteria. (Waar zulle op letten?)

Wat is het spreekdoel?

Welk teksttype maak je?

Wie

I

is

je publiek/de ontvanger?

Voorbereiden van de spreektaak a Denk na over de belangrijkste boodschap. (Wat wilje precies vertellen?) b Verzamel de informatie vra de w-vragen. (Wie - wat - waar - wanneer ...) c Bepaal de volgorde van de info.

- Wat moet er zeker in staan?

-

Vuldit spreekkader in als voorbereiding.

Aanspreking (en korte inleiding) Spreekdoel Boodschap

Noteer met sleutelwoorden

(opdrachten) 1

362

Thema6-Les6

i

.]

2

,:

:

l

l

3 :

: : : .

Afronding/ slot

i :

L

i

!T

Uitvoeren van de spreektaak

.

. .

: ,

.

:

Oefen je monoloog.

Dit zijn elementen waarop je wordt beoordeeld.

-

l l

-

Je spreekt je publiek aan.

Je houdt rekening met de doelgroep.

vermeldt de drie opdrachten.

Je legt duidelijk utt wat de opdrachten inhouden.

Je rondt je spreekopdracht gepast af.

Je

Je spreekt Standaardnederlands.

Je houdt rekening met articulatte, intonatie, volume en tempo.

.:

E

L

.:

Reflecteren op de spreektaak

Hoe ging het?

Ben je tevreden overle spreekopdracht? Jalnee

Heb;i1 je doel bereikt? -Jalnee Wat zou je de volgende keer op dezelfde manier doen?

Wat zou je anders aanpakken?

Wat moet je kunnen?

- een lrteraire rekst begrijpen; - zelf een'mini'-speech schrijven en houden over een toverschooltoernooi.

Thema6-Les6

#

363

LES 7

k:t:{1ï11*{?:*{l

De kus l** xry n - t;*

***

ï,*k*Zty?** en

Ícnmi

* * *fu r* t;"try i rz x tekstd * *1, b * * d sxh ap E e dl a*zt ey"r kr*r:t*nargike$

ees

dit r"anLenarLikel

Harry Potter moet leren kussen LONDEN - Toveren kan hij, maar kussen moest hij nog oefenen:

bij de opnames van de film moest hoofdrolspeler

Daniel Radcliffe een kusscène dertig keer herhalen. "Mijn God, dat was leuk'i zegt de acteur in de Britse boulevardkrant Sun. iffe en zijn tegenspeelster Katie Leung, die de rol van Harry's vlam Cho Chang vertolkt, waren eerst allebei nerveus voor de scène, maar na een tijdje vonden ze het kussen oké.

Nerveus hoeft niet!

"Daniel is een goede kusser. lk heb er erg van genoten'i zer Leung. Radcliffe had met haar gepraat en haar verzekerd dat ze niet nerveus moest zijn. David Yates, producent van de Potterfilm, verklaarde:"We hebben de scène vaak gedraaid, ze is heei liefdevol'l De dvd met de beroemde kus is vanaf vandaag te koop.

Naar: Gazet van Antwerpen

Lees ook het gedicht van Toon Tellegen en de eerste strofe uit Kus van Thera Coppens.

'Zal ik je eens een levensgevaarlijke kus geven?'

Ze ging op haar tenen staan, legde haar hand rn mijn nek

en gaf mij een levensgevaarlijke kus, zo'n kus die aan een zijden draadje hangt en heen en weer zwiept, om zijn as tolt en wegschiet ik kon hem niet tegenhouden, ik riep,

zwaaide met mijn armen, holde hem achterna zo'n kus die zich omdraait en aanlegt, iets hoger, iets lager, zo'n dodelijke kus.

Uit: Toan Tellegen, Als we vlammen waren

Kus Laatst zag ik er weer twee ze kusten elkaar op de teevee

zijdeed haar hoofd achterover en zijn lippen raakten haar

het duurde heel lang en

je kon wel zien

hoe fijn ze het vond.

mond it 1t

,: tl lr

il a.

!

Thera Coppens '.;'..

364

'.

{.

r§ r$

Thema 6-Les7

1

Vergelilk het krantenarrikel en de gedichten.

Bekijk de vorm en de opbouw. Vul de tabel aan met een kruisje.

a

De vorm van een tekst. Welke term bi; welk teksttype?

Vergelijking ls er een

Krantenartikel

Gedichten

titel of kop?

Vind 1e een inleiding? lVarkeer ze. ls er een slot?

Rilmt de tekst? ls er een inde

ing in strofenT

Zijn er alinea's?

L

ls de tekst

opgebouwd in verzen?

Zie 1e een iliustratie met onderschrift? ls de taalzakelijk? ls de taal speels/poëtisch?

ls het ritme belangrijk?

b Bestudeer

de inhoud en het doe . Welke term past bij weik teksttype?

Vraag ls

Krantenartikel

Gedicht

befenen op kussen'het centraal thema?

ls de tekst objectief?

L

ls de tekst

ontspannend of emotlef?

ls de tekst informatref? ls de tekst subjectief?

2

Wat lees je het liefst: een krantenartikel of een gedicht? Verklaar je antwoord.

Gebruik de correcte termen.

emotief 'n L'-''rd boos of triest

oP

h''

gevoel, maakt je blil of

f&

Thema6-Les7

fuëqJ

#É

365

@ @

Ă&#x2013;

t

*rrnr"nartikets

-

beschrijven actuele gebeurtenissen; zijn duidelijk en meestal objectief: geven enkel feiten weer; zijn informatieĂ­

Opbouw

-

kra ntena rtikel

:

krantenkop,

inleiding

-

midden (met verschillende alinea's)

-

siot,

vaak illustratie, soms met onderschrift, tussentĂ­tels of tussenkopjes bil langere artikels

Gedichten

-

zijn ontspannende of emotieve teksten; ztjn niet gebonden aan vorm of regels; bestaan in verschillende vormen, bv. elfe,limerick; hebben vaak verschillende strofen; worden opgebouwd met verzen; rijmen soms, maar niet altijd.

