imec InterConnect 27 (juli 2008)

InterConnect Link naar de toekomst

Organische zonnecellen 60GHz-technologie:

Waar hang ik mijn tv? fifthplay: een nieuw leven voor je internetmodem

n째27 | viermaan delijk s | j u l i 2 0 0 8

Voorwoord Vol ongeloof reageerde ik toen enkele mannelijke collega’s vertelden dat ze een Playstation hadden waarop ze ’s avonds racespelletjes speelden of de wereld veroverden. “Mannen blijven toch altijd een beetje kind,” was de reactie van de aanwezige vrouwen. Maar deze ‘hier-staan-wij-boven’ vrouwen zijn nu ook gezwicht. Nintendo zocht en vond de zwakke plek van elke vrouw – er altijd slank en jong willen uitzien – en boorde hiermee een heel nieuwe markt aan. Voor een slank en getraind figuur moet je niet meer naar de fitness. Je haalt gewoon zoon- en manlief van de tv en installeert je zelf met de Wii Fit voor tv om op het als een weegschaal uitziende sensorplatform te steppen, te skiën en te hoelahoepen (zorg ervoor dat de buren je niet kunnen zien of je gesofisticeerde imago is naar de maan).

Dat het ‘aanboren van een nieuwe markt’ door Nintendo geen loze marketingpraat is, kon ik de voorbije maanden meermaals aan den lijve ondervinden. Mijn vrouwelijke dokter was ineens meer geïnteresseerd in mijn zoontje zijn Nintendo DS dan in mijn sinusitis, twee van mijn collega’s vertelden uitgelaten over hun ‘brain age’, en in de gamewinkel zag ik hippe huisvrouwen te midden van kartonnen monsters en getatoeëerde zwartgeklede gamefanaten de Wii Fit bestellen.

De auteurs van het populaire businessboek ‘Blue Ocean Strategy’ halen onder andere Nintendo aan om hun Blue Ocean-theorie te illustreren. Je kan als bedrijf de rode oceaan bevaren waarin je je concurrenten bekampt door een lagere productprijs of een technologisch beter product; of je kan een blauwe oceaan creëren zonder concurrenten door een nieuwe doelgroep aan te spreken.

Ook dichter bij huis – en in deze InterConnect – vinden we sprekende voorbeelden van Blue Ocean & Red Ocean bedrijven. De Izegemse KMO Televic overheerst de rode oceaan van concurrenten door zijn conferentiesysteem draadloos en ongevoelig voor interferentie te maken wat vele voordelen biedt naar installatie en gebruik toe. Niko, producent van stopcontacten en lichtschakelaars, tracht een nieuwe markt aan te boren in het buitenland door de oprichting van een dochteronderneming ‘fifthplay’ die het huis van de toekomst binnen ieders handbereik brengt. Over de uitgekiende strategie van dit ‘Blue Ocean’-bedrijf lees je meer op pagina 16.

Ook met websites kan je heel nieuwe doelgroepen aanspreken. Zo wil Lego jonge computerfreaks voor zich winnen met Lego Universe. Het originele aan deze 3D-wereld is dat je virtueel dingen kan bouwen die Lego voor jou omzet naar echte blokjes en je de bouwdoos opstuurt. En zo haalt Lego de kinderen weg van de computer, terwijl Nintendo de mama’s laat gamen. Goed geregeld!

Els Parton, Hoofdredacteur InterConnect

Els Parton

Inhoud Een alternatieve route

Organische zonnecellen

....................................................

4

RoHS blijft voor kopzorgen zorgen

...............................................

20

Traficon: Hoera, er is file!

...............................................

26

Internet en iets meer fifthplay: een nieuw leven voor je internetmodem

Het web: klant is koning

16

..................................................

................................................

22

Draadloos verbonden Televic volgt snelcursus ‘draadloos’ *

60GHz-technologie: waar hang ik mijn tv?

....................................................

..................................................

8

12

* ©SMIT. Zonnecel-klimopblaadjes. Lees erover op pagina 10: ‘Ontwerpers laten de mooie kant van wetenschap zien’

Colofon Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

Verantwoordelijke uitgever: Prof. Gilbert Declerck, Algemeen directeur IMEC | Disclaimer: www.imec.be/disclaimer | Redactie: Els Parton en Hanne Degans Concept en vormgeving: Kunstmaan.be | Voor meer informatie: Katrien Marent, Corporate Communications, 016/28 18 80, Katrien.Marent@imec.be

Voor gratis abonnement: registreer op www.imec.be 3 In te rCo n n e c t

0 7 -2 0 0 8

Zonnecellen voor een prikje Plastic zonnecellen; ze zijn goedkoop, dun, ultralicht en flexibel. Plastic zonnecellen op je jas om je mp3-speler op te laden; zonnecelstickers op je gsm waardoor je nooit meer een platte batterij hebt; of zonnecellen op golfplaten daken voor grootschalige energieopwekking… De toekomst ziet er zonnig uit. Maar liggen deze plastic zonnecellen binnenkort ook in de winkel? Paul Heremans, fellow bij IMEC, licht toe.

Plastic in allerlei vormen en maten Organische zonnecellen kunnen uit polymeermoleculen bestaan of uit kleine organische moleculen. Bij polymeerzonnecellen worden de polymeren opgelost in een solvent en aangebracht op een ondergrond. Wanneer het solvent verdampt, blijft een zeer dunne actieve laag achter (ordegrootte 100nm) waarin de verschillende moleculen zich van nature in aparte clustertjes hebben gegroepeerd. “Dit noemen we een bulk heterojunctiestructuur”, legt Paul Heremans uit.

“Kleine organische moleculen kunnen we vandaag nog niet in bulk heterojunctiestructuur aanbrengen. Net zoals bij siliciumzonnecellen

4 In t erC o nne c t

07-2008

hebben de juncties van organische zonnecellen die opgebouwd zijn uit kleine moleculen meestal een planaire structuur. Maar dit heeft ook als gevolg dat hun omzettingsefficiëntie tot vandaag wat lager is dan die van zonnecellen uit polymeren.”

Zand of plastic?

De huidige zonnecellen worden, net zoals computerchips, uit silicium gemaakt. Hun basismateriaal is dus zand. Die zonnecellen hebben als groot voordeel dat ze een relatief hoge omzettingsefficiëntie hebben,

waardoor ze gebruikt kunnen worden voor energie-opwekking op redelijk grote schaal.

Waarom moeten we dan op zoek naar alternatieven? Paul Heremans: “De kost van siliciumzonnecellen daalt continu doordat er steeds betere productieprocessen worden gebruikt.

Maar er is een ondergrens aan die kost, en die wordt voornamelijk bepaald door de materiaalkost die op haar beurt afhankelijk is van de minimale dikte van de zonnecel. Bij siliciumzonnecellen is die minimale dikte nog redelijk groot (10 tot 100µm) omdat de efficiëntie van zonlichtabsorptie in silicium redelijk laag is.”

Maar polymeren voor organische zonnecellen zijn ook peperduur (vergelijkbaar met een edelmetaal als goud!). “Doordat de actieve laag van een organische zonnecel zoveel dunner is dan die van de huidige siliciumzonnecellen (0,1 - 0,3µm) hebben we veel minder materiaal nodig waardoor de materiaalkost per vierkante meter heel laag wordt,” licht Paul Heremans toe. “Een ander groot voordeel van organische zonnecellen is dat er oneindig veel varianten van organische moleculen zijn.

Je hebt dan ook oneindig veel mogelijkheden om materiaalcombinaties te optimaliseren. Dit

zon lich t

Een alternatieve route

acceptor donor

transparante elektrode gat verplaatst naar transparante elektrode

Hoe werkt een plastic zonnecel?

elektron-gatpaar splitst aan junctie

Organische zonnecellen bestaan uit een mengsel van twee organische moleculen (een donor en een acceptor). Ook hier worden door absorptie van fotonen elektron-gatparen gevormd die aan de junctie een ladingstransport in gang zetten. Maar deze elektron-gatparen zijn veel moeilijker uit elkaar te trekken waardoor de afstand tussen de plaats waar de elektron-gatparen worden gevormd en de juncties in organische zonnecellen veel kleiner moet zijn dan in siliciumzonnecellen. Daarom hebben de meeste organische zonnecellen een bulk heterojunctiestructuur waarbij de juncties overal verspreid zitten in de actieve laag.

elektron verplaatst naar volle elektrode

Principe van een organische polymeerzonnecel met bulk heterojunctiestructuur.

elektrode elektron verplaatst via n-type silicium naar elektrodes op voorzijdecontact pn-junctie elektrongat verplaatst via gatpaar p-type silicium naar achterzijdecontact

zon lich t

Laten we beginnen met de werking van een traditionele siliciumzonnecel. Een siliciumzonnecel bestaat uit twee siliciumhalfgeleiders (p-halfgeleider en n-halfgeleider). De absorptie van fotonen door de zonnecel zorgt voor de vorming van elektron-gatparen die splitsen, waardoor er een ladingstransport naar de halfgeleiders (planaire pn-junctie) in gang gezet wordt. Er wordt dus een stroompje gegenereerd.

n-type silicium

p-type silicium

Principe van een siliciumzonnecel met planaire pn-junctie.

geeft ons niet alleen de mogelijkheid om allerhande varianten van zonnecellen te ontwikkelen die beantwoorden aan specifieke noden, maar ook om eenvoudige, snelle en goedkope productieprocessen op punt te stellen. We besparen dan niet meer alleen op de materiaalkost, maar ook in de productie. Op termijn lijkt de plastic zonnecel daarom een zinvolle concurrent op de zonnecelmarkt.”

Werk aan de winkel Organische zonnecellen zullen morgen nog niet in de winkels liggen. Om tot een echt commercieel product te komen zijn verdere verbeteringen van onder andere de efficiëntie en de stabiliteit essentieel. Met het oog op grootschalige industriële productie moet er ook gezocht worden naar een snelle en goedkope depositietechnologie.

Organische moleculen reageren met zuurstof uit de lucht waardoor ze afbreken. Datzelfde oxidatieproces zorgt ervoor dat organische zonnecellen niet stabiel zijn wanneer ze aan de buitenlucht blootgesteld worden. “Om hun levensduur te verlengen zou je organische zonnecellen kunnen inkapselen. Er zijn al

studies die aantonen dat inkapseling in glas tot de mogelijkheden behoort, maar voor toepassingen zoals zoals integratie in kleding of slimme gordijnen zouden flexibele materialen veel geschikter zijn. Hier is dus nog heel wat onderzoek nodig,” benadrukt Paul Heremans.

