Interdyscyplinarnie o interdyscyplinarności

Interdyscyplinarnie o interdyscyplinarności

Chmielewski_Interdyscyplinarnosc.indb 1

22.05.2012 13:16

Chmielewski_Interdyscyplinarnosc.indb 2

22.05.2012 13:16

Interdyscyplinarnie o interdyscyplinarności Między ideą a praktyką redakcja naukowa

Adam Chmielewski Maria Dudzikowa Adam Grobler

Kraków 2012

Chmielewski_Interdyscyplinarnosc.indb 3

22.05.2012 13:16

© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 

Recenzent: prof. UJ, dr hab. Leszek Korporowicz

Redakcja wydawnicza: Beata Bednarz Małgorzata Miller Danuta Porębska

Opracowanie typograficzne: Katarzyna Kerschner

Projekt okładki: Ewa Beniak-Haremska

Praca naukowa finansowana ze środków budżetowych na naukę w latach - jako projekt badawczy

ISBN ----

Oficyna Wydawnicza „Impuls” - Kraków, ul. Turniejowa / tel. () --, fax () -- www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 

Chmielewski_Interdyscyplinarnosc.indb 4

22.05.2012 13:16

Spis treści Przedmowa ........................................................................................................



Część I Interdyscyplinarność: problemy podstawowe Maria Dudzikowa Sytuacja problematyczna interdyscyplinarności w naukach społecznych i humanistycznych (z kryzysem w tle) .......................................................  Robert Poczobut Interdyscyplinarność i pojęcia pokrewne ..................................................  Adam Grobler Metodologiczne aspekty interdyscyplinarności Przykład fi lozofii eksperymentalnej ..........................................................  Jadwiga Mizińska „Człowiek to człowiek” Esej o kulturowych i światopoglądowych przesłankach problemu interdyscyplinarności ................................................................ 

Część II Interdyscyplinarność jako wyzwanie Maria Czerepaniak-Walczak, Aleksandra M. Walczak O osobliwościach badań interdyscyplinarnych (zwłaszcza w naukach ścisłych i przyrodniczych): rozmowa matki (humanistki) z córką (biofizyczką) .................................  Krzysztof Kułakowski Od fizyki do socjologii i z powrotem .......................................................... 

Chmielewski_Interdyscyplinarnosc.indb 5

22.05.2012 13:16

6

Spis treści

Michał Wierzchoń, Jarosław Orzechowski, Jakub Barbasz Interdyscyplinarność w naukach kognitywnych – science, fiction czy science fiction? .................................................................  Elżbieta Tarkowska Między izolacją a współpracą Socjologia polska wobec innych dyscyplin ................................................  Katarzyna Budzyńska, Kamila Dębowska-Kozłowska, Magdalena Kacprzak, Maria Załęska Interdyscyplinarność w badaniach nad argumentacją i perswazją ..........  Krzysztof Ratajczak Czy nie jest możliwe uprawianie badań historycznych bez interdyscyplinarności? .........................................................................  Piotr Bukowski Interdyscyplinarne aspekty przekładoznawstwa .....................................  Joanna Rutkowiak Moja wędrówka po naukach pomocnych pedagogice Dynamika praktyki myślenia w tworzeniu obszarów międzydyscyplinarnych ............................................................. 

Część III Interdyscyplinarność: studia przypadków Ewa Miczka Interdyscyplinarne aspekty w tworzeniu reprezentacji dyskursu ...........  Karolina Charewicz-Jakubowska Ucieczka z ram Od interdyscyplinarnego pojęcia do projektu transdyscyplinarnej praktyki .....................................................................  Włodzimierz Galewicz Interdyscyplinarność w komisjach bioetycznych ......................................  Adam Chmielewski Estetyka ewolucyjna jako platforma interdyscyplinarna ......................... 