Gedichten drukken emoties (gevoelens) uit, daarom doen mensen ciikwi;ls een beroep op gedichten bi; belangrijke (emotionele) gebeurtenissen bv. bij huwelilken, begrafenissen en geboortes.

t

Wat moet je kunnen?

-

kenmerken van bepaalde teksttypes herkennen en benoemen; tekstdoel, boodschap, manier van verwoorden bespreken voor gedicht en krantenartikel.

Wat moet je kennen?

- termen gebrurken die bij de kenmerken van bepaalde teksttypes behoren, bv. bij een gedlcht en een krantenartikel. : ,

Leestip

366

Thema6-Les7

"''

De engel die niet kon vliegen

LES 8

*-§tenmÉ

tekst

Iiïeraiíe !e

begrijpen, \ !nleven "\* efln

einde verzinnen

./

vt:l$r een verhaal til sïraties ' tfiïerpreteren I

r l*N*vz - tmm§b***fu*r"xw§ mq

","qtrff&,$q \

rliffhananr

;;;;;i;f*;

kennis rrroeilijke terrnen, syíronremen,

h*rnoniemen

^

Opdracht

1

Lees het fragment uit het boek De engel die niet kon vliegen van Nlario Gommeren

1 De

engeldie niet kon vliegen

Rafael en zijn broertje Croco wonen in een kartonnen doos. Hun

moeder ts prostituee en heeft geen tijd voor hen. Hun vaders kennen ze niet. Croco is niet zijn echte naam, maar Rafael naemt zjn zevenjang broertje zo, omdat hij bijt als hij boos ts. Samen ',. met Gabriel, een jongen van veertien die bij hen slaapt, leven ze op straat. De jongens gaan lt4-surfen of metrosurfen

L

:,:

I ai1:i:l.ir

:,.ii

: ,.-'

.

,:

...

.:;:i.1;ii:;+:Ètriirirrl

ri.'

:

:: :a'

,a,,.

ï.li

i

r.i

;: -.

*,.

-:

r

f:

...

Gabriei en ik gingen naar een metrostation omdat hii een leuk spel wrst. N,4etrosurfen heet het. l\,4aar voordat ik je ga vertellen hoe dat gaat, moet ik eerst even iets kwiit. lk was namelijk

.,,, niet van plan om 1e iets avontuurlrjks te vertellen, want ik wil helemaal geen avontuurli-1k leven. N,4aar dat metrosurfen lannco was behooriilk heftig. Gevaarlijk, zeggen sommigen wel eens. lk geloof dus heus dat het een avontuur was. Dan weet je dat vast. Gabriel had het wel eens eerder gedaan. Hij had op de radio gehoord dat er ): kinderen waren die dat deden en dat het gevaarlijk was. Dat die kinderen onverantwoord bezig waren. lk denk dat hil het daarom eens wilde proberen.

.r)

L

:r

Normaal qa ik altijd in de metro zitten. Of staan, als het erg druk is. Gewoon, zoals alle andere mensen. lk ga graag met de metro, omdat je dan naar alle mensen kunt kilken die instappen en uitstappen. Soms ga ik zomaar met de metro. Niet omdat ik ergens naartoe moet, maar alleen om gewoon een beetje heen en weer te ri;den. Onder de stad door. ledereen lijkt altlld haast te hebben. Vooral mannen met stropdassen om en met zwarte tassen, dre haasten zich alsof ze door hongerige tilgers achterna worden gezeten. l\laar ook oude vrouwen met ouderwetse, glimmende damestasles. Die zijn nlet meer zo goed ter been, maar in de metro lopen ze als kieviten.

Vandaag gingen Gabriel en ik niet in de metro zitten, maar erbovenop. We sprongen op de

laatste wagon toen de metro zich langzaam in beweging zette. We klommen op het dak.

De metro ging steeds sneller. Plat op onze buik gingen we op het dak liggen en we hielden ons vast met onze handen aan de rand. Door de snelheid ging mijn lichaam vanzelf omhoog. :;'r Aileen mijn handen raakten de metro nog. Het leek net of ik zweefde. 'lk vliegl lk vliegl'riep ik.'lk lijk Harry Potter wel!' 'lMaar dan zonder die maffe briliriep Gabriel. lk kon hem door het oorverdovende lawaaivan de metro bilna niet verstaan.

De metro remde aí omdat hij het volgende station naderde. IVijn lichaam landde zachtjes weer ir op het dak. We bewogen ons niet, zodat niemand op het perron ons kon zien. Gabriel gaf me ziln lijmzakje.

te moet een beetje snuivenizei hij.'Dan is het nog leukerl De metro vertrok weer. Het leek of hij sneller ging dan daarvoor. lVijn lichaam zweefde weer en Gabriel had gelijk. Nilet een beetje,iRe§é,íwas het nog leuker. lk deed miln ogen dicht en voelde .:it;) me een,aV,i§,À,',

Croco vroeg of hij mee mocht toen ik weer eens met Gabriel ging metrosurfen. N/ surfen noemden we het eigenlijk, omdat we rnetrosurfen een te lang woord vonden voor zoiets leuks.

Croco zeurde niet zo erg als om een trommel, maar hij werkte wel weer op mi'1n zenuwen.

Thema6-Les8

367

'.:, !e bent er te Jong voorizer ik.'En bovendien

is het gevaarlijk en daarmee bastal

Croco haalde zrjn schouders op. 'lk mag nooit iets;zer hil beteuterd.

Eerlijk gezegd vond ik dat hil daar wel een beetje gelijk in had, maar ik zei het niet.

!e bent een zeurpietizei ik in plaats daarvan.

'.:, 'lk ben helemaalgeen zeurpiet.Van onze moeder mag ikvastvee meerizerCroco.

