Jakość życia współczesnego człowieka by Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Jakość życia współczesnego człowieka Wybrane problemy

pod redakcją naukową

Agnieszki Gawor i Alicji Głębockiej

Oﬁcyna Wydawnicza „Impuls” Kraków 2008

Recenzenci: prof. dr hab. Stanisław Kowalik prof. dr hab. Wiesław Łukaszewski dr hab. Stanisław Rogala dr hab. Barbara Weigl

Redakcja merytoryczna: Agnieszka Gawor, Alicja Głębocka

Korekta: Magdalena Polek

Projekt okładki: Ewa Beniak-Haremska

Projekt współﬁnansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III A Czechy – Polska 2004–2006 Projekt nr CZ.04.4.85/2.3.PL.1/0596 „Współpraca naukowa w zakresie Psychologii klinicznej” realizowany przez Uniwersytet Opolski, Instytut Psychologii Umowa nr IG-2004/PL-CZ/2.16/2.3/U-40/06 z dnia 20.11.2006 r.

ISBN 978-83-7308-993-8

Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel. (012) 422-41-80, fax (012) 422-59-47 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2008

Spis treści Alicja Głębocka, Bohumil Koukola Czy Czesi wolą knedle, a Polacy ziemniaki? Nawyki żywieniowe i postawy prozdrowotne mieszkańców regionów przygranicznych Polski i Czech ....................................................................

Alicja Głębocka, Bohumil Koukola Kwestionariusz do badania wizerunku ciała otyłych Raport z badań porównawczych polsko-czeskich ......................................... 23 Eugenia Mandal, Monika Bąk-Sosnowska, Barbara Zahorska-Markiewicz „Ja” otyłe i „ja” szczupłe – dwoistość „ja” cielesnego u kobiet z nadwagą ..... 37 Anna Brytek-Matera Stres w bulimii psychicznej – konfrontacja czy unikanie problemu? ............ 49 Dariusz Kuncewicz Między samoakceptacją a akceptacją społeczną – psychologiczna analiza podejść w terapii mężczyzn homoseksualnych ............................................. 59 Marcin Wnuk Nadzieja a poczucie jakości życia Anonimowych Alkoholików .................... 75 Mateusz Hędzelek Subiektywna jakość życia członków Wspólnoty Anonimowych Narkomanów .............................................................................................. 91 Emilia Garncarek Dobrowolna bezdzietność jako nowa jakość życia w świetle wypowiedzi autorów postów internetowych .................................................................... 103



Spis treści

Barbara Weigl, Mariola Wujec Samopoczucie dzieci w wieku szkolnym – zazwyczaj smutniejsi czy bardziej radośni niż zwykle? ................................................................... 119 Julita Podruczna „Podpisałem, ale nie współpracowałem”, czyli co wiadomo na temat społecznego wizerunku polityka współpracującego ze służbą bezpieczeństwa .............................................................................. 127 Małgorzata Gocman Wpływ cech osobowości na wykorzystywanie muzyki w codziennym życiu .................................................................................... 143 Magdalena Budziszewska Narracja, cierpienie i jakość życia w fenomenologicznym ujęciu Paula Ricoeura ............................................................................................ 155

