ن منشور ایران درجها
هفته نامه ايران در جهان نش�ريه ای اينترنتي اس�ت که به صورت فايل پي دی اف منتشر و از طريق آدرس الکترونيکي برای مشترکان بصورت رايگان ارسال مي شود .شماره های اين نش�ريه بر روی سايت نيز قابل دسترسي است.
بیش از سه سال است که از انتشار نشریه ایران در جهان می‌گذرد .هر چند در ماه های اخیر انتش�ار مرتب نشریه با وقفه مواجه ش�د اما با تالش همکاران بار دیگر در خدمت عالقمندانهستیم. «ای�ران در جهان» در ابتدا به صورت دوهفته نامه منتش�ر شد و پس از مدتی انتشار هفتگی خود را آغاز کرد .تا همین اواخرانتشارهفتگینشریهبدونوقفهادامهداشتتااینکه با مشکالت مالی مواجه شد. با همه مش�کالت تالش هم�کاران نتیج�ه داد و ما این بار انتش�ار روزانه را آغاز گرده ایم .مس�یری که چندان هموار نخواهد بود اما همه تالش ما این است که به بهترین شکل به فرجام برسد. «ایران در جهان» در دوره جدید انتشار تغییراتی را صورت خواهد داد .وب سایت نش�ریه هر روز جدید ترین مطالب ترجمه شده را منتشر خواهد کرد و تالش دارد تا در کنار کار روزانه هر دو هفته یکبار یا هر هفته یکبار نیز مجله «ایران در جهان» راتقدیم خوانندگان کند. مجله «ایران در جهان» حاوی گزیده یا اکثر مقاالتی خواهد بود که در طول هفته در وب سایت منتشر شده اند. برای دریافت خبرنامه و مجل�ه از طریق ایمیل مانند قبل با اشتراک نش�ریه می توانید اقدام کنید .از طریق فیدخوان (آر اس اس) هم می توانید مطالب نشریه را دریافت کنید. (توضیحات بیشتر در این زمینه در بخش راهنمای سایت موجود است). اما آنچه پیش روی شماس�ت نمونه ای از مجله «ایران در جهان» ش�امل گزیده ای از مطالب منتش�ر ش�ده در سال ۲۰۰۹میالدی در نشریه است. امیدواری�م در دوره جدی�د انتش�ار بیش از پی�ش بتوانیم انتظارات ش�ما عالقمندان نش�ریه «ای�ران در جهان» را برآورده سازیم. ب�ا تش�کر از هم�کاران نش�ریه و س�پاس از همراه�ی مخاطبان.
خوانندگان ح�ق دارند ک�ه نظرات خ�ود را درخص�وص مقاالت منتشر شده ارائه کنند و حق پاسخگویی طبق موازين شناخته شده مطبوعاتي برای همگان آزاد است.
روزبه میرابراهیمی
وب سایت irandarjahan.netبه منظور ارتباط و حمایت و ارائه مقاالت کاربران ایجاد شده است.
این نشریه به اصول ذيل باور دارد :
هدف “ایران درجهان” ،فراهم کردن دسترسی آزاد به اطالعات و گزارش مطبوعات بین المللی در مورد ایران و برای خوانندگان به زبان فارسی است. حق دسترس�ی نامحدود ش�هروندان به اطالعات و اخبار در هر کجای جهان که باشند. امکان دادن به تبادل فک�ری میان ملت ها که ب�ه ارتقای زندگی ش�هروندان می انجامد و درک بهت�ری را از ديگ�ران درمیان آنها شکل می دهد. این نشریه ترجمه کامل و بدون سانسور مطالب منتشر شده در رسانه های جهاني است. تحريريه “ایران درجهان” عبارت است از سردبیر ،کارشناسان و شورای مترجمان است .اعضای شورای س�ردبیری به موازين و معیارهای اخالقی حرفه ای روزنامه نگاری احترام می گذارند و موارد زیر را تضمین می کنند: الف) تنوع گرایش ها :ایران درجهان نش�ريه ای س�ت مستقل که به تنوع نظر باور دارد .ايران در جهان از انتخاب و نش�رمقاالتي که تعصب و دشمني را در ميان ملت ها دامن مي زند خودداری مي کند. ب) ترجمه دقیق وفاداربه متن :ترجمه ،برگردان نظر و متن مبدا به زبان مقصد است .اما ترجمه وفادار به متن اصلي با برگردان کلمه به کلمه همان متن متفاوت است ،ترجمه وفادار به متن ،انطباق کامل متن و ساختار و شکل ،فضا و معنی آن در زبان اصلي ست .مترجمان “ایران درجهان” از دانش کامل زبانی که آن را ترجمه می کند بهرمند و با سرشت و زندگی و وضعیت کشور رسانه منبع آشنا هستند. ج) اعتبار منبع :ايران در جهان مي کوشد از مطبوعات و رسانه های مختلف ،معتبر و شناخته شده ی جهان استفاده کند. د) انسجام مطالب :ايران در جهان مخالف هرگونه تحریف و تغییر مطالب است .نقل مطالب ايران در جهان با ذکر منبع بالمانع است اما هر گونه استفاده ناشایست و نامناسب از “ایران درجهان” ،تغییر مطالب بدون موافقت قبلی کمیته سردبیری ممنوع است. “ایران درجهان” یک نشریه غیرانتفاعی است. هرکسی می تواند در لیست مشترکین ای میل ثبت نام کند. ایران درجهان ،بصورت رايگان و آزادانه توزیع شود.
بازت�اب خبره�ای ای�ران در رس�انه ه�ای دنی�ا صاحب امتیاز و سردبیر: روزبه ميرابراهيمي تحريريه زیر نظر شورای مترجمان طراح فربد ساعتچی مجری طرح: موسسه غیر انتفاعی Non-Stop Media Inc دفتر مرکزی: ایاالت متحده امریکا -نیویورک آدرس اینترنتی: www.irandarjahan.net پست الکترونیکی: info@irandarjahan.net
میرحسین موسوی از پوسته خود خارج شده و قصد ندارد تسلیم شود میرحسین موسوی از زمان تظاهرات گسترده‌ای که در حمایت از او برگزار شد تا چند هفته پیش که از میزان اعتراضاتکاستهشد،عمالدرخانهخوددرتهرانمحبوساست.امابازی‌هایسیاسیهنوزبهپایاننرسیده است .او به‌رغم دستور آیت‌اهلل خامنه‌ای مبنی بر پذیرش شکست در برابر محمود احمدی‌نژاد و همکاری در جهت فرونشاندن اعتراضات -که به هر حال میزان آن کاهش یافته و کم‌رنگ‌تر شده -همچنان از اطاعت از فرامین رهبر ایران سر باز می‌زند .این هفته ،آقای موسوی با وجود آن‌که برای مدتی کوتاه از میزان فعالیت و حضور خود در عرصه عمومی کاسته بود ،نشان داد که همچنان مصمم است (و به گفته خودش “قدم در راه بی‌بازگشت” گذاشته است) .در واقع او ممکن است در حال خروج از پوسته خود باشد و بدین ترتیب باز هم خود را به گرداب اعتراضات عمومی پیوند بزند.
ترجمه از انگلیسی:احسان نوروزی اکونومیست16/07/2009 ,
دو عامل مهم وجود دارد که هنوز ب��ه نفع وی عمل می‌کنند :عامل اول شکاف ایجاد شده در نهاد روحانیت و عامل دوم وبالگستان است؛ جایی که ایرانی‌ها حضور چشمگیری در آن دارند و از حیث حضور در این فضا ،گوی سبقت را از بسیاری از کش��ورهای دنیا ربوده‌اند. آقای موسوی در وب‌سایت شخصی خود نیز مجددا خواستار تجدید انتخابات شده است .به اعتقاد وی بازداشت‌شدگان حوادث اخیر باید آزاد شده و قانون انتخابات هم اصالح ش��ود؛ انحصار دولت بر صدا و سیما نیز باید شکسته شود .او این ایدئولوژی را “موج سوم” نام نهاده است. این وب‌سایت به رنگ سبز روشن آراس��ته شده؛ رنگی که مخالفان دولت با خرسندی آن را پذیرفته‌اند و با جدیت به کارش گرفته‌اند. در صحف��ه اصلی وب‌س��ایت تصویر آقای موس��وی را ب��ا چهره‌ای بشاش می‌توان دید که شانه به شانه محمد خاتمی -رئیس‌جمهور اصالح‌طلب سابق و از مخالفان کنونی احمدی‌نژاد -ایستاده است. شعار این سایت ،تغییر و پیشرفت است و در آن از زهرا رهنورد ،همسر متهور و پیشروی آقای موسوی ،که نخس��تین زن ایرانی است که
میرحسین موسوی که روزی یکی از هدایت‌کنندگان اصلی جریان در انقالب اسالمی سال ۱۹۷۹ علیه شاه بود ،اکنون توسط دانشجویان پیشروی معترض و روحانیون ناراضی ،به پیش رانده شد ه است
به ریاست دانش��گاه رسید ،هم اخباری منتش��ر میشود .در جریان رقابت‌های انتخاباتی او پا به پای همسر خود در محافل عمومی و در میان مردم حاضر می‌شد. آقای موس��وی در فیس‌بوک هم حض��ور دارد و از طری��ق آن مردم را در جریان فعالیت‌های��ش قرار می‌دهد .هفته اخی��ر ،او در یکی از یادداشت‌های خود اعالم کرد که در نمازجمعه‌ای که به امامت یکی از مهمترین مخالفان احمدی‌نژاد ،اکبر هاشمی رفسنجانی -که خود نیز دو دوره رئیس‌جمهور ایران بود -برگزار میشود ،شرکت خواهد کرد؛ او شاید به‌عنوان یکی از قدرتمندترین منتقدان ساختار سیاسی حاکم ظاهر شده است .عکس‌هایی در فیس‌بوک منتشر شد که نشان می‌دهد آقای موسوی و همس��رش به دیدار خانواده سهراب اعرابی رفته‌اند؛ جوانی که در تظاهرات کشته ش��د و به یکی از سمبل‌های اعتراضات اخیر بدل شده است .مقامات ایران در ابتدا از تحویل جنازه وی به خانواده‌اش خودداری کرده بودند. میرحسین موسوی که روزی یکی از هدایت‌کنندگان اصلی جریان در انقالب اسالمی سال ۱۹۷۹علیه شاه بود ،اکنون توسط دانشجویان پیش��روی معترض و روحانیون ناراضی ،به پیش رانده شده و ممکن است در چنین شرایطی مواضعی اتخاذ کند که حتی از آنچه خودش
P O L I T I C M A G A Z I N E
|فرودگاه‌مهرآباد 12،بهمن ، 1357ورود امام خميني به ايران |
در زمانی که وارد رقابت‌های انتخاباتی شد مد نظر داشت ،رادیکال‌تر باشد .اما تخلفات انتخاباتی و خشونت‌های متعاقب آن ،وی را به این جهت سوق داده و مصمم‌ترش کرده است. امواج خشم و نارضایتی که سراسر ایران را فرا گرفته ،به‌خصوص در میان جوانان ایران و زنان این کشور ،محدود و منحصر به طبقه متوسط شمال تهران و حومه آن نیست .این هفته ،علیرضا بهشتی ،از مشاوران ارشد آقای موس��وی و فرزند یکی از روحانیون مشهور ایرانی گفت که ممکن است آقایان موسوی و هاشمی یک جبهه جدید سیاسی تشکیل دهند. عامل دیگری که موجب ایس��تادگی آقای موسوی بر سر مواضعش شده ،آشفتگی فزاینده در میان س��طوح باالی روحانیونی است که تا پیش از این فقط رژیم اسالمی را مورد تایید قرار می‌دادند و از آن حمایت می‌کردند .اگرچه آنها تا کنون مس��تقیما آقای خامنه‌ای و حلقه محافظه‌کاران تندروی پیرامونش را مورد انتقاد قرار نداده‌اند، اما برخی از علمای برجسته تشکیالت شیعی ،به خاطر سوء مدیریت در انتخابات و نحوه برخورد با رویدادهای متعاقب آن ،علنا به مقامات کش��ور اعتراض کرد ه و مس��تقیما یا به‌طور ضمنی از آقای موسوی حمایت کرده‌اند.
امواج خشم و نارضایتی که سراسر ایران را فرا گرفته ،به‌خصوص در میان جوانان ایران و زنان این کشور ،محدود و منحصر به طبقه متوسط شمال تهران و حومه آن نیست
آیت‌اهلل العظمی عبدالکریم موس��وی اردبیلی ،نخس��تین روحانی برجسته‌ای بود که با خطاب قرار دادن شورای نگهبان -نهاد نیرومندی که وظیفه نظارت بر انتخابات را بر عهده دارد -گفت که “این حق مردم است که صدایشان شنیده شود ”.آیت‌اهلل اسداهلل بیات زنجانی هم از جمله مراجع معترضی است که در توصیف اعتراضات مردمی گفت “این حق قانونی مردم و تنها راه آنان برای طرح مطالباتشان در برابر حاکمان” است. آیت‌اهلل یوسف صانعی هم که از دیرباز از مراجع اصالح‌طلب و ناراضی محسوب میشود و زمانی ریاست شورای نگهبان را هم بر عهده داشت، گفت که “پایمال کردن” حقوق مردم به هیچ وجه قابل توجیه نیست و اعترافات تظاهرکنندگان و بازداشت‌شدگان هیچ‌گونه ارزش حقوقی ندارد ،چون بر کسی پوشیده نیست که این اعترافات تحت فشارهای غیرقانونی از آنان گرفته شده است .آیت‌اهلل حسینعلی منتظری هم از دیگر روحانیون معترضی اس��ت که از مدت‌ها پیش -از زمانی که به عنوان جانشین آیت‌اهلل روح‌اهلل خمینی مطرح شد ،اما به ناگاه به حاشیه رانده شد -با مقامات ایران اختالف داشت .آقای منتظری هم اخیرا به حمایت از آقای موسوی و اصالح‌طلبان برخاسته و گفته است که ممانعت از صدور مجوز برای تجمعات صلح‌آمیز می‌تواند منجر به “از بین بردن پایه‌های وجودی دولت” شود. چنین حمایتی از جانب مراجع -که به طور کلی تعدادشان معدود است -قاعدتا باید از یک سو موجب تقویت روحیه آقای موسوی و از سوی دیگر باعث متزلزل شدن موقعیت آقای خامنه‌ای و نوچه‌اش، احمدی‌نژاد شده باش��د .با این وجود ،آقای موسوی پیش از ورود به رقابت‌های انتخاباتی این دوره ،دو دهه از عرصه سیاسی دور بود .قریب به دو دهه پیش بود که او بر س��ر بعضی موضوعات حکومتی با آقای خامنه‌ای اختالفات اساسی داشت .در طول این بیست سال ،نقاشی و معماری مشغولیت او بود .او هم‌زمان ریاست فرهنگستان هنر ایران را هم بر عهده داشت ،اما به هیچ وجه وارد مقوالت سیاسی نمی‌شد. حاال او در موقعیتی قرار گرفته که ایستادگی بر سر مواضعش ،شهامت زیادی می‌طلبد .او در وب‌س��ایت خود اعالم کرد که مقامات ایران با اعمال “فشارهایی” از او می‌خواهند که از ادامه این روند صرف‌نظر کند و تسلیم شود .صدها تن از مخالفان همچنان در زندان به سر می‌برند. گزارش‌های اخیر حاکی از اعدام ۱۳یا ۱۴نفر از اعضای گروه جنداهلل در جنوب شرقی ایران (زاهدان) است .مقامات ایرانی در اقدامی عجیب این گروه را متهم به ارتباط با القاعده و غرب کرده‌اند .شاید این یکی از راه‌های مورد نظر آنان برای هشدار دادن به معترضان و مخالفان است تا به آنها بفهماند که رژیم می‌تواند از این هم بی‌رحم‌تر باشد.
5
ترجمه از آلمانی :پدرام کارستن فولکِ ری ,اشپیگل آنالین24/06/2009 ,
| آيت‌اهلل خامنه‌اي پس‌از خطبه‌هاي نماز جمعه|
آیت اهلل عل��ی خامن��ه ای تبلیغ��ات را درجمعۀ گذش��ته آغاز کرد و دول��ت انگلیس را از “خبی��ث” ترین گرگ های درنده ای خواند که چش��م طمع به ایران دارن��د .دو روز بعد وزیرخارجه منوچهرمتکی ادعا کرد انگلیس دوسال است که درفکرخرابکاری درانتخابات ریاست جمهوری است .به گفتۀ او عوامل جاسوسی انگلیس پیش ازانتخابات “موج موج” به ایران آمده اند. خبرنگار بی بی سی ،جان لین ،روزیکشنبه ازایران اخراج شد، آنطور که گفتند به دلیل تحریک به خشونت .دو روز بعد نوبت به دو دیپلمات انگلیس رسید که به آنها اتهام جاسوسی زده شده است. سرانجام وزیرخارجه متکی در چهارشنبه تهدید کرد مناسبات دیپلماتیک با انگلستان را بعضاً به حالت تعلیق درآورد .بنا بر اعالم خبرگزاری ایسنا وی درپاسخ به پرسش خبرنگاری در این مورد گفته “درحال بررسی هستیم” .درعین حال از قول وزیر اطالعات غالمحسین محسنی اژه ای اعالم شد اشخاصی با گذرنامۀ انگلیسی در تظاهرات شرکت داشته اند .به گفتۀ او یکی از آنها “خود را روزنامه نگار جا زده” است. دولت انگلیس همۀ اتهام ها را رد کرده است .یکی ازسخنگویان وزارت خارجه این کشوردرچهارشنبه گفت که “تصمیم ایران
P O L I T I C M A G A Z I N E
اختالف برسرانتخابات دان تهران انگلیسی ها بالگر ِ لندن – رهبری ایران این روزها آدم را یاد “دایی جان ناپلئون” می اندازد ،قهرمان داستانی طنزبه همین نام دردهۀ هفتاد .دایی جان پیرمرد پریشان حواسی است که فکر می کند انگلیسی ها درتعقیب اویند وهرچه را خراب می ش�ود به آنها نسبت می دهد .چند روزاست که دولت محمود احمدی نژاد یکپارچه تالش می کند اعتراض های خیابانی را درایران توطئۀ خارجی نشان دهد .دولت انگلیس دراین میان درکانون حمله قرار دارد. برای تبدیل مسائل داخلی خود به بحرانی با انگلستان عمیقاً موجب تأسف و فاقد هرگونه مبنایی است ”.وزیرخارجه دیوید میلیبند در روزهای بعد از انتخاب��ات همچون دولت ایاالت متحده ابتدا با احتیاط واکنش نش��ان داده بود .وی هشدار داده بود که در اختالف میان احمدی نژاد و موسوی به هیچ عنوان نباید جانبداری کرد.اما در واکنش به افزایش روزافزون خشونت در ایران و درپی اتهام های رهبری ایران لحن لندن خیلی تندتر ش��د .در پاس��خ به اخراج دو دیپلمات انگلیس دولت گوردون براون هم در روزسه شنبه دستور به اخراج دو دیپلمات ایران داد. میلیبند درآخرهفته آش��کار کرده بود که اجازه نخواهد داد کاربه “نبرد” میان ایران وانگلستان بکش��د .اما دولت ایران هرچه ازدستش برآید انجام می دهد تا انگلستان را تحریک کند .لندن انتظار تحریکات دیگری راهم دارد .نقشۀ حکومت ایران کام ً ال روشن است .خانم کلراسپنسر از مؤسسۀ تحقیقات خارجی چاتم ه��اوس که کارش��ناس خاورمیانه اس��ت به خبرگزاری رویترگفت”:موضوع این است که در مقابل دشمن مش��ترک به یک وحدت ملی برسند ،و این دشمن مشترک سنتاً انگیسی ها هستند”. با توجه به تاریخ پرتالطم دوکشور ،انگلیسی ها برای احمدی نژاد هدف آسانی هس��تند .خانم روزماری هولیز ،کارشناس خاورمیانه دردانشگاه لندن به بی بی سی گفت”:اعتقاد عمیقی
با توجه به تاریخ پرتالطم دوکشور، انگلیسی ها برای احمدی نژاد هدف آسانی هستند .خانم روزماری هولیز، کارشناس خاورمیانه دردانشگاه لندن به بی بی سی گفت”:اعتقاد عمیقی درایران وجود دارد که انگلستان همواره کلکی درکارش است ”
درایران وجود دارد که انگلس��تان هم��واره کلکی درکارش است”. هنوز فراموش نشده است که انگلستان همراه با ایاالت متحده در سال 1953نخس��ت وزیروقت محمد مصدق را سرنگون کرد تا از ملی شدن شرکت نفت انگلس��تان ایران ،بریتیش پترولیوم بعدی ،جلوگیری کند .مناسبات این دو کشور در سال های بعد هم پیوسته متشنج بود .بعد از انقالب اسالمی درسال 1979انگلستان مناسبات دیپلماتیک خود را با ایران قطع کرد .درس��ال 1988این روابط از سرگرفته شد ،کوتاه زمانی بعد این روابط درپی اعالم فتوای آیت اهلل خمینی علیه نویسندۀ انگلیسی سلمان رشدی مجددا ً قطع شد. درحال حاضرتلویزیون فارسی زبان بی بی سی خشم ایران را برانگیخته است .این تلویزیون هر روز اخبار مستقلی برای ایران پخش می کند و به یکی ازمهمترین منبع های خبری درمورد تظاهرات خیابانی این کشور تبدیل شده است .لندن محل استقرار مجاهدین خلق یکی ازگروه های مخالف هم هست .ازاینرو در تظاهرات هواداران احمدی نژاد شعارهای “مرگ بر بی بی سی” یا “مرگ بر انگلیس” نیزدیده می شد. کارشناس��ان چندی می گویند که خشم ایران دراصل علیه ِ “شیطان یزرگ” آمریکاس��ت ،اما چون جرأت نمی کند به رئیس جمهور محبوب آمریکا باراک اوباما حملۀ سختی کند انگلستان را به نیابت از آمریکا مورد حمله قرارداده است.