'Dat denk ik nietizei rk.'Ze moet hard werken en ze is best strengl 'Nou, gaan we nog of hoe zit dat?'

'Nee, we gaan niet. Jij gaat niet mee À/-surfenl Croco baalde, maar hij legde zich erbij neer.

r.:

Croco kan niet slapen. Dat gebeurt wel vaker. Dus vertel ik hem een verhaal. Over bruine beren díe een winterslaap houden. Ze slapen wekenlang zonder wakker te worden en zonder te eten. Voordat ze aan die w nterslaap beginnen, eten ze heel veel zalm dre ze rn de rivier gevangen hebben.

Zoveel dat ze voor wel twee maanden genoeg hebben. En tijdens die winterslaap dromen ze de hele tijd over zalm in de rrvier.

Croco luistert aandachtig rnaar nog steeds kan hij niet slapen. Niet dat het nu zielig wordt, maar hi; huilt wel. Er roit een traan over zijn wang.

'Waarom huil jei vraag ik.

'Omdat ik niet kan slapen en omdat ik nog steeds niet genoeg geld heb om een trommel te kopeni

r,,; antwoordt

hij.

'Je moet geduld hebben. Blijven sparen.Weet

je dat er mensen ziln die hun leven lang voor iets

sparen? Er bestaan zelfs mensen die hun hele leven hebben gespaard en toen ze eindelijkal het geld bij elkaar hadden om te kopen wat ze hebben wi den, gingen ze doodl ,'i

)

Het helpt niet. Croco gaat alleen maar harder huilen. Ook over zijn andere wang rolt een traan.

Een krokodillentraan.

'Goedizeg ik.lkvind het bi;zonderonplezierig als iemand huilt.lk kan er helemaal nietteqen.

'Lurster. Binnenkort mag je met Gabriel en mrl mee ofi-r te gaan i\4-surfenl ln één keer stopt hij met huilen en dat was nou precies de bedoeling.

'Echt?'zegt hijterwijl hij zich bijna verslikt in zrjn tranen.

Croco haalt zijn neus op en met zijn handen veegt hil zrjn tranen weg. Zwarte vegen blijven achter op zijn gezicht, want hij heeft al dagenlang zijn handen niet gewassen. "ie bent de liefste broer die er bestaatizegt hij.'lk hou van jou, Rafael. Te amol ::rir 'Ga nu maar slapen izeg ik. lk denk na over wat ik hem heb beloofd. Croco is veel te kiein om mee te gaan I\4 surfen. Hopelijk vergeet hij het, maar dat zal wel niet.

|

.

)::

lk fluister in Croco's oor dat ik ook van hem houd, maar dat hoort hil niet Een winterslaap, za lijkt het wel.

is

diep in slaap.

Beloofd is beioofd. De dag was aangebroken waarop Croco mee mocht om te gaan i\4-surfen.

Hii was er opgewonden van. Eigenli;k had ik zelf niet zo'n zin om te gaan. Tegen beter weten in hoopte ik dat hil zou vergeten wat rk hem had beloofd. Gabriel en Croco waren niet te houden. 'lV surfen, Í\4-surfen!'brulden ze in koor en met gebalde vuisten alsof hun levens ervan afhingen.

Dus gingen we. Het regende die dag. Croco's schoenen waren glad geworden van de modder waar we doorheen waren gelopen en daardoor gleed hil uit op de roltrap van het metrostation.

Hij had enkel een klein schaafwondje aan zijn knie.

'Doet het zeer?'vroeg

ik.

Het huilen stond hem nader dan het lacl'ten.

368

Íleer. Hil

Thema6-Les8

a

Op het perron rnoesten we lang wachten. Alle metro's hadden watvertraging vanwege de harde regen. Ergens in de stad was een station helemaal volgeJopen met water en daardoor waren een r

(li)

pa

a

r

trajecte n q qslle

rTr

{

'Laten we het morgen nog eens proberenizei ik. We hadden al lang gewacht en ik was er niks gerust op m'n kleine broertje mee te nemen op het dakvan een metro.

'We wachten nog tien minutenizei Gabrlel. 'ia5

1'tO

1

i.li

Dus wachtren we tier miruten.

Gabrielzong liedjes die hij uitzi;n hoofd kende. Hiphop. Echtzrngen was het niet, want in hiphop wordt niet gezongen.Ze zeggen de teksten harclop. Rappen heet dat. De lied;es rilmen wel, maar ze zijn nlet erg vroli;k. Ze gaan over geweld rn grote steden, revolvers en levensgevaarlilke spellet.les.

Toen de tien minuten bijna voorbij waren, kwam er een n-retro. Gabriel vertelcie Croco precies wat hil moest doen. lk hield Croco's hand vast. Zijn hanclwas nat en triide. lkwist niet of dat door de regen kwam of dat hi; het misschien zo spannend vond dat hij er klamme handen van hacl gekregen.

We sprongen op het dak van de metro. Dat ging alvast goed, ook ai keek Croco een beetje angstig uit zijn ogen. De metro begon te ri;den. Steeds harder en harder. We lagen plat op onze buik op het dak. N/aar het voelde lang niet zo lekker als alle andere keren. De metro gierde door de donkere gang.

AngstvallighieldikCrocoindegaten.lkvoeldenieteensdatikzelfzweefde.Crocoiachte,maar

k

zag aan zijn gezicht dat hil het liefst wilde dat het afgelopen was.

'Hou je goed vast!'brulde ik.

120

Even leek het goed te gaan. We zweefden, maar toen gebeurde het. 'lk houd het niet meerl'riep Croco.

Ttjn zwarte haren waaiden naar achteren. De metro ging sneller en sneller. '/Vrjn armen doen piln. lk houd het niet meer!'

1)5

lk probeerde mijn kleine broertje vast te pakken, maar dat lukte niet. Gabriel probeerde het ook, maar hij lag te ver weg. 'lk wll dat het ophoudtl'riep Croco.'Help me danl, En toen begaf de kracht in ziln armen het. Hij liet los en werd doorde snelheid meegezoqen, c1e

metrogang

t

ai)

in.