Alicja Głębocka Uniwersytet Opolski

Bohumil Koukola Uniwersytet Śląski w Opawie

Czy Czesi wolą knedle, a Polacy ziemniaki? Nawyki żywieniowe i postawy prozdrowotne mieszkańców regionów przygranicznych Polski i Czech Abstrakt Różne czynniki natury kulturowej, ekonomicznej, społecznej, psychologicznej i biologicznej decydują o preferencjach żywieniowych, których zgodność z zasadami zdrowego stylu życia ściśle wiąże się z długością i jakością życia. Wzrost liczby osób otyłych w krajach zachodnich skłania do reﬂeksji nad zagrożeniem podobnymi zjawiskami w państwach Europy Środkowej. Przedstawiane badania nad preferencjami kulinarnymi, nawykami żywieniowymi, motywacją do stosowania diety mieszkańców pogranicza Polski i Czech są próbą oszacowania, czy w najbliższych latach możemy się spodziewać podobnych, niekorzystnych zmian. Badani deklarują, że najbardziej lubią kuchnie narodowe, a jednocześnie spośród wszystkich produktów spożywczych najchętniej wybierają warzywa i owoce. Deklaracje odnośnie preferowanych napojów i alkoholi także są zgodne z zaleceniami dietetyków. Kiedy jednak prześledziliśmy, co jedzą Polacy i Czesi na śniadania i obiady, okazało się, że wciąż podstawą żywienia są produkty zawierające duże ilości tłuszczów i węglowodanów, a warzywa, owoce i ryby spożywane są zbyt rzadko.



Alicja Głębocka, Bohumil Koukola

Na wybór tego, co jemy, duży wpływ mają czynniki psychologiczne, społeczne, kulturowe, ekonomiczne i biologiczne. Ich oddziaływanie na jednostkę na przestrzeni życia decyduje o jej preferencjach kulinarnych, które przejawiają się w zachowaniach żywieniowych. Czynniki psychologiczne odnoszą się do pewnych stanów psychicznych, np. nastroju i samopisów; czynniki społeczne koncentrują się na przynależności grupowej i pełnionych rolach; czynniki kulturowe uwzględniają specyﬁczne dla danego regionu zwyczaje, które dotyczą także nawyków żywieniowych; czynniki ekonomiczne decydują o tym, w jakich ilościach i jakiej jakości posiłki spożywamy; czynniki biologiczne znajdują odzwierciedlenie w preferencjach smakowych (Bisogni i in., 2002). Od lat prowadzone są liczne badania zmierzające do poznania nawyków żywieniowych mieszkańców krajów zachodnich. Interesujących danych o preferencjach pokarmowych młodzieży dostarczają longitudinalne studia przeprowadzone w latach 1993–1999 w Szwecji. Wynika z nich, że 17–21-latkowie jedzą więcej warzyw, makaronów oraz częściej piją kawę i herbatę, podczas gdy 15-latkowie preferują produkty o dużej zawartości tłuszczu: mleko, chleb, ciastka, a także ziemniaki, marchewkę z groszkiem. Dorosłe młode kobiety ograniczają spożywanie mięsa, a mężczyźni owoców, wszyscy zaś w dużym stopniu eliminują z diety produkty mleczne (Post-Skagegård i in., 2002). Z innych badań, w których grupą docelową były osoby starsze, wynika, że dla kobiet po 60. roku życia szczególnie ważne w ich zachowaniach związanych z jedzeniem są dwie sprawy: utrzymanie szczupłej sylwetki oraz przyjemność spożywania posiłków w towarzystwie innych osób. Dla kobiet pozostających w związkach przygotowywanie posiłków jest jednym z najważniejszych zadań. Samotne kobiety często rezygnują z gotowania. Ograniczają ilość dań głównych i przygotowują posiłki wymagające znacznie mniejszego wysiłku w przygotowaniu – kawy z ciastem (Gustafsson, Sidenvall, 2002). Z uwagi na gwałtowny wzrost liczby osób otyłych w krajach zachodnich naukowcy mówią już o epidemii otyłości. Niespełna 20 lat temu otyli mieszkańcy Europy stanowili od 5 do 10% populacji. Dziś BMI powyżej 30 ma ponad 25% Greków i Chorwatów, 20% Niemców, Czechów, Węgrów i około 10% Polaków (Zagórski, 2007). Badania porównawcze kobiet otyłych i mieszczących się w normie pokazują różnice w nawykach żywieniowych. Forslund, Lindroos, Sjöström i Lissner (2002) wykazali, że otyłe Szwedki jedzą 6,1 posiłków dziennie, a kobiety o normalnym BMI spożywają 5,2 posiłku. Otyłe mają także tendencje do spożywania dużych posiłków pod koniec dnia, właściwie większość jedzenia konsumują popołudniami i wieczorami. Obowiązujące wzorce zachowań żywieniowych zmieniały się w ostatnich dziesięcioleciach. W latach 70. uważano, że podstawą zdrowego żywienia są produkty mączne, oraz promowano soję, której spożycie w ciągu czterdziestu lat wzrosło dziesięciokrotnie. Dziś miejsce makaronów zajęły owoce i warzywa. Niestety, badania naukowe nie potwierdzają dobroczynnych dla zdrowia właściwości diety bogatej w witaminy. Okazuje się, że spożywanie dużej ilości owoców i warzyw nie

