Uczniowskie korzyści z funkcjonowania w rzeczywistości szkolnego pogranicza między światami mediów o

Tomasz Huk

Uczniowskie korzyści z funkcjonowania w rzeczywistości szkolnego pogranicza między światami mediów online i offline

Kraków 2019

Huk_Uczniowskie korzysci.indb 3

18.06.2019 13:53:18

© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2019

Recenzenci: prof. UAM dr hab. Jacek Pyżalski prof. zw. dr hab. Krzysztof Rubacha Redakcja wydawnicza: Radosław Doboszewski Opracowanie typograficzne: Katarzyna Kerschner Projekt okładki: Anna M. Damasiewicz Grafika na okładce: © Prudencio Alvarez Carballo | Depositphotos.com Publikacja dofinansowana ze środków Polskiego Towarzystwa Edukacji Medialnej

ISBN 978-83-8095-639-1 Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel./fax: (12) 422 41 80, 422 59 47, 506 624 220 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2019

Huk_Uczniowskie korzysci.indb 4

18.06.2019 13:53:18

Spis treści Wstęp ........................................................................................................... 7 1. Zmieniający się świat mediów cyfrowych ................................................ 15 1.1. Świat cyfrowych mediów online i offline .......................................... 15 1.2. Konwergencja i charakterystyka wybranych mediów offline i online ............................................................................................. 22 1.3. Ewolucja Internetu od Web 1.0 do Web 3.0 ...................................... 32 2. Ekspansja świata mediów online i offline a świat szkoły ........................... 37 2.1. Szkoła jako świat i jako pogranicze ................................................... 37 2.2. Szkoła podstawowa..Charakterystyka środowiska edukacyjnego ....... 47 3. Uczeń na pograniczu świata mediów online i offline ................................ 57 3.1. Okres wczesnej adolescencji .............................................................. 57 3.2. Na styku – sylwetka rozwojowa uczniów klas IV–VI szkoły podstawowej .......................................................................... 59 4. McLuhanowski świat mediów a trendy i wyzwania szkoły ....................... 65 4.1. Wyzwania szkolnej rzeczywistości a wizja McLuhanowskiego świata mediów .................................................................................. 65 4.2. Znaczenie mediów cyfrowych w kształtowaniu się trendów funkcjonowania współczesnej szkoły ................................................. 71 5. Metodologiczne podstawy badań własnych .............................................. 79 5.1. Wykorzystanie mediów cyfrowych przez uczniów w świetle dotychczasowych badań .................................................... 79 5.2. Model teoretyczny badań .................................................................. 98 5.2.1. Teoria użytkowana i korzyści jako podstawa teoretyczna badań ...................................................................................... 98 5.2.2. Przedmiot, cel, problemy badawcze i zmienne ......................... 122

Huk_Uczniowskie korzysci.indb 5

18.06.2019 13:53:18

6

Spis treści

5.2.3. Metody i techniki badawcze .................................................... 140 5.2.4. Dobór próby, organizacja i przebieg badań .............................. 145 6. Charakterystyka badanych uczniów ........................................................ 149 6.1. Charakterystyka społeczno-demograficzna badanej próby ................ 149 6.2. Wybrane zasoby medialne badanych uczniów ................................... 153 6.3. Portret badanej zbiorowości uczniów ................................................ 163 7. Korzyści osiągane przez uczniów klas IV–VI szkoły podstawowej w związku z ich funkcjonowaniem w świecie mediów online i offline ...... 169 7.1. Częstotliwość osiągania łącznie wszystkich korzyści przez uczniów za pośrednictwem mediów online i offline ................. 169 7.1.1. Częstotliwość osiągania korzyści poznawczych przez uczniów za pośrednictwem mediów online i offline ............................... 204 7.1.2. Częstotliwość osiągania korzyści osobowościowych przez uczniów za pośrednictwem mediów online i offline ........ 240 7.1.3. Częstotliwość osiągania korzyści społecznych przez uczniów za pośrednictwem mediów online i offline ............................... 274 7.1.4. Częstotliwość osiągania korzyści związanych z rozrywką i eskapizmem przez uczniów za pośrednictwem mediów online i offline ......................................................................... 306 7.2. Natężenie korzyści osiąganych przez uczniów klas IV–VI szkoły podstawowej .......................................................................... 339 7.2.1. Natężenie osiąganych przez uczniów korzyści w odniesieniu do wybranych zmiennych ................................. 341 7.2.2. Natężenie osiąganych przez uczniów korzyści ze względu na wykorzystywane z osobna media online lub offline ............. 366 Dyskusja i wnioski końcowe ........................................................................ 381 Zakończenie ................................................................................................. 419 Bibliografia ................................................................................................... 423 Wykaz rysunków ......................................................................................... 453 Wykaz tabel ................................................................................................. 457 Wykaz wykresów ......................................................................................... 467 Aneksy ......................................................................................................... 471

