2013-2014
IJsseldelta
Ontdek onze IJsseldelta; Nederland in het klein De mooiste watersportgebieden, vier Hanzesteden boordevol cultuurhistorie èn de afwisselende natuur van het Nationaal Landschap IJsseldelta binnen een straal van 30 kilometer! Ontdek vele extra’s met Layar
ijsseldelta
@ijsseldelta
Mastenbroek | Wilsum | Zalk | Zwartsluis | Zwolle
Kampereiland | Kamperveen | Kamperzeedijk | Mandjeswaard
www.vvvijsseldelta.nl
Genemuiden | Grafhorst | Hasselt | ‘S-Heerenbroek | IJsselmuiden | Kampen
Overijssel
Ontdek onze IJsseldelta; Nederland in het klein Van harte welkom in de IJsseldelta. Voor je ligt het ‘IJsseldelta magazine’, boordevol toeristische- en recreatieve mogelijkheden in de verrassende IJsseldelta. Een regio die zich kenmerkt door maar liefst drie karakteristieke Hanzesteden (Hasselt, Kampen en Zwolle), uitgebreide mogelijkheden op het gebied van pleziervaren en een uniek polder- en deltalandschap. Wat ons betreft is de IJsseldelta een beetje ‘Nederland in het klein’, maar we nodigen je van harte uit dit zelf te beoordelen.
Omdat de ondernemers de regio maken, vormen hun verhalen de basis van de informatie die je leest. We sluiten af met de adresgegevens van de VVV-agentschappen, een korte kennismaking met onze buurregio’s en aanbiedingen die we je niet willen onthouden. We blijven immers Nederlanders, nietwaar? Veel plezier tijdens je ontdekkingsreis! Vertel ons en anderen vooral hoe je de IJsseldelta hebt beleefd.
In dit magazine helpen wij je al vast een eindje op weg. Hier lees je wat het gebied zo bijzonder maakt en waarom het Nederland in het klein genoemd wordt. We geven je een impressie van de culturele en culinaire mogelijkheden in het gebied en vertellen waarom je de IJsseldelta zou moeten ontdekken vanaf het water. Ook hebben we voor je een selectie gemaakt van het beste dat het Nationaal Landschap IJsseldelta te bieden heeft. Vanaf pagina 32 vind je toeristische informatie per gemeente, zo weet je wat er te ontdekken valt in Genemuiden, Hasselt, Kampen, Zwartsluis en Zwolle, maar ook kleine kernen als Zalk en Mastenbroek blijven niet onderbelicht.
Voorwoord
Deze gids bied je naast lees– en kijkplezier ook veel interactieve mogelijkheden. Installeer de applicatie Layar op je smartphone en ontdek extra tips, weetjes en voordeeltjes. Je vindt deze bij dit logo. Daarnaast verwijzen we je op een aantal plaatsen naar het complete aanbod van de IJsseldelta op www.vvvijsseldelta.nl. Want niet alles wat de IJsseldelta te bieden heeft laat zich stoppen in één gids. Lars van Egmond, Merkleider IJsseldelta
3
4
Inhoudsopgave 3
Voorwoord
48
IJsselmuiden
5
Inhoudsopgave & Colofon
52
Kampen
6
Plattegrond IJsseldelta
68
Kampereiland en Mandjeswaard
8
Nederland in het klein
74
Kamperveen
10
HĂŠt pleziervaargebied
76
Kamperzeedijk
14
Vier Hanzesteden binnen handbereik
78
Mastenbroek
16
Ontdek onze IJsseldelta per fiets
84
Wilsum
18
Evenementen in de IJsseldelta
88
Zalk
20
Ontdek het pure landleven
94
Zwartsluis
22
(H)eerlijk IJsseldelta
102
Vouw je eigen molen & bootje
24
In de IJsseldelta
104
Zwolle
28
Op stap in de Hanzesteden van de IJsseldelta
118
Overijsseltrips
30
Doe mee en win!
119
Vechtdal & WaterReijk
32
Genemuiden
120
Salland & Hanzesteden
38
Grafhorst
121
Rondom de IJsseldelta
40
Hasselt
122
VVV-agentschappen IJsseldelta
46
’s-Heerenbroek
123
Informatiepunten Nationaal Landschap IJsseldelta
Colofon
Copyright MarketingOost, IJsseldelta Marketing Grafisch ontwerp Beeldprikkels Oplage 60.000 exemplaren Fotografie IJsseldelta Marketing, Nationaal Landschap IJsseldelta, Ingeborg Lukkien, Ron Greve, Greg Theulings Cartografie Anyway Productions
Inhoudsopgave & Colofon
De IJsseldeltagids is tot stand gekomen door een samenwerking van IJsseldelta Marketing en Nationaal Landschap IJsseldelta.
Mede mogelijk gemaakt door Provincie Overijssel.
5
Plattegrond IJsseldelta
6
7
Plattegrond IJsseldelta
IJsselfront (skyline) van Hanzestad Kampen
IJsseldelta Nederland in het klein Nederland in het klein 8
Historische steden, eeuwenoude waterwegen en unieke polders, dat is wat de IJsseldelta te bieden heeft. De IJsseldelta ligt aan de monding van de IJssel. Het bijzondere gebied wordt omringd door de drie Hanzesteden Zwolle, Kampen en Hasselt, tapijtstad Genemuiden en watersportparadijs Zwartsluis. In het midden van de IJsseldelta ligt Nationaal Landschap IJsseldelta met daarin ĂŠĂŠn van de oudste polders van Nederland.
Het pleziervaargebied van ons land Het water staat centraal in de IJsseldelta en dat is nooit anders geweest. De IJsseldelta telt, naast het Zwarte Water, Zwarte Meer, Ketelmeer en de IJssel, ontelbaar veel weteringen, uiterwaarden en slootjes. Een paradijs voor de watersporter dus. Op het water kun je genieten van rust, ruimte, natuur én eeuwenoude havensteden. Een unieke combinatie in ons land. Tegen de tijd dat het donker wordt leg je aan in één van de vele havens en geniet je van een wijntje in Hasselt, een culinaire verrassing in Zwolle of overnachting in Kampen.
Eén gebied, drie dynamische Hanzesteden Vanaf de twaalfde eeuw ontstond in Duitsland het Hanzeverbond. Doel van het Hanzeverbond was het beschermen en uitbreiden van de handel in producten als zout, granen, vis, hout, wijn, bier en dierenhuiden. In de IJsseldelta vind je maar liefst drie Hanzesteden. De (culturele) rijkdom die het Hanzeverbond met zich meebracht is hier nog goed zichtbaar en de dynamiek is vandaag de dag nog goed voelbaar. De steden vertellen verhalen over arbeid, handel en lange zeereizen. De imposante historische gebouwen, havens en verdedigingswerken maken de Hanzesteden tot prachtige ‘levende’ openlucht musea, die tot de verbeelding spreken.
Fietsend en wandelend door het Nationaal Landschap De IJsseldelta omsluit één van 20 Nationale Landschappen die ons land telt. Nationaal Landschap IJsseldelta bestaat onder andere uit één van de oudste polders van ons land: de polder Mastenbroek. Het unieke landschap onderscheidt zich door de grote mate van openheid, de oudste rationele, geometrische verkaveling en het reliëf in het landschap in de vorm van huisterpen en kreekruggen. Het gebied leent zich uitstekend om in te fietsen en te wandelen. Bekijk vanaf de oude zeedijken de polders en geniet van de bijzondere flora en fauna die de IJsseldelta rijk is.
Nederland in het klein De regio IJsseldelta is niet onder één noemer te vangen vanwege het gevarieerde karakter van het gebied. De rijke historie, de karakteristieke (Hanze)steden en dorpen, het cultuurhistorische landschap en de vele monumenten en kerken die de IJsseldelta bezit, zijn unieke historische kernkwaliteiten. Hiernaast bevat de IJsseldelta bijzondere natuurwaarden die zich kenmerken door de grote openheid en het rustieke karakter. Waar je voorkeur ook naar uitgaat, de IJsseldelta heeft het mooiste dat ons land te bieden heeft. Fiets en wandel door het uitgestrekte landschap, vaar over de mooiste rivieren, bewonder en beleef de historische binnensteden, proef de heerlijke streekproducten, ontdek de vele verhalen die het gebied te vertellen heeft en vertel ze door. Kortom, ontdek onze IJsseldelta; Nederland in het klein.
Meer informatie over de IJsseldelta vind je in deze gids, op www.vvvijsseldelta.nl en op facebook.com/ijsseldelta.
9
Hét pleziervaargebied Aan boord en aan wal in de IJsseldelta
Stel je voor: je vaart op het Ketelmeer, de zon weerkaatst in het water en de dauw trekt langzaam op uit de weilanden. Aan boord heerst een serene rust en de boeg glijdt sierlijk door het water. In de verte zie een kerktoren, een brug en historische gebouwen. Even van boord om dit stadje te verkennen! De IJsseldelta heeft een typisch Hollands landschap en dat betekent naast polders en karakteristieke steden en dorpen, water, water en nog eens water. Het gebied is uitstekend per boot te ontdekken.
Hét pleziervaargebied 10
Wat dit vaargebied bijzonder maakt is de unieke combinatie van stad en water. Ieder stadje heeft namelijk een haven vlak bij het centrum. Je loopt zo van de wal de stad in om te genieten van culinaire en culturele verrassingen. Je vaart als het ware van stadskern naar stadskern.
Genemuiden heeft een passantenhaven die het bezoeken zeker waard is. Hier kun je kiezen of je over de Goot en het Ganzendiep of over het Zwarte Meer en het Ketelmeer naar Kampen vaart. Hanzestad Kampen is een heerlijke stad om in rond te lopen en heeft meer dan vijfhonderd (!) monumenten. Naast musea, leuke winkels en een stadswandeling heeft de oude, rijke ijsselstad het beroemdste varende zeilschip van Oost-Nederland in huis: de Kamper Kogge.
Vogels spotten op het Zwarte Meer Varen tussen stadjes en Hanzesteden Hasselt heeft een beschermd stadscentrum met veel grachtenpanden. Je kunt er op verschilende plekken liggen met de boot, zowel aan de kade als in de jachthaven. Zwartsluis ligt aan het kruispunt Meppelerdiep en Zwarte Water, De ligging is ideeal om naar één of meerder nachten verder te varen naar het Waterreijk, het IJsselmeer of frielsland.
De IJssel, het Zwarte Water, Zwarte Meer en Ketelmeer vormen de watergrens rondom de IJsseldelta. Een bijzonder vaargebied is het Zwarte Meer, ontstaan bij het inpolderen van de Noordoostpolder. Het meer nodigt uit om even op adem te komen en te gluren naar de bonte verzameling vogels op het Vogeleiland. Op dit onbewoonde eiland brengen meer dan zestig verschillende vogelsoorten hun jongen groot.
Vaartip: De IJsseldelta Havenkaart Met de water- en scheur vaste water-wegenkaart van de IJsseldelta heb je alle praktische informatie voor de waterrecreant in het vaargebied bij de hand. Op de ene zijde vind je de ruim twintig (jacht) havens in het gebied en tips voor aan wal, op de andere zijde vind je specifieke vaarinformatie. De Havenkaart is verkrijgbaar bij de VVVagentschappen. Kijk voor de adressen achterin dit magazine.
RTL vaart in de IJsseldelta Bekijk hier met je smartphone of tablet de opnames die RTL Vaart heeft gemaakt van de IJsseldelta.
HĂŠt pleziervaargebied
Voor meer informatie over varen? Kijk op www.vvvijsseldelta.nl
11
Rondje IJsseldelta Bevaar de IJssel, het Zwarte Meer en het Zwarte Water voor een rondje IJsseldelta. Je start in Zwolle en vaart via het Zwarte Water naar collega-Hanzestad Hasselt. Van daaruit vaar je verder naar het gezellige Zwartsluis en komt u vervolgens in tapijtstad Genemuiden terecht. Via het Zwarte Meer en het Ganzendiep kom je bij de IJssel uit en doemt de indrukwekkende skyline van Kampen op. Na een bezoekje aan deze Hanzestad vaar je via de IJssel weer terug naar de hoofdstad van Overijssel: Zwolle.
HĂŠt pleziervaargebied 12
WSV De Buitenhaven
5
De Weijsberg
9
Theetuin Stadsland B&B
2
Ondiep water: zwemgebied
6
Korenmolen De Zwaluw
10
Haven
3
Zwarte Meer
7
Kolk: zwemgebied
11
Café-Restaurant “De Oase”
4
Café en Cafetaria d’Olde Soldaat
8
Afslag naar de rivier de Vecht
12
Salonboot “Veerman van Kampen
Hét pleziervaargebied
1
13
Vier Hanzesteden binnen handbereik Kampen, Hasselt, Zwolle, Hattem De Hanze was in de middeleeuwen een verbond van steden en kooplieden. De roemrijke geschiedenis van het Hanzeverbond heeft haar sporen ruimschoots achtergelaten en de Hanzesteden omgetoverd tot karakteristieke toeristische trekpleister. In de IJsseldelta liggen maar liefst drie van deze Hanzesteden op steenworp afstand van elkaar: het pittoreske Hasselt, Kampen met haar spectaculaire IJsselfront en Zwolle, het culinaire en culturele hart van het Oosten. Levende openluchtmusea De Hanzesteden waren en zijn belangrijke centra van handel en cultuur. Vandaag de dag zijn ze geliefd bij een breed publiek door hun historische karakter, plaatselijke specialiteiten en bijzondere winkelaanbod. De drie steden in de IJsseldelta vertellen verhalen over noeste arbeid, visserij en lange reizen over zee.
Vier Hanzesteden binnen handbereik 14
Waan je terug in die tijd met de Thea Beckman stadswandeling door Kampen of neem een kijkje bij de Kamper Koggewerf. Wist je dat er in 2012 in de IJssel bij Kampen een puntgave Hanze Kogge (houten handelsschip) uit de eerste helft van de 15e eeuw is gevonden? Het schip verloor de strijd met het water. Het Stedelijk Museum in Kampen heeft hierover een permanente expositie ingericht. Ook Hasselt en Zwolle zijn ware openluchtmusea. De imposante historische gebouwen, havens, kades, grachten en verdedigingswerken maken alle drie de steden historisch erfgoed die het bezoeken meer dan waard zijn.
Een dagje fun- of cultuurshoppen in een historisch decor Geen zin in een geschiedenisles? Geen punt. De Hanzesteden in (en buiten) de IJsseldelta hebben genoeg te bieden voor alle leeftijden. Wat te denken van een dagje funshoppen in Zwolle met haar enorme winkelaanbod. Of Kampen met één van de langste winkelstraat van Nederland. Bezoek één van de vele musea of leun lekker achterover in één van de bioscopen of theaters in Kampen of Zwolle. Picknick in één van de 33 (!) parken in Zwolle of kies uit het enorme culinaire aanbod in de IJsseldelta. We durven gerust te stellen dat je gerechten uit alle windstreken van de wereld zult vinden. In de IJsseldelta worden het hele jaar verschillende culturele activiteiten, festivals en nautische evenementen georganiseerd. Voor een actueel overzicht kun je terecht op vvvijsseldelta.nl.
“In de IJsseldelta worden het hele jaar verschillende culturele activiteiten, festivals en nautische evenementen georganiseerd.” Hattem; de vierde Hanzestad bij de IJssdeldelta Hoewel Hattem officieel niet binnen de IJsseldelta ligt, is het prachtige Hanzestadje slechts ‘een brug’ verwijderd van Zwolle. De prachtige historische binnenstad, rivieroevers, haventjes en bossen nodigen uit tot een bezoek aan deze stad aan de rand van de Veluwe.
Hanzesteden app
Download hier met je smartphone of tablet de Hanzesteden app voor tips in de 7 Hanzesteden langs de IJssel waaronder Hasselt, Kampen en Zwolle. Voor meer informatie over Hanzesteden in de IJsseldelta kijk op www.vvvijsseldelta.nl
15
Ontdek onze IJsseldelta per fiets Wind in de haren en trappen op die pedalen!
Ontdek onze IJsseldelta per fiets 16
Historische steden, prachtige polders en eeuwenoude waterwegen. De IJsseldelta leent zich met haar afwisselende landschap uitstekend voor een fietstocht. We hebben een prachtige route voor je samengesteld. Maar je kunt natuurlijk zelf ook een route uitstippelen met het fietsknooppuntennetwerk dat in de hele IJsseldelta is aangelegd. De routebeschrijving gaat uit van vertrekpunt Spoorkade in Kampen, maar je kunt natuurlijk bij elk gewenst knooppunt in de route starten. De route leid je het eerste deel door een waterrijk gebied. Je fietst van Hanzestad Kampen, richting Wilsum, waarna u via Veecaten richting Zwolle koerst. Langs het Westerveldse bos fiets je vervolgens richting Brinkhoek en Bruggenhoek. Hierna wordt koers
gezet richting Hasselt. Nabij Hasselt volg je de knooppunten richting Mastenbroek. Na een mooi stukje route langs de oudste polder van Nederland ga je via Kamperzeedijk, Grafhorst en IJsselmuiden, weer terug richting Kampen. De route kan ook iets ingekort worden. Je fietst dan door Mastenbroek rechtstreeks richting IJsselmuiden.
Routebeschrijving route +/- 55 km 1.
0,0km Vertrek vanaf knooppunt 41 (Spoorkade, Kampen) en volg de bordjes naar knooppunt 42 (Wilsumersteeg, Wilsum) gedurende 4.4 km.
12. 29,7km Volg de bordjes naar knooppunt 31 (Stenendijk, Hasselt) gedurende 3.1 km.
13. 32,8km Volg de bordjes naar knooppunt 38
2.
4.4km Volg de bordjes naar knooppunt 3 gedurende 5.3 km.
3.
9.6km Volg de bordjes naar knooppunt 2 (Zalkerdijk, Zwolle) gedurende 1.4 km.
(Hoogstraat, Hasselt) gedurende 2.2 km.
14. 35,0km Volg de bordjes naar knooppunt 37 (Zwartewaterweg, Hasselt) gedurende 0.6 km.
15. 35,6km Volg de bordjes naar knooppunt 36
4.
11,0km Volg de bordjes naar knooppunt 5 (Twistvlietpad, Zwolle) gedurende 2.7 km.
5.
13,7km Volg de bordjes naar knooppunt 63 (Hasselterdijk, Zwolle) gedurende 1.2 km.
gedurende 0.2 km.
16. 35,7km Volg de bordjes naar knooppunt 29 (Nieuwe
6. 15,0km Volg de bordjes naar knooppunt 64
Wetering, Mastenbroek) gedurende 2.2 km.
17. 57,9km Volg de bordjes naar knooppunt 26 gedurende 6.0 km.
(Bachlaan, Zwolle) gedurende 0.3 km.
7.
18. 43,9km Volg de bordjes naar knooppunt 28 15,3km Volg de bordjes naar knooppunt 67 (Bergkloosterweg, Zwolle) gedurende 7.5 km.
8. 22.8km Volg de bordjes naar knooppunt 47
(Dijkersteeg, Kampen) gedurende 4.3 km.
19. 48,2km Volg de bordjes naar knooppunt 12 (Kamperzeedijk, Grafhorst) gedurende 0.5 km.
(Maatgravendijk, Zwolle) gedurende 1.3 km.
9. 24.1km Volg de bordjes naar knooppunt 69 (De
20. 48,8km Volg de bordjes naar knooppunt 45 (Dorpsweg, IJsselmuiden) gedurende 5.5 km.
Doornweg, Zwolle) gedurende 2.9 km.
10. 27,0km Volg de bordjes naar knooppunt 68
21. 54,2km Volg de bordjes naar knooppunt 41 (Spoorkade, Kampen) gedurende 1.1 km.
(Havezatheweg, Zwolle) gedurende 1.0 km.
11. 28,0km Volg de bordjes naar knooppunt 60
22. 55,3km U bent nu bij uw eindbestemming knooppunt 41 (Spoorkade, Kampen).
Ontdek onze IJsseldelta per fiets
(Gennerdijk, Hasselt) gedurende 1.7 km.
Plan uw eigen route via www.routeyou.com
17
Evenementen in de IJsseldelta April
Mei
eldelta
s end IJs k e e w Museum
Bevrijdi
Juni
ngsfesti val Zwol l
e
Juli
Halve Mara th
on Zwolle
Evenementen in de IJsseldelta 18
Het hele jaar door kun je leuke dingen doen in de IJsseldelta. Grootschalige maar ook oergezellige kleine evenementjes vind je in onze kernen. Kom ook genieten!
gen
Kamper ui(t)da
Septemb
er
Augustus
Genemus
iment
Oktober
asselt Euifeest in H
r e b m Nove
IJsselde
lta Mara
thon
December hten c o t n i klaasseldelta r e t n s Si de IJ
Kijk voor de actuele evenementenkalender van de IJsseldelta op www.vvvijsseldelta.nl of scan de QR-code
in
Kerst in oud kampen 19
Ontdek het pure landleven Ontdek het pure landleven 20
in Nationaal Landschap IJsseldelta De wind in je haren, de zon op je gezicht. De geur van vers gemaaid gras prikkelt je zintuigen. Je fietst door de uitgestrekte graslanden van de IJsseldelta. Vergezichten lopen tot aan de horizon. Af en toe onderbroken door een monumentale terpboerderij die boven de polder uittorent. Kreken verdelen de kavels van elkaar, afgewisseld door kaarsrechte weteringen en slingerende dijkweggetjes. Welkom in de oudste polder van Nederland.
Nationaal Landschap IJsseldelta Adembenemende vergezichten, eeuwenoude polderverkaveling en karakteristieke boerderijen op terpen, dat zijn de drie kenmerken die dit gebied hebben gemaakt tot Nationaal Landschap IJsseldelta. Een gebied waarin wonen, werken en recreëren hand in hand gaan.
“authentieke natuurgebieden, rietvelden en rivieren ” De IJsseldelta werd in 2005 door het Rijk erkend als Nationaal Landschap. Ons land telt 20 Nationale Landschappen waarin zich een unieke combinatie van agrarisch gebied, natuur en cultuurhistorie bevindt. Nationaal Landschap IJsseldelta bestaat uit de Polder Mastenbroek, Kampereiland, de Mandjeswaard, Polder de Pieper en de Zuiderzeepolder. De dorpjes ‘s-Heerenbroek, Wilsum, Kamperzeedijk, Grafhorst en Zalk liggen binnen dit gebied. Het strekt zich uit over delen van de gemeenten Kampen, Zwarewaterland en Zwolle.
Varen, fietsen en wandelen Het gebied biedt bijzonder veel mogelijkheden om te fietsen, wandelen en te varen. Wist je dat de IJsseldelta aan alle kanten omsloten wordt door water? Bij Kampen vind je de IJssel, bij Hasselt het Zwarte Water en bij Zwartsluis het Ketelmeer. Daarnaast zijn er talloze kanalen en sloten om bijvoorbeeld op te kanoën. Geniet ook van de prachtige fietsroutes langs het water. Het fietsknooppunten netwerk voert je langs ongerepte natuur rivieren, rietvelden en weidevogels. Of wandel over de kronkelende dijkjes.
Je zou kunnen zeggen dat je de Nederlandse geschiedenis in het klein kunt terugvinden in het landschap van de IJsseldelta, haar steden en dorpen. Het eeuwenoude gevecht met het water, polder-landschappen, de Gouden Eeuw, het deltagebied, de verzuiling en zelfs een paar heuse molens. Bekijk de polders vanaf de oude zeedijken en geniet van de bijzondere flora, fauna en verhalen die de IJsseldelta rijk is.
Meer informatie over Nationaal Landschap IJsseldelta vind je op nlijsseldelta.nl Alles over de toeristische en recreatieve mogelijkheden van het gebied vind je op vvvijsseldelta.nl
Ontdek het pure landleven
Geschiedenis van de oude grond
21
(H)eerlijk IJsseldelta Het beste komt van ons eigen land (H)eerlijk IJsseldelta 22
De IJsseldelta staat bekend om haar water, Hanzesteden en natuurschoon in en om het Nationaal Landschap, een uitstekende voedingsbodem voor het streekmerk (H)eerlijk IJsseldelta. Het streekmerk is een initiatief van diverse agrarische ondernemers die gespecialiseerd zijn in (h)eerlijke duurzame producten.
Gastvrij onthaal in (H)eerlijk IJsseldelta Alle deelnemers van (H)eerlijk IJsseldelta ontvangen u gastvrij en geven u graag een rondleiding. Wilt u één van de bedrijven bezoeken? Bekijk de mogelijkheden op heerlijkijsseldelta.nl. Dat kan direct hier met uw smartphone of tablet.
