rada-rodzicow-po-reformie-srodek.indd 3
2018-10-26 09:35:55
© Copyright by Grzegorz Całek, 2018
Korekta: Adam Czetwertyński Halina Jankowska Z powierzonych materiałów wydała Oficyna Wydawnicza „Impuls” ISBN 978-83-8095-578-3
Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel./fax: (12) 422 41 80, 422 59 47, 506 624 220 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie II zmienione, Kraków 2018
rada-rodzicow-po-reformie-srodek.indd 4
2018-10-26 09:35:55
Wprowadzenie Wspieraniem rad rodziców zajmuję się już od ponad dziesięciu lat, odkąd w Instytucie Inicjatyw Pozarządowych wystartowaliśmy z programem „Rodzice w szkole”. Przez ten czas przeprowadziliśmy wiele projektów skierowanych do rodziców, rad rodziców, nauczycieli oraz dyrektorów szkół i przedszkoli, a także urzędników samorządowych. Wzięło w nich udział kilka tysięcy osób z ponad 1200 placówek. Działaliśmy różnymi metodami. Przede wszystkim prowadziliśmy szkolenia, warsztaty, seminaria, konferencje, krótsze i dłuższe (i kilkugodzinne, i kilkudniowe), dla różnych odbiorców. Wydawaliśmy publikacje, pisaliśmy artykuły do czasopism fachowych. No i oczywiście rozmawialiśmy, doradzaliśmy, pomagaliśmy, konsultowaliśmy. Tak jest do dziś – nie ma tygodnia, a we wrześniu każdego roku nie ma dnia, abym nie otrzymał pytań (przez e-mail, media społecznościowe czy telefonicznie) dotyczących różnych aspektów funkcjonowania rad rodziców. Znaczna część pytań się powtarza, ale co i raz otrzymuję nowe – takie, które, mimo dziesięcioletniego doświadczenia, potrafią mnie zaskoczyć. Zastanawiałem się więc, jak to możliwe, czy setki szkoleń i idące już w tysiące nakłady poradników przełożą się kiedyś na znaczącą zmianę w wiedzy rodziców? Ale odpowiedź przyszła szybko jako oczywista i w zasadzie nie była zachęcająca: działania edukacyjne wśród rodziców nie mają końca. Z nimi jest trochę tak jak z całą otoczką wokół narodzin dziecka, ślubów czy pogrzebów – z tą różnicą, że te trzy to przede wszystkim niezły biznes dla tysięcy firm, a we wspieraniu rad rodziców musi wystarczyć przede wszystkim poczucie misji czy satysfakcja… Efektem setek szkoleń, konferencji, konsultacji, spotkań itd. była od początku lista pytań, która systematycznie się wydłużała i wciąż się wydłuża. Na każde pytanie zawsze starałem się i staram rzetelnie odpowiadać. Cierpliwie, a nawet z pewnym zafascynowaniem czy radością, że pojawiają się kolejne roczniki rodziców zaangażowanych w życie przedszkola lub szkoły, którzy chcą zrozumieć, jak działa rada rodziców, i pragną uczynić szkołę swojego dziecka jak najlepszą. Takich ludzi warto wspierać!