'Rafaell'hoorde ik hem roepen. lk kon niks doen. Het leek uren te duren voordat we op het volgende metrostation aankwamen.

Nog voordat de metro stilstond sprongen Gabriel en ik van het dak. Zonder iets tegen elkaar te zeggen renden we de donkere metrogang in. Op zoek naar Croco. Eerst hoorden we nog het geraas van de metro die alweer wegreed. En toen hoorden we niks meer.

'Crocol'riep ik.

'Crocol'riep Gabriel ')

35

lVichaell' pr obeerde i^.

N/ichaelwas immers ziln echte naam.

N,4aar

er kwam geen geluicl. Het bleef stil.

Utt: l\4ario Gamrneren, De enqel dre ntet kon vlteqen

1

Beantwoord deze vragen, nadat je de tekst gelezen hebt.

Hoe heten de drie personages u t De engel dre niet kon vliegen? Noteer hun echte namen.

a b

Waarom zou de schri;ver voor deze namen gekozen hebben?

.#\ "r""ยง""""""" gestremd = vertraag d

Thema6-Les8

ffi:oo

trtr sยง

2

c

Verk aar de titel

d

Wie van de personages is de ik-persoon?

e

Tegen wie spreekt hil rechtstreeks?

ln de tekst zljn enkele woorden gemarkeerd.

a Tot welke taal behoren ze? b Wat betekenen ze? Bij woordenschatstrategieĂŤn in thema 2 leerde je de werkwilze

waarmee de betekenis kunt achterhalen. -le kunt bijvoorbeeld de betekenis van een woord uit de 1e context afleiden of 1e kunt n het woord zoeken naar woorden die je wel kent.

@

-

Don ,'

Avron. dit lijkt op het Franse woord

-

wat

Basta

3

Wie begon met rnetrosurfen?

Waarordeedhidat?

4

Waarom snuiven Gabriel en Rafael lijm?

5

Wat zou

6

Het fragment eindigt met .. . Waarom stopt de tekst hier.

a

1i1

tegen de huilende Croco zeggen?

Deze technie( noem io

b Denkle dat Rafael zijn broertle

370

terugvrndt? Waarom denkle dat?

c

Zou Croco dit avontuur overleven?

d

Hoe zou;ij willen dat dit verhaal afloopt?

Thema6-Les8

betekent

a

Lees en bekijk de fragmenten uit Linus.

1

Voor het lezen ... Bespreek samen.

Welke spelletjes speelde 1ilals kind?

Hoorde daar verstoppertje bil?

Wat ziln de ideale plekken om verstoppertje te spelen?

Zou )e verstoppertje op het strand kunnen spelen?

2

Lees, beki;k de fragmenten. Geef je mening

ita

I

a

::

,

{ ii,

!. a.

::

L.re; l::

| -.:r{r

,, r,;r., ,; i: i::.,r. ;.r. ),

-i li

;:a :.rui:!t

I,,i:

i.::i,i

a: 'aa

lr

:i

,ji:r

u'!!i,. :,...,;

1

'

,,

I .a

,

_il.ii,! n;iiird flr; jir,rr: :.-:: l -" ; ;tt:lr l:itit: .]l -.::;r!-i:t '::,i:iii§' :ji :,.ir;,.,.r] airr:,i1,:L,

:jr1! rÉil rrij..!

.,.r1ii: i.a:: irlEi

:irj l

.,:,.ri:rri,rlt'.: il: :i -,,. :i,:' r-:r:r:t:.:r: ,i

1

TlHdetrieí&Jarrc. mlrreef!-i*uro ,

,

# ar+.r ,ryd)" u .-

-."4 u

{,1sti

f1,J$ U op e, mtuloP.

\.i,

i

'

Iiii tiry het h§is *t t§tffi

ï li

këteialevnrd*rtmatea iiet

'

dr,

fori*fin d* Brieerbu* gtijdm

&" lle valgerde d.tg werd s ro de dsur ge6'c1ó. Li**+ wa altq+ thris Mcedcr deed net

rwn txwdrtu{lP+c

l:

I

i

lr 5. a,

tirmof*dededrur

,

{}p d* ér*mgcl lag en *welcgr" Ín de #Éeiöp sat €e*&*fi* m *p d*t &aa4ir *tm*l

,

§lsit-ie sgsn

m

a

tl

t€i tflt ti€ff, I

i

lt: .::

'q,:

a a

,

Thema6-Les8

371

a

h

r Vmr hem ëp dÈ sti*p

Ilii Íit (,ï.)

Ëiitift* eÉs jass*n. wxe klet*nat, eat een vi*ja in dc na! van e!j*j*r, lret $pnrtfldc.

ll:

111

i

X 'lFie t*n

ja?'vreg

Llnus"

'lk hm je bmer', z*i daJo*gon, Bn hii healde het visje uit ziJn zaL 'Hlw"rorjou', roi hd, 'I(om hlnssn', z*i Liaí§.

ln

de lsukes

vcldr Lixus e*r yam met wt*r ** hij go+ide h*i virjr eriu. '; 1, ,' J., .-' i, : i r; : :; i.i!,rr.

'Bods', rsi deJo*gen.

'%tmn

h*b ikJ* nog amit gezlenl'

te fuett ee

al

wx;6ezlea, mar je

hst sttand, mam*, jil eu ik W* §!re*l*ee r6ffitsptrxrtje i$ de duifle!!. §as

rBí€È

wl aaÉ

Mm*t*lde a{ Jeil

Ys3raÍ Ée fust

*ef§tr

paer hoe har* jnllie *ok a*chtea, mij voc*lerr j*llir uiet,

372

Thema6-Les8

m

toer acg heel klein.,.'

Ik horrde jullie roeperr, tràÈ{ iL zaí ts gse# qlrstspt, Het werd doEker ss ik ms hele*rceI altee* op heg strund.