Lekker vers van eigen land (H)eerlijk IJsseldelta staat voor kwalitatief hoogwaardige producten uit de eigen regio die op duurzame wijze worden geproduceerd. Geen chemische stofjes of kunstmatige toevoeging dus. Helemaal van nu. Je kunt hierbij denken aan tomaten, komkommers, aardbeien, aardappelen, uien, zuivelproducten, boerderijwijn en meer. Je koopt de producten rechtsreeks bij de producent of bij een van de karakteristieke boerderijwinkels.
de speciale safaribus ga je op zoek naar de weidevogels zoals jonge grutto’s of kieviten. Bij Polderzicht in Mastenbroek kun je de uitkijkpost speuren naar weidevogels en het boerenleven ontdekken. Liever het water op? Er is een speciaal kanoroutenetwerk opgezet met diverse overstapplaatsen. Of stap terug in de tijd aan boord van een échte trekschuit. (H)eerlijk IJsseldelta tips: Op zoek naar een origineel cadeau? De (H)eerlijk IJsseldelta streekproductenmand is o.a. verkrijgbaar bij Kalter Aardbijen in IJsselmuiden. Voor alle verkoopadressen van streekproducten kijk je op www.heerlijkijsseldelta.nl. Doe je ook mee met het samenstellen van ons IJsseldelta kookboek? Streekproducten lenen zich hier uiteraard uitstekend voor. Stuur je IJsseldelta recept op naar cgrootkoerkamp@ijsseldeltamarketing.nl en wie weet haalt jouw recept het kookboek! Uiteraard wordt hierbij dan je naam vermeld.
Voor alle adressen en openingtijden kijk je op www.heerlijkijsseldelta.nl
Actief (H)eerlijk IJsseldelta Geniet van de weidsheid en authenticiteit van het Nationaal Landschap! Stap op de fiets en ontdek de regio via het knooppuntensysteem of ga mee op weidevogelsafari, met
(H)eerlijk IJsseldelta
Je vindt (h)eerlijke boerderijwinkels in de IJsseldelta o.a. bij De Vreugdehoeve in Zwolle, Het Boerendiekhuus in Genemuiden, Rechterveld in Kampen en De Moestuin van aardbeijenkwekerij Kalter in IJsselmuiden.
23
Een initiatief van recreatieve ondernemers ‘in de IJsseldelta’
24
NIEUW: De IJsseldelta Dijkentocht Ondernemers ‘in de IJsseldelta’ zijn voornemens in de zomer van 2013 een route en kaart te ontwikkelen voor een IJsseldelta Dijkentocht. Houdt www.indeijsseldelta.nl in de gaten voor actuele informatie over deze bijzondere route die u dwars door de unieke flora en fauna van de IJsseldelta brengt.
Voor meer informatie en reserveringen ga naar www.indeijsseldelta.nl
28.
Zuivelboerderij Erf 1
29.
Vogelkijkhut fam. Vos
30.
Streekwinkel ’t Rechterveld en uitkijkhut
31.
Campereilander Kaas (alleen op afspraak)
32.
Zorgappartementen Pieperhorizon
33.
Ontmoetingscentrum Ons Erf
25
26
Voor meer informatie en reserveringen ga naar www.indeijsseldelta.nl
27
Op stap in de Hanzesteden van de IJsseldelta Door op stap te gaan met een stadsgids leer je verhalen van een stad kennen die voor het blote oog verborgen blijven. De gids vertelt je allemaal interessante historische feitjes over Zwolle en Kampen. Stap voor stap verken je de steden en kom je op plekken waar je anders nooit zou komen. Of je nu kiest voor een culinaire, culturele of historische invalshoek, je maakt op unieke wijze kennis met het sfeervolle decor van onze Hanzesteden.
Op stap in de Hanzesteden van de IJsseldelta 28
Programma A Stadswandeling Kampen
Programma B Ontdek Kampen
De twee uur durende wandeling leidt langs vele bijzondere en culturele bezienswaardigheden, zoals de St. Nicolaaskerk, het Gotische Huis en de drie nog aanwezige stadspoorten.
10.00 uur Bij lunchroom ‘t Trappetje word je van harte welkom geheten met twee kopjes koffie/thee en een gebakje. 10.30 uur Je krijgt een stadswandeling door Kampen onder leiding van een gids. Zie programma A voor de omschrijving. 12.30 uur Lunch bij Lunchroom ’t Trappetje. 14.00 uur Op eigen gelegenheid breng je na de lunch een bezoek aan het Ikonenmuseum van de Alexander stichting voor Russisch-orthodoxe kunst. Het museum is gevestigd in een historisch klooster. Er zijn tien zalen ingericht met circa 170 ikonen, uit o.a. Rusland en Griekenland, van de 16de tot de 19de eeuw. Mede door zijn omvang en uitzonderlijke collectie is het Ikonenmuseum uniek in Nederland.
Je ziet karakteristieke panden, verschillende monumenten en de ‘Fresco’s van de kleine middenstand’. Kampen kenmerkt zich door het grote aantal imposante kerken. Tijdens de stadswandeling kun je kiezen voor een bezichtiging van de Buitenkerk of de St. Nicolaaskerk, ook wel Bovenkerk genoemd. De wandeling door de sfeervolle stad Kampen geeft je een goede indruk van de bijzondere geschiedenis van de stad. Een echte aanrader voor cultuur en historie liefhebbers.
Vanaf 26 maart t/m 31 augustus 2013 is er internationale ikonententoonstelling ‘Russische Ikonostase’. Hiervoor geldt een toeslag van € 2,00 per persoon.
Prijzen Programma A € 6,50 p.p. Programma B € 29,95 p.p. Programma C € 6,00 p.p. Programma D € 19,95 p.p.
Minimum deelname Programma A Programma B Programma C Programma D
10 personen. 20 personen. 10 personen. 12 personen.
Inclusief
Programma C Historische stadswandeling Zwolle ‘Tour de Hanze’ Tijdens de historische stadswandeling vertelt de gids over de geschiedenis van Zwolle en je bezoekt daarbij plekken en gebouwen waar je de geur van het verleden opsnuift. De wandeltour voert langs de Onze Lieve Vrouwe Basiliek met Peperbustoren en de enige nog overgebleven stadspoort van Zwolle, de ruim 600 jaar oude Sassenpoort waar tijdens de Middeleeuwen nog pek en veren naar beneden kwamen. De ervaren stadsgids vertelt onderweg over de Hanze, talloze gevels en bouwstijlen. Tevens kun je een groot aantal monumenten als de Schepenzaal en de Grote- of St. Michaëlskerk van binnen bezichtigen (indien beschikbaar). De tijdsduur van dit programma is ± 2 uur.
Programma A - VVV stadsgids. - Entree voor één van de kerken. Programma B - Twee keer koffie/thee met gebak. - VVV stadsgids. - Lunch. - Entree Ikonenmuseum (excl. tentoonstelling). Programma C - VVV stadsgids. - Entree. Programma D - VVV stadsgids. - Entree. - Wijnproeverij met hapjes.
Programma D Wijnwandeling Zwolle
Boek jouw stadswandeling via: MarketingOost, afd. Overijsseltrips
Postbus 1155, 8001 BD Zwolle Telefoon: 038-4222299
Op stap in de Hanzesteden van de IJsseldelta
Een ervaren stadsgids neemt je mee op pad en laat je de mooiste en bijzondere plekjes van de binnenstad zien. Zwolle is een dynamische Hanzestad met binnen de stadsgrachten vele unieke monumenten, musea, historische gevels, kunstwerken en karakteristieke panden. Ook culinair gezien is het goed toeven in Zwolle. Al met al redenen genoeg om voor deze wijnwandeling te kiezen! Eerst wandelen door de Zwolse historische binnenstad en vervolgens genieten van een kleine wijnproeverij in combinatie met een kaasplankje of paté. Een vinoloog vertelt je alles over de kunst van het wijn proeven, hoe wijnen worden geproduceerd en wanneer een wijn het beste tot zijn recht komt. Kortom: een verrukkelijke combinatie van cultuur snuiven en wijn proeven! De tijdsduur van dit programma is ± 2,5 uur.
www.overijsseltrips.nl Email: overijsseltrips@marketingoost.nl
29
Doe mee en win! Herfstactie
Voorjaarsactie 2014
#IkbenHanze fotoactie (Instagram en Facebook)
Stapel #GekopIJsseldelta fotoactie (Twitter en Facebook)
Fotografeer de Hanzesteden Zwolle, Kampen, Hasselt of Hattem zoals jij ze ziet en doe mee met de online #ikbenhanze fotoactie. Fotografeer jezelf als onderdeel van de karakteristieke Hanzesteden in de IJsseldelta en deel de foto’s via Instagram en Facebook. Krijg jij de meeste likes dan win je een professionele spiegelreflexcamera!
In de lente heb je zin om naar buiten te gaan, om nieuwe dingen te proberen en anderen te ontmoeten. Een uitgelezen moment om het Nationaal Landschap IJsseldelta te ontdekken. Te voet, per fiets of op het water. En als je daar dan toch bent, leg dan jouw lentekriebels in het polderlandschap vast of omschrijf ze in 140 tekens en deel ze met ons op Facebook of Twitter. Wat je kunt winnen? Wat dacht je van een cursus koe-knuffelen?
Voor meer informatie en actievoorwaarden zie facebook.com/ikbenhanze Looptijd: okt, nov
Winteractie #GekopIJsseldelta receptenwedstrijd (Pinterest en Facebook) Ben jij ook zo’n kookgek? Deel je lekkerste streekrecept en bemachtig een plekje in het eerste kook-creatie kookboek dat via sociale media vorm krijgt. Overtuig de jury online met tekst, beeld en geluid. Gebruik je ingrediënten van het streekmerk IJsseldelta, dan heb je uiteraard een streepje voor. De winnaar wint een kookworkshop bij driesterrenrestaurant de Librije in Zwolle.
Doe mee en win! 30
Voor meer informatie en actievoorwaarden zie facebook.com/gekopijsseldelta Looptijd: jan, feb
Voor meer informatie en actievoorwaarden zie facebook.com/gekopijsseldelta Looptijd: april, mei, juni.
Word ook online IJsseldelta ambassadeur www.vvvijsseldelta.nl info@vvvijsseldelta.nl facebook.com/ijsseldelta twitter.com/ijsseldelta youtube.com/ijsseldelta pinterest.com/ijsseldelta
Doe mee en win!
E
31
Genemuiden Groei Ook ‘Gelmuda’ bloeide gestaag tot een aanzienlijk dorp en kreeg in 1275 van Jan van Nassau, elect van Utrecht, leenman van Oversticht, stadsrechten. Genemuiden stond in het teken van de visserij en de visrechten breidden zich dan ook snel uit. Als Genemuiden dan ook nog in 1347 het veerrecht krijgt, ontwikkeld het zich tot een grote vissersplaats.
Innovatief Door de verzilting van de Zuiderzee, neemt de visserij in Genemuiden rond 1625 af. De aandacht verlegde zich naar de verwerking van riet en biezen. Daarom is aan het eind van de 17e eeuw niet meer de visserij, maar de hooi-, riet-, en biezenhandel de belangrijkste bron van inkomsten. Deze biezenhandel kwam na 1800 pas goed in bloei en de Genemuider matten (blokmatten) kwamen tot stand. Een heuse eigen uitvinding. Deze matten groeiden uit tot een belangrijk exportartikel..
Genemuiden 32
De geschiedenis van Genemuiden De stad Genemuiden zoals die er nu ligt, kent een lange geschiedenis. Ergens in de grijze geschiedenis streken de eerste bewoners neer in het moerassige gebied. In het jaar 500 na Chr. is er sprake van de nederzetting Gelmuda. Genemuiden heeft waarschijnlijk de naam te danken aan de loop van het Zwarte Water, ‘de mond van Genne’. Die naam komt terug in oude kaarten en documenten.
Moeilijk De natuur was in vroegere tijden een onvoorspelbare factor. Ook groeide door het gebrek aan goede techniek, een ramp snel uit tot grote omvang. Branden en overstromingen kunnen in een adem genoemd worden met Genemuiden.
Door oorlog en hooibergbranden, brandde Genemuiden meerdere malen voor een groot deel af. Een ramp voor de bevolking die weer opnieuw moest beginnen. En voordat, rond 1866, de binnenhaven werd afgesloten, vonden er ook grote overstromingen plaats, zoals de laatste in 1825, welke 22 mensenlevens eiste.
Crisis De technische ontwikkelingen zorgden in Genemuiden voor een ongekende economische opleving. Crisistijden zorgden echter voor grote neergang. Na 1900 was er bijna vijftien jaar sprake van ongekende welvaart. Hooi, riet en biezen werden dagelijks verwerkt tot vele producten. In de jaren twintig begon echter de dip en die zette na de crisis op Wallstreet in 1929 pas goed door. De hele biezenindustrie lag op z`n gat en er was
Wist je dat... Veerpont De veerpont tussen Genemuiden en Zwartsluis is nog volop in bedrijf. De veerpont hoort bij Genemuiden als de tapijtindustrie en het diepe geloof van veel inwoners. Veel bezoekers van het stadje komen via de pont het Zwarte Water over. Maar het pontje heeft een geschiedenis. Op 8 maart 1922 vond bij Genemuiden een veer ramp plaats op de rivier het Zwarte Water. Tijdens een hevig noodweer zonk de pont. Elf mensen, onder wie de burgemeester en zijn vrouw, verloren hierbij het leven.
“Door oorlog en hooibergbranden, brandde Genemuiden meerdere malen voor een groot deel af. ” alleen nog wat werk in de kokos over. In 1934 werkten in totaal nog maar dertig mannen in de Genemuider industrie.
Tapijt
De kracht van Genemuiden is gelegen in ‘doorzetten na tegenslag’. Ook verloren de inwoners van Genemuiden nooit de hoop op betere tijden. Die karaktertrekken zien we nog steeds terug. Genemuiden is de stad met de meeste ondernemers per hoofd van de bevolking. Veel inwoners beginnen een eigen onderneming. Dat is terug te zien in de toonaangevende bedrijven die in Genemuiden gevestigd zijn. Ook de middenstand kent vele unieke en originele winkels. Genemuiden blijft zoals het was, levend en bruisend.
Genemuiden
In de stad ontstaat na de Tweede Wereldoorlog een geheel nieuwe industrie. Geïmporteerde kokosgarens werden omgezet tot kokosmatten. Dit ontwikkelt zich zo goed, dat er rond de jaren 50 maar liefst 39 kokosfabrieken waren gevestigd in Genemuiden. Door de technische ontwikkelingen bij te houden, is de industrie in Genemuiden in staat gebleken om centrum van de tapijtindustrie te worden. Steeds meer mensen vonden werk in de tapijtindustrie. Tegenwoordig komt 60% van de tapijtproductie over heel Nederland uit Genemuiden.
33
Het tapijtmuseum Genemuiden is dé tapijtstad bij uitstek. Maar liefst 60 procent van de totale Nederlandse productie van kamerbreed tapijt is afkomstig uit Genemuiden. Het is dan ook logisch dat Genemuiden een Tapijtmuseum bezit, waar de boeiende geschiedenis is vastgelegd. De geschiedenis van tapijt gaat vele eeuwen terug. De collectie van het Tapijtmuseum bestaat onder andere uit een permanente tentoonstelling van alle soorten vloerbedekking door de eeuwen heen, houten weefgetouwen en hulpmiddelen voor het maken van biezenmatten. Ook zijn er diverse soorten biezenmatten, bijzondere weefgetouwen en een fotocollectie. Naast afwisselende tentoonstellingen is er één permanente tentoonstelling te zien: ‘Van klei tot kamerbreed tapijt’. Het tapijtmuseum vind je aan de Klaas Benninkstraat 2a, Genemuiden. T. 038-3855923 www.tapijtmuseum.nl
Galerie de Diek Galerie de Diek is midden in Genemuiden gevestigd, in een karakteristiek voormalig woonhuis. Sinds 2009 etaleert Marinus Burgmeijer hier zijn werk. Meteen bij binnenkomst is duidelijk dat hij een voorliefde heeft voor de natuur van de IJsseldelta. Hij noemt zichzelf een wildlife-artist. Al op jonge leeftijd nam hij potlood en penseel ter hand om opgedane indrukken vast te leggen. Burgmeijer streeft naar een schilderij dat door de toeschouwer begrepen kan worden zonder tussenkomst van een kunsttheoreticus. Over elk schilderij kan hij warm vertellen en de perspectieven in zijn schilderijen kiest hij bewust. Om realistisch te kunnen werken maakt hij veldschetsen in de natuur. Niet om een reproductie van de natuur te maken, maar een vertaling van zijn waarneming. Het vergt een grote kennis van het onderwerp. Een plant of vogel moet op dàt moment in dàt jaargetijde passen. Dat is voor Burgmeijer het verschil tussen een plaatjesmaker en een wildlife-art schilder. Voor de liefhebber van het landschap van de IJsseldelta een must om een kijkje te nemen! Galerie de Diek is te vinden aan de MG Simondsstraat 1, Genemuiden. T. 038-3856393. www,marinus-burgmeijer.nl
Theedrinken bij Zorgboerderij de Pieperhoeve
Genemuiden 34
Tot 2000 was boerderij de Pieperhoeve, gevestigd aan de Slaperdijk, een melkveehouderij. Sinds de eeuwwisseling heeft de Pieperhoeve de bedrijfsvoering aangepast en is overgestapt op zoogkoeien en schapen. Vanaf mei 2004 werd de boerderij officieel benoemd tot erkend zorgboerderij. Drie dochters van de oprichters begeleiden de zorgvragers op de boerderij. Zorgvragers zijn mensen die het leuk vinden om op de boerderij te zijn, omdat ze van dieren
houden en omdat ze graag buiten zijn. De zorg wordt geboden vanuit een christelijke levensovertuiging. ‘Onze visie is vanuit ons christen zijn: uit liefde omgaan met elkaar, respect hebben voor elkaar, open en eerlijk communiceren met elkaar en iedereen gelijkwaardig behandelen.’ De zorgboerderij heeft ook een theeschenkerij die op gezette tijden open is voor fietsers en wandelaars. Zorgboerderij de Pieperhoeve kun je vinden aan de Slaperdijkweg 1, Genemuiden. T. 038-3376682. www.pieperhoeve.nl
Wist je dat... Verboden te roken in de Achterweg Grote branden hebben Genemuiden meerdere malen geteisterd. Al in 1625 en 1698 waren er grote branden. In 1698 verbrandde bijna de hele stad. Tachtig huizen, eenenvijftig schuren en enige pakhuizen werden verwoest. Ook in 1740 was er een grote brand, en sindsdien gold er op de openbare weg in Genemuiden een rookverbod.
Genemuiden
De meest recente stadsbranden vonden plaats in 1868 en 1882. Ook toen werd de stad grotendeels verwoest. Door de catastrofes zijn er in het eeuwenoude stadje bijna geen gebouwen te vinden die ouder zijn dan 125 jaar. Tijdens de brand van 1868 ging ook het hele stadsarchief verloren. Op de Achterweg bevinden zich traditioneel veel hooibergen tussen de woonbebouwing. Het rookverbod is daar nu nog steeds van kracht en daarmee uniek in Nederland.
35
Petroleumkelders Na de vele branden van Genemuiden zijn de petroleumkelders ontstaan. Om nieuwe branden te voorkomen werd het de bevolking verboden petroleum vanuit huis te verkopen en op voorraad te hebben. Vandaag de dag zijn de petroleumkelders nog te bezichtigen. Voor meer informatie: VVV-agentschap Genemuiden
Oudheidkamer Wie meer wil weten over de geschiedenis van Genemuiden kan een bezoekje brengen aan de Oudheidkamer. Een aantal historische stijlkamers, waaronder een authentiek winkeltje en een timmerwerkplaats, voert je terug naar het verleden. De vaste collectie bestaat onder meer uit klederdrachten, archeologische vondsten en curiosa. Regelmatig worden er wisselexposities georganiseerd. Ook voor informatie over historie, genealogie en het plaatselijke dialect kun je aankloppen bij de Oudheidkamer. Meer informatie vind je op de website van de Stichting Vrienden van Oud Genemuiden.
Kasteel Dat de stád Genemuiden ooit een kasteel ‘had’, is buiten de regio nauwelijks bekend. Binnen het historische centrum probeert de plaatselijke oudheidkamer de herinnering aan het roemruchte én rumoerige verleden van ”Het Blockhuys” levend te houden. Want met de afbraak ervan, ging Genemuiden een aantal eeuwen grauwe vergetelheid tegemoet.
Waterputten De waterputten zijn stukjes verborgen geschiedenis, weggestopt onder vloeren in het oude Genemuiden. Kleine openingen bieden zicht op diepe gemetselde schachten die er letterlijk sinds mensenheugenis zitten. Een van de putten kwam afgelopen jaar bij een verbouwing tot verrassing van de eigenares onder de vloer tevoorschijn. Interessant om te zien is hoe de eigenaren de putten hebben bewaard of zelfs middels een glastegel permanent in het zicht houden. De putten zijn verlicht, zodat u het metselwerk en het spiegelende water enkele meters in de diepte goed te zien krijgt.
Stadswandeling, fietsroute Genemuiden 36
Wandelend of fietsend Genemuiden en omgeving verkennen? Loop eens binnen bij het VVV-agentschap voor wandel- en fietsroutes.
Kunstroute Ontdek de kunstroute van Genemuiden. In dertig winkels in het centrum zijn werken van plaatselijke kunstenaars te bewonderen. Voor meer informatie: VVV-agentschap Genemuiden.
Adressen Genemuiden Café / cafetaria d’ olde Soldoat Oosterbrugstraat 9 – 11 Genemuiden 038-3854116 www.doldesoldoat.nl Restaurant De Biezen Langestraat 16 Genemuiden 038-3859110 www.restaurantdebiezen.nl
Overnachten Weidevogelhuus / Boerendiekhuus Cellemuiden 16 Genemuiden 038-3856826 www.boerendiekhuus.nl
Vermaak
Winkels
Stedelijk Museum / Oudheidkamer Genemuiden Hoek 27 Genemuiden 038-3855472 www.oudgenemuiden.nl
Wereldwinkel Genemuiden VVV-agentschap Nijstad 32 Genemuiden 038-3857044 www.wereldwinkelgenemuiden.nl
Stoomgemaal Mastenbroek Genemuiden en bezoekerscentrum Kamperzeedijk 5 Genemuiden 038-3446525 www.stoomgemaal.nl
Rabobank Genemuiden Julianastraat 1 Genemuiden 038-3853838 www.rabobank.nl/genemuiden
Tapijtmuseum Klaas Benninkstraat 2a Genemuiden 038-3855923 www.tapijtmuseum.nl
Voor een totaaloverzicht van alle toeristischerecreatieve ondernemers in de IJsseldelta scan deze code of ga naar www.vvvijsseldelta.nl
Genemuiden
Horeca
37
Grafhorst met zijn 1000 inwoners, kent een prachtige ligging aan het Ganzendiep en is een goede uitvalsbasis voor het verkennen van de omliggende natuur. Dat dit populair is blijkt uit de vele recreatiemogelijkheden langs het water. Gelukkig is dat nu zo, want hoe klein Grafhorst ook is, het heeft grote rampen gekend. Zo werd het dorp diverse keren geteisterd door grote overstromingen. In diezelfde periode verwoeste een enorme brand bijna heel Grafhorst. Van de zestig woningen, bleven er drie over. Volgens de overlevering hebben ook de Vikingen Grafhorst aangedaan.
Visserij
Grafhorst 38
Geschiedenis van een natuurrijk stadje Midden in Nationaal Landschap IJsseldelta ligt, onder de rook van Kampen, het voormalige vissersdorp Grafhorst. Sinds 1333 bezit Grafhorst stadsrechten, maar het wordt in de volksmond liefkozend aangeduid als dorp. Grafhorst,
Tot laat in de 20e eeuw was Grafhorst een echt vissersdorp. Eeuwenlang was dit de grootste inkomstenbron. In de bloeiperiode van de visserij, net voor de afsluiting van de Zuiderzee in 1932, telde Grafhorst zelfs 33 eigen vissersschepen met de registratieletters GT. De laatste beroepsvisser van Grafhorst beĂŤindigde in 1946 zijn visserij in de voormalige Zuiderzee. Daarna was het afgelopen met de bedrijvigheid in de haven en in 1950 werd die dan ook gedempt. Naast visserij was veeteelt in Grafhorst een hoofdmiddel van bestaan. Dat is het nu nog steeds.
Vakantiewoning aan het Ganzendiep
Sigarenfabriek Van ‘t Veen
Water, varen, vissen, fietsen en natuur? Dat kan allemaal in de buurt van vakantiewoning “aan het Ganzendiep” bij de boerderij van Piet van der Steege. Deze vakantiewoning is een aanrader voor gezinnen, een vissersgezelschap, vaarliefhebbers en ouderen. De accommodatie is direct gelegen aan het Ganzendiep. Van hier uit is ook het prachtige natuurgebied het Zwartemeer bereikbaar. Met de boot of jacht is het mogelijk om Kampen, Genemuiden, Hasselt en andere plaatsen vanaf het water direct benaderen. Vanuit de woonkamer van de vakantiewoning is het uitzicht zeer de moeite waard. Je kijkt namelijk uit op Hanzestad Kampen met zijn monumentale kerken en gebouwen.
Verstopt in een oude schuur in Grafhorst worden nog op de traditionele manier sigaren vervaardigd. Deels machinaal, maar Van ‘t Veen Junior rolt de sigaren ook nog met de hand. Alle sigaren worden volgens traditioneel recept gefabriceerd uit 100% zuivere tabak. Net als in het nabijgelegen Kampen heeft dus ook Grafhorst een heuse sigarentraditie. Sigarenfabriek Van ’t Veen is gevestigd aan de Grafhorsterweg 22A , Grafhorst. T. 038 332 6627
Vakantiehuis “Aan het Ganzendiep” is te vinden aan Kerkstraat 53, Grafhorst. T. 038 331 53 95
Wist je dat... Biestemarkt
Grafhorst
Traditioneel wordt in Grafhorst sinds 1864 in oktober de “biestemarkt” (beestenmarkt) gehouden, een dorpsfeest annex veemarkt. Het vee is inmiddels al jaren niet meer te bekennen, maar het traditionele feest wordt nog steeds gevierd. Grafhorsters en oud-Grafhorsters komen dan bij elkaar om paling en krentenbrood te eten. De Grafhorsterraad besloot op 3 augustus 1864 om de enige jaren daarvoor gesloten veemarkt te heropenen. In dat jaar wordt de najaarsmarkt voor het eerst op de eerste dinsdag in oktober gehouden. De huidige ‘biestemarkt’ te Grafhorst is vooral een warenmarkt en familiereünie.