Rada rodziców po reformie edukacji
rada-rodzicow-po-reformie-srodek.indd 5
5
2018-11-01 23:46:36
Niniejszy poradnik jest więc zbiorem odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania. Kiedy na początku było ich kilkanaście, nie sądziłem, że zbierze się więcej niż 30. Gdy jednak przekroczyłem liczbę 50 pytań, zrozumiałem, że to nie koniec. Życie, zwłaszcza to szkolne, jest na tyle nieprzewidywalne i zaskakujące, że spodziewam się, iż za rok pytań będzie znowu więcej niż 81 zgromadzonych w niniejszej publikacji. Może ponad 100? Tym bardziej że żyjemy w bardzo ciekawych czasach, gdy system edukacji podlega takim zmianom, nad którymi, bądźmy szczerzy, nikt nie panuje. Gubią się rodzice i nauczyciele. A dyrektorzy i samorządowcy główkują, jak upchnąć w budynkach dodatkowe roczniki, zaś rady rodziców muszą zajmować się walką o elementarne sprawy, o godne i bezpieczne warunki do nauki dzieci. Być może jeszcze jednym ubocznym skutkiem reformy edukacji jest brak czasu na zajęcie się przez rodziców tym, co jest tak ważne – harmonijnym rozwojem szkoły. Wszak muszą oni walczyć o sprawy podstawowe. Przykre. Na koniec pragnę jeszcze nawiązać do tytułu – jak właściwie wygląda rada rodziców po reformie edukacji w roku 2017? Odpowiedź jest banalna: niemal dokładnie tak jak przed nią. Bowiem oprócz jednego przepisu dotyczącego kont bankowych (pytanie 29), inne regulacje nie uległy zmianie. Tyle tylko, że najważniejsze przepisy dotyczące rady rodziców odnajdziemy nie w artykułach 53–54, lecz 83–84. Można narzekać, że przy okazji tak fundamentalnej reformy nie poprawiono miejsca rady rodziców w systemie oświaty. Ale może jest odwrotnie – dobrze, że reforma nie dotknęła też rad rodziców… Grzegorz Całek
6
Rada rodziców po reformie edukacji
rada-rodzicow-po-reformie-srodek.indd 6
2018-11-01 23:46:36
1. Co to właściwie jest ta rada rodziców? To pytanie niby proste, ale odpowiedzi może być wiele – w zależności od tego, na ile formalnie podchodzimy do definiowania sformułowania „rada rodziców” albo co w jej funkcjonowaniu jest dla nas najważniejsze. Poniżej przedstawiam kilka propozycji, które zebrałem podczas różnych warsztatów dla rodziców. Ten zbiór z jego niesamowitą różnorodnością daje do myślenia. Rada rodziców to: – Grupa rodziców będących reprezentantami wszystkich rodziców uczniów danej szkoły i chcących działać na rzecz szkoły. – Umocowany w ustawie organ szkoły – niezależny od dyrektora szkoły i nauczycieli, decydujący o obliczu szkoły. – Jeden ze społecznych organów systemu oświaty. – Grupa rodziców, którym się chce. – Grupa ludzi, którzy mogą pomóc budować szkolną wspólnotę uczniów, rodziców i nauczycieli. – Bardzo pomocna grupa aktywnych, kreatywnych rodziców. – Ludzie, którzy po prostu chcą dobrej edukacji dla swoich dzieci. – Grupa szaleńców, których łączy wspólna pasja i marzenie o lepszej szkole. – Płaszczyzna dyskusji o przyszłości szkoły. – Szansa na budowanie szkolnej wspólnoty. – Niepowtarzalna okazja, aby wpłynąć na pozytywną zmianę w szkole naszego dziecka. – Możliwość do stworzenia lepszych warunków do nauki córki w szkole. – Pomysł na to, jak być pożytecznym i zrobić coś dobrego dla swojego dziecka. Definicji i powiązanych z nimi zadań może być dużo więcej, wszystkie one mają, jak sądzę, jeden wspólny element: uzmysławiają rodzicowi, że nie warto być biernym, że warto zaangażować się w życie szkoły.
Patrz także: odpowiedź na pytanie 80.
