9 788380 956353
Monika Cabała Agnieszka Leśniak-Stępień Renata Szot Katarzyna Szyszka
Mut yzm w ybiórczy TRZY
SPOJRZENIA
Kraków 2019
CABALA_Mutyzm wybiorczy - Wyd.IV.indd 3
18.02.2019 09:22:04
© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2016
Recenzent: dr Karina Szafrańska
Redakcja wydawnicza: Aleksandra Adamczyk
Projekt okładki: Ewa Beniak-Haremska
Opracowanie typograficzne: Anna Bugaj-Janczarska
ISBN 978-83-8095-635-3
Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel./fax: (12) 422 41 80, 422 59 47, 506 624 220 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie IV, Kraków 2019
CABALA_Mutyzm wybiorczy - Wyd.IV.indd 4
18.02.2019 09:22:04
SPIS TREŚCI WSTĘP (Renata Szot) .......................................................................................... 7 ROZDZIAŁ PIERWSZY MUTYZM W UJĘCIU TEORETYCZNYM (Agnieszka Leśniak-Stępień) .................................................................. 9 Rys historyczny .................................................................................. 9 Mutyzm wybiórczy w XXI wieku ....................................................... 12 Terapia mutyzmu wybiórczego .......................................................... 15 ROZDZIAŁ DRUGI LILKA Z KRÓLICZEJ NORKI. OPOWIEŚĆ RODZICA (Monika Cabała) ..................................................................................... 17 ROZDZIAŁ TRZECI PO PROSTU KACPER. OPOWIEŚĆ DZIECKA (Monika Cabała, Agnieszka Leśniak-Stępień, Katarzyna Szyszka) ........ 29 ROZDZIAŁ CZWARTY JEDNO SPOJRZENIE. DWIE PERSPEKTYWY ....................................... 35 Dziecko z mutyzmem w szkole masowej (Monika Cabała, Agnieszka Leśniak-Stępień) ..................................... 35 Janek – chłopiec jak sopel lodu. Opowieść terapeuty (Katarzyna Szyszka) ............................................................................ 37 ZAKOŃCZENIE (Monika Cabała) ..................................................................................... 43 BIBLIOGRAFIA ......................................................................................... 45 O AUTORKACH ......................................................................................... 47
CABALA_Mutyzm wybiorczy - Wyd.III.indd 5
29.11.2016 06:16
WSTĘP Renata Szot
Codziennie wymieniamy szereg informacji i nie zastanawia nas, w jaki sposób się ze sobą komunikujemy. Wydaje nam się to bowiem oczywiste. Porozumiewanie się stanowi swoisty układ interakcji, który zachodzi między dwiema postaciami ze świata ludzi bądź zwierząt. Każda forma współdziałania opiera się na procesie komunikacji, który jest uznawany za podstawowy element funkcjonowania w danej grupie społecznej. Komunikowanie się umożliwia nie tylko organizację życia w konkretnej społeczności, lecz także przekazywanie informacji, na przykład: informowanie o zagrożeniu, wyrażanie uczuć i oczekiwań, deklarowanie potrzeb, wydawanie poleceń. Informacje te mogą być przekazywane w dwojaki sposób: werbalnie (słownie) oraz niewerbalnie. Proces komunikacji może jednak zostać zaburzony przez tzw. bariery komunikacyjne, które zakłócają efektywne porozumiewanie się między nadawcą a odbiorcą komunikatu, na przykład: stereotypy, różnice kulturowe, problem z rozszyfrowywaniem komunikatów werbalnych czy pozawerbalnych, a także bariery emocjonalne. Z pewnością każdy z nas w swoim środowisku poznał osobę, która mówi mniej niż jej rówieśnicy, a jednak większość społeczeństwa nigdy nie słyszała o mutyzmie wybiórczym. W Polsce, jak również poza granicami naszego kraju nadal brakuje zaktualizowanej i ujednoliconej wiedzy na temat tego zaburzenia oraz – co za tym idzie – możliwości uzyskania prawidłowej diagnozy oraz skutecznej terapii. Zarówno wśród rodziców, jak i terapeutów wciąż panuje wiele mitów na temat mutyzmu wybiórczego, skutkujących opinią, że jest on nieuleczalny. Niniejsza pozycja ma być próbą odczarowania stereotypów dotyczących etiologii, diagnostyki oraz terapii mutyzmu wybiórczego, a także próbą spojrzenia na to zaburzenie z różnych perspektyw: okiem rodzica, dziecka oraz specjalisty.
