Szkoła gry na fortepianie by Oficyna Wydawnicza "Impuls"

SzkoĹ&#x201A;a gry na fortepianie

Fryc_Szkola gry na fortepianie.i1 1

2009-01-16 13:23:30

Fryc_Szkola gry na fortepianie.i2 2

2009-01-16 13:23:33

Mieczysław Fryc

Szkoła gry na fortepianie

Kraków 2009

Fryc_Szkola gry na fortepianie.i3 3

2009-01-16 13:23:33

Recenzent: Jacek Weiss

Opracowanie graficzne, w tym projekt okładki: Adam Kardyś

Na zlecenie Autora wydała Oficyna Wydawnicza „Impuls”

ISBN 978-83-7587-104-3

Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel. (012) 422-41-80, fax (012) 422-59-47 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2009

Fryc_Szkola gry na fortepianie.i4 4

2009-01-16 13:23:33

Od autora Niniejszy podręcznik przeznaczony jest dla uczniów rozpoczynających naukę gry na fortepianie. Oparty jest na programie nauczania zatwierdzonym przez Ministerstwo Kultury i Sztuki dla szkół muzycznych I st. Odpowiednie ukształtowanie zawartych w nim problemów, pozwoli w możliwie szybkim tempie opanować zamieszczony materiał, w tym – podstawowe zasady muzyki. Podręcznik ten został tak opracowany, aby przeciętnie zdolny uczeń mógł zrealizować zawarty w nim materiał tak szybko, jak to możliwe, pod warunkiem, że będzie przestrzegał dyscypliny grania. Naczelna zasada dydaktyki nakazuje bowiem, aby przejść do materiału następnego, należy dokładnie opanować poprzedni. Opuszczenie jakiegokolwiek ćwiczenia, może spowodować trudności w następnym. Utwory zwarte w tej Szkole, to najbardziej znane pozycje światowej literatury muzycznej, których wykonanie powinno sprawiać przyjemność tak grającemu, jak i słuchającemu. Pragnę dodać, że instrument, który wybrało się, należy traktować jak najlepszego przyjaciela (wiadomo – przyjaciół się lubi), wówczas czas spędzony z nim będzie przyjemny, a efekty będą bardzo szybko zauważalne!

Radości grania, słuchania i muzykowania życzy Autor

Pracę tę poświęcam środowisku muzycznemu Wadowic, gdzie przez wiele lat pracowałem w tamtejszej Państwowej Szkole Muzycznej, a doświadczenie nabyte tam w pracy pedagogicznej (oraz późniejsze w Nowym Jorku), wykorzystałem do napisania tej Szkoły.

Fryc_Szkola gry na fortepianie.i5 5

2009-01-16 13:23:33

Wiadomości wstępne

Fortepian (włoska nazwa pianoforte, czyli cicho – głośno) został skonstruowany przez Batolomeo Cristofori we Florencji około roku 1710. W przeciwieństwie do klawesynu (poprzednika fortepianu), gdzie struny są szarpane, wydobycie dźwięku polega na uderzaniu młoteczkami w struny, co daje mocniejsze brzmienie. Fortepian w zależności od swej wielkości posiada około 80 czarno-białych klawiszy, które połączone są mechanizmem młoteczkowym. Tworzy to tzw. klawiaturę. Po jej lewej stronie – to dźwięki niskie (basowe), zaś po prawej – wysokie (wiolinowe). W zapisie nutowym posługujemy się dwoma kluczami: wiolinowym – dla prawej ręki (od c1 w górę) i basowym – dla lewej (od c1 w dół). Niekiedy ręce się krzyżują: prawą ręką gra się niskie dźwięki, zaś lewą – wysokie. Nuty – to znaki graficzne, służące do określenia wysokości i czasu trwania dźwięków (szczegóły w dalszym materiale). Siadając do fortepianu konieczne jest, abyśmy swobodnie panowali nad klawiaturą! Należy więc: – usiąść w połowie głębokości krzesła; – siedzieć w takiej odległości od klawiatury, aby ręce nie były skrępowane; – rozluźnić nie tylko mięśnie, ale i całe ciało – absolutnie nie dopuścić do jakiegokolwiek skrępowania w stawach, mięśniach zarówno palców, jak i ramienia, czy przedramienia. To postawa warunkująca swobodne poruszanie się po klawiaturze. Ułatwi ona koncentrację podczas grania. Przy codziennych ćwiczeniach należy wyrobić nawyk takiej postawy! Przy pierwszym zetknięciu się z klawiaturą, należy zwrócić uwagę aby dźwięk były pewnie, zdecydowanie zagrany, ale „miękki”, nie ostry. Próbować grać najpierw jedną, potem drugą ręką – osobno. Pierwsze ćwiczenia grać portato, czyli dźwięki należy wyraźnie oddzielać jedne od drugich, z oparciem ręki na każdym dźwięku (klawiszu). W dalszych ćwiczeniach – próbować łączyć wszystkie dźwięki ze sobą, czyli grać legato. Rytm – jako podstawowy element muzyki, w tym i kształcenia muzycznego idzie w parze z wyrobieniem techniki grania, do czego służą ćwiczenia, etiudy, gamy, w końcu utwory. Wszystkie ćwiczenia podporządkowane są problemowi zawartemu w utworze. Każdy utwór poprzedzony jest takimi ćwiczeniami, ale to tylko wzór, którego problemy zawarte w nim należy uzupełniać podobnymi ćwiczeniami. Bardzo ważnym elementem procesu nauczania gry na instrumencie jest nabycie umiejętności grania gam, pasaży, kadencji. W sposób dość szczegółowy (na tym etapie nauczania) przedstawione zostały dwie podstawowe gamy: C dur i a mol oraz zestaw ćwiczeń opartych na nich. To też tylko wzór, który należy wykorzystać do pozostałych gam, umieszczonych na końcu tej Szkoły. Każdy uczący się grać na instrumencie, winien wyrabiać wyobraźnię muzyczną m.in. poprzez nie tylko granie, ale i śpiewanie nauczonego utworu, lub jego fragmentu. Spróbować zapamiętać nie tylko melodię, ale i relację między poszczególnymi akordami (akord – współbrzmienie złożone z trzech, lub więcej dźwięków).

