Jak kochamy? o przywiązaniu w miłości

KATARZYNA LORECKA

JAK

KOCHAMY? O PRZYWI¥ZANIU W MI£OŒCI

Kraków 2019

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 3

29.01.2019 08:52:45

© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2019

Recenzent: dr hab. Andrzej Łukasik, prof. UR

Redakcja wydawnicza: Sylwia Stojak

Opracowanie typograficzne: Anna Bugaj-Janczarska

Projekt okładki: Anna M. Damasiewicz

Grafika na okładce: © Abundzu | stock.adobe.com

Zdjęcie autorki na czwartej stronie okładki: Jacek Myrcha

ISBN 978-83-8095-538-7

Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel./fax: (12) 422 41 80, 422 59 47, 506 624 220 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2019

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 4

29.01.2019 08:52:45

Spis treści Wstęp .................................................................................................................

7

Część I. Czym jest styl przywiązania?

Rozdział 1. Niewidzialne ramy ..................................................................... 11

Część II. Jak styl przywiązania przejawia się w związkach miłosnych?

Rozdział 2. Miłosny wzorzec z Sèvres .........................................................

Rozdział 3. Osamotnieni w bliskości ...........................................................

Rozdział 4. Uwięzieni w bliskości ................................................................

4.1. Więcej światła na unikający – bojaźliwy styl przywiązania ..............................................

41 49 65 84

Część III. Jazda na autopilocie czy przejęcie sterów?

Rozdział 5. Razem czy osobno? .................................................................... 95 Rozdział 6. Kogo przyciągamy? .................................................................... 105 Rozdział 7. Jak oswoić styl przywiązania? .................................................. 119 Posłowie ............................................................................................................ 143 Aneks ................................................................................................................. 145 Spis rysunków i tabel ...................................................................................... 151 Bibliografia ........................................................................................................ 153

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 5

29.01.2019 08:52:45

Wstęp Wiele z najbardziej intensywnych emocji pojawia się podczas tworzenia się, utrzymywania, rozpadu i wznawiania relacji opartych na przywiązaniu. Tworzenie się więzi opisywane jest jako zakochanie się, utrzymywanie więzi jako kochanie kogoś, a strata partnera jako cierpienie.

John Bowlby, Attachment and loss, vol. 3, Loss: Sadness and depression

Dzięki postępowi w nauce wiele aspektów ludzkiego funkcjonowania przestaje okrywać mgła tajemnicy. Wysiłki naukowców, którzy badają miłość, zgłębiając sztukę budowania związków, sprawiły, że odpowiedzi na liczne z nurtujących nas pytań leżą już w zasięgu ręki. Takie pytania u poszczególnych osób mogą być zróżnicowane ze względu na różnorodność historii miłosnych doświadczeń. Zadziwiać może np., dlaczego jednym udaje się przeżyć życie w dobrym związku ze stałym partnerem, a inni, choć próbują, mają na koncie jedynie krótkotrwałe relacje. Dlaczego na niektórych miłość spływa jak łaska, a na innych spada jak miecz obosieczny: uszczęśliwia, ale i rani? Czy jest to łut szczęścia, czy zrządzeniem losu ma się po prostu pecha do partnerów?

Ludzie różnią się między sobą, lecz jednocześnie niektóre ich właściwości wykazują podobieństwa, co pozwoliło na dokonanie pewnych typologii.

Pomagają one lepiej zrozumieć psychikę i subiektywny sposób postrzegania rzeczywistości oraz prawdopodobieństwo wystąpienia specyficznych zachowań w określonych sytuacjach. Wśród licznych koncepcji dotyczących miłości pomiędzy uczuciowymi partnerami coraz większą popularność zyskuje teoria przywiązania. To właśnie w obszarze przywiązania, które w największym stopniu wpływa na to, jak w danym związku wygląda miłość, często pojawiają się trudności. Wyzwania, jakie można wówczas napotkać, zależą od tego, na ile komfortowo ludzie czują się w fizycznej i emocjonalnej bliskości. Na pierwszy rzut oka można zauważyć, że niektórzy potrzebują częstych kontaktów lub wręcz ścisłego zespolenia, a inni

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 7

29.01.2019 08:52:45

8

Wstęp

wolą mieć więcej własnej przestrzeni i otwierają ją przed kimś tylko do pewnego stopnia. Różnice te objaśnia teoria przywiązania, a także oparte na niej koncepcje stylów przywiązania, które pomagają ująć siedem miliardów ludzi na świecie w zaledwie kilka grup, reprezentujących poszczególne style związane z repertuarem automatycznych reakcji i zachowań w bliskości.

Los miłości splata się z wyjątkową historią każdego człowieka, która ukształtowała jego wzorzec budowania bliskości. Spojrzenie na miłość i związki z perspektywy stylów przywiązania odsłania więc to, co głęboko ludzkie, często skrywane nawet przed sobą samym. Otwarcie się na taką wiedzę o sobie wymaga odwagi i wysiłku, może być więc tak, że łatwiej będzie odnosić przytaczane w książce opisy do partnera, a nie do samego siebie. Dzięki wyczuciu jego dominujących wzorców relacyjnych można zrozumieć, że pewne jego zachowania mogą wynikać ze stylu przywiązania, a następnie dostosować odpowiednio własne reakcje tak, by związek mógł się stabilnie rozwijać. W książce przedstawiam partnerów w związku miłosnym jedynie z perspektywy teorii przywiązania. Nie da się przy tym uniknąć pewnych uogólnień. Warto więc mieć na uwadze, że styl przywiązania tylko w pewnym zakresie tłumaczy psychiczne funkcjonowanie człowieka. Opisy przejawiania w bliskich związkach cech nieufnego stylu przywiązania tworzą stosunkowo jednostronny obraz osób zimnych lub obsesyjnych w miłości. Te same osoby pomimo trudności z wyrażeniem uczuć partnerowi potrafią okazać serce, np. wspierając cele charytatywne; pomimo niskiej otwartości na bliskość emocjonalną w związku – umieją być towarzyskie; pomimo wybujałej emocjonalności w stosunku do partnera – mogą być lojalnymi przyjaciółmi itp. Niech zatem cechy wzorca przywiązania nie przesłonią pełni kolorytu człowieka, jakim jest on ze swoimi słabościami, mocnymi stronami i potencjałem.

Zachęcam jednak, by przede wszystkim lepiej poznać samego siebie, dostrzec własne obawy, oczekiwania, sposób interpretacji zdarzeń i zachowanie w bliskości. Wiedzę o sobie samym warto gromadzić z miłością do siebie, wyrozumiałością i gotowością przyjęcia szerszej perspektywy patrzenia na miłość i rzeczywistość w związku. Teoria przywiązania nie tylko jest tym, co pomaga lepiej zrozumieć, czym jest dla nas miłość i jaką drogą najczęściej idziemy jej naprzeciw, lecz także wytycza kierunek możliwej zmiany. A kiedy już się wie, dokąd się zmierza i po co, łatwiej jest znosić trudy podróży. Mam nadzieję, że książka ta pomoże Czytelnikom w odnalezieniu własnej, najlepszej drogi dotarcia do swojego celu.

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 8

29.01.2019 08:52:45

Część I Czym jest styl przywiązania?

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 9

29.01.2019 08:52:45

Rozdział 1 Niewidzialne ramy Jesteśmy tylko tak potrzebujący, jak nasze niezaspokojone potrzeby.

John Bowlby, A secure base: Parent-child attachment and healthy human development

Według teorii przywiązania Johna Bowlby’ego1 każdy człowiek ma naturalną, biologiczną potrzebę tworzenia bliskiej więzi, a pierwszą taką uczuciową relacją jest związek z najbliższą osobą dorosłą. Do około siódmego miesiąca życia dziecko wybiera w swoim otoczeniu jedną konkretną osobę, z którą formuje więź. Selekcjonuje ją na podstawie częstości kontaktów i jakości odpowiedzi na sygnalizowaną potrzebę ochrony i opieki2. Fundamentami, na których powstaje pierwsza życiowa więź, są więc dostępność i responsywna wrażliwość „figury” przywiązania, którą najczęściej staje się matka. Dostępność polega na tym, że jest ona osiągalna nie tylko fizycznie, ale też emocjonalnie. Znajduje to wyraz w jej emocjonalnej responsywności, czyli uważności i rozumieniu zachowań dziecka oraz podążaniu za jego sygnałami3.