CABALA_Mutyzm wybiorczy - Wyd.III.indd 7
29.11.2016 06:16
ZAKOŃCZENIE Monika Cabała
Pomysł opisania mutyzmu wybiórczego kiełkował w głowach autorek od dłuższego czasu. W Polsce publikuje się niewiele książek na temat tego zaburzenia. Jest ono ciągle niezbadane, często mylone na przykład z autyzmem. Nie ma w naszym kraju dokładnych danych ukazujących, ile osób jest dotkniętych mutyzmem. Bo mutyzm dotyczy nie tylko dzieci. Zmagają się z nim nastolatki, a także osoby dorosłe, u których rozpoznano skrajną nieśmiałość. Sama jednostka chorobowa funkcjonuje dopiero od niedawna. Niniejsze opracowanie jest próbą spojrzenia na mutyzm wybiórczy z różnych perspektyw. Punktem odniesienia stało się dziecko, ponieważ to właśnie z dziećmi pracuje każda z nas. Nie ma dwóch osób z takim samym przebiegiem mutyzmu – nawet wśród bliźniąt są spore różnice w funkcjonowaniu. Autorki proponują podejście do tego zaburzenia z wielu stron. Inaczej widzi je rodzic dziecka – często towarzyszą temu emocje, poczucie winy czy wreszcie refleksje, w jaki sposób najlepiej mu pomóc. Inaczej patrzy dziecko – nie rozumie wielu mechanizmów, które nim kierują, nie potrafi samo poradzić sobie z niemówieniem, często rządzą nim emocje, których nie umie opanować; zdarza się, że winy szuka w sobie. Jako ostatnie zaprezentowano binarne spojrzenie specjalisty. Pierwsza część zawiera opis tego, z czym zmaga się dziecko w placówce przedszkolnej czy szkolnej. Opowieść o chłopcu jak sopel lodu pokazuje zaś spojrzenie terapeuty, który wyposażony w wiedzę staje się wsparciem dla dziecka i jego rodzica w zmaganiach z mutyzmem. To specjalista po dokładnym wywiadzie zaproponuje dziecku terapię uszytą na jego miarę, często z wykorzystaniem elementów różnych metod terapeutycznych. Mamy nadzieję, że udało się odczarować mity, które pokutują w środowisku, również wśród specjalistów. Często mutyzm wybiórczy to czubek góry lodowej – oprócz strachu przed mówieniem pojawiają się inne
CABALA_Mutyzm wybiorczy - Wyd.III.indd 43
29.11.2016 06:16
44
Zakończenie
trudności, które nie pozwalają dziecku funkcjonować tak jak jego rówieśnicy. Dobra współpraca rodzica i terapeuty jest niezbędna do tego, by stworzyć dziecku sprzyjające warunki do pracy nad sobą. Dzięki ich wsparciu będzie się ono mogło swobodnie komunikować, w pełni realizować siebie i swoje marzenia.
CABALA_Mutyzm wybiorczy - Wyd.III.indd 44
29.11.2016 06:16
O AUTORKACH Monika Cabała – neurologopeda, pracuje w jednym z krakowskich szpitali klinicznych w poradni logopedycznej, mama dziecka z mutyzmem wybiórczym. Agnieszka Leśniak-Stępień – neurologopeda, oligofrenopedagog, pracownik Zespołu Szkół nr 1 w Przysietnicy. Renata Szot – prezes Fundacji „Wchodzę w to!” zajmującej się między innymi propagowaniem problematyki mutyzmu wybiórczego oraz wsparciem osób związanych z tym zaburzeniem, mama dziecka z zespołem Aspergera. Katarzyna Szyszka – pedagog, pracownik Powiatowej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Złotowie, w której uruchomiono pierwszy w Polsce punkt konsultacyjny dla dzieci z mutyzmem wybiórczym i ich rodziców.
CABALA_Mutyzm wybiorczy - Wyd.III.indd 47
29.11.2016 06:16