7
شلیک تیری که صدای آن درهمه جهان شنیده شد دومژوئنسال 1967بودکهمحمدرضاپهلوی،شاهایرانازدیداراپرایفلوتسحرآمیزدربرلینباجماعتیشروع شد که پوستر به دست و سنگ پران ،بیش از دوساعت بود که با پلیس درگیر بودند .وقتی اوضاع از کنترل خارج شد، یک مامور امنیتی به نام کارل هاینز کوراس ،دست یکی از معترضان غیرمسلح را گرفت و او را به نام “رهبران حلقه اعت�راض” معرفی کرد .پس از اندکی مجادله با فرد مظنون ،کوراس کلت پی پی کی خود را بیرون آورده و ماش�ه را کشید .گلوله به یک جوان 26ساله به نام بنو اوهنسورگ اصابت کرد و جوان مضروب بیست دقیقه بعد ،جان داد. ترجمه از انگلیسی:کامیار توانمند مایکل سی موینیهان ,ویکلی استاندارد08/06/2009 ,
استفاون اوست ،سردبیر سابق هفته ماه اشپیگل و نویسنده نامدار تاریخ گروه تروریس��تی بادر ماینهوف آلمان ،از این واقعه و روایت ش��هادت ،از س��نگ بنای گروه چپ آلمان نام برد که به دانش��گاه رفته و گروه های چریکی حومه را راه‌اندازی می کنند .روایتی بعدها نقل شد که اوهنسورگ، فعال صلح طلب توس��ط خوک فاشیس��تی به نام کوراس کشته شد .کوراس وقتی تحت رسیدگی قرار گرفت ،ابراز کرد که قضیه تیراندازی تصادفی بوده و بعد مشخص شد که آلمان غربی در حال ظهور نوعی از حکومت رایش سوم است. پس از حادثه تیراندازی اوهنس��ورگ ،تئ��ودور آدورنوی فیلسوف به طور موقتی تئوری مارکسیسم را کنار گذاشت و حتی گفت که در حال حاضر ،دانشجویان همان نقشی که یهودیان به عهده گرفته بودند را عهده دار شده اند .گوردون انسلین ،رهبر آینده بادر ماینهوف ،این تیراندازی را به عنوان
پس از حادثه تیراندازی اوهنسورگ ،تئودور آدورنوی فیلسوف به طور موقتی تئوری مارکسیسم را کنار گذاشت و حتی گفت که در حال حاضر، دانشجویان همان نقشی که یهودیان به عهده گرفته بودند را عهده دار شده اند
شاهدی بر فاشیست بودن دولت آلمان غربی فرض کرد و نتیجه گیری کرد که می خواهد همه را این گونه بکش��د. انسلین که فرزند 27ساله یک کشیش پروتستان بود ،پایه گذار جریان ها و جنبش هایی چون دوم ژوئن ،برای ادای احترام و یادبود به اوهنسورگ و نیز شاخه ارتش سرخ شد و شعارش این بود :خشونت ،تنها راه پاسخ به خشونت است. و همین روایت بود تا هفته پیش .با توجه به اس��نادی که درخبرها آم��د و دو تن از محققان آلمانی منتش��ر کردند، کارل هاینز کوراس ،نه تنها عامل فاشیس��م نبود ،که برای مدت‌های طوالنی در استخدام وزارت اطالعات آلمان شرقی – استازی – بوده و در عضویت حزب کمونیست آلمان شرقی هم بوده است .هفته نامه زرد آلمان با عنوان بیلد ،این ش��رح وقایع و مشخص شدن سوابق را، اتفاق بزرگ سال خواند .در حالی که هیچ مدرکی در دست نیست که نش��ان دهد کوراس به عنوان عامل مناقشه در حادثه تیراندازی به اوهنس��ورگ عمل کرده اما مشخص است که عالقه سیاس��ی آن را داش��ته و کار مخفیانه اش
P O L I T I C M A G A Z I N E
برای اس��تازی از س��ال 1967انگیزه ای و یا شروعی بوده برای جنبش دانشجوایان چپ رادیکال .بتینا روهل ،دختر و خبرنگار و فرزند اولریک ماینهوف تروریست مشهور که در روزنامه دی ولت نوشته ،تبلیغاتی که از اوهنسورگ شد، باعث پایه گذاری جنبش شیطانی و مخوف در آلمان غربی شد و در همین حال ،خشونت س��بعانه دولت کمونیست آلمان شرقی را کمرنگ کرد. ب��رای آن هایی که با جنبش دانش��جویان چپ س��ال 68 همدردی می کردند ،فاش شدن هویت واقعی کوراس مانند این بود که صاعقه به آن ها خورده باشد .استفان اوست در گفت وگویی با نیویورک تایمز می گوید :همین که مشخص شده کوراس عامل امنیتی بوده ،خیلی از فاکتورها را عوض می کند و نه این که دستوری برای این کار داشته یا نه .اتو شیلی که در زمان محاکمه تروریس��ت های بادر ماینهوف مشاوره حقوقی می داد و بعد ها در دولت گرهارد شرودر وزیر کشور شد ،اذعان دارد که پرونده اوهنسورگ باید به لحاظ سیاسی و حقوقی مورد بازیابی و ارزیابی دوباره قرار گیرد. اما وقتی پای دولت جمه��وری دموکراتیک آلمان به میان می آید ،بازیابی و ارزیابی چیزی اس��ت ک��ه خیلی طرف دار ندارد .بعد از فروپاشی ش��وروی ،پرونده های حقوقی و اطالعاتی در آلمان شرقی مورد پیگیری جدی قرار نگرفت و فقط مارکوس ولف رییس استازی و یا رییس منطقه مرزی و یا قهرمان اس��کیت روی یخ در المپیک که به طور جدی هم تحت پیگرد قانونی قرار نگرفتند .نیویورک تایمز هم در مقاله ای سال قبل نوشت که آلمان شرقی هم ویژگی ها و ارزش های خودش را داشت که زیر کاپیتالیسم خرد شد و از میان رفت. س��وابق آلمان ش��رقی و حزب کمونیس��ت آن و راهی که در پی��ش گرفته بودند و اش��اره به جنبش ارتش س��رخ و تروریست‌ها در آخرین شماره هفته نامه اشپیگل و به عنوان مطلب اصلی آمده است .با نمایش فیلم اولی ادل به نام بادر ماینهوف کمپلکس ،که در اسکار هم کاندید شد ،جنگ بن به تصویر کشیده شد و یک مجله هم عنوان کرد که این فیلم با نمایش این گونه ،ارزش نیروهای آر ای اف را زیر س��وال برده است .آر ای اف ،گروهی بودند که با بودجه و تمرین‌های استازی تربیت می شدند. قضیه برمال ش��دن هویت اصلی ماموران استازی ،بر قاتل اهنسورگ هم تاثیر گذار بوده است .کوراس که اکنون 81 ساله است و در حومه برلین زندگی می کند ،در گفت وگویی با بیلد اعت��راف می کند که عضو حزب کمونیس��ت آلمان بوده است :آیا باید خجل و شرمنده باشم؟ البته او منکر این میشود که برای اس��تازی کار می کرده است اما می گوید حتی اگر هم می کرده ،اهمیتی ندارد“ .حاال گیریم هم که
|شاه ايران ،سال 1972ميالدي |
برای استازی کار کرده باشم ،که چی؟ چه اهمیتی دارد؟” در متن تاریخ معاصر آلمان ،این پرس��ش کماکان مطرح اس��ت .مطمئنا کوراس م یداند که جنب��ش رادیکال چپ 1968در مبارزه با انجمن ها و نهادهای بورژوا بوده است – از اتو شیلی گرفته تا یوشکا فیشر وزیرخارجه سابق آلمان که عضو موثر و فعال جنبش چپ مکت��ب فرانکفورتی ها گرفته تا دانیل کوهن بندیت ،رهبر آلمانی فرانسوی شاخه دانشجویان پارلمان از حزب س��بز .واقعا چه اهمیتی دارد وقتی پ��س از فروریختن دیوار برلین هم��ان حزب دوباره تشکیل شد و به بوندستاگ و یا پارلمان آلمان راه یافت؟ مقامات آلمانی تحقیق بر روی روابط و مبادالت کوراس در آلمان شرقی را بازگش��ایی کرده و او را تهدید کرده اند که حقوق بازنشستگی او را قطع می کنند .این البته مجازات بسیار کمی برای شخصی است که در خدمت توتالیتاریسم بوده ولی در کش��وری که تاریخ را برگردان��ده ،همین هم خودش نوعی موفقیت است. *مایکل سی موینیهان ،از دبیران مجله ریزن است.
9
هر کسی به جز احمدی نژاد:
کاندیداتوری قریب به یقین میرحسین موسوی کاندیدا کمی به اطراف خود نگریس�ت و شاید می خواست هر جایی باش�د به جز جایی که هست – در میان هواداران پر ش�ور و مش�تاقش .حدود چهار هزار تن از جوانان که در س�الن میالد تهران جمع شده بودند تا نماینده شان را ببینند :میرحسین موسوی ،اصلی ترین کاندیدای اصالح طلبان در انتخابات چند هفته دیگر ریاست جمهوری در تهران. ترجمه از انگلیسی:کامیار توانمند مازيار بهاري ,نیوزویک.01/06/2009 ,
جمعیت با امید آزادی ها و جامعه باز بیشتر شعار”زندانی سیاسی آزاد باید گردد” سر می دانند و سپس شعار “مرگ بر دیکتاتور” را تکرار کردند و اندکی بعد شعار “موسوی ،موسوی حمایتت می کنیم” شنیده شد .در مانیتور بزرگی که باالی سرش نصب بود، چهره اش را می شد دید .موسوی از این که عکسش را بگیرند خوش��ش نمی آید و می گویند از دماغ بزرگ و گنده خودش ناراضی است .اما شور و نشاطش با جمعی که برای هواداری اش آمده بودند و توانایی اش برای آن چه از پسش بر می آید و می تواند انجام بدهد ،همخوانی نداشت.کمتر از چند هفته مانده به انتخابات ،بیشتر نظرسنجی ها از پیشروی نه چندان با فاصله نامزد تندروها خبر م��ی دهند .محمود احم��دی نژاد ،رییس جمهوری فعلی که می داند مردم طبق��ه پایین و طبقه کارگر ایران چه می خواهند و پولی که از انفجار نرخ نفت و فروش عالی آن در دو سال پیش را ذخیره کرده و حاال دارد میان مردم خرج می کند ،اما سوابق و تجربه نشان می دهد نظرسنجی ها و پیش بینی ها در انتخابات ایران پیشتر درست از آب در نیامده اند. نمونه آن چهار سال پیش است که احمدی نژاد از صندوق های رای بیرون آمد .تیم موسوی هم امیدوار است همین اتفاق این بار رخ دهد .جواد مظفر ،مورخ که در س��الن میالد حضور دارد می گوید”:ح��اال دیگر انتخاب میان دموکراس��ی و نوعی رژیم سلطه گر (اتوریتاریان) است ”.وی ادامه می دهد”:اگر احمدی نژاد برنده شود ،معنایش این است که برای مدتی اصالح طلبی را باید فراموش کرد .اما اگر موسوی برنده شود ،نشان می دهد
که به رغم برنامه های رسوا کننده احمدی نژاد و حمایتی که از باال از او می شود ،انتخابش کرده اند ”.البته آقای خامنه ای رسما از کاندیدایی خاص حمایت نکرده اما بیشتر مردم ایران بر این باورند که مدافع و حامی احمدی نژاد است .اما چه کسی طرفدار موسوی است؟ حتی با استانداردهای سیاسی ایران ،کاندیداتوری این مرد نوعی معما است .توان انقالبی گری اش او را به یکی از چهره های اول انقالب تبدیل ک��رد .او که به عنوان یک نقاش و یک آرشیتکت پرورش یافته ،پس از انقالب ایران به یک چپی انقالبی و یک هواخواه جدی آیت اهلل خمینی معروف ش��د .در بیشتر دهه 80به عنوان نخس��ت وزیر ایران کار کرد و در سال 89و با مرگ آیت اهلل خمینی از سیاس��ت کناره گرفت .بیشتر افرادی که در سالن میالد جمع شده اند آنقدر جوان هستند که چیزی از او به یاد نداشته باشند چرا که میانگین سنی آن ها 25 سال است .در واقع 75درصد ایرانی ها زیر 30سال سن دارند و موسوی 68ساله است. دو دهه است که موس��وی در زندگی اجتماعی (سیاسی) ایران دیده نشده و خود را وقف عشق اولش کرده است:نقاشی آبستره (انتزاعی) .در ابتدای رقابت انتخاباتی ،این او نبود که اول ظاهر نشد و سید محمد خاتمی که احمدی نژاد به جایش آمده بود، بار دیگر قصد داشت به انتخابات وارد شود .پیش از آن خاتمی به دفعات از موس��وی س��خن گفته بود و او را “یکی از بهترین سیاستمداران ایران” خوانده بود .خاتمی به نیوزویک می گوید که این او بوده که از موسوی خواس��ته وارد رقابت شود .یکی از مشاوران خاتمی که نخواست نامش برده شود می گوید”:هر بار که خاتمی از موسوی خواسته بود در رقابت حاضر شود ،پاسخ
P O L I T I C M A G A Z I N E
| 25خردادماه 3 ،1388روز بعد از انتخابات دولت كودتا|
میرحس��ین یک نه قاطع بود”.پس این خاتمی بود که وارد شد و بیش از یک ماه در ایران کمپین داش��ت و ش��هرها را گشت. مردم او را به عنوان کس��ی که احمدی نژاد و دستگاهش را می تواند شکست دهد ،ش��ناخته و برایش هورا می کشیدند .یکی از مس��ئوالن وزارت اطالعات ایران که نخواس��ت نامش فاش شود می گوید در نظرس��نجی که در سال ،2008سال گذشته میالدی انجام شد ،خاتمی بی برو و برگرد ،برترین و محبوب ترین سیاستمدار ایرانی شناخته شد. برخی می گویند وقتی موسوی نظرش عوض شد ،خاتمی شوکه شد .یک منبع نزدیک به خاتمی می گوید”:وقتی خاتمی اعالم حضور موسوی را شنید ،برآشفته ش��د و گفته که نمی دانسته موسوی این گونه به او خیانت می کند”.این تصمیم موسوی باید خاتمی را غافلگیر کرده باش��د چرا که چند هفته پیش از اعالم حضورش در انتخابات با رهبری دیدار کرده بود .یکی از نزدیکان خاتمی که به دلیل حساس��یت موضوع نخواس��ت نامش فاش شود می گوید”:در آن دیدار آقای خامنه ای دوستانه از خاتمی
خواسته بود که بهتر است در رقابت انتخاباتی وارد نشود ”.این منبع می گوید”:اما زمانی که خاتمی تصمیم خود را اعالم کرد، خامنه ای دلگیر شده و پیامی خصوصی برای خاتمی فرستاد که بهتر است کناره بگیرد(”.خاتمی اما هرگونه مخالفت رهبری با حضور او را رد می کند ).در همین احوال تیم خاتمی شایعاتی را شنید مبنی بر این که ممکن است اگر خاتمی این پیام را رد کند ،ترور شود .روزنامه محافظه کار کیهان نوشت که تیم خاتمی خودشان ممکن است خاتمی را ترور کنند .مشاور خاتمی می گوید”:این پیام کامال واضح بود .خاتمی هر طور شده باید از راه کنار رود و چاره ای نداشت جز این که کنار برود ”.خاتمی اما می گوید فقط برای جلوگیری از تشتت آرا از رقابت های انتخاباتی کنار کشیده است.موسوی هم دوران پرفراز و نشیبی با رهبری داشته است. هر دو با هم در زمان حادثه بمب گذاری در دفتر حزب جمهوری اسالمی در آگوست (مرداد) 1981حضور داشتند .در آن حادثه بیش از 60تن کشته شدند که رییس قوه قضاییه ،نخست وزیر و رییس جمهوری ایران در آن کشته شدند .پس از آن ،خامنه ای رییس جمهوری شد و موسوی هم به عنوان نخست وزیر انتخاب شد.خامنه ای با نظریات چپگرایانه موس��وی مشکل داشت و خیلی تالش کرد تا پارلمان( مجلس ایران) ش��خص دیگری را برای نخست وزیری برگزیند که بی فایده بود و رهبری آن زمان انقالب اسالمی (آیت اهلل خمینی) حامی موسوی بود .محسن امین زاده ،معاون وزیر خارجه دولت خاتمی می گوید”:حمایت امام خمینی از موسوی خیلی حیاتی بود و فکر نمی کنم بدون این حمایت امام موسوی می توانست دوام بیاورد” .هشت سال
11
|جنبش سبز،جنبش خود جوش ملت ايران|
بعد از آن هم فقط اصطکاک میان خامنه ای و موسوی بیشتر و بیشتر شد .دیدگاه ها و ایدئولوژی ها و حمایت خمینی هم به صورت رقابتی میان این دو درآمد .یکی از وزرای کابینه آن زمان موسوی که نمی خواهد نام او فاش شود می گوید”:امام خمینی هیچ گاه نمی گذاشت گروهی بر دیگر گروه برتری یابد ،به محض این که کفه تغییر می کرد ،از طرف دیگر حمایت می کرد”. اما به نظر می رسد که موسوی بیشتر از این مساله نفع برده باشد. وی از زمانی که اقتصاد را تحویل گرف��ت آن را به مدل اقتصاد چپ کمونیس��تی و در حالی که ایران وارد جنگ هشت ساله با عراق شده بود ،نگه داشت .کاالهای اقتصادی و اقالم اولیه جیره بندی شده بود ،صنایع ملی شده بودند و دولت بود که صادرات و واردات را برعهده گرفته بود .اما وقتی خمینی مرد ،خامنه ای رهبری نظام شد .قانون اساسی به زودی تغییر کرده و منصب نخست وزیری منحل شد و موس��وی به میز طراحی و نقاشی خود بازگشت .امین زاده می گوید”:واقعا خسته بود .حتی نمی خواست درباره سیاست سخن بگوید ”.این حالت ادامه داشت تا زمانی که در ماه مارس ،کاندیداتوری خود را اعالم کرد .بسیاری از ناظران و صاحبنظران سیاسی ایران می گویند انتخاب خامنه ای برای این دوره از ریاس��ت جمهوری ،احمدی نژاد است .اما رهبری هم عالقه دارد که شرط بندی هایش را مخفی نگه دارد.
اما به هر حال ممکن است موسوی به رغم انتخاب میان این دو، انتخاب بهتری هم برای خامنه ای باش��د .مظفر ،تاریخدان می گوید”:موسوی یک باورمند واقعی به آرمان جمهوری اسالمی است .می شود این را ضعف یا قوت او دانست. اما به هر حال معتقد است که این نظام قدسی است و باید برای دفاع آن هر کاری کرد ”.چند هفته پیش بود که خامنه ای تماس تلفنی با موسوی گرفت تا حال پدر سالخورده ی او را جویا شود. بس��یاری می گویند این نشانه ای اس��ت که اگر موسوی پیروز انتخابات شد ،خامنه ای حاضر است با او کار کند .موسوی روی این چراغ سبز خش��ک و خالی خیلی حس��اب باز کرده است. حسین ش��ریف زاده گان ،برادر زن موسوی می گوید”:کمپین موسوی پس از آن حضور ویژه ای در میان سیاستمداران در نماز جمعه داش��ت .و در ایران می توان دید که چگونه در خالل این دیدارهای خصوصی ،رای مردم عوض می شود ”.اما این کارها فقط شک عده ای را برانگیخت که بر اصالح طلب بودن موسوی شک داشتند.عباس عبدی از حامیان کروبی می گوید”:موسوی کاندیدای مدرنی نیست .کاندیدای مدرن فعاالنه به دنبال رای مردمی اس��ت اما آقای موسوی منتظر اس��ت منصب ریاست جمهوری را در سینی تقدیمش کنند”.پس از دوماه هنوز برنامه موسوی مشخص نیست .او خود را اصولگرای اصالح طلب می
P O L I T I C M A G A Z I N E
خواند که مخلوطی از دای��ره محافظه کاران تندروی اس��ت و طرفداران رهبری تا چپی ها اصالح طل��ب .این دو طیف در دو سر قرار دارند :طرفداران محافظه کار که خواهان برقراری اصول اولیه انقالب هستند که احمدی نژاد از میان آنان است و سر دیگر که می گوید بقای نظام در مدرنیزه کردن و بهینه کردن آن است. موس��وی قصد دارد ضمن این که کاندیدای اول اصالح طلبان می ماند ،رای آن طیف را هم به دست آورد.تقریبا راهی ناممکن است اما ممکن است تنها راهی هم باشد که او بتواند برنده شود. طرفداران موسوی می گویند موس��وی می تواند آنچه ایران به آن نیاز دارد را عملی کند :دولتی که بتواند خسارات و ضررهای دولت غیرمنطقی احمدی نژاد را اصالح و ترمیم کند .امین زاده می گوید”:مطمئنا من اختالفاتی با موس��وی خواهم داشت اما مطمئن هم هستم که دولت به لحاظ کاری و ساختاری،منطقی خواهد بود .بر اساس سی سال دوستی با آقای موسوی ،می دانم که بر خالف احمدی نژاد که به نظر هیچک��س غیر از خودش احترام نمی گذارد و ارزشی قائل نیست ،موسوی از نظر دیگران جویا می ش��ود و پیش از تصمیم گرفتن نظر دیگران را هم می پرسد”.بس��یاری از جوانان اصالح طلب ایرانی ب��ه دنبال توافق نیستند که عمل می خواهند .محمد خاتمی از آنها عاجزانه می خواهد که واقعگرا باشند .خاتمی می گوید”:یقین دارم جوانانی
که در سالن میالد جمع آمده اند می دانند که باید واقعگرا بود و برخی شعارها یک شبه قابل اجرا نیس��تند ”.این دیدار عنوانش دیدار حامیان خاتمی برای حمایت از موسوی بود و اولین حضور این دو در کنار هم پس از رقابت های انتخاباتی در مالءعام بود که موسوی و خاتمی در کنار هم دیده شدند .خاتمی می گوید”:همه ما کاندیدایی جوانتر را به عنوان اصالح طلب ترجیح می دادیم اما در فقدان آن شخص ،میرحسین موسوی بهترین انتخاب است .او می تواند فضایی را آماده کند که حرکت های اصالح طلبی ،انجام شود”.به نظر می رس��د جوانان حاضر در سالن میالد دقیقا می دانند که چه می خواهند .سمیه خدابنده ،دانشجوی 19ساله که با چادر صورت خندان خود را پوشانده می گوید”:هر کسی به جز احمدی نژاد!” او با دوستانش ،الناز و فاطمه در تجمع حاضر شده و آن دو هم چادری هستند .آنها خود را به جلو کشاندند تا تصاویر و پوسترهای خاتمی و میرحسین در کنار هم را نشان بدهند و در دست بگیرند .مردم فریاد می زنند :سالم بر خاتمی ،زنده باد موسوی! بر روی صحنه ،خاتمی و موسوی دستان یک نوزده ساله دیگر که برای نخستین بار رای می دهد را بلند کردند و مردم به ش��ور آمدند .خاتمی در این نقش خود ،آرام و راضی به نظر می رسد .موسوی هم که همان لبخند صورتش را تسخیر کرده است. برای او ،این صحنه رمزآلود و یا شاید تحسین آمیز بود.