Przywiązanie do matki (lub osoby w roli matki) opisywane jest jako rodzaj więzów przywiązaniowych – czyli długotrwałej i ważnej emocjonalnie więzi uczuciowej do osoby, której nie da się zastąpić4. Jest to szczególny rodzaj miłości, ponieważ niemowlę jest w pełni zależne od dorosłego 1 2 3 4

J. Bowlby, Przywiązanie, przeł. M. Polaszewska-Nicke, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

C. Hazan, P.R. Shaver, Attachment as an organizational framework for research on close relationships, „Psychological Inquiry” 1994, 5, 1, 1–22.

G. Iniewicz, Zaburzenia emocjonalne u dzieci i młodzieży z perspektywy teorii przywiązania, „Psychiatria Polska” 2008, XLII, 5, 671–682.

J. Cassidy, P.R. Shaver (eds.), Handbook of attachment. Theory, research, and clinical applications, The Guilford Press, New York 2008.

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 11

29.01.2019 08:52:45

12

Część I. Czym jest styl przywiązania?

opiekuna, uznawanego przez nie za osobę silniejszą, od której zależą jego poczucie bezpieczeństwa i przetrwanie. Dostępność i responsywna wrażliwość najbliższego opiekuna dostosowane do potrzeb sygnalizowanych przez dziecko sprawiają, że jest on dla niego bezpieczną przystanią w sytuacjach odbieranych przez nie jako zagrażające przetrwaniu lub potencjalnie niebezpieczne (np. oddalająca się, nieobecna lub niedostępna emocjonalnie matka; choroba, ból, zmęczenie, głód, zimno; zmienne bodźce w otoczeniu niemowlęcia, jak nagły hałas, nagła jasność lub ciemność).

Ochronie w obliczu możliwego lub rzeczywistego zagrożenia i zmniejszeniu lęku służą obecność matki i jej wrażliwość na potrzeby emocjonalne dziecka. Na podstawie wzajemnych kontaktów tworzy się relacja uczuciowa, a proces ten najintensywniej przebiega do trzeciego roku życia dziecka.

Matka uczy wtedy dziecko sposobów zaspokajania potrzeb i zachowania w sytuacjach niemożliwości ich spełniania, a przez to – regulacji emocji.

Uczy je też rozpoznawania i respektowania potrzeb innych ludzi. W tym powolnym procesie dorastania przez dziecko wprawny rodzic stopniowo oddaje mu inicjatywę, a sam pozostaje z boku, zapewniając poczucie bezpieczeństwa i w razie potrzeby wsparcie5. W ten sposób dziecko stopniowo rezygnuje z symbiozy z matką, by doświadczać satysfakcji z możliwości zrobienia czegoś samemu. Matka pełni wówczas funkcję bezpiecznej bazy do podejmowania zachowań pozaprzywiązaniowych – tzw. eksploracyjnych, związanych z poznawaniem otoczenia. Dziecko nabiera samodzielności, ucząc się od niej oddalać, a w chwilach zwiększonego napięcia znajduje u niej pocieszenie. Kiedy w bliskości z matką odzyska poczucie bezpieczeństwa, jest gotowe znów się oddalić, by zaspokajać swoją ciekawość otaczającego je świata. Mając możliwość pewnego oddalenia, powraca jednak do rodzica, który pozostaje dla niego najbliższą osobą. W bliskości z nim nabiera wprawy w rozumieniu jego funkcjonowania i uczy się odraczać własną chęć natychmiastowej bliskości, kiedy rodzic zajęty jest swoimi obowiązkami.

System przywiązania – wewnętrzne modele robocze Już pod koniec pierwszego roku życia doświadczenia z więzi z matką i łączące się z nimi doznania emocjonalne zostają zorganizowane w psychice dziecka w formie tzw. wewnętrznych modeli roboczych siebie i drugiej 5

I. Bretherton, The origins of attachment theory: John Bowlby and Mary Ainsworth, „Developmental Psychology” 1992, 28, 759–775.

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 12

29.01.2019 08:52:45

Posłowie Jeśli walczysz ze sobą, kto może wygrać?

Daniel J. Siegel, Mindsight: The new science of personal transformation

Niektórzy ludzie mogą być zdania, że jeśli łączy ich z partnerem odwzajemniona miłość, to wszystko w ich związku samo się ułoży. Innymi słowy, że miłość jest albo jej nie ma – ot, i cały sekret szczęśliwego związku.

Nadaje to uczuciu magiczną niemal siłę przezwyciężania ludzkich słabości i pokierowania ich losem. Tymczasem miłość, nawet jeśli zaistnieje, może być niedoceniana lub sabotowana przez automatyczne i bezrefleksyjne reakcje. Nawet pomimo chęci posiadania kochającego partnera głęboko zakorzenione obawy lub przekonania mogą utrudniać bycie w bliskiej relacji.

Zdanie się wówczas na los jest rozwiązaniem, na które mogą sobie pozwolić osoby o ufnym stylu przywiązania. Nie tylko przyciągają one zwykle partnerów otwartych na dobrą miłość, lecz także wiedzą instynktownie, jak budować związek i troszczyć się o niego. Teoria przywiązania podpowiada jednak partnerom o stylu nieufnym, co zrobić, aby zdobyć taką umiejętność. Odkrycia naukowe pomagają odsłonić kawałek po kawałku obiektywną rzeczywistość. Wyjrzeć poza ramy nieufnego wzorca i uwolnić się przynajmniej od części związanych z nim ograniczeń. Nie przez walkę – o miłość, czyjąś uwagę lub więcej swobody, ale przez zwiększenie samoświadomości. A kiedy wie się, kim się jest, i nową wiedzę o sobie zintegruje się z dotychczasową, człowiek staje się bardziej autentyczny, a inni czują się przy nim dobrze. Łatwiej jest wtedy wyznaczać zdrowe granice i wychodzić naprzeciw drugiego człowieka, zapraszając go do nawiązania bliskości.

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 143

29.01.2019 08:52:49

Spis rysunków i tabel Rysunki Rys. 1. Cykl opieki obrazujący wzajemne powiązanie umysłów i zachowań opiekunów i dzieci, jak również ciągły ruch i zmiany w cyklu ............................................................................... 13 Rys. 2. Schemat działania systemu przywiązania na podstawie wzorca bezpiecznego i wzorca lękowo-ambiwalentnego ................................................................. 14 Rys. 3. Schemat działania systemu przywiązania na podstawie wzorca unikającego ................................................. 15 Rys. 4. Schemat działania systemu przywiązania na podstawie trzech stylów przywiązania osób dorosłych: bezpiecznego, lękowo-ambiwalentnego, unikającego .............. 23 Rys. 5. Podział stylów przywiązania dorosłych według klasyfikacji trójkategorialnej według C. Hazan i P.R. Shavera ..................... 24 Rys. 6. Cztery style przywiązania dorosłych ............................................ 26 Rys. 7. Cztery style przywiązania dorosłych ............................................ 27 Rys. 8. Przykład do ćwiczenia na rozpoznanie stylu przywiązania ..... 28 Rys. 9. Średni czas trwania miłosnych związków w zależności od stylu przywiązania .............................................. 45 Rys. 10. Znaczenie partnera na różnych etapach tworzenia i utrzymywania więzi przywiązania .............................................. 100

Tabele Tab. 1. Style przywiązania w dzieciństwie .................................................... 17 Tab. 2. Style przywiązania dorosłych – zestawienie koncepcji ................ 34

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 151

29.01.2019 08:52:50

Bibliografia Adamczyk K., Pojęcie „partner życiowy” w percepcji młodych dorosłych żyjących w pojedynkę i w związku nieformalnym, „Polskie Forum Psychologiczne” 2015, 20, 3, 305–323.

Adshead G., Brodrick P., Preston J., Deshpande M., Zaburzenia osobowości u osób w okresie dojrzewania, „Advances in Psychiatric Treatment” 2012, 18, 109–118.

Ainsworth M.D.S., Attaccamenti ed altri legami affettivi nel ciclo della vita [w:] F. Ortu, C. Parkes, J. Stevenson-Hinde, P. Marris (ed.), L’attaccamento nel ciclo della vita, Il Pensiero Scientifico, Roma 1995.

