2025
In 2009 vierde imec zijn 25ste verjaardag. Een ideaal moment om naar de toekomst te kijken. In imec’s InterConnect-magazine gaven imec-experts hun visie op de toekomst, evenals specialisten uit de Vlaamse en Nederlandse bedrijfswereld.
InterConnect 07-2009
“Consumenten worden prosumenten� De industrie heeft eindelijk de enorme groeimarkt van de hernieuwbare energie ontdekt. Terwijl de olie- en gasvoorraden stilaan uitgeput raken zijn wind- en zonne-energie onuitputtelijk. Hernieuwbare energie staat hoog op de agenda van verschillende regeringen. Ook in de Verenigde Staten is hernieuwbare energie een van de grote accenten in de stimuleringsmaatregelen om de industrie nieuw leven in te blazen. We spraken met Johan Van Helleputte, Senior Vice President Strategische Ontwikkeling van imec over de zonnige toekomst van duurzame energie.
“Een gigantisch netw wagens is de oplossin van electric
“Het leidt geen twijfel dat hernieuwbare
Maar hebben we daarvoor de juiste
consument worden gestuurd, maar zal de
energie in de toekomst steeds belang-
elektriciteitsinfrastructuur? Johan Van
prosument naast elektriciteit ontvangen,
rijker zal worden. Elektriciteit, die nu nog
Helleputte: “Indien we die lokale opwek-
ook elektriciteit aan het net kunnen
vanuit centrale opwekking naar de klanten
king via hernieuwbare bronnen op een
leveren.
wordt gestuurd, zal in de toekomst meer
bredere schaal willen toepassen, is het
Een belangrijk aspect van duurzame
en meer ook door particulieren geprodu-
antwoord neen. Immers, voor een groot-
energie zoals wind- en zonne-energie is
ceerd worden, met zonnepanelen of kleine
schalige introductie van duurzame energie
dat ze tijds- en weersafhankelijk is, dus
windmolens op daken of door warmte-
afkomstig van verspreide bronnen hebben
moeilijk lang op voorhand te voorspellen.
recuperatie via warmtepompen. En wat de
we een bidirectioneel netwerk nodig, en
Het elektriciteitsnet zal dan ook aangepast
consument te veel aan elektriciteit produ-
dus een andere netwerkarchitectuur. Met
moeten worden aan sterke fluctuaties in
ceert zal hij op het net kwijt kunnen en
het elektriciteitsnetwerk van de toekomst,
aanbod, zodat het te veel en te weinig aan
hiervoor vergoed worden. Consumenten
de smart grid, zal er niet alleen elektrici-
elektriciteit gebalanceerd kan worden en
worden dus prosumenten.”
teit vanuit grotere centrales (geleverd
de stabiliteit van het net en de kwaliteit
door de elektriciteitsproducent) naar de
van het elektriciteitsaanbod verzekerd is.
werk van elektrische ng voor het probleem citeitsopslag.”
We zullen ook van een eerder lokaal elek-
mogen: vaak vallen sterke zonneschijn
is het opslaan van overschotten. Johan Van
triciteitsnetwerk naar een globaal (inter-
en sterk gebruik van airco immers samen.
Helleputte ziet een gigantisch netwerk van
nationaal) netwerk evolueren. Landen met
Piekvermogen (nu vaak tot 40% boven het
elektrische wagens als de oplossing voor
veel zonneschijn zullen de elektriciteit die
gemiddeld verbruik) is veel duurder dan
het probleem van elektriciteitsopslag.
ze uit de zon winnen, kunnen verdelen
een basisvermogen (base load). Lokaal
“Wagens staan in realiteit 90% van hun
naar landen met minder zonneschijn. Het
geproduceerde elektriciteit vergt ook geen
tijd stil. Die periode kan gebruikt worden
Midden-Oosten, maar ook Zuid-Europese
transmissie-infrastructuur”.
om de batterij van de stilstaande auto’s te
landen zoals Spanje en Italië kunnen hier
gebruiken als een bidirectioneel opslag-
een prominente rol gaan spelen als elek-
De smart grid maakt gebruik van digitale
medium. Miljoenen elektrische wagens
triciteitsleveranciers. Daarenboven zal o.m.
technologie om elektriciteit van leveran-
zijn dan in wezen miljoenen batterijen
elektriciteit opgewekt met lokale zonne-
ciers naar gebruikers te brengen en daarbij
die het elektriciteitsnetwerk bijkomend
cellen (PV) ook vaker (zeker in zonnige
energie te besparen, kosten te reduceren
in evenwicht kunnen houden en kunnen
en warme streken) een goede aanvul-
en schommelingen op te vangen. Een
instaan voor het afvlakken van het piekver-
ling kunnen zijn op de nood aan piekver-
groot probleem bij elektriciteitsopwekking
mogen (peak-shaving).
Wanneer er voldoende elektriciteit
Met de smart grid zal de prijs van elektri-
doen en zal het verschil in vraag en aanbod
aanwezig is op het net wordt de batterij
citeit zeer sterk afhankelijk zijn van vraag
genivelleerd worden. Maar die slimme
van de auto geladen, als er te weinig
en aanbod. Johan Van Helleputte: “De prijs
toestellen zijn ook goed voor de consu-
elektriciteit is, kan de batterij van de auto
zal – in de toekomst – elk ogenblik schom-
ment die zijn energiefactuur ziet dalen.
een bepaalde hoeveelheid elektriciteit
melen zoals aandelenkoersen. Slimme
Uiteindelijk zal de smart grid een energie-
aan het net leveren, mits het respecteren
meters en slimme apparaten zullen aange-
besparend effect hebben: we zullen alleen
van bepaalde randvoorwaarden voor de
past zijn om real-time pricing te doen, die
energie gebruiken als dat nodig is en veel
gebruikers via slimme algoritmen.” Johan
zal bepaald worden op basis van de vraag
energiebewuster leven, zonder daarvoor
Van Helleputte is niet de enige die in de
en het aanbod van het ogenblik, en om
aan comfort in te boeten. Dat is niet alleen
elektrische wagen gelooft, ook de ener-
zodoende hun verbruik intelligent af te
erg belangrijk om de klimaatverandering
giebedrijven zijn ervan overtuigd dat elek-
stemmen op de prijs. Een slimme diepvries
een halt toe te roepen, het is ook essentieel
trisch autorijden op het punt staat door te
kan zichzelf dan bijvoorbeeld voor een paar
als we in de toekomst een duurzame maat-
breken en binnen afzienbare tijd algemeen
uur uitschakelen als de elektriciteitsprijs te
schappij willen uitbouwen, waar iedereen
verspreid zal zijn.
hoog is. Zo zal je de facto aan peak-shaving
een comfortabel leven kan leiden.”