39
Hanzestad Hasselt Hasselt met zijn grachtenpanden en historische geveltjes is een oude Hanze- en vestingstad. Hoog boven alles uit torent de St. Stephanuskerk uit 1497, die door het weidse landschap al van ver is te zien. Rond 1252 kreeg Hasselt stadsrechten van de bisschop van Utrecht. Door de ligging aan een knooppunt van land- en waterwegen werd Hasselt een belangrijk handelscentrum. Sporen van de welvaart die de Hanze met zich meebracht, vinden we nog steeds terug. uit het westen van het land. Hij woont inmiddels al 40 jaar in Hasselt en is nog altijd verliefd op het pittoreske stadje: “Hasselt is een uniek stukje Nederland met alle cultuur en monumenten en dan op zo’n korte afstand van het water, de bossen en de unieke uiterwaarden van de IJssel en het Zwarte Water. Hasselt is een schat van een stad en een stad met een schat.”
Hanzestadwandeling door Hasselt De Hanze stadswandeling heeft een lengte van ongeveer 3 kilometer en laat je de sporen zien uit het rijke Hanzeverleden van Hasselt. Deze bijzondere wandeling kun je kopen bij de VVV-agentschap en het TIP in Hasselt. De wandeling start op de Markt.
Oude Stadhuis
Hanzestad Hasselt 40
Een stad met een beschermd stadsgezicht en meer dan 70 monumenten in het historisch centrum, gelegen aan het Zwarte Water. Opgravingen hebben uitgewezen dat in een deel van Hasselt al rond 1000 v. Chr. mensen aanwezig waren. Of deze daar permanent woonden is niet zeker maar wel aannemelijk. Het water, de nabije natuur en de cultuur maken Hasselt aantrekkelijk voor zowel wonen als recreatie. In de directe omgeving kun je volop genieten van de natuurgebieden langs de oevers van het Zwartewater en de Vecht. Wim Zwitser, inwoner van Hasselt en actief binnen de Stichting Promotie Hanzestad Hasselt, komt oorspronkelijk
Het Oude Stadhuis heeft een centrale plaats in Hasselt. Dit laatgotische gebouw uit de 15e-16e eeuw onderging in 1998 een grootscheepse restauratie. Het is tevens een bezoekerscentrum waar zich - voor de liefhebbers - een verzameling schilderijen en oude wapens bevindt, waaronder één van de grootste collecties haakbussen ter wereld! Ook zijn er exposities te zien. Een bezoek aan de St. Stephanuskerk, de patroonheilige van de kerk en de stad, is eveneens de moeite waard. De laatgotische hallenkerk stamt uit het midden van de 15e eeuw. Tegenwoordig worden er nog regelmatig orgelconcerten gehouden omdat de kerk in het bezit is van een orgel van Rudolf Knol uit 1806. Het oude Stadhuis vind je aan Markt 1, Hasselt. www.historischevereniginghasselt.
Kalkovens
Korenmolen de Zwaluw
De Kalkovens horen bij een rijk stukje historie van Nederland. In deze ovens werd uit schelpen kalk gewonnen en gebruikt voor de huizenbouw. In Hasselt behoorde het tot de oudste industriële bedrijfstak. Nederland is al een tijd niet meer afhankelijk van deze vorm van kalkwinning, omdat nu woningen met cement gebouwd worden. In 1990 sloot deze laatste nog brandende kalkbranderij van West-Europa haar poorten.
Net buiten Hasselt staat aan de rand van de oudste stenen zeewering van Nederland de mooie historische Korenmolen de Zwaluw. De huidige molen dateert van 1867 maar al rond 1500 was er sprake van dat hier een molen stond. In de loop der eeuwen is de molen in handen van verschillende eigenaars geweest. Tot 1955 werd er koren gemalen voor bakkers. Hierna is nog geëxperimenteerd met de molen voor het opwekken van elektriciteit met windkracht. Hier bleek de molen te zwak voor. Uiteindelijk is de molen in 1996 overgedragen aan een stichting die de molen heeft gerestaureerd.
De Kalkovens zijn nu een industrieel monument en je kunt er zien hoe het schelpkalkbranden vroeger in zijn werk ging. De Kalkovens bestaan uit twee gerestaureerde ovens. Daarnaast staat een leshuis waar een permanente tentoonstelling van de originele gebruiksvoorwerpen en vondsten die tijdens het baggeren van de grachten van Hasselt tevoorschijn kwamen. In het documentatiecentrum neem je een duik in de wereld van de Kalkovens. Oude schoolplaten, foto’s en filmmateriaal vertellen het verhaal over het schelpenvissen en het productieproces van schelpkalk. De Kalkovens zijn het hele jaar geopend maar let op de openingsdagen. In juli en augustus dagelijks geopend (behalve zondag) van 12.00 – 15.30 uur. Tijdens de ochtenduren in de zomer is bezichtiging alleen mogelijk op afspraak. Overige maanden geopend op afspraak (behalve zondag).
De molen is elke zaterdag open voor bezoekers. Er wordt dan uitleg gegeven over het molenaarsvak. Maar het kan ook zijn dat de blauwe vlag buiten hangt. Dan mag je gewoon binnen stappen. Korenmolen de Zwaluw is ook een trouwlocatie en het kan afgehuurd worden voor speciale gelegenheden. De Zwaluw staat aan de Stenendijk 8, Hasselt.
Grachtengordel: Baangracht, Heerengracht, Prinsengracht en Brouwersgracht. Veel bezoekers zijn verbaasd in Hasselt een ‘klein Amsterdam’ aan te treffen. De grachten met hun bruggen, kades en sluizen zijn opmerkelijk gaaf bewaard gebleven. Ook heeft Hasselt een Kalverstraat die vermoedelijk ouder is dan de Kalverstraat in Amsterdam. Zeker is dat beide straten gebruikt werden als marktplaats voor het verandelen van vee.
Veldschuur
In het infocentrum werken Staatsbosbeheer en de stichting “Vrienden van de Oldematen” samen. Het grote gebied van de Oldematen is bijna weer geheel ingericht als natuurgebied waar verdwenen planten en dieren in alle rust het voormalige landbouwgebied opnieuw in bezit nemen. Het uitgestrekte veengebied werd oorspronkelijk vanuit het Zwartewaterklooster in de 13e eeuw ontgonnen door kleine groepen boeren die het gebied langzaam in bezit namen en zich een weg baanden van west naar oost door het moerassige gebied. Je vindt de Kalkovens aan Kalkhovenwegje 3, Hasselt. www.sphh.nl/kalkovens
Hanzestad Hasselt
Gescheiden door het water maar met uitzicht op Hasselt ligt in een oase van rust De Veldschuur. De Veldschuur is een in 2005 herbouwde historische Staphorster boerenveldschuur en herbergt een educatief informatiecentrum voor natuur, cultuur, historie en archeologie uit de regio. De Veldschuur valt op in het landschap door de grote letters Bid en Werk op het rieten schuine dak.
De Veldschuur is gevestigd aan Wijkweg 2, Rouveen (vlak bij Hasselt).
41
Wist je dat... GPS-wandeling door de Hasselter natuur Het waterrijke natuurgebied Olde Maten bij Hasselt is sinds 1 juni 2011 te bewandelen met behulp van GPS. Een ‘Abeltje’ (zo heet de GPS apparatuur) is te leen bij De Veldschuur in Rouveen. Kinderen en volwassenen kunnen zo speurenderwijs kennis maken met de boeiende flora en fauna. Waterschap Groot Salland heeft samen met Staatsbosbeheer en de stichting Vrienden van de Oldematen de educatieve GPS-route van 2,7 kilometer ontwikkeld die de bezoeker laat kennismaken met de natuur en de taken van het waterschap. Een kleine handcomputer wijst de weg. Onderweg krijgt de bezoeker allerlei informatie, uitdagende opdrachten en ook filmpjes te zien. In De Veldschuur, op school en/of thuis kan die informatie worden aangevuld.
Bedevaartsoord De Heilige Stede
Hanzestad Hasselt 42
Hasselt was in de late Middeleeuwen een religieus centrum. Vooral de aanwezigheid van het Mariaconvent was belangrijk en het heiligdom De Heilige Stede was befaamd en heeft nog steeds een niet onbelangrijke, regionale functie binnen de Nederlandse Katholieke geloofsgemeenschap. De huidige R.K. Kerk aan het Eiland werd in 1933 gebouwd op de plaats waar zich in de middeleeuwen, rond 1390, het bedevaartsoord ‘De Heilige Stede’ bevond. Het was een heilige plaats waarvan oudsher diverse pelgrims kwamen op die plek te bezoeken. Het stond namelijk bekend als een plek waar diverse wonderen zijn gebeurd. Let op de spreuk boven de ingang: Miserorum et Afflictorum Asylon (Toevluchtsoord voor Ongelukkigen en Bedroefden).
Het landschap vertelt
Vechten voor de natuur Voormalig hoofdconducteur der Nederlandse Spoorwegen, maar vooral gepassioneerd vrijetijdshistoricus Paul Rademaker (1937) woont midden in het oude hart van de Zwartewaterstad Hasselt.
eersten om zich te verzetten. Paul Rademaker stond daarbij vooraan, onder meer door mee te werken aan de publicatie van Het Rode Boekje, een pamflet waarin de bezwaren tegen de kerncentrale werden opgesomd. De centrale bij Kampen is er nooit gekomen.
Paul Rademaker is een natuurmens. Graag staat hij met zijn laarzen in de modder. Die liefde voor zijn omgeving leidde ertoe dat hij aan de wieg stond van de natuurwacht IJsseldelta, de voorloper van de huidige natuurvereniging met dezelfde naam. Het ging in die tijd niet goed met de natuur in de delta. Kunstmest, pesticiden en ruilverkaveling trokken een zware wissel op het milieu. De kolken, restanten van vroegere dijkdoorbraken, werden gebruikt als afvalbelt. Toen er in het midden van de jaren zeventig plannen waren om aan de monding van de IJssel op de Vossewaard een kerncentrale te bouwen, was de natuurwacht één van de
Pauls grote passie is de wordingsgeschiedenis van het landschap. Hij leest de topografische kaarten als een spannend verhaal. Zo kent de polder Mastenbroek een heel opvallende en regelmatige kavelstructuur, ontstaan nadat het gebied in 1364 door de rechthebbenden is verdeeld en gecultiveerd. Maar wat Paul het meest interesseert, zijn de stukjes op de kaart die afwijken van dat grote patroon. Want juist die plekken wijzen hem de weg naar het verhaal dat aan de verdeling voorafging, naar de plaatsen van eerdere menselijke activiteit in het gebied. Voor Paul is het landschap van de IJsseldelta een boek dat nooit verveelt.
Landschaptype en flora en fauna
Hasselt is gelegen aan het Zwarte water, de toegangspoort tot het merengebied in Noordwest-Overijssel, het IJsselmeer en de IJssel. Het Zwarte Water had vroeger een open verbinding met de Zuiderzee. De eerste inwoners vestigden zich op de hoger gelegen zandruggen aan de rivierzijde. De oudste gedeelten van Hasselt zijn nog duidelijk herkenbaar door hun hogere ligging (Hoogstraat, Markt, Ridderstraat en Eiland). Langs de oevers van het Zwartewater vind je mooie natuurgebieden waar eind april en begin mei de zeldzame kievitsbloem bloeit. Ongeveer tachtig procent van de Nederlandse kievitsbloemen staat bij het Zwarte Water en de Vecht. Door haar zeldzaamheid is de kievitsbloem wettelijk beschermd. In België is de plant in het wild uitgestorven.
De bloem heeft paars (soms wit) geblokte bloemblaadjes. De planten doen er acht jaren over om in bloei te komen. Van oudsher kwam de kievitsbloem voor in gebieden met klei-op-veen en dan vooral de gebieden die ‘s winters onder water stonden. De plant kan erg slecht tegen aanpassingen aan het grondwaterpeil en is op de meeste plaatsen al voor de Tweede Wereldoorlog uitgestorven. Ook kennen de natuurgebieden bij Hasselt een grote vogelpopulatie. Zo leven hier bijvoorbeeld aalscholver, grutto, tureluur, gans, watersnip en koekoek. Staatsbosbeheer organiseert ieder jaar vaartochten naar de kievitsbloemvelden. Tijdens de vaartocht kun je ook genieten van de vele vogels. Wil je de kievitsbloemvelden bezoeken? Neem dan contact op met TIP Hasselt T. (038) 477 32 09.
Hanzestad Hasselt
Kievitsbloem
43
De Stenendijk breekt! (Hasselt 1825) Even ten zuiden van Hasselt, bij de molen De Zwaluw, ligt de Stenendijk. Het is een zware gemetselde borstwering, die je eerder bij een vesting zou verwachten dan bij een waterkering. Toch heeft het een met het ander te maken. Stadsmuren, bolwerken en dijken hebben alle als doel de vijand tegen te houden. Die vijand kan bestaan uit kanonnen en soldaten, maar ook uit storm en beukende golven. Niet voor niets wordt een dijk ook wel een ‘zeeburg’ genoemd.
Stenendijk Voor het maken van een dijk kon allerlei materiaal worden gebruikt. Vaste grond was het beste, bij voorkeur klei of zand. Maar ook andere materialen werden aangewend, zoals zeegras (wier), zwerfkeien, zware palen en vlechtmatten van wilgentenen. Opvallend is het verschil in metselwerk in de bijna één kilometer lange muur. Iedereen die grond had langs de dijk moest ook de zeewering onderhouden en elke landeigenaar gebruikte daarvoor de stenen die hij voorhanden had. Aan de buitenkant van steden gebruikte men dikwijls baksteen, bijvoorbeeld bij een waterpoort. Aan de zijde van open water werden de poorten en muren vaak als stormvloedkering gebruikt. Dat zie je bijvoorbeeld nog in Harderwijk en Kampen. Ook de Stenendijk in Hasselt heeft een militaire oorsprong. De stad was in de 17de en 18de eeuw namelijk als
vesting een schakel in de verdedigingslinie van de oostelijke Nederlanden, tussen Zwartsluis en Zwolle in.
Gevolgen in beeld Maar of zo’n zware gemetselde muur nu zoveel beter tegen storm en hoogwater bestand was dan een aarden dijk is niet zeker. Bij de watersnood van 1825 braken zowel de Stenendijk als de andere verdedigingswerken door. Op een later uitgegeven gravure zijn de gevolgen in beeld gebracht: overstroomd land, dobberende huisraad, mensen in doodsnood. En machteloze gebarende Hasselters op de kant. Ze kunnen niets meer uitrichten. Een vrouw die het niet kan aanzien loopt huilend weg.
Natuurramp De watersnood van 1825 was de grootste natuurramp in het 19de eeuwse Nederland, qua omvang te vergelijken met dé ramp van 1953. Vooral Overijssel en Friesland werden getroffen. Doordat het water overal vandaan kwam, raakte ook vele omwonenden van Hasselt in een isolement. Toch konden alle bewoners van Hasselterdijk en het begin van de Dedemsvaart worden gered, zij het op het nippertje. Hasselt was één van de weinige plaatsen waar in 1825 geen slachtoffers zijn gevallen. Misschien heeft de Stenendijk daar toch bij geholpen.
Wist je dat... W.G. van der Hulst festival Sinds 2002 wordt in Hasselt elke twee jaar het ‘W.G. van der Hulstfestival’ gehouden in de laatste dagen van het jaar. Hoewel de kinderliteratuur daar centraal staat, zet heel cultureel Hasselt zijn beste beentje voor met muziek, theater en uitbeelding van de jaren ‘50. Hoogtepunt is de Oudejaarslezing. W.G. van der Hulst (18691963) was een bekenden Nederlandse schrijver van kinderboeken, schoolboeken en (kinder)bijbels. Een bezoekje aan dit festival is zeker de moeite waard in de donkerste dagen van het jaar. zie voor data onze evenementenkalender.
Hanzestad Hasselt 44
Kiliaen van Rensselaer De naam Van Rensselaer is tegenwoordig nog steeds een zeer bekende naam in New York en behoort daar tot de high society. Zij stammen allen af van Kiliaen van Rensselaer, in 1586 geboren in Hasselt. Door zijn op latere leeftijd veroverde fortuin investeerde hij in een patroonschap in de Nieuwe Wereld, 200 kilometer van Nieuw Amsterdam, het latere New York en stichtte hier de Rensselaerwijck. Hierdoor werd tot diep in de 19e eeuw in het achterland van New York Nederlands gesproken. De Historische vereniging Hasselt heeft een wandelroute door de stad, de Kiliaen van Rensselaerwandeling, aan hem opgedragen.
Adressen Hasselt Overnachten
Bed & Breakfast Het P(l)akhuis Hoogstraat 16 Hasselt 038-4774837 www.hetplakhuis.nl
Jachthaven Jachthaven De Molenwaard Van Nahuysweg 151 Hasselt 038-4771651 www.molenwaard.nl
Vermaak Oude Stadhuis Hasselt TIP toeristisch informatiepunt Markt 1 Hasselt 038-4773209
Kalkovens Kalkovenwegje 3 Hasselt 038-4772063 Korenmolen De Zwaluw Stenendijk 7 Hasselt 038-4773663
Winkels
Bakkerij Blom Markt 7 Hasselt 038-4773127 www.wimblom.nl Rijwielhandel Van Dalfsen Kaai 1 Hasselt 038-4771608 www.rijwielhandelvandalfsen.nl
VivĂ nt VVV-agentschap Hoogstraat 2 Hasselt 038-4771209 Babyshop Bambi Hoogstraat 10 Hasselt 038-4771384 www.babyshopbambi.nl Juwelier Jeroen Luth Hoogstraat 25 Hasselt 038-4771589 www.juwelierjeroenluth.nl
Voor een totaaloverzicht van alle toeristischerecreatieve ondernemers in de IJsseldelta scan deze code of ga naar www.vvvijsseldelta.nl
Hanzestad Hasselt
De Molenwaard Jachthaven en kamperen Van Nahuysweg 151 Hasselt 038-4771651 www.molenwaard.nl
45
‘s - Heerenbroek Tussen het stromend water en oeverranden van de meanderende rivier en de rechte verkaveling van de Mastenbroekerpolder ligt ‘s-Heerenbroek. Dit is een lintdorp met vier buurten dat al zeker sinds de 14e eeuw bestaat. Herberg De Kroon, die in gebruik was tot in de jaren zestig van de vorige eeuw, staat nog altijd zo’n doorrijdschuur. In 2010 werd deze donker gelakte schuur met steun van Nationaal Landschap IJsseldelta en de gemeente Kampen als cultureel erfgoed gerestaureerd. Een gedeelte van de schuur is ingericht als expositieruimte. Hier zijn wisselende tentoonstellingen te zien, naast de vaste expositie over weerman Jan Pelleboer (afkomstig uit ’s Heerenbroek). Dit museum is gevestigd in de rietgedekte schuur van een voormalige herberg aan de Zwolseweg 79. Kijk voor telefoonnummers op www.zalkerveer.nl/omgeving.
Zuivelfabriek
Typisch zijn de boerderijen op eeuwenoude huisterpen, om huis en haard te behoeden voor overstromingen van de soms woeste rivier. Opvallend is het contrast tussen de kleinschalige, grillige landerijen tegen de rivierdijk aan de ene zijde van het dorp en de langgerekte, strakke graslanden en akkers van de polder. De inwoners en de gemeente doen hun best om het dorp groen te houden en zelfs groener te maken. Er zijn bijvoorbeeld plannen om de hoogspanningsleidingen langs de Zwolseweg ondergronds aan te leggen.
‘ s- Heerenbroek 46
Aan de oostelijke horizon van ‘s-Heerenbroek springt tegenwoordig de stadsrand van de groeiende provinciehoofdstad Zwolle steeds meer in het oog. Wie dat even vergeet, beleeft een rustiek dorp met ruim 600 inwoners, dat vroeger veel drukker was door de zuivelfabriek. Hier is ook een van de drie veerdiensten van de IJsseldelta te vinden: het Zalkerveer voor voetgangers en fietsers. Wie tussen Zwolle en Kampen per fiets of te voet de noordoever van de IJssel volgt, kan ter hoogte van ‘s-Heerenbroek genieten van kilometers lange autovrije dijkpaden, met eveneens kilometers ver reikende uitzichten dwars door de delta.
Museum De Kroon Langs de Zwolseweg stonden vroeger meerdere herbergen. De bezoekers stalden hun paard en wagen bij de herberg in de bijbehorende doorrijdschuur: aan de ene kant erin, bij vertrek aan de andere kant er weer uit. Bij de voormalige
Een bijzonder stuk historie van het dorp staat aan de Bisschopswetering: de voormalige Coöperatieve Zuivelfabriek ‘s-Heerenbroek. Hier werd vanaf 1914 zes dagen per week melk verwerkt van boeren uit de wijde omgeving. De architectuur van het fabrieksgebouw en de bijbehorende directeurswoning heeft fraaie jugendstil-elementen. De fabriek sloot in 1979. Na een periode van leegstand zijn er in de fabriek nog 25 jaar lang eipoederproducten gefabriceerd. Met hulp van ‘Re-animatie Industrieel Erfgoed Overijssel’ wordt van de voormalige zuivelfabriek nu een centrum gemaakt waar kunst, hobby en cultuur samenkomen. De provincie Overijssel investeert hiermee in de toekomst van het historisch waardevolle gebouwencomplex. Er zijn al creatieve ondernemers gevestigd en er vinden regelmatig festivals, voorstellingen, tentoonstellingen en workshops plaats. De Zuivelfabriek is te vinden aan de Bisschopswetering 55, ‘s-Heerenbroek.
Theehuis Aan de Veecaterdijk, bij de aanmeerplaats van het voetveer dat Zalk en ‘s-Heerenbroek met elkaar verbindt, staat het Theehuis Zalkerveer. Het theehuis met terras aan de Veecaterdijk is een pleisterplaats voor fietsers en wandelaars. Samen vormen zij een uniek werkervaringsproject voor mensen met een verstandelijke beperking. Het gebouw wordt ook gebruikt voor culturele en sociale activiteiten voor de eigen bevolking van ‘s-Heerenbroek. Het terras van het theehuis zit in de zomer bij mooi weer altijd vol IJsseldelta-genieters: fietsers en wandelaars die
er langs komen of het veer gebruiken. Het uitzicht op Zalk en de zich afbuigende rivier met haar zandige oevers, is er prachtig. Voor wie liever de eigen thermosfles uit de fietstas tovert: langs het pad staan picknicktafels. De openingstijden van het theehuis en de vaartijden van het veer zijn te vinden op www.zalkerveer.nl. Het Theehuis is te vinden aan Veecaterdijk 12a, ’s-Heerenbroek. T. 038 355 73 94
Vermaak Zalkerveer Veecaterdijk 12a ‘S-Heerenbroek 038-3557394 www.zalkerveer.nl
Voor een totaaloverzicht van alle toeristischerecreatieve ondernemers in de IJsseldelta scan deze code of ga naar www.vvvijsseldelta.nl
‘s - Heerenbroek
Adres ‘s - Heerenbroek
47
IJsselmuiden IJsselmuiden ligt zoals de naam al suggereert aan de monding van de IJssel. Aan de andere oever van de IJssel, verbonden door de opvallende hefbrug, ligt Kampen. De eerste melding van IJsselmuiden is te vinden in een oorkonde uit 1133, toen het nog direct aan de monding van het Almere lag. toe onbekend. Vooral Kampen heeft altijd een grote invloed gehad op het leven in IJsselmuiden. De stad had aan het eind van de Middeleeuwen een brug over de IJssel gebouwd, waaruit inkomsten in de vorm van tolgeld en bruggeld kwamen. Met de brug had het ook een claim weten te leggen op het land aan de overkant van de IJssel. Door de voortvarendheid van de stad Kampen werden meerdere projecten aan die kant van de IJssel ondernomen. De bevolking van dit in het Nederlandse Bijbelgordel gelegen dorp, behoort nog voor een groot deel tot de behoudende richtingen van het protestantse geloof. De bijbelgordel is een aanduiding voor de geografische band in Nederland die loopt van het westen van Overijssel naar Zeeland. Hier wonen relatief veel bevindelijk gereformeerden. IJsselmuiden biedt veel natuurschoon en vele vogelsoorten in het gevarieerde milieu rond het dorp.