Ainsworth M.D.S., Attachments beyond infancy, „American Psychology” 1989, 44, 4, 709–716.

Ainsworth M.D.S., Bell S.M., Attachment, exploration, and separation: Illustrated by the behavior of one-year-olds in a strange situation, „Child Development” 1970, 41, 1, 49–67.

Ainsworth M.D.S., Blehar M.C., Waters E., Wall S., Patterns of attachment: A psychological study of the strange situation, Lawrence Erlbaum Associates, Hillsdale 1978.

Akbağ M., İmamoğlu S.E., The prediction of gender and attachment styles on shame, guilt, and loneliness, „Educational Sciences: Theory and Practice” 2010, 10, 2, 669–682.

Anders S., Tucker J., Adult attachment style, interpersonal communication competence, and social support, „Personal Relationships” 2000, 7, 4, 379–389.

Arriaga X.B., Kumashiro M., Finkel E.J., VanderDrift L.E., Luchies L.B., Filling the void: Bolstering attachment security in committed relationships, „Social Psychological and Personality Science” 2014, 5, 4, 398–406.

Bartholomew K., Horowitz L.M., Attachment styles among young adults. A test of a four-category model, „Journal of Personality and Social Psychology” 1991, 61, 2, 226–244.

Bartholomew K., Kwong M.J., Hart S.D., Attachment [w:] W.J. Livesley (ed.), Handbook of personality disorders. Theory, research, and treatment, The Guilford Press, New York 2001.

Bartz J.A., Baldwin M.W., Lydon J.E., An expectancy-value approach to attachment [w:] V. Zayas, C. Hazan (eds.), Bases of adult attachment. Linking brain, mind and behavior, Springer, New York 2015.

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 153

29.01.2019 08:52:50

154

Bibliografia

Bartz J.A., Lydon J.E., Kolevzon A., Zaki J., Hollander E., Ludwig N., Bolger N., Differential effects of oxytocin on agency and communion for anxiously and avoidantly attached individuals, „Psychological Science” 2015, 26, 8, 1177–1186.

Bartz J.A., Zaki J., Ochsner K.N., Bolger N., Kolevzon A., Ludwig N., Lydon J.E., Effects of oxytocin on recollections of maternal care and closeness, „Proceedings of the National Academy of Sciences” 2010, 107, 50, 21371–21375.

Baumeister R.F., A self-presentational view of social phenomena, „Psychological Bulletin” 1982, 91, 1, 3–26.

Beck L.A., Clark M.S., Choosing to enter or avoid diagnostic social situations, „Psychological Science” 2009, 20, 9, 1175–1181.

Becker-Phelps L., Insecure in love. How anxious attachment can make you feel jealous, needy, and worried and what you can do about it, New Harbinger Publications, Oakland 2014.

Belsky J., Isabella R., Maternal, infant and social-contextual determinants of attachment security [w:] J. Belsky, T. Nezworski (eds.), Clinical implications of attachment, Lawrence Erlbaum Associates, Hillsdale 1988.

Belsky J., Rovine M., Temperament and attachment security in the strange situation: An empirical rapprochement, „Child Development” 1987, 58, 3, 787–795.

Bennett E.D., Davari J., Perales J., Perales A., Sumner B., Gill G., Mak T.W., Five counseling techniques for increasing attachment, intimacy, and sexual functioning in couples, https://www.counseling.org/docs/default-source/vistas/article _13d3bf24f16116603abcacff0000bee5e7.pdf?sfvrsn=4, dostęp: 31.10.2018.

Berant E., Mikulincer M., Shaver P.R., Mothers’ attachment style, their mental health, and their children’s emotional vulnerabilities: A 7-year study of children with congenital heart disease, „Journal of Personality” 2008, 76, 1, 31–66.

Bernier A., Miljkovitch R., Intergenerational transmission of attachment in father-child dyads: The case of single parenthood, „Journal Genet Psychology” 2009, 170, 1, 31–51.

Berscheid E., Regan P., The psychology of interpersonal relationships, Routledge, London – New York 2016.

Besharat M.A., Shahidi V., Mediating role of cognitive emotion regulation strategies on the relationship between attachment styles and alexithymia, „Europe’s Journal of Psychology” 2014, 10, 2, 352–362.

Birnie-Porter C., Hunt M., Does relationship status matter for sexual satisfaction?

The roles of intimacy and attachment avoidance in sexual satisfaction across five types of ongoing sexual relationships, „Canadian Journal of Human Sexuality” 2015, 24, 2, 174–183.

Bookwala J., Being “single and unattached”: The role of adult attachment styles, „Journal of Applied Social Psychology” 2003, 33, 8, 1564–1570.

Botwin M.D., Buss D.M., Shackelford T.K., Personality and mate preferences: Five factors in mate selection and marital satisfaction, „Journal of Personality” 1997, 65, 1, 107–136.

Bowlby J., A secure base: Parent-child attachment and healthy human development, Basic Books, New York 1990.

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 154

29.01.2019 08:52:50

Bibliografia

155

Bowlby J., Attachment and loss, vol. 1, Attachment, 2nd ed., Basic Books, New York 1982.

Bowlby J., Przywiązanie, przeł. M. Polaszewska-Nicke, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

Bowlby J., Forty – four juvenile thieves: Their characters and home-life, „International Journal of Psycho-Analysis” 25, 19–52, 107–127.

Bowlby J., The making and breaking of affectional bonds, Routledge, New York 1979.

Bradford S.A., Feeney J.A., Campbell L., Links between attachment orientations and dispositional and diary-based measures of disclosure in dating couples: A study of actor and partner effects, „Personal Relationships” 2002, 9, 4, 491–506.

Braun-Gałkowska M., Dialog w rodzinie, „Paedagogia Christiana” 2010, 1, 25, 161–173.

Brennan K.A., Clark C.L., Shaver P.R., Self-report measurement of adult attachment: An integrative overview [w:] J.A. Simpson, W.S. Rholes (eds.), Attachment theory and close relationships, The Guilford Press, New York 1998.

Brennan K.A., Morris K.A., Attachment styles, self-esteem, and patterns of seeking feedback from romantic partners, „Personality and Social Psychology Bulletin” 1997, 23, 1, 23–31.

Brennan K.A., Shaver P.R., Tobey A.E., Attachment styles, gender, and parental problem drinking, „Journal of Social and Personal Relationships” 1991, 8, 4, 451–466.

Bretherton I., Communication patterns, internal working models, and the intergenerational transmission of attachment relationships, „Infant Mental Health Journal” 1990, 11, 3, 237–252.

Bretherton I., The origins of attachment theory: John Bowlby and Mary Ainsworth, „Developmental Psychology” 1992, 28, 759–775.

Brumbaugh C.Ch., Fraley R.Ch., Adult attachment and dating strategies: How do insecure people attract mates?, „Personal Relationships” 2010, 17, 599–614.

Brys S., Codependency: Patterns of attachment, https://www.addictionpro.com/ article/codependency-patterns-attachment, dostęp: 7.11.2018.

Campbell L., Simpson J.A., Boldry J., Kashy D.A., Perceptions of conflict and support in romantic relationships: The role of attachment anxiety, „Journal of Personality and Social Psychology” 2005, 88, 3, 510–531.

Cann A., Norman M., Welbourne J., Calhoun L., Attachment styles, conflict styles and humour styles: Interrelationships and associations with relationship satisfaction, „European Journal of Personality” 2008, 22, 2, 131–146.

Caspi A., Roberts B.W., Shiner R.L., Personality development: Stability and change, „Annual Review of Psychology” 2005, 56, 453–484.

Cassibba R., Coppola G., Sette G., Curci A., Costantini A., The transmission of attachment across three generations: A study in adulthood, „Developmental Psychology” 2017, 53, 2, 396–405.

Cassidy J., Emotion regulation: Influences of attachment relationships, „Monographs of the Society for Research in Child Development” 1994, 59, 2–3, 228–249.

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 155

29.01.2019 08:52:50

156

Bibliografia

Cassidy J., Truth, lies, and intimacy: An attachment perspective, „Attachment and Human Development” 2001, 3, 2, 121–155.