Rada rodziców po reformie edukacji
rada-rodzicow-po-reformie-srodek.indd 7
7
2018-11-01 23:46:36
Bibliografia Adrjan Beata, 2011, Kultura szkoły. W poszukiwaniu nieuchwytnego, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków. Bauer Joachim, 2015, Co z tą szkołą? Siedem perspektyw dla uczniów, nauczycieli i rodziców, Grupa Wydawnicza Literatura Inspiruje, Słupsk. Całek Grzegorz, 2014, Stowarzyszenie rodziców. Tworzenie. Rozwój. Wolontariat kompetencji, Instytut Inicjatyw Pozarządowych, Warszawa. Całek Grzegorz, Poraj Anna, 2011, Rodzice w szkole, przedszkolu, na osiedlu, Instytut Inicjatyw Pozarządowych, Warszawa. Całek Grzegorz, 2018, Wolontariat uczniów w systemie oświaty po reformie edukacji w 2017 roku, „Trzeci Sektor” nr 42(2/2018), Warszawa. Dudzikowa Maria, Knasiecka-Falbierska Karina, 2013, Sprawcy i/lub ofiary działań pozornych w edukacji szkolnej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków. Dzierzgowska Irena, Rękawek Anna, 2007, Rada rodziców – sposoby skutecznego działania w szkole, Wolters Kluwer Polska, Kraków. Dzierzgowska Irena, Rękawek Anna, 2008, Wszystko o radach rodziców. Niezbędnik Dyrektora, Wolters Kluwer Polska, Kraków. Gozdowska Elżbieta, Uryga Danuta, 2014, Rada szkoły – między ideą a społeczną praktyką, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa. Kłosińska Karolina, 2016, Wolontariat szkolny krok po kroku, Miasto Stołeczne Warszawa, Warszawa. Kordasiewicz Anna, Sadura Przemysław, 2013, Edukacja obywatelska w działaniu, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa. Krajewska Beata, 2012, Rada rodziców w szkole, Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”, Toruń. Kwatera Anna, Łukasik Joanna M., Kowal Stanisław, 2018, Odpowiedzialność. Wspólnotowość. Współpraca w szkole. Nauczyciele i rodzice, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Rada rodziców po reformie edukacji
rada-rodzicow-po-reformie-srodek.indd 97
97
2018-11-01 23:46:39
Łukasiewicz-Wieleba Joanna (red.), 2014, Nauczyciele i rodzice. Komunikacja. Relacje. Współpraca, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa. Mencel Marek, 2008, Rada szkoły, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków. Mikiewicz Piotr, 2018, Socjologia edukacji. Teorie, koncepcje, pojęcia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Minczanowska Aleksandra, Szafrańska-Gajdzica Anna, Szymański Mirosław J. (red.), 2016, Szkoła. Wspólnota dążeń?, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń. Misztela Małgorzata, 2012, Wolontariat w szkole. Organizacja i prowadzenie szkolnego wolontariatu, Stowarzyszenie Centrum Wolontariatu, Warszawa. Nowosad Inetta, Jerulank Halina (red.), 2002, Nauczyciele i rodzice. Inicjowanie procesu współpracy i doskonalenie warsztatu, Lubuski Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, Zielona Góra. Szpilowska Maria (red.), 2009, Vademecum rad rodziców, Fundacja „Rodzice Szkole”, Warszawa. Szymański Mirosław J., 2013, Socjologia edukacji. Zarys problematyki. Podręcznik akademicki, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków. Śliwerski Bogusław, 2008, Jak zmieniać szkołę? Studia z polityki oświatowej i pedagogiki porównawczej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków. Śliwerski Bogusław, 2013, Diagnoza uspołecznienia publicznego szkolnictwa III RP w gorsecie centralizmu, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków. Śliwerski Bogusław, 2017, Meblowanie szkolnej demokracji, Wolters Kluwer Polska, Kraków. Zajusz Joanna (red.), 2016, Szkolne wolontariaty. Co zrobić, żeby zagrało, Regionalne Centrum Wolontariatu w Katowicach, Katowice.