13
نزاعقدرتدرایران درستزمانیکهبهنظرمیرسیدرابطهایرانوایاالتمتحدهدرپیاقداماخیررئیس جمهوراوباما،بهسمتوضعیبهتردرچرخشاست،مانعیجدیدظاهرشد.رکسانا صابری،روزنامهنگارایرانی-آمریکایی31سالهدرتهراندستگیر،دادگاهشپشت درهایبس�تهبرگزاروبهجاسوسیبرایایاالتمتحدهمحکومشد.علتریشهای اینچرخشزشتاتفاقاتچیست؟اینماجرامیتواندبرنزاعقدرتموجوددرایران تاثیرگذارباش�د.امااکنون،برخالفقبل،نزاعقدرتمابیندستهبندیهایمختلف محافظهکاراناست،نهفقطمابیناصالحطلبهاواصولگرایان. هرکس��ی که با س��اختار قدرت در ایران آشنا باش��د ،می داند که محافظه کاران حاکم به سختی دچار گسست شده اند و عمیقاً به مشکل برخورده اند .دولت رئیس جمهور محمود احمدی نژاد اثبات کرده که از شناسایی مشکالت اجتماعی ،اقتصادی و سیاسی ایران ناتوان است و با مخالفت های داخلی و خارجی رو به رو شده است. در داخل ،احتم��االً اصالح طلبان از بهترین ش��انس خود در طی س��الهای اخیر برای خارج ک��ردن محافظ��ه کاران از قوه مجریه برخوردار هس��تند .در خارج نیز اظهارات آقای احمدی نژاد ایران را منزوی کرده است .این مساله در پش��ت پرده آتش نزاع قدرت را در میان محافظ��ه کاران عملگرا و تندروه��ا افروخت .در حالی که محافظه کاران تالش کرده اند که اختالفات خود را بپوشانند، ش��کاف عمیق در میان دسته بندی های آنها بس��یار آشکار شد. انتخابات ریاس��ت جمهوری ایران در12جون برگزار خواهد شد. شاید مهم ترین انتخاباتی باشد که از انقالب 1979تا به حال برگزار شده اس��ت ،چرا که اختالفات بین اصالح طلبان و محافظه کاران هیچ گاه خیلی آشکار نبوده اس��ت .اصالح طلبان دو نامزد دارند، میرحسین موسوی ،نخس��ت وزیر محبوب دهه ،1980و مهدی کروبی ،سخنگوی پیشین مجلس ایران ،کس��ی که در انتخابات 2005نیز کمپین قوی انتخابات��ی ای را پیش برد.محافظه کاران هنوز نامزده��ای انتخاباتی خود را معرفی نک��رده اند ،توضیحش خیلی ساده اس��ت :چون آنها نمی توانند تصمیم بگیرند که از چه کسی باید حمایت کنند .محافظه کاران نسبتا میانه رو و عمل گرا، نمی خواهند که برای بار دوم از رئیس جمهور احمدی نژاد حمایت
|تهران ،بلوار كشاورز ،روز قدس|
کنند.چرا که اعتقاد دارند‌یکی از دو نامزد اصالح طلب ،احتماالً با اکثریت قاطع آرا ،پیروز انتخابات خواهد شد. آنها همچنین تمایل دارند که سیاست تنش زدایی را در مقابل دولت اوباما پیش بگیرند .از سوی دیگر ،تندروها تمایل دارند که به حمایت خود از آقای احمدی نژاد و سیاست هایش ادامه دهند .اگرچه آقای احمدی نژاد خودش از مزایای پیگیری مذاکرات با ایاالت متحده سخن گفته است ،هسته حامیانش نسبت به اقدام ابتکاری رئیس جمهور اوباما برای زمینه س��ازی مذاکرات ،مشکوک هستند و با ایجاد روابط حسنه مخالفت می کنند .حامیان آقای احمدی نژاد شامل بیشت ِر نیروهای امنیتی مخفی و بخشی از فرماندهان عالی سپاه پاسداران و روحانیون تندرو و پیروانشان به رهبری آیت اهلل تقی مصباح یزدی می ش��ود .مصباح یزدی ی��ک مرتجع افراطی
P O L I T I C M A G A Z I N E
که ش��اگردانش نقش های پراهمیتی در دولت احمدی نژاد و قوه قضاییه بازی می کنند .و این دس��ته از اصول گرایان قوه قضاییه بودند که خانم صابری را محکوم ک��رده اند.تندروها به دو دلیل از هرگونه ایجاد روابطه حس��نه ای با ایاالت متحده احساس تهدید می کنند .اول اینکه چنان که مساله تهدید حمله نظامی از سوی آمریکا به ایران از بین رفته است ،بهبود در روابط به اصالح طلبان و گروه های دموکراسی خوا ِه ایران قدرت می بخشد .در این صورت، اصالح طلبان دیگر متهم به اقدام علیه منافع ملی به وسیله حمایت از آشتی با ایاالت متحده نخواهند شد.همچنین تندروها با آگاهی از بدنامی عمیقشان از احتمال وقوع “انقالب مخملی” هراس دارند و بنابراین درمورد پیش��گیری از ارتباط بین ایرانیان و آمریکایی ها اضطراب دارن��د ،یعنی اضطراب در مورد چی��زی که می تواند در صورت بهبود روابط بین دو کش��ور ،اتفاق بیفتد .به دستگیری خانم صابری باید در این فضا نظر ش��ود .دومین دلیل تندروهای ایرانی برای مقاومت در برابر بهبود یافتن روابط این است که روابط بهتر با ایاالت متحده لزوماً به معنای برداش��ته شدن حداقل چند تحریم اقتصادی صورت گرفته علیه ایران از سوی واشینگتن و هم پیمانانش خواهد بود .این موضوع قدرت اقتصادی کالن تندروها را که کنترل بخش قابل توجه ای از اقتصاد رس��می و غیر رسمی ایران را در دس��ت دارند ،تهدید خواهد کرد .تنها چند سال پیش بود که آقای کروبی افشا کرد که تندروها کنترل 63بندر ساحلی را که خارج از کنترل دولت هستند ،در دست دارند .آنها از این بنادر برای واردات مواد و کاالهای ارزان و با کیفیت پایین از چین و دیگر
کشورهای آسیای شرقی که به طور عمده ای تولیدات صنعتی خود ایران را دچار آسیب می کند؛ استفاده می کنند ،و به شکل افسانه ای ثروتمند می شوند .اگر تحریم ها از ایران برداشته شوند ،و جامعه بازتری شکل گیرد ،تندروها بیشتر قدرت اقتصادی خود را از دست خواهند داد. به عالوه ،شکل گیری رسانه های آزاد به احتمال زیاد عمق فساد آنها را بازگو خواهد کرد و موجب از دست رفتن قدرت سیاسی آنها نیز خواهد شد .بنابراین تندروها در تالش هستند که بحران جدیدی را با ایاالت متحده خلق کنند تا از ایجاد روابط حس��نه جلوگیری به عمل آورند ،و همچنین توجهات را از دس��ته بندی های خود و مناقشات داخلی شان منحرف کنند .خانم صابری قربانی مناقشات مابین تندروها و محافظه کاران عمل گراست .اتهامات علیه او واضح است که ساختگی هستند .در حقیقت“ ،روز” ،روزنامه ایرانی آن الین که بسیار پرطرفدار است ،گزارش کرد که خانم صابری گفته است که در صورت “اقرار” و “بیان اسامی” آزاد خواهد شد و اجازه خواهد داش��ت که ایران را ترک کند .اس��امی که باید گفته شوند احتماالً اسامی مخالفان برجسته تندروها خواهند بود. وضع نامساعد خانم صابری نشانگر اهمیت هر بهبودی در روابط ایران و ایاالت متحده است .چنین بهبودی ای سرانجام به ایرانی دموکرات تر و باز تر خواهد انجامی��د ،جایی که قدرت قانون معنا خواهد گرفت و نقض گسترده حقوق بشر که در دولت آقای احمدی نژاد بارها زمزمه شده است ،متوقف خواهد شد .این موضوع تاثیر بسزایی بر مساله صلح در خاورمیانه خواهد داشت.
15
آیا ایران میتواندتغییرکند؟ هفتهنامهایراندرجهان:ازچهارسالپیشکهمحموداحمدینژادبهمقامریاستجمهوریایرانرسیدتاکنون، نشاندادهکهخیلیبهارتباطاتعالقهدارد.یکوبالگداردکهاسمشهست“یادداشتهایشخصیمحموداحمدی نژاد”کهبهخداوفلسفهودورانکودکیاشوپاسخایمیلهاییکهازخوانندگانشمیگیرد،اختصاصدارد. دردوفیلمانتخاباتیسیدقیقهایاشهممردیازجنسمردمنشاندادهشد.دریکیازفیلمها،درصفغذاخوری ایستادهودرفیلمیدیگر،درمیانمردمفقیرقدممیزند.هردوفیلمچندینبارازتلویزیوندولتیایرانپخششدو شعارکمپینانتخاباتیاحمدینژادهماینبود”:میشود،میتوانیم”.هردوفیلمویدیوییراجوادشمقدریساخته بود.مردیباریشبرصورتکهمشاورهنریاحمدینژادرابرعهدهدارد. ترجمه از انگلیسی:کامیار توانمند جان لی آندرسون ,هفته نامه نیویورکر13/04/2009 ,
P O L I T I C M A G A Z I N E
| کسی از او درباره تخریب و تحدید آزادی مطبوعات در ایران پرسید و احمدی نژاد در جواب گفت”:ببینید ،آزادی در ایران یک نوع آزادی موهبتی است .همان گونه که شما ممکن است فردی را به دلیل تخلف رانندگی بازداشت کنید ،باالخره باید قوانین اجتماعی هم باشد .ما باید انسان های پاکیزه ای بشویم و انسان باید روی خط سیر صحیح خودش حرکت کند|”.
17
یک ماه پیش همین آقای شمقدری از هالیوود خواست بابت ساختن فیلم هایی مانند 300که تصویر بد و خش��ن و بیرحمانه ای از تاریخ ایران نشان می دهد و یا فیلم کشتی گیر که میکی رورک در آن در آخر فیلم با رقیبی به نام آیت اهلل روبرو می شود که پرچم ایران را هم در دس��ت و روی رینگ تکان می دهد .اما در زمان کمپین انتخاباتی احمدی نژاد ،ش��مقدری مانند یک مسوول ارتباطات آمریکایی عمل می کرد. شمقدری و احمدی نژاد زمانی در س��ال های دهه 1970که در تهران دانشجوی مهندسی بودند با هم آشنا ش��دند .در زمان جنگ ایران و عراق ،شمقدری از خط مقدم جبهه جنگ فیلم مستند درست می کرد .به این کار و فیلمسازی ادامه داد و بعد فیلمی ساخت به نام “توفان شن” که به تالش آمریکا برای نجات گروگان هایش در ایران و در سال ( 1980واقعه طبس) می پرداخت .شمقدری می گوید زمانی که احمدی نژاد شهردار تهران شد ،از شهرداری حقوق نمی گرفت و فقط حقوق خودش را از دانشگاه تهران دریافت می کرد.شمقدری می گوید”:من فکر می کردم ایران به آدمی مثل او در راس هرم قدرت نیاز دارد.و وقتی شنیدم نامزد ریاست جمهوری شده ،به او پیشنهاد دادم که برای کمک به او بپیوندم ”.شمقدری بخش هایی از فیلم را نشانم داد که به نظر احمدی نژاد خیلی احساسی بوده .آن ها او را در حالی نشان دادند که پدر پیرش را بغل کرده و گونه هایش را می بوسد و برای او شعر پارسی می خواند .شمقدری می گوید”:من می خواستم سادگی و صداقت او را نشان بدهم و می دانستم اگر ملت ایران او را این گونه ببینند ،به او رای می دهند”. حق با شمقدری است .تشکیالت روحانی و محافظه کار ایران که به ریاست آیت اهلل علی خامنه ای اداره می ش��ود ،دولت اصالح طلب محمد خاتمی را برای بازکردن و بازگرداندن ایران به جامعه بین المللی ناکام گذاش��ته و راهش را بستند .سپس روحانیون ،اطراف یکه تازی تاریک احمدی نژاد و کاندیداتوری اش حلقه زدند و در ژوئن 2005احمدی نژاد با کسب 62درصد آرا پیروز شد. دو ماه دیگر به ماه ژوئن و انتخابات ریاس��ت جمهوری ایران باقی مانده و احمدی نژاد هم کاندیداتوری خود را اعالم کرده است .خاتمی هم کاندید شده بود اما در ماه مارس و با پیش آمدن میر حسین موسوی ،آخرین نخست وزیر ایران از دور رقابت کنار کشید .بار دیگر محافظه کاران در برابر اصالح طلبان کشور قرار می گیرند و باز هم احمدی نژاد روی سیاست های عوامگرانه (پوپولیست) حساب می کند. شمقدری هم همین داستان هایی را می گوید که در تهران درباره احمدی نژاد می گویند .این که فرش های آنتیک دفتر ریاست جمهوری را به موزه اهدا کرده و چگونه از نشستن بر روی صندلی افراد مهم در هواپیمای ریاست جمهوری سرباز می زند و چقدر هنوز دلش می خواهد در خانه قدیمی و معمولی اش در تهران زندگی کند تا این که مشاوران امنیتی اش گفته اند این خانه معمولی در تهران امکانات حفاظتی ندارد و باید به محل اقامت ریاست جمهوری نقل مکان کند و چقدر هر بار به مردم پول نقد می دهد که آن را “سهام عدالت” نامگذاری کرده و تقریبا سهم هر نفر چیزی در حدود شصت دالر می شود. خیلی از ایرانی ها احمدی نژاد را به دلیل سوابقش قبول ندارند .یک دیپلمات سابق ایرانی می گوید”:پیش از زمان ریاست جمهوری فقط یک بار از کشور خارج شده بوده که آن هم برای س��فری چند روزه به عراق بوده است ”.یک دیپلمات غربی به نقل از یک مقام رسمی ایرانی که این مساله را با او مطرح کرده می گوید تا پیش از زمانی که احمدی نژاد رییس جمهوری شود ،از این دست آدم ها بوده که اگر کسی به دفترش می آمد ،نیم ساعت طول می کشیده تا او را آماده کنند که در دفترش حاضر شود. به هر حال برای کنار گذاش��تن احمدی نژاد به عنوان یک ناش��ی ،نوعی شناخت نداشتن از او است .احمدی نژاد یک عوامگرا ،پوپولیس��ت است مانند هوگو چاوز
| سخنراني پوپوليستي احمدي نژاد قبل از سفر به نيويورك|
رییس جمهوری ونزوئال ،سیاستمداری که می داند کشورش پر است از مردمی مانند او و این که می داند چگونه با آن ها سخن بگوید .برای برخی از طرفدارانش ،احمدی نژاد نشانه نسل سال اول انقالب است و زمانی که آیت اهلل خمینی قدرت را در دست داشت و نوجوانان طلب می کردند که دواطلب شده و به جبهه بروند و شهید شوند. برای خیلی ایرانی ها ،وعده احمدی نژاد برای بازگرداندن ایران به جایگاه اصلی اش، دادن سوبسید و اشتغال زایی ،وعده هایی قابل قبول و خواستنی است و آنها از آن استقبال می کنند. برنامه احمدی نژاد برای تعقیب برنامه هسته ای ربط به ملی گرایی دارد و حمایت گس��ترده ای از مردم ایران را هم با خود دارد .لی همیلتون ،نماینده سابق کنگره و یکی از تهیه کنندگان اصلی طرح برنامه عراق و از تاثیر گذاران در سیاست های ایران وآمریکا می گوید”:آن چه ایرانی ها می خواهند ،احترام است و برای به دست آوردن آن ،به دنبال تکمیل دانش خود در چرخه سوخت هسته ای هستند”. اما از چهار سال پیش که احمدی نژاد به ریاست جمهوری رسیده ،ایران و رقبایش هم عوض شده اند :ایرانی ها از بحران اقتصادی جهانی و پایین آمدن بهای نفت خام، به شدت آسیب دیده اند ،ایران از همیشه بیشتر نزدیک به اتمی شدن است و جرج بوش هم رفته و جایش را باراک اوباما گرفته است .پرسش این است که احمدی نژاد چگونه با فشار درون ایران و یک دولت منطقی و نسبتا سنجیده در واشینگتن ،کنار می آید یا روبرو می شود. روز بیستم مارس ،اول فروردین و روز اول س��ال نوی ایرانیان ،اوباما پیام ویدیویی ضبط کرده و با احترام با ایرانی ها گفت وگو کرده و با ستودن تاریخ باستانی ایران، نوعی همکاری “صادقانه” را پیشنهاد کرد .آیت اهلل خامنه ای در پاسخ به این پیام ویدیویی گفت”:واژه ها به تنهایی کافی نیست” و افزود که آمریکا باید سیاست هایش را تغییر دهد و بعد از ایران انتظار داشته باشد که همین کار را بکند .بعد و در سی و یکم مارس و در جریان کنفرانس افغانستان در الهه هلند ،ریچارد هالبروک ،نماینده
P O L I T I C M A G A Z I N E
ویژه اوباما با معاون وزیر خارجه ایران گفت وگو کرد و دو طرف گفتند که مودبانه و رسمی و محترمانه به یکدیگر سالم داده و قرار شده بیشتر در تماس باشند .هیالری کلینتون وزیر خارجه آمریکا هم گفت در جریان گفت وگوهای مستقیم ،همین هم نوعی “اولین” محسوب می شود یا این که نخستین دیدار مستقیم این چنینی میان ایران و آمریکا است. در زمان بوش ،احمدی نژاد می توانست خیلی راحت بگوید بوش هیچ رفتاری غیر از رفتار خصمانه نسبت به ایران ندارد .پیام اوباما اما از تغییر بازی بود .ولی نصر ،یک کارشناس ایران و از اعضای شورای سیاس��ت خارجی آمریکا می گوید که اما حاال آمریکا کامال پیامی متفاوت دارد می فرستد .پیامی که گرم است ،صادق است و می خواهد ایران را به همکاری بگیرد .پس حاال ایرانی ها از دولت خود می پرسند ،یعنی کماکان هنوز هم با آمریکا همکاری نمی کنیم؟ نصر می افزاید”:اوباما با هوشمندی مناظره ای را درون ایران و میان مردم ایران و حاکمان ایران و حتی درون حاکمیت ایران راه انداخته است و از آن جایی که سه ماه بیشتر از زمان ریاست جمهوری او نمی گذرد ،کماکان این موضوع را مانند موضوع کمپین تبلیغاتی اش دنبال می کند”. انتخابات ایران هم چالشی بر س��ر راه دولت اوباما است .اگر که بیش از حد انعطاف نشان دهند ،احمدی نژاد می تواند بگوید که با موفقیت دربرابر آمریکا ایستاده و می تواند خود را در نظر سنجی ها باال بکشد .سر کییران پرندرگاست ،معاون سیاسی سابق دبیرکل سازمان ملل که از نزدیک با مسائل ایران درگیر بوده ،می گوید”:آمریکا قصد ندارند به کاری دست بزنند که موجب تقویت احمدی نژاد پیش از انتخابات شود .این درحالی است که البته این صبرکردن خطرهایی هم در پی دارد .شاید هم احمدی نژاد بدون هیچ گونه کمک و بهره برداری از مساله رابطه با آمریکا برنده شود و شاید هم اصالح طلبان برنده شوند و با سرکارآمدن اصالح طلبان ،روحانیون تندرو که در گلوگاه قدرت هستند ،موضع انقباضی گرفته وهرگونه معامله با آمریکا را ببندند یا بلوکه کنند” .پرندرگاست می گوید”:هر دو طرف (ایران و آمریکا) تندروهایی دارند که منتظرند ببینند هرگونه شروع رابطه با ایران محکوم به فنا و شکست است ”.ولی نصر هم اضافه کرد”:نمی توان از روی فال قهوه فهمید که کدام طرف در انتخابات پیروز می شود و این کار ،یک بازی ریسکی و سخت است”. لی همیلتون می گوید آمریکا نمی تواند به این امید که کسی بهتر از احمدی نژاد بر سر کار بیاید ،صبر کند .وی می گوید”:ما آماده شروع گفت وگوها با ایران در یک حوزه خیلی گسترده هستیم و قصد داریم این راه را ادامه دهیم و باید طبق برنامه زمانبندی خودمان و نه آنها (ایران) عمل کنیم .اوباما هم مانند من می خواهد روابط را به حدی بهتر و سازنده تر و پایدارتر برس��اند .از زمان وقوع انقالب در ایران ،این بحث میان مخالفان بوده که چه زمانی برای مذاکره با ایران مناسب است ولی حاال، مشکل زمان نیست ،مشکل چگونگی برقراری رابطه اس��ت” .همیلتون ادامه می دهد”:فکر نمی کنم هیچ کشوری به اندازه ایران در چند دهه اخیر ما را آزرده باشد. باید توجه کنیم که ما فهرست بلندی از نارضایتی های خود از ایران داریم و ایرانی ها نیز همچنین”. به نظر می رس��د احمدی نژاد از نقش خود به عنوان ش��لوغ باز و سر و صدا کن در امور دیپلماسی خوشحال و راضی است .هالوکاس��ت را افسانه می خواند و منتظر مرگ اسراییل یا به قول خودش “رژیم صهیونیستی” اس��ت و افتخار می کند که برنامه هس��ته ای ایران در حال پیشرفت است .یک متر و ش��صت سانت قد دارد و خیلی الغر است .ریش نسبتا بلندی هم به نشانه وفاداری بر چهره دارد .چشمانش کوچک و سیاهند به قدری که از دور ممکن است حتی نابینا به نظر برسد .وقتی در مقابل جمعیت بزرگی ایستاده جدی است و نمی خندد – به مثابه یک جنگجوی ناراضی – و با انگشت اشاره می کند و مشت های گره کرده اش را در هوا تکان می دهد .در حالت معمولی و راحت تر ،به نوعی انسانی بدون بهره از شادی و خوشی به