Cassidy J., Shaver P.R. (eds.), Handbook of attachment. Theory, research, and clinical applications, The Guilford Press, New York 1999.

Cassidy J., Shaver P.R. (eds.), Handbook of attachment. Theory, research, and clinical applications, The Guilford Press, New York 2008.

Cassidy J., Shaver P.R., Mikulincer M., Lavy S., Experimentally induced security influences responses to psychological pain, „Journal of Social and Clinical Psychology” 2009, 28, 4, 463–478.

Chopik W.J., Edelstein R.S., Fraley R.C., From the cradle to the grave: Age differences in attachment from early adulthood to old age, „Journal of Personality” 2013, 81, 2, 171–183.

Christensen A., Eldridge K.A., Catta-Preta A.B., Lim V.R., Santagata R., Cross-cultural consistency of the demand-withdraw interaction pattern in couples, „Journal of Marriage and Family” 2006, 68, 4, 1029–1044.

Christensen A., Heavey C.L., Gender and social structure in the demand/withdraw pattern of marital conflict, „Journal of Personality and Social Psychology” 1990, 59, 1, 73–81.

Ciechanowski P., Sullivan M., Jensen M., Romano J., Summers H., The relationship of attachment style to depression, catastrophizing and health care utilization in patients with chronic pain, „Pain” 2003, 104, 3, 627–637.

Cierpiałkowska L., Grzegorzewska I., Dzieci alkoholików w perspektywie rozwojowej i klinicznej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2016.

Collins N.L., Working models of attachment: Implications for explanation, emotion, and behavior, „Journal of Personality and Social Psychology” 1996, 71, 4, 810–832.

Collins N.L., Feeney B.C., An attachment theoretical perspective on social support dynamics in couples: Normative processes and individual differences [w:] K. Sullivan, J. Davila (eds.), Support processes in intimate relationships, Oxford University Press, New York 2010.

Collins N.L., Ford M.B., Guichard A.C., Allard L.M., Working models of attachment and attribution processes in intimate relationships, „Personality and Social Psychology Bulletin” 2006, 32, 2, 201–219.

Collins N.L., Read S.J., Adult attachment, working models, and relationship quality in dating couples, „Journal of Personality and Social Psychology” 1990, 58, 4, 644–663.

Collins T., Gillath O., Attachment, breakup strategies, and associated outcomes: The effects of security enhancement on the selection of breakup strategies, „Journal of Research in Personality” 2012, 46, 2, 210–222.

Crittenden P.M., Attachment and psychopathology [w:] S. Goldberg, R. Muir, J. Kerr (eds.), John Bowlby’s attachment theory: Historical, clinical, and social significance, Analytic Press, New York 1995, 367–406.

Crittenden P.M., Internal representational models of attachment relationships, „Infant Mental Health Journal” 1990, 11, 3, 259–277.

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 156

29.01.2019 08:52:50

Bibliografia

157

Crowell J.A., Treboux D., A review of adult attachment measures: Implications for theory and research, „Social Development” 1995, 4, 3, 294–327.

Cynkier P., Majchrzak Z., Nadmierna zależność małżonka od rodziny generacyjnej jako źródło niezdolności w podjęciu istotnych obowiązków małżeńskich, „Ius Matrimoniale” 2013, 18, 24, 101–122.

Czarkowska L.D., Wstęp. Coaching a samoświadomość, „Coaching Review” 2016, 1, 8, 3–8.

Dacko M., Zaburzenia osobowości a styl przywiązania u osób w bliskich związkach partnerskich, „Current Problems of Psychiatry” 2011, 12, 4, 428–432.

Davila J., Bradbury T.N., Attachment insecurity and the distinction between unhappy spouses who do and do not divorce, „Journal of Family Psychology” 2001, 15, 3, 371–393.

Davila J., Cobb R.J., Predicting change in self-reported and interviewer-assessed adult attachment: Tests of the individual difference and life stress models of attachment change, „Personality and Social Psychology Bulletin” 2003, 29, 7, 859–870.

Davis D., Shaver P.R., Vernon M.L., Physical, emotional, and behavioral reactions to breaking up: The roles of gender, age, emotional involvement, and attachment style, „Personality and Social Psychology Bulletin” 2003, 29, 7, 871–884.

Davis D., Shaver P.R., Widaman K.F., Vernon M.L., Follette W.C., Beitz K., “I can’t get no satisfaction”: Insecure attachment, inhibited sexual communication, and sexual dissatisfaction, „Personal Relationships” 2006, 13, 4, 465–483.

Deniz M.E., Hamarta E., Ari R., An investigation of social skills and loneliness levels of University students with respect to their attachment styles in a sample of Turkish students, „Social Behavior and Personality. An International Journal” 2005, 33, 1, 19–32.

Dillow M.R., Goodboy A.K., Bolkan S., Attachment and the expression of affection in romantic relationships: The mediating role of romantic love, „Communication Reports” 2014, 27, 2, 102–115.

Doherty N.A., Feeney J.A., The composition of attachment networks throughout the adult years, „Personal Relationships” 2004, 11, 4, 469–488.

Drouin M., Landgraff C., Texting, sexting, and attachment in college students’ romantic relationships, „Computers in Human Behavior” 2012, 28, 2, 444–449.

Dutton D., Aron A., Some evidence for heightened sexual attraction under conditions of high anxiety, „Journal of Personality and Social Psychology” 1974, 30, 4, 510–517.

Dweck C.S., Can personality be changed? The role of beliefs in personality and change, „Current Directions in Psychological Science” 2008, 17, 6, 391–394.

Earnshaw E., How attachment styles impact your relationship, http://www. psychreg.org/attachment-styles-impact-relationship, dostęp: 7.11.2018.

Eastwick P.W., Finkel E.J., The attachment system in fledgling relationships: An activating role for attachment anxiety, „Journal of Personality and Social Psychology” 2008, 95, 3, 628–647.

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 157

29.01.2019 08:52:50

158

Bibliografia

Emery L.F., Muise A., Dix E.L., Le B., Can you tell that I’m in a relationship? Attachment and relationship visibility on Facebook, „Personality and Social Psychology Bulletin” 2014, 40, 11, 1466–1479.

Emmons R.A., Mishra A., Why gratitude enhances well-being: What we know, what we need to know [w:] K. Sheldon, T. Kashdan, M.F. Sieger (eds.), Designing positive psychology: Taking stock and moving forward, Oxford University Press, Oxford – New York 2011.

Fairbairn W.R.D., On the nature and aims of psycho-analytical treatment, „International Journal of Psychoanalysis” 1958, 39, 374–385.

Febriani Z., Fourianalistyawati E., Caninsti R., The effectiveness of mindfulness-based training on pregnancy stress, „Advances in Social Science, Education and Humanities Research” 2018, 133, 28–30.

Feeney B.C., A secure base: Responsive support of goal strivings and exploration in adult intimate relationships, „Journal of Personality and Social Psychology” 2004, 87, 5, 631–648.

Feeney J.A., Issues of closeness and distance in dating relationships: Effects of sex and attachment style, „Journal of Social and Personal Relationships” 1999, 16, 5, 571–590.

Feeney J.A., Noller P., Attachment style and verbal descriptions of romantic partners, „Journal of Social and Personal Relationships” 1991, 8, 2, 187–215.

Feeney J.A., Noller P., Attachment style as a predictor of adult romantic relationships, „Journal of Personality and Social Psychology” 1990, 58, 2, 281–291.

Felmlee D.H., Fatal attractions: Affection and disaffection in intimate relationships, „Journal of Social and Personal Relationships” 1995, 12, 2, 295–311.

Firestone L., How your attachment style impacts your relationship, https://www. psychologytoday.com/blog/compassion-matters/201307/how-your-attachment-style-impacts-your-relationship, dostęp: 7.11.2018.

Fisher H., The drive to love: The neural mechanism for mate selection [w:] R. Sternberg, K. Weis (eds.), The new psychology of love, Yale University Press, New Haven – London 2006.

Forgas J.P., Levinger G., Moylan S.F., Feeling good and feeling close: Affective influences on the perception of intimate relationships, „Personal Relationships” 1994, 1, 2, 165–184.

Fraley R.Ch., Adult attachment theory and research, https://internal.psychology. illinois.edu/~rcfraley/attachment.htm, dostęp: 7.11.2018.