Ik kreeg àet kaud, Ik rclde uerelfep, enviel i* slaap.

És reu §a*g,

?

˧ a

L

:iri * iiI*.í.it f,i;:t;r .Ir, c,r:.rrir.+r 'ljr.l i, nrr:i:t1 :ii,r; l:it.

l:rÍ:]ii:6r11.

j

L

Lrulr** li*;,

Uit: Linus, lr,4ieke Versyp, Preter Gaudesaboos, Sabien Clement (ill.)

Thema6-LesB

ยง

Je voert een gesprek over de fragmenten. Deze vragen kunnen daarbij aan bod komen

Je hoeft nrets te noteren.

Hoe gaan Linus en zijn moeder met elkaar om? Hebben ze een warTne of een koude relatie? ls het toeval dat Linus eerst tot tien moet tellen en zijn ogen moet sluiten voordat zijn broer opduikt? Waaraan doet dit jou denken?

Lees de brief van Ltnus opnteuw. Wanneer opent een mond zich steeds wilder en wijder?

De lucht is blauw. Dus ik kan er in het diepe blauw tuimelen. ln welk diepe blauw zou le nog

meer kunnen tuimelen?

Herken jij soms beelden ln de wolken? Vertel.

Denk je dat Linus'broer de brief echt heeft ontvangen? ls het toevai dat Linus'moeder Boris niet zret? Hoe kun je dat verklaren?

Waarom zou Linus een visje krijgen van zijn broer? Waarnaar verwijst dit?

Hoe komt het dat de vis van Boris nret meer in de kom zit wanneer moeder thuiskomt7 Welk gevoel heb;e na het lezen en het beki;ken van dit fragment?

Aan welke lezers zou je Linus aanraden? stel dat je dit boek in een catalogus moet plaatsen, onder weik trefwoord zou ;e het rangschikken?

Hoe wordt dit verhaal verteld, via woorden of via beelden? Of zijn ze beide even belangrilk?

Vind jijdat prenten aileen thuishoren in boeken voor jonge kinderen? ls er remand die jij (soms) mist?

Heb

ji,1

iemand die dood is al opnreuw ontmoet? Hoe zou dat kunnen?

Wat moet je kunnen?

-

-

-

een lrteraire te(st beqrijpen; je inleven in een wereld die voor jou tamelijk onbekend is; zelf een einde verzinnen voor een verhaal; een cliffhanger aanduiden; inzien dat illustraties soms zelf ook een verhaal vertellen; je in een literaire tekst inleven.

3

rs 1

m \.*""

'

374

Thema6-Les8

Wat moet je kennen en kunnen na dit zesde deel?

Luisteren en spreken komen in deze toets niet aan bod, maar op p. 376 vlnd je wat je wel kunt oefenen.

Hoe gebruik je de zelftoets?

Stap

1

De leraar vertelt je welke toetsopdrachten of welke delen van een toetsopdracht p.376-377 )i1zu1t maken. ie markeert ze in de tweede kolom van het overztcht op

Stap

2

Je maakt de

Stap

3

Na de toets controleer je met de correctiesleutel.

toets,le vindt de toetsen vanaf p 377

le duidt op het schuifbalkje

L

rn kolom 4 aan hoe je scoorde.

Hoe ging het?

;:X.X;},

het lukte heel goed

-

meer dan 70 %

-

goed

(3)

het ging behoorlijk :70o/o - 51a/o: voldoende (2)

het moet b,eter Stap

4

-

de helft of minder

- onvoidoende ('l)

Op basis van je resultaat bepaalle aan welke extra basisopdrachten (B);ij zelfstandig werkt. Extra basisopdrachten vind je vanaf p. 382. Als je niet alle opdrachten maakt in de klas, kun je ze gebruiken om thuis verder te oefenen voor Nederlands. Soms zul.1e van de leraar een verdrepingsopdracht (V) krijgen

Thema 6 - Zelftoets

p. .,

Basis ,l

2

377

)ao )/()

Uit ies I ,2,3'. lnstructtes een bevelende zin kunnen herkennen;

-

p.

B]

382

B)

382

83

383

V]

de imperatief kunnen herkennen en vormen;

-

instructies kunnen beluisteren, lezen; een duidelijke, korte instructie

-

kunnen schri.lven en geven; signaalwoorden kunnen herkennen en gebruiken;

-

een instructie in de juiste volgorde

-

een informatteve tekst kunnen

kunnen plaatsen;

omzetten n instructietaal;

-

de kenmerken van een instructie kunnen opsommen; de bedoeling van stgnaalwoorden kunnen formuleren.

3

378 Uit es 4: De trappen van vergelijking - Ă?iguurlijke taal kunnen gebruiken om

m

v) V3

mensen met dieren te vergelijken;

-

de trappen van vergeli;k ng kunnen vorrnen;

-

de bijvoeglllke naamwoorden kunnen verbuigen en de spelling kunnen aanpassen;

- het verschil tussen een zeifstandig -

4

379

naamwoord en een bijvoeg ijk naamwoord kunnen aanduiden; kenmerken van een bijvoeglijk naamwoord kunnen geven. de rege matige en onrege matrge vorming van de trappen van vergelijking kunnen maken.

Uit les 5: lrledeklrnkers en homoniemen

-

de medeklinkers correct kunnen uitspreken;

- homoniemen

376

Thema 6 - Zelftoets

kunnen verklaren.

@@

380

5

Uit les 7: Vergelijk een krantenbertcht met een gedicht

-

kenmerken van bepaalde teksttypes kunnen herkennen en b,enoemen, tekstdoel, boodschap, maniervan

verwoorden kunnen bespreken voor qedicht en krantenartikel; de termen die bij de kenmerken van bepaalde teksttypes behoren kunnen

gebruiken, bv. bij een gedicht en een kra

L

Een

1

ntena rtikel.

goede instructie rnoet duidelijk zijn en vraagt om aangepast taalgebruik.