B&B In de Koekoek
IJsselmuiden 48
IJsselmuiden is ontstaan uit verschillende kernen. Voornamelijk als een klein dorp op een zandbank, achtergelaten door de rivier de IJssel, waarover nu de Dorpsweg loopt. De verhoging in het straatbeeld is aan beide kanten van de voormalige dijk goed te zien. Delen van de oude Hervormde Kerk, die op die verhoging staat, gaan terug tot omstreeks 1200. De andere kern, buiten de duidelijke dorpsgrenzen valt, is Oosterholt. Hier stond vroeger volgens de overlevering, een Kartuizer klooster, deze is verwoest en de locatie is tot nog
Bed & Breakfast In de Koekoek staat garant voor kwaliteit, rust, gastvrijheid en betaalbaarheid. In de verbouwde boerenschuur is keuze uit twee themakamers, waarbij ‘In de Koekoek’ zich breed oriënteert. Er kan overnacht worden in luxe stijl of in Hollandse sferen. In de Koekoek ligt midden in de IJsseldelta, vlakbij Kampen. Een heerlijke plek om uit te rusten na een dag fietsen of wandelen in dit prachtige gebied. B&B In de Koekkoek is te vinden aan Tuindersweg 20, IJsselmuiden. T. 038 3446453
Wist je dat... Geesten verjagen
IJsselmuiden
Melkbusschieten, voor buitenstaanders beter bekend onder de naam carbidschieten is een regionaal fenomeen, dat nooit alleen beperkt is gebleven tot IJsselmuiden. Ook omliggende steden en dorpen zijn er mee bekend. Toch is het al een hele lange traditie in IJsselmuiden om dit rond Oud en Nieuw te doen. Ook naar het Nieuwjaar toe werkend is er echter vaak – en illegaal dus- het geluid van melkbussen te horen. Dit stamt uit de tijd waarin mensen nog dachten dat men de boze geest van het oude jaar moest verjagen met veel lawaai. Het is in deze streek gebruikelijk om de melkbus met de hand, dus zonder bougie, aan te steken.
49
Kalter Aardbeien Het tuinbouwbedrijf van Richard en Annet Kalter is begonnen op 1 januari 1996. Toen bestond het uit een kwekerij met 20 ha witloftrek. Eind jaren ’90 begonnen zij naast witlof ook verschillende slasoorten te verbouwen. Het bedrijf was niet rendabel genoeg dus er moest iets gebeuren. In 2002 kochten ze een glastuinbouwbedrijf met 1 ha kas. Er moest veel werk verzet worden om dit sterk verouderde bedrijf geschikt te maken voor aardbeien. Nu, negen jaar later, staat er een moderne aardbeienkwekerij onder glas. Van half maart tot half januari worden gezonde en smaakvolle aardbeien van hoge kwaliteit geproduceerd voor binnen- en buitenland. Kalter aardbeien worden gekweekt met gevitaliseerd water. Sinds maart 2010 bestaat, naast de kwekerij, een nieuw project: de Moestuin, de plaats waar iedereen kan kijken en beleven hoe verschillende soorten groenten en fruit groeien in de grond. Het is altijd mogelijk aardbeien te kopen in de boerderijwinkel. Daar worden ook groenten, fruit, streekproducten en cadeaupakketten verkocht. Kalter aardbeien zijn onderdeel van het streekmerk van de IJsseldelta ‘Heerlijk IJsseldelta’. Je vindt Kalter Aardbeien aan de Koekoeksweg 21 8271 PC IJsselmuiden. T. 038 385 9719
Glastuinbouw Het landschap van IJsselmuiden wordt vooral gekenmerkt door de uiterwaarden van de IJssel en door het in 1364 ingepolderde, moerasachtige Mastenbroek in het noordoosten, met als onderdeel daarvan de Koekoek, een tuinbouwgebied. In de Koekoekspolder, vlakbij IJsselmuiden, werd aan het eind van de 19e eeuw kleinschalig ingezet op tuinbouw, en sinds de jaren ’90 is er sprake van grootschalige tuinbouw: kassenbouw, vlakbij IJsselmuiden.
IJsselmuiden 50
De Koekoekspolder is het enige geconcentreerde glastuinbouwgebied in de provincie. In de afgelopen jaren heeft de glastuinbouw een enorme groei doorgemaakt en deze groei zal naar verwachting ook de komen jaren doorgaan. De glastuinbouw is belangrijk voor de regionale economie en de werkgelegenheid. Doordat het gebied in Nationaal Landschap IJsseldelta ligt zijn er wel restricties aan die groei.
Adressen IJsselmuiden Vermaak
B & B de Syrinx Zwolseweg 1B IJsselmuiden 06-57027565 www.benbsyrinx.nl
Stalhouderij Kroon Burg v. Engelenweg 103 IJsselmuiden 06-22465287 www.stalhouderijkroon.nl
Huize Berends Zeegravensingel 50 IJsselmuiden 06-10671135
‘D Olde Zeeroute Frieseweg 9 IJsselmuiden 06-11448441 www.oldezeeroute.nl
Voor een totaaloverzicht van alle toeristischerecreatieve ondernemers in de IJsseldelta scan deze code of ga naar www.vvvijsseldelta.nl
Sportfondsen Kampen Zwembad Sonnenberch Oosterholtseweg 18b IJsselmuiden 038-3315249 www.sportfondsen.nl
Winkels Hengelsport Totaal Kampen Burg. Van Engelenweg 149 IJsselmuiden 038-3333318 www.hengelsporttotaalkampen.nl
Aardbeienkwekerij Richard en Annet Kalter Boerderijwinkel De Moestuin Oudendijk 17, IJsselmuiden (navigatie instellen op Tuinersweg 2, IJsselmuiden) 06-57310010 of 06-51096701 www.kalteraardbeien.nl of www.demoestuin.nl
IJsselmuiden
Overnachten
51
Hanzestad Kampen Al bij de eerste aanblik op Kampen met al haar mooie gebouwen en monumenten proef je de oude historie. In de kleine steegjes waan je je weer even in de Middeleeuwen. Kampen is een Hanzestad met een eeuwenlange traditie van handel en scheepvaart. onmiskenbaar aanwezig. De muurreclames zijn recentelijk weer in ere hersteld. Bij het VVV-agentschap is een route verkrijgbaar die je langs deze fresco’s van de middenstand voert. De trotse historie van de stad is bewaard gebleven in ongeveer 500 monumenten, maar ook in de collectie van het Stedelijk Museum. In Kampen zijn zelfs nog 3 originele stadspoorten te bezichtigen. Beeldbepalend is ook de Nieuwe Toren die met zijn 47 klokken klanken over de stad laat neerdalen. In de zomermaanden hangt aan deze toren een koe, één van de ‘hoofdpersonen’ uit een Kamper ui verhaal. Deze verhalen zijn folkloristische vertellingen die de vermeende domheid van de Kamper bevolking zouden aantonen.
Hanzestad Kampen 52
Al lopende door de karakteristieke straten en stegen, is het zeker de moeite waard om naar de gevels te kijken waaraan het rijke verleden van Kampen af te lezen is. Let ook eens op de bijzondere muurreclames, daterend van omstreeks 1930. De invloed van Jugendstil en De Stijl zijn hierin
Langs de kade liggen traditionele zeilschepen die knipogen naar de tijd toen de Kamper Koggen het zeegat kozen om hun handelswaar uit vooral de Baltische landen te halen om dit vervolgens weer door te verkopen naar haar achterland. De ligging aan de IJssel en de nabijheid van het IJsselmeer en het Zwartewater zorgt voor veel watersportmogelijkheden. Kampen heeft dan ook zeven jachthavens, waarvan één speciaal voor passanten is aangelegd bij de stadsbrug in het centrum van Kampen. Lopend, fietsend of varend, een bezoek aan Kampen mag niet ontbreken.
Wist je dat... Multimediale rondleiding Stedelijk Museum Oude tijden en hypermoderne techniek horen bij het Stedelijk Museum. Met een handcomputer en koptelefoon kunt u in het museum op reis gaan door de tijd. Stemmen en beelden van Kampenaren vertellen het verhaal van de stad. Wat ook erg leuk is, is de mogelijkheid tot een buitentour. Henk van Ulsen leidt je gedurende anderhalf uur langs historische plaatsen en gebeurtenissen in de stad. Je waant je in vroegere tijden.
Hanzestad Kampen
Op het scherm zie je historische foto’s en filmpjes van de plek waar je je op dat moment bevindt. Er wordt een uitgebreide toelichting gegeven door bekende Kampenaren. De moderne techniek en historie maken het mogelijk om de stad in het museum te tonen en het museum in de stad. Door de multimediatour kan de bezoeker niet alleen binnen, maar ook buiten genieten van de interessante stadsgeschiedenis. Het Stedelijk Museum Kampen is ÊÊn van de eerste musea die de multimediatour in gebruik heeft..
53
Sail Kampen
Hanzestad Kampen 54
Sail Kampen is één van de grootste evenementen van Kampen. De waterrijke geschiedenis van deze eeuwenoude stad aan de IJssel komt weer helemaal tot leven met de uitgebreide en unieke verzameling historische schepen, waarmee zelfs een tochtje over de IJssel kan worden gemaakt.
inzet van honderden vrijwilligers. Naast activiteiten op het water bruist het ook op de kade. Er is altijd een Sail-markt, er zijn artiesten, attracties, horecagelegenheden en nog veel meer! Kortom, Sail Kampen is een beleving voor jong en oud.
Sail Kampen is in korte tijd uitgegroeid tot één van de grootste maritieme evenementen van Nederland en het grootste van het oosten. Het wordt mede mogelijk gemaakt door de
De volgende Sail Kampen is gepland op 18 t/m 21 april 2014. www.sailkampen.nl
Wist je dat... Koe aan de toren Een Kamper ui is een verhaal waarin een stad of streek worden bespot. De benaming “Kamper ui” is verworden tot een soortnaam voor dit type volksverhalen. Tegenwoordig beschouwen Kampenaren het zelfs als een geuzennaam. Voor de Nieuwe Toren in Kampen staat een beeld van een koe, dat verwijst naar één van de Kamper Uien ( oude verhalen over vermeende domheden en zuinigheid van Kampenaren). De koe staat naast het oude stadshuis op het Koeplein. Boven op de toren en meer precies op de omloop van de Nieuwe Toren woekerden plukken gras welig.
Hanzestad Kampen
Door de burgemeester en schepenen werd besloten een koe van één van de vele Kamper stadsboerderijen op te hijsen naar de omloop van de toren zodat zij daar het gras weg kon grazen. De koe werd met een touw om de nek naar boven gehesen. Toen de koe halverwege was riepen de Kampenaren: “Kijk toch eens hoeveel trek ie heeft. De tong hangt al uit z’n bek.” Dit verhaal wordt overigens ook toegeschreven aan Hasselt, de hoofdstad van Belgisch Limburg, waar men een koe op de kathedraal probeerde te takelen.
55
Wist je dat...
Waterkering Waterschap Kampen beschikt over een unieke waterkering om inwoners, stad en achterlanden te beschermen tegen hoge waterstanden in de IJssel. Een veilig idee. Want sinds de hoge waterstand in 1995 en 1998 is een goede bescherming zeer belangrijk. De ‘Waterkering Kampen-Midden’ ligt midden in de stad en is in totaal bijna 2 km lang. De oude stadsmuur van Kampen vormt voor een groot deel de waterkering, ruim 1½ km. Op plaatsen waar straten en pleinen de muur onderbreken, bestaat de kering uit losse elementen die bij hoge waterstanden worden afgesloten. De Waterkering Kampen-Midden bestaat voor een deel uit 84 beweegbare keringelementen zoals klepkeringen, hefkeringen en schotbalken.
Hanzestad Kampen 56
Bij dreigende extreem hoge waterstanden in de IJssel moeten deze keringelementen gedeeltelijk of helemaal in stelling worden gebracht. Voor dit afsluiten van de kering zorgt een groep vrijwilligers: de Hoogwaterbrigade.
Gemaal Kampen Net buiten Kampen richting Dronten ligt het langst werkende gemaal van Overijssel: Gemaal Broeken en Maten. Gemaal Broeken en Maten in Kampen is anno 2010 een werkend monument, echter al vele jaren niet meer inzetbaar. Gemaal Broeken en Maten startte haar bedrijvigheid in 1865 als stoomgemaal en werd in het jaar 1928 verbouwd tot een elektrisch gemaal voor de gemeente Kampen. Eenmaal de poort door, is het uitzicht schitterend. Een uniek stukje weids IJsseldelta landschap aan de voet van de vroegere Zuiderzee. Op dit moment is het mogelijk hier allerlei activiteiten te beoefenen. Zoals eigenaar Gerrit ten Hove zelf zegt: “de ideale plek voor een afwisselende dagbesteding in Kampen.” In en om het gemaal zijn diverse activiteiten opgezet zoals: een rondleiding, een demonstratie van de werking van het gemaal, kanovaren, roeien, klootschieten etc. Daarnaast is het mogelijk om er te vergaderen of een workshops te organiseren. Gemaal Kampen kunt u vinden aan Flevoweg 74, Kampen. T. 038-3324276 www.gemaalkampen.nl
Heerlijk op het platteland, maar vlakbij Kampen en het Drontermeer ligt ‘Bed and Breakfast Olifantspad’. Deze naam is zorgvuldig gekozen door beide eigenaren van het Kamperveense Bed and Breakfast. Henk en Jannie Piening zijn de afgelopen jaren enorm geïnspireerd door het continent Afrika, waar zij talloze olifanten hebben gezien. Het was voor hen enorm inspirerend om te zien hoe deze beesten zich voortbewegen. Heel rustig en onverstoorbaar. Vooral de zorg om elkaar is heel bijzonder. Deze rust en zorgzaamheid is ook te vinden bij ‘Bed and Breakfast Olifantspad’. Er is nauwelijks verkeer, geen lichtvervuiling, geen stress. Wel adembenemende luchten, zonsondergangen, vogelgeluiden en heel veel meer op het platteland. Het zijn de kleine dingen die het doen. B&B Olifantspad kunt u vinden aan Noordwendigedijk 6a T. 0525-621112 www.olifantspad.nl
Hanzestad Kampen
Bed and Breakfast Olifantspad
57
De Koggewerf Breng ook eens een bezoek aan één van de mooiste maritieme plekjes van Kampen: de Koggewerf. Op de Koggewerf is veel te zien en te beleven. Een bezoek aan het koggeschip de Kamper Kogge is zeer de moeite waard. De Kamper Kogge is een reconstructie van een kogge uit de 14e eeuw. Dit schip is gebouwd naar aanleiding van de vondst van een wrak in de Flevopolders.
In de videozaal is een film te zien over de bouw van deze unieke, veertiende-eeuwse reconstructie. De expositieruimte geeft veel informatie over de hanzetijd en middeleeuwse vondsten. Op de werf liggen oude vissersboten en er wordt volop gewerkt aan de restauratie van een pluut (vissersschuit uit 1890). Heel fraai is ook het middeleeuwse Brunneper huisje. Voor kinderen zijn er diverse speurtochten, waardoor ze via allerlei opdrachten over de werf moeten zwerven. De rondleidingen staan onder leiding van ervaren en deskundige gidsen. Op de werf is ook de Taveerne, een schipperskroeg, waar de echte zeemanssfeer nog hangt. De Koggewerf is te vinden aan de Havenweg 7 in Kampen. www.kamperkogge.nl
Grootste stripwinkel van Nederland In één van de pittoreske zijstraatjes is De Fantast gevestigd. De Fantast behoort tot de grootste en uitgebreidste stripspeciaalzaken van ons land. Met meer dan 30.000 strips, games en enorm veel merchandise kan De Fantast zich al meer dan 10 jaar tot de Nederlandse strip-top rekenen.
Hanzestad Kampen
De Fantast is het soort winkel waar je, door het bijzondere assortiment en inrichting, uren kan rondkijken. Eigenaar Jan Heinecke, heeft van zijn hobby zijn werk kunnen maken, en maakt door zijn kennis en enthousiasme De Fantast zo uniek. En…er komen niet alleen mensen uit heel Nederland maar uit de hele wereld door het speciale assortiment van De Fantast. Ook vindt in de binnenstad van Kampen jaarlijks het Kamper Stripspektakel plaats op de derde zaterdag van augustus. Het is een aanrader om deze grootste stripbeurs van Nederland eens te bezoeken. Je vindt De Fantast aan de Burgwalstraat 7, 8261 HK Kampen www.de-fantast.nl.
58
Unieke vondst in Kampen In de IJssel bij Kampen is onlangs een unieke vondst gedaan. Op 150 meter van de Koggewerf, waar een reconstructie van een Kogge ligt afgemeerd, is op een diepte van 5 meter een echte Kogge gevonden! Volgens de archeologen gaat het om een Kogge uit de 14e of 15e eeuw die werden in de Hanzetijd gebruikt om naar de Oostzee te varen en daar handel te drijven. Het is een bijzondere vondst omdat er maar weinig schepen intact zijn teruggevonden.
De IJsselkogge, in 2011 gevonden tijdens rivierwerkzaamheden, is in 2012 uitvoerig onderzocht. Het wrak is met een afmeting van 20 bij 8 meter relatief groot. Het is een unieke vondst waar wereldwijd belangstelling voor is. Zeventig ton massief eikenhout met de handen verwerkt tot een zeewaardig vrachtschip met een perfecte rompvorm en buitengewone zeileigenschappen dat is natuurlijk ook niet niets!
Uit archeologisch onderzoek bleek eerder al dat het gevonden schip eeuwen geleden doelbewust is afgezonken om de IJssel in bedwang te houden en zodoende de onstuimige en verzandende IJssel in de gewenste richting sturen. In maart 2013 is besloten om het wrak boven water te halen. Komende jaren wordt er alles aan gedaan om deze prachtige Kogge te conserveren en een plekje in een museum. Hopelijk is de IJsselkogge over een paar jaar naast de Kamper Kogge te bezichtigen in de IJsseldelta. Meer informatie over de Kamper Kogge www.kamper-kogge.nl en informatie over de IJsselkogge vind je op www.ijsselkogge.nl.
Hanzestad Kampen
De Kogge werd in de dertiende eeuw ontwikkeld om zowel op zee als op de rivier te varen. De Kogge was zeewaardig en kon veel lading vervoeren. De IJssel was al vanaf de vroege middeleeuwen een bevaarbare rivier. Gedurende de Hanzetijd, die duurde van de dertiende tot en met de vijftiende eeuw, was de rivier daarom een druk bevaren vaarweg.
59
Met de Veerman van Kampen varen en fietsen door de IJsseldelta! De IJsseldelta is bij uitstek geschikt om varend en fietsend te ontdekken. De Veerman van Kampen biedt nu een uniek arrangement om deze beide vervoersmiddelen te combineren. ’s Ochtends kom je met de fiets aan boord en geniet je van een kopje koffie met appelgebak op het bovendek van het zonnetje. Stroomafwaarts vaart de Veerman van Kampen door de prachtige rivierdelta bij de monding van de IJssel richting het Kattegat. Hier leven wel zestig soort vogels en driehonderd verschillende plantensoorten. Via dit overweldigende natuurschoon vaar je via het Ketelmeer naar Schokkerhaven. Aangekomen op het Zwartewater geniet je van een uitgebreide lunch aan boord. Je vaart langs de prachtige stadjes Genemuiden en Zwartsluis om vervolgens in de historische Hanzestad Hasselt aan te leggen. Hier gaan de fietsen van boord en fietst u via Zwolle, over de dijk langs de IJssel, terug naar Kampen. Meer informatie: www.deveermanvankampen.nl
Hanzestad Kampen 60
Kampen in de Middeleeuwen: het was een onderwerp dat kinderboekenschrijfster Thea Beckman bijzonder inspireerde met als resultaat: vier boeken: Hasse Simonsdochter, wat het leven beschrijft van de vrijgevochten Hasse van Kampereiland in de 15e eeuw. Het wonder van Frieswijck. Dit boek vertelt over de redersdochter Alijt uit Kampen die in de 15e eeuw de deftige Portugese heer Carvalho en zijn negerslaaf ontmoet. Als derde schreef ze De Stomme van Campen dat de levensloop laat zien van de dove schilder Hendrick Avercamp (1587-1603), van wie de winterlandschappen nu in de grootste musea ter wereld hangen.
Last but not least kwam in 2003 Gekaapt uit, dat gaat over de jonge koopmanszoon Geerlof Eekhout die in 1399 met het Koggeschip “Sint-Anna� voor het eerst op handelsreis gaat. In 2003 ontving Thea Beckman als eerbetoon de Cultuurprijs van de gemeente Kampen. Dit was de aanleiding voor het uitstippelen van een speciale Thea Beckman wandelroute door Kampen. De Thea Beckman route is een unieke, historische wandeling door de prachtige binnenstad van Kampen, gebaseerd op de romans van deze bekende kinderboekenschrijfster. Een leuke route voor kinderen! Verkrijgbaar bij het VVV-agentschap in Kampen.
Hanzestad Kampen
Thea Beckman-wandelroute
61
Adressen Kampen Horeca Lunchroom ‘t Trappetje Oudestraat 25 Kampen 038-3323645 www.trappetje.nl Brasserie de Groene Vlinder Oudestraat 75 Kampen 038-3329953
Hanzestad Kampen 62
Happy Garden Oudestraat 196- 202 Kampen 038-3314955 ‘t Kroegje Geerstraat 17 Kampen 038-3315878
d’uutschieter Oudestraat 66 Kampen 038-3312329 www.uutschieter.nl Chinese-Japans Specialiteiten Restaurant Wok-Inn Flevoweg 85 Kampen 038-3337109 www.wokinn.nl De Eenhoorn Koffie en Thee Oudestraat 101-103 Kampen 038-3337297 www.eenhoorn.eu De Pub Plantage 18 Kampen 038-3315598 www.cafedepubKampen.nl
Proeflokaal De Stomme van Campen Oudestraat 218-220 Kampen 038-3371721 www.destommevancampen.nl De Bastaard eten en uitgaan IJsselkade 61 Kampen 038-3314987 www.de-bas.nl
Overnachten Hotel van Dijk IJsselkade 30-31 Kampen 038-3314925 www.hotelvandijk.nl
Jachthavens WSV Berend Aalbers Kattewaardweg 2a Kampen 038-3388349 of 06-53946793 www.berendaalbers.nl WSV De Bovenhaven IJsseldijk 12a Kampen 038-3316070 www.bovenhaven.nl WSV De Buitenhaven Havenweg 1 Kampen 038-3323533 www.wsvdebuitenhaven.nl
Jachthaven Camping Roggebotsluis Reeveweg 1 Kampen 038-3312402 www.jachthavenroggebotsluis.nl of • 18 kamers met 38 bedden www.campingroggebotsluis.nl • kamers met douche, toilet en tv • gezellige bar aanwezig Camping Seveningen • draadloos internet Frieseweg 7 • vergaderruimte aanwezig Kampen • gunstige ligging in centrum • aan prachtig IJsselfront 038-3314891 www.seveningen.com
B&B IJsselhuys Ijsselkade 55 Kampen 06-46280342 www.ijsselhuys.nl
Hotel van Dijk
B&B de Stadsboerderij Groenestraat 148 Kampen 038-3330678 www.stadsboerderij.nl B&B het Gildenhuisje Groenestraat 148 Kampen 038-3330678 www.gildenhuisje.nl Logies en Ontbijt Boven Haven Bovenhavenstraat 9 Kampen 038-3311953 www.pensionbovenhaven.nl
IJsselkade Minicamping De30-31 Kattewaard 8261 AC Kampen Kattewaardweg 8 The Netherlands Kampen Tel.: +31 (0)38 331 49 25 038-3311866 of(0)38 331 65 08 Fax: +31 06-38140020 E-mail: info@hotelvandijk.nl www.hotelvandijk.nl www.kattewaard.nl
B&B De Polderpoort Henk Steenbeekhof 33 Kampen 06-23026590 www.polderpoort.net De Berkpan Berklaan 4 A Kampen 038-3330696 www.deberkpan.nl Ereprijs Ereprijs 18 Kampen 038-3312707 Hanzeoord Hanzeweg 14 Dronten 0321-336876
WSV De Riette Steenovensdijk 27 Kampen 038-3326654 of 06-30743073 www.wsvderiette.nl WSV Het Koggeschip Seveningseweg 1A Kampen 038-3311910 www.wsvhetkoggeschip.nl Jachthaven Seveningen, Zeilclub 1937 Frieseweg 6 Kampen 038-3314816 www.zc37.nl Jachthaven Camping Roggebotsluis Reeveweg 1 Kampen 038-3312402 www.jachthavenroggebotsluis.nl of www.campingroggebotsluis.nl
Vermaak Stedelijk Museum Kampen Oudestraat 133 Kampen 038-3317361 www.stedelijkemuseaKampen.nl
Hanzestad Kampen
Tip: Overnachten bij Hotel van Dijk, zeer gastvrij en een uitstekende service. De locatie aan de IJssel en midden in de binnenstad is natuurlijk schitterend. Door booking.com beoordeeld met een 8.7!
63
Museum De Stadsboerderij Groenestraat 94 Kampen 038-3320879 www.museumdestadsboerderij.nl Movie Unlimited Kampen Hofstraat 118 Kampen 038-3338862 www.movieunlimited.nl Eventmate 06-28141394 www.eventmate.nl
Tip: Proef de wereld van ambachtelijke koffie, thee, wijn en sigaren! De Eenhoorn organiseert diverse proeverijen en rondleidingen. Bijvoorbeeld door de oude sigarenfabriek de Olifant elke 1e en 3e zaterdag om 11.00 uur.