Fraley R.Ch., Davis K.E., Attachment formation and transfer in young adults’ close friendships and romantic relationships, „Personal Relationships” 1997, 4, 2, 131–144.

Fraley R.Ch., Shaver P.R., Adult attachment and the suppression of unwanted thoughts, „Journal of Personality and Social Psychology” 1997, 73, 5, 1080–1091.

Fraley R.Ch., Shaver P.R., Adult romantic attachment: Theoretical developments, emerging controversies, and unanswered questions, „Review of General Psychology” 2000, 4, 2, 132–154.

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 158

29.01.2019 08:52:50

Bibliografia

159

Fraley R.Ch., Shaver P.R., Airport separations: A naturalistic study of adult attachment dynamics in separating couples, „Journal of Personality and Social Psychology” 1998, 75, 5, 1198–1212.

Frazier P.A., Byer A.L., Fischer A.R., Wright D.M., DeBord K.A., Adult attachment style and partner choice: Correlational and experimental findings, „Personal Relationships” 1996, 3, 2, 117–136.

Fredrickson B.L., What good are positive emotions?, „Review of General Psychology” 1998, 2, 3, 300–319.

Fromm E., O sztuce miłości, przeł. A. Bogdański, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1973.

Furman W., Shaffer L., The role of romantic relationships in adolescent development [w:] P. Florsheim (ed.), Adolescent romantic relations and sexual behavior: Theory, research, and practical implications, Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah 2003.

Gawda B., Czubak K., Prewalence of personality disorders in a general population among men and women, „Psychological Reports” 2017, 120(1).

Giovacchini P.L., The symbiotic phase [w:] P.L. Giovacchini (ed.), Tactics and techniques in psychoanalytic therapy, Hogarth Press, London 1972.

Griffin D., Bartholomew K., Models of the self and other: Fundamental dimensions underlying measures of adult attachment, „Journal of Personality and Social Psychology” 1994, 67, 3, 430–445.

Grzegorzewska I., Realizacja zadań rozwojowych przez dorastające dzieci alkoholików, „Alkoholizm i Narkomania” 2011, 24, 3, 175–187.

Haaken J., From Al-Anon to ACOA: Codependence and the reconstruction of caregiving, „Signs. Journal of Woman in Culture and Society” 2003, 18, 2, 321–345.

Hall J.C., An exploratory study of differences in self-esteem, kinship social support, and coping responses among African American ACOAs and Non-ACOAs, „Journal of American College Health” 2007, 56, 1, 49–54.

Halpern H.M., Uzależnienie od partnera. Jak skutecznie się wyzwolić z sideł toksycznej miłości, Wydawnictwo „Helion”, Gliwice 2009.

Hautamäki A., Hautamäki L., Neuvonen L., Maliniemi-Piispanen S., Transmission of attachment across three generations, „European Journal of Developmental Psychology” 2010, 7, 5, 618–634.

Hazan C., Hutt M., Patterns of adaptations: Attachment differences in psychosocial functioning during the first year of college, manuskrypt niepublikowany, Cornell University, Ithaca 1993.

Hazan C., Shaver P.R., Attachment as an organizational framework for research on close relationships, „Psychological Inquiry” 1994, 5, 1, 1–22.

Hazan C., Shaver P.R., Love and work: An attachment-theoretical perspective, „Journal of Personality and Social Psychology” 1990, 59, 2, 270–280.

Hazan C., Shaver P.R., Romantic love conceptualized as an attachment process, „Journal of Personality and Social Psychology” 1987, 52, 3, 511–524.

Hazan C., Zeifman D., Pair-bonds as attachments: Evaluating the evidence [w:] J. Cassidy, P.R. Shaver (eds.), Handbook of attachment: Theory, research, and clinical applications, The Guilford Press, New York 1999.

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 159

29.01.2019 08:52:50

160

Bibliografia

Hazan C., Zeifman D., Sex and the psychological tether [w:] K. Bartholomew, D. Perlman (eds.), Attachment processes in adulthood, Jessica Kingsley, London 1994.

Henry-Waring M., Barraket J., Dating & intimacy in the 21st century: The use of online dating sites in Australia, „Australian Journal of Emerging Technologies and Society” 2008, 6, 1, 14–33.

Hepper E.G., Carnelley K.B., Adult attachment and feedback-seeking patterns in relationships and work, „European Journal of Social Psychology” 2010, 40, 3, 448–464.

Hernandez G., Salerno J.M., Bottoms B.L., Attachment to God, spiritual coping and alcohol use, „The International Journal for the Psychology of Religion” 2010, 20, 2, 97–108.

Hesse E., The adult attachment interview: Historical and current perspectives [w:] J. Cassidy, P.R. Shaver (eds.), Handbook of attachment. Theory, research, and clinical applications, The Guilford Press, New York – London 1999.

Holmes B.J., Johnson K.R., Adult attachment and romantic partner preference: A review, „Journal of Social and Personal Relationships” 2009, 26, 6–7, 833–852.

Hölzel B.K., Carmody J., Vangel M., Congleton Ch., Yerramsetti S.M., Gard T., Lazar S.W., Mindfulness practice leads to increases in regional brain gray matter density, „Psychiatry Research”, 2011, 191, 1, 36–43.

Hooper L., Tomek S., Newman C., Using attachment theory in medical settings: Implications for primary care physicians, „Journal of Mental Health” 2012, 21, 1, 23–37.

Hudson N.W., Fraley R.C., Brumbaugh C.C., Vicary A.M., Coregulation in romantic partners’ attachment styles: A longitudinal investigation, „Personality and Social Psychology Bulletin” 2014, 40, 7, 845–857.

Huston T.L., Niehuis S., Smith S.E., The early marital roots of conjugal distress and divorce, „Current Directions in Psychological Science” 2001, 10, 4, 116–119.

IJzendoorn M.H. van, Bakermans-Kranenburg M.J., Intergenerational transmission of attachment: A move to the contextual level, 1997, https://openaccess.leidenuniv.nl/bitstream/handle/1887/2323/168_185.pdf?sequ, dostęp: 7.11.2018. İlhan T., Loneliness among university students: Predictive power of sex roles and attachment styles on loneliness, „Educational Sciences: Theory and Practice” 2012, 12, 4, 2387–2396.

Iniewicz G., Zaburzenia emocjonalne u dzieci i młodzieży z perspektywy teorii przywiązania, „Psychiatria Polska” 2008, XLII, 5, 671–682.

Iniewicz G., Wiśniewska D., Dziekan K., Czuszkiewicz A., Wzory przywiązania i zachowania agresywne wśród młodzieży z diagnozą zaburzeń zachowania i emocji, „Psychiatria Polska” 2011, XLV, 5, 703–711.

Jezová D., Juránková E., Mosnárová A., Kriska M., Skultétyová I., Neuroendocrine response during stress with relation to gender differences, „Acta Neurobiologiae Experimentalis” 1996, 56, 3, 779–785.

Jędrzejowska A., Refleksja nad wychowaniem dziecka w bezpiecznym stylu więzi, „Relacje. Studia z Nauk Społecznych” 2016, 1, 51–57.

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 160

29.01.2019 08:52:50

Bibliografia

161

Johnson S., Osobowość symbiotyczna i jej leczenie, tłum. E. Wojciechowska, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, Warszawa 1994.

Jones S., Attachment style differences and similarities in evaluations of affective communication skills and person-centered comforting messages, „Western Journal of Communication” 2005, 69, 3, 233–249.

Juroszek W., Haberla O., Kubeczko W., Zależności między stylami przywiązania a intymnością, namiętnością i zaangażowaniem u narzeczonych, „Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio” 2012, 10, 2, 89–101.

Juroszek W., Zglińska M., Style przywiązania u Dorosłych Dzieci Alkoholików, „Kwartalnik Naukowy Fides Et Ratio” 2012, 1, 9, 114–121.

Kagan J., Reznick J.S., Clarke Ch., Snidman N., Garcia-Coll C., Behavioral inhibition to the unfamiliar, „Child Development” 1984, 55, 6, 2212–2225.

Kaleta K., Rodzinne uwarunkowania społecznego funkcjonowania jednostek w świetle teorii Minuchina i Bowena, „Roczniki Psychologiczne” 2011, 14, 2, 141–158.