Johan Van Helleputte
Een smart grid uitbouwen is een werk
toestellen, nieuwe energieopslag-techno-
innovatie in Vlaanderen, die door VRWI/
van lange adem en vergt bijzonder grote
logieën, nieuwe PV-technologieën met een
VOKA (Vlaamse Raad voor Wetenschap en
investeringen (tussen 2010 en 2030 in
lagere prijs per Wp en een hogere energie-
Innovatie/Vlaamse Ondernemerskamer)
Europa alleen op meer dan 1000 miljard
opbrengst, nieuwe integratietechnieken
na een grondige voorafgaande analyse
euro geraamd). Heel veel bedrijven zullen
voor hernieuwbare energiebronnen, ener-
weerhouden werden.
daarbij betrokken worden, en er zal ook
giezuinige en energieautonome bouw-
erg veel onderzoek voor nodig zijn om
technieken (naar verbruik maar ook naar
dit alles mogelijk te maken: nieuwe mate-
geïntegreerde opwekking) ... Een ruime
rialen, nieuwe netwerkarchitecturen,
waardeketen waar heel wat bedrijven
nieuwe slimme meters, een erg grote
hun plaats in terug kunnen vinden. Het
aanwending van snelle en krachtige ICT
is dan ook niet te verwonderen dat er
(zowel rekencapaciteit als communicatie-
in Vlaanderen een Smart Grid Platform
technologieën), nieuwe generaties van
opgericht wordt in de schoot van cluster
vermogenelektronica, slimme gebruiks-
6, een van de prioritaire gebieden van
Bekende architect experimenteert met energieverf 23 mei 2025 – Bij de renovatie van het koninklijk paleis zal in de ontvangstzaal energieverf gebruikt worden. Een Belgisch bedrijf ontwikkelde als eerste in Europa deze verf die bestaat in twee varianten: Thermo en Vibro. De Thermoverf is een speciale coating die aan de buitenkant van gebouwen gebruikt wordt en energie oogst uit het temperatuursverschil tussen de buitenkant en binnenkant van de coating. De Vibroverf gebruikt de energie van geluidstrillingen (bv. van gesprekken). Met dit technologisch hoogstandje zal BelgiÍ zeker indruk maken op de buitenlandse staatshoofden.
Christophe Bruynseraede, Business program Manager, imec
Eerste hypersonische satelliet wordt afgevuurd 13 maart 2025 – Vandaag werd de eerste minisatelliet (5kg, 120mm diameter) succesvol gelanceerd in Nederland. De satelliet bevat de meest geavanceerde MEMS- en 3D-verpakkingstechnologie waardoor het mogelijk is om deze met een hypersonorkanon te lanceren. Eens boven de dampkring werpt de satelliet zijn hitteschild af en gaat, voortgestuwd door zijn eigen micromotor, zelfstandig op weg naar zijn baan om de aarde, om vervolgens uit te vouwen tot een volledige aardobservatiesatelliet. De komende maanden zal de satelliet worden ingezet voor de monitoring van de giftige blauwe algen in zwemwater. Verwacht wordt dat vanaf nu regelmatig dergelijke satellieten zullen gelanceerd worden aangezien het goedkoop, eenvoudig en weinig milieubelastend is en ook kleine landen de mogelijkheid geeft om zelfstandig satellieten te lanceren, een groot verschil met de lanceringen van 20 jaar geleden. Johan Leijtens, Systems Engineer,TNO
E-peil gebouwen wordt verÂvangen door een globaal duurzaamheidslabel voor gebouwen 13 februari 2025 - De nieuwe generatie gebouwen hebben een extreem laag energieverbruik. De passiefhuisstandaard anno 2010 is achterhaald. Gebouwen zijn op vandaag netto-energieproducenten, en stoten geen CO2 meer uit. Door toepassing van de cradle-to-cradle filosofie zijn gebouwen volledig recycleerbaar geworden. Daarenboven zijn, door integratie van diverse hernieuwbare energietoepassingen (zon, water, wind, bodem), en de koppeling van gebouwen in clusters (door o.m. smart grids, collectieve energievoorzieningen, etc‌), gebouwen CO2-neutraal of CO2-negatief geworden. Door toepassingen van o.m. mobiele communicatie en de afstemming op openbare vervoersystemen wordt daarenboven een minimalisatie van de soms overbodige en CO2-uitstotende verplaatsingen van en naar de gebouwen gerealiseerd. Nicolas Vyncke, Owner Ingenium ICT
C2C2 Solar Car op het autosalon 8 september 2025 - Vandaag wordt de ‘C2C2 Solar Car’, kort voor Cradle-To-Cradle Solar Car met Car-to-Car-communicatie, gelanceerd op het autosalon. Mede dankzij de historische overwinning van het Umicore Solar Team op de World Solar Challenge in 2010 zijn de germaniumzonnecellen gemeengoed geworden en onderdeel van de basisuitrusting van de elektrische gezinswagen van het jaar 2025. Wagens die jaarlijks minder dan 30.000 km afleggen, produceren hierdoor netto meer energie dan ze verbruiken en sturen via hun lokaal oplaadnetwerk nu ook hun energie stroomopwaarts. Een eyecatcher in de wagen is het in de voorruit geĂŻntegreerde 3-dimensionele gps-systeem, welk eveneens alle weggebruikers in een straal van enkele honderden meters visualiseert en de bestuurder proactief waarschuwt voor mogelijke aanrijdingen wanneer andere weggebruikers zijn route zouden kunnen kruisen. De car-to-car (C2C)communicatie werd het afgelopen decennium sterk uitgebreid naar alle weggebruikers, ook voetgangers en fietsers. Onopvallend aanwezig in de wagen zijn de talloze intelligente verbindingsmaterialen ter bevordering van het recyclageproces. De wagen is immers niet alleen ontworpen voor een eenvoudige assemblage maar eveneens voor een makkelijke recyclage. De economische waarde van een cradle-to-cradle (C2C) ontworpen wagen is een sterk verkoopsargument. De elektrische gezinswagen van het jaar 2025 is opwaarts compatibel, modulair, regenereerbaar en bovenal tot in zijn details gepersonaliseerd en gefinetuned voor de gebruiker in kwestie. Toon me je wagen en ik weet wie je bent. Bert Celis, innovatieadviseur, Innovatiecentrum Limburg
InterConnect 03-2009
“Een auto heeft toch ook een serviceplan?” Hoe zal ons leven eruit zien in 2025
De huisdokter anno 2025
werkt op basis van genetisch materiaal
met betrekking tot gezondheidszorg?