Maar ook de lage omzettingsefficiëntie van organische zonnecellen is een hindernis voor grootschalige industriële productie. Ter vergelijking: de huidige industriële siliciumzonnecellen hebben een omzettingsefficiëntie van 15 tot 18%, terwijl de beste organische zonnecellen vandaag de dag amper 4 tot 6% halen.

Paul Heremans: “We onderzoeken de invloed van verschillende polymeren of mengsels van polymeren, van solventen, temperatuur en droogcondities, elektrodes, … en proberen zo de efficiëntie op te krikken. En we kunnen ook de celarchitectuur verder optimaliseren om de efficiëntie te verhogen. Bijvoorbeeld door verschillende lagen van organische zonnecellen op elkaar te stapelen tot zogenaamde tandemzonnecellen, waarbij verschillende delen van de tandem complementaire delen van het zonlichtspectrum kunnen absorberen.” Dit lijkt eenvoudig, maar is niet zo

evident. Het solvent van de nieuwe laag kan de onderliggende laag namelijk opnieuw oplossen en de heterojunctiestructuur vernietigen. Paul Heremans: “We kunnen hieraan verhelpen door gebruik te maken van een andere depositietechniek, maar ook door verschillende solventen en polymeren te gebruiken voor elke nieuwe laag, of door bijvoorbeeld een elektrode tussen de lagen te voegen.”

Andere manieren om de efficiëntie te verhogen zijn bijvoorbeeld optische trucjes om het traject of de absorptie van het zonlicht in de cel te manipuleren zodat het efficiënter geabsorbeerd kan worden.

Zonnecellen maken met je printer of een spuitbus?

Om productie van organische zonnecellen op grote schaal mogelijk te maken moet ook gezocht worden naar een geschikte depositietechniek die snel en goedkoop de actieve laag op een ondergrond kan aanbrengen. Paul Heremans overloopt de verschillende gangbare depositietechnieken: “Met spincoating, waarbij je een beetje oplosmiddel op een draaiende ondergrond brengt, krijg je zeer vlakke en

5 In te rCo n n e c t

0 7 -2 0 0 8

Een alternatieve route

Creatieve geesten gezocht Heeft jouw bedrijf een origineel idee voor nieuwe toepassingsmogelijkheden van organische zonnecellen? Schrijf een mailtje naar vlaamseindustrie@imec.be Paul Heremans

goed reproduceerbare filmen. Die techniek is dus uiterst geschikt in een onderzoeksfase waar we spincoating gebruiken om polymeermengsels, solventen en afzettingscondities te karakteriseren en te optimaliseren. Maar omdat bij spincoating een groot deel van het (dure) materiaal dat je aanbrengt verloren gaat, is deze techniek niet bruikbaar voor een industrieel proces.”

Zeefdrukken is een aantrekkelijke techniek omdat die bekend is in de halfgeleiderwereld en in het bijzonder in de zonnecelfabricatie. Apparatuur en expertise zijn dus beschikbaar. Maar zeefdrukken vereist een viskeuze pasta, terwijl oplossingen van halfgeleiderpolymeren meestal zeer vloeibaar zijn. Paul Heremans: “We moeten dus ofwel op zoek naar andere depositietechnieken, ofwel naar manieren om de viscositeit van de polymeeroplossing te verhogen.”

Twee depositietechnieken waarbij viscositeit geen struikelblok vormt, zijn inkjetprinting en spraycoating. Paul Heremans: “Inkjetprinting kennen we allemaal van onze printer thuis.

Maar ook in de grafische wereld raakt deze techniek steeds meer ingeburgerd waardoor er alsmaar meer geperfectioneerde apparatuur beschikbaar is en de depositiesnelheid intussen hoog genoeg is om zonnecellen op industriële schaal te kunnen produceren.

Inkjet heeft ook het voordeel dat het een

6 In t erC o nne c t

07-2008

techniek is die op alle soorten en morfologieën van ondergrond kan toegepast worden.

Het grote nadeel van inkjet is dat de druppeltjes redelijk groot zijn waardoor het relatief lang duurt. Koffieringeffecten die optreden bij het indrogen kunnen de vorming van een goede heterojunctiestructuur bemoeilijken.”

“Recent introduceerden we bij IMEC spraycoaten als mogelijk alternatieve depositietechniek. Daarbij wordt de polymeeroplossing onder hoge druk op een ondergrond gespoten.

Spraycoating is een zeer goedkope en snelle techniek die voor grote oppervlakken en op alle soorten en morfologieën van ondergrond kan gebruikt worden. Ook hier is, net zoals bij inkjetprinting, de hoge vloeibaarheid van de oplossing geen probleem. Door het gebruik van hoge druk zijn de druppeltjes veel kleiner dan bij inkjet waardoor de droogtijd veel korter is. Dit heeft enorme voordelen bij het stapelen van zonnecellen: het solvent krijgt de kans niet om de onderliggende laag opnieuw op te lossen en de heterojunctiestructuur aan te tasten,” verduidelijkt Paul Heremans.

Een zonnige toekomst Het vertrouwen groeit dat organische zonneceltechnologie toekomst heeft. Binnen een aantal jaren zullen de eerste toepassingen waarschijnlijk op de markt komen. Niet onmiddellijk voor de opwekking van energie op grote schaal, maar eerder voor nichetoe-

passingen met beperkte energieopwekking, waarbij ook de intrinsieke voordelen van plastic belangrijk zijn, zoals flexibiliteit, laag gewicht en zeer dunne folies. Wie weet lopen we binnenkort rond met een jas met geïntegreerde organische zonnecellen waarmee we onze mp3-speler kunnen opladen, hebben onze gordijnen thuis geïntegreerde zonnecellen die de zonne-energie omzetten in stroom, of gaan we kamperen met een tent met geïntegreerde zonnecellen die de hele dag het zonlicht capteert, waardoor je ’s avonds je dvd-speler kan aansluiten.

Ook bij IMEC wordt er hard gewerkt aan de zonnige toekomst voor plastic zonnecellen. Paul Heremans: “Onze uitgebreide ervaring op het vlak van procestechnologie maakt ons tot een van de topspelers in dit nieuwe onderzoeksdomein. We zijn een van de weinige instituten die zowel op polymeren als op kleine moleculen onderzoek verrichten.

En ook mensen maken het verschil,” benadrukt Paul Heremans, “We hebben een heel goed team met heel sterke onderzoekers. We investeren op dit ogenblik ook in de uitbreiding van ons laboratorium met een productielijn voor prototypes. Hiermee zullen we ons onderzoek verder uitbreiden en kunnen we werken aan processtabilisatie om zonnecelproductieprocessen te maken die direct toepasbaar zijn door de industrie.” p

Nieuwtjes

Hoe meer rekenkracht, hoe warmer het zwemwater

De groene keuken Whirlpool liet onlangs in zijn kristallen bol kijken: de keuken van de toekomst kan 70% minder energie verbruiken door de keukentoestellen slim te verbinden met elkaar. Zo kan de warmte van de koelkastcompressor gebruikt worden voor het opwarmen van het vaatwaswater.

Meer info: www.elektrozine.be zoekterm ‘groene keuken’

IBM bouwde een nieuw datacenter in het Zwitserse Uitikon. De bunker staat vol met computers en harde schijven, op elkaar gestapeld in frigo-achtige kasten. De warmte die door deze computers geproduceerd wordt, is enorm. Normaal is een duur airconditioningsysteem nodig om de computers koel te houden. IBM en de stad Uitikon hadden een beter idee: de warmte van de computers afvoeren naar het nabijgelegen zwembad. De stad betaalde de kosten voor de verbinding, en krijgt de warmte vanaf nu gratis.

Meer info: www.youtube.com, zoekterm ‘IBM and data center project’ www.ibm.com, zoekterm ‘bunker and pool’

Maar tweemaal in je leven een lamp vervangen LED-lampen (light-emitting diode*) zitten vandaag in draagbare fietslichten en in verkeerslichten.

Ze zijn veel zuiniger dan traditionele lampen.

Philips lanceerde op de Light+Building vakbeurs een versie voor thuis. Het ziet er net uit als een gewone gloeilamp, maar kan tot 30 jaar meegaan.

Meer info: www.philips.nl, zoekterm ‘master LED’ Osram toonde op dezelfde vakbeurs wat het organische broertje van de LED (OLED) nog meer kan. Een OLED©Osram lichtbron bestaat niet uit individuele lichtpunten maar uit een uniform lichtgevend vlak, een droom voor ontwerpers.

Meer info: www.osram-os.be, zoekterm ‘Ingo’ * een diode die licht geeft. Een diode is een basiscomponentje uit de elektronica dat in één richting de stroom tegenhoudt en in de andere richting de stroom doorlaat.

7 ©Philips

In te rCo n n e c t

0 7 -2 0 0 8

Draadloos verbonden

Snelcursus ‘draadloos’ zorgt voor vlotte lancering van nieuw product De Izegemse KMO Televic maakt al jaren professionele conferentiesystemen.

Om aan de top te blijven kon een draadloze versie niet uitblijven. Voor het stukje expertise dat Televic miste voor dit nieuwe product, gingen ze te rade bij IMEC. John Gesquiere, business unit manager bij Televic vertelt over de succesvolle wisselwerking tussen de IMEC- en Televic-ingenieurs.

D

raadloze netwerken in een gesloten ruimte (kantoor, huis) maken voornamelijk gebruik van de OFDMmodulatietechniek omdat deze weinig of geen problemen heeft met de signalen die weerkaatst worden door de muren. Het leek dan ook een logische keuze voor Televic om OFDM te gebruiken voor hun draadloos conferentiesysteem.

John Gesquiere: “Na eerdere projecten klopten we ook nu aan bij IMEC om onze expertise op het vlak van OFDM en draadloze communicatie aan te vullen. Er werd een theo-

8 In t erC o nne c t

07-2008

retische studie uitgevoerd om na te gaan hoe de standaard OFDM-technologie kon aangepast worden aan de specifieke vereisten van ons conferentiesysteem.” Maar met theorie alleen, heb je nog geen nieuw product. John Gesquiere: “Onze ingenieurs zijn daarna op IMEC zelf aan de slag gegaan. Zo hebben ze IMEC’s testapparatuur voor OFDM-chips leren gebruiken en testresultaten leren interpreteren. Die on-the-job training was van onschatbare waarde voor het snel oppikken van de nodige kennis.” En die basis bleek genoeg voor het verder uitwerken van een robuust draadloos conferentiesysteem door

Televic. Het systeem past zich onmiddellijk aan wanneer de spectrale omstandigheden veranderen, en kan daardoor probleemloos werken in omgevingen waar ook wireless LAN, Bluetooth en andere draadloze systemen actief zijn.