Keren E., Mayseless O., The freedom to choose secure attachment relationships in adulthood, „Journal of Genetic Psychology” 2013, 174, 3, 271–290.

Kinnison J., Bad boyfriends. Using attachment theory to avoid Mr. (or Ms.) wrong and make you a better partner, Jeb Kinnison Publishing, [s.l.] 2014.

Kirkpatrick L.A., Davis K.E., Attachment style, gender, and relationship stability: A longitudinal analysis, „Journal of Personality and Social Psychology” 1994, 66, 3, 502–512.

Kirkpatrick L.A., Hazan C., Attachment styles and close relationships: A four-year prospective study, „Personal Relationships” 1994, 1, 2, 123–142.

Klohnen E.C., John O.P., Working models of attachment: A theory-based prototype approach [w:] J.A. Simpson, W.S. Rholes (eds.), Attachment theory and close relationships, The Guilford Press, New York 1998.

Knoblauch D.L., Bowers N.D., A therapeutic conceptualization of adult children of alcoholics, „Journal of College Student Psychotherapy” 1989, 4, 1, 37–52.

Kuczyńska A., Sposób na bliski związek. Zachowania wiążące w procesie kształtowania się i utrzymania więzi w bliskich związkach, Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, Warszawa 1998.

Lamb M.E., The development of mother-infant and father-infant attachments in the second year of life, „Developmental Psychology” 1977, 13, 6, 637–648.

Lamb M.E. (ed.), The father’s role. Cross-cultural perspectives, Lawrence Erlbaum Associates, Hillsdale – London 1987.

Lasota A., Abramciów R., Psychologiczna analiza konstruktu zazdrości, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja” 2015, 18, 3, 71, 139–150.

Latty-Mann H., Davis K.E., Attachment theory and partner choice: Preference and actuality, „Journal of Social and Personal Relationships” 1996, 13, 1, 5–23.

Lavner J.A., Bradbury T.N., Why do even satisfied newlyweds eventually go on to divorce?, „Journal of Family Psychology” 2012, 26, 1, 1–10.

Lemay E.P. Jr., Clark M.S., “Walking on eggshells”: How expressing relationship insecurities perpetuates them, „Journal of Personality and Social Psychology” 2008, 95, 2, 420–441.

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 161

29.01.2019 08:52:50

162

Bibliografia

Leveridge M., Stoltenberg C., Beesley D., Relationship of attachment style to personality factors and family interaction patterns, „Contemporary Family Therapy” 2005, 27, 4, 577–597.

Levine A., How are you and your partner attached? Stay happily married, rozm. przepr. L. Rosen, http://www.stayhappilymarried.com/files/2011/01/01042011-How-Are-You-and-Your-Partner-Attached.pdf, dostęp: 7.11.2018.

Levine A., Heller R.S.F., Attached. The new science of adult attachment and how it can help you find – and keep – love, Penguin Group, New York 2011.

Levine A., Heller R.S.F., Get attached. The surprising secrets to finding the right partner for a healthy relationships, „Scientific American Mind”, 22–29.

Liberska H., Suwalska D., Styl przywiązania a relacje partnerskie we wczesnej dorosłości, „Psychologia Rozwojowa” 2011, 16, 1, 25–39.

Little K.C., McNulty J.K., Russell V.M., Sex buffers intimates against the negative implications of attachment insecurity, „Personality and Social Psychology Bulletin” 2010, 36, 4, 484–498.

Lorecka K., Miłość. Kocha… lubi… szanuje…?, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2016.

Luo S., Zhang G., What leads to romantic attraction: Similarity, reciprocity, security, or beauty? Evidence from a speed-dating study, „Journal of Personality” 2009, 77, 4, 933–964.

Lyons-Ryth K., Jacobvitz D., Attachment dezorganization. Unresolved loss, relational violence, and laps in behavioral attentional strategies [w:] J. Cassidy, P.R. Shaver (eds.), Handbook of attachment. Theory, research, and clinical applications, The Guilford Press, New York – London 1999. Łopacka-Sęczyk E., Machaj A., Cechy atrakcyjnego partnera w percepcji młodych dorosłych, „Przegląd Terapeutyczny” 2009, 6–7, http://www.ptt-terapia. pl/wp-content/uploads/2011/06/Edyta_LopackaAnita_Machaj.pdf, dostęp: 6.11.2018. Łoś Z., Dyskusyjnie o klasyfikacji i pomiarze wzorców przywiązania, „Psychologia Rozwojowa” 2010, 15, 2, 61–75.

Maccoby E., Social development. Psychological growth and the parent-child relationship, Harcourt Brace Jovanovich, New York 1980.

Madey S.F., Jilek L., Attachment style and dissolution of romantic relationships: Breaking up is hard to do, or is it?, „Individual Differences Research” 2012, 10, 4, 202–210.

Madey S.F., Rodgers L., The effect of attachment and Sternberg’s triangular theory of love on relationship satisfaction, „Individual Differences Research” 2009, 7, 2, 76–84.

Mahler M.S., Pine F., Bergman A., The psychological birth of the human infant.

Symbiosis and individuation, Basic Books, New York 1975.

Main M., Attachment: Overview with implications for clinical work [w:] S. Goldberg, R. Muir, J. Kerr (eds.), Attachment theory: Social, developmental, and clinical perspectives, Analytic Press, Hillsdale – London 1995.

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 162

29.01.2019 08:52:50

Bibliografia

163

Main M., Goldwyn R., Predicting rejection of her infant from mother’s representation of her own experience: Implications for the abused-abusing intergenerational cycle, „Child Abuse and Neglect” 1984, 8, 2, 203–217.

Main M., Hesse E., Parents’ unresolved traumatic experiences are related to infant disorganized attachment status [w:] M.T. Greenberg, D. Cicchetti, E.M. Cummings (eds.), Attachment in the preschool years. Theory, research, and intervention, University of Chicago Press, Chicago 1990.

Main M., Kaplan N., Cassidy J., Security in infancy, childhood, and adulthood: A move to the level of representational, „Monographs of the Society for Research in Child Development” 1985, 50, 1–2, 66–104.

Main M., Solomon J.B., Discovery of an insecure-disorganized/disoriented attachment pattern [w:] T.B. Brazelton, M.W. Yogman (eds.), Affective development in infancy, Ablex Publishing, Norwood 1986.

Main M., Solomon J.B., Procedures for identyfying infants as disorganized/disoriented during the Ainsworth strange situation [w:] M.T. Greenberg, D. Cicchetti, E.M. Cummings (eds.), Attachment in the preschool years. Theory, research, and intervention, University of Chicago Press, Chicago 1990.

Mandal E., Zalewska K., Style przywiązania, traumatyczne doświadczenia z okresu dzieciństwa i dorosłości, stany psychiczne oraz metody podejmowania prób samobójczych przez kobiety leczone psychiatrycznie, „Psychiatria Polska” 2012, XLVI, 1, 75–84.

Manson M., Attachment theory, 2011, http://markmanson.net/attachment-theory, dostęp: 5.01.2016.

Marchwicki P., Style przywiązania a właściwości tożsamości osobistej młodzieży.

Analiza psychologiczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2009.

Marchwicki P., Teoria przywiązania J. Bowlby’ego, „Seminare. Poszukiwania Naukowe” 2006, 23, 365–383.

Marshall T.C., Bejanyan K., Ferenczi N., Attachment styles and personal growth following romantic breakups: The mediating roles of distress, rumination, and tendency to rebound, PLoS One 2013, 8(9): e75161.

Marshall T.C., Bejanyan K., DiCastro G., Lee R.A., Attachment styles as predictors of Facebook – related jealousy and surveillance in romantic relationship, „Personal Relationships” 2013, 1, 1–22.

Maunder R., Hunter J., Attachment and psychosomatic medicine: Developmental contributions to stress and disease, „Psychosomatic Medicine” 2001, 63, 4, 556–567.

Mayseless O., Home leaving to military service: Attachment concerns, transfer of attachment functions from parents to peers, and adjustment, „Journal of Adolescent Research” 2004, 19, 5, 533–558.

McAllister J., Ending the anxious-avoidant dance, part 1: Opposing attachment styles, https://www.goodtherapy.org/blog/ending-anxious-avoidant-dance-part-1-opposing-attachment-styles-0518174, dostęp: 7.11.2018.