98
Rada rodziców po reformie edukacji
rada-rodzicow-po-reformie-srodek.indd 98
2018-11-01 23:46:39
Spis pytań 1. Co to właściwie jest ta rada rodziców?.............................................................7 2. Gdzie znajdę informacje o tym, jak powstaje rada rodziców?......................8 3. W przepisach dotyczących rad rodziców oraz w internecie zwykle jest mowa o szkołach. A co z przedszkolami?.....................................9 4. Czy we wszystkich szkołach wybiera się radę rodziców?.............................10 5. Kogo najlepiej wybrać do rady rodziców?......................................................11 6. Czy rada klasowa musi liczyć koniecznie trzy osoby?..................................12 7. Czy członkowie rady oddziałowej muszą mieć przydzielone konkretne funkcje?............................................................................................13 8. Czy rady klasowe rzeczywiście muszą być wybrane tajnie?.........................14 9. Jakie są procedury zgłaszania, prezentowania i przeprowadzania wyborów do rady klasowej?.............................................................................15 10. Czy do wyboru rady klasowej i przedstawicieli do rady rodziców konieczne jest kworum?....................................................................................16 11. A co jeśli dziecko nie ma rodziców? Kto je reprezentuje w szkole, w tym w wyborach rady oddziałowej?............................................................17 12. A jak jest z głosami rodziców w przypadku rodzeństwa (np. bliźniąt) w jednej klasie?..................................................................................................18 13. A co jeśli nie będzie wybranego przedstawiciela z jakiejś klasy – czy rada rodziców może rozpocząć działalność?...........................................20 14. Czy w małej szkole może każdą klasę reprezentować w radzie rodziców więcej osób?.......................................................................................21 15. Czy w radzie rodziców może być osoba, która jest jednocześnie nauczycielem w szkole?.....................................................................................22 16. Czy w skład rady rodziców musi wchodzić przewodniczący „trójki klasowej”?...............................................................................................23 17. Czy radę rodziców w klasie można wybrać później – np. w październiku lub listopadzie?................................................................24 18. Jak wpłynąć na działanie rady rodziców, jeśli większość rodziców jest niezadowolona z jej działania?..................................................................25 19. W jaki sposób można rozwiązać radę rodziców?..........................................26
Rada rodziców po reformie edukacji
rada-rodzicow-po-reformie-srodek.indd 99
99
2018-11-01 23:46:39
20. Kto zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranej rady rodziców w nowym roku szkolnym?................................................................................27 21. A co wtedy, gdy okaże się, że poprzednia rada rodziców zrobiła jakieś „przekręty”?.............................................................................................28 22. Czy składki na radę rodziców mogą być obowiązkowe?..............................29 23. Czy można określić minimalną wielkość składki na radę rodziców?.........30 24. Czy zbieranie deklaracji kwot na radę rodziców to dobry pomysł?...........31 25. Czy składki na radę rodziców można odpisać od podatku?........................32 26. Czy od wpłaty składki na radę rodziców szkoła może uzależniać wydanie dziecku świadectwa na koniec roku?...............................................33 27. A jeśli kogoś nie stać na zapłacenie ani złotówki składek na radę rodziców?..............................................................................................34 28. Czy rada rodziców może organizować imprezy tylko dla dzieci, których rodzice wpłacili składkę na radę?......................................................35 29. Czy rada rodziców może mieć konto bankowe i czy można na nie zbierać składki?..................................................................................................36 30. Jak zmobilizować rodziców do zbierania składek na radę rodziców?........37 31. Czy rada rodziców może sfinansować zakupy tak podstawowych artykułów, jak mydło czy papier toaletowy?..................................................39 32. Czy rada rodziców musi płacić za szafki szkolne dla dzieci, papier ksero czy papier toaletowy?..................................................................40 33. Czy rada rodziców może sfinansować dodatkową lekcję języka angielskiego z nauczycielem, który uczy w szkole?.......................................41 34. Czy rada rodziców może sfinansować zajęcia rehabilitanta szkolnego albo pedagoga specjalnego z uczniem niepełnosprawnym?........................43 35. Z jakich źródeł można finansować działalność rady rodziców?..................44 36. Czy rada rodziców może finansować działania samorządu uczniowskiego albo innych grup uczniów?....................................................45 37. Czy rada rodziców może wziąć udział w rozmaitych konkursach grantowych?.......................................................................................................46 38. Czy rada rodziców może pozyskiwać sponsorów?........................................47 39. Uchwalanie programu wychowawczo-profilaktycznego – o co chodzi?.....................................................................................................48 40. Opiniowane projektu planu finansowego szkoły – czy to ma sens?...........49
100
Rada rodziców po reformie edukacji
rada-rodzicow-po-reformie-srodek.indd 100
2018-11-01 23:46:39