John Gesquiere: “Dankzij de samenwerking met IMEC zijn we erin geslaagd om op heel korte termijn de nodige kennisopbouw rond draadloze technologie in Televic te realiseren.

Dit heeft een succesvolle productontwikkeling en korte time-to-market tot gevolg gehad.” p

Wat is OFDM?

IWT-financiering

OFDM staat voor orthogonal frequency division multiplexing. Het is een modulatietechniek die grote hoeveelheden data kan overbrengen door ze op te splitsen en parallel te versturen over meerdere subdraaggolven. Deze modulatietechniek wordt gebruikt in de draadloze standaarden DAB (digital audio broadcasting), DVB (digital video broadcasting) en WLANstandaarden (wireless local area networks) zoals 802.11a/g.

De samenwerking tussen Televic en IMEC verliep in het kader van een KMO-innovatiestudie van het IWT. Vlaamse bedrijven die innoveren (zowel KMO’s als grote bedrijven) kunnen voor hun onderzoeks- of ontwikkelingsactiviteiten een steunaanvraag bij het IWT indienen. Op die manier kunnen zij de risico’s van innovatie mee laten cofinancieren door de Vlaamse overheid.

OFDM is uitermate geschikt in een multipath-omgeving waar de ontvanger tegelijk verschillende signalen ontvangt doordat zendsignalen weerkaatst worden vooraleer ze de ontvanger bereiken. De OFDM-techologie zorgt er ook voor dat Televic’s conferentiesysteem goed kan omgaan met interferentie van andere draadloze communicatiesystemen en dat het heel flexibel is wat betreft transmissiesnelheid. John Gesquiere: “We lanceerden ons draadloos conferentiesysteem op de communicatietechnologiebeurs Prolight and Sound in Frankfurt.

Er was vanzelfsprekend heel veel interferentie door de andere systemen die gedemonstreerd werden en door draadloos internet. Toch functioneerde ons systeem perfect, dankzij OFDM.”

Sinds 1 januari 2008 zijn er een aantal belangrijke aanpassingen gebeurd aan de steunpercentages die het IWT aanbiedt. Voor meer informatie hierover kan u terecht op www.iwt.be.

9 In te rCo n n e c t

0 7-2 0 0 8

Nieuwtjes

Doe eens gek Op 21 april was het de internationale creativiteits- en innovatiedag. Hieronder enkele tips voor een creatiever bedrijfsleven die je op de website www.creativityday.com kan terugvinden: ¬ volg een dag lang een klant terwijl hij je product gebruikt; ¬ neem een maal per week een andere weg naar je werk; ¬ praat met een collega waar je nooit eerder mee praatte; ¬ vraag je werknemers 20 ideeën op te schrijven om hun werkomgeving aangenamer te maken; ¬ heb altijd een klein notaboekje (zonder lijntjes!) en een pen bij de hand om je briljante ideeën te noteren.

P.S.: Verhoog je inspiratiequotiënt door het Creativity World Forum 2008 te bezoeken op 19 en 20 november in Antwerpen. Tot eind september kan je inschrijven aan het earlybirdtarief.

Meer info: www.flandersdc.be

Ontwerpers laten de mooie kant van wetenschap zien Het MOMA, het Museum van moderne kunsten in New York, organiseerde een tentoonstelling getiteld ‘Design and the Elastic Mind’.

Zowat 130 objecten en concepten toonden hoe ontwerpers geïnspireerd worden door de technologie en wetenschap van vandaag.

Nokia maakte een futuristische film over de gsm van de toekomst die plooibaar is en van vorm verandert volgens de wensen van de eigenaar. Het bedrijf SMIT toonde een ontwerp van zonnecellen die je als klimopblaadjes aan de gevel van je huis kan hangen.

©Nok ia

Bekijk de Nokia film op www.nokia.com/A4879144 Bekijk een gevel met wapperende zonnecel-klimopblaadjes op www.s-m-i-t.com

10 In t erC o nne c t

07-2008

Post-It om nooit te vergeten

grote nt-goeroes is het een Volgens timemanageme dacht st-Its die constant om aan zonde: een bureau vol Po nkzij’ rdt nu werkelijkheid ‘da roepen. Dat ‘roepen’ wo uitvinatories. Hun nieuwste het Britse Girton Labor alarm. n Post-It met ingebouwd ding, de Ipx-note, is ee deze instellen en van zodra Je kan de datum en tijd al af en gaat er een alarmsigna overschreden wordt, rd de ten. Oorspronkelijk we gaat de boodschap oplich , maar in or Alzheimer-patiënten Ipx-note ontworpen vo n. k breder verspreid worde 2009 zou het product oo ekterm

raph.co.uk, zo Meer info: www.teleg ‘clever stick-on’

Lichtbeton LiTraCon is doorschijnend beton, uitgevonden door de Hongaarse architect Áron Losonczi. Door optische glasvezels te verwerken in het beton, wordt licht doorgegeven van de ene naar de andere kant. Panelen van 2 meter bij 1,20 meter kunnen gemaakt worden.

Meer info: www.litracon.hu

Knotsgekke uitvindingen

©LiTraCon

‘s Werelds grootste expo voor uitvindingen in Genève kon rekenen op 700 ‘uitvinders’ uit 45 landen. Een Italiaanse ingenieur ontwierp een bed dat zichzelf opmaakt. Een Fransman bedacht een systeem waarmee je altijd kan zien of je haar ook achteraan goed ligt.

Volgens de voorzitter van de expo komen ook veel bedrijven een kijkje nemen op de beurs en illustreert dit de trend dat bedrijven ook buiten hun eigen muren op zoek gaan naar ideeën.

11 In te rCo n n e c t

0 7 -2 0 0 8

Draadloos verbonden

Waar hang ik mijn tv?

12 In t erC o nne c t

07-2008

Om deze vraag te beantwoorden hoef je geen binnenhuisarchitect in te schakelen. De tv MOET zo dicht mogelijk bij de settopbox of dvd-speler hangen, op een plaats waar de kabels zo goed mogelijk kunnen verstopt worden. Maar ook deze kabel zal geschiedenis worden, dankzij een nieuwe technologie voor draadloze communicatie die verschillende gigabits per seconde belooft. AndrĂŠ Bourdoux van IMEC werkt mee aan de nieuwe standaard voor deze technologie.

13 In te rCo n n e c t

0 7-2 0 0 8

Draadloos verbonden

Verschillende technologieën strijden om het monopolie in de huiskamer Elektronicagiganten zijn het er allemaal over eens dat in de ‘digital living room’ de apparaten draadloos moeten communiceren, maar ieder houdt er zijn eigen idee op na over welke technologie hier het beste voor is. De standards battle wordt gestreden tussen UWB (ultra­wideband; een bepaalde vorm van UWB wordt ook wireless USB genoemd), WiFi en 60GHz. Zo is Samsung van plan om in 2009 wireless USB-chips in te bouwen in zijn digitale TV’s, printers, videocamera’s en dvd-spelers. Panasonic gelooft dan weer niet in UWB en wil nog even wachten tot 60GHz matuur genoeg is om in te bouwen in zijn producten. Als tussenoplossing willen ze speciale geheugenkaarten (secure digital flash cards) voorzien in al hun toestellen zodat grote bestanden ook gemakkelijk kunnen uitgewisseld worden.

Het wordt voor de consument dus niet eenvoudig (je draadloze Samsung-flatscreen en je Panasonic camcorder spreken een andere draadloze taal). Even afwachten is de boodschap.

Bron: “Digital living room challenge: make devices talk wirelessly,” EETimes Asia

H

igh-definition tv (HDTV) zou dit jaar helemaal doorbreken, met de push van het Europees kampioenschap voetbal en de Olympische Spelen. De volgende revolutie in het tv-landschap staat ook al voor de deur: draadloze flatscreen tv’s. Maar welke draadloze technologie kan de verschillende Gigabits per seconde aan om HD-beelden ongemerkt door de lucht te laten zoeven van DVD-speler naar flatscreen?

Het gras is groener voorbij 10GHz André Bourdoux: “Als je veel data wil doorsturen, heb je voldoende bandbreedte nodig.

Dit lijkt een utopie in het overbevolkte radiospectrum van vandaag. Maar in de hogere frequentiebanden is er nog wel bandbreedte beschikbaar, meer bepaald rond 60GHz is er een band van ongeveer 7GHz bandbreedte beschikbaar gesteld door de Internationale Telecommunicatie Autoriteit (ITU). Dat het radiospectrum voorbij 10GHz nog grotendeels onontgonnen terrein is voor consumententoepassingen heeft te maken met het feit dat hogere frequenties het nadeel hebben dat de radiosignalen geabsorbeerd worden door de zuurstofmoleculen in de lucht en dus niet ver reiken. Een tweede nadeel van hogere frequenties is dat radiochips die kunnen werken bij hoge frequenties zeer duur zijn

14 In t erC o nne c t

07-2008

omdat ze vervaardigd worden op basis van de dure galliumarsenide-technologie.

dezelfde frequentie in naast elkaar gelegen ruimtes te gebruiken.”

De militaire wereld, waar geen prijs staat op ‘veilige’ draadloze communicatie, maakt al langer gebruik van de 60GHz-band, onder andere voor het doorsturen van data tussen satellieten. De aardse atmosfeer, met het absorberende zuurstofmolecule, werkt als een schild dat de 60GHz-radiosignalen niet doorlaat voor ongewenste luistervinken.

Wat kan je doen met gigabits per seconde in huis/kantoor?

Met 60GHz-draadloze communicatie kan je gigabits per seconde doorsturen over beperkte afstand (tot 10 meter) en dat betekent een waaier aan nieuwe toepassingen, voornamelijk zware pc- en multimediatoepassingen in huis of kantoor: ¬ Je vakantiefilm draadloos doorsturen van videocamera naar laptop. ¬ De nieuwste ‘Indiana Jones’ film uploaden aan een videokiosk, op je pda of een ander mobiel toestel. Thuis kan je dit downloaden naar je tv. ¬ Een ‘zware’ PowerPointpresentatie draadloos versturen van je laptop naar de projector in de vergaderzaal. ¬ Je laptop automatisch een verbinding laten maken met de printer, het extern scherm enz. zodat je geen ‘bedraad’ docking station meer nodig hebt.