Nieuwe Toren Oudestraat 146 Kampen 038-3317361 Speelgoedkabinet Boven Nieuwstraat 65 Kampen 038-3322895 www.speelgoedkabinet.nl
Ikonenmuseum Kampen Buitennieuwstraat 2 Kampen 038-3858483 www.ikonenmuseumkampen.nl
Stadsgehoorzaal Kampen Burgwal 84 Kampen 038-3317343 www.stadsgehoorzaalKampen.nl
Sportfondsen Kampen Zwembad de Steur Broedersingel 1 Kampen 038-3316884 www.desteur.nl
Frans Walkate Archief Burgwal 43 Kampen 038-3392266 www.walkatearchief.nl
Pouwel Jonas Kookboot IJsselkade Kampen 038-3318060 of 06-22556966 www.kookboot.nl of www.pouwelsjonas.nl
Quintus, centrum voor kunsteducatie Vloeddijk 38 Kampen 038-3371200 www.quintuskampen.nl
Salonboten de “Veerman van Kampen”en “ ’t Hendrikje” Ligplaats aan de IJsselkade bij het van Heutszplein in Kampen 06-22468538 www.deveermanvankampen.nl
De Eenhoorn Koffie en Thee Oudestraat 101-103 Kampen 038-3337297 www.eenhoorn.eu St. Kamper Kogge Havenweg 7 Kampen www.kamper-kogge.nl J.R. Entertraining Marktgang 2 Kampen 038-3323458 www.jacruiten.nl
Hanzestad Kampen
Het Grote Kabouterbos Roggebotweg 21 Dronten 0321-382082 www.kabouterbosdronten.nl Tip: Stap aan boord en vaar met de Veerman van Kampen het rondje Kattegat. Een prachtige boottocht tijdens je bezoek aan Kampen.
64
65
Hanzestad Kampen
Molen d’Olde Zwarver IJsseldijk 92 Kampen 038-3329510 www.d-olde-zwarver.nl
Winkels Plantage Boekhandel Bos VVV-agentschap Oudestraat 41-43 Kampen 038-3322522 www.plantagebos.nl Apotheek Flevowijk Lelystraat 80 Kampen 038-3371400 www.flevowijk.nl Atelier Galerie Wim Visscher Burgwal 136 Kampen 038-3317582 www.wimvisscher.nl
Hanzestad Kampen 66
Tweewielerhoek Reinier Graafschap 30-32 Kampen 038-3317126 www.tweewielerhoek-Reinier.nl Juwelier Tausch Oudestraat 81 Kampen 038-3312468 www.tausch.nl Muziekhandel Reichenbach Oudestraat 188 Kampen 038-3314694 www.muziekhandelreichenbach.nl Fa. Th. Goosen Oudestraat 130-132 Kampen 038-3313670 DA Drogisterij Parfumerie Bolwerk Oudestraat 80 Kampen 038-3313020
Boekhandel Rozhanitsa Oudestraat 137A Kampen 038-3333294 www.boekhandelrozhanitsa.nl
Overig Rabobank Ijsseldelta Meeuwenweg 12 Kampen 038-4287777 www.rabobank.nl/ijsseldelta Gemeente Archief Kampen Molenstraat 28 kampen 038-3370770 www.gemeentearchiefkampen.nl Voor een totaaloverzicht van alle toeristischerecreatieve ondernemers in de IJsseldelta scan deze code of ga naar www.vvvijsseldelta.nl
Ontdek Nederland in het klein met de IJsseldelta app voor IPhone en Android
Zwolle Zwartsluis Kampen Hasselt Genemuiden
Hanzestad Kampen
Binnenkort in de Appstore en Google Play
67
Kampereiland en Mandjeswaard Rust, stilte en weidse uitzichten, dat is Kampereiland. De grazende koeien in de wei verraden de grootste activiteit op het eiland: de veehouderij. De kronkelende dijkjes, eeuwenoude terpboerderijen en statige landgoederen maken Kampereiland een uniek stukje IJsseldelta. Sinds 1500 verpacht de gemeente het agrarisch bezit in de vorm van stadserven. Met het groter worden van het bezit door landaanwas nam het aantal stadserven toe. In de jaren 1955-1966 werden de boeren uit de stad tussengeplaatst op het Kampereiland. Deze tussenplaatsing gebeurde gelijktijdig met een ruilverkaveling. Sinds de aanleg van de polders is er geen extra land meer bijgekomen door middel van landaanwas. Praktisch en historisch gezien bestaat Kampereiland uit meerdere (voormalige) eilanden in de IJsseldelta, ze worden gescheiden door de verschillende stromen van de IJsseldelta, waaronder het Noorderdiep, het Ganzendiep en het Keteldiep. Soms wordt er daarom ook gesproken over de Kamper eilanden. Sommige eilanden zijn aan elkaar vergroeid om een groot eiland te vormen.
Het Kampereiland en de Mandjeswaard 68
Op het eiland wonen ongeveer 500 mensen. Het Kampereiland is een circa 5000 hectare groot gebied, waarvan 4000 hectare aan landbouwgronden en rietlanden. De bisschop van Utrecht, Jan van Arkel, ruilde de Kampereilanden in 1363 met de stad Kampen voor de rechten op de polder Mastenbroek. Hierdoor verkreeg de stad Kampen ook het recht tot aanwas van de eilanden.
Dit eiland alleen staat in de volksmond bekend als het Kampereiland. De bewoners van de buurten op het Kampereiland vormen een hechte gemeenschap. Ook leeft de traditie van de naoberschap op het Kampereiland nog sterk. Mensen letten op elkaar en als dat nodig is staan ze voor de buren klaar. Wanneer er bijvoorbeeld een kind wordt geboren, wordt er verwacht dat de naaste buur de visite regelt. Ook moet je nooit vergeten in het voorbijrijden naar de buren te zwaaien, anders denkt men dat er iets aan de hand is.
Wist je dat... Koninklijk hooi Kampereiland heeft een rijke hooitraditie en genoot vroeger zelfs landelijke bekendheid. Het hooi heeft een typische zoete smaak met een hoge voedingswaarde, dit in tegenstelling tot lager gelegen landerijen met zuurdere grasbestanden. De oogsten waren zeer groot. Het hooi werd opgeslagen in aparte bergen. Soms tot wel vier bergen per boerderij. De hooibergen, koeiebergen en paardebergen genoemd vanwege de soorten hooi, stonden achter de boerderijen. Het hooi werd overal afgeleverd. Kampereiland was hofleverancier bij de cavalerie van het Nederlands leger te Millingen en bij de paardenkoetsen van het oude van Gend en Loos. Ook werd geleverd aan exploitanten van paardentrams en zelfs aan de Koninklijke stallen.
Aan de inrichting van de boerderij is de liefde voor de geschiedenis te merken. Alles is zo zorgvuldig mogelijk samengesteld.
Alle spullen die er staan zijn geschonken door de gemeenschap van Kampereiland. Door de diversiteit aan onderwerpen is de museumboerderij geschikt voor jong en oud. Er komen dan ook mensen uit heel Nederland. Op de deel is een aantal zitjes ingericht waar je kunt genieten van een heerlijk kopje koffie of thee. De zolder wordt gebruikt als expositieruimte, hier worden wisselende tentoonstellingen gehouden. Erf29 is te vinden aan Heultjesweg 31, Kampen. T. 038 - 33 88 122 www.museumboerderijkampereiland.nl
Het Kampereiland en de Mandjeswaard
Erf29 Erf29 is een museumboerderij op Kampereiland en is gevestigd in een terpboerderij uit de 19e eeuw, van het Saksische Halletype. Het bestaat uit het voorhuis, achterhuis, deel en erf. Dit erf (gebouwen en landerijen) werd in 1444 voor het eerst verpacht. Hier kan kennisgemaakt worden met het leven en werken op de boerderij zoals dat ongeveer honderd jaar geleden gebruikelijk was op het Kampereiland.
69
Het Kampereiland en de Mandjeswaard 70
Ramspol en de stuw
Minicamping De Paardeboer
De balgstuw bij Ramspol is een opblaasbare dam, gelegen tussen het Ketelmeer en het Zwarte Meer. Deze balgstuw is aangelegd om de bewoning langs het Zwarte Meer te beschermen tegen opstuwend water in het Ketelmeer. Het is de grootste balgstuw van Europa. Gemiddeld één keer per jaar, bij een forse noordwesterstorm, biedt het water bij Ramspol tussen het Ketelmeer en het Zwarte Water een spectaculair schouwspel. Langzaam komen drie immense balgen boven water, die de woeste golven uit het IJsselmeter een halt toeroepen. De drie balgen zijn per stuk zo groot als tien rijtjeshuizen en hebben samen een lengte van 240 meter. Zodra de situatie dat vereist, worden ze geheel automatisch gesloten.
Boerderij ‘De Paardeboer’ van de familie Holtland is een monumentale boerderij die is gelegen aan het Ganzendiep op het Kampereiland. Bij boerderij ‘De Paardeboer’ is een minicamping gevestigd, waar heerlijk gerecreëerd kan worden.
De waterkering bij Ramspol is met een doorsnede van 10 meter de grootste balgkering ter wereld. Het systeem op zich is niet uniek. Met name in Japan wordt het veel toegepast om onder normale weersomstandigheden de waterstanden te regelen. Déze kering is juist bedoeld om in abnormale omstandigheden in actie te komen. Ook uniek aan deze balgstuw is dat hij met lucht én water wordt gevuld en als stormvloedkering wordt gebruikt. Hij is gebouwd in opdracht van waterschap Groot Salland. Bij de Balgstuw is een informatiecentrum. Voor openingstijden: www. wgs.nl
De boerderij met minicamping biedt vrij uitzicht over de weilanden, waar men nog ver van zich af kan kijken. Op een windstille dag zijn er soms alleen vogels te horen en verder niets. Ongekend! De camping staat aan het water, Het Ganzendiep, waarin in alle rust gevist of heerlijk gezwommen kan worden. Wanneer er gekampeerd wordt, kunnen de kinderen een kijkje nemen in de veehouderij. Ze zien hoe de dieren verzorgd worden en kunnen soms zelf meehelpen. Verder zijn er paarden en pony’s aanwezig op de boerderij. De Paardeboer is te vinden aan Nesweg 21, Kampereiland. T. 038 - 33 88 308 www.minicampingdepaardeboer.nl
Wist je dat... Uitzicht Kattenwaard De IJsseldelta is erg geschikt om fietsend te ontdekken. Er wordt de laatste jaren hard aan de weg getimmerd door de provincie en de drie gemeenten om fietspaden aan te leggen. Zo ook op Kampereiland. Sinds enkele jaren ligt een prachtig fietspad tussen de Ramspol en de Kattewaard. Langs dit fietspad is een uitkijktoren die je een uniek uitzicht biedt op het Ketelmeer. Deze vogelkijktoren van Staatsbosbeheer kijkt ook uit over de mooie natuur van de IJsselmonding en het polderlandschap van Kampereiland.
In het tweede deel van het Ganzendiep ligt sinds 2004 in de zomermaanden een recreatieve fietspont. De pont is een verbinding tussen het Kampereiland en de Mandjeswaard. Deze veerverbinding is overigens geen nieuwe verbinding en bestaat al vanaf 1940. In die tijd was de pont de enige verbinding vanaf kampereiland naar kampen maar de brug die in 1955 werd gebouwd maakte de pont overbodig. Het pontje werd in 2004 opnieuw in gebruik genomen als pontje voor fietsroutes en kreeg toen de naam H.C. Kleemans naar de oud-burgemeester van Kampen. Het zelfbedieningspontje ligt van 15 april tot 10 oktober in het Ganzendiep en is gratis.
Mooiste plekje van de wereld! Zeiler Henk de Velde heeft zo ongeveer de hele wereld gezien. Als je hem vraagt wat het allermooiste gebied van de hele wereld is dan noemt hij het Ganzendiep!
Het Kampereiland en de Mandjeswaard
Pontje Ganzendiep
71
Miniaturenboerderij Klein Kampen Midden op het Kampereiland staat de miniaturenboerderij van Joop Koers. Miniaturen van De Olde Mesiene, molen d’Oldezwarver, de Nieuwe Toren, de oude IJsselbrug, de melkfabriek en een enorme boerderij van Kampereiland, het staat er allemaal. En dit is slechts een greep uit de vele miniaturen die gemaakt zijn op de schaal van één op tien. Ook tijdens een rit over het Kampereiland kom je bij een enkele boerderij een miniatuur tegen op het erf. Joop Koers heeft alle miniaturen compleet eigenhandig gefabriceerd.
Portret Domweg gelukkig in de IJsseldelta Henriëtte en Rein Kloppenburg Op het Kampereiland ligt op een steenworp afstand van de dijk langs het Ketelmeer een bijzondere boerderij: zorgboerderij en minicamping De Kattewaard. Het is een initiatief van de oorspronkelijk uit Twente afkomstige Rein Kloppenburg en zijn vrouw Henriëtte. Beiden speelden al langer met het idee een zorgboerderij op te starten, het was alleen nog maar een kwestie van het vinden van de juiste plek. “Ik heb verschillende provincies doorkruist op zoek naar een boerderij, totdat ik hoorde dat er hier op Kampereiland eentje te koop stond. Recht onder onze neus, ja.” Kloppenburgs vrouw Henriëtte was al werkzaam in de zorg, Rein zelf had op dat moment geen ervaring op dat gebied, hij was politievoorlichter bij het korps IJsselland. Voor Henriëtte was het liefde op het eerste gezicht: “Prachtig vond ik het, wij kenden dit stukje Kampereiland helemaal niet. We zeiden: we kopen het sowieso, ook als de zorgbestemming niet rondkomt. Hier willen we wonen, wat er ook gebeurt.” Maar de zorg- en toerismebestemming werd wél gegeven. En nu ligt er een minicamping die plaats biedt aan ongeveer twaalf tenten, caravans of campers. Wat de gasten hier vooral trekt, is de rust en de ruimte. Mensen uit de drukke Randstad weten vaak niet wat hun overkomt. Ooit kwam er op de bonnefooi een gast die na een eerste inspectie zei: “Dit is echt niks voor mij, het is hier veel te stil!” Na twee weken moest ze toegeven: het was heerlijk geweest!
Het Kampereiland en de Mandjeswaard 72
Naast de camping is er een appartementengebouw dat bewoond wordt door zes bewoners met een licht verstandelijke beperking. Het zijn mensen die baat hebben bij een kalme en overzichtelijke omgeving. Te doen is er genoeg, zoals het verzorgen van de dieren en de moestuin. Daarnaast is er sinds een tijdje ook een theeschenkerij. Op de vraag hoe de buurt op de komst van de zorgboerderij reageerde, zijn Henriëtte en Rein kort: geweldig.
De Kampereilander heeft inmiddels al 160 projecten afgerond, waarvan de grote 500 tot 700 uren vergden. Jaarlijks komen duizenden nieuwsgierigen uit heel Nederland, en zelfs uit de hele wereld naar Kampereiland om de Miniaturenboerderij te aanschouwen. Hoe de hobby zo uit de hand is gelopen, kan Koers niet meer reconstrueren, maar ondertussen is de Miniaturenboerderij een trekker van jewelste en een aanwinst voor de IJsseldelta. De boerderij is te vinden aan de Nesweg 4 op Kampereiland. Geopend op zaterdag van 10.00 tot 16.00 en doordeweeks geopend op afspraak.
Adressen Kampereiland & Mandjeswaard Museumboerderij Kampereiland Erf 29 Heultjesweg 31 Kampen 038-3388122 www.erf29.nl Ontmoetingscentrum Ons Erf Heultjesweg 14 Kampen 038-3388244 www.onserf.nl
Voor een totaaloverzicht van alle toeristischerecreatieve ondernemers in de IJsseldelta scan deze code of ga naar www.vvvijsseldelta.nl
Het Kampereiland en de Mandjeswaard
Vermaak
73
Kamperveen Kamperveen is de benaming voor het gebied tussen de stad Kampen en de provincie Gelderland en valt binnen de gemeente Kampen. Kamperveen is ontstaan tussen 1214 en 1227, toen zich in dit moerassige en onbewoonbare gebied Friese kolonisten vestigden. Het is een klei-op-veengebied dat vanaf 1200 na Chr. werd ontgonnen. Rond 1330 werd een kerk op de ‘Dempe’ aan de Leidijk gebouwd. Deze kerk is in 1718 afgebrand en niet meer herbouwd. Nu herinnert slechts een grafheuvel ons aan de plaats waar de kerk ooit heeft gestaan.
Kamperveen heeft drie buurtschappen: De Zande, Zuideinde en Hogeweg. De buurtschappen hebben alle drie een eigen identiteit. Zuideinde leunt meer op het nabij gelegen Oosterwolde terwijl De Zande van oudsher wordt gekenmerkt door zijn ligging aan de Hank, een zijtak van de rivier de IJssel. De Hogeweg heeft, net als het Zuideinde, een kerk en een school en ligt midden in de streek. Verspreid tussen de drie kernen bevinden zich agrarische ondernemers die hoofdzakelijk veehouderij bedrijven.
Adres Kamperveen Overnachten Kamperveen 74
Edelveen Leidijk 10a Kamperveen 0525-621564 www.edelveen.nl
Voor een totaaloverzicht van alle toeristischerecreatieve ondernemers in de IJsseldelta scan deze code of ga naar www.vvvijsseldelta.nl
Tip: Een bijzondere plek om te overnachten nabij Kampen is Edelveen. Edelveen heeft een prachtig uitzicht op landerijen en natuurlijk de herten! Je kunt overnachten in de B&B, maar ook op de kleinschalige camping bij de hertenhouderij.
75
Kamperveen
Kamperzeedijk De Kamperzeedijk dateert van voor de veertiende eeuw en is een van de oudste zeeweringen van Nederland. De dijk vormt de grens met het Kampereiland, dat regelmatig werd overspoeld door de Zuiderzee en bood de bewoners van de polder Mastenbroek bescherming. De kolken zijn ontstaan uit eerdere dijkdoorbraken. De Kamperzeedijk heeft in het verleden meerdere overstromingen meegemaakt. Eén van de zwaarste overstromingen was de watersnoodramp van 4 en 5 februari 1825. De Kamperzeedijk bezweek op meerdere plaatsen en de polder is tijdens deze stormvloed helemaal overstroomd. inmiddels plaats gemaakt voor antieke meubelen, schilderijen en andere antiquiteiten. In 1993 werd door de antiquairs Simon van Dijk en Jeroen Prins het plan opgevat om de oude sfeer van het markante gebouw nieuw leven in te blazen en iets van haar allure terug te geven. Een grondige renovatie volgde. De karakteristieke elementen van het oude pand zijn nu verweven in sfeervolle toonzalen met een bijzondere collectie kwaliteitsantiek. www.lutterzijlantiek.nl
De Zeediekhoeve
Het IJsseldeltagebied waarin Kamperzeedijk ligt, was vroeger een belangrijke landverbinding naar het Noorden. Door de IJsselmonding en het Zwarte Water was het tevens een belangrijke doorgangspoort in de Hanzeroute. Heerschappij over de steden in het gebied was erg gewild. De lokale geschiedenis meldt dan ook veel veldslagen en een ruige en harde geschiedenis. In de Romeinse tijd werden de hooggelegen nederzettingen al genoemd op de kaart.
Nieuw en oud gemaal Lutterzijl Kamperzeedijk 76
Het gemaal Nieuw Lutterzijl is vanaf 1978 in bedrijf. Het is opvolger van het oude Lutterzijl uit 1956, dat op zijn beurt de opvolger was van het stoomgemaal uit 1878. Het vervangt ook gemaal De Rambonnet iets verderop richting Grafhorst. Nieuw Lutterzijl bemaalt twee peilgebieden, een gedeelte van polder Mastenbroek via de Bisschopswetering en de Koekoekspolder via de Hoofdtocht en de Tweede Dwarstocht. Het water wordt geloosd op de Goot die uitkomt in het Zwarte Meer. Het gebouw (oud) Lutterzijl kan nog worden bezichtigd, maar de machines hebben
Beleef de charme van het platteland in al haar facetten! Dat is de belofte van de familie Schaapman van Vakantieboerderij Zeediekhoeve. De Zeediekhoeve ligt langs de Kamperzeedijk, midden in de IJsseldelta. Het is een luxueuze vakantieboerderij, geheel omringd door kilometers vaar- en viswater. Door de rustige omgeving is het mogelijk om hier echt te ontsnappen aan de hectiek van alle dag. Ook een bijzondere zonsondergang blijft in dit weidse landschap niet onopgemerkt. Door de gunstige ligging aan het water is het ook mogelijk kano’s en waterfietsen te huren. Kijk voor de vakantiewoning op www.zeediekhoeve.nl. Voor varen in de IJsseldelta zijn speciale routes uitgestippeld met leuke bezoekjes aan andere activiteiten in het Nationaal Landschap: www.varenindeijsseldelta.nl
Eetcafe De Pompe Tijdens één van de mooie fietstochten door het Nationale Landschap gaat een kopje koffie of een lekker broodje er altijd in. Dat kan bij eetgelegenheid De Pompe, gevestigd op de Kamperzeedijk. De Pompe, zoals de naam al zegt, is ontstaan vanuit een benzinestation, maar is nu een geliefde rustplek langs fiets- en motorroutes waar je heerlijk kunt eten en drinken tegen een betaalbare prijs. Gelegen aan de Kamperzeedijk, in een waterrijke omgeving aangrenzend aan de polder Mastenbroek, is De Pompe een prima gelegenheid om even uit te rusten of (zoals in vroegere jaren) bij te tanken. Eetcafe de Pompe kunt u vinden aan Kamperzeedijk 14a, Genemuiden. T. 038-3446500 www.cafekamperzeedijk.nl
Wist je dat... Het witte schaap Kamperzeedijk heeft door haar belangrijke verbinding in het gebied vele herbergen gekend. Daar is nu geen enkele meer van te vinden. Het muursteentje het Witte Schaap is een laatste herinnering aan een van de herbergen. De legende zegt dat ook Napoleon op Kamperzeedijk is geweest. Het Witte Schaap dankt haar naam namelijk aan
een aantal Franse soldaten die ‘s avonds in de mist in de moerassige polder Mastenbroek de weg kwijt waren. Een blatend wit schaap leidde hen naar Kamperzeedijk in de dikke mist. Immers de schapen zoeken altijd het droge op. De steen die herinnert aan deze legende vind je in een hoekhuis aan de Schaapssteeg (tegenover het cafe ‘de Pompe’)
Adres Kamperzeedijk
Vakantieboerderij Zeediekhoeve en B&B Kamperzeedijk 153 Genemuiden (Kamperzeedijk) 038-3446300 b.g.g. 038-3446559 www.zeediekhoeve.nl of www.zuiderzeepad.com
Voor een totaaloverzicht van alle toeristischerecreatieve ondernemers in de IJsseldelta scan deze code of ga naar www.vvvijsseldelta.nl
Kamperzeedijk
Overnachten
77
Mastenbroek In het hart van Nationaal Landschap IJsseldelta ligt polder Mastenbroek. Unieke kernmerken zijn de rechte wegen, het polderlandschap en de weidsheid. Op heldere dagen kun je vanaf bepaalde punten aan de ene kant Kampen en IJsselmuiden zien en van de andere kant de toren van Hasselt en Zwolle zien liggen. enthousiasme en de ontwikkeling van vele verschillende initiatieven die inmiddels in het gebied zijn ontstaan.
Weidevogelhuus en Boerendiekhuus (B&B) Aan de rand van de Polder Mastenbroek, aan de dijk tussen Hasselt en Genemuiden, liggen het Boerendiekhuus en het Weidevogelhuus. In een prachtig natuurgebied langs de uitgestrekte uiterwaarden van het Zwarte Water waar ganzen foerageren en in het voorjaar de (beschermde) kievitsbloem bloeit. Verder broeden de tureluur, grutto, kievit en wulp hun eieren uit op een steenworp afstand van de boerderij. Dit verklaart de naam van het grootste gastenverblijf: het Weidevogelhuus. Polder Mastenbroek
Mastenbroek 78
De inwoners van Mastenbroek zijn trots op hun gebied, genieten van de weidsheid van het landschap en van elkaar. Een nieuwkomer heeft het niet moeilijk in Mastenbroek zolang ze zich in de gemeenschap begeven en meedoen aan de diverse activiteiten die Mastenbroek te bieden heeft. Dat is de mentaliteit: “doe maar gewoon, maar doe wel mee”. Nog steeds zijn de kerk en de school markante trefpunten voor Mastenbroekers. De trots voor hun gebied blijkt uit het
Het Boerendiekhuus is een Bed & Breakfast, genoemd naar de lange dijk tussen Hasselt en Genemuiden. De groepsaccommodatie biedt plaats aan 32 personen en de Bed &Breakfast aan acht personen. Cor Pierik: “We zijn hiermee begonnen omdat er in de landbouw niet veel toekomst meer zat en we toch iets met de ruimte wilden doen. Bovendien is de IJsseldelta zo’n mooi gebied om te beleven. In de lente met al haar weidsheid, flora en fauna, de weidevogels, het meanderen van de rivieren en de geometrische waterwegen in het landschap, dat is genieten. Met al deze facetten is de IJsseldelta een gebied om trots op te zijn.” www.boerendiekhuus.nl
Wist je dat... Parfum Mastenbroek
Mastenbroek
Op 14 mei 2005 werd het parfum L’Essence de Mastenbroek gelanceerd. Om L’Essence de Mastenbroek ook in de stad te laten doordringen, is contact gezocht met de Bijenkorf waar het parfum sinds september 2005 wordt aangeboden. L’Essence de Mastenbroek is een parfum dat het leven in de polder Mastenbroek in verschillende geurschakeringen uitdrukt. Het is het resultaat van een zoektocht naar het landschap in zijn meest geconcentreerde vorm. Het parfum is inmiddels zo populair dat het wereldwijd verkocht wordt. Er komen bestellingen binnen uit New York, Los Angeles, Polen enz.
