Nastoletnie matki Psychologiczne aspekty ciąży, porodu i połogu
Mariola Bidzan
Nastoletnie matki Psychologiczne aspekty ciąży, porodu i połogu
Oficyna Wydawnicza „Impuls” Kraków 2007
© Copyright by Uniwersytet Gdański, Gdańsk 2007 © Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2007
Recenzent: dr hab. Teresa Rostowska prof. dr hab. med. Jerzy Mielnik
Redakcja wydawnicza: Małgorzata Miller
Projekt okładki: Ewa Beniak-Haremska
Uniwersytet Gdański ul. Bażyńskiego 1A 80-952 Gdańsk
Publikacja została sfinansowana przez Wydział Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego
ISBN 978-83-7308-718-7
Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel. (012) 422-41-80, fax (012) 422-59-47 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2007
Spis treści
Wstęp ........................................................................................................
9
Występowanie zjawiska ........................................................................... 11 Psychologiczne problemy związane z dorastaniem ............................... 15 Inicjacja seksualna .................................................................................... 27 Medyczne aspekty ciąży, porodu i połogu u nastolatek ........................ 35 Sytuacja psychologiczna nastolatek w ciąży ........................................... 45 Społeczne aspekty ciąży, porodu, połogu nastoletnich dziewcząt ........ 65 Co dalej? .................................................................................................... 71 Bibliografia ............................................................................................... 79
życie jest szansą, chwyć ją...
Książkę dedykuję Odważnym i mądrym dziewczynom, które bez względu na trudności zdecydowały się w młodym wieku urodzić dziecko, aby uśmiech waszych dzieci rozpromieniał cały świat i abyście nigdy nie żałowały swojej decyzji... Waszym rodzicom i bliskim, aby uwierzyli w Was, w wasze serce, w wasze kompetencje... Tym, które stoją teraz w obliczu decyzji: co zrobić, i stawiają sobie pytanie: czy mogę być dobrą Mamą? Mojej przyjaciółce, Kasi, która wiele lat temu nie wahała się... Moim bliskim, szczególnie mężowi Leszkowi, córkom: Ilonie i Monisi, mamie i tacie, mojemu bratu Mariuszowi. Wszystkim moim studentom uczęszczającym na zajęcia fakultatywne „Psychologiczne aspekty prokreacji”, a także moim magistrantkom, w szczególności Monice Redzimskiej i Agnieszce Rhode, które nie bacząc na trudności, jakie niesie badanie nastolatek oczekujących dziecka, pełne zapału wędrowały od szkoły do szkoły, badały, mobilizowały i wspierały dziewczęta oczekujące dziecka, same będąc niewiele starsze od nich... Moim koleżankom i kolegom z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego oraz Instytutu Położnictwa i Chorób Kobiecych Akademii Medycznej w Gdańsku.
Wstęp
Mówiąc „matka”, rzadko mamy na myśli nastolatki, zwłaszcza we współczesnych realiach życiowych, gdy wzrasta liczba kobiet, które późno decydują się na macierzyństwo, często dopiero po 35. r.ż. Jeszcze kilkanaście lat temu uważano, że najkorzystniej dla kobiety jest urodzić pierwsze dziecko do 28. r.ż., obecnie ta granica wiekowa wydłużyła się. Odsuwanie decyzji o posiadaniu potomstwa wiąże się zapewne zarówno z tym, że żyjemy dłużej, jak i ze zmianą obyczajów oraz światopoglądu sporej części współczesnych kobiet, które sukces zawodowy i tzw. karierę stawiają wyżej niż posiadanie dzieci. Częściowo zmiana ta jest wymuszona sytuacją ekonomiczną i gospodarczą w wielu krajach. Stabilizacja finansowa rodziny przez większość osób uznawana jest za istotny czynnik w podejmowaniu decyzji o powiększeniu rodziny (Stam, 1992; Kowalewska i in., 2000). Ocenia się, że co dziesiąta późna ciąża to sukces medycyny w walce z niepłodnością (Kleszcz, 1997; Łuczak-Wawrzyniak i in., 2001; Skaźnik-Wikieł i in., 2003). Z doniesień wynika, że w grupie kobiet w wieku od 35 do 39 lat, będących w ciąży, dominują pierwiastki, natomiast wśród 40-latek i starszych kobiet – wieloródki, dla których jest to czwarta i kolejna ciąża (Kleszcz, 1997). Szacuje się, że w minionym dziesięcioleciu liczba dzieci urodzonych przez matki powyżej 35. r.ż. zwiększyła się o ok. 39% w porównaniu z wcześniejszymi latami (Nytko, 2001). Ocenia się, że w 2000 r. jeden noworodek na 12 miał matkę powyżej 35. r.ż. (Łuczak-Wawrzyniak i in., 2001). Zjawisko późnych ciąż spowodowało nieco mniejsze zainteresowanie problemem niezmiernie ważnym, jakim są ciąże nastolatek. Nie stanowią one wprawdzie tak dużego procentu, jak ciąże kobiet starszych, rodzących po 35. r.ż., niemniej z uwagi na wielorakie następstwa, szczególnie psychologiczne i społeczne, powinny się stać w dużo większym stopniu, niż ma to miejsce obecnie, obiektem zainteresowania nie tylko ginekologów
10 Wstęp
i położników, ale także psychologów, pedagogów, socjologów, księży, jak również szeroko rozumianego otoczenia nastolatek borykających się z tym problemem, a więc rodziców, dziadków, dalszej rodziny, przyjaciół, koleżanek i kolegów. Mała wiedza na temat ciąży, porodu i połogu u nieletnich, a co za tym idzie, niezrozumienie związanych z tym problemów, powodują tworzenie się stereotypów dotyczących nastoletnich matek. Utrudniają pracę z nastolatkami w ciąży bądź tymi, które już zostały matkami, oraz ich rodzinami, a tym samym pozbawiają je wsparcia, niezbędnego w ich sytuacji życiowej.