60GHz binnen het bereik van consumentenelektronica André Bourdoux: “Door de inspanningen van universiteiten en onderzoekscentra zoals IMEC is het vandaag mogelijk om 60GHz-radiochips te maken uit het goedkope materiaal silicium. Doordat zowel het digitale als het analoge deel van de radio uit silicium kunnen gemaakt worden, kan alle functionaliteit op één chip gezet worden. Dit is goedkoper en gemakkelijker te integreren in producten.

Hierdoor komen 60GHz-radiochips binnen het bereik van de consumentenelektronica.

De beperkte reikwijdte van het signaal is voor toepassingen als home-cinema net een voordeel: de signalen gaan niet buiten de grenzen van de huiskamer wat interferentieproblemen uitsluit, content security verhoogt en toelaat

De wereld op een lijn André Bourdoux: “Naast de hoge bandbreedte heeft 60GHz-communicatie ook het voordeel dat een grote frequentieband rond 60GHz wereldwijd vrij is. Dit bete-

Lees ook ‘Radiofrequenties te koop’ en “IMEC maakt goedkope 60GHz-chip’ op pagina 29.

kent dat toestellen met 60GHz-radiochips in alle landen kunnen gebruikt worden. Deze banden zijn unlicensed: bedrijven, operators of gebruikers moeten geen tijdrovende procedure doorlopen om dure licenties te kopen willen ze producten verkopen die deze band gebruiken.”

Wanneer kan ik een draadloze tv kopen?

Enkele maanden geleden lanceerde Hitachi een draadloze flatscreen. André Bourdoux: “Het draadloze flatscreen van Hitachi gebruikt een andere technologie dan 60GHz, namelijk UWB of ultrawideband. Deze technologie is meer matuur dan 60GHz-communicatie, maar kan de hoge datasnelheden die HDTV vereist niet aan en heeft ook een kleiner bereik.” Het is duidelijk dat 60GHz-communicatie veel in zijn mars heeft.

Toch is nog veel onderzoekswerk nodig om goedkope en efficiënte 60GHz-radiochips te maken. André Bourdoux: “De eerste generatie van 60GHz-radiochips zal niet lang meer op zich laten wachten. Deze eerste chips zullen nog niet volledig uit het goedkope siliciummateriaal bestaan. De tweede generatie all-silicium chips verwacht ik tegen 2010 op de markt.” Laat die tv dus nog even hangen waar hij hangt. p

André Bourdoux

60GHz = 802.15.3c of WirelessHD? Standaarden of afspraken zijn essentieel om ons leven vlot te laten verlopen, en dat geldt ook voor ons draadloze leven. Organisaties zoals IEEE, of allianties opgezet door de industrie (bv. WiMedia voor wireless USB standaard) maken afspraken over hoe een bepaalde technologie moet gebruikt worden voor een bepaalde toepassing. Zo kan de consument erop rekenen dat twee producenten hetzelfde verkopen onder de term ‘WiFi’ en dat een WiFi-router van fabrikant X ook echt draadloos kan communiceren met de WiFi-kaart in je laptop van fabrikant Y. Het gebeurt wel vaker dat een technologie zowel door IEEE als door een industrie-alliantie gestandaardiseerd wordt. Deze afspraken vullen elkaar aan en gaan vaak over verschillende aspecten van de technologie. Bijvoorbeeld: de WiFi-industrie-alliantie maakt afspraken om producten compatibel te maken die werken op basis van de IEEE 802.11-standaarden. Voor de consument kunnen de verschillende namen van de standaarden wel verwarrend zijn omdat ze vaak door elkaar gebruikt worden.

Om afspraken te maken over de draadloze technologie die de 60GHz-frequentieband gebruikt, richtte IEEE een task group op, onder de noemer 802.15.3c. Leden van de task group zijn onderzoeksgroepen en grote bedrijven die multimedia-, pc- en draadloze chips/ producten ontwerpen. Ook IMEC werkt mee in deze task group om voorstellen te doen over hoe de technologie er best kan uitzien. Concreet betekent dit dat de leden regelmatig samenkomen, voorstellen doen, en over deze voorstellen stemmen. Het vastleggen van een standaard kan op deze manier enkele jaren duren. Eind 2009 zou de 802.15.3c-standaard zo goed als finaal moeten zijn. Een industrie-alliantie die zich eveneens bekommert over specificaties rond de 60GHz-technologie is WirelessHD met grote namen als Sony, Toshiba, Panasonic en Samsung.

15 In te rCo n n e c t

0 7 -2 0 0 8

Een nieuw leven Het huis van de toekomst komt binnen ieders handbereik. Het enige wat je nodig hebt is een internetmodem, de brains van de jonge startup fifthplay en nog een beetje geduld. Boris Wouters, CTO van fifthplay vertelt hoe ze via een doordacht businessmodel binnen het jaar de Belgische huiskamers willen veroveren.

16 In t erC o nne c t

07-2008

Internet en iets meer

voor je internetmodem Zeerust Aan de Nederlandse kust in Scheveningen krijgt het voormalige badhuis ‘Zeerust’ uit de 19de eeuw momenteel een grondige opknapbeurt.

De architect en woontechnologie­leverancier IRS sloegen de handen in elkaar om het historisch pand om te toveren tot een complex met 12 luxe-appartementen die de naam ‘zeerust’ alle eer zullen aandoen. Want rust zullen de bewoners zeker krijgen dankzij de hoogtechnologische woontechnologie van IRS. Boris Wouters: “Het Nederlandse bedrijf IRS bouwt al 15 jaar luxueuze woontorens in grote Nederlandse steden waarin ze een totaaloplossing aanbieden op het vlak van domotica.

Zowel de afzonderlijke appartementen als het wooncomplex zijn ‘intelligent’ gemaakt door technologische snufjes. Zo komt de lift automatisch naar jouw verdieping als je de ‘alles uit’ knop gebruikt bij het verlaten van je appartement. Bovendien kunnen de bewoners gebruik maken van extra diensten-aan-huis zoals een strijkdienst of een winkeldienst in samenwerking met de lokale winkels. Voor deze diensten bouwde IRS zijn ‘box-managementsysteem’ uit dat bestaat uit een aantal boxen in de lobby waarin de bewoners bv. hun wasgoed kunnen plaatsen of de winkelier de boodschappen kan

afleveren als de bewoners niet thuis zijn. De winkeliers krijgen toegang door een code en de bewoners krijgen bericht wanneer er voor hen iets in de boxen is afgeleverd.”

IRS en fifthplay Fifthplay en zijn moederbedrijf Niko hebben sinds kort een meerderheidsparticipatie in het Nederlandse IRS. Het concept van de slimme woning en diensten die IRS vandaag zeer lokaal rond de woontorens levert, wil fifthplay uitbreiden en ontdoen van zijn ‘luxueuze’ stempel en prijskaartje. Boris Wouters: “Wij willen een slimme woning creëren, op een eenvoudige en goedkope manier. Het idee is om toestellen in de woning van op afstand te besturen via de breedbandinternetverbinding in de woning en zo allerlei diensten te creëren. Onze rol hierin is het ontwikkelen van het enabling platform dat derde partijen toelaat diensten te leveren aan de consument.”

Hoe verkoop je een idee aan de markt?

‘Een enabling platform’ klinkt nogal conceptueel en dus besloot fifthplay een product op de markt te brengen dat het idee illustreert en de ‘derde partijen’ zou wakker schudden. Het ‘home monitor’ pakket, dat bestaat uit een draadloze camera en een ‘gateway’ die de brug vormt tussen de camera en de internetverbinding in huis, is trouwens mooi meegenomen voor de consument. Boris Wouters: “Je kan tot 9 camera’s laten communiceren met de gateway en de camerabeelden buitenshuis bekijken op elk toestel dat over een internetaansluiting beschikt zoals een laptop of pda. De consument kan het ‘home monitor’ pakket volgens zijn eigen noden gebruiken: bv. om de babysit, studerende kinderen, of het zieke paard in het oog te houden. De bewegingsdetector op de camera laat ook toe om er een beveiligingssysteem mee uit te bouwen waarbij bv. een sms gestuurd wordt zodra de camera bewegingen detecteert.”

“ We zijn geen productcompany, ook al ligt ons eerste product vandaag in Belgische en Nederlandse FNACwinkels.”

17 In te rCo n n e c t

0 7 -2 0 0 8

Bomma-proof Eenvoud staat centraal bij de toepassingen die fifthplay voor ogen heeft, en dat willen ze ook aantonen met het ‘home monitor’ pakket.

Boris Wouters: “Slechts een klein deel van de bevolking is technologiefreak. Als je dus echt wil doorbreken op de consumentenmarkt, moet je systeem eenvoudig te installeren en te gebruiken zijn. Het ‘home monitor’ pakket kan in 10 minuten geïnstalleerd worden. Zelfs onze oudere testpersonen slaagden hierin: ons pakket is bomma-proof.”

Zeker 25% van de ontwikkelingstijd werd besteed aan de gebruiksvriendelijkheid van de toepassing: o.a. het uitwerken van overzichtelijke installatieposters op basis van cartoons, en het ontwerp van een eenvoudige gateway met slechts een powerknop en enkele USB-poorten. Boris Wouters: “Deze investering in tijd en geld winnen we gemakkelijk terug door de weinige supportcalls die we nu krijgen. Er staan vandaag slechts twee mensen in voor de support.”

Doordachte strategie Fifthplay plant nog meer productlanceringen de komende maanden, onder andere een

18 In t erC o nne c t

07-2008

pakket met een draadloze bloeddrukmeter, met draadloze rookmelders, met glasbraakdetectoren enz. Boris Wouters: “We willen de markt blijven teasen door producten te lanceren die ons concept demonstreren in de verschillende marktsegmenten die we willen bespelen: veiligheid, gezondheid, huishouden en energie.”

Maar achter deze ‘slimme woning’ pakketten schuilt een doordachte strategie. Boris Wouters: “Het is niet onze bedoeling om producten en diensten aan te bieden in elk van deze sectoren.

Daar zouden we een leger aan mensen voor nodig hebben. Ons uiteindelijke doel is telecombedrijven te overtuigen de software die nu in de gateway zit, in te bouwen in hun internetmodem. Zo krijgen wij een grote verspreiding – bijna alle woningen beschikken vandaag over een internetmodem – en de telecomproviders, die vandaag sterk onder druk staan van

concurrenten, kunnen iets extra aanbieden bovenop hun internetverbinding. De telecombedrijven staan te springen om hun product te diversifiëren en op deze manier kunnen ze dat.”