Huk_Uczniowskie korzysci.indb 6

18.06.2019 13:53:18

Wstęp Badania nad korzyściami uczniów w kontekście edukacyjnym nie należą do częstych, a te nieliczne, z którymi możemy się spotykać w literaturze, prowadzone były najczęściej w obszarze pedagogiki medialnej. Ta subdyscyplina jako nauka społeczna w sposób szczególny związana jest z teoriami masowego komunikowania1, a zatem również z teorią użytkowania i korzyści, zgodnie z którą prowadziłem opisane w niniejszej pracy badania. A zatem „[...] zastosowanie podejścia pedagogicznego [w badaniach nad teorią użytkowania i korzyści – T.H.] rzuca nowe światło na poznawaną rzeczywistość”2. Ponadto w szerszym kontekście dotyczy nas wszystkich, tego, jak funkcjonujemy jako dorosłe osoby, oraz tego, jak będą funkcjonować obecni uczniowie szkół podstawowych jako dorosłe osoby w przyszłym świecie.

Zbigniew Kwieciński pisał: [...] wszechobecność mediów, mediatyzacja życia codziennego powoduje wielki zwrot w powszechnym rozumieniu istnienia świata społecznego i kultury. Świat jawi się jako upozorowany, zanika granica pomiędzy rzeczywistością a jej migotliwymi obrazami.

Wojna, polityka zdają się być grą, bluffem, które można przełączyć pilotem, gdy stają się nudne. Ta znikająca rzeczywistość jest krytycznie penetrowana przez wielu naszych badaczy. To jednak stawia w nowym świetle pytania, w jakiej rzeczywistości odbywają się procesy socjalizacji, inkulturacji i uczenia się3.

Tak rozumiane miejsce i znaczenie człowieka osiągającego korzyści w świecie maskującym istotę tego, co rzeczywiste, i tego, co nierealne, a właściwie nienamacalne, było inspiracją moich dociekań badawczych. Założeniem moim było spojrzenie na środowisko szkolne w perspektywie możliwości i szans rozwojowych:

1 L. Bandura: Pedagogika medialna. „Ruch Pedagogiczny” 1983, nr 3–4, s. 3.

2 D. Kubinowski: Wychowanie i jego konteksty w perspektywie pozapedagogicznej i pedagogicznej.

W: Konceptualizacje przedmiotu badań pedagogiki. Red. K. Rubacha. Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2008, s. 49.

3 Z. Kwieciński: Pedagogiczne zero. Zastosowanie problemowe, epistemiczne i magiczne. „Nauka” 2004, nr 2, s. 87.

Huk_Uczniowskie korzysci.indb 7

18.06.2019 13:53:18

8

Wstęp

[...] zdobywania nowych doświadczeń, poznawania ludzi i świata, kształtowania różnych sfer osobowości, umiejętności wyboru i podejmowania decyzji rozwijania zdolności i talentów4.

Prowadząc badania, starałem się opisać pewien wycinek rzeczywistości, w jakiej funkcjonuje uczeń umiejscowiony w przestrzeni5 edukacyjnej, w której wartością są technologie informacyjno-komunikacyjne, a które zdaniem Stanisława Juszczyka [...] ułatwiają dostęp do informacji, orientację w jej strukturze, selekcję, gromadzenie, przetwarzanie oraz przesyłanie informacji do zainteresowanych, elastyczność procesu ucznia się oraz stworzenia lepszych możliwości dla współpracy i współdziałania w zespołach6.