Chmielewski_Interdyscyplinarnosc.indb 6

22.05.2012 13:16

7

Spis treści

Karolina Konopczak Interdyscyplinarne podejście do wyjaśnienia zjawiska „iluzji euro” .......  Michał Konopczak Interdyscyplinarność w badaniach nad rozwojem systemu finansowego .................................................................................. 

Część IV Interdyscyplinarność: aspekty instytucjonalne Dominik Antonowicz Problem interdyscyplinarności na przykładzie rozwoju oraz instytucjonalizacji badań nad szkolnictwem wyższym ...................  Adam F. Kola Przygody młodych akademików z interdyscyplinarnością Perspektywa instytucjonalna .....................................................................  Joanna Golonka Interdyscyplinarność w kontekście indywidualnych doświadczeń badaczy-pedagogów ....................................................................................  Aleksander Kobylarek Młodzi gniewni interdyscyplinarni O (nie)możliwej zmianie pokoleniowej w polskiej nauce ..........................  Agata Kozak, Jacek Gulanowski Interdyscyplinarne Koło Naukowe Variograf oraz Ogólnopolska Studencka Konferencja Naukowa Talenty ................. 

Bibliografia ........................................................................................................ 

Noty o autorach ................................................................................................ 

Chmielewski_Interdyscyplinarnosc.indb 7

22.05.2012 13:16

Chmielewski_Interdyscyplinarnosc.indb 8

22.05.2012 13:16

Przedmowa Głębia i ścisłość to nieodzowne warunki rzetelności i autentycznej innowacyjności badań naukowych. Rezultatem przestrzegania tych wymogów jest narastająca specjalizacja dociekań prowadzonych w ramach rozmaitych nauk szczegółowych. Pogłębiające się zjawisko specjalizacji naukowej wywołuje zarazem naturalną potrzebę ujmowania wyników badań szczegółowych w szerszej, interdyscyplinarnej perspektywie. Wskazuje się bowiem, że dociekania wykraczające poza granice instytucjonalnie i zwyczajowo utrwalonych dyscyplin naukowych umożliwiają ukazywanie związków między szczegółowymi wynikami i budowanie bardziej całościowych, interdyscyplinarnych płaszczyzn wiedzy, uzyskiwanie efektu synergii, płynącego z wzajemnego inspirowania się przez badania wykraczające poza wąskie ramy rozmaitych dyscyplin, oraz tworzenie warunków do autentycznej innowacyjności badawczej.

Choć mówi się obecnie o nastaniu „ery interdyscyplinarności” (Vincent B. Leitch, cyt. za: Hejmej, , s. ), to samo zagadnienie interdyscyplinarności jest – i zapewne na zawsze pozostanie – problematyczne, albowiem wiąże się z nim poczucie swoistej ambiwalencji. Jeden ze współczesnych badaczy podsumował ten problem następująco: o ile nawet umiarkowani zwolennicy interdyscyplinarności powiadają, że „nie ma takiej dyscypliny, która byłaby w całości autonomiczna czy całkowicie odizolowana od innych”, o tyle prezentujący stanowisko jednoznacznie negatywne dowodzą, iż „interdyscyplinarność stanowi przejaw uzurpacji tożsamości i w ogóle nie jest rzeczą możliwą do zrealizowania” (Hejmej, , s. ).

Książka Interdyscyplinarnie o interdyscyplinarności. Między ideą a praktyką odzwierciedla tę ambiwalencję. Skłaniając się bowiem ku biegunowi „pozytywnemu”, nie lekceważy stanowisk przeciwległych. Praca nad publikacją przebiegała wieloetapowo. Jej zamysł powstał na marginesie dyskusji panelowej, która odbyła się podczas posiedzenia plenarnego Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN (Warszawa,  marca  r.) pt. Interdyscyplinarność w nauce jako truizm, alibi i wyzwanie, moderowanej przez profesor Marię Dudzikową (Komitet Nauk Pedagogicznych PAN). Zaproszenie profesor Dudzikowej przyjęli, oprócz pro-