Gaan we nog naar de huisdokter in 2025?
en levensstijl. De huisdokter wordt een
We spraken met Kris Verstreken, imec’s
Kris Verstreken: “Zeer zeker wel. Maar
datamanager die dit alles uitwerkt en
Directeur Bio-NanoElectronics.
de huisdokter zal een andere rol spelen.
opvolgt. Zo gaan we van een curatieve
Vroeger gingen mensen alleen naar de
naar een preventieve en persoonlijke
Met een diploma geneeskunde en inge-
dokter als ze ziek waren. Vandaag wordt
behandeling.” Kris Verstreken vergelijkt
nieurswetenschappen op zak, doet Kris
dit al aangevuld met regelmatige check-
het met de evolutie in de autosector waar
Verstreken de naam van zijn onder-
ups en worden testen gedaan naar
elke autofabrikant een onderhouds- en
zoeksafdeling alle eer aan. Hoe zullen
bepaalde erfelijke aandoeningen (o.a.
serviceprogramma uitwerkt per auto-
dit ‘bio-elektronicaonderzoek’ en andere
borstkanker). Naarmate we meer inzicht
model om zo defecten te voorkomen die
evoluties in de geneeskunde ons leven
krijgen in het ontstaan van bepaalde
vaak optreden vanaf een bepaald aantal
veranderen?
ziektes, zullen onze doktersbezoeken
kilometers. Natuurlijk kunnen er nog
deel gaan uitmaken van een ‘service-
altijd extra defecten optreden, die niet
plan’, voor elke patiënt individueel uitge-
voorzien waren ...
“Persoonlijke geneeskunde: fabrikant die een onderhou uitwerkt per automodel om optreden vanaf een bep Sensoralert: uw vloeistofpeil staat te laag
die de hartwerking opvolgen bij hart-
we een beter inzicht verwerven in deze
Kris Verstreken: “Daarvoor heeft onze auto
patënten.”
ziektes en in de factoren die tot aderver-
vandaag al ingebouwde sensoren en
kalking en spierslijtage leiden. Met behulp
detectoren die tijdig aangeven wanneer er
Het mysterie van de hersenen
van tissue engineering (cel- en weefsel-
een probleem is. Ook hier kan je de verge-
Sensoren waarschuwen ons tijdig, diag-
technologie) kunnen reserveonderdelen
lijking doortrekken naar de gezondheids-
nostische testen worden nauwkeuriger,
gemaakt worden voor een beschadigd of
zorg. Meer en meer zullen wij onzichtbare
maar waar het uiteindelijk om draait: zal
versleten lichaam, gekweekt in het labo-
sensoren dragen die onze gezondheids-
de mens erin slagen een behandeling te
ratorium met eigen cellen van de patiënt.
toestand opvolgen en ons verwittigen
vinden voor enkele van de ergste ziektes
Vandaag gebeurt dit al voor kraakbeen,
wanneer er iets misloopt. Denk maar aan
van vandaag? Kris Verstreken: “Ik ben er
maar in de toekomst zal dit ook kunnen
EEG-sensoren die hersengolven meten en
sterk van overtuigd dat hart- en bloed-
gebruikt worden voor weefselherstel in
een epilepsiepatiënt verwittigen wanneer
vaatziektes zullen opgelost raken tegen
hart en bloedvaten. Het enige probleem
een aanval kan optreden, of ECG-sensoren
2025. Onderzoek zal ervoor zorgen dat
dat kan optreden is dat de geneeskunde
: vergelijk het met een autouds- en serviceprogramma m defecten te voorkomen die paald aantal kilometers.” zo snel zo goed en zo duur wordt, dat we
baar als je de oplossing niet specifiek
hersencellen te bestuderen. Omdat
enkel nog sterven als we de therapie niet
zoekt.”
dergelijk onderzoek steeds belangrijker
meer kunnen betalen.
zal worden, hebben we sedert enkele
Kanker is dan weer een heel ander
“De volgende grote uitdaging is volgens
jaren een neuroconvergentielab opge-
verhaal. Het is een zeer complexe ziekte
mij om de hersenen te doorgronden en
richt op imec waar biologen, chemici
die niet snel zal worden opgelost.
in goede gezondheid te houden. Het
en medici samenwerken met micro-
Waarschijnlijk kan de oplossing enkel
systeem is zo complex dat we het nooit
elektronicaspecialisten. Samen met VIB
gevonden worden zodra we de onder-
helemaal zullen kunnen vatten. Ik geloof
en K.U.Leuven, en gesteund door de
liggende werkingsprincipes begrijpen.
wel dat we het basisprincipe zullen
Vlaamse overheid, werd dit verder uitge-
Dat vraagt fundamenteel celbiologisch
kunnen doorgronden en dat elektronica
bouwd tot een hersenonderzoekslab van
onderzoek in plaats van doelgericht
hierbij een hulpmiddel kan zijn. Imec
wereldfaam.”
onderzoek naar het genezen van kanker.
ontwikkelt chips die kunnen ingezet
Sommige problemen zijn enkel oplos-
worden om de werking van individuele
Bijwerkingen
heel duur en is het misschien verouderd
en omdat er meer mensen de medicatie
De ontwikkeling van nieuwe geneesmid-
tegen dat het op de markt komt. Op een
gebruiken/testen in een vroeg stadium
delen is vandaag peperduur geworden. Als
bepaald moment wordt de wachttijd tot
worden geneesmiddelen grondiger getest
een nieuw geneesmiddel ontwikkeld is,
de marktintroductie van medicatie een risi-
en komen ze sneller op de markt. Dat zal
kan het nog 10 jaar duren vooraleer het op
cofactor op zich. De enige manier waarop
zo zijn voor aidsmedicatie en chemothe-
de markt komt. Op een bepaald moment
de farmaceutische industrie kan overleven,
rapie, maar bv. ook voor nieuwe medische
wordt de wachttijd tot de marktintroductie
is volgens mij door een progressive entry
apparaatjes. Ook hier krijgt de huisarts
van medicatie een risicofactor op zich.