Dlatego rozważania teoretyczne do zaprojektowanych badań osadziłem w metaforycznie ujętych światach mediów online i offline, świecie szkoły będącej pograniczem funkcjonowania ucznia wykorzystującego te media, który jest w okresie rozwojowym między dzieciństwem a adolescencją. W dobie powszechnej cyfryzacji życia problemy pedagogiczne dotyczące światów realnego i wirtualnego uznałem za niezmiernie ważne. Wskazała na to również Maria Czerepaniak-Walczak, której zdaniem [...] istnieje [...] pilna potrzeba poszukiwania warunków i okoliczności komplementarności tych rzeczywistości. To bowiem może zapewnić możliwość powstawania nowych „miejsc”, w których osoba ma szansę uczyć się, bawić, odpoczywać oraz realizować potrzeby przynależności i autoprezentacji i poprzez to kształtować tożsamość i samodzielnie osiągać dorosłość7.

W tak przedstawionym wizerunku szkoły ważne stało się dla mnie ukazanie określonych przez Janusza Gniteckiego relacji i przejść między: porządkiem i chaosem, koniecznością a przypadkiem, tożsamością a różnicą, jednoznacznością a wieloznacznością, twórczością a odtwórczością – jako przeciwstawnych zjawisk edukacyjnych8. Przytoczone kontrasty znajdują odbicie w rozwoju peda4 J. Izdebska: Świat medialny współczesnego dziecka – nowa zmieniająca się przestrzeń edukacyjna.

W: Edukacja w społeczeństwie wiedzy. niejednoznaczność rzeczywistości edukacyjnej, społecznej i kulturowej. Red. S. Juszczyk, M. Musioł, A. Watoła. Agencja Artystyczna „Para”, Katowice 2007, s. 64.

5 H. Kwiatkowska: Czas, miejsce, przestrzeń – zaniedbane kategorie pedagogiczne. W: Pedagogika u progu trzeciego tysiąclecia. Red. A. Nalaskowski, K. Rubacha. Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2001, s. 63.

6 S. Juszczyk: Edukacja, wiedza i umiejętności jednostki w zmieniającym się społeczeństwie. „Chowanna” 2007, nr 2, s. 23.

7 M. Czerepaniak-Walczak: „Świat życia” jako kategoria pedagogiczna. „Przegląd Pedagogiczny” 2011, nr 1, s. 161.

8 J. Gnitecki: Nadzieje, złudzenia i dylematy reformy oświatowej w Polsce. „Rocznik Pedagogiczny” 2006, nr 29, s. 21.

Huk_Uczniowskie korzysci.indb 8

18.06.2019 13:53:18

Wstęp

9

gogiki medialnej, której zainteresowania badawcze nieustannie powiększane są o wcześniej niespotykane zjawiska i należące do nich pojęcia, a która – zdaniem Wacława Strykowskiego – „[...] ma ambicje realizowania wszystkich funkcji charakterystycznych dla współczesnej nauki”9.

W tym zakresie według Bogusława Śliwerskiego [...] badanie podstawowych pojęć w poszczególnych dyscyplinach nauk pedagogicznych może przyczynić się do tego, że nie tylko poszerzymy wiedzę o ich znaczeniach poznawczych, ale i ułatwimy prowadzenie badań empirycznych nad fundamentami rzeczywistości wychowawczej10.

Jedną z kategorii pojęciowych tworzących rzeczywistość szkolną, którą to kategorię uznałem za istotną, jest pojęcie korzyści, jakie uczeń osiąga w związku z użytkowanymi mediami online i offline.

Korzyści będące przedmiotem moich badań rozpatruję w aspekcie funkcjonowania uczniów klasy IV, V i VI w świecie szkoły podstawowej, który jest również pograniczem światów mediów online i offline. Jest to szkolny świat pełen sytuacji, w którym zdarza się, że uczeń korzysta z mediów online i offline, aby poszukać informacji, zaspokoić swoją ciekawość, poczuć się bezpieczniej, odnaleźć wzorzec godny do naśladowania czy autorytet, zidentyfikować system wartości kształtujący jego tożsamość, odnaleźć grupę rówieśniczą (paczkę), mieć kontakt z innymi uczniami (koleżankami i kolegami), wypełnić sobie czas na rozrywce czy relaksie, a nawet aby uciec od dręczących go problemów11.

Zgodnie z teorią użytkowania i korzyści wyszczególniłem cztery następujące kategorie korzyści: poznawcze, osobowościowe, społeczne oraz związane z rozrywką i eskapizmem. Korzyści te osiągane są w światach w światach online i offline przez funkcjonujących w nich uczniów klas IV–VI szkoły podstawowej.