Uniek terugverdienmodel Fifthplay wil samenwerken met telecomproviders om de ‘slimme woning’-software in elk huis te krijgen. Verder is het de bedoeling dat de telecomproviders op hun beurt samenwerken met bedrijven die diensten willen leveren aan de consument thuis: beveiligingsbedrijven, zorgleveranciers, winkelketens enz.

Boris Wouters: “In ons businessmodel hebben de telecomproviders er alle belang bij om zoveel mogelijk servicepartners aan hun internetmodem te koppelen. Door dit dataverkeer op hun internetverbinding kunnen ze immers extra inkomsten genereren. Wij vragen geld aan de telecomproviders voor het dataverkeer dat over ons core platform gaat door klanten die data of beelden bekijken.

“ Er zijn nu al derde partijen die ons concept begrijpen en er mee willen instappen.”

Internet en iets meer

Tripleplay, quadplay, fifthplay ‘Tripleplay’ verwijst naar de combinatie van computerdata, tv en telefonie. Alle internetverbindingen die je vandaag typisch in je woning hebt, zijn tripleplay-verbindingen. Enkele jaren terug werd ‘quadplay’ geïntroduceerd als de mobiele variant van tripleplay: computer, tv en telefonie op een mobiel toestel met internetconnectie. Boris Wouters: “En dan is er fifthplay. Het is misschien een beetje arrogant om te stellen dat wij de volgende ‘play’ hebben: extra diensten bovenop de standaardfunctionaliteit van de internetlijn. Maar het is een uitstekende naam omdat hij goed klinkt, ook internationaal, en onze preferred partners begrijpen direct wat we bedoelen.”

Het ‘home monitor’ pakket illustreert dit gedeeltelijk: de consument betaalt 5 euro per maand aan fifthplay om de camerabeelden te bekijken.”

Voor Niko is de cirkel rond Toen Niko in januari 2007 fifthplay oprichtte was dit met de bedoeling internationaal te groeien. Net als andere spelers in de markt van stopcontacten en schakelaars, ondervonden zij hoe moeilijk dit was door de landelijke regulariseringen en regels voor deze componenten.

Boris Wouters: “Als tweede teaser naar de markt brengen we eind dit jaar het ‘home control’ pakket uit. Het is een eenvoudig domoticasysteem dat bestaat uit onze gateway en een aantal sensoren en actoren (van Niko) die zowel in de woning als vanop afstand bediend kunnen worden. Door in de gateway (die de consument eventueel al heeft van zijn ‘home monitor’ pakket) een RF-stick te pluggen, kan de gateway communiceren met deze draadloze sensoren en actoren. En dan is de cirkel rond voor Niko: zij zullen hun productengamma uitbreiden naar bv. rookdetectoren, glasbraakdetectoren, waterbreukmelders en slimme stopcontacten die je vanop afstand kan aan/uitzetten. Via de diensten die

wij en derde partners leveren, ook internationaal, komen ook de Niko-componenten bij de consument terecht.”

Internationaal aanwezig zijn is voor fifthplay dan ook essentieel. Ze openden recent al kantoren in Londen en de VS en bereiden vestigingen voor in Duitsland, Frankrijk en Scandinavië.

Boris Wouters: “Ook om internationaal door te breken, is het belangrijk eerst in eigen land te slagen. Tegen alle verwachtingen in, zijn er nu al derde partijen die ons concept begrijpen en er mee willen instappen. Als de telecomproviders en servicepartners snel toehappen zou de consument binnen het jaar kunnen beschikken over een pallet aan diensten via de internetmodem in huis.” p

Fifthplay en IMEC werken samen in het IBBT-project ‘Video Q-SAC’. Meer info: projects.ibbt.be/videoqsac

Hoe wordt je bedrijf een succes?

3 TIPS van Boris Wouters, fifthplay 1. Luister naar de markt Boris Wouters: “Vooraleer we startten met fifthplay hebben we veel tijd geïnvesteerd in marktstudies om na te gaan of er op de markt wel echt behoefte is aan ons concept. Met je technische brains kan je wel denken dat dit een geweldige oplossing is, maar de markt bepaalt uiteindelijk of je al dan niet slaagt als bedrijf.”

2. Verzamel een goed team achter je Boris Wouters: “Fifthplay kan rekenen op een ongelooflijk goed en uitgebalanceerd team. Vandaag werken we met 20 mensen waarvan de helft van Cisco afkomstig is.

Zij zijn vertrouwd met IP-netwerken en kunnen gemakkelijk de volgende stap zetten naar extra functionaliteit bovenop de IP-lijn. Ook geeft het je extra credibiliteit bij partners als ze je kennen als ex-Cisco. Verder hebben we ook mensen met ervaring in de verschillende sectoren: de bouwsector, de dienstensector en de technologiesector.”

3. Wacht het juiste tijdstip af om van je te laten horen Boris Wouters: “Je kan beter over­deliveren en underpromisen. Wij hadden al langer ons concept uitgewerkt, maar zijn er pas mee naar de markt gegaan als het eerste product (de home monitor) klaar was.

Het gebruiksvriendelijk maken van het product heeft veel tijd in beslag genomen, maar het plaatje moest helemaal kloppen om ons concept duidelijk te maken aan de partners.”

19 In te rCo n n e c t

0 7 -2 0 0 8

RoHS blijft voor kopzorgen zorgen Na loodvrije benzine leken ook loodvrije soldeerverbindingen een logische stap naar een beter milieu. Maar de overstap naar loodvrij blijft voor problemen zorgen, onder andere door exotische microscopische structuren die je systeem onverwachts kunnen kortsluiten.

S

inds de jaren ’50 bestaan soldeerverbindingen in de elektronica uit een legering van lood en tin. Lood bleek de ideale oplossing voor het probleem van ‘whiskers’: microscopisch fijne metaalkristallen die groeien op o.a. zuiver tin. Zuiver tin wordt veelvuldig gebruikt als soldeerbare afwerking op componentpootjes. Wanneer deze tin-kristallen van de ene stroomdragende component naar de andere groeien, ontstaat kortsluiting.

Lood weg, whiskers terug Sinds 2006 verbiedt Europa het gebruik van lood in o.a. soldeerverbindingen. Het lood zou via het grondwater bij de mens terechtkomen door het dumpen van elektronische apparaten en zo onze gezondheid aantasten. Ondertussen voeren ook niet-Europese landen zoals Japan en China wetgeving in die het gebruik van lood en andere gevaarlijke stoffen in elektrische apparaten reglementeert.

Met het verdwijnen van lood uit soldeerverbindingen, hebben de tin-whiskers opnieuw vrij spel. Op hun palmares staan al enkele indrukwekkende ‘rampen’: een kerncentrale in Connecticut wordt stil gelegd na kortsluiting van een circuit dat de druk moet meten; De Galaxy IV-communicatiesatelliet valt uit na amper vijf jaar; Swatch moet een lading horloges terugroepen tegen een kost van ongeveer een miljard dollar; de US Food and Drug Administration moet een lading pacemakers terugroepen.

Wat is RoHS? RoHS staat voor Restriction of Hazardous Substances en verwijst naar een Europese wet die de lidstaten vanaf 1 juli 2006 beperkt in het gebruik van de gevaarlijke stoffen lood, kwik, cadmium, zeswaardig chroom en de twee vlamvertrager families PBB en PBDE in elektrische en elektronische apparaten.

Critici stellen zich dan ook grote vragen bij het bannen van lood uit soldeerverbindingen. Zal de kortere levensduur van de elektronische apparaten niet nog meer milieuproblemen met zich meebrengen? Ondertussen zoekt de onderzoekswereld verder naar loodvrije materialen die een evenwaardig alternatief zijn voor de loodhoudende. Fabrikanten en gebruikers zullen nog een tijdje moeten leren omgaan met het fenomeen van tin-whiskers. p

Geert Willems

20 In t erC o nne c t

07-2008

Een alternatieve route

Collectief Onderzoek IMEC en Sirris hebben samen een Collectief Onderzoeksaanvraag (naam CO-PBA-DfX) ingediend bij het IWT met als doelstelling richtlijnen op te stellen voor het ontwerpen en kwalificeren van elektronische assemblages (PBA).

Het IWT heeft dit allereerste Collectief Onderzoeksproject voor de elektronicasector positief ontvangen. Het project zal van start gaan op 1 oktober 2008.

Het Electronic Design & Manufacturing (EDM) initiatief – dat een goed jaar geleden van start ging om kenniscentra en bedrijven samen te brengen rond het thema elektronisch ontwerp, kwalificatie en productie – kan nu verder uitgebouwd worden. Bedrijven worden uitgenodigd om actief te participeren in het Collectief Onderzoekswerk als kernlid van de EDM-groep en als lid van de gebruikerscommissie van CO-PBA-DfX. Meer dan 20 Vlaamse bedrijven hebben reeds interesse betoond om te participeren in de EDM-werking.

Verbod op sommige gebromeerde vlamvertragers Het Europees Hof van Justitie vernietigde recent de uitzondering in de RoHS-regelgeving op het gebruik van de decaBDE-vlamvertrager. Dit betekent dat vanaf 1 juli 2008 het gebruik van alle PBDE (polygebromeerde difenylether) vlamvertragers inbegrepen decaBDE (opnieuw) verboden is in elektronische apparatuur die onder de RoHS-regelgeving valt.

DecaBDE wordt o.a. gebruikt in tv-toestellen.

Eén adres voor loodvrije kopzorgen Dankzij de steun van IWT Vlaanderen, kon Geert Willems aangesteld worden als voltijds adviseur voor bedrijven die advies willen bij de omschakeling naar loodvrije producten of processen. Het initiatief past in de technologische dienstverlening van Sirris en kan rekenen op de steun van ervaren onderzoeksgroepen op IMEC. Meer info: www.rohsservice.be

Voor meer info contacteer Geert Willems: Geert.Willems@imec.be, 0498/91.94.64

21 In te rCo n n e c t

0 7 -2 0 0 8

Internet en iets meer

Het web: klant is koning Wat is web 2.0 en in welke richting evolueert web 3.0? En hoe kunnen bedrijven hiermee aan de slag? Aan het woord zijn Nico Verplancke, Program Manager voor nieuwe media en e-government van IBBT, Pieter Jan De Queker, Marketing Manager van Ideaxis en Hermien Raedts, Account Manager van Ideaxis.