DBAJ O DOBRZE NASTROJONY FORTEPIAN

Fryc_Szkola gry na fortepianie.i6 6

2009-01-16 13:23:33

Klawiatura fortepianu "

¡¡¡¡ ¡ ¡ ¡ ¡ ¡ ¡ ¡ ¡¡¡¡¡ ¡¡¡¡¡

¡¡ ¡ ¡ ¡ ¡¡¡¡ ¡ ¡ ¡ ¡ ¡ ¡ ¡ ¡¡ ¡¡¡¡ ¡ ¡ ¡ ¡¡¡

C1 D1 E1 F1 G1 A1 H1 C D E F G A H c d e f g a h c1 d1 e1 f 1 g1 a1 h1 c2 d2 e2 f 2 g2 a2 h2 c3 d3 e3 f 3 g3 a3 h3 c4 d4 e4 f 4 g4 a4 h4 kontra

wielka

ma³a

razkreœlna

dwukreœlna

trzykreœlna

czterokreœlna

OKTAWY

dźwięki niskie (basowe)

dźwięki wysokie (wiolinowe)

Klawiatura ułożona jest w system oktaw (oktawa – to długość 8 dźwięków). Co osiem klawiszy – nazwy powtarzają się. Ponieważ dźwięki tych oktaw są różnej wysokości, żeby rozróżnić je, oktawy nazwane zostały: kontra, wielka, mała, razkreślna, dwukreślna, trzykreślna itd. Szczegóły – w dalszej części materiału. Do przedłużania dźwięków, ich ściszania – służą pedały. Używanie ich jest pewnym problemem. Jedni pedagodzy zalecają używać pedałów od pierwszych ćwiczeń, inni zaś – dopiero w późniejszym okresie nauczania. Sądzę, że do tego problemu należy podchodzić indywidualnie w zależności od warunków i możliwości ucznia.

Oznaczanie użycia pedału

Przyciśnięcie pedału oznaczone jest znakiem Ped (P), zaś puszczenie pedału – gwiazdką ().

FORTEPIAN



PIANINO

Oprócz klasycznych instrumentów, obecnie produkowane są elektroniczne pianina i fortepiany. Z braku klasycznego instrumentu, można rozpocząć naukę gry na elektronicznym tzw. keyboardzie. To może uatrakcyjnić pierwsze lekcje z uwagi na różnorodne brzmienia i barwy dźwięków tych instrumentów. Jednak warto uzyskać dostęp do prawdziwego fortepianu, który odznacza się niepowtarzalnymi walorami barwy dźwięku!

Fryc_Szkola gry na fortepianie.i7 7

2009-01-16 13:23:33

4 5

5 1

lewa dłoń

prawa dłoń

Układ rąk na klawiaturze Dłonie powinny być rozluźnione, palce lekko zgięte (zaokrąglone), oparte opuszkami na klawiszach.

Fryc_Szkola gry na fortepianie.i8 8

2009-01-16 13:23:33

Graficzny zapis wysokości dźwięków – nuty

Nuty na liniach

nad liniami

...i polach

...i pod liniami

klucz wiolinowy – dla prawej ręki

klucz basowy – dla lewej ręki

Najczęściej używane nuty dla:

X X X X X X X X X X X X X X X X X prawej ręki

X X X X X X X X X X X X X X X

lewej ręki

Fryc_Szkola gry na fortepianie.i9 9

2009-01-16 13:23:33

Nazwy klawiszy i odpowiadające im nuty – dla prawej ręki

c1 d1 e1 f 1 g1 X X X X X c1 d1 e1 f 1 g1

Tylko czytać:

Fryc_Szkola gry na fortepianie.i10 10

X X

X X X

X X

2009-01-16 13:23:33

Nazwy klawiszy i odpowiadające im nuty – dla lewej ręki

f g a h c1

X X X X " X

f g a h c1

Tylko czytać:

" " "

Fryc_Szkola gry na fortepianie.i11 11

X X

X X X

2009-01-16 13:23:33

Wartości nut

cała nuta

półnuty

Ćwierćnuty

Cała nuta to tak jak całe jabłko. Jeżeli przekroimy to jabłko, otrzymamy dwie połówki (półnuty). Jeśli te z kolei przekroimy, powstaną ćwiartki (ćwierćnuty) itd. Równowartość tej całej nuty (jabłka) umieścimy w taktach, przegradzając je kreskami. Będą to kreski taktowe. Dla przykładu:

¡ ¡ ¡ ¡

Ì Ì

¡ ¡ ¡ ¡

Ì ¡

Fryc_Szkola gry na fortepianie.i12 12

¡ ¡

¡ Ì

Jeżeli w takcie chcemy umieścić wartość całej nuty, piszemy przy kluczu lub c.

Jeżeli chcemy umieścić w takcie wartość półnuty, piszemy przy kluczu dwie ćwierćnuty ( ).

Jeżeli w takcie chcemy umieścić wartość trzech ćwierćnut, piszemy przy kluczu trzy ćwiećnuty ( ).

2009-01-16 13:23:34