Tak rozpatrywana działalność ucznia rodzi wiele obaw i wątpliwości, ale również wiele nadziei i duże oczekiwania. Dlatego – biorąc pod uwagę współczesne dylematy edukacyjne i przeciwstawne stanowiska dotyczące kształtu korzystania przez uczniów z mediów cyfrowych na terenie szkoły – postanowiłem poddać analizie korzyści uczniów osiągane za pośrednictwem mediów online i offline.

Na gruncie pedagogiki medialnej to właśnie te zmienne: wykorzystanie mediów

9 W. Strykowski: Technologia kształcenia i pedagogika medialna jako nauki. „Neodidagmata” 1996, nr 22, s. 3–14.

10 B. Śliwerski: Pedagogika ogólna. Podstawowe prawidłowości. Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2012, s. 13.

11 D. McQuail, J.G. Blumler, J.R. Brown: The television audience: A revised perspective. In: Sociology of Mass Communications. Ed. D. McQuail. Penguin Books, Harmondsworth 1972; D. McQuail: Mass Communication Theory. Introduction. Sage, London 1983, za: M. Mrozowski: Media masowe. Władza, rozrywka i biznes. Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2001.

Huk_Uczniowskie korzysci.indb 9

18.06.2019 13:53:18

10

Wstęp

online i offline, często decyduje o jakości prowadzonego kształcenia i wychowania. Bronisław Siemieniecki uważa, że [...] nacisk technologii wymusza zmiany w systemie kształcenia, równocześnie edukacja poszukuje nowoczesnych, innowacyjnych rozwiązań modernizujących ją samą12.

Przeprowadzone badania osadziłem w teorii użytkowania i korzyści, która stale się rozwija i stale jest modyfikowana, przechodząc różne fazy. Podobnie stwierdza Agnieszka Turska-Kawa, która – prowadząc rozważania w kontekście teorii użytkowania i korzyści – wskazuje na wielopłaszczyznowość tej teorii oraz na jej aktualność13. Chciałbym również wskazać na pewną innowacyjność prowadzonych badań, o której ostatecznie zdecyduje czytelnik, a która wynika z prowadzonej przeze mnie kwerendy. Otóż w jej toku wykazałem, że zidentyfikowane w pracy problemy nieczęsto były tak kompleksowo analizowane na kanwie ilościowych badań prowadzonych w obszarze pedagogiki medialnej na stosunkowo dużej próbie badawczej uczniów uczęszczających do klasy IV, V i VI szkoły podstawowej. A więc na próbie uczniów będących w przejściowym okresie, kiedy przestają być określani mianem dzieci, a jeszcze nie należą do typowych reprezentantów młodzieży.

Książkę otwiera 1 rozdział, w którym przedstawiłem światy mediów cyfrowych rozpatrywanych przez analizę spostrzeżeń podmiotu, jakim jest uczeń funkcjonujący na pograniczu tych światów, w kontekście czerpanych korzyści. Opisuję świat mediów online i offline, przywołując definicje cyberprzestrzeni, wirtualnej rzeczywistości i cyfrowego horyzontu oddzielającego w szkole to, co realne, od tego, co wirtualne. W dalszej kolejności przytaczam również definicje pojęć: mediów cyfrowych, nowych mediów, multimediów, komputerów, Internetu, hiper­ tekstu, mediów społecznościowych, gier komputerowych, Biga Data, konwergencji mediów, społeczeństwa informacyjnego i środowiska wirtualnego. W tym rozdziale ukazuję również ewolucję Internetu, charakteryzując jego początek od Web 1.0 oraz to, co teraźniejsze, i nową formę Web 3.0 wkraczającą w nasze życie.

W rozdziale 2 charakteryzuję szkołę rozumianą jako jeden ze światów, ale również jako pogranicze, na terenie którego stykają się owe światy mediów online i offline. Zająłem się tutaj również pojęciem szkoły. Przedstawiam obraz szkoły z perspektywy instytucjonalnej, ale również środowiska społecznego, szczególnego miejsca działania uczniów w światach online i offline. W ten sposób szkoła

12 B. Siemieniecki: Technologia informacyjna w polskiej szkole. Stan i zadania. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2002, s. 7.

13 Zob.: A. Turska-Kawa: Media jako źródło zaspokajania fundamentalnych potrzeb: Rozważania w kontekście teorii użytkowania i gratyfikacji. „Studia Politicae Universitatis Silesiensis” 2013, nr 10, s. 147–170.