D

e internetgebruiker evolueert, en met hem ook het internet. Waar we vroeger op zoek gingen naar wat het web te bieden had, worden we vandaag de dag veel actiever betrokken bij dat web. We kunnen zelf onze bijdrage leveren aan de inhoud en doen dit ook volop: typische web 2.0 fenomenen zoals Youtube en Wikipedia kennen een enorm succes. Maar dat succes zorgt er ook voor dat de hoeveelheid informatie op het internet explosief toeneemt. We vinden steeds moeilijker onze weg en de klassieke zoekmachines op basis van zoektermen (zoals Google) voldoen niet meer. De nood aan structuur groeit. Web 3.0 is de toekomstvisie van het intelligente web dat ons begeleidt in het vinden van onze weg, en dit door meer als de mens zelf te gaan denken, door logische verbanden te leggen en informatie te interpreteren.

Maar wat betekent die internetevolutie nu voor bedrijven en welke kansen biedt ze naar innovatie en groei?

22 In t erC o nne c t

07-2008

Web 2.0: De gebruiker aan de macht Sinds het ontstaan van het internet is het aantal gebruikers explosief toegenomen. Die gebruikers zijn niet meer de ‘techies’ die zich niet storen aan technische websites omdat ze over voldoende achtergrond beschikken, het zijn de gewone mensen. Het is dan ook logisch dat er druk is vanuit de vraagzijde om gebruiksvriendelijke interfaces te bouwen die geschikter zijn voor een groot publiek.

Continu innoveren De big bang approach waarbij je 5 jaar in je hok kruipt, allerlei onderzoek doet en met een fantastisch resultaat naar buiten komt dat naar jouw mening perfect voldoet aan wat de markt vraagt, behoort tot de verleden tijd. Vandaag de dag is er een enorme massa aan informatie op het internet aanwezig en bestaan er voor alle soorten toepassingen wel minstens 10 verschillende websites.

Internetgebruikers kunnen dan ook kiezen waar ze hun informatie vandaan halen, en de concurrentie voor de aandacht van de

gebruiker is enorm. Daardoor kan je je als website tegenwoordig veel minder fouten permitteren en moet je er voor zorgen dat je eruit springt. Nico Verplancke: “Mensen nemen het niet meer dat een website twee maanden lang exact hetzelfde blijft.

Door gebruikers voortdurend iets nieuws aan te bieden hou je hun fascinatie en hun bezoek vast. Op vlak van services biedt dit ook kansen naar innovatie: in samenspraak met je gebruiker kan je je product continu uitbouwen en verbeteren. Waar een ‘bètaversie’ vroeger iets was wat je in de kast verborg, is ‘perpetual bèta’ nu een label dat wijst op innovatie.”

Open dialoog met de gebruiker Web 2.0 betekent ook dat je in open dialoog treedt met je gebruiker. Dit niet alleen omdat de gebruiker dat tegenwoordig verwacht, maar ook omdat je daar als bedrijf beter van wordt. Hermien Raedts: “Ideaxis ontwikkelde bijvoorbeeld in 2002 een community website voor Palm. Hier konden gebruikers zich registreren en deelnemen

aan spelletjes en wedstrijden. ‘User experience’ stond hierbij centraal. Voor Palm bleek deze website het ideale middel om op heel korte tijd het profiel van de Palmdrinker te achterhalen, wat hem interesseert, hoe oud hij is, … en daarop zijn marketingcampagnes af te stemmen.” Maar bedrijven kunnen ook een stapje verder gaan. Zo wil de Deense speelgoedfabrikant Lego binnenkort een virtuele wereld lanceren op zijn website: Lego Universe. Daar kunnen kinderen zelf ontworpen huizen, voertuigen en figuurtjes ‘tot leven brengen’. Maar dit is niet alleen leuk voor de kinderen, ook voor Lego liggen hier groeikansen: de zelf ontworpen digitale creaties kunnen namelijk op maat gemaakt worden en aan huis geleverd.

Een andere mogelijkheid om met je gebruikers te communiceren is de blog. Toch is het concept blog niet noodzakelijk een web 2.0 fenomeen. Het fenomeen van de dagboekblogs bestaat al jaren. Nico Verplancke: “Blogs zijn slechts een web 2.0 fenomeen als ze gebruikt worden in het kader van

open communicatie en dialoog.

Zoals een krant die zijn interne werking opengooit, waar de journalisten in dialoog treden met de buitenwereld en van lezers reactie krijgen op artikels. Of online diensten zoals Flickr (www.flickr.com) die er prat op gaan dat ze continu in dialoog gaan met hun gebruikers.”

Pieter Jan De Queker: “Web 2.0 in het extreme doortrekken, betekent de vrijheid en macht helemaal aan de gebruiker laten.

Als bedrijf bied je dan enkel een kader aan en stimuleer je de gemeenschap van klanten, medewerkers, partners en leden, … om dat kader in te vullen. Voorbeelden hiervan zijn recenserende blogs en netwerksites.”

Recenserende blogs zoals Digg (www.digg. com) en Slashdot (www.slashdot.org) zijn onafhankelijke sites waar iedereen terecht

kan om zijn eigen mening over een bepaald thema of product te ventileren. Nico Verplancke: “Die sites spreken een heel wijd publiek aan en kunnen in hun niche een ongelofelijk belangrijke stem hebben naar evaluatie van nieuwe producten of naar het opzetten van campagnes of protestacties. Bedrijven realiseren zich tegenwoordig dan ook heel goed hoe belangrijk het is om op een toppagina van zo’n blogsite aan bod te komen, en richten zich vaak direct naar dergelijke opinion makers.”

Ook professionele netwerken zoals Linkedin zijn tegenwoordig heel populair. Ze zijn een middel om met mensen binnen je vakgebied in contact te komen, maar ook om over carrières heen in contact te blijven. Ze blijken ook een zeer interessant instrument voor recruiters. Maar het gevaar schuilt in het grote aanbod. Nico Verplancke: “Mensen hebben geen zin om 20 keer hetzelfde profiel in te vullen. Er is dus zeker zoiets als ‘social

23 In te rCo n n e c t

0 7 -2 0 0 8

KMO-it is een gesubsidieerde instelling die onafhankelijk advies geeft over bedrijfs­informatisering en -communicatie, en dit aan een zeer KMO-vriendelijk tarief. IMEC, Sirris en UNIZO zijn haar structurele partners. KMO-it begeleidt bedrijven bij het vernieuwen van hun website of bij vragen over communicatiecampagnes via het internet. Bedrijven kunnen bij KMO-it ook terecht voor het opstellen van een e-business plan: Wat zijn de concrete behoeften? Hoe kan het best aan die behoeften beantwoord worden? Met welke knelpunten moet ik rekening houden? Welke kosten zijn eraan verbonden? Over welke periode moet ik die acties plannen? Waar kan ik de investeringen terugverdienen?

Meer informatie is terug te vinden op www.KMO-it.be

network overdose’, waardoor je als nieuwe speler steeds origineler uit de hoek moet komen om nog gebruikers aan te trekken.

Niets is zo oninteressant als een leeg social network.”

Pieter Jan De Queker: “Zo’n netwerksite kan je heel wat opleveren, maar dan moet je je profiel zo uitgebreid mogelijk en zo publiek mogelijk maken. Dat houdt echter ook een risico in qua privacy. Mensen zijn er zich niet altijd van bewust hoeveel informatie ze op die netwerksites plaatsen, maar alles op het internet is ook zoekbaar en vindbaar voor iedereen. Als je iets op internet plaatst, ben je de controle erover kwijt.”

Web 3.0: Intelligentie van het web Intelligent zoeken Vandaag de dag vinden we informatie op het internet aan de hand van zelf ingegeven zoektermen. We moeten dan eerst een vertaling maken tussen onze reële zoekvraag en een semantische invulling van die zoekvraag, en daarna ook nog eens de resultaten doorzoeken. Pieter Jan De Queker: “Zoeken op sleutelwoorden heeft zijn beperkingen.

24 In t erC o nne c t

07-2008

www.imec.be Deze zomer lanceert IMEC zijn nieuwe website. Die werd ontwikkeld in samenwerking met Kunstmaan en Ideaxis. Web 2.0 aspecten zijn bijvoorbeeld het gebruik van tags (trefwoorden die aan een bepaalde inhoud beantwoorden), en inhoudgerelateerde links en downloads om de informatie op de website te structureren zodat ze beter vindbaar is voor verschillende gebruikersprofielen.

Wanneer je nu bijvoorbeeld de zoekterm ‘e-mail marketing’ invoert in Google krijg je een resultatenlijst van bedrijven die dit aanbieden. Dit is het gevolg van Search Engine Optimization. Het is daardoor heel moeilijk om een specifieke niet-commerciële vraag hierover uit de resultatenlijst te filteren.”

die Amazon maakt, is niet eens zo slecht: er zitten vaak suggesties bij die je inderdaad interessant vindt, maar waar je zelf niet aan gedacht zou hebben omdat je vastzit in je vaste zoektermen. Hermien Raedts: “Sommige dingen horen bij elkaar, ook al zit er niet automatisch dezelfde inhoud achter.”

We willen dus steeds meer gaan zoeken zoals we dat ook in onze hersenen doen, op basis van ideeën, thema’s, concepten, beelden, …

Pieter Jan De Queker: “Mensen zeggen niet wat ze denken en doen niet wat ze zeggen.

We kennen soms onze eigen voorkeuren en interesses niet of kunnen die heel moeilijk onder woorden brengen. Web 3.0 ligt in de evolutie naar computers die er zelf in slagen om intelligent om te gaan met de dingen die we wensen en willen en dus om onze gedachten beter te interpreteren.”

Ook bij Ideaxis evolueren ze in die richting en onderzoeken ze momenteel de mogelijkheden van het versturen van nieuwsbrieven op basis van het profiel en het klikgedrag van de abonnee. Pieter Jan De Queker: “Als je steeds op een bepaald tijdstip je nieuwsbrieven leest willen we daar rekening mee houden bij het verzenden van onze nieuwsbrief. Of als je steeds bepaalde thema’s aanklikt, dan willen we onze nieuwsbrief iets meer laten aansluiten bij jouw interesses.”