Foto: de heer Reinders
79
Wist je dat... Tour de Mastenbroek Een aantal initiatiefnemers heeft de verschillende activiteiten die in de afgelopen jaren zijn ontstaan, gebundeld in de Tour de Mastenbroek. Zien, ruiken en proeven – dat is de Tour de Mastenbroek. Bezoekers maken een excursie langs vier verschillende ondernemingen en krijgen een kijkje achter de schermen. Je kunt de dag beginnen bij de scharrelkippenboerderij, daar proef je eigengemaakte advocaat en vervolgens breng je een eigen ei mee naar het theehuis ‘t Asjesgoed om samen de lunch te bakken. Daarna is er de mogelijkheid tot het bezoeken van de biologische melkvee- en weidevogelboederij Polderzicht. Daar kun je bekijken hoe een melkrobot werkt en vanuit de skybox naar de uitkijkpost gaan. Vanuit hier kun je speuren naar weidevogels en genieten van een prachtige uitkijk over Mastenbroek. www.tourdemastenbroek.nl
Mastenbroek 80
Streekproductenwinkel Asjesgoed Hendry en Esther van Ittersum runnen al jaren samen een melkveebedrijf. Op 14 mei 2011 is de theeschenkerij en winkel met streekproducten Het Asjesgoed officieel geopend. Hendry: “Sinds mijn geboorte woon ik hier en is het een veebedrijf. Ik zelf ben in 1999 boer geworden en heb het in 2007 helemaal overgenomen. Hoewel de melkveehouderij altijd de hoofdmoot zal blijven, wilden mijn vrouw en ik ook kijken naar aanvullende mogelijkheden. Met als resultaat de theeschenkerij en de streekproductenwinkel.” In de bovenruimte van de theeschenkerij is het mogelijk workshops of vergaderingen te houden en natuurlijk om in de skybox een blik te werpen in de koeienstal. Het asjesgoed kunt u vinden aan Bisschopswetering 79, Mastenbroek. T. 038-3446288 www.hetasjesgoed.nl
Gemaal d’Olde Mesiene Zelfs vanuit het buitenland komen toeristen een bezoekje brengen aan de Kamperzeedijk vanwege d’ Olde Mesiene zoals de Zeediekers het Oude Stoomgemaal noemen. Het stoomgemaal aan de Oostkant van Kamperzeedijk werd gebouwd in 1885 en is de oudste horizontale draaiende stoommachine in heel Europa. De machine deed lang dienst als watergemaal om de Mastenbroeker-polder vrij van natte voeten te houden. Later in 1961 is er een moderner gemaal ‘De Venerite’ neergezet dat nu de zaak droog houdt. d’Olde Mesiene draait op sommige dagen nog wel eens, dan te herkennen aan de rookpluim en de Nederlands driekleur. Dankzij een actieve groep van vrijwilligers, tezamen in een Stichting Vrienden van d’Olde Mesiene georganiseerd, is het mogelijk om enkele malen per jaar de machine te laten draaien en open te stellen voor het publiek. D’olde Mesiene is de vinden aan Kamperzeedijk 7, Genemuiden. www.stoomgemaal.nl T. 038-4773151
Op safari in de IJsseldelta Helemaal naar de Serengeti woestijn voor een safari? Onzin, dit kan tegenwoordig in eigen land! Biologische boerderij Polderzicht biedt weidevogelsafari’s voor het hele gezin. De boer neemt je mee in de safaribus door het weiland en brengt je vlakbij de weidevogels die vertoeven rond de speciaal aangelegde plasdras. Ook kun je via de loopbrug door de stal naar de uitkijkpost om vogels te spotten. Wil je iets actievers: ook mogelijk! Je kunt bij Polderzicht ook kanoën of trekschuitvaren. En je bent natuurlijk altijd welkom om een kijkje te nemen in de stal om een glimp op te vangen van het boerenleven. www.polderzichtmastenbroek.nl
81
Schilderen in de polder Midden in de polder vind je de Geallery, de galerie van Gea Kok op de verbouwde deel van haar woonboerderij. Gea: “Ik schilder van abstract tot portretten maar op dit moment ben ik ook bezig met het Mastenbroekerlandschap. Het is heerlijk om deze omgeving te schilderen en de weidsheid te vangen met de wolkenvelden erboven.” Naast andere workshops is het koeschilderen erg in trek. In een tijdsbestek van drie uur leer je je eigen schilderstijl ontdekken.
drie evenwijdig gegraven weteringen. De vroegere structuur van de ontginning is goed bewaard gebleven in het patroon van wegen, weteringen en kavels. Wanneer u door de polder loopt, fietst of rijdt zijn de rechte wegen een zeer opvallend kenmerk aan Mastenbroek. In het landschap zijn heel veel weidevogels te vinden, bij uitstek dus een perfecte plaats voor de vogelliefhebber.
Vogelparadijs Ook kan de Geallery worden gebruikt als trouwlocatie. “Wat uniek is aan het wonen in de IJsseldelta en Mastenbroek is dat zoveel boerderijen zich openstellen om te laten zien hoe hier wordt geleefd. We blijven nieuwe dingen bedenken.” www.geallery.nl
Kaarsrechte verkaveling Het vroegere veengebied Mastenbroek is al in de 14e eeuw ontgonnen. De rechthoekige verkaveling is gebaseerd op
Fiets door het verleden van Mastenbroek Kruispunten vertellen verhalen via QR-codes Mastenbroek 82
De polder van Mastenbroek gaat met zijn tijd mee. Door middel van de Polder Mastenbroek App, kun je ter plaatse met behulp van QR-codes door de geschiedenis van de polder grasduinen.
App en QR-codes De QR-codes - een soort barcode – zijn bij strategische kruispunten in de polder geplaatst en leiden een
“Zodra de buizerd zich laat zien, wordt de aanval op deze roofvogel ingezet door tientallen weidevogels. De kievit neemt het voortouw. Vaak vliegen er wel een stuk op tien kieviten richting de belager van de weidevogelkuikens. Ook de grutto en tureluur volgen. De wulp laat het vaak lopen. Hij is groot genoeg en verjaagd de buizerd door op de grond te imponeren met zijn grote lichaam.” Staatsbosbeheer heeft de vlonders voor de nestjes van de zwarte sterns in de kolken gelegd. Inmiddels zijn er tientallen sterns te zien en hebben veel paartjes eieren gelegd.
smartphone naar verhalen en afbeeldingen over de geschiedenis van de polder. Die informatie was al beschikbaar via de website www.poldermastenbroek.nl, maar nu de applicatie helemaal klaar is, kunnen deze verhalen ook ter plekke opgeroepen worden. De app is te openen via mbapp.nl of scan de QR-code
Adressen Mastenbroek Polderzicht Mastenbroek Oude Wetering 139 Mastenbroek 038-3446592 of 0621270958 www.polderzichtmastenbroek.nl
Theeschenkerij en Streekwinkel ‘Het Asjesgoed’ Bisschopswetering 79 Mastenbroek 038-3446288 www.hetasjesgoed.nl
Voor een totaaloverzicht van alle toeristischerecreatieve ondernemers in de IJsseldelta scan deze code of ga naar www.vvvijsseldelta.nl
Mastenbroek
Vermaak
83
Wilsum Hier wil je zijn: het uitzicht is fenomenaal! Ten noorden van een scherpe bocht in de IJssel, ligt tussen Zwolle en Kampen het dijkdorp Wilsum. Vlak erboven ligt het buurtschap Nieuwstad. Wie vanaf de dorpsweg in hartje Wilsum zijn blik van oost naar west laat dwalen, ziet de IJssel met een mooie zwier langs het dorp stromen. In het oosten de toren van Zalk, in het zuiden de graslanden van de Koppelerwaard tot aan de rivieroever en aan de overkant de Welle, een waar vogelparadijs. Verder naar het westen is het silhouet van Kampen te bewonderen. Het dorp zelf ademt eenvoud en historie, met in het hart de kerk en de school. schaars. Maar met een rijk verenigingsleven waaronder zelfs een eigen voetbalclub is Wilsum een hechte dorpsgemeenschap met bijna duizend inwoners. De uiterwaarden bij Wilsum vormen een bijzonder natuurgebied. Wandelaars kunnen in de Scherenwelle en Koppelerwaard genieten van rietzomen, hooilanden, oude rivierlopen en een grote vogelpopulatie. Vanaf een parkeerplaats bij het dorp loopt het publiek toegankelijke Laarzenpad dwars door de Scherenwelle. En dat pad heeft niet voor niets deze naam.
Overstromingen
Wilsum 84
Door het ontbreken van doorgaand verkeer lijkt hier de grote stad Zwolle met haar drukte en hoge gebouwen ver weg: maar wie denkt dat hier de tijd stil staat, vergist zich. Beroepsvissers, jagers en boeren zijn hier tegenwoordig
Vanaf de Dorpsweg loopt de Veerweg naar de rivieroever. Hier was tot 1971 een veerdienst actief, die een snelle reis van en naar Kampen mogelijk maakte. Het dorp was kwetsbaar bij stormen die het water vanaf de Zuiderzee diep de IJssel opjoegen. Daarom hebben de dorpelingen in de loop der tijd tal van dijken en dijkjes gebouwd, verlegd, versterkt en na doorbraken opnieuw aangelegd. De kolken bij het dorp getuigen van verschillende dijkdoorbraken. De laatste grote watersnood in Wilsum vond plaats in 1825 en kostte toen het leven aan twee dorpelingen en een deel van de veestapel.
Wist je dat...
Wilsum
Wilsum lijkt weliswaar een typisch Nederlands dijkdorp, maar het ligt eigenlijk op een natuurlijke rivierduin. De rivierduinen in dit gedeelte van de IJsseldelta zijn langzaam gegroeid door de opwaaiing van sediment. Dat zand werd en wordt hier afgezet vanwege de zeer sterke stroming van de IJssel, die langs Zalk en Wilsum haar scherpste bochten maakt op weg naar de monding bij Kampen.
85
Wist je dat... De stadsrechten van Wilsum
Wilsum 86
De inwoners van Wilsum zijn trots op hun dorp. Wat zegt je, dorp? Wilsum heeft stadsrechten en kreeg deze waarschijnlijk al in de 13e eeuw. Het was nooit een stad en is nooit een stad geworden, maar historici vermoeden dat de bisschop van Utrecht met de stadsrechten van Wilsum tegenwicht wilde bieden tegen het grote Kampen. Helaas zijn er geen archieven bewaard gebleven waarin deze reden en het exacte jaartal zijn vastgelegd. Als nederzetting met stadsrechten had Wilsum eigen rechtspraak. De naam van buurtschap Nieuwstad, even verderop, verwijst nog naar de ‘stadse’ geschiedenis. Wilsum bleef een zelfstandige gemeente tot 1937. Sindsdien zijn het dorp en de omliggende buurtschappen onderdeel van de gemeente IJsselmuiden en tegenwoordig Kampen.
Toevluchtsoord De Hervormde Kerk in Wilsum is voor zover bekend het oudste bestaande kerkgebouw in Overijssel. Deze kerk is gebouwd in de Middeleeuwen rond het jaar 1050. Alle mogelijke kerkelijke strijdtonelen en geloofsstromingen, maar ook talrijke overstromingen en vele oorlogen gedurende bijna 1000 jaar heeft deze kerk doorstaan. In tijden van gevaar diende de toren van de kerk als toevluchtsoord voor de bevolking van Wilsum. Onder de toren werden de inwoners via het ‘angstgat’ neergelaten in een
benauwde ruimte om daar te schuilen. Het kerkgebouw heeft Romaanse vensters in het schip en een Gotisch koor uit de 14e eeuw. De bakstenen kruisgewelven dateren uit de 15e eeuw. Begin jaren ’80 van de vorige eeuw onderging deze zaalkerk haar zoveelste restauratie. Hier huist nu de Hervormde Gemeente Wilsum, die ruim vierhonderd zielen telt. Wilsum heeft ook een Gereformeerde Kerk. Vóór de leegloop in kerken, eind twintigste eeuw, was vrijwel de gehele bevolking van het dorp lid van één van de twee kerkgenootschappen.
Jachthaven Wilsum Passantenhaven Dorpsweg, Wilsum 038-3556700
Voor een totaaloverzicht van alle toeristischerecreatieve ondernemers in de IJsseldelta scan deze code of ga naar www.vvvijsseldelta.nl
Wilsum
Adres Wilsum
87
Zalk Op de zuidelijke oeverwal van de IJssel, tegenover de Vreugderijkerwaard, ligt het dorp Zalk. Als nederzetting bestaat Zalk al sinds het jaar 1213. Vroeger werd het Santlike genoemd, wat verwijst naar de zandgronden langs de IJssel waarop het dorp ontstond. Op de noordelijke landpunt buiten Zalk, is het door de IJssel omsloten Zalkerbosch te vinden. Dit bos ligt te midden van tientallen dijken en dijkjes die in de loop van de eeuwen zijn aangelegd om de vruchtbare grond een groter deel van het jaar bruikbaar te maken voor de boeren.
van den Brink die dankzij haar kennis van het gebruik van kruiden een landelijke beroemdheid werd. Nog altijd bestaat er een kruidencosmeticalijn die haar naam draagt.
Even pauze bij het theehuis Het voetveer verbindt Zalk met ‘s-Heerenbroek/Veecaten van april tot en met september. Aan de noordoever staat het bijbehorende theehuis, een pleisterplaats voor fietsers en wandelaars.
Zalk 88
Het dorp kent veel historische panden, zoals het voormalige Schultehuis, de Sint Nicolaaskerk en de molen De Valk. Buiten de vorstperiode geeft de heuse dorpspomp schoon water. Het dorp heeft bijna tien verenigingen, een restaurant en een bed & breakfast. De naam Zalk werd in de jaren ‘80 bij iedereen bekend door ‘Klazien uit Zalk’, de karakteristieke dorpsbewoner mevrouw Klazien Rotstein-
Dit voetveer brengt dagelijks fietsers en voetgangers veilig over de rivier, die hier op zijn absolute smalst is. Zo smal, dat het met een beetje fantasie mogelijk lijkt om voorbijvarende schippers een hand te geven. Het veer is functioneel voor veel IJsseldelta bewoners en biedt in het hoogseizoen honderden toeristen per week de mogelijkheid om de wandel- of fietstocht aan de andere oever voort te zetten. Op de zuidelijke oever biedt het toegankelijke deel van de zandduin een heus strandgevoel. Er wordt wel gezwommen, maar in het algemeen geldt dit als gevaarlijk vanwege de sterke stroming en de langskomende binnenvaart. Het Zalkerveer is een maatschappelijk werkervaringsproject in combinatie met het theehuis. Het terras zit bij mooi weer altijd vol. Meer informatie over dit theehuis is te vinden in het hoofdstuk ‘s-Heerenbroek. www.zalk.info
Wist je dat... De eerste agrarische school Het agrarisch onderwijs in Nederland, vroeger ‘landhuishoudkunde’ geheten, kent in Zalk haar geboortegrond. Zalk is namelijk de plek waar in 1842 de eerste Nederlandse landhuishoudkundige kostschool opende. Jonge mannen kregen hier praktijkonderwijs in professionele exploitatie van het land. Gebaseerd op wetenschap in plaats van ‘gewoon boeren’ zoals tot dan toe heel normaal was. De school heeft maar kort bestaan.
Zalk
Een half jaar later al opende in Groningen een concurrent, die door connecties in Den Haag een veel grotere subsidie verwierf. Binnen vijf jaar was de Zalker kostschool al min of meer failliet. De oprichter liet het dorp en de school achter en vertrok met achterlating van een grote schuld.
89
Kasteel Buckhorst Zalk had tot te negentiende eeuw een eigen kasteel of havezate, genaamd Buckhorst. Waar nu alleen nog een slotgracht en waterput te vinden zijn, stond in de vroege middeleeuwen een roofridderslot dat in de 13e eeuw werd vervangen door een kasteel. Het dorp Zalk behoorde vanaf die tijd tot de heerlijkheid Zalk en Veecaten. Dat wil zeggen dat deze nederzettingen eigendom waren van een heer, in dit geval de familie Buckhorst. In de loop van de eeuwen hebben generaties Buckhorst vanuit het kasteel functies gehad in het bestuur van diverse landsdelen. De adellijke familie Buckhorst is daardoor vast verbonden met Zalk. De laatste bewoner was Berend Hendrik baron Bentinck, die de naam Buckhorst aannam en gouverneur van Overijssel werd. Na zijn overlijden werd het kasteel verkocht en in 1841 afgebroken. Het terrein is nu particulier bewoond en niet openbaar toegankelijk.
Bezichtigen van de Sint Nicolaaskerk De Middeleeuwse Sint Nicolaaskerk van Zalk heeft een toren uit 1220 en een schip uit ongeveer 1400. Het schip is gebouwd met de stenen van en op de fundering van een kleinere kerk. Dit gebeurde in opdracht van de heren van Buckhorst, die zo’n vijf eeuwen lang bepalend zijn geweest voor het economische leven van Zalk. De familie zorgde ook voor het onderhoud van de kerk. Deze kloeke kerk bepaalt nog altijd ongestoord de horizon van dit deel van de IJsseldelta. De toren is door de ligging van Zalk in het bochtige IJsseltraject een blikvanger in de wijde omgeving. In de kerk zijn vele bezittingen van de familie Buckhorst te zien. Ook belangrijke onderdelen van het interieur en een grafkelder zijn verbonden met de naam Buckhorst. In de maanden mei tot en met september is het mogelijk om onder begeleiding van een gids de historische kerk met haar prachtige gerestaureerde orgel te bezichtigen. www.hervormdzalk.nl
Stellingkorenmolen De Valk
Zalk
Deze achtkantige stellingmolen is gebouwd in 1860 om het graan van boeren uit de wijde omtrek te vermalen tot meel. De molen is oorspronkelijk gebouwd op een voet van baksteen maar heeft tegenwoordig een houten onderstel. In 1988 is de molen voor het laatst gerestaureerd. Het beheer en het onderhoud zijn in handen van de gemeente Kampen. De molen functioneert nog als vanouds en is nu in gebruik als ‘praktijkschool’ voor vrijwillige molenaars die het vak willen leren. Het adres is Brinkweg 11. Telefoon: 038-3636401.
90
Wist je dat... Locatie film Oorlogswinter
Zalk
Het beroemde boek Oorlogswinter van Jan Terlouw, een geboren Kampervener, was in 1975 de basis voor een televisieserie van de VARA. Het dorp Zalk fungeerde als decor voor deze veelbekeken serie onder regie van Aart Staartjes. In 2008 is het boek verfilmd en ook daarvoor is de IJsseldelta gebruikt als opnamelocatie. De IJsselbrug fungeert in het boek en ook in de serie en de film als dramatisch keerpunt van het verhaal.
91
Klazien uut Zalk Gods medicijnkast Klazien uit Zalk (1919-1997) Geloofde onvoorwaardelijk in haar kruiden. Wie vanuit Zalk het weggetje neemt dat naar het Zalkerveer loopt, komt langs een met bomen begroeid stukje uiterwaard dat bekend staat als het Zalker bos. Eigenlijk lijkt die benaming wat overdreven, maar in dit vlakke land wekt elke groepering van bomen al gauw de indruk een woud te zijn. Het maakt het Zalker bos niet minder waardevol. Het gebied herbergt veel bijzondere planten en kruiden. Het is niet moeilijk voor te stellen hoe nog niet zo lang geleden Klaasje Rotstein-van den Brink, beter bekend als Klazien uut Zalk, hier af en toe tevreden heeft rondgewandeld. Ze werd door sommigen de koningin van het platteland genoemd, maar dan toch wel van het IJsselland. Klazien leefde haar hele leven in het dorpje Zalk, aan de oevers van de IJssel. De titel “koningin” zou ze zelf trouwens van de hand hebben gewezen. “Het gaat niet om mij, het gaat om de kruiden”, dat was Klazien ten voeten uit. Ze had een groot respect voor de natuur en alles wat die de mens te bieden heeft. Als het kruidenvrouwtje uit Zalk genoot ze tot haar dood in 1997 landelijke bekendheid. Voor Klazien was de natuur een door God zelf gegeven medicijnkast. Jicht? Sap van rauwe aardappel vermengd met brandnetel doet wonderen! Haar karakter, wars van dikdoenerij, en ook haar onmiskenbare Overijsselse tongval sprak veel mensen aan. Klazien trad op in verschillende programma’s waarbij ze op basis van “dingen uit de natuur” gezondheidstips gaf: “Wat vroeger goed was, is goed voor alle tijden. Makkelijk zat. ‘k Pluk kruiden in mijn tuintje, ‘k pluk kruiden langs de weg, het groeit zelfs op de daken, ’t is waar wat ik je zeg, want boven op het schuurtje, daar zie ik huislook staan, waarvan een enkel blaadje, een kwaal soms weg wil gaan. Hebt u een likdoorn, neem een blaadje huislook dan, halveer het in je handen, maak medicijn ervan.”
Zalk 92
Adressen Zalk Horeca Café restaurant “De Oase” Kerkplein 3, Zalk 038-3636270 www.deoase-zalk.nl
Vermaak
Voor een totaaloverzicht van alle toeristischerecreatieve ondernemers in de IJsseldelta scan deze code of ga naar www.vvvijsseldelta.nl
Tip: Al meer dan 20 jaar staat Restaurant De Oase garant voor kwaliteit en gastvrijheid. Er worden regelmatig sfeervolle avonden georganiseerd met seizoen thema’s. Natuurlijk kun je ook genieten van de specialiteit Schweine Haxe.
Zalk
Molen de Valk Brinkweg 11, Zalk 038-3636401
93
Zwartsluis zandde begin 18e eeuw, werd de functie van Zwartsluis als Zuiderzeehaven steeds belangrijker. De periode 1805-1813 was voor Zwartsluis helaas een dieptepunt voor de handel en nijverheid. De Sluzigers hadden geen grote schepen meer en dat betekende dat er een eind was gekomen aan een rijke periode. De scheepvaart op zich nam nog wel een dominantie positie in. De Handelskade is vandaag de dag de aanmeerplaats voor de ‘Bruine Vloot’ en de histori-
“Wie de tijd neemt om het dorp te bezoeken komt voor aangename verrassingen te staan.“ sche botter ZS13, afkomstig van de voormalige vissersvloot van Zwartsluis eind 1800. Door de groeiende scheepvaart ontstonden er in havenplaats Zwartsluis veel scheepswerven, zeilmakerijen en touwslagerijen. Vandaag de dag is Zwartsluis de ideale aanlegplaats naast zeilen, surfen, vissen en zwemmen.
Het rijke verleden Zwartsluis is een rustig dorp dat ingeklemd ligt tussen twee bekende natuurgebieden: Nationaal Park ‘WeerribbenWieden’ en het natuurgebied ‘De Olde Maten’. De skyline van Zwartsluis wordt gevormd door de rivier het Zwarte Water en haar twee kerktorens. Wie de tijd neemt om het dorp te bezoeken komt voor aangename verrassingen te staan. In de wintermaanden overwintert de ‘Bruine Vloot’ in de haven. Naast de Hervormde Kerk is nog het voormalig armenhuis te vinden en naast de oude begraafplaats ligt de Zintuigentuin. Zwartsluis ‘Swarte Sluys’ wordt voor het eerst genoemd als ‘de poort naar het Zwarte Water’.
Zwartsluis 94
Zwartsluis was de uitvoerhaven van miljarden turven richting ‘De Hollanden’. De havenplaats diende eveneens als overslaghaven. Het was ook een gewild bolwerk omdat het een belangrijke locatie was aan de route Drenthe-Groningen. Turfwinning en scheepvaart waren hierbij van groot belang. Omdat de haven van Blokzijl steeds meer ver-
Zwartsluis: de droom van iedere watersporter Zwartsluis is een recreatieplaats bij uitstek en staat in het teken van watersport. Geen wonder want de voormalig ‘Fortresse Swartsluys’ ligt aan het Meppelerdiep en het Zwarte Water én heeft een rechtstreekse verbinding naar het Overijsselse en Friese merengebied, evenals het IJsselmeer. Het wordt wel de poort naar het Noorden genoemd en is tegelijkertijd een eldorado voor pleziervaarders, zeilers, surfers, zwemmers, kanoërs en vissers. Zwartsluis de thuishaven voor 1200 jachten. Een uniek stukje natuur, De Weerribben-Wieden, ligt om de hoek van Zwartluis, waar je kunt genieten van de rust en het waterleven. De Stichting Recreatiecentrum Zwartewater te Zwartsluis, bekend van haar jachthaven, camping en clubhuis aan het Zwartewater heeft voorjaar 2008 midden in het dorp de ‘Jaap Buit’ passantensteiger in gebruik genomen. Deze passantenplaatsen zijn gelegen op slechts 100 meter afstand van het centrum van Zwartsluis.