,.i

Herschrijf de zinnen op een apart blad zodatze een instructie vormen Gebruik d uidelijke instructietaal.

Let hierbij op de gepaste vorm van de werkwoorden.

Gebruik minimaal drie signaalwoorden. Onderstreep ze.

Sla geen stappen over.

-Jemoethetnummer]l2vormen'JewachtrUSti9opeenantWoord.Jemoetbeschrijven wat er precies gebeurd Ă­s en vertellen hoeveel slachtoffers er zi)n Je geeft indien mogelijk extra lnfo over de verwondtngen. Je zegt in welke gemeente, straat, herkenningspunt... je je bevindt. Je moet als het kan, iemand de hulpdiensten laten opwachten op een afgesproken plaats. Je zegt wie je bent en geeft je telefoonnummer door. Je mag niet inhaken voor het hulpcentrum zegt dat je mag inhaken.

L)it: www.neerpelt.be

2 3

Schrijf de instructies op een net blad. Zoek een gepaste titel Houd rekenrng met de criteria.

Evaluatiecriteria - De instructie De instructre bevat een gepaste, duidelilke titel

110 0

0,5

1

I

1

5

Er is afwisseling in de woordkeuze.

0

6

ln de instructte worden de woorden correct gespeld.

Zinnen beginnen met een hoofdletter.

0

0,s

1

5

1,5

2

1,5

2

1,5

2

1,5

Thema 6 - Zelftoets

,- ,,j

377 #i1 '%,.6.

Bekijk het instructiefi Ímpje.

Je verneemt iets over het gebruik van een website.

Zet de stappen in de juiste volqorde.

Let op: de zrnnen werden aangepastl

110

Klik op Lees verder voor de volledige beschrilving

Tik de woorden in het zoekvak.

Als;e krantenartikels wilt vinden, kllk dan in de rechterbalkverfijnen op de knop ln de pers.

je aan

je nog niet helemaal klaar bent met zoeken en je resultaten wilt bewaren in een lijstje om op een ander rnoment verder te zoeken IVleld

als

Kies een bron zoals De Standaard of De lt4orgen

je een interessant artikel gevonden hebt, bookmark dat artikel dan via bilvoor beeld Goog e bookmarks of deel het met je schoolvrienden via bijvoorbeeld Facebook.

Als

I

I

Kiik o p zoeken.

verfijn in de rechterbalk nog verder door op jaarvan publrcatlete klikken.

Abonneer je op rss als 1e op de hoogte gesteld wilt worden, wanneer er iets nieuws verschijnt over dit onderwerp.

Toetsopdracht 3 De trappen van vergelijking

1

Lees het fragment.

lk schakel rets klerner. lk kom uit mijn zadel en duik als een schicht van achter lVoermans brede rug naar de andere kant van de weg. lk jaag mezelf vooruit. Gààn! Nulle kunt hetl Even loer ik stiekem over mijn schouder. De reus lijkt compleet verrast. Had hil miln ultieme uitval eerder op de Ruidenberg verwacht, zoals in de vorige ronde? lk ben niet voor eén gat te vangen. Vloekend schakelt lVoermans op zijn beurt kleiner en springt me, tong uit de mond, achterna. lk schakel meteen groter en ga nog eens op de trappers staan om alles te geven wat ik nog heb. Vooruit, volle bakl Het is de laatste rondel Nu of nooitl Uit: Frank Geleyn, Kampioen

378

Thema 6 - Zelftoets

lls

Zoek voor de onderstreepte bijvoeglljke naamwoorden in het fragment de juiste vormen (- 0,5 per voor de trappen van

fout)

vergeli;king.

Overtreffende trap

Stellende trap

2

5

Vergrotende trap

Vul de ontbrekende trappen van vergell;king van de bijvoeglijke naamwoorden in

l7

De stellende trap gebruik je niet.

L

I

1

Die griezelige spin is het (huiveringwekkend)

beest rn het sprookje.

2

Welk vak studeer je

3

De (oud)

(graag)

dan geschiedenis?

vis ter wereld is waarschijnlilk de BB jarige paling Putte,

die in 1948 overleed.

3

4

Vandaag ben

5

Ben

6

De bruidegom droeg een (chic)

7

De (prakrisch)

jijde

in onze groep.

(agressief)

jij (vinnig)

dan je vriendin? pak dan de getuige

oplossing

is

dat jij

tot hier komt

Vul de zinnen aan met een vergelijking en de stellende trap

l3

van het bijvoeglijk naamwoord.

1

1

Je rapport is schrtterendl lk ben daarom ook zo

2

Waarom zijn de leerlingen zo kalm en rustig? Zt)n ze dan zo

3

Hij laat zich nret snel vangen door anderen, hij

is

zo

Nummer deze woorden waarvan de beginletters op dezelfde manier uitgesproken worden, 1 je hoort een s-klank 2 1e hoort een k cadeau categorre cinema collage cirkel corrigeren citroen -commissie claxon combinatie cederhout

cent

-

l6

""' 1"""""" Thema 6 - Zelftoets

37s #ii *ot'.ft

2

l3

iVarkeer de homoniemen. Wat betekenen ze?

1

Het park waarin de nieuwe bank geschilderd wordt, bevindt zich tegenover de grootste bank van de stad

3

2

lVoeder morste nogal wat bloem tussen de bloemen op het aanrecht

3

Op een nieuw blad tekende ze het blad dat ze net opgeraapt had.

Nlaakzeif een zin met homoniemen

l1

n

1

gedicht

I

13

Bekijk het gedicht en het krantenbericht. Beantwoord daarna de vragen.

,t Ginkgo Biloba ,l a:l

Deze boom uit de oriënt werd aan miln sierturn toevertrouwd.