model in te voeren. Hierbij kan de patiënt
een belangrijke rol, namelijk zijn patiënt
Hoe ziet Kris Verstreken dit evolueren: “De
ervoor kiezen in een vroegtijdig stadium
coachen in de beslissing om al dan niet
patiënt en de maatschappij moeten leren
het geneesmiddel te gebruiken, tegen
vroeg in te stappen bij de ontwikkeling
aanvaarden dat je nooit 100% zeker kan zijn
een lage kost, maar met een verhoogd
van een voor hem nuttige of noodzakelijke
dat een geneesmiddel geen bijwerkingen
risico. Op die manier krijgen patiënten
therapie.”
zal hebben. Je kan de testfase heel lang
sneller toegang tot medicatie die hun
maken, maar dan wordt je geneesmiddel
(levensbedreigende) ziekte kan genezen,
Kris Verstreken
Sleutelen
Zullen we er in de toekomst misschien voor
Het is duidelijk nog geen echt intelligent
De vergelijking met de auto-industrie zorgt
kiezen ons metabolisme te optimaliseren,
design. Zullen we correcties aanbrengen
ook op het einde van het gesprek voor een
of ons afweersysteem te verbeteren?”
en de evolutie een handje helpen? Dit zal
verrassende invalshoek. Kris Verstreken:
En als we Kris Verstreken mogen geloven,
zeker niet eenvoudig zijn: het renoveren
“Waarom zouden we niet – naar analogie
is het huidige model ‘mens’ zeker geen
van een oldtimer tot een nieuw model
met de verbeterde automodellen op de
fonkelnieuwe hightechwagen, maar eerder
is veel moeilijker dan starten van een
jaarlijkse autobeurzen – ook wat sleutelen
een oldtimer die nog te vaak sputtert: “We
volledig nieuw ontwerp. De veranderingen
aan de mens? Ik weet dat dit vanuit ethisch
zijn in onze evolutie ergens blijven steken
zullen waarschijnlijk stapsgewijs gebeuren.
standpunt gevoelig ligt, maar denkt men
tussen het lopen op vier en op twee ‘poten’.
We kunnen dus al wel nadenken over
er ook nog zo over als men de suikerziekte
Onze design staat nog niet helemaal op
welke ‘opties’ we zouden willen voor onze
van zijn kind op die manier kan genezen?
punt om rechtop te lopen met als gevolg
oldtimer want die mogelijkheid dient zich
Vandaag kunnen koppels met een erfe-
een hele hoop problemen zoals moei-
zeker aan in 2025 ...”
lijke aandoening gezonde kinderen op
lijke bevallingen, spataders, rugklachten,
de wereld zetten door embryoselectie.
bloeddrukstoornissen en dergelijke meer.
Maken we nanorobots te intelligent? 12 juni 2025 - De impact van nanotechnologie op de geneeskunde is groot. Zo is het aantal chirurgische ingrepen drastisch gedaald sinds het in gebruik nemen van nanorobots enkele jaren geleden. De nanorobots bewegen zich doorheen de bloedbaan en in organen waar ze lokaal geneesmiddelen verspreiden. Dit zowel voor onderhoudsals routinebehandelingen. De nanorobots bestaan uit ultrakleine microprocessoren, radiomodules voor draadloze communicatie en energie-oogstsystemen die elektriciteit opwekken op basis van de warmteproductie in het lichaam. Sinds enkele recente ongelukken bij routinebehandelingen, rijst de vraag of ontwerpers niet te veel ‘intelligentie’ meegeven aan de nanorobots. Het lijkt of de nanorobots de oorspronkelijke instructiecodes ‘herinterpreteren’ en zelf aan het denken gaan. Er is ook sprake van ‘collectief gedrag’ wanneer meerdere nanorobots in het lichaam aanwezig zijn. Zolang onderzoekers de recente voorvallen niet kunnen verklaren, gaan er stemmen op om terug te keren naar eenvoudigere systemen, nanorobots met een lagere graad van intelligentie. Mirco Cantoro, Research Scientist Nanotechnology, imec
Smartpill nu ook te koop bij de apotheek 27 april 2025 – De Smartpill wordt al enige tijd op grote schaal gebruikt in ziekenhuizen voor maag- en darmonderzoek en monitoring van chronische maag- en darmziekten. Het betekende toen een grote stap voorwaarts omdat de pil – eigenlijk een inslikbare camera – veel aangenamer is voor de patiënt tov. de klassieke endoscopen en een zeer nauwkeurige diagnose toelaat. Bijkomend groot voordeel is dat voor de eerste keer ook de dunne darm in beeld kon gebracht worden. Na het succes in de ziekenhuizen, is de elektronische pil nu ook te koop bij de apotheek. Met een voorschrift van de huisdokter kunnen patiënten met maag- en darmklachten het medisch vernuft in huis halen. Deze elektronische pil meet na inslikken allerlei data en stuurt dit draadloos door naar de bijgeleverde biometrische watch (die er trouwens in zijn nieuwe uitvoering zeer trendy uitziet). De watch geeft vervolgens aan wat het probleem is, welke medicatie je moet nemen en in welke dosering. Indien de metingen niet door het toestel zelf kunnen geïnterpreteerd worden, kan de huisdokter de beelden opladen en op basis hiervan zelf een diagnose stellen of doorverwijzen naar de specialist. Verwacht wordt dat deze vorm van ‘point-of-care’ geneeskunde de lange wachtlijsten in de ziekenhuizen verder zal doen slinken. Gauthier Lafruit, Principal Scientist Multimedia, imec
Nieuwe elektronische paspoorten worden geïmplanteerd 18 augustus 2025 – Implanteerbare RFID-chips zullen binnen afzienbare tijd op grote schaal worden toegepast. De RFID-chip vervangt het elektronisch paspoort en bevat zowel professionele als medische informatie. Dokters kunnen door het scannen van de hand van de patiënt nagaan of hij bv. aan diabetes lijdt, maar ook frequent flyer miles kunnen bijgehouden worden op de chip. Deze doorbraak werd sinds kort mogelijk dankzij de wereldwijde interoperabiliteit en open industriestandaarden voor de RFIDtechnologie. Thangaraju Sarasvathi, Process Integration Engineer, imec