نظر می رسد .به کرات درباره خیر و شر ،غرب و شرق ،خدا و انسان صحبت می کند گویی که در ذهنش مشغول نوعی از تحلیل است که خودش هم خیلی از کارکرد آن خبر ندارد. زمستانی که گذشت ،رافائل کوررا ،رییس جمهوری اکوادور و یکی از مشابهان چاوز برای امضای چند قرارداد تجاری به تهران آمد .کوررا که مردی تنومند است ،خود را روی کاناپه ای گرانقیمت رها کرد و لم داد و احمدی نژاد اصال در کنار او دیده نمی شد :یک کت و شلوار خاکستری پوشیده بود و بدون مناسبت لبخند می زد و عجیب به نظر می رسید و انگار نمی داند چه کار کند .بیشتر مانند زن و شوهری بودند که وارد ازدواج ناموفقی شده اند که از پیش بر س��ر آن توافق شده است .کوررا تمامی اموری که نیاز داشت تا مانند یک دیپلمات موفق ،باالترین اعتبار و سود را از ایران بدست آورد ،اجرا می کرد و می گفت”:ما ایرانیان را قهرمانانی می دانیم که توانستند از ش��ر دیکتاتوری که از حمایت غرب برخوردار بود ،خالص شوند و آن ها مثال و الگویی برای آمریکای التین هستند ”.احمدی نژاد نگاه عمیقی به او کرد و او را در آغوش کشید و گفت”:من دوست تازه ای پیدا کرده ام و دیگر از دستش نمی دهم”. نخستین برخورد من با احمدی نژاد اندکی بعد از رسیدن او به مقام ریاست جمهوری بود و در جلسه شورای عمومی سازمان ملل متحد و در حالی که میزبان صبحانه ای در هتل محل اقامتش در نیویورک بود و برخی مقامات آکادمیک آمریکایی و روزنامه نگاران و خبرنگاران آمریکایی را به صبحانه دعوت کرده بود .احمدی نژاد حساس به نظر می رسید و به دقت همه چیز را زیر نظر داشت .با خواندن آیاتی از قرآن شروع کرد و در حالی که مشاورش با حالتی غریب به او نگاه می کرد ،شروع کرد از هویت و اخالق در اروپا سخن گفتن و با یک پرسش اساسی بحث خود را به پایان برد”:ریشه این مشکالت کجاست؟ راه چاره آن چیست؟ روند فعلی به کجا ختم می شود؟” این ها نکات وبحث های اساسی احمدی نژاد در صبح آن روز بود. کسی از او درباره تخریب و تحدید آزادی مطبوعات در ایران پرسید و احمدی نژاد در جواب گفت”:ببینید ،آزادی در ایران یک نوع آزادی موهبتی است .همان گونه که شما ممکن است فردی را به دلیل تخلف رانندگی بازداشت کنید ،باالخره باید قوانین اجتماعی هم باشد .ما باید انسان های پاکیزه ای بشویم و انسان باید روی خط سیر صحیح خودش حرکت کند ”.سپس شروع کرد از عدالت سخن گفتن و گفت بدترین کار ممکن این است که به بهانه هالوکاست ،بازماندگان یهودی به فلسطینی‌ها ظلم کنند آن هم در حالی که این جرایم دراروپا اتفاق افتاده است .بعد با اشاره به کشتار یهودیان در اروپا گفت”:تحقیق و پژوهش بیشتری نیاز است و چرا اجازه نمی دهیم که در این مورد تحقیق شود؟” احمدی نژاد این را در حالی گفت که به اطراف اتاق نگاه می کرد و لبخند می زد. صحبتی شد از فتوایی که آیت اهلل خامنه ای در سال 2005صادر کرده و در آن تولید و تجمیع سالح های کشتار جمعی را قدغن کرده و گفته جمهوری اسالمی هیچ گاه به سمت ساخت بمب اتمی نخواهد رفت .در حالی که ایران از مسئولیت های بین المللی خود فراتر رفته و برنامه اتمی خود را دنبال کرده است ،احمدی نژاد می گفت همین فتوایی که آقای خامنه ای داده کافی است و تمامی اهداف برنامه هسته ای ایران را روشن می کند”.یکی از خصوصیات دیپلماسی ایران ،شفافیت آن است .ما بسیار شفاف عمل می کنیم”. چقدر احمدی نژاد در س��اختار پیچیده قدرت در ایران ،اختیار و زور دارد .قدرت باالدست او رهبر انقالب آقای خامنه ای اس��ت که از زمان مرگ خمینی در سال 1989جانشین او شده و قدرت تمامی نیروهای نظامی را هم در اختیار دارد .احمدی نژاد نیاز به تایید مجلس یا پارلمان دارد تا قوانین را تصویب کند ،اما خامنه ای می تواند یک تنه فتوا صادر کند .بعد از انتخابات ،احمدی نژاد در مالءعام دست خامنه ای را بوسید تا ارادت خود را نشان دهد .حسین شریعمتداری ،نماینده رهبری در
19
روزنامه کیهان و سردبیر این روزنامه می گوید”:می دانید که او تنها و باالترین مقام اجرایی کشور است”. اما روابطشان پیچیده تر از این است .در جریان سفرم به تهران در دسامبر سال 2006 و زمانی که جالل طالبانی رییس جمهوری عراق به تهران آمده بود ،مقامات ارشد عراقی می گفتند احمدی نژاد بر سر برخی موضوعات با خامنه ای اختالف دارد اما این دو سعی می کنند مشکالت را حل کنند و به توافق برسند .یکی از مشاوران و نزدیکان ارشد طالبانی از یک صحنه به یادماندنی یاد کرد .گویا طالبانی تحلیلی از درگیری و کشتار میان شیعه و س��نی در عراق می دهد و این که دست های ایران پشت سر این درگیری ها دیده می شود .در حالی که طالبانی از درگیری ها سخن می گفت ،خامنه ای مدام در میان س��خنانش می گفته “ای وای ،چه بد و این که ما برای شما دعا می کنیم” .دس��ت آخر طالبانی سخنان خامنه ای را قطع کرده و می گوید”:آنچه ما نیاز داریم دعا نیس��ت ،ما به دارو نیاز داریم ”.خامنه ای هم در جواب می گوید”:من دعایش را می دهم و این – اش��اره به احمدی نژاد – هم دارو را می دهد”. لی همیلتون می گوید”:ما با حدس زدن درباره واقعیت های سیاسی ایران ،خودمان را دس��ت انداخته ایم و هیچ گاه واقعیت را پیدا نمی کنیم ”.ول��ی نصر اضافه می کند”:حتی قدرت خامنه ای از یک ش��بکه ارتباطی می آید ”.توماس پیکرینگ، معاون سابق وزیر خارجه آمریکا که با ایرانیان دیدار کرده تا بتواند سیاست خارجی تازه ای برای مساله ایران طراحی کند ،می گوید”:در طول این همه مذاکره و تماس با ایرانیان در خالل این سال ها ،فهمیدیم که بسیار دشوار است که بتوان معماری قدرت سیاس��ی در ایران را فهمید .هیچ تحلیل اطالعاتی نمی تواند بگوید که چه زمانی مناسب است تا با ایران گفت وگو کرد و چه زمانی باید از آن ها حذر کرد .با این نظام غیرقابل پیش بینی ،همیشه کار با آن ها مانند تیر در تاریکی است”. محمد خاتمی ،رییس جمهوری پیش از احمدی نژاد،یک روحانی آزاد اندیش است که ایرانی ها به آن می گویند اصالح طلب .این نوعی فرمول رایج است .اما واقعا معنای آن چیست؟ طیف گسترده ای برای تعریف و بازتعریف واژه های سیاسی در ایران وجود دارد .از تندروهای مذهبی محافظه کار که احمدی نژاد نماینده آن است گرفته تا روحانیون پراگماتیست و روحانیون اصالح طلب .اصالح طلب تقریبا با مسما است. هیچ کس آزادانه از جدایی دین از سیاست در ایران سخن نمی گوید .آخرین باری که با خاتمی حرف زدم ،کالمش این بود که دموکراسی ،حقوق بشر و تمامی آزادی ها در ایران قابل اجرا است اما در قالب یک چارچوب اخالق اسالمی. خاتمی خیلی صبر و اندیشه کرد که آیا در انتخابات شرکت کند یا نه ،صبر و تاملی که طرفدارانش را ناراضی کرد .از اول گفته بود که اگر میرحسین موسوی بیاید ،او در انتخابات شرکت نخواهد کرد و سرانجام هم پس از پنج هفته بعد از اعالم نامزدی اش ،این کار را کرد .موسوی که 67ساله است و در سال های 1981تا 1989نخست وزیر ایران بوده ،پس از یک شکست سیاسی در برابر آیت اهلل خامنه ای ،برای یک دهه از کار سیاسی خود را کنار کشیده است .یک تحلیلگر ،بازگشت او را به بازگشت سین سیناتی ایران خواند.آن چه ملت از او به یاد دارند این است که توانست نظمی منطقی در زمان جنگ ایران وعراق به پا کن��د و به رغم کمبود آذوقه و مواد اصلی، همه خانواده ها را از دسترسی محروم نکند .موسوی از سمت چپ انقالب ایران می آید که به نیروهای انقالبی پیوست تا شاه را سرنگون کند و نسبت به غرب و اقتصاد سرمایه داری آن ،ضدیت و تخاصم دارد .نصرمی گوید بسیاری از اصالح طلب های فعلی ایران ،پیشتر چپگراهای اسالمی بودند .موسوی هم با اصالح طلبان کنار آمده و به دلیل مخالفت هایش با خامنه ای در مقام مدیر اجرایی دولت ،به عنوان کسی از او یاد می شود که می تواند نظام روحانی قدرت را به چالش بکشد .اما سپاه پاسداران آن گونه که مخالف خاتمی بود ،با موسوی ضدیت ندارد.
| عدالت به تفسير احمدي نژاد در ايران|
محاسبه کمپین اصالح طلبان می گوید موسوی بهترین انتخاب است و می تواند پیروز شود(.مهدی کروبی ،دیگر کاندیدا نقش حاشیه ای دارد) .ضمن این که امنیت خاتمی هم مطرح بود .دو روز پس از آن که خاتمی کاندیداتوری خود را اعالم کرد تقریبا توسط دسته ای از تندروها مورد ضرب و شتم قرار گرفت و حتی شریعتمداری س��رمقاله نویس کیهان هم نوش��ت که ممکن اس��ت مانند ترور بی نظیر بوتو در پاکستان در سال ،2007همین سرنوش��ت هم برای خاتمی در راه باشد .کمپین انتخاباتی می رفت که روندی خشن به خود بگیرد که به گفته نصر”،خاتمی برای این گونه چالش ها آدم مناسبی نیست”. همین زمستانی که گذشت با خاتمی در تهران دیدار کردم در دفتری که کارهای بنیادش را از آن جا دنبال می کند و در منطقه سرسبز نیاوران که هر خانه ای دیوار سنگی دارد و با محیط سبز آراسته شده و مشرف به کوه های البرز است .آقای خاتمی به سرعت گفت که در دو دوره ریاس��ت جمهوری اش تالش کرده تا روابط ایران و آمریکا بهبود یابد و از تالش های پشت پرده برای کمک به آمریکا برای سرنگونی طالبان در افغانستان در سال 2001و پس از حمالت یازدهم سپتامبر به خاک آمریکا گفت“ .بعد سروکله نئو کان ها پیدا شد و همه چیز را خراب کردند ”.خاتمی ادامه داد”:فکر می کنم ما درس خوبی گرفتیم .اوباما هم االن با شعار تغییر آمده است و ما این فرصت را داریم که بار دیگر روابط را بهبود بخشیم به شرط این که اوباما اول خود را از جنگ افروزانی که در هر دو حزب (جمهوریخواه و دموکرات) هستند دور کند و دوم از رفتار و کردار و گفته ها و سخنان بوش فاصله بگیرد و به عبارت دیگر به جای برادر بزرگتر ،دوست بزرگ باشد .ضمن این که باید از نفوذ البی صهیونیست ها کم کند ”.خاتمی ادامه داد”:می دانید که من فرزند انقالبم و از ابتدا در همه مراحل انقالب به همراه آیت اهلل خمینی بوده ام .ما می دانستیم که تغییراتی در دنیا و در حوزه علم و فناوری روی داده که ما نمی توانستیم چشممان را بر آن ها ببندیم .ایران هم استقالل خود را نیاز داشت و با آن فرهنگ و تمدن عظیم ،ما روشنفکران دینی فکر کردیم می توانیم مدرن باشیم اما در همین حال اسالمی هم باشیم ”.خاتمی کمی صبرکرد و سپس گفت”:ما بسیار فرق داشتیم با آن هایی که می خواستند دنیا را به عقب برگردانند .سرنوشت اسالم بسته به همین موضوع است که بتواند گفت وگو و منطق را به جای تروریسم به جهان عرضه کند و فکر می کنم مردم ایران هم همین را می خواهند و به نظرم امام خمینی هم همین را می خواست”.
P O L I T I C M A G A Z I N E
بسیاری از ایرانی ها با آن تعریفی که از ضد آمریکا می شود ،تطابق ندارند و نگرانی و توجه آن ها بیشتر به سیاست های آمریکا است .اما احمدی نژاد محصول آن الیه ای است که درتاریخ ایران با مطلق گرایی مخالف بوده است .خمینی و یاران روحانی اش قدرت سلطنتی شاه را فتح کردند اما به باورهای او که به گذشته و آینده ایران باور داشت وفادار ماندند .شخصیت ایران امروز ملغمه ای است از ملی گرایی دینی و پراگماتیسم و عملگرایی به روز که کمی بیگانه هراس��ی هم در آن داخل شده و یک هیوال ساخته است :ایران روحانیت را به رژیمی که به شدت و در محیط اقتصاد جهانی بسته و کوچک عمل می کند ،بدل کرده اس��ت .انتخابات تابستان امسال ایران ،انتخابی است برای داخل و خارج کش��ور که نشان دهد آیا ایران منافع خود را جمع بندی کرده و به سمت مدرنیسم می رود یا این که روی همین خط انزوای معکوس حرکت می کند. شریعتمداری ،نماینده رهبری در روزنامه کیهان می گوید شک ندارد که احمدی نژاد برای بار دوم انتخاب می شود”.احمدی نژاد مکان ویژه ای در میان مردم دارد، به ویژه در میان عامه مردم .خیلی ها در برابر او می ایستند اما هیچ یک قدرت رقابت با او را ندارند”. محمود احمدی نژاد متولد اکتبر س��ال 1956در ارادان ،شهری کوچک در استان سمنان است که در بیابان و تقریبا در شصت مایلی جنوب شرقی تهران واقع شده است .در تابستان خیلی گرم و در زمستان خیلی سرد است و دیگر میان سرما و گرما فصل میانه و معتدلی وجود ندارد .محمود فرزند چهارم از هفت فرزند خانواده است و هنوز بچه بود که پدرش احمد ،که بقالی کوچکی داشته با خانواده اش به تهران مهاجرت می کند ،مانند دیگر خانواده های ایرانی که ب��ه امید زندگی بهتر راهی شهرهای بزرگ می ش��وند .در همان زمان انتقال به تهران بود که پدرش تصمیم گرفت ن��ام خانوادگی را تغییر دهد و از س��ابورجیان که به معنی رنگرز اس��ت و از مشتقات صنعت فرشبافی ایران محسوب می ش��ود ،به احمدی نژاد که به معنای سالله محمد و یا قوم با فضیلت است ،تغییر نام داد. خانواده آن ها در محله نارمک سکنی گزیده که طبقه ای متوسط در جنوب تهران است .پدر احمدی نژاد کارگاه آهنگری راه انداخت و شروع کرد به ساختن چارچوب در و پنجره و احمدی نژاد هنوز همان خانه پدری را دارد که یک خانه دو طبقه در میان دیگر ساختمان های بزرگ است .در س��ال 1980و زمانی که بیست و چهار ساله بود با یکی از همکالسی های دانشجویش به نام اعظم السادات فرهی ازدواج کرد .آن ها صاحب دو فرزند پسر و یک فرزند دختر هستند .زمانی که من به نارمک رفتم ،نیروهای امنیتی از منطقه محافظت می کردند و یک س��ری بچه ها هم در خیابان فوتبال بازی می کردند .در گوشه ای اتاقک چوبی نصب شده که مردم نامه ها و عریضه هایشان را آن جا تحویل چند مرد جوان می دهند .این همان سیستمی است که احمدی نژاد وقتی شهردار بود آن را راه انداخت و هر روز حدود دویست نامه برایش می فرستادند که در جایی جمع می شد تا به تدریج به دفتر او فرستاده شود. ناصر هادیان ،استاد دانشکده علوم سیاسی دانشگاه تهران با احمدی نژاد در نارمک بزرگ شده اس��ت .هادیان او را دانشجوی سخت کوش��ی می داند که خوب درس می خوانده و پیشرفت می کرده است“ .پدر و مادرها دوست داشتند فرزند آن ها با احمدی نژاد دوست باشد ”.برای نوجوانان زمان شاه ،هر دو محافظه کار محسوب می شدند (احمدی نژاد و هادیان) و به گفته هادیان”:ما پاک بودیم و دنبال دخترها راه نمی افتادیم و نه مشروب می خوردیم و نه حشیش می کشیدیم”. پس از فارغ التحصیلی از دبیرس��تان ،احمدی نژاد وارد دانشگاه علم و صنعت شد و کماکان در خانه پدری زندگی می کرد .پدر و مادر هادیان او را به دانش��گاه سن یاسینتو در تکزاس فرستادند تا پزشکی بخواند .در آن جا هادیان رشته اش را به علوم اجتماعی تغییر داد و گرفتار دنیای اسالم و سیاست شد .احمدی نژاد هم در تهران
همین وضعیت را داشت .هادیان می گوید”:ما با هم نامه نگاری کردیم و عادتمان این بود که نامه هایمان را با جمله بسم اهلل الرحمن الرحیم آغاز کنیم .وقتی پدر و مادر من فهمیدند شوکه شدند و از من خواستند رشته جامعه شناسی را رها کنم چرا که فکر می کردند بر من تاثیر گذار است و البته حق با آن ها بود”. هادیان می گوید احمدی نژاد به شدت تحت تاثیر علی شریعتی بوده است .فیلسوف ایرانی که در فرانسه درس خوانده بود و تئوری مارکسیسم و تئوری ضد استعماری را به نوعی درک اس�لامی درآورده بود و از آن جامعه شناس��ی دینی درآورده بود. شریعتی با ژان پل سارتر دیدار کرده و کتاب “دوزخیان روزی زمین” فرانس فانون را به فارسی ترجمه کرده و نوعی جهانبینی اسالمی لیبرال ساخته بود .هادیان می گوید”:شریعتی پل ارتباطی ما بین اسالم و قرائت سنتی و محافظه کارانه از اسالم بود ”.در سال 1973به دستور شاه شریعتی به مدت دو سال به زندان افتاد و اندکی پس از آزادی در لندن و در تبعید از عارضه قلبی درگذشت .البته گفته هم می شود که به دست نیروهای شاه کشته شده است. پس از مرگ ش��ریعتی ،انقالب ایران حول محور آیت اهلل خمینی ش��کل گرفت. جهانبینی ش��ریعتی مورد قبول روحانیون زم��ان نبود اما خمین��ی که خود هم جهانبینی خودش از اس�لام را داشت ،حاضر نشد افکار ش��ریعتی را محکوم کند. خمینی سال 1964توسط شاه تبعید شد و ابتدا به عراق گریخت و پس از چندی در اواخر سال 1978سر از فرانسه درآورد .آن زمان احمدی نژاد دوست دیگری داشت، احمد درهوشت که حاال دندانپزشک است و در نزدیکی دبیرستانی که احمدی نژاد می رفت ،مطب دارد و این دو آن زمان به شکل مخفیانه اعالمیه های خمینی را با دوچرخه شان توزیع می کردند .در یک پست در وبالگش ،احمدی نژاد از آن دوران می گوید و تحسینی که نسبت به خمینی داشته است”:هر چه با نظریات و بنیان فکری او بیشتر آشنا می شدم ،اعتقادم به این رهبر معنوی بیشتر می شد ،اعتقادی که دیگر از من جدا شدنی نبود”. احمدی نژاد ش��اه و نظام ملوک الطوایفی اش را مس��ئول فقر ایرانیان می داند .او به “جشنواره های شرم آور” که شاه در س��ال 1971برگزار کرد تا سالگرد دو هزار و پانصد سال شاهنشاهی در ایران را جش��ن بگیرد اشاره می کند که همسر ملکه بریتانیا ،پرنسس گریس ،ایملدا مارکوس و اسپیرو اگنو در میان میهمانان این جشن
| احمدي نژاد در حال سان ديدن قبل از سفر به نيويورك|
21
های سه روزه بودند .یکی از غذاهای فهرست میهمانان ،طاووس سرخ شده بود به همراه شراب موئه و شاندون سال .1911احمدی نژاد می نویسد”:به دلیل ولخرجی های شاه ،پتک و سندان پدرم نمی توانست مخارج خانه و خرج تحصیل من را تامین کند .پدرم شروع کرد به کار در فروشگاهی که تاسیسات برودتی می فروخت و دوران سختی بود .شاه مستبد و دار ودسته اش مشغول از بین بردن عقاید انقالبی و حرکت های انقالبی در میان دانشجویان بودند و بی اخالقی را تبلیغ می کردند ”.احمدی نژاد می گوید در آن دوران دوام آورده و عوض نشده است. شانزدهم ژانویه سال 1979شاه از کشور گریخت .یکم فوریه خمینی وارد تهران شد و در خیابان ها کمیته های انقالب اسالمی شکل گرفت و نیروهای مسلح مردمی علیه نیروهای شاه آماده شدند .درهوشت می گوید احمدی نژاد آن زمان کمیته در خیابان خودشان را به عهده گرفته بود .نیروهای کمیته مدتی بعد در نیروهای پلیس تلفیق شد و برخی از نیروهایش مانند احمدی نژاد به نیروهای داوطلب مردمی به نام بسیج پیوستند که بخش مردمی نیروهای سپاه پاسداران بود ،همان گروهی که بزرگترین عامل پیروزی و حمایت از احمدی نژاد شدند .محمد عطریانفر ،مرد معتبر عرصه روزنامه های ایران بسیج را این گونه برای من توصیف می کند”:این ها پلیس اخالقی احمدی نژاد هستند ،در دوران خاتمی بسیجی ها به تظاهرات دانشجویان حمله می کردند و این روزها در حالی که مخالفت آن چنانی درکار نیست ،کمتر در صحنه دیده می شوند”. احمدی نژاد همچنین به گروهی رادیکال دانش��جویی پیوست که خود را پیروان خمینی می دانستند :دفتر تحکیم وحدت میان حوزه و دانشگاه که تسخیر سفارت آمریکا در تهران را انجام داد .برخی از گروگان های آمریکایی می گویند احمدی نژاد در جلسات بازجویی از آن ها حضور داشته ولی احمدی نژاد آن را تکذیب می کند و نزدیکانش می گویند به واقع در آن زمان ،احمدی نژاد مخالف حمله به سفارت آمریکا بوده است. احمدی نژاد و هادیان که دیگر از آمریکا بازگشته بود در مسجد نارمک حاضر می شدند که کالس های اسالمی در آن جا تشکیل می شد .هادیان می گوید”:احمدی نژاد من را درگیر این کالس ها کرد .االن باورنکردنی شاید باشد اما در آن سن و سال که ما بیست یا بیست و دو س��اله بودیم ،هر دوی ما درس می دادیم .من سیاست معاصر درس می دادم و او اصول دین درس می داد ”.در ژوئن سال 1980خمینی دستور به تعطیلی دانشگاه ها داد تا از درس ها و برنامه های درسی و افراد غربی و غیراسالمی پاکسازی شود و سه سال بعد بازگشایی شد .زمانی که سپتامبر همان سال جنگ ایران و عراق شروع ش��د ،احمدی نژاد داوطلب شد و به گردان ساخت |دولت كريمه احمدي نژادي و عدالت محض|