Czy Czesi wolą knedle, a Polacy ziemniaki? Nawyki żywieniowe...



chroni przez chorobami nowotworowymi, a niektóre owoce, np. grapefruity, są wręcz szkodliwe. Może dlatego specjaliści dietetycy coraz częściej mówią o zaletach ryb i owoców morza bogatych w kwasy omega-3 (Wojtasiński, 2007). Informacje o tym, co powinno się jeść, a jakich produktów należy unikać, są rozpowszechniane przez środki masowego przekazu. Już w 1989 roku Silverstein, Perdue, Peterson i Kelly ustalili, że szczególne nasycenie takimi treściami jest typowe dla czasopism kobiecych. Z badań przeprowadzonych przez tych autorów wynika, że proporcja pomiędzy reklamami pożywienia umieszczonymi w magazynach kobiecych i męskich wynosiła: w kategorii „mięso, ryby” – 73 : 3; w kategorii „dania mączne” – 153 : 1; w kategorii „słodycze” – 359 : 1, a w kategorii „tłuszcze” – 150 : 0. Badania przeprowadzone w Polsce także potwierdzają te trendy. Tematy związane z jedzeniem, odchudzeniem, zdrową dietą oraz gotowaniem są znacznie częściej poruszane w prasie kobiecej niż męskiej [por. Głębocka, 2005; Głębocka, Hełka (w druku)]. Zbadanie preferencji kulinarnych, nawyków żywieniowych oraz stopnia znajomości promowanych w środkach masowego przekazu zasad zdrowego żywienia było celem prowadzonych badań. Zakładano, że różnice w sposobie odżywiania, głównie dysproporcje w ilości spożywanych produktów tłuszczowych, węglowodanów oraz warzyw i owoców, mogą dać odpowiedź na pytanie o to, dlaczego na terenie Czech jest obecnie dwukrotnie więcej otyłych niż w Polsce.

Opis narzędzi Metody użyte w badaniach zostały skonstruowane specjalnie na potrzeby realizowanego na terenie Polski i Czech projektu „Współpraca naukowa w zakresie psychologii klinicznej”, współﬁnansowanego przez Unię Europejską. Na podstawie informacji zgromadzonych w trakcie 32 standaryzowanych wywiadów z osobami w różnym wieku, przeprowadzonych przez 8 przeszkolonych ankieterów, oraz dzięki analizom dokonanym przez zespół badawczy prowadzący grant sformułowano wiele pytań pozwalających ustalić nawyki żywieniowe (co zwykle jedzą respondenci na śniadanie i na obiad), preferencje kulinarne (kuchnię jakich narodów badani lubią najbardziej) oraz postawy wobec różnych diet (niskokalorycznej, składającej się głównie z owoców i warzyw, wysokotłuszczowej, ograniczającej spożywanie węglowodanów). Pytaliśmy również badanych o to, jak oceniają stan swojego zdrowia. Dodatkowo zebrano dane na temat wymiarów ciała: obwodu klatki piersiowej, pasa, bioder oraz wzrostu, a także aktualnej i najbardziej pożądanej wagi ciała.