41. Czy rada rodziców musi opiniować działalność stowarzyszeń na terenie szkoły?...............................................................................................50 42. Czy rada rodziców może zgodzić się na prowadzenie w szkole działalności politycznej przez dyrektora lub nauczycieli?............................51 43. W jaki sposób może w praktyce wyglądać współpraca z innymi radami rodziców?..............................................................................................52 44. Do kogo i w jakich sprawach rada rodziców może występować „z wnioskami i opiniami w sprawach szkoły”?..................................................53 45. Czy rada rodziców może mieć wpływ na godziny i przebieg zebrań dla rodziców?.....................................................................................................55 46. Czy rada rodziców może interweniować w sprawie ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, gdy szkoła nie wywiązuje się z zapisów zawartych w orzeczeniu?.................................56 47. Czy rada rodziców może mieć wpływ na wybór rodzaju, kosztów i organizatorów wycieczek, zielonych szkół, polisy NNW itp.?...................57 48. Czy rada rodziców ma coś do powiedzenia w sprawie dni dodatkowych wolnych od zajęć?......................................................................58 49. Czy każda uchwała rady rodziców musi zostać uchwalona jednogłośnie i co z kworum?............................................................................59 50. Czy rada rodziców musi mieć swój regulamin?............................................60 51. Jakie elementy obowiązkowo muszą się znaleźć w regulaminie rady rodziców?...................................................................................................61 52. Na co trzeba uważać, tworząc regulamin rad rodziców?.............................62 53. W regulaminie rady rodziców ma być określona wewnętrzna struktura rady rodziców – to znaczy?.............................................................63 54. W regulaminie rady rodziców ma być określony tryb pracy rady rodziców – to znaczy?..............................................................................64 55. Czy w regulaminie rady rodziców można określić, że rada rodziców może być wybrana na kadencję trzyletnią?....................................................65 56. Co należy rozumieć pod pojęciem „tryb wyborów do rad oddziałowych”?...........................................................................................66 57. Jakie powinny być zasady wydatkowania funduszy rady rodziców?..........67 58. Czy rada rodziców musi podejmować uchwały?...........................................68 59. Czy rada rodziców może podejmować decyzje e-mailami?.........................69
Rada rodziców po reformie edukacji
rada-rodzicow-po-reformie-srodek.indd 101
101
2018-11-01 23:46:39
60. Czy rodzice niebędący członkami rady rodziców mogą brać udział w jej zebraniach i zabierać głos?......................................................................70 61. Czy dyrektor szkoły może brać udział w zebraniach rady rodziców, zabierać głos?......................................................................................................71 62. Czy dyrektor może mieć wpływ na uchwały rady rodziców – proponować je albo zawetować?......................................................................72 63. Czy rada rodziców może mieć swoją pieczątkę?...........................................73 64. Czy rada rodziców może mieć swoją część na stronie internetowej szkoły?..........................................................................................74 65. Czy rada rodziców musi mieć swój plan pracy?............................................76 66. Jak zmobilizować rodziców, a przynajmniej członków rady rodziców, do pracy?..................................................................................77 67. Jak uczynić dyrektora sojusznikiem rady rodziców?....................................78 68. Czy rada rodziców ma osobowość prawną, czy nie?....................................79 69. Czy rada rodziców płaci podatki?...................................................................80 70. Jaką dokumentację musi prowadzić rada rodziców?....................................82 71. Czy rada rodziców może zbierać 1% od podatku (jak różne organizacje)?....................................................................................83 72. Pojawił się u nas pomysł, aby stworzyć w szkole stowarzyszenie – co nam to da w porównaniu z radą rodziców?..............................................84 73. Czy radę rodziców można przekształcić w stowarzyszenie?........................86 74. Czy stowarzyszenie rodziców może mieć wpływ na radę rodziców i odwrotnie?........................................................................................................87 75. Czym może się zajmować stowarzyszenie rodziców?...................................88 76. Jakiego typu działania może prowadzić stowarzyszenie rodziców?............90 77. Czy założenie stowarzyszenia rodziców jest kosztowne i czasochłonne?..................................................................................................92 78. Czy rada rodziców może korzystać z pomocy wolontariuszy – rodziców, nauczycieli, uczniów?......................................................................93 79. Czy wolontariat w szkole (np. podczas akcji organizowanych przez radę rodziców) liczy się na świadectwie?.............................................94 80. To jak, warto zaangażować się w działalność rady rodziców?.....................95 81. Skąd czerpać wiedzę o radzie rodziców i jej funkcjonowaniu w szkole?.............................................................................................................96
102
Rada rodziców po reformie edukacji
rada-rodzicow-po-reformie-srodek.indd 102
2018-11-01 23:46:39