Huk_Uczniowskie korzysci.indb 10

18.06.2019 13:53:18

Wstęp

11

staje się pograniczem tych światów, gdzie z jednej strony dostrzegalna jest ich fizyczność, realność i namacalność, a z drugiej – wirtualność, ulotność i po­zorność. Świat szkoły nie istniałby bez uczniów funkcjonujących na pograniczu światów online i offline, ale również będących na pograniczu rozwojowym między dzieciństwem a dorosłością. Dlatego w rozdziale 3 zarysowuję pewien styk – zetknięcie oraz obszary do niego przylegające, charakteryzowane przeze mnie w kontekście uczniów będących w okresie wczesnej adolescencji.

W rozdziale 4 nawiązuję do koncepcji Marshalla McLuhana. Przywołuję jego poglądy, ponieważ postrzegał media z perspektywy ich użyteczności, czyli w aspekcie korzyści rozpatrywanych w moich badaniach. Wskazuję tu również na pewne trendy, które możemy zaobserwować w szkolnej rzeczywistości.

Rozdział 5 dotyczy metodologicznych podstaw badań. Zaprezentowałem tutaj wybrane badania z zakresu wykorzystywania mediów, takich jak: telefon komórkowy, Internet, gry komputerowe i telewizja, oraz wyszczególniłem te badania, które prowadzone były zgodnie z teorią użytkowania i korzyści. Następnie dokonałem zestawienia teorii, na kanwie których wybrałem jako podstawę moich badań teorię użytkowania i korzyści, uzasadniając jej wybór oraz opisując cztery występujące kategorie korzyści w aspekcie wykorzystywanych przez ucznia mediów elektronicznych. W rozdziale tym sformułowałem przedmiot, cel i problemy badawcze, które oscylują wokół takich zakresów pojęciowych, jak: uczeń klasy IV, V i VI szkoły podstawowej, media online i media offline, częstotliwość i natężenie korzyści osiąganych przez uczniów użytkujących te media oraz zdefiniowałem zmienne i ich wskaźniki.

W następnej kolejności uzasadniłem wybór metody badawczej, którą był sondaż diagnostyczny, oraz opisałem procedurę opracowanego przeze mnie Kwestionariusza Korzyści Medialnych Ucznia (KKMU). Jak już wcześniej napisałem, badania uczniów klas IV–VI szkoły podstawowej w paradygmacie teorii użytkowania i korzyści nie należą do częstych. Między innymi z tego powodu postanowiłem przeprowadzić badania sondażowe na terenie województwa śląskiego.

Badania zrealizowałem w ramach kierowanego przeze mnie projektu naukowego dotyczącego korzyści uczniów drugiego etapu edukacyjnego szkoły podstawowej osiąganych w związku z wykorzystywanymi mediami online i offline, sfinansowanego z badań statutowych Uniwersytetu Śląskiego. Projekt przeprowadzony został w Katedrze Pedagogiki Wczesnoszkolnej i Pedagogiki Mediów Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach przy współpracy z Kuratorium Oświaty w Katowicach. Badania przeprowadziłem w styczniu 2017 roku na dobranej w sposób losowy grupie 4004 uczniów ze 109 miejscowości ze szkół wiejskich i miejskich.

W rozdziale 6 dokonałem charakterystyki badanych uczniów pod względem cech społeczno-demograficznych oraz wybranych zasobów medialnych, takich jak: dostęp uczniów do bezprzewodowego Internetu w szkole, dostęp do Internetu w domu, posiadanie przez uczniów profilu na Facebooku, liczby znajomych na

Huk_Uczniowskie korzysci.indb 11

18.06.2019 13:53:18

12

Wstęp

Facebooku oraz możliwości korzystania przez uczniów z telefonu komórkowego (smartfonu) na terenie szkoły.

W rozdziale 7 przeanalizowałem częstotliwość korzyści osiąganych przez uczniów klas IV–VI szkoły podstawowej użytkujących media online i offline w związku z ich funkcjonowaniem w szkole. Analizie poddałem częstotliwość osiągania łącznie wszystkich korzyści oraz każdej z osobna: poznawcze, osobowościowe, społeczne oraz związane z rozrywką i eskapizmem, ze względu na: rodzaj użytkowanych mediów online i offline, poziom edukacyjny, płeć uczniów, rodzaj szkoły (wiejska/miejska), posiadanie starszego rodzeństwa, posiadanie Face­booka, posiadanie dostępu do Internetu w domu, posiadanie dostępu do wi-fi w szkole i samoocenę osiągnięć edukacyjnych. Przeprowadziłem również analizę średniej punktów w obszarach podskali poszczególnych kategorii korzyści osiąganych przez uczniów w związku z użytkowanymi przez nich mediami online i offline oraz rodzaju mediów online i offline użytkowanych przez uczniów klas IV–VI szkoły podstawowej.