Een wilselilk rijpend inzicht

Op el( blad is een gehei'r-, geënt, dat door de wijze wordt aanschouwd

Ervaar 1e niet in mijn gedicht, dat ik één ben en gespleten?

laat je de essentie weten.

ï

ls het een levend wezen

dat in zichzelf is gedeeld?

Of een paar dat uitgelezen herkenbaar is als een beeld?

Goethe ,:

40 000 euro om Gentse boom te redden

,li ;l

GENT - Nog nooit is er in ons land zoveel moeite gedaan om een boom

te redden als voor de 130 jaar oude ginkgo biloba in de tuin van de Sint-Lucashogeschool in Gent. De spectaculaire werken om de boom te behouden kosten 40 000 euro.

tf

lr l;.

lL

Vanaf de straat kun

je hem nret zien, maar achter de muren van de kunsthogeschool staat

een bljzondere boom. ln een binnentuin groelt de ginkgo biloba, een Japanse boomsoort dre in ons land nietvaakvoorkomt. Sint-Lucas wil hettuintje heraanleggen en ereen echt plein van maken met een dikke betonlaag. Alleen mag er niet geraakt worden aan de boom.

Die is namelijk beschermd. De school haalde er een boomchirurg bij en die kwam met een spectaculair reddingsp an aí Deze week werd alle aarde rond de wortels van de boom met een gigantische stofzuiger weggezogen en vervangen door nreuw, boomvriendelilk zand. ln die nreuwe grond zijn een drainagesysteem en verluchtingspi;pen aangebracht. Op die

380

Thema 6 - Zelftoets

L.

it

{ ;i

ía 6

* ;!l

{

t1

manier kan er toch nog water en iucht doordrrngen tot de wortels. $

Sint-Baafskathedraal Boven op het bomenzand komen een waterdoorlatende mat en plastic bakken met een voedende laag grond. Op die bakken worden een foire en een doek gelegd. Pas dan kan er beton op gestort worden. Het procede is in België nog nooit toegepast. De kostprijs van de hele operatte bedraagt 40 000 euro.'lk besef dat het niet goedkoop is, maar omdat er een plein rondom de boom wordt aangelegd, hebben we geen andere mogelijkheidizeqt Wouter Crucke van het boomverzorgingsbedrijf Vartago.'lVet een laag beton van dertig centimeter dik boven de wortels zou de boom het zonder maatregelen hoogstens nog vijf ;aar uithouden. En dat terwijl een ginkgo makkeli.lk duizend jaar oud kan worden. De boom is nu eenmaal beschermd. Als ie de Sint-Baafskathedraal restaureert, kun ;e je ook afvragen of dat zoveel geld moet kosten.'

Niet te vervangen De vereniging Ruimte en Erfgoed verdedigt de maatregelen om de ginkgo te redden.

'Aangezien de boom beschermd is, moet alles in het werk worcJen gesteld om het leven ervan zo lang mogelijk te bestendigen. Nu de tuin heraangelegd wordt, is dit het moment om ervoor te zorgen dat de waardevolle boom ook op lange termijn voeding, water en lucht krijgt. lVlet40 000 euro zou)e nochtans heelwat nieuwe bomen kunnen aanplanten, opperen tegenstanders.'Het is inderdaad een stevig bedrag, maar je kunt die boom niet zamaat door een andere vervangenizegt Bert De Somviele van de Vereniglng voor Bos in

L

t+

v Ë

l

§l

fl ii

ït §.

ë

ti.

if

: §

*

íi I

, a

i I

ia

a tl

ta

a, a,'

a

l:l

9

Vlaanderen

I !

N a a r: H

2

et

l',1

i

eu w sb I a d

Vul de ontbrekende rnformatie in.

Tekst i

a

Geef het teksttype van'Ginkgo bilobai

b

De tekst

c

Goethe schreef deze tekst voor zrjn favorrete boom. Dat is de ginkgo biloba.

Goethe schrijft op een objectieve/sublectieve manier over de boom.

rijmt/rijmt niet en

is

l1

l2

verdeeld in drie

l1

Tekst 2

a

Tekst twee is een

b

i\4arkeer de inleiding in tekst 2 en omcirkel de tussentitels

/1

c

Deze tekst is ingedeeld in vier

l1

d De tekst is objectieTsubjectief

(teksnype)

/1

geschreven. Dit betekent dat er feiten/emoties worden

weergegeven.

e lk vind rn deze tekst wel/geen

l2 onderschrift. Bij welk deel van een artikel vind

je vaak een onderschriftT

3

l1

Vergelijk de taal van beide teksten. Noteer een opmerkelijk verschil.

Verduidelijk met een voorbeeld.

/3

Verschil:

Voorbeelden

Thema 6 - Zelftoets

De sch riftelijke i nstructie

-

Lees de instructie.

Duid de imperatieven aan.

Schrijf de rnstructie opnieuw en zet daarbij alle stappen apart Voeg minimaal drre signaalwoorden toe. Onderstreep ze.

Makkelijke mayonaise

1i

i

Breek een ei en scheid het wit van het geel. Gebruik het eigeel. Doe het in een kom met een lepel§e mosterd. Meng het en voeg beetje bij beetje olie toe terwiil ie snel roert met een vork of een garde. Voeg een snufie zout toe, eventueel wat verse keukenkruiden of wat tomatenketchup. Koel bewaren tot vlak voor het vertrek!

"t

: I

il

ï

?

il iil g

Het grou

oter xalt

efi nog

uat

t í

I

* :j

2

r

I Ë

3

E

4

?

ll

:, i fi

5

À,

6

íl tl i,.:

7 ?

E.

$:

à §rl

§,

B

§'l

ï

*:

,t?:e.4ri{1.vI:ryw\r95%'ji1ji;l;l;ij];@€e3!@

Schrijf onder elke tekening een goede instructie. Veters strikken in I0 eenvoudige stappen Deze woorden kunnen je helpen: lus - platte knoop aantrekken - onder door halen -...