Eerste biologische computer 15 juni 2025 – De eerste biologische computer wordt gehuisvest in nieuw datacenter te Leuven. Na het tijdperk van de micro-elektronica en de fotonica doet de eerste biologische computer zijn intrede en wel aan de universiteit van Leuven. Daar de computerarchitectuur niet langer gebaseerd is op de principes van Von Neumann en ook niet langer binair werkt, kunnen veel complexe vraagstukken worden opgelost waar dit niet mogelijk was met de traditionele computers. De grondlegger van de biologische computer is prof. Adleman die in de jaren ’80 en ’90 van de vorige eeuw erin slaagde om 256-bit sleutels te ontcijferen met behulp van de eigenschappen van DNA. Voor de huisvesting van deze nieuwe computer werd een speciaal datacenter gebouwd. Om correcte resultaten te genereren mogen de biologische reagentia in deze computer met geen enkel stofdeeltje of andere contaminatie in aanraking komen. Deze computer werd dan ook ondergebracht in een cleanroom-datacenter van de hoogste klasse. Computerspecialisten hebben tegenwoordig een opleiding biologie achter de rug om de computer te kunnen bedienen. De stroomvoorziening en airco-installatie worden preciezer dan ooit geregeld binnen de toleranties dat het biologisch systeem het meest performant presteert. De beveiligingsmaatregelen zijn erg verstrengd ten opzichte van vroeger om contaminatie van binnen naar buiten en omgekeerd te vermijden. Wim Boone, Manager, Ingenium ICT
Een iCog aan je zijde 19 april 2025 – In het verleden werd een toekomst voorspeld waarin mensen zouden worden vergezeld van een Droid. Dat idee lijkt nu verouderd. Vandaag worden immers de eerste iCog v1.2’s ingeplant bij 100 vrijwilligers, dankzij het baanbrekende werk op het vlak van cognitieve wetenschappen en neurologie. De iCog doet dienst als iemands tweede ‘processor’ (de eigen hersenen zijn de eerste processor). Deze ingebedde artificiële intelligentie voorziet de gebruiker van een schat aan informatie, en laat toe om bv. vloeiend 20 talen te spreken. It’s all in the mind – embedded!
Thangaraju Sarasvathi, procesintegratie-ingenieur, imec
Snuffelen voor
23 november 2025 - Zowe organisatie feliciteerden va het belangeloos ter beschik Inmiddels gekoppeld aan mi seinen hun biosensoren per de Galileo-koppeling hebben keurige realtimeoverzichtska sniffers zal volgens de ontw teit van voedingswaren eige WHO klinkt er ook protest de sector voelt toenemen.
Nik Baerten, CEO Pant
r een betere gezondheid
el het Wereld Natuur Fonds als de Wereldgezondheidsandaag de duizenden ontwikkelaars van MobiSniff voor kking stellen van hun geavanceerde biosensortechnologie. iljoenen voertuigen, communicatiebadges en smartphones rmanent een schat aan informatie de wereld rond. Dankzij n zowel burgers als overheden toegang tot extreem nauwaarten van water- en luchtkwaliteit. De nieuwe generatie wikkelaars eveneens gebruikt kunnen worden om de kwalienhandig te controleren. Ondanks het lof van het WWF en t vanwege de landbouw- en voedingslobby die de druk op
topicon
InterConnect 11-2009
“In 2025 plukken we onze e-mails uit de lucht” Hoe zullen we communiceren in 2025? We vroegen het aan Francis Bruynseels, directeur operations bij de Smart Systems and Energy Technology groep van imec. “We zullen geen mobiele telefoons of zakagenda’s meer met ons meedragen, dat is zeker”, stelt hij.
“Berichtjes die je nu voor je de ontbijttafel, zullen in de t naar de gead
Maar hoe zullen we dan wel commu-
ingeburgerd zijn. Ik verwacht dat we in
‘Kan je brood gaan halen?’ – of een video-
niceren? We overlopen met Francis
2025 al een stap verder zullen staan en
boodschap voor mijn zoon waarin ik hem
Bruynseels een standaardwerkdag en
dat het nieuws zal getoond worden als
succes wens voor zijn examen.”
komen voor verrassende toekomst-
een soort projectie in de lucht, of op de
Francis Bruynseels hamert erop dat deze
beelden te staan.
ontbijttafel of de muur die dienst doen
alomtegenwoordigheid van informatie
als beeldscherm. Deze ‘krant’ zal multi-
en berichtjes zeker niet beangstigend
Het ontbijt met snuffelende sticky notes
mediaal zijn en het nieuws illustreren
zal zijn. De informatiedragers zoals de
Francis Bruynseels: “Ik begin mijn dag
met foto’s, audio en video.”
krant en de sticky notes weten op voor-
altijd met het lezen van de krant. Dat
Niet alleen de krant vliegt in de lucht in
hand wat onze wensen zijn en leren
zal in 2025 niet anders zijn. De krant zal
2025. Zo kan je onderweg naar het ontbijt
onze wensen kennen door ons gedrag.
er niet meer uitzien zoals vandaag. De
ook een zwevende sticky note tegen-
Bijvoorbeeld: ‘toon voor 9u ‘s morgens
papieren versie bestaat misschien nog
komen. Francis Bruynseels: “Berichtjes
nooit een bericht van mijn schoon-
wel, maar in zeer kleine oplage voor een
die je nu voor je huisgenoten achterlaat
moeder of een werkgerelateerd bericht’
beperkte groep van mensen (die om
op de ontbijttafel, zullen in de toekomst
of de krant die ‘leert’ dat ik sportberichten
nostalgische redenen er geen afscheid
zelf op zoek gaan naar de geadresseerde.
niet interessant vind en deze informatie
van kunnen nemen. Ik misschien?). Een
Ik denk bijvoorbeeld aan een sticky note
dan ook automatisch achterwege laat.
krant op oprolbaar e-paper zal volledig
met een boodschap voor mijn dochter –
e huisgenoten achterlaat op toekomst zelf op zoek gaan dresseerde.”