Alicja Głębocka, Bohumil Koukola

Opis grupy Badania, w których wzięło udział 545 osób, przeprowadzono na terenie Polski (150 mężczyzn, 167 kobiet) oraz Czech (87 mężczyzn, 141 kobiet). Średnia wieku wyniosła 33,36 roku (SD = 14,02), przy czym Czesi (M = 34,01) byli nieznacznie starsi od Polaków (M = 32,89), lecz rozbieżności te nie były istotne statystycznie (p = 0.32).

Wyniki Uzyskane wyniki poddano jedno- lub wielowymiarowej analizie wariancji dla czynników narodowość (Polacy vs Czesi) oraz płeć (kobiety vs mężczyźni). Ich prezentacje rozpoczną analizy dotyczące wymiarów ciała badanych. W trosce o klarowność wywodu kolejne analizy zmiennych zależnych będą przedstawiane w osobnych podrozdziałach.

Wymiary ciała Uzyskane średnie wyniki dla wymiarów ciała nie różnicowały badanych pochodzących z Polski i Czech, natomiast – zgodnie z oczekiwaniami – mężczyźni różnili się od kobiet wielkością wszystkich wymiarów, z wyjątkiem obwodu bioder. Szczegółowe wyniki zamieszczono w tabeli 1. Można zatem powiedzieć, że badane grupy z Polski i Czech nie różniły się pod tym względem, co daje podstawy do przeprowadzenia dalszych analiz skoncentrowanych na opisach preferencji kulinarnych, postaw wobec diet oraz nawyków żywieniowych. Tabela 1 Wymiary obwód klatki piersiowej obwód pasa obwód bioder wzrost aktualna waga pożądana waga

Polacy 100,32 85,36 99,33 172,81 75,97 71,35

Czesi 98,19 84,43 105,13 173,22 74,34 67,28

Uwaga: * oznacza p < 0.001. Źródło: Wszystkie tabele i wykresy na podstawie badań własnych.

Kobiety 95,57* 79,77* 103,63 166,36* 68,94* 61,79*

Mężczyźni 104,74* 92,10* 100,82 179,67* 83,71* 79,66*

Czy Czesi wolą knedle, a Polacy ziemniaki? Nawyki żywieniowe...



Ulubiona kuchnia Badani mieli na skali od 1 do 5 ocenić, w jakim stopniu lubią kuchnie różnych narodów. Wielowymiarowa analiza wariancji pokazała, że Polacy różnią się w swoich wyborach od Czechów F(8,533) = 118,00; p < 0.001, a kobiety nie różnią się od mężczyzn F(8,533) = 1,66; p < 0.1. Szczegółowe wyniki dla zmiennej grupującej narodowość pokazano na wykresie 1. Zgodnie z przewidywaniami Polacy najbardziej lubią kuchnię polską (M = 4,38) i zdecydowanie mniej czeską (M = 2,43; p < 0.001), a Czesi – czeską (M = 4,09) i zdecydowanie mniej polską (M = 2,55; p < 0.001). U respondentów z obu krajów widoczna jest postawa silnie faworyzująca własną kuchnię przy jednoczesnym deprecjonowaniu kuchni sąsiadów. Wśród Polaków powodzeniem cieszyła się także kuchnia regionalna – śląska (M = 3,71), czym istotnie różnili się oni od Czechów (M = 3,21; p < 0.001). Czesi (M = 3,60) z kolei przyznawali, że bardziej niż Polakom (M = 3,33) odpowiada im kuchnia włoska (p < 0.05). Podobny układ wyników odnotowano we wskazaniach preferencji kuchni francuskiej (średnie odpowiednio: Czesi M = 2,86; Polacy M = 2,57; p < 0.05) oraz chińskiej (średnie odpowiednio: Czesi M = 3,15; Polacy M = 2,93; p < 0.05). Preferencje wobec kuchni meksykańskiej oraz greckiej nie różnicowały badanych grup. Ogólnie można stwierdzić, że badani najbardziej lubią swoją kuchnię narodową, najmniej kuchnię sąsiadów, a Czesi wykazują większą otwartość na kuchnie innych narodów niż Polacy. Wykres 1. Jaką kuchnię preferujesz? 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0