Hermien Raedts pikt in: “Amazon evolueert nu al in die richting. Als je in Amazon een bepaald item aanklikt, zal de site je automatisch linken aan andere resultaten die ook interessant kunnen zijn. Die interpretatie maakt Amazon op basis van het klikgedrag van bezoekers voor jou.” En de interpretatie

Enhanced reality Nico Verplancke: “Er worden steeds meer verschillende soorten gegevens zoals beelden, geografische data, teksten, … gecombineerd met/in open online diensten (beter bekend als mash-ups). Meer en meer zullen we ook nieuwe intuïtieve interfaces voor dit soort diensten zien verschijnen, zoals bijvoor-

beeld virtuele 3D-voorstellingen van reële of onbestaande locaties als toegangspoort voor diensten en informatie.”

De kruidenier op de hoek Hermien Raedts: “Privacy gevoeligheden kunnen een belangrijk struikelblok zijn in het kader van web 3.0., meer profielgebaseerd zoeken en enhanced reality. We moeten hier zeer voorzichtig mee omspringen, maar ook de wetgeving heeft hier een belangrijke taak.

Vraag is of de wetgeving klaar is om ook op die tendensen in te spelen?”

Pieter Jan De Queker nuanceert: “We moeten zeker niet de illusie hebben dat we vroeger anonieme levens leidden, want dat is niet zo. Vroeger wist de kruidenier op de hoek ook wanneer je zwanger was, hoeveel kinderen je had, hoe je grootmoeder heette, … We komen van dorpsgemeenschappen waar iedereen alles van elkaar wist. Alleen zit die kennis nu niet meer bij de kruidenier maar op het web, dat komt minder sympathiek over.” p

IBBT

IDEAXIS en Addemar

IBBT, het Instituut voor Breedbandtechnologie, is een onderzoeksinstituut met als focus ICT en is actief in e-health, e-governement, nieuwe media en mobiliteit & logistiek. In de IBBT onderzoeksprojecten werken bedrijven, overheden en gebruikersorganisaties samen met onderzoekers uit de verschillende Vlaamse universiteiten en kennisinstellingen (waaronder IMEC). Dit onderzoek is niet enkel vraaggedreven, maar ook interdisciplinair door de combinatie van expertise in communicatiewetenschappen, recht, en technische disciplines zoals security, 3D, gebruikersinterfaces, netwerken, gedistribueerde software, ...

Ideaxis ontwikkelt bedrijfswebsites die heel veel informatie op een heel toegankelijke manier aan verschillende gebruikerstypes willen overbrengen. Bovendien biedt Ideaxis met Addemar ook een e-marketing platform aan waarmee bedrijven heel eenvoudig een eigen e-mail-campagne kunnen creëren, verzenden en analyseren.

Dit om efficiënte en meetbare communicatie met klanten, partners of werknemers te voeren.

Meer informatie is terug te vinden op www.ideaxis.com en www.addemar.com

Meer informatie is terug te vinden op www.ibbt.be

25 In te rCo n n e c t

0 7 -2 0 0 8

Hoera, er is file!

Beeldverwerking is een kunst Stijn Vandebuerie, Marketing & Communications Manager van Traficon: “We zijn actief op verschillende markten.

Zo hebben we Automatic Incident Detection systemen in tunnels, op snelwegen en op bruggen. Die systemen detecteren abnormaliteiten in het verkeer, gaande van gestopte voertuigen, voetgangers, gevallen lading en spookrijders tot rook.”

Omdat een beeld veel meer zegt dan woorden bekijken we camerabeelden van het voorbijrijdende verkeer op een splitsing in een tunnel in Madrid. Een wagen vergist zich van afslag, de chauffeur probeert zich nog te corrigeren maar verliest de controle over het stuur. Hij botst tegen de tunnelwand en blokkeert grotendeels de doorgang. Een achterligger weet nog net op tijd het obstakel te vermijden. We zien op het beeld een kader verschijnen rond de gecrashte auto.

Stijn Vandebuerie licht toe: “Dit is een potentieel zeer gevaarlijke situatie. Het Automatic Incident Detection systeem registreert binnen de 10 seconden de abnormaliteit. Daarop wordt er een alarm naar het verkeerscontrolecentrum gestuurd. Hier kan de operator de live-beelden van de camera raadplegen, de situ-

26 In t erC o nne c t

07-2008

Een alternatieve route

De file is voor veel mensen een dagelijkse sleur. Niet voor Traficon, Vlaamse KMO uit Wevelgem en de wereldtop op het vlak van videodetectie voor verkeerstoepassingen. “We hebben geluk dat het verkeer de laatste 20 jaar steeds drukker is geworden,” zegt Jo Versavel, Managing Director van Traficon.

atie inschatten, en onmiddellijk de juiste maatregelen nemen om het gevaar te weren. Zo kan de operator bijvoorbeeld een rijstrook in de tunnel afsluiten of op de Variable Message Signaling (VMS)-borden boven de weg het ongeluk aankondigen.

Stijn Vandebuerie: “We ontwikkelen ook systemen die detectie en management doen van het verkeer aan kruispunten. Bedoeling is om de doorstroom door de stad zo vlot mogelijk te maken. Voor deze toepassing hebben we de Traficam Vehicle Presence Sensor ontwikkeld. Dat is een vereenvoudigde en geïntegreerde toepassing waarbij camera en videodetectietechnologie in één systeem geïntegreerd zijn.” Jo Versavel, Managing Director pikt in: “Die integratie is op dit ogenblik alleen nog maar mogelijk voor minder complexe projecten, zoals het detecteren van verkeer aan kruispunten. Maar ook hier blijft beeldverwerking meer een kunst dan een wetenschap. Een wagen ’s nachts wordt gedetecteerd als twee koplampen, bij regen moet het systeem twee koplampen met grote reflectie op de baan detecteren en als het sneeuwt zie je vanalles voor je beeld passeren en moet het systeem daar toch nog de wagens tussen zien.”

We bekijken opnieuw een filmpje. De Traficam detecteert en karakteriseert elk voertuig dat voorbij een kruispunt rijdt. Stijn Vandebuerie: “Standaard kunnen verkeerslichten ingesteld

worden op bijvoorbeeld 1 minuut groen en 1 minuut rood. Maar wie heeft de frustratie nog niet meegemaakt dat hij aan een rood licht staat te wachten terwijl er uit de andere richting geen wagen aankomt. Op basis van de Traficam-gegevens kunnen verkeerslichten aangepast worden zodat ze op groen springen van zodra er geen verkeer meer uit de andere richting aankomt.”

“Een derde markt waarop Traficon actief is, is de real-time verzameling van algemene verkeersgegevens: hoeveel wagens passeren er, hoe snel rijden ze, enz. Dit was onze originele toepassing, waarvan wij oorspronkelijk dachten dat die het grootste succes zou hebben. Maar dit is uiteindelijk het kleinste marktsegment gebleken,” zegt Jo Versavel.

“Seeing is believing” Alle systemen van Traficon werken met ­videodetectie. Aan de basis ligt de Video Image Processing (VIP)-module. Die module bestaat uit een detectorkaart met een processor met software (algoritmes) die de beelden verwerkt en de informatie doorstuurt naar de operator in het verkeerscontrolecentrum.

IMEC en Traficon De eerste videodetectietechnologie werd 25 jaar geleden ontwikkeld door ESAT (K.U.Leuven) onder leiding van wijlen prof. Roger Van Overstraeten (later stichter en eerste algemeen directeur van IMEC), en aan Jo Versavel aangeboden voor de verdere uitwerking van commerciële toepassingen.

In een recenter verleden werkten IMEC en Traficon samen aan de FUGA-chip, een CMOS-sensor om geïntegreerde camera’s te maken. IMEC heeft ook een IWT-studie uitgevoerd naar draadloze communicatietechnologie in de videodetectiesystemen van Traficon en zal de mogelijkheden van verdere miniaturisatie van de Traficam onderzoeken. In het pas opgestarte IBBTproject VICATS werkt IMEC ook samen met Traficon rond videocompressie voor videodetectiesystemen.

Videodetectie heeft een aantal belangrijke pluspunten in vergelijking met andere verkeersdetectiesystemen zoals radarsystemen of controlelussen in het wegdek.

Videodetectietechnologie is een heel nauwkeurige technologie. De foutenmarge is veel

27 In te rCo n n e c t

0 7 -2 0 0 8

kleiner dan bijvoorbeeld bij radars of lussen.

Het is ook de snelste detectietechnologie. Een derde groot voordeel is dat, juist door met beelden te werken, je steeds visueel kan verifiëren wat er precies gaande is. Daardoor kan je gerichter maatregelen nemen. “Met lussen en radars kan je ook informatie krijgen, maar je krijgt geen beeld dus je weet niet wat er juist is gebeurd. Een beeld zegt veel meer,” verduidelijkt Stijn Vandebuerie.

De wereld is klein In 2004 ontving Traficon de “Leeuw van de export”-prijs van de Vlaamse overheid. Het bedrijf is dan ook ’s werelds nummer 1 in zijn eigen nichemarkt van videodetectie voor verkeerscontrole. Stijn Vandebuerie toont ons een taartdiagram: de Belgische markt vertegenwoordigt slechts 0,6% van de totale omzet van Traficon. “Ja, er is verkeersdetectie in België, maar in het buitenland staan ze al veel verder op het vlak van verkeersmanagement.

Onze omringende landen zijn al veel meer bezig met verkeer en verkeersproblematiek.

Zo investeert Nederland een heel stuk meer in verkeersmanagement, terwijl men er in België vooral veel over praat. Toch hebben we recent een belangrijk project afgerond op de ring van Antwerpen. Daar hebben we een Automatic Incident Detection-systeem geïnstalleerd met meer dan 300 camera’s.” “Onze belangrijkste afzetmarkt is de Verenigde Staten. We willen dan ook op termijn onze klanten volgen en wie weet verhuizen we een deel van onze productie en zelfs R&D naar de Verenigde Staten,“ zegt Jo Versavel.