Thuiswerken met je collega’s
landse zakenpartners. Francis Bruynseels:
basis van al deze informatie zal onze
Op de vraag of we zullen thuiswerken
“Deze persoon kan virtueel tegenover
auto zijn rijstijl aanpassen, bv. remmen
in de toekomst, is Francis Bruynseels
jou aan tafel zitten. De bewegingen en
indien de auto voor ons remt, vertragen
duidelijk: “De mens is een kuddedier, een
het gesprek gebeuren in real time. Ook
indien op een afstand van enkele auto’s
sociaal wezen, we zullen dus altijd elkaar
kan je elkaar in de eigen taal aanspreken.”
vóór ons een fietser wordt opgemerkt.
fysisch willen ontmoeten. We zullen wel
Een ander aspect dat het thuiswerken
Snelheidscontroles zoals we die vandaag
thuiswerken, en zeker meer dan vandaag,
zal vergemakkelijken, is de naadloze en
kennen, worden overbodig omdat
maar het zal zeker niet de standaard
supersnelle toegang tot de informatie op
onze slimme auto er zelf voor zorgt
worden. Thuiswerken zal gebeuren als
het bedrijfsnetwerk of internet.
dat hij veilig en volgens de regels rijdt.”
we daar een goede reden voor hebben,
“Het autonavigatiesysteem zal de wensen
bv. om de file te vermijden, om familiale
Een auto die alles gezien heeft
van zijn bestuurder ‘leren’ kennen en bv.
redenen of omdat een bepaalde opdracht
Maar we zullen dus nog wel met de
niet door een stadskern rijden omdat het
thuis sneller kan afgewerkt worden (en er
auto naar het werk gaan, en wat voor
systeem gemerkt heeft dat de bestuurder
dus meer vrije tijd overblijft).”
een auto! Francis Bruynseels: “Onze auto
dit liever niet doet. Het wegennet zal
Thuiswerken wordt gemakkelijker dan
zal communiceren met de auto’s in de
nog altijd vol zitten, maar toch zullen we
ooit met bijvoorbeeld levensechte tele-
buurt en met de weginfrastructuur (bv.
sneller ter plaatse zijn omdat alles bijna
conferenties met collega’s of buiten-
verkeerslichten, verkeersborden). Op
automatisch gebeurt. Met de wagen
rijden zal het rustige gevoel van met de
zich automatisch aan volgens mijn voor-
met camera’s, stemherkenning, RFIDs in
trein rijden benaderen.
keuren (bv. minimum aan verlichting
kleding enz.”
als ik alleen ben, maximum verlichting Naar het raam staren op kantoor
als er een vergadering is met meerdere
TV kijken zonder irriterende reclame?
Eens op kantoor aangekomen, zullen we
collega’s)”. Vandaag staat de technologie
Als je ‘s avonds thuiskomt en tv wil kijken,
eerst verwittigd worden van de meest
voor dergelijk scenario al redelijk ver. Zo
zal ook die ervaring op maat gesneden
dringende zaken, bv. ‘Er is een persoonlijk
bestaan er bijvoorbeeld verlichtingssys-
zijn. Francis Bruynseels: “Ik zou het zelfs
bericht van de CEO’ of ‘U heeft een verga-
temen die aan- of uitgaan afhankelijk van
geen ‘tv’-kijken meer noemen. We zullen
dering met x, zal ik hem laten weten dat
de hoeveelheid daglicht en de aanwezig-
niet meer op een vaste plaats naar een
u bent aangekomen?’. Francis Bruynseels:
heid van personen in de ruimte. Francis
centraal scherm/systeem zitten kijken.
“Je kan deze berichten (tekstberichten,
Bruynseels: “In de toekomst zal het
Wel zullen we ergens in huis naar een
audio- of videoboodschappen) bekijken
systeem ook weten wie er in de kamer
informatiedrager kijken, bv. de muur voor
waar je wil. Allerhande voorwerpen
is en wat die persoon zijn voorkeuren
onze gemakkelijkste zetel. Het uitzenden
kunnen als beeldscherm fungeren: de
zijn wat betreft verlichting. De identi-
van programma’s op vaste tijdstippen zal
muur, het raam, het whiteboard, de tafel
ficatie van de persoon kan gebeuren
ook niet meer gebeuren. We kijken naar
waaraan ik ga zitten. Ook het verlich-
door een vingerafdruk bij het openen
programma’s die we opvragen (video-
tings- en verwarmingssysteem passen
van de deur,door gezichtsherkenning
ondemand) of die de ‘tv’ ons zelf voorstelt
Francis Bruynseels op basis van eerdere films die we zagen
Die vrienden zitten dan virtueel naast
technologie gebruiken zonder dat we
en al dan niet positief beoordeelden.
jou in de zetel. Let op: als die vrienden in
beseffen welke technologie nodig is.
De tv zal immers weten wie er kijkt. De
de buurt wonen, zal je ‘in levenden lijve’
Francis Bruynseels: “In tegenstelling tot
reclameblokken zal je kunnen weglaten,
afspreken. Kan je echter door omstandig-
wat veel mensen vandaag denken, zal
mogelijk tegen betaling. Of je laat reclame
heden niet samen zijn, wordt gekozen
de volgende generatie niet verschrom-
toe en krijgt aanbiedingen te zien die
voor de virtuele aanwezigheid. Tv-kijken
pelen tot een stel individualisten die puur
op jou van toepassing zijn: bv. reclame
zal ook interactief worden. Je kan bijvoor-
virtueel in hun huiskamer leven.”
over auto’s (binnen jouw budget!) omdat
beeld deelnemen aan een programma en
Toch geeft Francis Bruynseels toe dat
men weet dat je bijna aan een nieuwe
dan ook virtueel in beeld verschijnen. We
de uitdagingen op het gebied van
toe bent.” Opnieuw benadrukt Francis
worden allemaal acteurs.”
wetgeving en privacy enorm zullen zijn.
Bruynseels dat dit zeker geen Big-Brother
“Dit aspect zal de evolutie naar de hier
scenario is: je hebt zelf de controle over
Een ding is duidelijk: Francis Bruynseels is
beschreven toekomst zeker vertragen,
welke informatie je vrijgeeft en waarvoor
positief over de toekomst. Een toekomst
maar niet stoppen. De voordelen voor de
die mag gebruikt worden.
waarin we een rijker sociaal leven zullen
gebruikers zullen immers zo groot zijn,
Francis Bruynseels: “Tv-kijken zal veel
hebben, o.a. omdat de technologie
dat de veranderingen er zeker zullen
socialer worden. Je kan samen met
onze communicatie zal verrijken en
komen.”
vrienden naar een programma kijken.
vergemakkelijken. Bovendien zullen we
We kijken er alvast naar uit!