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 163

29.01.2019 08:52:50

164

Bibliografia

Mikulincer M., Adult attachment style and affect regulation: Strategic variations in self-appraisals, „Journal of Personality and Social Psychology” 1998, 75, 2, 420–435.

Mikulincer M., Attachment style and the mental representation of the self, „Journal of Personality and Social Psychology” 1995, 69, 6, 1203–1215.

Mikulincer M., Dolev T., Shaver P.R., Attachment-related strategies during thought suppression: Ironic rebounds and vulnerable self-representations, „Journal of Personality and Social Psychology” 2004, 87, 6, 940–956.

Mikulincer M., Shaver P.R., Attachment in adulthood: Structure, dynamics, and change, The Guilford Press, New York – London 2007.

Mikulincer M., Shaver P.R., Attachment theory and emotions in close relationships: Exploring the attachment-related dynamics of emotional reactions to relational events, „Personal Relationships” 2005, 12, 2, 149–168.

Miłośnik psychologiczny – o związkach od (psychologicznej) kuchni, https:// blogblizej.wordpress.com/2012/01/03/milosnik-psychologiczny-o-zwiazkach-od-psychologicznej-kuchni, dostęp: 7.11.2018.

Monteoliva A., García-Martínez J.M.A., Calvo-Salguero A., Aguilar-Luzón M., Differences between men and women with a dismissing attachment style regarding their attitudes and behaviour in romantic relationships, „International Journal of Psychology” 2012, 47, 5, 335–345.

Moreno A.H., Click to connect: Testing the Internet dating use and outcomes model. Dissertation, New Brunswick 2008, https://rucore.libraries.rutgers.edu/ rutgers-lib/24443/PDF/1/play, dostęp: 9.01.2019.

Morley T., Moran G., The origins of cognitive vulnerability in early childhood: Mechanisms linking early attachment to later depression, „Clinical Psychology Review” 2011, 31, 7, 1071–1082.

Muise A., Christofides E., Desmarais S., “Creeping” or just information seeking?

Gender differences in partner monitoring in response to jealousy on Facebook, „Personal Relationships” 2014, 21, 1, 35–50.

Munck V.C. de (ed.), Romantic love and sexual behavior. Perspectives from the social sciences, Preager Publishers, Westport – London 1998.

Murawiec S., Brudkiewicz P., Zaburzenia osobowości, https://psychiatria.mp.pl/ zaburzenia_osobowosci/69913,zaburzenia-osobowosci, dostęp: 7.11.2018.

Nardi D., Hormones, sex and personality type, http://www.darionardi.com/BulletinArt9.html, dostęp: 9.01.2019.

Nęcki Z., Wzajemna atrakcyjność, Wiedza Powszechna, Warszawa 1990.

Nuys D. van, An interview with David Wallin, Ph.D. on the implications of attachment theory for psychotherapy, https://www.gulfbend.org/poc/view_doc. php?type=doc&id=29433, dostęp: 7.11.2018.

Overall N.C., Simpson J.A., Fletcher G.J.O., Fillo J., Attachment insecurity, biased perceptions of romantic partners’ negative emotions, and hostile relationship behavior, „Journal of Personality and Social Psychology” 2015, 108, 5, 730–749.

Page T.F., Attachment and personality disorders: Exploring maladaptive developmental pathways, „Child and Adolescent Social Work Journal” 2001, 18, 5, 313–334.

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 164

29.01.2019 08:52:50

Bibliografia

165

Palus K., Uwarunkowania braku partnera życiowego w okresie wczesnej dorosłości, http://www.oic.lublin.pl/cudzechwalicie/1-11d.html, dostęp: 9.11.2018.

Palus K., Wybrane psychologiczne uwarunkowania braku partnera życiowego w okresie wczesnej dorosłości, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM, Poznań 2010.

Papp L., Kouros Ch.D., Cummings E.M., Demand-withdraw patterns in marital conflict in the home, „Personal Relationships” 2009, 16, 2, 285–300.

Pascuzzo K., Cyr Ch., Moss E., Longitudinal association between adolescent attachment, adult romantic attachment, and emotion regulation strategies, „Attachment and Human Development” 2013, 15, 1, 83–103.

Pearce Z.J., Halford W.K., Do attributions mediate the association between attachment and negative couple communication?, „Personal Relationships” 2008, 15, 2, 155–170.

Peele S., Brodsky A., Arnold M., The truth about addiction and recovery, Simon & Schuster, New York 1992.

Petersson M., Lundeberg T., Uvnäs-Moberg K., Short-term increase and long-term decrease of blood pressure in response to oxytocin-potentiating effect of female steroid hormones, „Journal of Cardiovascular Pharmacology” 1999, 33, 1, 102–108.

Petrowski K., Schurig S., Schmutzer G., Brähler E., Stöbel-Richter Y., Is it attachment style or socio-demography: Singlehood in a representative sample, „Frontiers of Psychology” 2015, 6, 1738.

Pietromonaco P.R., Barrett L.F., The internal working models concept: What do we really know about the self in relation to others?, „Review of General Psychology” 2000, 4, 2, 155–175.

Pietromonaco P.R., Barrett L.F., Working models of attachment and daily social interactions, „Journal of Personality and Social Psychology” 1997, 73, 6, 1409– –1423.

Pines A.M., Falling in love. Why we choose the lovers we choose, Routledge, New York 2005.

Plopa M., Psychologia rodziny. Teoria i badania, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2008.

Plopa M., Rozwój i znaczenie bliskich więzi w życiu człowieka [w:] B. Wojciszke, M. Plopa (red.), Osobowość a procesy psychiczne i zachowanie, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2003.

Plopa M., Więzi w małżeństwie i rodzinie. Metody badań, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2005.

Plopa M., Więzi w małżeństwie i rodzinie. Metody badań, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2016.

Plopa M., Rostowski J., Kwestionariusz Dobranego Małżeństwa [w:] M. Plopa, Więzi w małżeństwie i rodzinie. Metody badań, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2006.

Półtorak M., Psychiczne mechanizmy odczuwanego stresu i zadowolenia partnerów ze związku w okresie przyjścia na świat pierwszego dziecka. Rozprawa doktorska, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2013, https://depotuw.ceon.

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 165

29.01.2019 08:52:50

166

Bibliografia

pl/bitstream/handle/item/421/praca_dr_mpoltorak.pdf?sequence=1, dostęp: 3.05.2016.

Reynolds S., Searight H.R., Ratwik S., Adult attachment styles and rumination in the context of intimate relationships, „North American Journal of Psychology” 2014, 16, 3, 495–506.

Roberts S.C., Applied evolutionary psychology, Oxford University Press, Oxford – New York 2012.

Romero-Canyas R., Downey G., Berenson K., Ayduk O., Kang N.J., Rejection sensitivity and the rejection-hostility link in romantic relationships, „Journal of Personality” 2010, 78, 1, 119–148.

Rostowski J., Poziom podobieństwa cech osobowości partnerów jako uwarunkowanie dobranego związku małżeńskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1986.

Rostowski J., Zarys psychologii małżeństwa. Psychologiczne uwarunkowania dobranego związku małżeńskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1987.

Sadikaj G., Moskowitz D.S., Zuroff D.C., Attachment-related affective dynamics: Differential reactivity to others’ interpersonal behavior, „Journal of Personality and Social Psychology” 2011, 100, 5, 905–917.

Sagi A., IJzendoorn M.H. van, Scharf M., Joels T., Koren-Karie N., Mayseless O., Aviezer O., Ecological constraints for intergenerational transmission of attachment, „International Journal of Behavioral Development” 1997, 20, 2, 287–299.

Schaeffer H.R., Emerson P.E., The development of social attachments in infancy, „Monographs of the Society for Research in Child Development” 1964, 29, 3, 1–77.

Schindler I., Fagundes Ch.P., Murdock K.W., Predictors of romantic relationship formation: Attachment style, prior relationships, and dating goals, „Personal Relationships” 2010, 17, 1, 97–105.

Schmidt E., Eldridge A., The attachment relationship and child maltreatment, „Infant Mental Health Journal” 1986, 7, 4, 264–273.