W prowadzonych analizach nie mogło zabraknąć natężenia, które definiuję jako liczbę punktów osiąganych przez uczniów, a które mierzone było za pomocą KKMU. Poziom tego natężenia analizowałem w odniesieniu do wybranych zmiennych, takich jak: płeć, posiadanie profilu na Facebooku, posiadanie starszego rodzeństwa, posiadanie smartfonu, posiadanie dostęp do Internetu w domu, posiadanie dostępu do bezprzewodowego Internetu w szkole, rodzaj szkoły, poziom edukacyjny oraz poziom samooceny osiągnięć edukacyjnych.

W rozdziale 8 niniejszej monografii zawarłem dyskusję i wnioski, które sformułowałem na podstawie przeprowadzonych analiz empirycznych. Wnioski te mogą być potraktowane jako punkt odniesienia do budowania hipotez, a nawet do weryfikowania teorii użytkowania i korzyści w projektowanych badaniach.

W ramach tego rozdziału opracowane zostały również wnioski praktyczne, które tworzą zbiór wskazówek pedagogicznych dla studentów, nauczycieli, dyrektorów szkół oraz pracowników nadzoru pedagogicznego.

Na zakończenie książki znajduje się refleksja nad przeprowadzonymi badaniami, których kierunek był zgodny z teorią użytkowania i korzyści.

Przeprowadzone badania umożliwiły na podstawie danych dotyczących świata rzeczywistego i świata cyfrowego skonstruowanie nie tylko wniosków, ale również pewnych pytań i hipotez roboczych. Czy są one ważne? Zdaniem Ryszarda Łukasiewicza tak, ponieważ [...] wokół pytań gromadzą się pokłady ciekawości i motywacji. Taka ciekawość jest jednym ze źródeł życia, jest wodą na młyn wyobraźni; wydeptuje ścieżki samodzielności, przygody, podróży, animuje pasje, zdolności, zainteresowanie, zadawanie kolejnych pytań, budzi emocje, odwagę poznania, próbowania, konfrontowania, budzi upór i wolę odkrywania, tworzenia, zdobywania, przekraczania, a nade wszystko kreuje

Huk_Uczniowskie korzysci.indb 12

18.06.2019 13:53:18

Wstęp

13

perspektywę przymierza z rzeczywistością potencjalną – z marzeniami, gdy sięgamy i gwiazd14.

W ten sposób starałem się również pokazać opisane w pracy światy, ich subtelności, mikrofakty, kontekst edukacyjny użytkowania mediów online i offline, oraz zarysowałem pewien obraz osiąganych przez uczniów korzyści w związku z ich funkcjonowaniem w tych światach.

Przedstawiony w niniejszej pracy projekt badawczego zrealizowałem dzięki wsparciu instytucjonalnemu i osobowemu. Dlatego w tym miejscu chciałbym podziękować Dziekanowi Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach Prof. zw. dr hab. Stanisławowi Juszczykowi oraz Kuratorium Oświaty w Katowicach. Dziękuję również wszystkim Przyjaciołom, Koleżankom i Kolegom z Katedry Pedagogiki Wczesnoszkolnej i Pedagogiki Mediów Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz z innych ośrodków badawczych, którzy wspierali mnie w podejmowanych badaniach. Dziękuję również Prof. zw. dr hab. Bogusławowi Śliwerskiemu, dr h.c. multi, za inspiracje do książki przekazywane podczas Letnich Szkół Młodych Pedagogów, oraz za wsparcie nieżyjącej już Prof. zw. dr hab. Marii Dudzikowej. W sposób szczególny dziękuję recenzentom wydawniczym: Prof. zw. dr hab. Krzysztofowi Rubasze oraz za długie rozmowy i konsultacje dr hab. Prof. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Jackowi Pyżalskiemu.

14 R. Łukasiewicz: O wielości rozumienia edukacji wyższości pytań nad odpowiedziami. „Przegląd Pedagogiczny” 2011, nr 1, s. 17.