Zintuigentuin Naast de oude begraafplaats ligt de Zintuigentuin. In de tuin is een constante strijd aan de gang tussen groei en verval, tussen opgroeien en vergaan. Uiteindelijk eindigen alle planten in de tuin tot compost en verworden weer tot basis voor nieuwe groei. Iedere zintuig van de mens wordt in deze tuin aan het werk gezet: ruiken, voelen, zien, horen en proeven. Van de pindakaasboom tot bloemetjes die naar chocolade ruiken. Ieder seizoen is er iets anders te ontdekken. Albert en Anneke Greveling zijn de trotse eigenaren van de zintuigentuin. Sinds 1880 worden er op deze locatie al bloemen en groente geteeld. De vader van Albert, Steven Greveling, was de laatste professionele kweker van bloemen en snijgroen in het dorp Zwartsluis. Er zijn veel bezoekers, uit binnen- en buitenland, die van de gelegenheid gebruik maken om hier een kort wandeling te maken. Welk seizoen van het jaar het ook is, er is altijd veel te zien, ruiken en te voelen. Meer info: vvv.ijsseldelta.nl
Wist je dat... Zwartsluis onder zeil Zwartsluis onder zeil is een tweejaarlijks nautisch evenement. Het evenement is een knipoog naar het verleden, waarin schippers zeilend hun brood verdienden met transport over water en in Zwartsluis hun goederen verhandelden en opsloegen. De Kolksluis en de Staphorstersluis waren dan ook van uitermate belang voor het vervoer van goederen vanuit de binnenwateren naar het open water. In dit dorp waar de watersport zo populair is, zijn tijdens deze dagen allerlei soorten boten te bezichtigen. Soms mag je zelfs een stukje meevaren!
Lekker varen met de historische botter ZS13 De ZS13 is een Marker botter en is omstreeks 1865 gebouwd in Monnickendam. In de jaren dertig van de vorige eeuw kwam het vaartuig naar Zwartsluis. De vissers Moorman visten met de botter op de toen al afgesloten Zuiderzee. In de jaren zestig werd de botter afgedankt. De ZS13 kwam terecht in Amsterdam waar ze een aantal jaren op het terras van een cafĂŠ nabij het IJ, dienst deed als blikvanger. Daar werd ze ontdekt door een aantal enthousiaste mensen uit Zwartsluis, die zich het lot van het schip aantrokken. Na het uitvoeren van noodzakelijke reparaties in Amsterdam, kwam de ZS13 in 1984 terug naar Zwartluis. In 1989 werd de botter overgenomen door de projectgroep ZS13 uit Zwartsluis. Na tal van restauraties werd de botter weer ingezet voor zeiltochten en evenementen.
Zwartsluis
Nu is een zeiltocht op dit bijzondere visserschip voor iedereen mogelijk geworden. Voor zowel een familiedag of een bedrijfsuitje een unieke mogelijkheid om kennis te maken met de oudste botter van Nederland, de schitterende natuur en voormalige Zuiderzeestadjes van de IJsseldelta. www.zs13.nl
95
Nationale sleepbootdagen De Nationale Sleepbootdagen vinden jaarlijks plaats in Zwartsluis en het Utrechtse Vianen. Voor beide plaatsen geldt dat dit evenement steeds opnieuw garant staat voor vele tienduizenden bezoekers. Zowel voor de inwoners als voor de deelnemende sleepbooteigenaren vormen de Nationale Sleepbootddagen hét evenement bij uitstek. De Nationale Sleepbootdagen zijn ontstaan doordat een aantal sleepbooteigenaren vond dat wat er nog over was van de historische sleepboten aan het publiek getoond zou moeten worden. De liefhebbers wilden voorkomen dat deze schepen in de vergetelheid zouden raken. Tijdens het evenement is het mogelijk de sleepboten aan boord te bezichtigen en een praatje met de kapitein te maken.
Proef het dagelijkse boerenleven Een rondleiding krijgen op een hedendaags melkveebedrijf? Dit kunt u doen bij melkveebedrijf Eben Haëzer. Voor de kinderen is het ook mogelijk om hier een boerenhulpdiploma te halen. Boerderij Eben Haëzer ligt in het natuurgebied de Olde Maten. Postweg 2, Zwartsluis
Wist je dat... Kunstmarkten
Zwartsluis 96
Tijdens de Zwartsluizer Zaterdagen worden er ook kleinschalige Kunstmarkten gehouden. Vanaf 2014 wordt dit op wat grotere schaal georganiseerd. Tijdens deze kunstdagen treffen kunstenaars en publiek elkaar. Daarnaast is de dag bedoeld om kennis te laten nemen van kunst door exposities. Naast het kijken naar kunst, kan het publiek ook zelf aan de slag. Voor amateur kunstenaars en liefhebbers worden er workshops georganiseerd. De haven, de mooie dorpsgezichten, gevels en water, genoeg ingrediënten om inspiratie op te doen om kunst te maken. De Kunstmarkten vinden plaats in juli en augustus. www.kunstmarktenzwartsluis.nl
97
Zwartsluis
Welkom in Sluuspoort
Sluuspoort is hét centrum van Zwartsluis waar het bruist van activiteiten. Een enthousiaste groep vrijwilligers organiseert uiteenlopende activiteiten op het gebied van exposities, historie, kunst, muziek, lezingen en workshops. In het gebouw aan de Handelskade vind je o.a. een museum met meerdere exposities en een museumwinkel, een VVV-agentschap, de Wereldwinkel, een hypermoderne multi-touch tafel boordevol informatie over Zwartsluis en de unieke plekken in de IJsseldelta en een informatiepunt van Nationaal Park Weerribben Wieden. Naast het gebouw aan de Handelskade 25, beschikt Sluuspoort over het ‘Botterhuus’ en de ‘Tuin van Van Dijk’ met maritieme elementen, de ‘Turfeilanden’ met leuke wandelpaden en het pontje ‘Sluuspoort I’. Kom dus tijdens je bezoek aan Zwartsluis zeker even bij de Sluuspoort aan!
Zwartsluis 98
Sluuspoort Handelskade 25 8064 DV Zwartsluis 038-3866555 zwartsluis@vvvijsseldelta.nl
Het verhaal achter museum Schoonewelle Roelof Johannes Schoonewelle (1889-1960), een zeilmaker met passie Áanteekeningen van enkele bijzonderheden voorkomende in dit tijdelijke leven te Zwartsluis’, zo begint Roelof Johannes Schoonewelle in 1928 het notitieboekje dat hij zijn leven lang zal bijhouden. Het schrift bevat een verzameling van alledaagse, maar soms ook bijzondere gebeurtenissen. Zo maakt Schoonewelle in 1938 melding van de aanleg van de eerste parkeerplaats voor auto’s in zijn woonplaats. In 1935 noteert hij opgetogen de vangst van twee jonge visotters. En in de winter schrijft Schoonewelle met invoelbaar plezier over de lange schaatstochten die hij maakt. Hij vertelt over de Sluiziger mannen die sneuvelen bij de Duitse inval in 1940. Over de weggevoerden tijdens de april/mei stakingen van 1943 en over de twee plaatsgenoten die zich bij het Duitse leger meldden voor de strijd ten het Bolsjewisme. Voor ieder jaar maakt Schoonwelle een lijst met Zwarsluizigers die zijn gestorven, altijd gevolgd door een lijst van dieren die hij heeft opgezet. Een boekje als een verzameling van gebeurtenissen. Het is typerend voor de man die met zijn collectie opgezette dieren de basis legde voor het huidige museum Schoonewelle Museum voor Natuur en Ambacht te Zwartsluis.
“Het prepareren van de dieren gebeurde in een kamertje op de bovenverdieping van zijn woning“
Het prepareren van de dieren gebeurde in een kamertje op de bovenverdieping van zijn woning. Uiteindelijk stonden overal in huis in de Kerstraat 47 dozen met geprepareerde eieren, opgezette dieren en nog veel meer. Daarbij stelde Schoonewelle zijn huis ook nog eens open voor bezoekers. Die kwam soms met busladingen tegelijk, terwijl op een bord voor het raam stond dat een man of acht echt het maximum was dat het huis kon hebben. Eigenlijk was de situatie onhoudbaar. Inmiddels had Schoonewelle een goede band ontwikkeld met de bekende Zwartsluiziger fabrikant Roelof Buisman, van de koffiebranderij en producent van de beroemde Buisman gebrande koffiesuiker. Het was Buisman die aanbood een museum voor de collectie te laten bouwen. Gemeente en provincie ondersteunden het plan. In 1958 was de eerste
steenlegging een feit. Het jaar daarop ontving het museum de eerste bezoekers. Die waren onder de indruk van de verscheidenheid van de natuur. Maar ook vergaapten ze zich aan abnormaliteiten zoals het kalf met de twee koppen, dat vooral op menig kind diepe indruk maakte. Misschien halen we er nu een beetje onze neus voor op, gewend als we zijn aan tigh-tech exposities en verbluffende natuurfilms. Maar in Schoonewelle’s tijd was zijn collectie voor velen de eerste intieme kennismaking met de dierenwereld. Vandaag de dag laat het museum vooral de relatie laten zien tussen natuur en mens. Het oorspronkelijke pand is inmiddels te klein geworden. Inmiddels is het museum te vinden in de Sluuspoort te Zwartsluis.
Zwartsluis
‘Homo collector’, de verzamelende mens: wanneer Schoonewelle zichzelf voor zijn collectie had moeten rubriceren, dan was dat er waarschijnlijk uitgekomen. Schoonewelle verzamelde letterlijk alles uit de natuur. Schoonewelle kwam uit een groot gezin en was van beroep zeilmaker. In zijn vrije tijd zocht hij de weilanden rond Zwartsluis af naar dingen van zijn gading. Op mooie zomeravonden spande hij soms een wit laken en zette er dan lampen op. Zo vond hij menig nachtelijk insect. Hij begon de dieren die hij vond op te zetten. Hoe dat moest, leerde hij zichzelf. Hij had oog voor het kleine en het grote. Toen hij eens een dode zwaluw vond, kon hij het zijn geluk niet op toen bleek dat het diertje ook nog zes zwaluwluizen had. Die had hij nog niet!
99
Adressen Zwartsluis Horeca Vollenhoofsche Poort Stationsweg 3 Zwartsluis 038-3867368 www.devollenhoofschepoort.nl Conferentieoord Deel Vier Baarlo 4 Zwartsluis 038-3865977 www.deelvier.nl
Overnachten Bed and breakfast & groepsaccommodatie Eben HaĂŤzer Postweg 2 Staphorst 038-3866535 www.bedandbreakfast-ebenhaezer.nl Hotel Zwartewater De Vlakte 20 Zwartsluis 038-3866444 www.hotel-zwartewater.nl
Zwartsluis 100
De Weijsberg Mastenmakersstraat 37 Zwartsluis 038-3867431 www.weijsberg.nl
Tip: Hotel Zwartewater beschikt over stijlvolle hotelkamers die van alle gemakken zijn voorzien. In het Hotel kun je tennissen of squashen in de overdekte sporthal, bowlen en zwemmen. Met een blik op het water kunt u in het restaurant genieten van avontuurlijke hapjes; zoals krokodil of springbok.
Jachthavens
Vermaak
Jachthaven De Kranerweerd B.V. Het Oude diep 5-7 Zwartsluis 038-3867351 www.kranerweerd.nl
Jachtcharter Panorama Wolvenjacht 2 Zwartsluis 038-3867108 www.charter-panorama.nl
St. Recreatiecentrum Zwartewater De Vleugel 2 Zwartsluis 038-3866652 www.watersportzwartsluis.nl
Van Beers Ballooning Zilverbeek 37 Zwartsluis 038-3866501 www.vanbeersballooning.nl
Stichting Zwartsluizer Botter ZS13 Mastenmakersstraat 37 Zwartsluis 038-4441972 www.botterzs13.nl Sluuspoort / Museum Schoonewelle Natuur en Ambacht VVV-agentschap Handelskade 25 Zwartsluis www.schoonewelle.nl en www.sluuspoort.nl, vvvijsseldelta.nl
Zintuigentuin Zwartsluis Van der Meulenstraat Zwartsluis 038-3867758 Galerie Frederik Weijs Kerkstraat 23 Zwartsluis 06-28174233 www.galeriefrederikweijs.nl Eben Haëzer Postweg 2 Staphorst 038-3866535 www.bedandbreakfast-ebenhaezer.nl
Tip: Naast overnachten bij de Weijsberg kunt u ook het water verkennen. Maak een rondvaart met het historische zeilschip ZS 13, huur zelf een bootje of ga op avontuurlijke trektocht. Bij de Weijsberg kunt u rekenen op een gastvrij onthaal.
- Winkels Bakkerij Nieborg Kerkstraat 18 Zwartsluis 038-3867322
DA Drogisterij Kiers Schoolstraat 12 Zwartsluis 038-3866242
Fa. Koos Slurink Watersport Stationsweg 2 Zwartsluis 038-3867190 www.watersport-shop.com
Maandag’s rijwielhandel Kerkstraat 21 Zwartsluis 038-3868112 www.maandagsrijwielenendarts.nl
Tip: Naast overnachten met iedere ochtend een vers en eigengemaakt boerenontbijt is er ook van alles te doen bij Eben Haezer. Pak de familiefiets “Truus” en ontdek de omgeving. Terug op de boerderij kun je aan de slag om een echt boerenhulpdiploma te halen. Samen met de boer het melkvee tiptop verzorgen.
Voor een totaaloverzicht van alle toeristische- recreatieve ondernemers in de IJsseldelta scan deze code of ga naar www.vvvijsseldelta.nl
Zwartsluis
Fairway Sailing ‘Hestia’ Postbus 102 Zwartsluis 06-10388927 of 06-12544173 www.dehestia.nl of www.fairwaysailing.com
101
Vouw je eigen molen & bootje Even tijd voor iets anders. Het logo van de IJsseldelta bestaat uit een molentje. Dit symboliseert ‘de wind in je haren’. De IJsseldelta leent zich namelijk bij uitstek om eens even helemaal uit te waaien. En ben je tot rust gekomen? Neem dan eens even de tijd om een molentje of een bootje te vouwen. Lekker even niets doen!
1
2
3
4
5
6
7
8
Molentje vouwen 10
102
9
1
2
3
4
6
7
8
9
10
11
12
Bootje vouwen
5
103
Hanzestad Zwolle Ben je op zoek naar een prachtige middeleeuwse binnenstad met een ruim winkelaanbod, uitstekende hotels, restaurants en internationaal aansprekende culturele voorzieningen? Zwolle heeft alles wat je van een eigentijdse stad verwacht, zonder dat de intimiteit van het verleden verloren is gegaan. De historische Hanzestad ademt een en al sfeer uit. De karakteristieke gevels, de verdedigingsmuur, de Sassenpoort, de Peperbus en de stervormige stadsgracht zijn de publiekstrekkers bij uitstek.
stadsgrenzen is Zwolle met recht een culinaire hotspot te noemen.
Dynamische Hanzestad met sfeervol stadshart De stad Zwolle is ontstaan rond de 9e eeuw, op de plaats waar een aantal kleine beken en de tot ver in het oosten bevaarbare Vecht, zich verenigden tot het Zwarte Water. Ook landwegen uit alle richtingen kwamen hier bij elkaar. Het werd al snel een belangrijke handelsstad met grote bloeiperiodes. Veel historische gebouwen zoals de Sassenpoort uit 1410, zijn er nog steeds te vinden. De vesting Zwolle, nu het historische centrum van de provinciehoofdstad, is aan zijn stervorm nog te herkennen. Tussen de stad en de IJssel ligt een sprookjesachtig park, het Engelse Werk, dat twee eeuwen geleden is aangelegd op een voormalige verdedigingslinie.
Hanzestad Zwolle 104
De vele straten en steegjes met verrassend leuke winkels zorgen er voor dat je altijd slaagt tijdens een dagje shoppen. De stad Zwolle biedt je verder een veelzijdig en hoogstaand culinair aanbod. Met een verscheidenheid aan internationale keukens en maar liefst 5 Michelinsterren binnen haar
Zwolle kreeg in 1819 een open verbinding met de IJssel via de Willemsvaart, die anderhalve eeuw later in onbruik raakte na de aanleg van het veel grotere Zwolle-IJsselkanaal. Zwolle is tegenwoordig ook voor de pleziervaart een geliefde pleisterplaats. In het hart van de levendige stad met haar vele terrassen, is een passantenhaven aangelegd voor jachten die bijvoorbeeld een stop maken van of naar de waterrijke kop van Overijssel. Ten noordwesten van de stad ligt de Vreugderijkerwaard, een schitterende uiterwaard
met nevengeul langs de IJssel. Hier is naast een grote rijkdom aan bijzondere stroomdalplanten ook een vogelkijkhut te vinden. Van hieruit zijn de bruine kiekendief, grutto, tureluur, rotgans en kemphaan te bewonderen.
Havezate Werkeren De opgravingsplek van dit voormalige kasteel is nu onderdeel van het Havezathepark Zwolle-Stadshagen. De havezate Werkeren lag op een zandhoogte in de Mastenbroekerpolder. Tussen 1368 en de afbraak in 1819 leefden hier onder meer de machtige adellijke families Van Voorst, Van Ittersum en Bentinck. Vanaf 2001 is het terrein minutieus afgegraven door archeologen en werd aan de geschiedenis van Zwolle een nieuw hoofdstuk toegevoegd. De onderzoekers kwamen terecht in een ware tijdmachine. Niet alleen de contouren van grachten, maar ook de fundering van de zaalburcht en latere bouwfases van het kasteel kwamen tevoorschijn. Ook kwamen honderden, duizenden voorwerpen en fragmenten naar boven die een goed beeld geven van het leven van vele generaties bewoners: schoeisel, munten en metalen gebruiksvoorwerpen, keramiek, aardewerk, glas, zelfs tuinornamenten en botresten van vijftig diersoorten. Te vinden vanaf de wijkboerderij, Oude Wetering 21, Zwolle.
Theetuin Stadsland Midden in de IJsseldelta, aan de Hasselterdijk in Zwolle staat Theetuin Stadsland met bed&breakfast accommodatie. Met een tuin van driekwart hectare aan weerszijden van de dijk en een terras met uitzicht op de uiterwaarden van het Zwarte Water, is Bed & Breakfast Theetuin Stadsland een bijzondere plek om te genieten van de omgeving. Voor liefhebbers van rust en stilte - maar er is ook gewoon draadloos internet. www.theetuinstadsland.nl
105
Wist je dat... Torenbrand In Zwolle stond lange tijd een van de hoogste torens van het land, nog hoger dan de Dom in Utrecht: de toren van de Grote of Sint MichaĂŤlskerk. De torenspits is in 1669 afgebrand na een blikseminslag, waarna de enorme toren langzaam afbrokkelde. Een paar huizen werd bij de uiteindelijke ineenzakking in 1682 door bergen puin verpletterd. De toren is nooit meer herbouwd. In het hoekpand Grote Markt-Voorstraat, tegenover de hoofdingang van de kerk, bevindt zich een gevelsteen ter herinnering aan het enige slachtoffer van de ramp: een hondje.