\/ lrriryff

382

>í

liÍ.lryrywli!r9!{r!ryryts::wl9}1ii1rl!.1!!lr!1iffi§sliryrylry&w,sa,t4ry7ffiir§§ts**ye

Thema 6 - Zelftoets

èzs

í \ *

L v § tai

ii

Noteer de onderstreepte bn's in de luiste kolom. Vul daarna de andere kolommen aan.

L

t1i

Susan Boyle in Guinness BookWorld Records

È.

t

-

Susan Boyle heeft geen enkele reden meer om in tranen uit te barsten De zangeres heeft met haar recente album maar lrefst drie records verbroken. Dat is een speciale verme ding in de 201 1-editie van Guinness Wor d Records waard. ldreamed a dream verkocht niet alleen de meeste exemplaren in de eerste week van release. In drie weken werden er meer dan een miljoen van verkocht, wat Susan de best verkopende vrouwel ij ke a rtiest va n G root-Britta n n iè maakt.

Bovendien is de Schotse ook de oudste zangeres die op numrïrer eén brnnenkwam met haar debuutalbum. Susan vindt het allemaal fantastisch nleuws. Aan ,Neurus of the World AN/STERDANi

verteltdeontroerdezangeres: Ditiseengroteeer.lklashetboekaltoeniknogeenklein mersje was en ik had nooit durven dromen dat ik er ooit zelf in zou staanl'

Vergrotende trap

Overtreffende trap

Thema 6 - Zelftoets

\ í !i

ï;

i ,.

I

í , !

a

É

J

G

F

I

i 1F

t'g

Lopen, gaan, doen, zeggen ... zi)n werkwoorden die al te veel gebruikt worden en te algemene informatie geven. iVeestal kun je die werkwoorden vervangen door een'synoniem'

dat duidelijker aangeeft wat er bedoeld wordt.

le kunt open, rennen, sprinten, spurten, maar ook slenteren, kuieren ...

Alle werkwoorden ziln een vorm van gaan, van lopen ..., maar de informatie is specifieker 1 Vul de tabel aan met een synoniem voor zeggen.

Gebruik in de voorbee dzrn te kens de imperatief.

Kies uit deze werkwoorden om de zinnen te vervolledíoen

fluisteren vertellen - uiten - praten

,

melden

-

wensen

- zweren

eisen

verwoorden - opzeggen - kletsen - beschrijven informeren beloven dreígen - uitleggen - verklaren - vertalen - schreeuwen

zeggen datle zeker et5 zult doen oÍ- geven

verwoorden in een andere taal

-

noenren

me dat je het aan niemand

vertelt deze zin van het Nederlands naar het Frans.

luid praten

niet zo, je wordt nog hees als je alles zo hard

stil praten

blijft roepen.

maar, anders hoort iedereen \^/rt i^ .L9L. 7ó^t vvuL lL

verhalend praten

het verhaaltje nog eens, mamal

uitspreken

met andere mensen communiceren

je gevoelensl nog wat met me lk vind het zo leuk!

laten weten

de directeur dat je morgen niet op school zultziin

p echtig beloven

altijd trouw te blijven aan onze afspraken.

hardop uitspreken

je les enkele keren na elkaar dan ken

vertellen hoe iemand of iets s

3

Thema 6 - Lettergetetter

1e ze

wel

hoe de boef er uitzag

-a

i

ít

a

informatie doorgeven

aan de balie waar je je jas kunt achterlaten.

in woorden uitdrukken

in enkele zinnen wat je net ge ezen hebt.

bang maken

niet met straffenl lk zal het zo wel doen.

aanduiden met een woord zo vertellen dat

alle landen van de Europese U

nie

de oefening vandaag nog

_.

iemand het begrijpt beslist willen verla ngen

L

plechtig vertel en

dat je medeleerling beleefd

is.

wat je maar wi t! aan de po itie dat je haar

nooit eerder zag babbelen

er niet zomaar op los en denk na voor je iets zegt.

2 /vaak een rijtje van 4 met synoniemen van zeggen, varieer van stil naar hard

In de lessen van de lnstructies en van de medeklinkers vind je heel urat woorden met een Hoe wordt de c ultgesproken?

c.

Plaats ieder woord in een vak met dezelfde uitspraak.

instructie - tovergerecht - chachacha - recept - chat prrvacy - lightproducten - schooltas - eurocent controieer - citroen - verschillende - cover - clrp arttculatle - criteria - contact

-

punten

-

respect

Je mag zelf nog woorden toevoegen.

Doe dit in een andere kleur.

Waarin heb;e alle woorden geschreven?

Schri;f dit woord in het juiste vak.

Thema 6 - Lettergetetter

385

Denï Soms wil ik D en T

met DDT besproeien, want écht, die D en T: ze kunnen mij niet boeien!

Al voelt die D en T voor mrj als stank en dank veel erger nog dan D en T is de wissel van de klank.

'Hijzwemt, hijzwom, hij heeft gezwommen Alsof dat mij iets kan verdommen, Geen leraar krijgt mij oort getommen lk blijf altild naar hartenlust grommen!

'Hij loopt, hij liep, hij heeft gelopen ...'

Juf vraagt of ik het heb gesnopen. lk hoop, ik hiep, ik heb gehopen ...

Wie kan er nog een touw aan knopen?'

Soms wil ik D en T

met DDT besproeien, want echt die D en T: daar ga;e toch van knoerenl Al brengt die D en T me bilna aan de drank veel erger nog dan D en T is de wissel van de klank. lk drink, ik dronk, ik heb gedronken,

Wat was rk toen toch diep gezonken IVaar toen mijn lief naar mij blééf lonken,

Heb ik een traantje weggeponken. lk weet vandaag nog wat ik gisteren at En weet meteen ook wat rk gisteren wat: Die lijstjes over zwak en sterk: Ze geven mij ... veel extra werk ...

Guy Didelez

386

ffi

r

ffi §

#

Thema 6 - Lettergetetter