Fruittelers schakelen hulp in van onbemande helikopters 23 april 2025 – Precisielandbouw heeft de laatste jaren een nieuwe dimensie gekregen. De moderne Limburgse fruitteler neemt ‘s ochtends plaats achter zijn bureau en vraagt zijn digitale assistent naar een controle van zijn fruitbomen. Een netwerk van sensoren in de velden waarschuwt dat het risico op infecties een drempelwaarde overschreden heeft. Een onbemand toestel, te vergelijken met een kleine helikopter, stijgt op en vliegt nagenoeg onhoorbaar over het domein. Een geavanceerde automatische piloot loodst het toestel veilig over de velden. De recent ontwikkelde lichtgewicht intelligente camera’s bestuderen de fruitbomen. Hiervoor worden niet enkel de klassieke rood-groen-blauw golflengtes van het licht gebruikt. Deze camera kiest autonoom de meest geschikte golflengtes om de gezondheidstoestand van elk type fruit te bepalen. Een nieuwe infectiehaard wordt gedetecteerd en de regio wordt boom per boom meteen in kaart gebracht. De boer krijgt de informatie op zijn zaktelefoon. Gelukkig hoeft hij enkel zijn goedkeuring te geven en een zwaarder onbemand toestel stijgt meteen op om heel precies, met een minimale dosis, het probleem te gaan verhelpen. Kris Nackaerts, Senior Researcher Teledetectie en Aardobservatie,VITO
Muziekcompressie behoort tot het verleden 21 mei 2025 - Muziekopnames zijn bijna altijd aan compressie onderhevig geweest. Zowel bij vinylplaten als bij cd’s en mp3-spelers was het comprimeren geblazen om alles met de juiste diepte, dynamiek, weergave op het plaatje te krijgen. De fysieke vorm bepaalde hierbij steeds geluidskwaliteit. Na jaren van evolutie in de kostprijs en beschikbaarheid van draagbare geheugens – een geheugenkaart van 200Terabyte kost vandaag nog slechts 20 euro – en de steeds hogere draadloze transmissiesnelheid is het nu mogelijk ongecomprimeerde muziek aan te bieden die je draadloos gedownload hebt op je personal assistant. Hierbij worden ook voor de mens onhoorbare frequenties meegezonden waarvan het nu bewezen is dat die een wezenlijk verschil uitmaken in de perceptie van de wel hoorbare frequenties. Dit heeft er allemaal toe bijgedragen dat men nu voor de eerste keer geen onderscheid heeft kunnen maken tussen een live-concert en een opname. Dit is hopelijk geen slecht nieuws voor concertorganisatoren.
Bart Onsia, Business Program Manager, imec
Taalbarrières verdwijnen dankzij de GlobePhone 18 april 2025 – Telefoneren met een Chinese collega, en wel in je eigen taal. Het kan binnenkort dankzij de GlobePhone van Samsung. De slimme telefoon zet jouw stem eerst om in tekst, zorgt vervolgens voor een vertaling naar de gewenste taal, en genereert ten slotte een natuurlijk klinkende stem. Jouw gesprekspartner hoort een stem met jouw stemprofiel en intonatie zodat het lijkt alsof jijzelf de polyglot bent. De 3 technologieën die nodig zijn – spraakherkenning, machinevertaling, en spraaksynthese – worden geleverd door Nuance Communications. Het systeem werkt nog niet feilloos, maar Nuance en Samsung maken zich sterk dat een eenvoudig gesprek probleemloos verloopt. De integratie van de technologie in een mobiele telefoon was een waar huzarenstuk omdat de hele vertaling razendsnel moet gebeuren zodat de vertraging in de communicatie niet al te hinderlijk is. De gebruiker zal kunnen telefoneren in 35 courante talen. Verwacht wordt dat de GlobePhone ook populair zal worden onder reizigers, die het toestel als persoonlijke tolk kunnen gebruiken.
Kris Hermus, Business Program Manager, imec
Monsters op de speelplaats 1 september 2025 – Met de eerste schooldag begint ook een nieuwe rage op de speelplaats. Terwijl de pokémonkaart al ruim 30 jaar bestaat, lijkt ze aan een revival toe. De nieuwste kaarten zijn uitgerust met een flinterdun 3D-beeldscherm dat mee gedrukt wordt in de kaart. Wanneer twee kaarten in elkaars buurt worden gebracht, pikken de ingebouwde sensoren dit op en komen de monsters op de kaart tot leven via het beeldscherm. Na het virtuele gevecht tussen de monsters, wordt het puntenniveau van de monsters automatisch aangepast en opgeslagen in het geïntegreerde geheugen. Een knap staaltje organische beeldscherm- en geheugentechnologie!
Philippe Vennekens, Engineering Manager, Cartamundi
Hologrammen rond de vergadertafel 28 februari 2025 – VlaViCon, het Vlaams videocommunicatieconsortium, steelt de show op CES in Las Vegas met een ultramodern holografisch conferentiesysteem. Met de HCS (Holographic Conference System) behoort het jarenlange gebruik van 3D-schermen voorgoed tot het verleden en wordt het mogelijk om deelnemers van op verschillende locaties ter wereld in de lucht te projecteren rondom de vergadertafel. Er werd beroep gedaan op imec’s expertise op het gebied van miniaturisatie, integratie, draadloze communicatie en multimedia- technologieÍn.
Thierry Dubois,Technology Market Analyst, imec
Pratende auto’s 25 augustus 2025 - De Europese Commissie keurde vandaag een wetsvoorstel goed dat autofabrikanten verplicht om alle nieuwe modellen te voorzien van het CARE-systeem. CARE - Collision Avoidance Radio Exchange - is een systeem dat auto’s laat communiceren met andere auto’s in de nabijheid. Zowel positie- als snelheidsinformatie kan op die manier worden uitgewisseld. Indien er een aanrijding dreigt te gebeuren, neemt het CARE-systeem de controle over de remmen en het stuur over om zo het ongeval te vermijden. Uit een studie van het European Transport Safety Council (ETSC) blijkt dat het dodental op de weg kan afnemen met 78% wanneer meer dan 90% van de wagens wordt uitgerust met het CARE-systeem.