Schore A.N., Effects of a secure attachment relationship on right brain development, affect regulation, and infant mental health, „Infant Mental Health Journal” 2001, 22, 1–2, 7–66.

Schuengel C., Bakermans-Kranenburg M.J., IJzendoorn M.H. van, Frightening maternal behavior linking unresolved loss and disorganized infant attachment, „Journal of Consulting and Clinical Psychology” 1999, 67, 1, 54–63.

Senator D., Teoria więzi Johna Bowlby’ego [w:] B. Tryjarska (red.), Bliskość w rodzinie. Więzi w dzieciństwie a zaburzenia w dorosłości, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2010.

Sette G., Coppola G., Cassibba R., The transmission of attachment across generations: The state of art and new theoretical perspectives, „Scandinavian Journal of Psychology” 2015, 56, 3, 315–326.

Shah P.E., Fonagy P., Strathearn L., Is attachment transmitted across generations?

The plot thickens, „Clinical Child Psychology and Psychiatry” 2010, 15, 3, 329– –345.

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 166

29.01.2019 08:52:50

Bibliografia

167

Shaver P.R., Brennan K.A., Attachment styles and the “Big Five” personality traits: Their connections with each other and with romantic relationship outcomes, „Personality and Social Psychology Bulletin” 1992, 18, 5, 536–545.

Shaver P.R., Hazan C., A biased overview of the study of love, „Journal of Social and Personal Relationships” 1988, 5, 4, 473–501.

Shaver P.R., Mikulincer M., Attachment-related psychodynamics, „Attachment and Human Development” 2002, 4, 2, 133–161.

Shi L., The association between adult attachment styles and conflict resolution in romantic relationships, „American Journal of Family Therapy” 2003, 31, 3, 143–157.

Shorey H., Come here, go away: The dynamics of fearful attachment, https:// www.psychologytoday.com/blog/the-freedom-change/201505/come-here-go-away-the-dynamics-fearful-attachment, dostęp: 7.11.2018.

Siegel D.J., Mindful awareness, mindsight, and neural integration, „The Humanistic Psychologist” 2009, 37, 2, 137–158.

Siegel D.J., Mindsight: The new science of personal transformation, Bantam Books, 2010.

Siegel D.J., The mindful brain: Reflection and attunement in the cultivation of well-being, W.W. Norton & Company, New York – London 2007.

Simpson J.A., Collins W.A., Salvatore J.E., The impact of early interpersonal experience on adult romantic relationship functioning, recent findings from the Minnesota Longitudinal Study of Risk and Adaptation, „Current Directions in Psychological Science” 2011, 20(6), 355–359.

Simpson J.A., Overall N.C., Partner buffering of attachment insecurity, „Current Directions in Psychological Science” 2014, 23, 1, 54–59.

Slotter E.B., Gardner W.L., How needing you changes me: The influence of attachment anxiety on self-concept malleability in romantic relationships, „Self and Identity” 2012, 11, 3, 386–408.

Snapp S., Lento R., Ryu E., Rosen K., Why do they hook up? Attachment style and motives of college students, „Personal Relationships” 2014, 21, 3, 468–481.

Snyder R., Treleaven D., Shapiro S.L., Attachment theory and mindfulness, „Journal of Child and Family Studies” 2012, 21, 5, 709–717.

Sokolik M., Psychoanaliza i Ja. Kliniczna problematyka poczucia tożsamości, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, Warszawa 1992.

Sperling M.B., Discriminant measures for desperate love, „Journal of Personality Assessment” 1985, 49, 3, 324–328.

Sperling M.B., Berman W.H. (eds.), Attachment in adults. Clinical and developmental perspectives, The Guilford Press, New York 1994.

Sroufe L.A., Waters E., Attachment as an organizational construct, „Child Development” 1997, 48, 1184–1199.

Stanton S.C.E., Campbell L., Pink J.C., Benefits of positive relationship experiences for avoidantly attached individuals, „Journal of Personality and Social Psychology” 2017, 113, 4, 568–588.

Sternberg R.J., A triangular theory of love, „Psychological Review” 1986, 93, 2, 119–135.

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 167

29.01.2019 08:52:50

168

Bibliografia

Sternberg R.J., Weis K. (red.), Nowa psychologia miłości, tłum. A. Sosenko, Wydawnictwo „Moderator”, Taszów 2007.

Strauss C., Morry M., Kito M., Attachment styles and relationship quality: Actual, perceived, and ideal partner matching, „Personal Relationships” 2012, 19, 1, 14–36.

Strelau J., Psychologia temperamentu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.

Sullivan K., Davila J., The problem is my partner: Treating couples when one partner wants the other to change, „Journal of Psychotherapy Integration” 2014, 24, 1, 1–12.

Sunnafrank M., Ramirez A., At first sight: Persistent relational effects of get-acquainted conversations, „Journal of Social and Personal Relationships” 2004, 21, 3, 361–379.

Szymczyk L., Relacje w rodzinie a rozwój tożsamości i identyfikacji płciowej dziecka w wieku przedszkolnym, „Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio” 2013, 15, 3, 85–97.

The avoidant love addict: Rewiring patterns, http://www.loveaddictiontreatment. com/loveaddictionnews/the-avoidant-love-addict-rewiring-patterns, dostęp: 13.11.2018.

The fearful/anxious-avoidant attachment style, http://the-love-compass.com/ 2013/09/17/the-fearful-avoidant-attachment-style, dostęp: 7.11.2018.

The secure base model, https://www.uea.ac.uk/providingasecurebase/the-secure-base-model, dostęp: 7.11.2018.

Timmreck T.C., Overcoming the loss of love: Preventing love addiction and promoting positive emotional health, „Psychological Reports” 1990, 66, 2, 515–528.

Toman W., Family constellation. Theory and practice of a psychological game, Springer Publishing Company, New York 1961.

Treger S., Sprecher S., The influences of sociosexuality and attachment style on reactions to emotional versus sexual infidelity, „Journal of Sex Research” 2011, 48, 5, 413–422.

Tryjarska B., Style przywiązania partnerów a tworzenie bliskich związków w dorosłości [w:] B. Tryjarska (red.), Bliskość w rodzinie. Więzi w dzieciństwie a zaburzenia w dorosłości, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2012.

Trzęsowska-Greszta E., Szymczyk B., Styl przywiązania a seksualność człowieka w świetle najnowszych badań, „Płciowość, Seksualność, Odpowiedzialność.

Kwartalnik Naukowy” 2014, 4, 20, 128–143.

Tyrer P., Johnson T., Establishing the severity of personality disorder, „American Journal of Psychiatry” 1996, 153, 12, 1593–1597.

Uvnäs-Moberg K., Oxytocin may mediate the benefits of positive social interaction and emotions, „Psychoneuroendocrinology” 1998, 23, 8, 819–835.

Wallin D.J., Przywiązanie w psychoterapii, tłum. M. Cierpisz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011.

Wardecker B.M., Chopik W.J., Boyer M.P., Edelstein R.S., Individual differences in attachment are associated with usage and perceived intimacy of different communication media, „Computers in Human Behavior” 2016, 59, 18–27.

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 168

29.01.2019 08:52:50

Bibliografia

169

Węgłowska-Rzepa K., „Przetrwać razem” – małżeństwo z perspektywy psychologii analitycznej [w:] D. Borecka-Biernat, M. Cywińska (red.), Konflikt społeczny w perspektywie socjologicznej i pedagogiczno-psychologicznej. Wybrane kwestie, Wydawnictwo „Difin”, Warszawa 2015.

Wojciszke B., Psychologia miłości. Intymność, namiętność, zaangażowanie, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003.

Zawadzki Barber H., Exploring adult attachment style and conflict resolution strategies: A directed content analysis to improve communication with family members of patients in the intensive care unit, 2013, University of Washington, https:// digital.lib.washington.edu/researchworks/bitstream/handle/1773/25109/Barber_washington_0250E_12684.pdf?sequence=1, dostęp: 31.10.2018.

Zimbler M.S., I  U: Attachment Style and Gender as Predictors of Deception in Online and Offline Dating, https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent. cgi?article=1385&context=theses, dostęp: 9.01.2019.

LORECKA_JAK KOCHAMY.indb 169

29.01.2019 08:52:50

impuls@impulsoficyna.com.pl

Więcej na:

http://www.impulsoficyna.com.pl