و ساز پیوست. احمدی نژاد هیچ گاه از جزییات زندگی اش نگفته و در س��ال های دهه 80دقیقا دورانی است که خیلی مبهم مانده ،اما چند منصب دولتی و استانی در آذربایجان غربی داشته ودر کنار آن مهندس��ی خود را دریافت کرده اس��ت .در سال 1993 استاندار اردبیل شد و در زمان شروع ریاست جمهوری محمد خاتمی ،از منصبش کنار گذاشته شد و به دانشگاه برگشت تا تدریس کند و همان سال دکتری مهندسی ترافیک خود را گرفت. هادیان می گوید”:احمدی نژاد در بسیج دانش��گاه خیلی فعال بوده و زمانی که در سال 97اصالح طلبان با خاتمی بر سر کار آمدند برای استادها دردسر درست می کرده و با چفیه در کالس های درس خود حاضر می شده است تا همبستگی خود با فلسطینی ها را نشان دهد ”.احمدی نژاد تا سال 2003در دانشگاه درس داد و زمانی که شورای شهر تهران به دست تندروها افتاد ،به شهرداری تهران رسید. آن زمان دیگر راه احمدی نژاد و هادیان خیلی از هم جدا شده بود”:دوست ماندیم البته اما خیلی هم تلخ با هم بحث و جدل می کردیم که همیشه بین ما این طوری بود ”.هادیان از احمدی نژاد دور ماند تا دردس��ری برایش درست نکند”.اطرافیان احمدی نژاد من را به دید یا یک غربی می دیدند و یا جاسوس و البته احمدی نژاد از من دفاع کرده اما حقیقت این است که ما در همه مسائل با هم مخالف هستیم. بزرگ شدنش در محیط دنیای مهندسی او را این گونه بار آورده که دنیا را هم با دید فیزیکی می بیند و فکر می کند برای تغییر کافیست که بنا را عوض کرد .این مشکل ضریب هوشی (آی کیو) نیست بلکه مشکل دانش و تجربه است”. احمدی نژاد یک دوازده امامی است و به ظهور مهدی موعود اعتقاد دارد که معادل آن در جهانبینی مسیحی این است که او به رستاخیر مسیح اعتقاد دارد اما با امام مهدی، امام دوازدهم شیعیان که در قرن نهم گفته می شود توسط خدا از نظرها غایب شده است .او با عیسی مسیح باز می گردد و بهشت را روی زمین خواهد آورد و در اسالم، عیسی مسیح از پیامبران اولوالعظم است .این همان تصویر سرزمین موعود برای احمدی نژاد است که در سخنرانی خود در شورای عمومی سازمان ملل به آن اشاره کرد و در ایران انتقادات زیادی میان مردم و روحانیون برانگیخت چرا که احمدی نژاد خود را متصل به امام زمان می داند .در آن صبحانه با احمدی نژاد در نیویورک، از امام دوازدهم به عنوان “انسان کامل” یاد کرد. یک سیاستمدار ارشد عراقی که چند بار با احمدی نژاد دیدار کرده می گوید دوسال پیش و در جریان یک دیدار در تهران ،غیر از مدتی کوتاه و ذکر چند نکته کوتاه ،بقیه اش فقط و فقط درباره مهدی حرف زده است .این سیاستمدار به نقل از دیگران می
P O L I T I C M A G A Z I N E
گوید حتی احمدی نژاد نقشه ساخت یک بزرگراه بزرگ و عظیم را دارد که قرار است حرکت پیروزمندانه مهدی در تهران از آن جا عبور کند. رهبر معنوی احمدی نژاد ،آیت اهلل مصباح یزدی است که یکی از رهبران محافظه کار افراطی مدرسه حقانی است .او معتقد به استفاده از خشونت در برابر اصالح طلب ها و نواندیشان است و عضو مکتبی است که می گویند فتوای قتل سلمان رشدی که از سوی خمینی صادر شده کماکان معتبر است و باید اجرا شود .مصباح یزدی در سال 2005به طرفداران خود دستور داد بروند و به احمدی نژاد رای بدهند که حرکتی نادر در جمهوری اسالمی بود چرا که نباید روحانیون در امور انتخابات دخالت کنند هر قدر هم که مشخص باشد کدامیک از روحانیون در چه جناحی قرار دارد .وقتی از شریعتمداری ،نماینده خامنه ای در روزنامه کیهان پرسیدم که آیا رهبر ایران از انتخاب دوباره احمدی نژاد حمایت می کند ،لبخند زد و گفت”:رهبر انقالب نمی گوید که به چه کسی رای می دهد ،حتی فرزندانش هم از آن خبر ندارند! و برخی می گویند آیت اهلل مصباح یزدی عده ای را مامور ک��رده که بروند و احمدی نژاد را به قدرت برسانند”.در هنگام دیدار از شهر قم با حجت االسالم غرویان ،از نزدیکان مصباح یزدی دیدار کرده و از او همین موضوع را پرسیدیم که او گفت”:این مساله حقیقت ندارد .آن ها به دلیل اشتراکات فکری به هم نزدیک هستند”. غرویان شماری از فضایل احمدی نژاد را برشمرد :سادگی و وطن پرستی اش ،عزم و اراده اش برای مبارزه با فساد مالی .حتی حکایتی تعریف کرد که یک بار وقتی شهردار بوده با دست خودش راه جوی آب را بازکرده است .و اضافه می کند”:این ها به سرعت پخش می شود و ملت باخبر می شوند”. با بس��یاری از تحصیلکرده های ایران که صحبت کردم ،متفقا می گفتند صحبت های احمدی نژاد درباره هالوکاست ناشی از جهل و ناآگاهی او بوده است اما گویا در رده های باالی نظام هم افرادی هستند که از این نظرها حمایت می کنند .ضدیت با صهیونیسم ،یکی از اصول اساسی انقالب اسالمی بوده و جامعه یهودیان ایران که حدود هشتاد هزار تن بوده اند ،به بیست هزار تن تقلیل یافته اند .یهودیان ایران اجازه دارند عبادت کنند و حتی نماینده ای هم در مجلس دارند اما با سیاست احمدی نژاد، عنوان صهیونیست چهره کریه تری به خود گرفته است. در سال 2006در تهران نمایشگاه کاریکاتور هالوکاست در تهران افتتاح شد .خیلی از طرح ها ،یهودی ها را به ش��کل افراطی دراز و بلند ،دماغ دراز کشیده شدند و یا به شکل یهودیان نازی .من از نمایش��گاه دیدار کرده و با شمقدری ،مشاور هنری احمدی نژاد گفت وگو کردم”:پس از رس��یدن کارها از بیش از چهل کش��ور دنیا، فهمیدیم چقدر مردم دنیا تصویر مش��ترکی با هم دارند ”.یکی از کاریکاتورهایی که خیلی خوشش آمده بود را هم نش��انم داد .در این کارتون واژه هالیوود به شکل هالوکاست درآمده بود. ژانویه همین امسال بود و یک هفته پس از آغاز به کار رسمی باراک اوباما به عنوان رییس جمهوری که کنفرانسی با عنوان “هالوکاست؟ یک دروغ مقدس ساخته غرب” در تهران برپا شد .احمدی نژاد در پیام تبریکی به این کنفرانس گفت “صهیونیسم بس��یاری از سیاس��تمداران و احزاب را مسموم کرده اس��ت ”.در نطق ارسالی وی افزود”:اتفاقی به نام یازدهم سپتامبر رخ داد .هنوز مشخص نیست چه کسی آن را انجام داده ،چه کسی در آن دست داشته و همکاری کرده و چه کسی راه را برای آن ها باز کرده اس��ت .این اتفاق افتاد و همانند هالوکاست ،پرونده آن را بستند و کنار گذاشتند و اجازه نمی دهند کسی بر روی آن تحقیق کرده و حقیقت را پیدا کند”. از توماس پیکرینگ پرسیدم چرا احمدی نژاد موقعیت فعلی را برای صحبت های جنجالی درباره هالوکاست انتخاب کرده است؟ “به نظرم احساس کرده از سوی پاپ تشویق می شود ”.اشاره او به سخنان پاپ بندیکت شانزدهم ،رهبر کاتولیک های جهان است که اسقف بریتانیایی که به عنوان نفی کننده هالوکاست متهم شده بود را
شایسته مجازات ندانست .هر چند کمی بعد از او خواست استعفا دهد. محمد علی رامین ،مشاور هالوکاست احمدی نژاد است که می گویند مغز اصلی این گونه افکار رییس جمهوری است .یک روز همین زمستانی که گذشت ،رامین با من و مترجمم در دانشگاه پیام نور تهران که در آن جا فلسفه تطبیقی تدریس می کند، دیدار کرد .بیرون نشستیم و به فضای سبز دید داشتیم .رامین در میانه سال های پنجاه زندگی است و قدی بلند دارد که در میان ایرانیان طبیعی است و مو و ریش بلوند دارد .چندین سال در آلمان زندگی کرده ودرس خوانده .چه کار می کرده و چه می خوانده را هم نمی گوید. رامین می گوید تاریخ بازگویی هالوکاست منصفانه نیست .وی می گوید غرب مشکل خود با یهودیان را به مشکل خاورمیانه تبدیل کرده است .و ادامه می دهد”:اما به نظر می رسد آمریکا و دیگر کشورهای غربی تصمیم گرفتند باالخره از دست یهودیان خالص شوند .آنها هیتلر را بر سر کار آوردند و یهودیان را به منطقه زندگی مسلمانان آوردند و با این کار موقعیتی درست کردند که یهودیان از بین خواهند رفت .آن ها موقعیتی راه انداخته اند که چون فلسطینی ها را می کشند ،یهودیان بیش از پیش منفور خواهند شد ”.عینکش را بر روی چشم گذاشت و برای نخستین بار در چشمانم نگاه کرد”:و برای همین هم می توانید ببینید که اسراییل به وجود آمده که نه تنها مسلمانان را از بین ببرد ،که یهودیان را هم از بین ببرد”. من دیگر سردم ش��ده بود اما رامین قصد نداش��ت من را به دفترش ببرد .باالخره با نارضایتی اجازه داد وارد ش��ویم و نگاهی به اتاق انداختم .همان طور که پش��ت میزش می نشست به من گفت که یهودیان عملیات یازدهم سپتامبر را انجام داده اند”.صهیونیست ها تقصیر را گردن مسلمانان انداختند تا بهانه ای پیدا کنند که به کشورهای مسلمان حمله کنند ”.این ها را در حالی گفت که همه اش هجو است. یهودیان به نرو هم کمک کردند اما امپراتوری رم را از فروپاش��ی نتوانستند نجات دهند. یک کتابخانه بزرگ پشت سر رامین بود و یکی دو تا تصویر روی قفسه های کتابخانه بود که یکی شان نظرم را گرفت .یکی عکس عماد مغنیه بود ،فرمانده حزب اهلل لبنان که در فوریه 2008در جریان انفجار یک بمب کارگزاری ش��ده در یک خودرو در دمشق کشته شد .تصویر دیگر از گروهی از مردان بود که سرشان از تن جدا شده بود. گروهی از یهودیان ارتدوکس که در پس زمینه ای زرد به تصویر کشیده شده بودند. حروف فارسی قرمز در پس زمینه تصویر دیده می شدند .وقتی رامین را برای لحظه ای به بیرون فراخواندند ،از مترجمم پرس��یدم تا سریع حرف های فارسی که روی تصویر بود را ترجمه کند و او گفت”:پول دزدان ،خون آشامان”. برای خیل��ی از ایرانی��ان ،احمدی ن��ژاد یعنی حمای��ت از روحانیون و س��رکوب
23
اصالح طلبان .حمید رضا جالیی پور ،تحلیلگر سیاس��ی و اصالح طلب دینی می گوید”:اصالح طلبان دیگر حاال واقع بین هس��تند و دیگر ادعا ندارند که یک شبه می توانند دموکراسی سکوالر را اجرا کنند ،نوعی پراگماتیسم جدید بر آن ها حاکم است ”.سپس با لبخندی تلخ می گوید”:البته آن هایی که باقی مانده اند”. ایرانیان کماکان در حوزه هایی غیر از سیاس��ت های انتخاباتی ،مشغول به وسیع کردن و باز کردن مرزها هستند به ویژه در حوزه هنر .نمایشگاهی دیدم از آثار خانمی به نام سارا دولت آبادی که تمرکز آن بر اجرای حکم اعدام در ایران بود به ویژه اعدام زنان .جرایمی از قتل و تجاوز و قاچاق مواد مخدر گرفته تا همجنس گرایی ،همه می توانند مجازات اعدام در پی داشته باشند .نه این هم که حاال چون مجازات آن سنگین است ،جرمی هم وجود نداشته باشد ،ایران در حال حاضر حدود دو میلیون معتاد به هروئین و تریاک دارد .تا همین چند وقت پیش ،مجازات اعدام در مالءعام اجرا و با جرثقیل انجام می شد .در سال ،2008سال گذشته میالدی ایران مقام دوم اعدام در جهان را پس از چین به دست آورد و حداقل 346تن در ایران از جمله هشت تن زیر هجده سال در ایران اعدام شدند .ایاالت متحده آمریکا با 37اعدام در مقام پنجم است .جوالی گذشته و فقط در یک روز 29 ،تن در زندان مخوف اوین اعدام شدند. نقاشی های دولت آبادی تصاویر روی کوچک روی کرباس بود که مثل طنابی می مانست که گره خورد و هرکدام از یک طناب دار آویزان بود .تصویر طوری بود که به نظر می آمد هیچ ربطی به موضوع اعدام ندارد و فهمیدم طوری این نمایشگاه طراحی شده که خیلی هم رک و عیان و آشکار نباشد. وحشت انتقام جویی خیلی رک و واضح است .در س��ال 2003زهرا کاظمی ،یک خبرنگار عکاس ایرانی – کانادایی ،در هنگام عکس گرفتن از زندان اوین دستگیر شد و سه هفته بعد و در حالی که بازداشت بود ،جان داد .مقامات سریع گفتند سقوط اتفاقی داشته و سکته کرده است .یک پزشک وزارت دفاع که بعد به کانادا فرار کرد، فاش کرد که کاظمی را چهار روز پس از بازداشتش مالقات کرده و فهمیده هم به او تجاوز شده و هم مورد ضرب و جرح قرار گرفته ،چند تا از ناخن هایش کشیده شده و جمجمه اش هم ترک برداشته است .به رغم اعتراض های گسترده بین المللی، یک مامور وزارت اطالعات به قتل غیرعمد متهم شد که بعدهم پس از آن که مرگ کاظمی طبیعی اعالم شد ،تبرئه شد. اوین منطقه ای حومه شمالی شهر تهران که منطقه پرطرفداری برای کوهنوردی و پیک نیک است .یک دوست من را با ماشین یک ش��ب نزدیک دیوارهای زندان اوین برد که زیر نور و برج های مراقبت و زیر نور زرد دیده می ش��د .جایی است که هزاران زندانی را در خود دارد و محل کشتارهای اعالم نشده است و قبرستان دسته جمعی هم دارد. نسرین ستوده ،یکی از معدود وکالی حقوق بشری است که عمال و با این عنوان در ایران کار می کند .در دفتر کوچکش در آپارتمانی در یوسف آباد ،یکی از محله های قدیمی تهران با او دیدار کردم .روی میز کارش مجسمه برنزی فرشته عدالت قرار داشت .زمانی که نشستیم ،خانم ستوده روسری اش را برداشت .زنی با جثه کوچک در میانه های دهه چهل زندگی است که موهایی کوتاه و سیاه دارد و عینک بر چشم. در مانتوی مشکی شبیه یک راهبه بود. یکی از موکالن خانم ستوده ،زنی است که به جرم جمع کردن امضا برای کمپین یک میلیون امضا برای تغییر قوانین تبعیض آمیز دستگیر شده است .موکل او به تحمل ضربه های شالق و دو سال و نیم زندان محکوم شده است .ستوده می گوید شصت درصد جمعیت دانشجویان ایران را زنان تشکیل می دهند اما به شکلی غیرقانونی، ارزش شهادت دو زن برابر شهادت یک مرد است .دختران از سن نه سالگی به بعد باید حجاب داشته باشند و روسری بر سر کنند و طبق قانون تمامی مجازات های کسی که از سن بلوغ گذشته را می توان درباره آن ها اجرا کرد .پسرها از سن پانزده
سالگی این حالت را دارند. ستوده می گوید اگر احمدی نژاد در ماه ژوئن بار دیگر انتخاب شود ،معنایش این است که شرایط بس��یار بدتر از آن چه امروز است خواهد شد .اگر یک اصالح طلب پیروز شود بهتر است هرچند خانم س��توده اعتقاد نداشت معجزه ای رخ می دهد. او امیدوار اس��ت ایران و غرب اختالفات خود را حل کنند اما این ابعاد یک معامله میان ایران و غرب است که او را نگران می کند .نسرین ستوده می گوید”:بعد از این که مساله هس��ته ای میان غرب و قذافی حل شد ،دیگر مسائل حقوق بشر به حال خود رها شد .برای من ،اولویت حقوق زنان ایران است و همچنین حقوق کودکان و فعالیت های مدنی”. در یک چایخانه درشمال تهران ،با یکی دیگر از موکالن خانم ستوده دیدار کردم. منصوره شجاعی پنجاه ساله و کتابدار سابق .موهای سیاهی داشت و روسری رنگی بر سر داشت و سویت شرت قرمزی بر تن داشت با دو گوشواره بزرگ نقره .نوعی پوشش که خودش در ایران حکایتی دارد .شجاعی به شدت درگیر کمپین جمع آوری امضا است و چند بار تا حاال دستگیر ،آزار و اذیت و بازجویی شده است .گذرنامه اش هم ضبط شده است .دو سال پیش بعد از اولین دستگیری اش ،ستوده و شیرین عبادی، وکیل مشهور حقوق بشر و برنده جایزه صلح نوبل ،تالش کردند و او را از زندان اوین بیرون آوردند .شجاعی می گوید”:می گویند کمپین جمع آوری امضا ،اقدام علیه امنیت ملی است .به بازجویانم گفتم من پنجاه سال دارم و ترسی ندارم که پنجاه سال بعدی را در زندان بگذرانم ”.شجاعی می گوید االن هم در یک زندان سرباز به سر می برد ولی کماکان حاضر نیست از فعالیت های خود دست بردارد”.چرا من باید با دست خودم ،خودم را در زندان حبس کنم؟ بگذار خودشان این کار را بکنند”. ش��جاعی می گوید اصالح طلبان خاصیت جلب نظر مردم را ندارند“ .آن روزی که قیمت فروش نفت خام سقوط کرده بود ،احمدی نژاد گفت اگر قیمت نفت به بشکه ای پنج دالر هم برسد ،ما مشکلی نداریم .البته که مزخرف است این حرف اما مردم را جلب می کند چون در آن اعتماد به نفس هست .اما همان روز خاتمی داشت جایی درباره فلسفه گفت وگوی تمدن ها و ضرورت آن برای بشریت حرف می زد .یعنی واقعا کدام یک از مردم عادی حاضر می شوند به او رای بدهند؟” زمانی که میرحسین موسوی کاندیداتوری خود برای انتخابات ریاست جمهوری را اعالم ک��رد ،گفت”:فناوری هس��ته ای یکی از دس��تاوردهای جوانان اس��ت”. سیاستمداران ایرانی از اصالح طلب ها و محافظه کاران ،همین نظر را دارند .آنها به دانشمندان خود افتخار می کنند و معتقدند ایران باید حاال اگر در ساخت بمب اتمی نه ،که در فناوری هسته ای پیشرفت کند .محمد هاشمی ،برادر جوان تر و اصالح طلب اکبر هاشمی رفسنجانی ،رییس جمهوری پیشین ایران که در دهه 1970در دانشگاه برکلی درس می خوانده می گوید”:مشکل این استانداردهای دوگانه است، چرا هند انرژی هسته ای دارد اما ایران نه؟” من گفتم که ممکن است این مس��اله با س��خنان آتش افروز احمدی نژاد ارتباط داشته باشد .اما هاشمی زد زیر خنده“ .ما رهبران دیگری هم داریم ،در واقع رنگ خاکستری هم هست ،اما شما فقط می روید و رنگ سیاه را پیدا می کنید ”.درسال 2003محمد خاتمی موافقت کرد که ایران عملیات غنی سازی اورانیوم را متوقف کند.غنی سازی مرحله ای است که از آن سوخت به دست می آید ،هم برای نیروگاه هم برای بمب اتمی .آن زمان آژانس بی��ن المللی انرژی اتمی تخمین می زد ایران در حال نصب یکصد و شصت دستگاه سانتریفوژ است .در سال 2006احمدی نژاد غنی سازی را از سر گرفت و در آوریل 2007بازرسان آژانس تایید کردند ایران یک هزار و سیصد سانتریفوژ داشته است .نوامبر سال گذشته ،احمدی نژاد گفت که شمار سانتریفوژها پنج هزار دستگاه است .و یک کارشناس بین المللی انرژی اتمی می گوید”:اگر بتواند پنج هزار تا را راه اندازی و اداره کنید ،پس شصت هزار سانتریفوژ
P O L I T I C M A G A Z I N E
|تهران ،ميدان آزادي 25 ،خرداد |88
را هم می توانید ”.ایران همچنین برد راکت های بالستیک خود را هم افزایش داده و همین بن بست باعث شد آمریکا و اتحادیه اروپا تحریم ها بر ایران را اعمال کنند. مذاکرات هم شکست خورد چون آمریکا شرط گذاشت باید ایران برای شروع گفت وگو ،غنی سازی را تعلیق کند. یک کارشناس اتمی می گوید”:این مساله و تصمیم آن فقط در دست احمدی نژاد نیست .حتی اگراحمدی نژاد انتخابات ریاست جمهوری پیش رو را ببازد ،برنامه غنی سازی اورانیوم ایران ادامه خواهد داشت .چرا که االن مساله شماره یک و اولویت اول سراسر ایران است و فکر نمی کنم هیچ کسی بتواند این مساله اتمی را در حال حاضر رفع و رجوع کند و جلوی آن را بگیرد .ایرانی ها جاه طلبی زیادی برای رس��یدن و حضور یافتن در عرصه بین المللی دارند و مساله فقط برنامه اتمی نیست .این مسیر نشان می دهد شما هر کجای دنیا بخواهید می توانید بروید بدون این که کسی بتواند جلوی شما را بگیرد”. برخی کارشناسان بر این باورند حتی اگر ایران بمب اتمی نسازد ،تا پایان سال جاری میالدی ،به اندازه کافی اورانیوم غنی شده در اختیار خواهد داشت هر چند درباره این مساله میان جامعه اطالعاتی و امنیتی اختالف هست .بنیامین نتانیاهو ،نخست وزیر جدید اسراییل،ایران را تهدید اصلی اسراییل می داند و بارها گفته است اجازه نخواهد داد ایران هسته ای شود .هفته گذشته روزنامه اسراییلی هاآرتص گزارش داد نتانیاهو تصمیمش را از قبل گرفته و تصمیم دارد تاسیسات اتمی ایران را با نیروی نظامی و با بمباران از کار بیاندازد .هرچند شاید خبرهایی از این دست ،پیامی باشد تحریک کننده برای دولت اوباما که مساله ایران را جدی گرفته و موضع سخت تر و شدیدتری بگیرد .هنوز مشخص نیست آیا اسراییل خواهد توانست عملیات موفقیت آمیزی بر فراز تاسیسات هسته ای ایران انجام دهد یا نه اما به نظر نمی رسد عملی شود و آن طور که اولویت های دولت اوباما نشان می دهد ،این کار و استفاده از نیروی نظامی فقط وقتی شدنی است که کار سیاسی نتوان کرد و یا پیش نرود. علی الریجانی ،یک محافظه کار پراگماتیست و نامزد دوره قبلی انتخابات ریاست جمهوری که برای دو سال هم دبیر ش��ورای عالی امنیت ملی بود و مذاکره کننده هسته ای ایران و این روزها رییس مجلس است ،هم در ایران مورد قبول است هم در خارج از ایران و کتابی هم درباره امانوئل کانت نوشته است .الریجانی می گوید “ایران فرمولی ارائه می دهد که می تواند همه طرف ها را راضی کند و مقبول همه باشد” وی همچنین به مساله صدام حسین استناد می کند که دولت بوش می گفت که سالح کشتار جمعی دارد ولی مشخص شد که هیچ سالحی در کار نبوده است .الریجانی زیاد نظر خوشی به دولت اوباما ندارد و می گوید”:در مساله هسته ای این ها هم دارند حرف های تیم بوش را می زنند در نتیجه برای اوباما ،رنگ و تاکتیک عوض شده اما گویا استراتژی کماکان همان قبلی است .باید راه تازه ای انتخاب کنند وگرنه هیچ