Denis Shamiryan, senior onderzoeker Procestechnologie imec
Weekendje boeken via
a de melkverpakking? 2 april 2025 – De samenwerking tussen een melkproducent, een verpakkingsproducent en een Leuvense onderzoeksgroep leverde een unieke melkverpakking op, vanaf vandaag te vinden in de betere supermarkt. Het brik bevat geïntegreerde plastic sensoren, een beeldscherm en een RFID-tag. De sensoren meten continu de kwaliteit van de melk en de bewaartemperatuur. Afhankelijk van deze gegevens wordt de houdbaarheidsdatum berekend en eventueel aangepast. Het beeldscherm geeft deze houdbaarheidsdatum weer, maar zodra de melk uit het rek wordt gehaald, verschijnt ook informatie over de boerderijen van herkomst (melk wordt gemengd bij ophaling), en een onlinecursus ‘hoe melk je een koe’ (ideaal om je kinderen te animeren in het winkelkarretje). Ook thuis kan je verder genieten van de hightechfeatures van dit melkbrik. Als je namelijk je mobiele telefoon in de buurt van het melkbrik brengt, krijg je via de RFID-tag toegang tot de websites van de boerderijen om snel een weekendje hoevetoerisme te boeken.
Kris Van de Voorde, business program manager, imec
RF-detective 4 november 2025 – Door gebruik te maken van (ultra)-breedband radiofrequente (RF) signalen is het vandaag mogelijk om informatie te verkrijgen en zelfs beelden te maken van voorwerpen die tot nog toe ‘onzichtbaar’ waren. Zo kunnen biologische signalen (zoals hartbewegingen) met behulp van een draadloos systeem opgevolgd worden in reële tijd, en dit zonder het aanbrengen van sensoren op de patiënt.Telemonitoring van bejaarden thuis, het detecteren van leven na een instorting of overstroming, ... de toepassingen zijn legio. Ook kan onzichtbare vervuiling op stranden opgespoord worden, waar onzuiverheden zoals oliedeeltjes verdoken kunnen zijn in met zoutwater gedrenkt zand. Archeologische en zelfs criminele onderzoeken kunnen plannen maken van ondergrondse monumenten en resten van misdaden aan het licht brengen zonder alles (vooral nutteloos) te moeten opgraven. Ook het draadloos opsporen van personen in gebouwen wordt mogelijk. Misschien vinden we dan eindelijk een manier om de vele ronddwalende spoken in Schotse kastelen zichtbaar te maken ...
Emmanuel Van Lil en Dominique Schreurs, professoren K.U.Leuven (ESAT)
Alle machines spreken dezelfde taal 17 december 2025 – Vandaag wordt in Brussel een datacenter geopend dat onderdeel is van een groots opgezet project om machine-to-machine communicatie te vereenvoudigen. Er zal zowel informatie van medische implantaten als van grote installaties terechtkomen. Zo zullen geïmplanteerde pacemakers het hartritme en hun batterijniveau regelmatig doorseinen. Dit gebeurt van de persoon met pacemaker, via satellieten, naar het datacenter. Vanuit het datacenter gaat de informatie naar de ziekenhuizen die de patiënten tijdig binnenroepen voor ‘onderhoud’. Met dezelfde communicatiemodule communiceren ook sensoren die slijtageparameters monitoren bij windmolens. Deze gegevens worden via het datacenter gecommuniceerd naar de service engineers die verantwoordelijk zijn voor het onderhoud van deze windmolens.
Mark Van Hamme, CEO Brain²
Spoorwegbrug vraagt zelf om onderhoud 27 oktober 2025 - De spoorwegbrug in de Antwerpse haven werd bij de bouw in 2009 voorzien van een integraal monitoringsysteem. De signalen worden in real time verstuurd naar een dispatching waar ook andere recente bouwwerken in publiek beheer en een groot aantal privé-constructies ‘bewaakt’ worden. Eerder dit jaar gaven de ingebouwde spanningsensoren al aan dat de krachtwerking op de pijlers van de brug enigszins gewijzigd was. Het monitoringsysteem bracht de informatie over naar de dispatching in de vorm van een alarm, gevisualeerd op het 3D-elektronisch plan van het bewuste bouwwerk. De bevoegde ingenieur kon op basis van realtimesignalen van geplaatste zettingsmeters, verplaatsingopnemers en temperatuursensoren beoordelen dat er geen onmiddellijke ingrepen nodig waren. Nu echter geven de ingebouwde pH-sensoren aan dat het carbonatiefront in de horizontale balken tot op enkele millimeter van de wapening genaderd is en dat ingrijpen noodzakelijk is om betonrot te voorkomen. Het onderhoud zal, met dank aan het automatische onderhoudsalarm, beperkt en goedkoop zijn omdat tijdig geïntervenieerd wordt.
Filip Van Rickstal, projectleider WTCB
Metallisch glas neemt een vlucht 10 april 2025 – Het eerste vliegtuig met metallisch glas verwerkt in de vleugels is een feit en maakte gisteren zijn eerste testvlucht. Het onderzoekscentrum voor de aanwending van staal (OCAS) ontwikkelde een goedkoper en eenvoudiger productieproces voor bulk metallisch glas (BMG) waardoor een commerciële doorbraak van het uitzonderlijke materiaal niet langer ondenkbaar is. BMG’s kunnen nu gemakkelijk superplastisch vervormd worden met hoge precisiegraad zonder nood aan nabewerken. Na deze belangrijke vooruitgang zal het onderzoeksteam zich toeleggen op certificatietesten. Verwacht wordt dat BMG’s nu snel zullen gebruikt worden door commerciële vliegtuigbouwers. Bulk metallisch glas is een amorf metaal. Normaal zijn de atomen in een metaal gerangschikt in een kristalrooster (kijk maar naar het Atomium in Brussel dat de kristalstructuur van ijzer voorstelt). Dit is zo voor de meeste vaste stoffen, behalve voor bv. glas en sommige kunststoffen waar een regelmatige ordening ontbreekt (amorf). Met een uitgekiend productieproces kan men metaal maken dat amorf is, omdat de atomen niet de tijd gegund wordt om zich netjes in een regelmatig kristalrooster te rangschikken. Amorf metaal heeft uitzonderlijke eigenschappen: het heeft bijvoorbeeld een extreme sterkte en veerkracht, waardoor het uitermate geschikt is voor ultra-gewichtsreducerende toepassingen in de luchtvaart. Het materiaal beschikt ook over unieke thermische, chemische, elektrische, magnetische en esthetische eigenschappen. Nele Van Steenberge, Onderzoeksingenieur, OCAS,
Pictogrammen: copyright www.sclera.be