Chmielewski_Interdyscyplinarnosc.indb 9

22.05.2012 13:16

10

Przedmowa

fesora Lecha Witkowskiego, ówczesnego członka tegoż Komitetu, przedstawiciele z kilku innych Komitetów Polskiej Akademii Nauk: profesorowie Elżbieta Tarkowska (Komitet Socjologii oraz Komitet Nauk Etnograficznych), Adam Grobler (Komitet Nauk Filozoficznych) oraz Piotr Oleś (Komitet Nauk Psychologicznych). Głosy panelistów zostały opublikowane w „Roczniku Pedagogicznym” (, t. ). Sformułowane wówczas idee spotkały się z żywym odzewem, który zaowocował projektem grantu pt. Interdyscyplinarnie o interdyscyplinarności. Między ideą a praktyką (grant Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego nr N N ). Kierownictwo grantu objął profesor Adam Chmielewski z Uniwersytetu Wrocławskiego, reprezentujący Komitet Nauk Filozoficznych.

Rezultaty zgromadzonych dociekań na ten temat oddajemy teraz do rąk Czytelnika.

Zaprosiliśmy wielu autorów, o których wiedzieliśmy, że nurtuje ich problematyka inter-, multi- i transdyscyplinarności, czemu dawali nieraz wyraz w swoich publikacjach. W trakcie pracy nad książką większość z potencjalnych autorów trwała z nami od początku do końca, inni z rozmaitych względów odchodzili, jeszcze inni zaś dołączali do nas, proponując swoje teksty. Okazją do wymiany poglądów było zorganizowane we Wrocławiu seminarium naukowe (– września  r.) o takim samym tytule, jak książka. Mogliśmy się wówczas przekonać o łączącym jego uczestników zaangażowaniu na rzecz idei i praktyki interdyscyplinarności. Dziękujemy zatem wszystkim, którzy przyczynili się do ostatecznego kształtu książki, szczególnie tym, których nazwiska widnieją w spisie treści. Są wśród nich profesorowie, młodzi pracownicy nauki oraz studenci.

Co zatem wnosi praca zbiorowa Interdyscyplinarnie o interdyscyplinarności.

Między ideą a praktyką, za pomocą której wpisujemy się w dyskusję nad tą problematyką? Próbujemy diagnozować bariery i przedstawiać oceny perspektyw dla rozwoju badań interdyscyplinarnych w Polsce. Kładziemy nacisk na aspekty metodologiczne, psychospołeczne oraz instytucjonalne w prowadzeniu badań o charakterze interdyscyplinarnym. Analizy nasze podkreślają, z jednej strony, walory poznawcze i heurystyczne podejść interdyscyplinarnych, z drugiej zaś, tropią uprawianie badań pseudonaukowych pod przykrywką interdyscyplinarności. W aspektach teoretycznych i praktycznych zjawiska staramy się rozpoznawać hamujące badania interdyscyplinarne czynniki (organizacyjne i prawne oddziałujące w obrębie nauki i edukacji), z którymi styka się badacz-nauczyciel akademicki prowadzący autentycznie interdyscyplinarne i innowacyjne dociekania naukowe, zatroskany także o efektywną edukację w szkole wyższej.

Dzielimy się autorefleksją badaczy reprezentujących nauki społeczne, humanistyczne, a także ścisłe.

Chmielewski_Interdyscyplinarnosc.indb 10

22.05.2012 13:16

11

Przedmowa

W książce tej stawiamy pytania i formułujemy odpowiedzi. Jednak z pewnością jest w niej więcej pytań niż odpowiedzi. Słusznie się bowiem mówi, że kto nie widzi problemu, jest... jego częścią.

Maria Dudzikowa, Adam Chmielewski i Adam Grobler Poznań – Wrocław – Opole Styczeń  roku

Chmielewski_Interdyscyplinarnosc.indb 11

22.05.2012 13:16

Chmielewski_Interdyscyplinarnosc.indb 12

22.05.2012 13:16