چیز تغییر نخواهد کرد .با استراتژی هویج و چماق ،نمی تواند با ایران سخن گفت”. لی همیلتون می گوید”:ما به واقع نمی دانیم اگر ایرانی ها توانایی اش را داشته باشند، آیا بمب اتمی خواهند ساخت یا نه .به نظر دولت بوش باید غنی سازی متوقف می شد تا مذاکرات آغاز شود اما به نظر می رسد اوباما این راه را انتخاب نمی کند ”.همیلتون می گوید باید تشویق ها در کار باشد و درکنار آن تهدید به تحریم های شدیدتر هم طراحی شود چرا که به یک دیپلماسی کارآمد نیاز است اما نمی توان نکات قدرت را از دسترس دور کرد .همیلتون خبر دارد که آمریکا برنامه های مخفیانه زیادی علیه ایران دنبال می کند و می گوید”:اگر این برنامه های مخفی نظامی یا شبه نظامی و یا در راستای تغییر رژیم است ،همه را باید کنار گذاشت .من اگر باشم ،یک خط می کشم و بر اساس آن کار می کنم ،ما دنبال تغییر رژیم نباید باشیم اما تغییر رفتار را می خواهیم”. همیلتون ادامه می دهد”:منطق گفتاری ما (آمری��کا) هم باید تغییر کند و زبان با مالحظه و مالیم می تواند کمک کند .هیچ ریی��س جمهوری آمریکا اقدام نظامی را از دس��تور کار کنار نمی گذارد اما سخن گفتن از آن و اش��اره و تهدید با آن هم، کمکی نمی کند”. در کنفرانس مطبوعاتی باراک اوباما در 24مارس ،رییس جمهوری آمریکا از فلسفه استمرار و تاکید گفت و هر دو را به مسائلی چون بحران اقتصادی و مساله ایران ربط داد”.ما پیامی ویدیویی به مردم ایران و رهبران جمهوری اسالمی فرستادیم .بعضی می گویند خوب آنها (ایرانی ها) هم خیلی س��ریع برنامه هسته ای خود را متوقف نکرده و حمایت مالی از تروریسم را متوقف نکردند ”.اوباما گفت”:خوب ما هم انتظار نداش��تیم آن ها س��ریع این کار را بکنند ولی انتظار داریم در این جبهه ،پیشرفت مشخص و ثابت کسب کنیم”. ولی نصر می گوید”:ما همیشه می دانستیم مساله ایران کار ساده و راحتی نیست. مسائل بیشماری در میان است ،تصمیم گیرنده های بیشماری در ایران هست ،هیچ سابقه ای در کار نیست و اطمینانی هم میان دو طرف نیست .سی سال است که دو طرف هیچ ارتباطی با هم ندارند و هیچ کدام هم ایده ای از این که چه کسی در طرف دیگر بازیگر و تصمیم گیرنده است ،ندارد”. قدم بعدی به احتمال زیاد با هماهنگی دنیس راس انجام خواهد شد .مرد با سابقه وزارت خارجه در مذاکرات خاورمیانه که مشاور ویژه هیالری کلینتون وزیر خارجه آمریکا در امور ایران ش��ده اس��ت .یکی از جاهایی که می توان با آن ش��روع کرد، افغانستان است که ایران تاثیر و نفوذ زیادی در شمال و غرب آن دارد .در کنفرانس بین المللی افغانستان در الهه ،ایرانی ها متعهد شدند برای مبارزه با قاچاق مواد مخدر همکاری کنند و کلینتون پس از کنفرانس و در جلسه مطبوعاتی گفت”:مساله قاچاق مواد مخدر ،نگرانی ای است که ما و ایران در آن مشترکیم ”.توماس پیکرینگ تا این جای کار ،سیاست اوباما درباره ایران را تحسین می کند اما هشدار داد که هیچ راهی نیست که پیش بینی کند این راه می تواند موثر و نتیجه بخش باشد”.به نظر من ایران سعی می کند تا آن جایی که می شود سخت باشد ”.پیکرینگ ادامه می دهد”:اما من باور دارم که اگر درِ بسته در اتاقی نباشد ،پس دیگر می شود تالش کرد”. *جان لی آندرسون ،خبرنگار تحلیلی و نویسنده هفته نامه نیویورکر است که مسائل سیاست خارجی و تغییرات اجتماعی را دنبال می کند .وی مانند یک دیپلمات متولد و رشد کرده و در کشورهای کره جنوبی ،کلمبیا ،تایوان ،اندونزی ،لیبریا ،بریتانیا و آمریکا بزرگ شده است .در حال حاضر با همسر و سه فرزندش در دورست در بریتانیا زندگی می کند .کار مطبوعاتی را از س��ال 1979در لیما تایمز در پرو آغاز کرده و در سال های دهه 80آمریکای مرکزی را پوشش می داد .سپس به مجله تایم هم پیوس��ت و کتاب پرفروش و موفق زندگی چه گوارا را نوشته است که نخستین بار در سال 97چاپ شد.
25
بدون ایران صلح خاورمیانه به جایی نمی رسد کاندیدا کمی به اطراف خود نگریست و شاید می خواست هر جایی باشد به جز جایی که هس�ت – در میان هواداران پر شور و مشتاقش .حدود چهار هزار تن از جوانان که در س�الن میالد تهران جمع شده بودند تا نماینده شان را ببینند: میرحسینموسوی،اصلیترینکاندیدایاصالحطلباندرانتخاباتچندهفته دیگر ریاست جمهوری در تهران. ترجمه از انگلیسی:کامیار توانمند گوپیناث پیالی ,استریت تایمز(سنگاپور).12/03/2009 ,
گفته های جک استراو ،وزیر خارجه سابق بریتانیا که در لندن و به هنگام افتتاح موزه شاه عباس در بیانیه ای ایراد کرد ،موضوع قابل توجه و مهمی بود و گفته شد بازسازی تاریخ ایران در موزه بریتانیا ،توجه ایرانیان را به خود جلب کرده است .به نظر می رس��ید حتی آقای استراو شاید از بابت سرنگونی دولت مصدق در ایران در جریان کودتای 28مرداد که شاه را بر تخت سلطنت نشاند ،قبول گناه کرده باشد .آقای استراو همچنین چند بار گفت ایران مهم ترین کشور خاورمیانه است که نقشی بسیار اساسی در دستیابی به ثبات در منطقه ،بازی می کند. مطرح کردن این بحث که مه��م ترین نکته در س��خنان و گفته های و اظهارات کارشناس��ان خاورمیانه برای مدت ها بوده ،نشان می دهد که چقدر دنیا می خواهد جهان را جدی بگیرد .اگ��ر این اتفاق بیافتد ،پس دیگر وقت این است که غرب به مناطق و حوزه ی نفوذ ایرانیان و یا منافع و خواسته های آنان پی برده و راهی برای نوعی معامله و یا همکاری با آن را پیدا کند.ایرانی ها در سه حوزه اصلی ،منافع دارند .نخستین نیاز آن ها، تالشی است که برای شناخته شدن و به رسمیت شناخته شدن دارند .اگر آن گونه که آقای استراو می گوید ایران مهم ترین کشور منطقه است ،باید در هرگونه بحث و مشارکت و جلسه ای که مربوط به مسائل و مشکالت منطقه است ،حضور داشته باشد .اگر (ایران) اجازه حضور نداشته باشد ،این توان را دارد که حضور خود را به راه ها و اشکال دیگر که البته ناخوشایند است ،نشان دهد.دومین مساله ایران ،داشتن حق تولید انرژی اتمی برای
مصارف صلح آمیز است. غرب البته فکر می کند این برنامه در ظاهر است و ایران مخفیانه در تالش برای دستیابی به سالح اتمی است.شاید بهترین راه برای گذر از این مساله این باشد که گفته ایرانی ها را جدی بگیریم .بارها گفته اند که گفت وگو از سوی کشورهای خارجی درباره برنامه اتمی خود را قبول می کنند .حتی یک بار به حالتی نیمه ش��وخی – نیمه جدی از من هم سوال شد که آیا سنگاپور نمی خواهد در گفت وگوهای هسته ای ایران شرکت کند؟ شاید حتی بتوان عربستان سعودی ،امارات متحده عربی و ژاپن را هم بتوان به این مذاکرات هس��ته ای دعوت کرد .حضور دو کشور عربی در مذاکرات هسته ای ایران می تواند ترس اعراب از رقابت تسلیحاتی در منطق را هم برطرف کند .من حضور ژاپن در مذاکرات هس��ته ای ایران را به دو دلیل پیشنهاد کردم .نخست این که ژاپن کم وبیش مورد احترام نسبی ایران است در حالی که ژاپن از متحدان اصلی آمریکا هم به شمار می رود .ژاپن هم طبق قاعده بازی می کند هم به ایرانی ها پیام را درست منتقل می کند و احترام آن ها را در پی خواهد داش��ت .دوم ،ژاپن هم یکی از کشورهای متعهد به پیمان منع گسترش سالح های کشتار جمعی یا همان ان پی تی است که البته به فناوری هسته ای هم دست یافته است .تجربه ژاپن می تواند برای ایران مناسب و کارآمد باشد. سومین حوزه منافع برای ایرانی ها ،خواس��ته و آرزویشان برای رهبری جهان اسالم است .اگر واقعگرایانه نگاه کنند ،ایران می داند که رسیدن به این جایگاه به هیچ وجه کار راحت و ساده ای نیست .درست است که ایرانی ها بدون شک سردمدار و پیشرو در جهان اسالم شیعه هستند اما جهان تش��یع فقط کمتر از پانزده درصد از جمعیت مسلمانان جهان را به خود
P O L I T I C M A G A Z I N E
|ايران آنچنان گرفتار مسائل داخلي است كه فقط به يك دشمن فرضي خارجي فكر مي‌كند |
اختصاص می دهد .این درحالی است که بیشتر مسلمانان آسیا را خانه می نامند ولی رهبری جهان اسالم به شکل حسادت برانگیزی در دست اعراب است.ولی به هر حال ایران س��عی می کند از روی اعراب مانور داده و در برخی مسائل که جهان اسالم به آن حساس است - ،مانند مناقشه اسرائیلی و فلسطینی – از آنها پیشی بگیرد .ایرانی ها می دانند که عامه جهان عرب از این که رهبرانشان در موضع انتقاد از اسراییل سکوت اختیار کرده اند و مردم جهان عرب شاهد ایرانی ها هستند که بیش از رهبرانشان حمایت کالمی از حماس و حزب اهلل کرده اند .خیلی دشوار است که بتوان ایرانی ها را ترغیب کرد که حمایت خود از حزب اهلل و یا حماس را کاهش دهند. ولی به هر حال اگر بتوان ایرانی ها را در مذاکرات صلح مشارکت داد ،شاید بتوان ایران را به نقطه ای رس��اند که در حالی که موضع خود را کماکان حفظ می کند ،ذات حمایتی خود را کمتر کند .این مساله که کدام بازیگر در جهان اسالم بتواند رهبری را به عهده بگیرد ،مساله بغرنج و حساسی است که ممکن است هیچ گاه حل نشود .اما حتی اگر آمریکا به طور کامل موضع ایران را به رسمیت بشناسد ،مهمترین پرسش به جای خودباقی می ماند:از آن جایی که در دو طرف مشکالت عمده تاریخی با خود دارند، چطور و در چه حد واشینگتن باید روابط خود با تهران را تجدید کند؟ برخی تحلیلگران پیشنهاد می دهند که آمریکا صبر کند و پس از زمان انتخابات ریاست جمهوری ایران که خرداد ماه سال آینده برگزار می شود و ممکن اس��ت رییس جمهوری صلح طلب تری به قدرت برسد ،با ایران گفت وگو کند.به نظر من جالب است که بتوان امیدوار بود که انتخابات کسی را بر سر کار آورد که بهتر بتواند روابط تهران و واشینگتن را تجدید کند اما آمریکا و متحدانش باید باید با شرایط فعلی و مواضع فعلی دست
و پنجه نرم کنند.من پیشنهاد می کنم روابط میان ایران و آمریکا در دو سطح ایجاد شود: نخست با مجلس ش��ورای اس�لامی ایران که در حوزه خاورمیانه بدون اسراییل ،نس��بتا دموکراتیک ترین نهاد محسوب می ش��ود .شاید بهتر باشد رییس کمیته سیاست خارجی سنای آمریکا ،همتای ایرانی خود در مجلس یعنی عالءالدین بروجردی را دعوت کند .آقای بروجردی که پیشتر و در زمان ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی معاون وزیر خارجه بوده، بیشترین وظیفه اش تماس با متحدان مبارز در شمال افغانستان و علیه طالبان بوده است .هر چند در نوع خود آدم صاحب نظری است و برخی اختیارات هم دارد ،ولی به هر حال از خطوطی که حوزه رهبری جمهوری اسالمی است ،تجاوز نمی کند .خوبی این کار این است که آمریکا به طور مستقیم با بخشی از جامعه سیاسی ایران در تماس است که با رای مردم انتخاب شده اند. دوم هم پیشنهاد می کنم نشانه هایی ارسال شود که نشان دهد انعطاف هایی در بخش اقتصاد امکان پذیر است .ایرانی ها نشان داده اند که نمی توان با تحریم های اقتصادی آن ها را به زانو درآورد .برای نخستین گام، شورای تجارت آمریکا در خلیج فارس می تواند گفت وگو با اتاق بازرگانی ایران را آغاز کند .دکتر محمد نهاوندیان ،رییس اتاق بازرگانی ایران ،پیشتر و در زمان ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی ،معاون وزیر بازرگانی بوده که قانون جذب سرمایه گذاری خارجی در ایران که در سال 2006تصویب شد ،نتیجه تالش همین زمان و همین بخش بود.ایجاد چنین رابطه ای، می تواند فضای مثبتی ایجاد کند.این در حالی است که آمریکا هم باید به تمامی متحدان منطقه ای خود اطمینان بدهد که در این رابطه جدید (با آمریکا) همراهی کنند .مشکل اصلی اسراییل است .ایران باید بپذیرد که جهان هرگونه تهدید علیه اسراییل را برنمی تابد .به نظر من ایرانی ها به این اندازه پراگماتیک هستند که این مساله را درک کنند و این موضع صریح آن ها تا مدتی باقی می ماند اما آمریکا و دیگر کشورها باید اطمینان دهند(خصومت ایران با اسراییل) از این سطح دیگر فراتر نمی رود. دومین مساله ،متحدان عربی آمریکا هستند .آنها باید اطمینان پیدا کنند چرخش آمریکا به سمت ایران ،از جیب آن ها پرداخت نمی شود .هر چند نمی شود انتظار داشت آمریکا از موضع حمایت سرسختانه خود از اسراییل پایین بیاید ،اما باید آمریکا با اختیار کردن موضعی منصفانه ،در میانه مثلث اسراییل ،ایران و کش��ورهای عربی ،قرار گیرد .پیش بینی آقای استراو از این که ایران مهمترین بازیگر خاورمیانه است ،ممکن است درست از آب دربیاید .مساله دیگری که ممکن اس��ت درست از آب دربیاید ،این است که آمریکا هم ممکن است به قدرتی که در پی ایجاد صلح در منطقه ای پریشان و آشوب زده اس��ت ،تبدیل ش��ود .اما هنوز قدم های اولیه برای رسیدن به این نقطه برداشته نشده است. *گوپیناث پیالی طی سال های 1990تا 2008سفیر غیرمقیم سنگاپور در ایران بوده است .وی در حال حاضر سفیر عالی و رییس انستیتو مطالعات جنوب آسیا و همچنین عضو هیات مدیره انستیتو خاورمیانه است .دیدگاه هایی که در این مقاله مطرح شده ،دیدگاه های شخصی وی است و موضع رسمی و دولتی نیست.
27
P O L I T I C M A G A Z I N E
راهکارهایی برای تعامل با ایران گس�ترش (تس�لیحات) هس�ته‌ای ،جنگ در عراق و وخیم‌تر ش�دن اوضاع در افغانس�تان ،س�ه مورد از مهمترین موضوع�ات امنیت ملی پی�ش‌روی دولت اوباما هس�تند که در هر س�ه آنها یک عنصر مشترک وجود دارد :ایران ( .)۱جمهوری اسالمی در چند سال اخیرپیشرفت‌هایچشمگیریدربرنامههسته‌ایخود داشته است .گذشته از این گزارش‌های گمراه‌کننده مبنی بر اینکه ایران برای ساخت بمب به اندازه کافی سوخت هسته‌ای در اختیار دارد ،واقعیت این است که تهراناکنونپنجهزارسانتیریفیوژمشغولبه‌کاردارد وبابهره‌گیریازآنهابهغنی‌سازیاورانیوممی‌پردازد و به‌طور پیوس�ته به‌سوی دستیابی به قابلیت ساخت بمب‌های اتمی در حرکت است (.......)۲ ترجمه از انگلیسی:احسان نوروزی لیورز ,والش ,پیکرینگ ,نیویورک ریوییو آف بوکس.12/02/2009 ,
29
داشتن قابلیت تولید سالح هسته‌ای با در اختیار داشتن این نوع تسلیحات تفاوت دارد؛ همچنان که نمی‌توان گفت در اختیار داشتن ذخایر عظیم اورانیوم با درجه پایین غنی‌شده ربطی به اورانیوم با درجه باال غنی‌شده‌ای که به کار س��اخت بمب می‌آید ،دارد .اما دولت اوباما نمی‌تواند همچون دولت بوش معامله با ایران و وضعیت اتمی این کشور را به تعویق بیندازد. بر اس��اس آنچه که در گزارش مایکل مس آمده است ،ایران از نزدیک در مناقشات عراق و افغانستان دخالت داشته و تاثیر این کشور در عراق نیز بر همگان مشهود است“ :مجلس اعالی (انقالب) اسالمی عراق (،)SIIC مهمترین حزب دولتی در این کشور ،در ایران تاسیس شد و روابطش با ایران همچنان گرم و نزدیک است ،تا جایی که بسیاری از عراقی‌ها به خاطر گرایش این حزب به ایرانی‌ها از نزدیک شدن به آن خودداری می‌کنند. ایران در بخش جنوبی (شیعه‌نشین) عراق ،مسجد و نیروگاه می‌سازد و سرمایه‌های عظیمی را صرف عمران و مخابرات بخش شمالی (کردنشین) این کشور می‌کند”. اما ایران در کشور افغانستان -همسایه شرقی خود -هم منافع حیاتی دارد؛ جایی که از دیرباز با حضور طالبان در آنجا مخالف بود و در شرایط کنونی هم مایل است از بروز بحرانی که می‌تواند در نتیجه فروپاشی دولت کرزای رخ دهد ،جلوگیری کند؛ دولتی که با تهدیدهای فزاینده مواجه اس��ت. غلبه بر القاعده و طالبان (گروه‌های افراط‌گرای سنی) از اولویت‌های دولت ایران بوده است ،چون موجودیت آنها را به مثابه تهدیدی برای شیعیان ایران می‌داند .در مورد قاچاق مواد مخدر از افغانستان به ایران هم دولت این کشور موضع مشابهی دارد و برای مقابله با آن تالش بسیاری می‌کند. البته بدیهی اس��ت که ایاالت متحده نگرانی‌های مهم‌تری هم در مورد ایران دارد ،نگرانی‌هایی همچون حمایت این کشور از حزب‌اهلل و حماس و تهدیداتی که از جانب ایران متوجه اسرائیل است ،بخصوص با در نظر گرفتن درگیری‌های اخیر در غزه .اما بحثی که ما می‌خواهیم مطرح کنیم این است که مسائل پراهمیتی همچون غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران و تاثیرگذاری ایرانی‌ها در عراق و افغانستان ،موضوعاتی به‌هم پیوسته‌اند و درک رابطه این مس��ائل با هم می‌تواند به ایاالت متحده کمک کند تا برای دیگر مشکالت موجود در رابطه میان ایران و آمریکا نیز راه‌حل‌های مناسب را بیابد. در دوره حاکمیت جرج بوش ،دیدگاه غالب این بود که برنامه هس��ته‌ای ایران و نقش این کش��ور در عراق و افغانس��تان ،مس��ائلی کامال مجزا و متفاوت‌اند .دولت آمریکا در ابعادی وسیع از گفت‌وگو با ایران بر سر مساله هسته‌ای سر باز زد و به جای آن بر اعمال تحریم‌ها و تهدیدات گوناگون تکیه کرد(.رویکرد دولت آمریکا) در مس��اله عراق درست برعکس مورد پیشین بود؛ دولت بوش با مذاکره در سطح سفرای دو کشور موافقت کرد، اگرچه این مذاکرات کامال محدود به مباحثی پیرامون امنیت داخلی عراق بود؛ تدارک تسلیحات برای شورش��یان عراقی توسط ایران نیز از جمله موضوعات مورد بحث در این مذاکرات بود .در مساله افغانستان ،گذشته
از اظهاراتی که (به‌رغم آگاهی از مخالفت ای��ران با طالبان) گاها در مورد همکاری آنها با طالبان گفته می‌شد ،دولت بوش تالش بسیاری کرد تا ایران را نادیده بگیرد؛ پیامد این اقدام هم این بود که از هر نظر پیشرفت اندکی حاصل شد.اگر رئیس‌جمهور اوباما بخواهد ایران را از ساخت بمب هسته‌ای منصرف کند و در عین حال یک استراتژی موفقیت‌آمیز منطقه‌ای برای عراق و افغانستان تدوین کند ،چاره‌ای جز اتخاذ رویکردی جامع در قبال ایران نخواهد داشت؛ رویکردی که سه موضوع مهم را مد نظر قرار دهد تا قادر به حل همه مسائل باشد. نخس��ت اینکه هر دو طرف باید ارتباط میان این مس��ائل را بشناسند و درک کنند .کسب موفقیت در یکی از آنها می‌تواند منجر به اعتمادسازی شود و اطمینان الزم و ضروری برای پیشرفت در حل مسائل دیگر را هم میان طرفین ایجاد کند .به‌عنوان مثال ،استفاده از نیروی نظامی بر ضد تاسیسات اتمی ایران ،امکان همکاری در عراق و افغانستان را از بین خواهد برد .بحث بر سر گستره وسیع‌تری از موضوعات مشترک و تهیه یک دستور کار منسجم‌تر نیز می‌تواند فرصت‌هایی برای مصالحه و همکاری سازنده ایجاد کند .امتیاز دادن در یکی از مس��ائل ،می‌تواند وسیله‌ای باشد برای تقویت همکاری و همگرایی در یک مس��اله دیگر.نکته دوم اینکه برای کارآمد کردن این استراتژی ،ایاالت متحده باید پیش و بیش از هرچیز با دیگر طرف‌های درگیر در این موضوعات ،بخصوص دیگر چهار عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل (فرانسه ،انگلیس ،روسیه و چین) ،دبیر کل سازمان ملل ،اسرائیل ،ترکیه ،پاکستان و کشورهای عربی مشورت کند. دولت‌های منطقه در (چگونگی پیش‌برد) برنامه هس��ته‌ای ایران ،آینده عراق و افغانس��تان و روابط ایران و آمریکا ،منافع مستقیمی دارند .همه کشورهای مذکور ،در یک یا چند مورد از این مسائل ،منافع یا تهدیداتی را متوجه خود می‌بینند و امکان کسب موفقیت در صورتی افزایش می‌یابد که آنها به این باور برسند که نگرانی‌ها یا تمایالت آنها در نظر گرفته میشود و از نظر دور نمی‌ماند.