Hanzestad Zwolle 106
Adressen Zwolle Bilderberg Grand Hotel Wientjes Stationsweg 7 Zwolle 038-4254254 www.bilderberg.nl
De Proosdij Bethlehemskerkplein 35 Zwolle 038-3335333 www.deproosdij.nl
Het Strandhuis Milligerplas Milligerlaan 2 Zwolle 038-2300296 www.hetstrandhuismilligerplas.nl
Brasserie en Restaurant de Harmonie Grote Markt 13a Zwolle 038-4216318 www.harmoniezwolle.nl
Dominicanenklooster Assendorperstraat 29 Zwolle 038-4254400 www.kloosterzwolle.nl
Hotel & Restaurant Campanile Schuttevaerkade 40 Zwolle 038-4550444 www.campanile.com
Drank & Spijslokaal de Atlas Ossenmarkt 9 Zwolle 038-3447435 www.deatlas.nl
Locatie Oostergo Pletterstraat 1 Zwolle 06-53153939 www.locatieoostergo.com
De Belgische Keizer Melkmarkt 58 Zwolle 038-4211011 www.belgischekeizer.nl
EQUIPE Event Center / Meeting Center Stadionplein 18 Zwolle 038-4559710 www.equipezwolle.nl
Party Schip WillemJan Pannekoekendijk 10 Zwolle 038-4550515 www.dewillemjan.nl
De Handschoen Nieuwe Deventerweg 103 Zwolle 038-4681500 www.dehandschoen.nl
Grand CafĂŠ Public Blijmarkt 23 Zwolle 038-4226600 www.grandcafepublic.nl
De Agnietenberg Haersterveerweg 23 Zwolle 038-4532872 www.agnietenberg.nl
SAMEN, De huiskamer van Zwolle Nieuwe Markt 1a Zwolle 038-4216033 www.samenzwolle.nl
Hanzestad Zwolle
Horeca
107
Rederij Keur Thorbeckgracht 74 Zwolle 038-4233033 www.rederijkeur.nl Restaurant Urbana Wipstrikkerallee 213 Zwolle 038-4538418 www.urbana.nl Sandton Hotel Pillows **** Stationsweg 9 Zwolle 038-4256789 www.hotelpillows.nl Kletsen en Proeven bar en bistro Melkmarkt 52 Zwolle 038-4212909 www.kletsenenproeven.nl Vito’s Sandwich & Trattoria Grote Markt 11 Zwolle 038-4227959 www.vitos.nl Uitspanning Het Engelse Werk Het Engelse Werk 4 Zwolle 038- 4217593 www.hetengelsewerk.nl Verteltheater De Verhalenboot Pletterstraat 20 Zwolle 038-4221935 www.deverhalenboot.nl Vidiveni Bistronomie Jufferenwal 17 Zwolle 0523-270088 www.vidiveni.nl Villa Suikerberg lunchcafÊ Potgietersingel 1a Zwolle 038-2304930 www.villasuikerberg.nl Restaurant Kota Radja Melkmarkt 50 Zwolle 038-4213534 www.kotaradjazwolle.nl
108
Restaurant Pampus Kamperstraat 40 Zwolle 038-4213097 www.restaurant-pampus.nl
Restaurant Weekends Willemskade 8 Zwolle 038-4225433 www.weekends-zwolle.nl
Bistro Bonne Femme Samuel Hirschstraat 5 Zwolle 038-4222780 www.bistrobonnefemme.nl
Restaurant Poppe Luttekestraat 66 Zwolle 038-4213050 www.poppezwolle.nl
Koperen Kees Spinhuisplein 14 Zwolle 038-4277388 www.koperenkees.com
Brasserie Het Vliegerhuys Nieuwstraat 55 Zwolle 038-4221206 www.vliegerhuys.nl
De Mandarijn Mandjesstraat 4 Zwolle 038-4226685 www.demandarijn.nl
Binnen Eten en Drinken Kamperstraat 31 Zwolle 038-4235275 www.binnenetenendrinken.nl
De Buik van Parijs Willemskade 6 Zwolle 038-4233225 www.buikvanparijs.nl
Grand Café Het Wijnhuis Grote Kerkplein 7 Zwolle 038-4217495 www.hetwijnhuiszwolle.nl
Hotel Mercure Hertsenbergweg 1 Zwolle 038-4216031 www.accorhotels.com
De Keuken van Os en Peper Bethlehemkerkplein 32 Zwolle 038-3447581 www.osenpeper.nl
Loetje aan de Kade Burg. Drijbersingel 67 Zwolle 038-4550540 www.loetjeaandekade.nl
Restaurant Borrels & Bites Kamperstraat 5 Zwolle 038-4215560 www.borrelsenbites.nl
´t Pestengasthuys Weversgildeplein 1 Zwolle 038-*4233986 www.pestengasthuys.nl
‘t Pannenkoekschip Pletterstraat 6 Zwolle 038-4217075 www.pannenkoekschipzwolle.nl
Restaurant Over de Tong Willemskade 7 Zwolle 038-4217290 www.overdetong.nl
Hanzestad Zwolle
Chinees Restaurant Taiwan Luttekestraat 8 Zwolle 038-4211458 www.restauranttaiwan.nl
109
Hanzestad Zwolle 110
Restaurant Van der Valk Kranenburgweg 10 Zwolle 038-4531064 www.valk.com
La Cucaracha Sassenstraat 54 Zwolle 038-4218172 www.cucaracha.nl
Thais restaurant Bai Yok Diezerpoortenplas 3 Zwolle 038-4229882 www.baiyok.nl
Italiaans Restaurant da Nini Nieuwe Markt 21-22 Zwolle 038-7630430 www.danini.nl
Restaurant Menoyu Belvederelaan 327 Zwolle 038-4290884 www.menoyu.nl
BaiYok Thais voor thuis Diezerpoortenplas 40 Zwolle 038-4232705 www.baiyokvoorthuis.nl
La Liguria Rode Haanstraat 4-6 Zwolle 038-4220782 www.la-liguria.nl
Hotel-Restaurant Fidder Kon. Wilhelminastraat 6 Zwolle 038-4218395 www.hotelfidder.nl
Café slijterij Bosch Korte Kamperstraat 26 Zwolle 038-4213333
La Meridiana Grote Markt 11a Zwolle 038-4212448 www.lameridiana.nl
Mizu Jufferenwal 32 Zwolle 038-4239550 www.mizuzwolle.nl
Ristorante Michelangelo Sassenstraat 27 Zwolle 038-4230943 www.ristorantemichelangelo.nl
De Librije*** Broerenkerkplein 13 Zwolle 038-4212083 www.librije.com
Xanders Bazaar Rode Torenplein 16 Zwolle 038-4231310 www.xandersbazaar.nl
Librije´s Zusje* Spinhuisplein 1 Zwolle 038-8530001 www.librijeszusje.nl
De Stadsgenoot Sassenstraat 9 Zwolle 038-4227578 www.lunchroomdestadsgenoot.nl Tosti World Grote Markt 14 Zwolle 038-4222755 www.tostiworld.nl McDonald’s restaurant Zwolle-Centrum Grote Markt 12-13 Zwolle 038-4211388 www.mcdonaldszwolle.nl
McDonald’s restaurant Zwolle-Zuid Huub van Doornestraat 8 Zwolle 038-4609244 www.mcdonaldszwolle.nl Lunchroom Van Orsouw Grote Markt 6 Zwolle 038-4216835 www.banketbakkerij-vanorsouw.nl Theehuis Nooterhof / Earthship Goertjesweg 1 Zwolle 088-8508342 www.doeparknooterhof.nl Café In de Buurt Luttekestraat 6 Zwolle 038-4235010 www.jebentindebuurt.nl Café the Livingroom Gasthuisplein 23 Zwolle 038-4222829 www.thelivingroomzwolle.nl De Beurs Grote Kerkplein 2 Zwolle 038-4222048 www.debeurszwolle.nl Café De Gezelligheid Gasthuisplein 11 Zwolle 038-3319140 www.cafedegezelligheid.nl Eetcafé De Casteleyn Kamperstraat 33 Zwolle 038-4218099 www.casteleyn.nl Tapasbar Las Rosas Rodetorenplein 10-11 Zwolle 038-4224227 www.lasrosas.nl
Café Stroomberg Brink 1 Zwolle 038-4535708 Food on Tour 038-8530003 www.foodontour.com De Stadsbakker Blijmarkt 4 Zwolle 038-4210959 www.destadsbakker.nl
Overnachten De Koperen Hoogte**** Lichtmisweg 51 Zwolle 0529-428428 www.dekoperenhoogte.nl Hotel Mercure *** Hertsenbergweg 1 Zwolle 038-4216031 www.accorhotels.com Librije’s Hotel ***** Spinhuisplein 1 Zwolle 038-8530000 www.librijeshotel.nl Hotel Lumen**** Stadionplein 20 Zwolle 088-1471471 www.hotellumen.nl Sandton Hotel Pillows **** Stationsweg 9 Zwolle 038-4256789 www.hotelpillows.nl Hotel & Restaurant Campanile *** Schuttevaerkade 40 Zwolle 038-4550444 www.campanile.com Hanze Hotel **/*** Rode Torenplein 10-11 Zwolle 038-4218182 www.hotelzwolle.com
Hanzestad Zwolle
McDonald’s restaurant Zwolle-Noord Floresstraat 60 Zwolle 038-4530003 www.mcdonaldszwolle.nl
111
B&B Op de Kuyerlatten Kuyerhuislaan 19 Zwolle 038-4543505 www.opdekyerlatten.nl B&B Ada’s Spiekertje Spiekerbrink 38 Zwolle 038-4536094 of 06-23000833 www.vvvzwolle.nl
Hanzestad Zwolle 112
B&B Onder de Peperbus Drostenstraat 5 Zwolle 06-11444445 www.onderdepeperbus.nl B&B AA-landen Punterdiep 90 Zwolle 038-4542074 of 06-51512856 www.vvvzwolle.nl
B&B De Beuk Beukenallee 26 Zwolle 038-4235739 of 06-55840534 www.bbdebeuk.nl
B&B “In de Kromme Jak” Koestraat 11 Zwolle 038-4528750 of 06-46179806 www.bed-and-breakfast-zwolle.nl
B&B Het Ekkelhof Boerendanserdijk 71 Zwolle 038-4532401 of 06-51882427 www.vvvzwolle.nl
B&B Kort Jakje Kromme Jak 9 Zwolle 06-15200383 www.kortjakjezwolle.nl
B&B Bij Ons Thuis Kuyerhuislaan 8 Zwolle 06-38539541 www.bijonsthuis.eu
‘t Hofje van Hoog-Zuthem Hollewandsweg 30A Zwolle 0529-497906 of 06-28506917 www.hoog-zuthem.nl
B&B Aan de IJssel Nilantsweg 53 Zwolle 038-4228375 www.aan-de-ijssel.nl
‘ t Ecoloar Heinoseweg 40 Zwolle 0529-401929 www.ecoloar.nl
Camping en Jachthaven Terra Nautic Vechtdijk 1, Zwolle 0529-427171 www.terranautic.nl Ridder van Zuthem Goudsteeg 10 Zwolle 06-38539541 www.riddervanzuthem.nl Vecht & Zo Hessenweg 14 Zwolle 038-4533999 www.vechtenzo.nl Monumentale Theekoepel Ruiterlaan 1 Zwolle 038-4229264 www.theekoepelzwolle.nl
Jachthavens
Passantenhaven Katerveersluizen Katerveerdijk 7-9 Zwolle 038-4226813 of 038-4237116
Vermaak SAMEN, De huiskamer van Zwolle Nieuwe Markt 1a Zwolle 038-4216033 www.samenzwolle.nl Bierbrouwerij Hettinga Bier Esdoornstraat 3 Zwolle 06-47829026 www.hettingabier.nl Kunstencentrum Muzerie Goudsteeg 19 Zwolle 038-4224055 www.muzerie.nl Librije´s Atelier Spinhuisplein 1 Zwolle 038-8530002 www.librijesatelier.nl
Camping en Jachthaven Terra Nautic Vechtdijk 1 Zwolle 0529-427171 www.terranautic.nl
Niek van der Sprong Culturele Producties Ceintuurbaan 15 Zwolle 038-4532660 www.niekvandersprong.nl
Passantenhaven Binnenstad Rode Torenplein / Pannenkoekendijk Zwolle 038-4226813 of 038-4237421
Wijnkoperij Henri Bloem Thorbeckegracht 47-48 Zwolle 038-4217299 www.henribloem.nl
Bakken met Niels 06-10930991 www.bakkenmetniels.nl Massagesalon Ruud Rutbeek 15 Zwolle 038-4544859 www.massagesalonruud.nl Rituals City Spa Roggenstraat 4 Zwolle 038-4217274 www.ritualszwolle.nl Sauna Thermen Swoll Heinoseweg 26 Zwolle 0529-401638 www.saunathermenswoll.nl Schoonheidsinstituut Caméléon Spinhuisplein 10 Zwolle 038-4227711 www.cameleonzwolle.nl Verteltheater de Verhalenboot Pletterstraat 20 Zwolle 038-4239659 www.deverhalenboot.nl Poppodium Hedon Burg. Drijbersingel 7 Zwolle 038-4527229 www.hedon-zwolle.nl Odeon De Spiegel Theaters Theater Odeon: Blijmarkt 25, Zwolle Theater De Spiegel: Spinhuisplein 14, Zwolle 038-4288288 www.odeondespiegel.nl. Fietstaxi Zwolle 06-55713523 www.fietstaxizwolle.nl Harry Pierik Tuinontwerp 038-4220564 www.tuinharrypierik.nl Rondvaart Zwolle Drostenstraat 5 Zwolle 06-11444445 www.rondvaartzwolle.nl
Hanzestad Zwolle
Camping De Agnietenberg Haersterveerweg 27 Zwolle 038-4531530 www.campingagnietenberg.nl
113
Informatiecentrum Buurtschap IJsselzone 088-2266620 www.buurtschapzwolle.nl Djambo Kidsplay Ossenkamp 6 038-3030800 Doepark Nooterhof Goertjesweg 1 Zwolle 088-8508342 www.doeparknooterhof.nl Golfclub Zwolle Zalneweg 75 Zwolle 038-4534270 www.golfclubzwolle.nl De Koperen Hoogte Lichtmisweg 51 Zwolle 0529-428428 www.dekoperenhoogte.nl Hiawatha Actief – Zwolle Pannekoekendijk 10 Zwolle 0529-436066 www.hiawatha-actief.nl De Huppe Kleine Veerweg 9 Zwolle 038-4602798 www.dehuppe.nl IJsseltours BV Burg. Roelenweg 1 Zwolle 038-4971702 www.ijsseltours.nl
Ontdekhoek Zwolle Campus 2-6 Zwolle 038-4699975 www.ontdekhoek.nl
Level Z Jongerencentrum Klokkengieterlaan 1 Zwolle 038-4201853 www.level-z.nl
Wijkboerderij De Schellerhoeve Schellerpark 101 Zwolle 038-4605234 www.travers.nl
Galerie het Langhuis Goudsteeg 8 Zwolle 038-4215268 www.langhuis.nl
Galerie Delfi Form Praubstraat 4 Zwolle 038-4226835 www.delfiform.nl
IQ Kunstuitleen Marsweg 42 Zwolle 038-4605656 www.iq.nl
Kunstuitleen Zwolle Voorstraat 31 Zwolle 038-4216118 www.kunstuitleenzwolle.nl
Recreatiecentrum Karba Heinoseweg 10 Zwolle 0529-401203 www.karba.nl
De Sassenpoort Sassenstraat 53 Zwolle 06-18113071 www.sassenpoortzwolle.nl
Urbana Zwolle Wipstrikkerallee 213 Zwolle 038-4538418 www.urbana.nl
Kunst & Zo Bloemendalstraat 8 Zwolle 038-8528701 www.kunstenzo.nl
Cultuurschip Thor Pletterstraat 24 Zwolle 038-4604168 of 06-15454381 www.cultuurschipthor.nl
IVN natuur- en milieueducatie 0522-242487 (Mw. Geschiere) www.ivnzwolle.nl De Meisjes van Plezier Schoolmeesterssteeg 3a Zwolle 06-13513234 www.demeisjesvanplezier.com
Sinterklaasmuseum Assendorperstraat 82 Zwolle 038-4211399 www.sinterklaasmuseumzwolle.nl Party Schip WillemJan Pannekoekendijk 10 Zwolle 038-4550515 www.dewillemjan.nl IJsselhallen Rieteweg 4 Zwolle 038-4211843 www.ijsselhallen.nl Beeldenpark Anningahof Hessenweg 9 Zwolle 038-4534412 www.anningahof.nl
114
Historisch Centrum Overijssel Van Wevelinkhovenstraat Zwolle 038-4266300 www.historischcentrumoverijssel.nl Museum De Fundatie Blijmarkt 18-20 Zwolle 0572-388188 www.museumdefundatie.nl Beklim de Peperbustoren Ossenmarkt 10 Zwolle www.peperbus-zwolle.nl Museum Het Vrouwenhuis Voorstraat 46 Zwolle 038-4224823 www.vrouwenhuiszwolle.nl Stedelijk Museum Zwolle Melkmarkt 41 Zwolle 038-4214650 www.stedelijkmuseumzwolle.nl De Mandarijn Mandjesstraat 4 Zwolle 038-4226685 www.demandarijn.nl O.L.V. Basiliek / Peperbustoren Ossenmarkt Zwolle www.olvbasiliek-zwolle.org
Winkels Waanders in de Broeren Toeristisch Informatiepunt Achter de Broeren 1 (v.a. juli 2013) Zwolle 038-4215392 www.waandersindebroeren.nl Astrid’s wol Nieuwstraat 49 Zwolle 06-24130406 www.astridsdutchobsessions.com
Dille & Kamille Eiland 42 Zwolle 038-4222450 www.dille-kamille.nl Het Kleine Pakhuis Korte Smeden 19 Zwolle 038-4225125 www.hetkleinepakhuis.com Oldenhof Kookkado Gasthuisplein 1-5 Zwolle 038-4211222 www.oldenhof-kookkado.nl Puzzel en Spel Eiland 44 Zwolle 038-4210525 www.grootspeelplezier.nl Rituals Zwolle Roggenstraat 4 Zwolle 038-4217274 www.ritualszwolle.nl Van Heerde Licht Diezerstraat 76 Zwolle 038-4216495 www.vanheerdelicht.nl De Schellerdriehoek Brouwbenodigdheden Esdoornstraat 3 06-47829026 www.zelfbrouwen.nl Villa Tovertoren Sassenstraat 56 Zwolle 038-4265033 www.villatovertoren.nl Zusje van Licht Mandjesstraat 8 Zwolle 038-2301331 www.zusjevanlicht.nl Biologische slagerij Haverkort Assendorperstraat 49 Zwolle 038-4216986 www.slagerijhaverkort.nl
Hanzestad Zwolle
Halve Marathon Zwolle 038-4652948 www.halvemarathonzwolle.nl
115
Casual Friday Luttekestraat 46 Zwolle 038-4220658 www.yourcasualfriday.nl La Ropa Diezerpoortenplas 10 Zwolle 038-4228553 www.laropa.nl La Ropa Oude Vismarkt 42 Zwolle 038-4223516 www.laropa.nl Noa Noa Luttekestraat 36 Zwolle 038-4218598 zwolle@nl.noa-noa.com Piet Zoomers Zwolle Luttekestraat 17 Zwolle 038-4290995 www.pietzoomers.com De Winkel van Os en Peper Menno van Coehoornsingel 9 Zwolle 038-4228977 www.osenpeper.nl Het Hanze Huis Zwolle Sassenstraat 74-76 Zwolle 038-4222960 www.hethanzehuis.nl Banketbakkerij Lunchroom van Orsouw Grote Markt 6 Zwolle 038-4216835 www.banketbakkerij-vanorsouw.nl
Hanzestad Zwolle 116
Librije’s Winkel Meerminneplein 7 Zwolle 038-8530004 www.librijeswinkel.nl Patisserie Chocolaterie Lindeboom Kerkstraat 39 Zwolle 038-4216665 www.patisserielindeboom.nl
Eva First Woman Luttekestraat 11 Zwolle 038-4229333 Het Zwolse Balletjeshuis Grote Kerkplein 13 Zwolle 038-4218815 Zwols Fabrikaat Spoelstraat 32 Zwolle 038-4290909 www.zwolsfabrikaat.nl Juwelier Veenemans Luttekestraat 32 Zwolle 038-4215941 Harry, de Smaakspecialist Van der Capellenstraat 51 Zwolle 038-4658554 www.deliweb.nl. Nico Brillen en Lenzen Diezerpoortenplas 30-32 Zwolle 038-4218861 www.nicobrillen.nl Noordhuis kantoorspecialisten Branderweg 1 Zwolle 038-4661520 www.noordhuis.nl Profile Gait Rigter Rembrandtlaan 70 Zwolle 038-4531527 www.gaitrigter.nl Wijnkoperij Henri Bloem Thorbeckegracht 47-48 Zwolle 038-4217299 www.henribloem.nl Wijnkoperij Bartels Diezerstraat 124 Zwolle 038-4215190 Wijnkoperij Mondovino Assendorperstraat 107 Zwolle 038-4223322 www.mondovino.nl
’t Konkeltje Koffie en Thee Specialiteiten Dijkstraat 3 Zwolle 038-4223401 www.konkeltje.nl De Kruyter Banket B.V. Th. A Kempisstraat 23 Zwolle 038-4533415 www.dekruyterzwolle.nl De Zuivelhoeve Zwolle Diezerstraat 2 Zwolle 038-4232570 www.zuivelhoeve.nl Aurora Kantoorshop Zwolle Gasthuisplein 18-20 Zwolle 038-4213717 www.gerson.nl Bloemengalerie ’t Kerkbrugje Kerkstraat 15 Zwolle 038-4227990 www.tkerkbrugje.nl Boekhandel Ana Sofia Steenstraat 5 Zwolle 038-4229151 www.anasofia.nl H.K.C. Hony Kleding Centrum Voorstraat 25 Zwolle 038-4218404 www.honybruidsmode.nl Multicopy Gasthuisplein 16 Zwolle 038-3556738 www.multicopy.nl/zwolle Travelbags.nl Melkmarkt 16 Zwolle 0523-270088 www.travelbags.nl Tweewieler Scholten Luttekestraat 13 Zwolle 038-4217378 www.tweewielerspecialistscholten.nl
Van Rossum IJzerhandel B.V. Thomas a Kempisstraat 29 Zwolle 038-4535969 www.ijzerhandel.nl Veilinghuis de Voorstraat Voorstraat 23 Zwolle 038-4211045 www.devoorstraat.nl Woof en miauwshop Klein Grachtje 8 Zwolle 038-4549744 www.woofenmiauwshop.nl
Vishandel Theo Muys Dobbe 7 038-4202950 Wade 31 038-4601970 Democratenlaan 4 Zwolle 038-8515612 www.vishandeltheomuys.nl
Congresstad Zwolle Emmastraat 8 Zwolle 038-4215720 www.congresstadzwolle.nl Pont Haersterveer Haerst – Agnietenberg (Zwolle Pontveer ‘t Kleine Veer Zwolle – Hattem
Overig Regardz Nieuwe Buitensociëteit Zwolle Stationsplein 1 Zwolle 038-4260260 www.regardz.nl
Voor een totaaloverzicht van alle toeristischerecreatieve ondernemers in de IJsseldelta scan deze code of ga naar www.vvvijsseldelta.nl
Hanzestad Zwolle
Van Beek Lederwaren Grote Markt 4-5 Zwolle 038-4216764 shop.vanbeeklederwaren.nl
117
Vechtdal Overijssel. Alle Tijd. In het Vechtdal heb je alle tijd. Tijd om een stevige wandeling te maken. Tijd om met je kinderen te struinen door het bos. Of tijd om met een goed boek aan de oevers van de Vecht zitten. Hoe je je tijd invult is geheel aan jou. Eén ding is zeker, je hoeft je niet te vervelen! Dus haal de koffers van zolder en kom voor een heerlijke vakantie of een gezellig dagje uit naar Ommen, Dalfsen, Hardenberg, Staphorst of het Reestdal. • • • • •
VVV-agentschap Dalfsen (Globe), Prinsenstraat 5 VVV-agentschap Ommen (Bruna), Kruisstraat 3 VVV-agentschap Dedemsvaart (Primera), Julianastraat 34 VVV-agentschap Hardenberg, Gedempte Haven 6 VVV-agentschap Staphorst (Hotel Waanders), Rijksweg 12
Vechtdal Overijssel Email: info@vechtdaloverijssel.nl Website: www.vechtdaloverijssel.nl Volg ons op Twitter www.twitter.com/vechtdalvvv Wordt vrienden met ons via Facebook www.facebook.com/ vechtdal.overijssel.fans
WaterReijk … ontspannen fietsen … in stilte varen … (culinair) genieten … échte gastvrijheid ervaren … leuke evenementen bezoeken en meer!
Tot ziens! www.WaterReijk.nl Facebook: facebook.com/WaterReijk Twitter: twitter.com/hetWaterReijk
Vechtdal & WaterReijk
Er op uit in WaterReijk is:
119
Salland Natuurlijk Gastvrij! In Overijssel, tussen de rivier de IJssel en het Nationaal Park De Sallandse Heuvelrug ligt een uniek vakantiegebied: Salland! Salland is een streek met gezellige dorpen én de gastvrije Hanzestad Deventer, met monumentale boerderijen, prachtige landgoederen en gerestaureerde molens. Een authentiek stukje Nederland waar het goede bewaard is gebleven met een geheel eigen charme en karakter. In Salland is veel afwisselende natuur: weidse uiterwaarden, een prachtig coulissenlandschap en een bosrijke heuvelrug, mooie natuurreservaten en bloeiende heidevelden. Een prachtig
decor voor mooie fiets- en wandeltochten. En onderweg heerlijk genieten van Sallandse streekproducten. Een dagje uit, een korte/lange vakantie? Er op uit in Salland is een belevenis voor iedereen! Meer info: www.sallandnatuurlijkgastvrij.nl Twitter: @VVVSalland Facebook: /SallandMarketing
Heerlijk Dagje Hanzestad Salland & Hanze 120
Dagje naar een dynamische Hanzestad? Kom dan een dagje cultuur snuiven, shoppen of een lekker hapje eten in één van de Hanzesteden. De Middeleeuwse Hanzesteden Hasselt, Kampen, Zwolle, Hattem, Deventer, Zutphen en Doesburg liggen als fraaie parels aan een glinsterende rivier. De IJssel is door menigeen bestempeld als de mooiste rivier van Nederland. Elke Hanzestad heeft z’n eigen sfeer en charme, kijk op de website www.hanzesteden.info voor meer informatie over de Hanzesteden Hasselt, Kampen, Zwolle, Hattem, Deven-
ter, Zutphen en Doesburg. Na één dag nog niet uitgekeken? Blijf dan slapen en kijk op onze website voor inspirerende arrangementen. Like ons op Facebook, volg ons op Twitter en maak kans op een Hanze-arrangement www.facebook.com/Hanzesteden @Hanzesteden
Adressen Rondom de IJsseldelta Restaurant Hollands Venetië Beulakerweg 167 Giethoorn 0521-361231 www.hollands-venetie.nl
Overnachten Groepsaccomodatie Emsland Emslandweg 17 Ommen 0529-453084 www.recreatiecentrum-emsland.nl Kampeercentrum De Beerze Bulten Kampweg 1 Beerze 0523-251398 www.beerzebulten.nl
SVR minicamping ‘’Schottinck’’ + Koffie- theeschenkerij Molinksweg 1 Oud-Bergentheim 0523-232482 www.schöttinck.nl Boerhoes Koepelallee 8, Dalfsen 0529-401878 www.boerhoes.nl Camping ‘de Jonge Butink’ Lemelerweg 23, Lemele 0529-451970 www.jongebutink.nl
Vermaak Hiawatha Actief Postbus 62 Dalfsen 0529 - 43 60 66 www.hiawatha-actief.nl
Dierenpark Taman Indonesia Kallenkote 53 Kallenkote 0521-511189 www.taman-indonesia.nl Rondvaartbedrijf Rederij Jan Timmerman Mauritsstraat 21 Blokzijl 0527-291711 www.rederij-timmerman.nl De Orchideeënhoeve Oosterringweg 34 Luttelgeest 0527-202875 www.orchideeenhoeve.nl
Voor een totaaloverzicht van alle toeristischerecreatieve ondernemers in de IJsseldelta scan deze code of ga naar www.vvvijsseldelta.nl
Rondom de IJsseldelta
Horeca
121
VVV-agentschappen IJsseldelta Als je optimaal wilt genieten van je verblijf in de IJsseldelta dan moet je beslist eens binnenstappen bij één van de VVV-agentschappen in het gebied. Hier kun je terecht voor alle toeristische informatie en leuke ideeën voor je bezoek aan de IJsseldelta. Bovendien vind je er folders, fietsroutes, wandelroutes, vaarkaarten etc.
VVV Genemuiden Wereldwinkel Genemuiden Havenplein 1 8281 EV Genemuiden 038-3857044 genemuiden@vvvijsseldelta.nl
VVV Hasselt Vivànt Hoogstraat 2 8060 AA Hasselt 038-4771209 hasselt@vvvijsseldelta.nl Touristisch Informatiepunt Markt 1 88061GG Hasselt 038-4773209 Info@hanzestadhasselt.nl www.hanzestadhasselt.nl
VVV Kampen Plantage Boekhandel Bos Oudestraat 41 – 43 8261 CD Kampen 038-3322522 kampen@vvvijsseldelta.nl
VVV Zwartsluis Sluuspoort Handelskade 25 8064 DV Zwartsluis 038-3866555 zwartsluis@vvvijsseldelta.nl
TIP Zwolle VVV-agentschappen IJsseldelta 122
Waanders in de Broeren Achter de Broeren 1 (vanaf 1 juli 2013) 8011 VA ZWOLLE 038-4215392 www.vvvzwolle.nl of www.waandersindebroeren.nl touristinfo@waandersindebroeren.nl
Voor meer informatie: www.vvvijsseldelta.nl
Informatiepunten Nationaal Landschap IJsseldelta Museumboerderij kampereiland Heultjesweg 31 Kampen 038 3388206
Je vindt de Nationaal Landschap IJsseldelta informatiepunten op de volgende plekken:
Nationaal Landschap IJsseldelta online informatiepunten
VVV Genemuiden, VVV Hasselt, VVV Kampen, VVV Zwartsluis en TIP Zwolle Naast de VVV’s in de IJsseldelta zijn er ook informatiepunten bij:
Wil je thuis of onderweg de interactieve kaart bekijken? Ga dan naar www.ijsseldeltaopdekaart.nl en ontdek onze IJsseldelta waar en wanneer jij wilt. Via www.nlijsseldelta.nl vind je uitgebreide informatie over het nationaal landschap.
Informatiepunten Nationaal Landschap IJsseldelta
Schapenmelkerij de vreugdenhoeve Zalkerveerweg 20 Zwolle 038 4224193
Op verschillende plekken in het Nationaal Landschap vind je informatiepunten. Deze digitale schermen vertellen je over het landschap. Lees bijvoorbeeld de historische verhalen achter de kruispunten in de Mastenbroekerpolder, vind de toeristische trekpleisters, en zoek horecagelegenheden in het landschap.
123
2013-2014
IJsseldelta
Beleef het Nationaal Landschap IJsseldelta! Ontdek de verrassende geschiedenis van het landschap waar de tijd niet heeft stil gestaan. Ontdek vele extra’s met Layar
ijsseldelta
@ijsseldelta
Mastenbroek | Wilsum | Zalk | Zwartsluis | Zwolle
Kampereiland | Kamperveen | Kamperzeedijk | Mandjeswaard
www.vvvijsseldelta.nl
Genemuiden | Grafhorst | Hasselt | ‘S-Heerenbroek | IJsselmuiden | Kampen
Overijssel