Brak różnic dla wymiaru: • kuchnia meksykańska • kuchnia grecka

Polacy Czesi

grecka

chińska

francuska

meksykańska

włoska

czeska

śląska

0,0

polska

0,5



Alicja Głębocka, Bohumil Koukola

Ulubione produkty spożywcze Badanych zapytano następnie o to, jakie produkty żywnościowe lubią najbardziej. Mając do wyboru siedem podstawowych produktów: mięso, nabiał, warzywa, owoce, słodycze/ciasta, produkty mączne oraz ryby, zarówno Polacy, jak i Czesi najchętniej wybierali owoce i warzywa, a następnie mięsa. Czesi w najmniejszym stopniu lubili słodycze i ciasta, a Polacy produkty mączne. Szczegółowy rozkład przedstawiono na wykresie 2. Wyniki wielowymiarowej analizy wariancji (MANOVA) dla czynników grupa narodowościowa F(7,534) = 3,47; p < 0.001) oraz płeć F(7,534) = 9,07; p < 0.001 wykazały istotne statystycznie różnice. Analizy testem post hoc Scheﬀego ujawniły, że Polacy (M = 4,37) bardziej niż Czesi (4,14; p < 0.05) lubią mięso, produkty mączne (średnie odpowiednio M = 3,92; M = 3,70; p < 0.05) oraz słodycze i ciasta (średnie odpowiednio M = 4,12; M = 3,66; p < 0.05). Analizy post hoc dla czynnika płeć potwierdziły, że mężczyźni bardziej niż kobiety lubią mięso (średnie odpowiednio M = 5,61; M = 4,01; p < 0.001), produkty mączne (średnie odpowiednio M = 3,96; M = 3,72; p < 0.05) oraz ryby (średnie odpowiednio M = 4,18; M = 3,93; p < 0.05). Kobietom (M = 4,47) natomiast bardziej niż mężczyznom (M = 4,26) smakują warzywa (p < 0.05). Wykres 2. Co najbardziej Ci smakuje?

Polacy Czesi

warzywa

słodycze/ciasta

ryby

produkty mączne

owoce

nabiał

p < 0.05 dla wymiarów: • mięso • produkty mączne • słodycze mięso

5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0

Czy Czesi wolą knedle, a Polacy ziemniaki? Nawyki żywieniowe...



Ulubione napoje Obok najbardziej lubianych produktów żywnościowych badani oceniali także swoje preferencje wobec wybranych napojów. Zapytano ich o to, co zwykle piją, kiedy mają wybór. Jak pokazuje wykres 3, Czesi najbardziej lubią pić wodę mineralną i herbatę, a Polacy – soki owocowe i herbatę. Najmniejszą popularnością w obu grupach cieszył się kompot. Wielowymiarowa analiza wariancji (MANOVA) wykazała rozbieżności dla czynników narodowość F(6,535) = 9,53; p < 0.001 oraz płeć F(6,535) = 4,12; p < 0.001. Analiza post hoc testem Scheﬀego ujawniła, że Czesi chętniej od Polaków wybierają wodę mineralną (średnie odpowiednio M = 4,32; M = 3,91; p < 0.001), a Polacy chętniej niż Czesi piją kompot (średnie odpowiednio M = 2,96; M = 2,42; p < 0.001) oraz soki owocowe (średnie odpowiednio M = 4,11; M = 3,67; p < 0.001). Dalsze analizy, dla czynnika płeć, pokazały, że mężczyźni bardziej niż kobiety lubią kompot (średnie odpowiednio M = 2,97; M = 2,55; p < 0.001), napoje gazowane (średnie odpowiednio M = 3,43; M = 2,96; p < 0.001), za to kobiety bardziej niż mężczyźni – kawę (średnie odpowiednio M = 3,33; M = 3,08; p < 0.05). Podsumowując dane na temat ulubionych napojów, warto dodać, że przeciętny Polak wypija 7,42 szklanki dziennie, a Czech 7,77; przeciętna kobieta 6,98 szklanki, a mężczyzna – 8,34. Opisane różnice nie są istotne statystycznie. Wykres 3. Co zwykle pijesz? 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5