P O L I T I C M A G A Z I N E
سومین نکته مهمی که برای تدوین یک استراتژی جامع باید مد نظر قرار گیرد ،ایجاد یک انجمن یا موسس��ه پایدار اس��ت که برای آمریکا ،ایران، اعضای شورای امنیت سازمان ملل و دولت‌های همسایه ،امکان بحث در مورد سواالتی پیرامون عراق و افغانستان را فراهم کند .چنین نهادی در شرایط کنونی وجود ندارد و خال آن احساس میشود .حل و فصل مساله هسته‌ای و ثبات بخش��یدن به وضعیت عراق و افغانستان ،مستلزم آغاز مذاکرات میان ایاالت متحده ،ایران و دیگر کشورهای ذی‌نفع است و این مذاکرات باید بدون هرگونه پیش‌شرطی صورت گیرد .رئیس‌جمهور اوباما وعده داد که دقیقا همین کار را خواهد کرد .اما برای دولت همین که بگوید آماده مذاکره (با ایران) است ،کافی نیست .پیش از آن‌که هرگونه اقدامی در این راستا صورت گیرد ،سه مساله باید حل شده باشد :چه زمانی مذاکرات آغاز شود ،چه مسائلی مطرح شود و این مسائل چگونه بیان شود. حتی اگر روند کسب تاییدیه‌ها و صدور مجوز‌های امنیتی الزم ،با سرعت بس��یار باالیی پیش برود ،آغاز مذاکرات دست‌کم چند ماه پیش از آماده شدن تیم سیاست خارجی رئیس‌جمهور برای ایجاد یک تغییر اساسی در سیاست آمریکا در قبال ایران خواهد بود .در آن زمان ،ایران در میانه راه مبارزات انتخاباتی برای انتخابات ریاست جمهوری ۱۲ژوئن ( ۲۲خرداد) خواهد بود .در صورتی که این انتخابات به دور دوم کشیده شود ،مشخص شدن رئیس‌جمهور آینده ایران ممکن است تا اوایل تابستان هم به طول بینجامد.پیشنهاد ما این است که پس از انتخاب رئیس‌جمهور جدید ایران، سیاست جدیدی در قبال این کش��ور اتخاذ شود .یک ابتکار دیپلماتیک اساسی که در میانه مبارزات انتخاباتی ایران آغاز شود ،به احتمال قریب به یقین اسیر سیاس��ت داخلی ایران و پیامدهای دیگری خواهد شد که پیش‌بینی آنها بسیار دشوار است .دولت می‌تواند از این زمان برای جلب حمایت اعضای کنگره و نیز اروپاییان ،روس‌ها و چینی‌ها که بخشی از گروه موسوم به “( ”۵+۱شامل پنج عضو دائم ش��ورای امنیت به عالوه آلمان) هستند ،استفاده کند. به همین ترتیب و با همین اهمیت ،دولت اوباما باید در این بازه زمانی با دوستان و هم‌پیمانان آمریکا در منطقه مش��ورت کند و به آنها اطمینان الزم را بدهد؛ بخصوص به کشورهای عربی ،ترکیه ،پاکستان و اسرائیل. دولت باید این نکته را کامال روشن و به آنها تفهیم کند که گفت‌وگو با ایران به معنی تنزل ارزش روابط ما با دیگر کشورهای مسلمان منطقه نیست و مذاکره مس��تقیم آمریکا با ایران گامی در جهت تامین امنیت و منافع سیاسی آنها هم خواهد بود .به‌عنوان مثال ،حل و فصل دیپلماتیک مسائل، به نفع آنها اس��ت ،چرا که در غیر این صورت ممکن اس��ت به بکارگیری نیروی نظامی از سوی آمریکا (یا اس��رائیل) بینجامد .در مورد اسرائیل، ایاالت متحده باید بر این نکت��ه تاکید کند که مذاکره ب��ا ایران بهترین فرصت برای ممانعت از دس��تیابی ایرانی‌ها به برنامه ساخت تسلیحات هسته‌ای و نیز مقابله با تهدیدات پیشروی اسرائیل از جانب حزب‌اهلل و حماس است. در حالی که دولت اوباما برای اعمال یک فشار دیپلماتیک اساسی پس از
انتخابات ایران آماده میشود ،باید پیش از آن هم مجموعه‌ای از اقدامات را به انجام رسانده باشد .اقدامات مورد نظر ،کارهایی ساده و پیش‌پاافتاده‌اند، اما این پیغام صریح را برای دولت ایران می‌فرستند که ایاالت متحده برای ورود به مذاکراتی جدی در زمانی مناسب ،آمادگی الزم را دارد .پیش از آن ،دولت اوباما می‌تواند اعالم کند که دولت آمریکا به‌دنبال گفت‌وگوی مستقیم و بدون پیش‌شرط با همه کش��ورها است ،تا بتواند از این طریق مش��کالت پیشروی دنیا را حل کند .پس از ابالغ ای��ن پیام مهم ،دولت می‌تواند رس��ما پای‌بندی خود به بند یک معاهده الجزایر را اعالم کند؛ بر اساس این بند از معاهده ،ایاالت متحده متعهد میشود که از دخالت سیاسی یا نظامی در امور داخلی ایران ،خودداری کند. پس از این اقدامات اولیه و پیش از مشخص شدن نتیجه انتخابات ریاست جمهوری در ایران ،ایاالت متحده باید آغاز تماس‌های رسمی در سطوح میانی را مد نظر قرار دهد تا به‌صورت هم‌زمان بحث‌هایی پیرامون اقداماتی عمومی که هر دولت می‌تواند برای تغییر لحن و بهبود روابط به‌کار گیرد، مجال مطرح شدن بیابند.این تماس مستقیم می‌تواند پیامدهای مطلوبی داشته باشد :گش��ودن فصل جدیدی در مذاکرات پیرامون عراق ،آزادی ایرانیان بازداشت‌شده در عراق ،صدور اجازه پروازهای مستقیم میان ایران و آمریکا ،کاهش محدودیت‌ها و تسهیل مسافرت‌های دیپلمات‌های ایرانی در نیویورک ،تاسیس دفتر حفاظت منافع آمریکا در ایران با حضور کارکنان آمریکایی ،همکاری‌های جدید در زمینه مبارزه با قاچاق مواد مخدر از مرز ایران با افغانستان و افزایش اقدامات صلح‌جویانه نیروهای دریایی این دو کشور در خلیج فارس برای اعتمادس��ازی(.اگر این نتایج حاصل نشود، آمریکا و ایران باز هم مشتاق به ضربه زدن به یکدیگر در خلیج فارس و نیز در سرتاسر مرز عراق با ایران خواهند بود؛ وضعیت خطرناکی که احتمال برخورد و بروز کشمکش و حتی جنگ را افزایش می‌دهد). اقداماتی از این دست ،چش��م‌انداز محدودی را پدید می‌آورند و شاید در نگاه اول این‌طور به نظر برسد که نمی‌توانند ماهیت مخدوش روابط ایران و
31
آمریکا را تغییر دهند ،اما از طریق این اقدامات ،این پیام برای ایران ارسال میشود که ایاالت متحده قصد دارد استراتژی متفاوتی را نسبت به دولت پیش اتخاذ کند .پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ایران در تابستان سال آینده ،دولت می‌تواند به‌طور خصوصی و غیررسمی ،ایده برگزاری مذاکرات در سطوح باالتر را پیگیری کند. اتخاذ یک سیاس��ت جدید باید مالزم با تغییر لحن باشد.ایران کشوری پرافتخار و مغرور با تمدنی کهن اس��ت؛ اصرار ایران بر لزوم به‌کارگیری رفتاری توام ب��ا احترام متقابل ،تنها نوعی لفاظی بی‌پش��توانه نیس��ت. تداوم رفتاره��ای تهدیدآمیز با این رژیم احتم��اال نتیجه‌ای جز افزایش انعطاف‌ناپذیری و ناس��ازگاری آنها در پی نخواهد داشت ،به‌خصوص در زمانی که مبارزات انتخاباتی در ایران آغاز ش��ود .ایرانی‌ها از به‌کارگیری عبارت “چماق و هویج” از سوی قدرت‌های بزرگ ،خشمگین می‌شوند و به تعبیر آنها این طرز رفتار ،احمقانه است و در هر صورت این‌طور می‌نماید که آنها می‌توانند یا با اعطای یک سری از امتیازات و یا در اثر وارد کردن ضربات ،ایران را وادار به تسلیم کنند.به‌طور کلی دولت ایاالت متحده در صورتی می‌تواند به موفقیت دست یابد که اصل اول دیپلماسی را مد نظر قرار دهد :زمانی که می‌خواهید یک وضعیت نامناسب را تغییر دهید ،این روند را با سکوت کردن آغاز کنید. عالوه بر این ،توهم ایرانی‌ها نسبت به آمریکا را هم نباید دست‌کم گرفت. اطالع دادن به دولت ایران ،پیش از زمانبندی و تعیین اهداف در هر یک از گام‌هایی که در سطور پیش تشریح شد ،می‌تواند از بروز واکنش‌های منفی جلوگیری کند.این اقدام همچنین می‌تواند بستر را برای اتخاذ یک رویکرد اساسی جدید در زمینه نگرانی‌های مربوط به غنی‌سازی در ایران و نیز مسائل مربوط به عراق و افغانستان فراهم کند. در مقاله دیگری در همین نش��ریه ،ما چارچوب طرح��ی را برای اتخاذ رویکردی که می‌تواند برای تعامل با ایران در مساله هسته‌ای راهگشا باشد، ترسیم کردیم.پیشنهاد ما این بود که با حمایت ایاالت متحده ،کشورهای اروپایی به همراه ایران ،کنسرسیومی چند ملیتی برای غنی‌سازی اورانیوم در خاک ایران تشکیل دهند تا بدین ترتیب یک برنامه صرفا ملی تحت مالکیت ،مدیریت و نظارت یک سیستم بین‌المللی قرار گیرد .در صورت تحقق این پیش��نهاد ،همه تولیدات هس��ته‌ای ایران تحت نظارت یک سیستم بازبینی پیشرفته انجام میشود؛ به‌گونه‌ای که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم می‌تواند در آن مشارکت داشته باشد تا اطمینان حاصل کند که ایران در فعالیت‌های هسته‌ای خود به دنبال دستیابی به اهداف نظامی نیست .بارها عنوان شده که ایرانی‌ها از چنین رویکردی حمایت می‌کنند و دولت ایران هم بارها از احتمال تاسیس یک مرکز چند ملیتی برای غنی‌س��ازی اورانیوم در خاک ایران ،سخن به میان آورده است.این تاسیسات می‌تواند ذخایر سوخت اتمی مورد نیاز ایران برای یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی و با هدف تامین انرژی را به‌صورت تضمین‌شده تامین کند. یک سیس��تم بین‌المللی با کارکنان بین‌المللی ،به‌صورت شبانه‌روزی و به‌گونه‌ای موثر می‌تواند از غنی‌سازی برای اهداف نظامی جلوگیری کند و ایران را از دنبال کردن یک برنامه غنی‌سازی موازی یا مخفیانه ،بازدارد. ایران با پذیرش این طرح ،نه تنها با بررسی‌های دقیق بین‌المللی موافقت می‌کند ،که به طور ضمنی می‌پذیرد که در صورت زیر پا گذاش��تن این توافق ،خود را در موقعیت عمیقا آسیب‌پذیری قرار می‌دهد. دولت اوباما فرصت زیادی برای طراحی و تنظیم یک سیاست هسته‌ای کارآمد در قبال ایران نخواهد داشت.با بررسی اقدامات آنها تا به امروز ،به نظر می‌رسد آنها در جستجوی راهی هستند که بتواند همه مطالباتشان را تامین کند .اگرچه اوباما ضرورت آغاز مذاکرات را تایید کرده است ،اما
نشانه‌هایی مبنی بر آمادگی (آمریکا) برای تداوم مذاکرات سخت‌گیرانه به سیاق چند س��ال اخیر و بهره‌گیری از تحریم‌های تنبیهی نیز از خود بروز داده اس��ت .احتمال اینکه چنین سیاستی با موفقیت همراه شود، بعید به نظر می‌رس��د .گفتن اینکه شما خواس��تار مذاکره هستید و در عین حال می‌خواهید همان راه همتای پیشین خود را در پیش بگیرید، نمی‌تواند ایران را متقاعد کند که نظارت و کنترل بر برنامه غنی‌س��ازی خود را که منابع ارزش��مندی را صرف آن کرده است و به‌شدت هم به آن می‌بالد ،بپذیرد.مخالفان پیشنهاد ما و کسانی که نسبت به کارآمدی آن تردید دارند ،در اکثر موارد تایید می‌کنند که جامعه جهانی ممکن است وادار به پذیرش بخش‌هایی از برنامه غنی‌س��ازی ایران ش��ود ،اما با این حال مصرانه می‌گویند که تبدیل کردن این برنام��ه و انجام آن در قالب تاسیس��اتی بین‌المللی باید آخرین اقدامی باشد که در صورت به نتیجه نرسیدن همه راه‌های دیگر ،آمریکا آن را انتخاب می‌کند.مشکل چنین دیدگاهی این است که بی‌شباهت به این نیست که بگوئیم یک پروژه چند ملیتی ،ایده خوبی است اما با این وجود ،ایاالت متحده نمی‌تواند بدون به شکست انجامیدن راه‌حل‌های دیگر -که عموما سیاست‌های تحریم‌محور هستند -آن را مد نظر قرار دهد.به اعتقاد ما ناکامی سیاست‌های ایاالت متحده محرز است و افزایش مداوم تعداد سانتریفیوژهای ایران ،گواه این مدعاس��ت.آغاز کار با یک طرح کارآمد ،بهتر از ادام��ه دادن یک رویکرد شکست خورده است؛ به این امید که بتوانیم موقعیت از دست رفته را در آینده‌ای نامشخص احیا کنیم.اگر دولت اوباما رویکردی سانتریفیوژ محور اتخاذ کند و شکست بخورد ،بعید اس��ت که بتواند با اهرم‌های سیاسی و چانه‌زنی بیشتری از آنچه در ابتدا در اختیار داشت ،به قضیه خاتمه دهد. تصور کنید که راه دیگری انتخاب شود؛ اگر ایاالت متحده به اصرار خود بر لزوم توقف کارکرد همه س��انتریفیوژها از سوی ایران ادامه دهد ،یا هر مطالبه دیگری از این دس��ت را مطرح کند ،دیری نخواهد گذشت که ما خود را در وضعیتی می‌یابیم که در آن ایران ده‌ها هزار سانتریفیوژ مشغول به‌کار دارد و تنها گزینه‌های باقی‌مانده ،مایوس کننده و به‌طور غیرقابل باوری پرهزینه خواهند بود و با این شرایط در آن هنگام انتخاب هر گزینه دیگری غیرممکن خواهد بود. ما پیشنهاد کرده‌ایم که ایاالت متحده به‌صورت مستقیم وارد مذاکره با ایران شود؛ مذاکرات دوجانبه با ایران در مورد برنامه هسته‌ای این کشور و به‌موازات آن ،تداوم مذاکرات چندجانبه با آلمان و اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل (گروه موسوم به .)۵+۱ما در این طرح ،برای تاسیس یک کنسرس��یوم چند ملیتی غنی‌س��ازی در خاک ایران ،نقش مهمی برای شرکای اروپایی آمریکا قائل شده‌ایم.به باور ما این رویکرد منجر به پیشرفت‌های چشمگیری خواهد ش��د؛ نه تنها در موضوع هسته‌ای ،که برای حل دیگر چالش‌های موازی با آن ،در عراق و افغانس��تان.باز هم در اینجا متذکر می‌ش��ویم که به اعتقاد ما ایران و ایاالت متحده باید به‌طور جداگانه و در عین حال موازی ،مذاکرات مستقیم در مورد مسائل عراق و افغانستان را آغاز کنند و این مذاکرات نیز به نوبه خود باید بخشی از یک رهیافت چندگانه‌ی گسترده‌تر باشد که اعضای شورای امنیت و کشورهای همسایه در منطقه را نیز به مشارکت فرا می‌خواند.در ایاالت متحده هم ایجاد هماهنگی میان این سه بخش مجزا و در عین حال مرتبط به‌هم را وزارت خارجه بر عهده خواهد گرفت.مذاکرات کاوش‌گرانه در منطقه نیز پیش از هر چیز نیازمند پاسخ به این پرسش‌ها است که چه کسانی در این ماجرا شرکت خواهند کرد و بهترین حالت ایجاد هماهنگی در روابط میان آنها از چه طریقی حاصل خواهد شد.هر یک از موضوعات اصلی -عراق، افغانستان و برنامه اتمی ایران -باید در انجمن یا هر مسیر دیگر مختص خود بین ایران و دیگر بازیگران کلیدی شرکت‌کننده مورد مذاکره قرار
P O L I T I C M A G A Z I N E
گیرد.به‌موازات آن ،همکاری با دبیرکل س��ازمان ملل و یک گروه پوش��ا (چتری) هم ضروری است؛ گروهی متشکل از همه بازیگران اصلی ماجرا که برای ایجاد هماهنگی میان کارهای گروه‌های کوچکتر و بررس��ی و تصویب نتایج تشکیل میشود.تا زمانی که در جهان ایده‌آل واشینگتن، عراق یکی از نگرانی‌های موجود اس��ت ،تهران نمی‌تواند تاثیری در امور عراق داشته باشد و عراق هم همچون یکی از حامیان قاطع منافع آمریکا و هم‌پیمانان آن در منطقه عمل خواهد کرد.ایران چنین چیزی را برای خود می‌خواهد؛ یعنی عراقی که در آن آمریکا نقش کم‌رنگی دارد ،یا اساسا تاثیری ندارد و نیز تسلط احزاب شیعی عراقی بر دولت حاکم بر این کشور، چرا که آنها هم‌سویی بیشتری با منافع ایران دارند.به‌رغم این تفاوت‌ها، مس��ائل زیادی وجود دارند که ایران و ایاالت متحده می‌توانند در مورد آنها به توافق برسند.هر دو کش��ور از حفظ تمامیت ارضی عراق (به‌جای تجزیه شدن و تقسیم آن به مناطقی مجزا میان فرقه‌های گوناگون) و نیز رهبران منتخب مردم این کشور حمایت می‌کنند.در واقع اگرچه ایران آمادگی خود را برای حمایت از ش��به‌نظامیانی که به نیروهای آمریکایی حمله می‌کنند نشان داده اس��ت ،اما هر دو کشور از دولت نوری المالکی حمایت می‌کنند و همچنین نمی‌خواهند ببینند که عراق میدان نبردی برای جنگ واسطه‌ها شده است که در آن کشورهای همسایه با حمایت سیاس��ی یا نظامی از گروه‌های خادم خود ،به آن دامن می‌زنند.به‌عنوان مثال ،عربستان سعودی ممکن است حمایت خود از گروه‌های سنی -مثل گروه‌های مستقر در استان عنبر -را افزایش دهد.اقدامی که دولت مالکی نگاهی به‌شدت بدبینانه و توام با سوء ظن به آن دارد.در این شرایط ایران ممکن است احساس کند که چاره‌ای جز تقویت شبه‌نظامیان عراقی یا عناصر دیگری در نیروهای امنیتی عراق ندارد .هدف از این مذاکرات هم جلوگیری از بروز چنین مداخالتی است. ایاالت متحده می‌خواهد پس از آن‌که موفق به برقراری سطح خاصی از ثبات و امنیت در عراق شد ،توانایی خارج کردن نیروهای نظامی و دیگر پرسنل خود از عراق را داشته باشد .ایران هم می‌خواهد نیروهای آمریکایی از عراق خارج شوند و در عین حال از بروز مجدد اوضاع بحرانی و جنگ‌های داخلی جلوگیری ش��ود .ایران منافع اقتصادی هم در عراق دارد و به آن همچون یک شریک تجاری بالقوه و هم‌پیمان اوپک می‌نگرد. نه آمریکا و نه ایران ،احتماال نمی‌توانند به همه اهداف مورد نظر خود در