28 In t erC o nne c t

07-2008

Jo Versavel

Stijn Vandebuerie

Open innovatie Jo Versavel: “In de snel evoluerende hightech markt is stilstaan achteruitgaan. Daarom zetten we hoog in op onderzoek en ontwikkeling. We stimuleren onze ingenieurs om zich zo goed mogelijk bij te scholen en onderstrepen het belang van creativiteit. Maar we kunnen niet meer alles zelf doen. We geloven heel sterk in open innovatie en zijn continu op zoek naar partners (universiteiten, onderzoekscentra, bedrijven) om onze technologie bij te schaven om tot betere producten te komen, en om steeds nieuwe producten op steeds kortere termijn te kunnen ontwikkelen. Zo denken we in de nabije toekomst aan mobiele videodetectiepanelen, die ingezet kunnen worden bij wegwerkzaamheden, en aan systemen die monitoren of de pechstrook vrij is, zodat die kan opengesteld worden voor verkeer tijdens de piekuren.”

dan moeten de flitslichten niet aan,” illustreert Jo Versavel. Verdere verfijning van de detectiealgoritmen moet tot performantieverbetering leiden, omdat in sommige gevallen die extra detectie heel belangrijk kan zijn. En verkleining van de VIP-module moet toelaten om meer en meer geïntegreerde producten te maken met sensor en intelligentie (beeldanalyse) binnenin de camera. Die integratie heeft een boel voordelen, zoals minder storing, minder datatransmissie en een betere controle. En ook draadloze technologie heeft zijn intrede gedaan in Traficons videodetectiesystemen. De Traficon 3rd generation VIP is uitgerust voor draadloze communicatie. Hieraan is heel wat onderzoek voorafgegaan naar betrouwbare, foutloze, laagvermogen draadloze communicatie.

Draadloze communicatie tussen een videodetector langs de weg en het verkeerlicht 100 meter verder kunnen een significante kostenbesparing betekenen, als je weet dat een kabel van 100 meter al gauw 25.000 euro kost.

Maar ook op technologisch vlak staat Traficon niet stil. De toekomst is intelligenter, performanter, kleiner en draadloos. “Vandaag de dag detecteren onze systemen voorbijlopende voetgangers op basis van hoogte en breedte.

Maar we willen auto’s, fietsers en voetgangers op een meer intelligente manier onderscheiden. Bijvoorbeeld door interpretatie van hun gedrag: als een voetganger van richting verandert of vertraagt bij het naderen van een zebrapad betekent dit dat hij zal oversteken, dan kan een flitslicht geactiveerd worden dat automobilisten waarschuwt dat er een voetganger wil oversteken. Maar als die voetganger niet vertraagt of niet van richting verandert,

Jo Versavel: “We hebben de technologie in ons voordeel: door de toenemende communicatie- en beeldcompressietechnieken kunnen beelden steeds sneller en naar eender waar in de wereld verstuurd worden. Dat was vroeger niet mogelijk. Maar ook de maatschappelijke evoluties zijn ons goedgezind: veiligheid wordt steeds belangrijker, en we hebben het geluk dat het verkeer steeds drukker is geworden.” p

Nieuwtjes

Vervolg van pagina 15:

‘Waar hang ik mijn tv?’

Radiofrequenties te koop Radiogolven kan je dan wel niet zien, toch zijn ze een schaars bezit van elk land, dat goed moet beheerd worden. Nationale en internationale overheidsinstanties (bv. BIPT voor België, FCC voor de VS) bepalen welke frequenties voor welke toepassingen mogen gebruikt worden. Deze frequenties kunnen licensed of unlicensed zijn. De unlicensed frequenties kunnen vrij gebruikt worden mits je je houdt aan bepaalde regels (bv. zendvermogen). De licensed frequenties worden te koop aangeboden aan geïnteresseerde partijen. Zeer gegeerde frequenties worden zelfs geveild. Zo werd in de VS onlangs een recordopbrengst van 20 miljard dollar behaald bij de veiling van het 700MHz-spectrum. Deze frequenties waren in handen van televisiestations, maar kwamen vrij nadat de VS op 18 februari de definitieve overstap maakte naar digitale tv.

Een fietser met pinkers Ook in de wereld van intelligent textiel is men bekommerd om de veiligheid van fietsers. Een Amerikaanse ingenieur ontwikkelde een jas met ingebouwde LEDs op de rug die de fietser als richtingaanwijzer kan gebruiken.

Meer info: www.talk2myshirt. com, zoekterm ‘cycling jacket’

IMEC maakt goedkope 60GHz-chip Om de 60GHz-frequentieband succesvol te kunnen gebruiken in consumententoepassingen is een goedkope, energiezuinige en in massa te produceren 60GHz-radiochip nodig. IMEC zette alvast een eerste stap in de goede richting met de ontwikkeling van een 60GHz-radio-ontvanger op basis van silicium en het standaardproces voor chipproductie (CMOS). 60GHz-chips worden normaal gemaakt op basis van het duurdere galliumarsenide.

De CMOS 60GHz-ontvanger beschikt over meerdere antennes.

De antennes zijn zeer belangrijk bij de 60GHz-frequentieband omdat bij hogere frequenties de signaalverliezen groter worden.

Het doel is om antennes te ontwikkelen die hun energie in één richting bundelen (beamforming) in plaats van de hele ruimte te bestrijken, met zo weinig mogelijk energieverlies in de antenne zelf.

29 In te rCo n n e c t

0 7 -2 0 0 8

Openbedrijvendag 5 oktober 2008 Meer info: www.openbedrijvendag.be Visionair Seminarie ‘Emotionele controle en gedragsvoorspellingen’ 9 oktober 2008 Meer info: www.imec.be/visionair of www.leuveninc.be/events Adhesion science and technology 8 en 9 december 2008

Coatingevenement was groot succes Op 14 mei organiseerde IMEC het evenement ‘coatings en nieuwe materialen’ voor Vlaamse bedrijven. Aan de hand van demo’s en posters werd IMEC’s expertise op het vlak van depositietechnieken, reinigingsmethoden, oppervlaktefunctionalisatie enz. getoond. Meer dan 130 bedrijven kwamen een kijkje nemen.

Meer info: www.imec.be/mtc Annual Research Review Meeting (ARRM) 16 en 17 oktober 2008

Kon je er niet bij zijn?

Bekijk de presentatie van het evenement op www.imec.be/mtc/coatingevenement.htm

Meer info: www.arrm.be Bottom-up and top-down nanotechnology 12 tot 14 november 2008 Meer info: www.imec.be/mtc Flanders’ FOOD Technology Day 2008 6 november 2008 Meer info: www.fftd2008.com Science Tunnel 23 augustus tot 10 oktober 2008 Meer info: www.sciencetunnel.be

30 In t erC o nne c t

07-2008

Hoogtechnologisch opnamesysteem voor MTC IMEC’s trainingscentrum MTC heeft sinds begin dit jaar een hoogtechnologisch opnamesysteem (MediaSite) in gebruik waarmee seminaries en cursussen worden opgenomen.

Voor vragen over opgenomen seminaries kan je terecht op training@imec.be

In elk nummer van InterConnect laten we iemand van IMEC aan het woord die op een of andere manier samenwerkt met de Vlaamse industrie.

In dit nummer: Steven Sanders.

Steven Sanders is ingenieur bij de systeeminnovatiegroep SITEX in Ieper. Hij vertaalt IMEC’s onderzoeksresultaten rond draadloze communicatie, intelligente sensoren en laagvermogentechnologie naar praktische toepassingen en transfereert die kennis naar innoverende Vlaamse bedrijven.

Welk product had je graag zelf gemaakt?

De iPod. Een prachtig product omdat het op zoveel verschillende niveaus innovatief is. Dit product is het neusje van de zalm op het vlak van geheugentechnologie en vermogenoptimalisatie. Ook het design is perfect doordacht: je kan in principe een iPod tekenen met maar 3 volle lijnen en meer dan 70% van de mensen zal dit herkennen als een iPod. Ten slotte is er ook het servicemodel iTunes: een mp3-databank waarmee Apple ook nog eens tegen betaling muziek aanbiedt. “Taste and brains go a long way!”

Wat is volgens jou het ‘gat in de markt’?

Ik ben ervan overtuigd dat in de muziekindustrie de opportuniteit ligt in het aanbieden van meerwaarde door ‘community’ technologie. Wie bijvoorbeeld een cd koopt, krijgt ook een elektronisch gadget dat de mogelijkheid geeft om actiever betrokken te worden bij concerten, in contact te komen met mensen met dezelfde interesse, extra merchandising te ontvangen, … kortom het elektronisch opschroeven van het ‘community gevoel’. Hoe je dat concreet invult is natuurlijk een andere vraag, maar wees gerust, er wordt over nagedacht!

Steven.Sanders@imec.be

Favoriete cd

Metal: A Headbanger’s Journey. Een wilde rollercoaster rit doorheen de geschiedenis van de heavy metal subcultuur. Voor velen een wereld vol ruwe bolsters (met blanke pit weliswaar), maar achter de schermen een zeer creatief en boeiend gebeuren!

“Smile and bang your head!”

Als je een bedrijf zou oprichten, wat zou de kernactiviteit zijn?

Ik zie dat er in Vlaanderen een markt is voor engineeringbedrijven die elektronica op maat maken met technologie die vandaag net op de markt is. Veel Vlaamse bedrijven willen innoveren op langere termijn maar hebben ook morgen al hun eerste product nodig. Mijn engineeringbedrijf zou op specifieke vragen van bedrijven de bestaande technologieën rond draadloze communicatie, intelligente systemen en laagvermogen systemen integreren in een product op maat, verpakt in een mooi design. Kortom, een short-term engineering-house vertaling van onze SITEX groep.

Met welke persoon uit de bedrijfswereld zou je graag een lange treinreis maken?

Een technisch directeur van een formule I-bedrijf. Ik zou wel eens willen weten hoe in die wereld wordt omgegaan met technologische vooruitgang, en dit onder grote tijdsdruk. Ook het feit dat zij steeds geconfronteerd worden met de terugkoppeling van de praktische toepassing is zeer interessant: Wat blijft er nog over van de technologie nadat je systeem 2 uur aan zeer extreme condities blootgesteld is geweest?

31 In te rCo n n e c t

0 7 -2 0 0 8

Bent u een KMO met een idee?

Loopt u als KMO al een tijdje op een idee te broeden? Heeft u een innovatieplan waarvan u denkt dat het een grote impact zal hebben? Vraagt u zich af of uw innovatie uitvoerbaar is? Wil u uw dromen graag omzetten in daden?

De KMO-Innovatiecel van Imec werd speciaal opgericht om KMO’s verder te helpen met hun innovatieplannen. Onze medewerkers beantwoorden uw vragen, buigen zich over uw idee en gaan samen met u op zoek naar de juiste aanpak.

Voor meer informatie hierover kan u terecht bij: vlaamseindustrie@imec.be

IMEC vzw RPR Leuven BTW BE 0425.260.668 Kapeldreef 75 B-3001 Leuven BelgiĂŤ www.imec.be