p < 0.001 dla wymiarów: • woda mineralna • kompot • soki

Polacy Czesi

kawa

herbata

soki owocowe

napoje gazowane

kompot

0,5 0,0

woda mineralna

1,0



Alicja Głębocka, Bohumil Koukola

Alkohol Kolejne wybory dotyczyły ulubionych alkoholi. Polacy i Czesi byli zgodni co do tego, że najbardziej odpowiadają im napoje o niskiej zawartości alkoholu: piwo i wino, najmniej zaś whisky. Szczegółowe wyniki przedstawiono na wykresie 4. Wielowymiarowa analiza wariancji wykazała istotne statystycznie różnice dla obu zmiennych grupujących: narodowość F(5,536) = 5,74; p < 0.001 oraz płeć F(5,536) = 22,03; p < 0.001). Analizy post hoc testem Scheﬀego wskazują, że Czesi bardziej niż Polacy lubią wino (średnie odpowiednio M = 3,57; M = 3,01; p < 0.001), a Polacy bardziej niż Czesi – wódkę (średnie odpowiednio M = 2,72; M = 2,30; p < 0.001). Porównania między płciami pokazują, że mężczyźni bardziej niż kobiety lubią piwo (średnie odpowiednio M = 4,02; M = 3,06; p < 0.001), wódkę (średnie odpowiednio M = 2,84; M = 2,31; p < 0.001) oraz whisky (średnie odpowiednio M = 2,59; M = 1,88; p < 0.001). Wykres 4. Jakie lubisz alkohole? 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0

p < 0.001 dla wymiarów: • wino • wódka whisky

likier

wódka

wino

0,0

piwo

0,5

Polacy Czesi

Miejsce spożywania posiłków Kiedy już dowiedzieliśmy się, jakie są ulubione produkty żywnościowe Polaków i Czechów, zadaliśmy kolejne pytanie: „Gdzie przeważnie jadasz?”. Badani mieli do wyboru pięć odpowiedzi: bary typu fast food, stołówka szkolna/pracownicza, dom, bar sałatkowy, restauracja. Szczegółowe wyniki przedstawiono w tabeli 2. Jasno z nich wynika, że Polacy stołują się przeważnie w domu, natomiast Czesi w domu oraz stołówkach szkolnych czy pracowniczych. Większość naszych badanych, bez względu na płeć, jada przeważnie w domu. Znacznie rzadziej zagląda do restauracji czy stołówek. Najmniejszą popularnością cieszą się bary sałatkowe.

Czy Czesi wolą knedle, a Polacy ziemniaki? Nawyki żywieniowe...



Tabela 2. Gdzie przeważnie jadasz? – dane procentowe Miejsce bary typu fast food stołówka szkolna/pracownicza

Polacy 19,94 8,23

Czesi 5,70 49,12

Kobiety 9,77 25,73

Mężczyźni 19,94 24,98

dom bar sałatkowy restauracja

97,15 5,38 25,00

92,98 3,51 25,44

93,49 5,54 23,78

97,89 3,38 27,00

Uwaga: Wskazania nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź.