عراق دست پیدا کنند .برای آمریکا ،این یک واقعیت صلب و تغییرناپذیر جغرافیایی اس��ت که در حالی که نیروهایش ممکن است عراق را ترک کنند ،ایران برای همیش��ه در عراق باقی خواهد ماند و مرزی مش��ترک با همسایه خود خواهد داشت؛ همس��ایه‌ای که گاه به رقیبی سرسخت بدل میشود .از س��وی دیگر ،عراق احتماال خواستار این است که روابط خود با ایاالت متحده را هم حفظ کند ،حتی اگر شده فقط برای متعادل کردن میزان تاثیرگذاری ایران .اکثر شیعیان عراقی ،به‌رغم عقاید مذهبی مش��ترک و روابط گذرا با ایران ،هیچ منفعتی در اینکه بازیچه دس��ت ایرانی‌ها باشند ،نمی‌بینند.هم آمریکا و هم ایران ،در صورتی که خواستار برقراری صلح و امنیت در عراق بودند ،از وضعیت پدید آمده بهره می‌بردند. عراق کشوری اس��ت که ایران و آمریکا روابط مستحکمی با آن دارند ،اما هیچ‌یک از آنها تسلط کامل بر آن ندارند .خطرات گوناگون به اندازه کافی وجود دارد و پتانسیل نبردهای فاجعه‌بار نیز به‌قدر کفایت موجود است و همه اینها دالیل محکمی است برای اینکه این دو کشور در جستجوی منافع مشترک و متقابل برآیند .همچنان‌که گروه مطالعات عراق ()ISG به ریاس��ت لی همیلتون و جیمز بیکر در گزارش خود در س��ال ۲۰۰۶ تصدیق و تاکید کردند و فرماندهان نظامی آمریکایی نیز به کرات به آن اشاره کردند ،نخستین چالش پیشروی عراق ،چالشی سیاسی است؛ نه نظامی.منازعات سیاسی داخلی عراق باید توسط خود عراقی‌ها حل شود. اما همسایگان عراق ،که با احزاب و فرقه‌های عراقی نیز روابط مستحکمی دارند هم می‌توانند به پیشرفت عراق کمک کنند و هم این قدرت را دارند که عراق را فلج کنند؛ یا حتی بدتر از آن ،آت��ش جنگ داخلی را در آنجا روشن کنند.یک ابتکار دیپلماتیک چندجانبه (که گذشته از ایران و ایاالت متحده ،عربستان سعودی ،اردن ،ترکیه و سوریه را هم در بر بگیرد) ایجاد تغییر در آرایش نیروهای نظامی آمریکایی در عراق را تکمیل و تسهیل خواهد کرد .پیشنهاد تالشی مش��ابه این ،برای نخستین بار در گزارش همیلتون -بیکر به این صورت مطرح شده بود: در درازمدت هیچ کشوری در منطقه از وجود آشفتگی و بحران در عراق سودی نمی‌برد.هنوز همس��ایگان عراق برای به ثبات رسیدن اوضاع در این کش��ور تالش کافی نمی‌کنند.برخی از آنها حتی در راه ثبات عراق س��نگ‌اندازی می‌کنند .همیلتون -بیکر در گزارش خود خواستار یک “تهاجم دیپلماتیک جدید برای ایجاد اجم��اع بین‌المللی در حمایت از ثبات در عراق و منطقه” شدند.این گزارش همچنین پیشنهاد می‌کند که همسایگان عراق و دیگر دولت‌های مربوطه -شامل اعضای دائمی شورای ِ تقویت امنیت س��ازمان ملل “ -باید یک گروه حمایتی ب��رای تحکیم و امنیت در عراق و نیز آشتی ملی در این کشور تشکیل دهند،چرا که عراق به‌تنهایی نمی‌تواند به هیچ‌یک از این دو مهم دست یابد ”.این توصیه‌ها توسط دولت بوش نادیده گرفته شدند و تنها با ناکامی رویکردهای پیشین ایاالت متحده است که ضرورت تحقق آنها بیشتر احساس میشود. بر خالف گزارش ،ISGپیشنهاد ما این است که ایاالت متحده با ترغیب دیگر کشورها به سامان‌دهی یک کوشش دیپلماتیک بین‌المللی در عراق بپردازد ،ترجیحا چنین تالشی باید تحت نظارت و توجهات سازمان ملل صورت گیرد.هدف از این اقدام ،فراهم کردن یک جایگاه دیپلماتیک است که همه طرف‌ها بتوانند با هماهنگی تالش‌های خود در زیر چتر حمایتی آن به ایجاد یک دولت فدرال کارآمد در عراق ،حفظ تمامیت ارضی این کشور ،توزیع متوازن عواید نفتی و نیز بازگشت قریب به پنج میلیون آواره و پناهنده عراقی (که بس��یاری از آنها اکنون در کش��ورهای همسایه در خاورمیانه به سر می‌برند) کمک کنند .باید بر این نکته هم تاکید کرد که تاکنون هیچ موسسه منطقه‌ای تاسیس نشده است که همه همسایگان عراق و اعضای دائم شورای امنیت را گردهم آورد.به‌جای آن هر دولتی در
33
منطقه تنها گذاشته شد تا در وضعیتی نامنسجم سیاست‌های خاص خود را دنبال کنند؛ بدون آن‌که با دولت‌های دیگر همکاری مشخصی داشته باش��ند ،ش��اید بتوان گفت اگر هم همکاری‌ای صورت گرفته به‌صورت اتفاقی بوده اس��ت.پیامد این رویکرد “هرکس برای خود” کامال آشکار و ناخوشایند است .ایاالت متحده در صدد توس��عه روابط خود با بسیاری از حوزه‌های انتخاباتی در عراق بوده اس��ت؛ طیف گس��ترده‌ای که حتی آن گروه‌هایی که در شورش‌ها مشارکت داشتند را نیز در بر می‌گیرد ،از جمله نهضت سنی‌ها؛ نه‌تنها به‌خاطر اینکه بخشی از تالش‌های معطوف به ایجاد آرامش در عراق مربوط به این گروه بود ،که به‌خاطر مقابله با نفوذ ایران.ایرانی‌ها از این مس��اله آگاهند و استراتژی مشابهی که خاص خود آنها است را هم در پیش گرفته‌اند؛از جمله وساطت در توافقات صلح میان احزاب شیعه و پشتیبانی از تشکیالت بدر و دیگر شبه‌نظامیان.سعودی‌ها و اردنی‌ها که از گرایش‌ها و نیات ایرانی‌ها بیم دارند ،به شورشیان سنی یاری رسانده‌اند؛ اقدامی که با منافع هم‌پیمان آنها ،ایاالت متحده ،کامال در تضاد است .اگر قرار است این منافع رقابتی حل و فصل شوند ،به اعتقاد ما این برای دولت‌های مختلف بسیار پراهمیت است که یک انجمن دیپلماتیک منطقه‌ای تاسیس کنند که در آنجا بتوانند با تفاوت‌های میان خود در یک روند مشورتی از طریق مذاکره مداوم مواجه شوند. اعضای چنین انجمنی باید به نگرانی‌های همه همسایگان عراق اهمیت داده و برای حل آن تالش کنند.مهمترین نکته این است که آنها همه توان خود را به کار گیرند تا منافع ملی ع��راق در اولویت توجه قرار گیرد.یک انجمن منطقه‌ای و شکل گرفتن مجموعه‌ای از توافقات میان همسایگان عراق ،ضامن ثبات در منطقه نخواهد ب��ود ،اگرچه می‌تواند از پیامدهای مصیبت‌بار جلوگیری کند و سپس ،از آن هم فراتر رود و به حمایت از یک عراق امن و باثبات بپردازد .تالش دیپلماتیکی که در اینجا پیشنهاد کردیم، دربرگیرنده جزئیات متعددی است .نخست اینکه رئیس‌جمهور آمریکا باید نماینده ویژه‌ای را برای آغاز یک روند دیپلماتیک با همه دولت‌های موجود در منطقه به‌کار گیرد تا همه مسائل نگران‌کننده مربوط به عراق را حل کند.دبیرکل س��ازمان ملل باید یک تی��م دیپلماتیک را منصوب کند که به‌موازات نماینده ویژه ایاالت متحده ،کار کند تا چنین گروهی تشکیل شود.آمریکا در کنار دیگر اعضای دائم ش��ورای امنیت سازمان ملل و همسایگان عراق باید در کنار هم کار کنند و افکار خود را روی هم بگذارند تا چنین ابتکاری عملی شود.رهبری آمریکا ،انتقاد برانگیز خواهد بود و آمریکا نمی‌تواند ای��ن تالش را به انحصار خ��ود درآورد.اگر چنین کند ،چنین برداشت خواهد شد که این هم یکی دیگر از همان پروژه‌های “ساخت آمریکا” است که از بیرون تحمیل ش��ده و هدف از انجام آن هم فقط پیش‌برد منافع آمریکا با هزینه دیگران است.مشارکت بین‌المللی تحت نظارت سازمان ملل ،حقانیت الزم برای کسب موفقیت این پروژه را نصیب آن خواهد کرد. یکی از اولویت‌های نماین��دگان ایاالت متحده و س��ازمان ملل باید این باشد که این نکته را برای بغداد روشن سازند که اولین و مهمترین هدف چنین ابتکاری حمایت از حق حاکمیت عراقی‌ها و ثبات منطقه است و هر تصمیمی گرفته و یا هر اقدامی انجام شود ،در راستای اهداف و منافع خود آنها خواهد بود.این نکته مهمی است ،چرا که هیچ طرح و برنامه‌ای برای عراق ،بدون پشتیبانی خود عراقی‌ها موفق نخواهد بود.عالوه بر این، هیچ برنامه‌ای بدون موافقت و مش��ارکت ای��ران نمی‌تواند نتیجه‌بخش باشد ،حتی اگر حمایت عراق و همسایگان سنی‌اش را هم در پی داشته باشد .این انجمن هم اهداف میان‌مدت را مد نظر دارد و هم در پی تحقق اهداف بلندمدت است .در ابتدا ،نمایندگان ایاالت متحده و سازمان ملل با دولت‌های شرکت‌کننده دیدارهایی دوجانبه خواهند داشت که هدف
از انجام آن توافق بر سر خودداری از مداخله و یا ضربه‌زدن به دولت عراق است .این انجمن به همسایگان عراق نیز این امکان را خواهد داد که وارد گفت‌وگو با مذاکره‌کنندگان بین‌المللی شوند و تردیدها و شکایات خود در مورد رفتار دیگر کشورهای منطقه را با آنها در میان بگذارند تا برای حل و فصل آنها راه‌های ممکن را بیابند.این تبادل اطالعات که با مواقفت سازمان ملل انجام می‌ش��ود می‌تواند حتی موجب بهبود بخش��یدن هماهنگی دولت‌های منطقه و قدرت‌های بزرگ برای حمایت‌های مادی و سیاسی آنها از عراق شود. هدف بلندمدت هم می‌تواند امضای یک توافق‌نامه رس��می باشد که در آن همه دولت‌های ش��رکت‌کننده متعهد می‌شوند مجموعه‌ای از اصول و اقدامات را بپذیرند:حمایت از تمامی��ت ارضی عراق ،ترغیب گروه‌های
مختلف داخل عراق به آشتی ملی (بر مبنای اراده عمومی و قانون اکثریت، حقوق اقلیت‌ها و توزیع متوازن عواید نفتی) ،خودداری از مداخله در امور داخلی عراق ،پایان دادن به حمایت نظامی از گروه‌های خارج از دولت که در عراق مشغول عملیات هستند،برنامه‌ریزی برای بازگشت پنج میلیون عراقی که از کشور خود رانده و به نقاط دیگر پناهنده شده‌اند ،تقویت روابط سیاسی و اقتصادی میان عراق و کش��ورهای همسایه و پذیرفتن حضور عراق در همه توافق‌‌های امنیتی منطقه‌ای که در آینده ش��کل خواهند گرفت.تحقق این ش��روط اهمیت ویژه‌ای برای ایران خواهد داشت ،چرا که تهران می‌خواهد در طول مرزهای خود با همسایگانش شاهد ثبات و آرامش باشد و با آنها روابط دوستانه‌ای داشته باشد؛ یکی از آنها تحت سلطه اکثریت شیعه عراق است و در قلمرو خود چندان وابسته به حضور نیروهای آمریکایی نیست.به عالوه ،منافع ایران با توسعه اقتصاد عراق ،همچنان پایدار و حیاتی خواهد ماند.ایران در گذشته از هم از تجارت با عراق منافعی کس��ب کرده اما هرگاه عراق بی‌ثبات بوده یا همانند دوره صدام حسین، مواضع تخاصم‌آمیزی داشته ،موجب رنجش خاطر ایران هم شده است. همه دولت‌های خاورمیانه در جلوگی��ری از تجزیه و جنگ داخلی در هر کشوری در منطقه ،منافع مشترکی دارند ،اما این ساده‌اندیشانه است که فکر کنیم این رویک��رد موانع و خطراتی پیشروی خ��ود ندارد.به‌عنوان مثال ،سعودی‌ها برای انتقام گرفتن از ش��یعیان و مقابله با نفوذ آنان ،از شبه‌نظامیان سنی حمایت می‌کنند.عربس��تان سعودی نسبت به ایران اهرم‌های کمتری در عراق در اختیار دارد و نگ��ران نفوذ و تاثیر فزاینده ایران است.عربس��تان هم مانند همه کش��ورهای سنی‌نشین ،نسبت به دولت مالکی احساس بیگانگی می‌کند و موضع دوستانه‌ای در قبال آن ندارد .رهبران ترکیه از این هراس دارند که روابط خوب شیعیان عراقی و
P O L I T I C M A G A Z I N E
ایران با کردهای عراق ،بدترن کابوس آنان را رقم بزند:پذیرش و به رسمیت شناختن استقالل کردستان .به همین خاطر است که ترکیه از پذیرش چنین توافقی س��ر بازمی‌زند ،حتی با وجود این که جمعیت کردس��تان چنین واقعیتی را پذیرفته‌اند و به‌وضوح از آن حمایت می‌کنند.پیشنهاد ما با خطرات آشکاری هم مواجه اس��ت .یک ابتکار چندجانبه برای حل مسائل عراق ،نه‌تنها ممکن اس��ت به شکست بینجامد ،بلکه یک انجمن منطقه‌ای حتی می‌تواند محملی باشد برای تس��ویه حساب طرف‌های متخاصم و تالش یکی برای تسلط بر دیگری .در عین حال که این یکی از پیامدهای احتمالی است ،ما معتقدیم در صورتی که همه کشورها بخواهند سیاست‌های مستقل فعلی خود را همچنان پیگیری کنند ،این خطرات می‌تواند بسیار شدیدتر و گسترده‌تر هم باشد.بدون وجود موسسه‌ای که
بتواند منافع رقابتی آنها را تشخیص دهد و آن را مدیریت کند ،هر یک از آنها به‌طور مستقل عمل خواهد کرد و نتایج آن را می‌توان در خیابان‌های کرکوک و بغداد مشاهده کرد .باالخره اینکه اگر ایران رها شود تا تا بدون نوعی واسطه منطقه‌ای ،خود درصدد تامین مناقعش در عراق برآید ،به احتمال قریب به یقین ،سوءظن و تخاصم میان آمریکا و ایران ادامه پیدا کرده و حتی افزایش می‌یابد؛ هر یک از طرفین همه مصیبت‌ها را ناشی از تالش‌های ط��رف مقابل می‌داند و علنا طرف دیگر را مس��بب افزایش خشونت و درگیری می‌داند و آن را نکوهش می‌کند ،درست مانند افزایش دراماتیک وسعت جنگ در نبرد میان اسرائیل و حماس در غزه .در چنین شرایطی که فقط افزایش و تعمیق خشم و بی‌اعتمادی را در پی دارد ،حل و فصل مس��ائل دیگر میان ایران و آمریکا نیز بسیار دشوارتر خواهد شد؛ مسائلی همچون آینده افغانستان و برنامه هسته‌ای ایران. افغانستان و همسایه به‌ش��دت در حال تغییرش ،پاکستان ،با معضالت عمیقی دست و پنجه نرم می‌کنند ،که بسیاری از آنها ممکن است حتی کل منطقه را هم درگیر خود کند ،این یک تهدید جدی است .پاکستان پس از ۱۱سپتامبر ،در شمال این کشور به طالبان پناه داد و به همین خاطر طالبان توانست حضور خود در افغانس��تان را ادامه و حتی افزایش دهد. پاکستان مکان امنی برای القاعده و دیگر سازمان‌های تروریستی (از جمله همان گروهی که در ماه دسامبر به بمبئی حمله کردند) شده است. گسترش حضور و نفوذ آنها از نگرانی‌های بزرگ ایران است ،چرا که ایران هم با افغانستان و هم با پاکستان مرز مش��ترک دارد .در واقع ایران برای اقدام بر ضد نیروهای طالبان ،از نیروهای اتحاد ش��مالی (در افغانستان) حمایت کرد و در بس��یاری از جاها برای براندازی رژیم طالبان در س��ال ۲۰۰۱همکاری‌های چش��مگیری از خ��ود نش��ان داد.حمایت مجدد
ایرانی‌ها ،مثال در قالب همکاری سیاسی،همچنان می‌تواند به جلوگیری از گسترش درگیری‌ها کمک کند .بارنی روبین ،کارشناس مسائل افغانستان تاکید کرده اس��ت که همکاری ایران و آمریکا ب��رای برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری که نیمه دوم س��ال جاری در افغانستان برگزار خواهد شد ،بسیار ضروری و حیاتی است .اگر برگزاری انتخابات غیرممکن باشد، ایاالت متحده باز هم برای سازمان‌دهی “لویا جیرگا” (یک محفل سنتی از رهبران طوایف مختلف در افغانستان که برای حل و فصل مسائل مهم سیاسی تشکیل می‌ش��ود) به کمک ایران نیاز خواهد داشت (باید روابط دیرپای ایران با رهبران نظامی و طایفه‌ای در افغانستان و توانایی این کشور در اعمال نفوذ بر آنها را در نظر گرفت). تصمیم ایاالت متحده برای اتخاذ یک استراتژی جدید در قبال ایران ،نباید معطل بماند .این برگ برنده رئیس‌جمهور اوباما اس��ت .مذاکره با ایران دشوار خواهد بود .برخی از رهبران سیاسی و گروه‌های ذی‌نفع در آمریکا با بهبود روابط این دو کشور مخالفند ،اگرچه نظرسنجی از افکار عمومی نشان می‌دهد که اکثریت مردم آمریکا برای رفع چالش‌های موجود میان ایران و آمریکا در مس��اله هسته‌ای و مس��ائل دیگر ،از یافتن یک راه‌حل دیپلماتیک اس��تقبال می‌کنند .به‌طور مش��ابه ،در ایران نیز تالش برای مذاکره یا مصالحه با آمریکا مورد هجوم آن دسته از گروه‌هایی قرار خواهد گرفت که در پی کسب منافع سیاسی‌اند ،به‌رغم آن‌که میلیون‌ها ایرانی امیدوارند که ایران و آمریکا راهی برای بهبود و ارتقاء روابط خود بیابند. تردید از هر سو بر رابطه‌ای که سابقه طوالنی شکایت و تردید دارد ،سایه می‌افکند .واشینگتن به صداقت ایران در اظهار اهداف هسته‌ای این کشور مشکوک است و تهران هم به آمریکا مشکوک است و گمان می‌کند هدف واقعی آن تغییر رژیم در ایران است. عالوه بر این ،برخی از تحلیلگران ،از جمله اسرائیلی‌ها ،ایران را یک “تهدید ذاتی” برای اسرائیل می‌دانند ،حمایت ایران از حزب‌اهلل را مورد انتقاد قرار می‌دهند و معتقدند که حمایت ایران از حم��اس ،تال‌های این دو دولت برای ایجاد صلح میان اسرائیل و فلسطین را از بین می‌برد .گذشته از این، پیشینه حقوق بشری ایران مخالفت بین‌المللی را برمی‌انگیزد و این کامال قابل‌درک است .این نگرانی‌ها کامال بجا و ضروری‌اند ،اما بدتر شدن روابط تهران -واشینگتن تنها به تقویت تندروها در ایران می‌انجامد و بنابراین وضعیت حقوق بشر را هم بدتر از این خواهد کرد .دشمنی ایران و آمریکا ممکن است این انگیزه بزرگ را هم به ایران بدهد که از اهرم‌های حماس و حزب‌اهلل برای ممانعت از تصویب هرگونه توافق صلح میان اس��رائیل و فلسطین استفاده کند .به اعتقاد ما مذاکرات موفق و نتیجه‌بخش با ایران در مورد عراق ،افغانستان و مساله هسته‌ای می‌تواند به مسائل دیگر هم تسری بیابد .در واقع پیش��نهاد محرمانه ایران در سال ۲۰۰۳برای آغاز مذاکرات با ایاالت متحده ،گفت‌وگو در مورد حم��اس و حزب‌اهلل و یک راه‌حل مرضی‌الطرفین را نیز در دستور کار داشت. آمریکا می‌توان��د هزینه‌هایی را به ای��ران تحمیل کند ،ام��ا اراده خود را نمی‌تواند.همین مساله در مورد ایران هم صادق است .پیشرفت ،نیازمند این است که هر دو طرف بیشتر از تاکتیک‌ها ،بر استراتژی متمرکز شوند. اتخاذ یک دیپلماسی جدید و یک رویکرد جامع نیازمند رهبری سیاسی کسانی است که اصولی عمل کنند و توانایی پذیرش ریسک‌ها را داشته باشند .ممکن است در این مسیر خطرات ،عقب‌نشینی‌ها و فرسایش‌هایی هم وجود داشته باشد ،اما ایاالت متحده و ایران می‌توانند از بروز خطراتی که امکان برافروختن آتش درگیری نظامی را در دل خود دارند ،جلوگیری کنند .آنها می‌توانند فرصت مناسب برای پیشرفت در برخی از مهمترین و پیچیده‌ترین چالش‌های پیشروی ایاالت متحده در سال‌های آینده را ایجاد کنند.
35