Dieta Aby pełniej zobrazować nawyki żywieniowe badanych, zapytaliśmy, jaka dieta jest ich zdaniem najbardziej odpowiednia dla zdrowia? Czesi i Polacy zgodnie przyznali, że najlepsza jest dieta niskokaloryczna z dużą ilością warzyw i owoców. Za najbardziej niezdrową respondenci uznali dietę, która pozwala na utratę wagi w krótkim czasie. Wielowymiarowa analiza wariancji (MANOVA) dowiodła istotnych statystycznie różnic międzygrupowych dla czynnika narodowość F(5,536) = 6,49; p < 0.001 oraz płeć F(5,536) = 5,82; p < 0.001. Zasadniczo Polacy z większą siłą niż Czesi wyrażali przekonanie, że pewne diety są korzystne dla zdrowia – porównaj wykres 5. Analizy post hoc wykazały, że Polacy mniej krytycznie niż Czesi oceniali dietę pozwalającą na szybką utratę wagi (średnie odpowiednio M = 2,17; M = 1,87; p < 0.001). Byli także skłonni wyrażać bardziej pozytywne od Czechów opinie o diecie składającej się z wybranych produktów, np. tłuszczów (średnie odpowiednio M = 2,24; M = 1,96; p < 0.001), oraz o dietach zabraniających spożywania innych, np. węglowodanów (średnie odpowiednio M = 2,79; M = 2,30; p < 0.001). Czesi natomiast byli bardziej skłonni twierdzić, że nie ma diety, która w szczególny sposób sprzyjałaby zdrowiu (średnie odpowiednio M = 2,97; M = 2,62; p < 0.05). Analizy post hoc dla czynnika płeć potwierdziły, że kobiety są większymi od mężczyzn zwolenniczkami diety niskokalorycznej wzbogaconej witaminami (średnie odpowiednio M = 4,30; M = 3,95; p < 0.001). Mężczyźni zaś w większym niż kobiety stopniu doceniają prozdrowotne właściwości diety składającej się w wybranych produktów, np. tłuszczów (średnie odpowiednio M = 2,30; M = 1,98; p < 0.001).



Alicja Głębocka, Bohumil Koukola

Wykres 5. Dieta najbardziej odpowiednia dla zdrowia 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 A B C D E

p < 0.001 dla wymiarów: B, C, D, E A

– dieta niskokaloryczna z dużą ilością warzyw i owoców – dieta pozwalająca na utratę wagi w krótkim czasie – dieta składająca się z wybranych produktów, np. tłuszczów – dieta, w której zabrania się spożywania pewnych produktów, np. węglowodanów – nie ma takiej diety Polacy Czesi

Motywy stosowania diety Badani mogli wskazać, w jakim stopniu kierują się względami zdrowotnymi, chęcią poprawy wyglądu, sprawności organizmu czy samopoczucia, stosując dietę. Za najważniejszy motyw zgodnie uznali poprawę samopoczucia (średnie dla obu grup M = 4,20; p < 0.9). Wielowymiarowa analiza wariancji wykazała istotne statystycznie różnice między Polakami i Czechami F(4,537) = 11,64; p < 0.001 oraz między kobietami i mężczyznami F(4,537) = 9,47; p < 0.001. Analizy post hoc testem Scheﬀego pokazały, że Polacy w większym stopniu niż Czesi kierują się motywem poprawy wyglądu (średnie odpowiednio M = 4,08; M = 3,64; p < 0.001) oraz sprawności organizmu (średnie odpowiednio M = 4,12; M = 3,69; p < 0.001). Analizy post hoc ujawniły również rozbieżności w motywach stosowania diety między kobietami i mężczyznami. Mężczyźni (M = 4,14) częściej niż kobiety (M = 3,89; p < 0.05) myślą o względach zdrowotnych. Kobiety bardziej niż mężczyźni koncentrują się na wyglądzie (średnie odpowiednio M = 4,10; M = 3,63; p < 0.001) oraz dobrym samopoczuciu (średnie odpowiednio M = 4,35; M = 4,00; p < 0.001).