Huk_Uczniowskie korzysci.indb 13

18.06.2019 13:53:19

482

Aneksy

Aneks 2

Pismo do dyrektorów szkół oraz instrukcja przeprowadzenia badania na terenie szkoły podstawowej Szanowni Państwo Dyrektorzy Szkół, Wydział Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego oraz Śląskie Kuratorium Oświaty w Katowicach realizują wspólnie innowacyjny projekt naukowy dotyczący diagnozy korzyści pedagogicznych osiąganych w wyniku użytkowania mediów cyfrowych i technologii przez uczniów klas IV–VI szkoły podstawowej. Projekt obejmie swoim zakresem 4004 uczniów klas IV, V i VI uczęszczających do wybranych w sposób losowy 279 szkół podstawowych województwa śląskiego z terenów wiejskich i miejskich.

W związku z zaplanowanym projektem Państwa Szkoła w sposób losowy została wyłoniona do udziału w tych badaniach empirycznych. Celem badań jest określenie rodzaju korzyści, które osiągają uczniowie funkcjonujący w świecie online i offline. Prosimy zatem o wyrażenie zgody na udział uczniów z klasy IV, V i VI w proponowanych badaniach, które nie mają charakteru inwazyjnego. W badaniach, w których wykorzystanie zostanie standaryzowany Kwestionariusz Korzyści Medialnych Ucznia, zapewniamy uczniom pełną anonimowość, a zebrane dane posłużą do zestawień zbiorczych, które zostaną opublikowane w pracy naukowo-badawczej. Kwestionariusz powinien być wypełniony przez uczniów do 30.01.2017 r.

W załączaniu przekazujemy Państwu instrukcję przeprowadzenia badania na terenie szkoły, a pojawiające się problemy i pytania prosimy zgłaszać kierownikowi projektu naukowego dr. Tomaszowi Hukowi lub przedstawicielowi Śląskiego Kuratora Oświaty Panu Andrzejowi Mrozowi.

Szanowni Państwo! Przeprowadzone badania przyczynią się do poznania tego aspektu funkcjonowania w rzeczywistości społecznej uczniów klas IV–VI szkoły podstawowej, w którym dominują media cyfrowe, takie jak: komputer, Internet, telewizja czy telefon komórkowy. Certyfikat potwierdzający udział w badaniach oraz wnioski z badań przekazane zostaną Państwu, aby mogły być wykorzystane w projektowaniu procesu dydaktycznego i wychowawczego.

Szanowni Państwo! Zaprojektowane badania o charakterze innowacyjnym, są bardzo ważne z punktu widzenia zarówno poznawczego, jak i praktycznego; są także ważne pod względem społecznym i edukacyjnym, i do tej pory nie były prowadzone na terenie naszego kraju, dlatego tak istotny dla powodzenia ich realizacji jest w nich udział uczniów Państwa szkoły.

Z wyrazami szacunku

Huk_Uczniowskie korzysci.indb 482

mgr Jacek Szczotka

prof. zw. dr hab. Stanisław Juszczyk

Wicekurator Oświaty

Dziekan Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach

18.06.2019 13:53:48

Aneksy

483

Instrukcja przeprowadzenia badania 1. Badania w szkole należy przeprowadzić do 30.01.2017 r.

2. Proponujemy, aby badanie internetowe przeprowadzone zostało w pracowni komputerowej z dostępem do Internetu w obecności nauczyciela zajęć komputerowych.

3. Przed przystąpieniem do badania nauczyciel prowadzący powinien zapoznać się z kwestionariuszem, który w wersji dokumentu tekstowego stanowi załącznik do niniejszej instrukcji.

4. Każdy uczeń powinien samodzielnie wypełnić internetowy kwestionariusz. W szczególnych sytuacjach nauczyciel może pomóc uczniowi w wypełnieniu kwestionariusza.

5. Prosimy o losowy dobór do badań klasy (jeden oddział klasy IV, jednej V oraz jednej VI) lub dobór celowy, jeśli w szkole jest jedna klasa na każdym z poziomów.

6. W badaniach mogą uczestniczyć tylko uczniowie klas IV, V i VI szkoły podstawowej.

7. Wypełnienie formularza przez ucznia trwa ok. 20 minut.

8. Uczeń biorący udział w badaniu wpisuje w przeglądarkę internetową następujący adres: ...................

9. Po otwarciu się internetowego kwestionariusza uczeń wpisuje następujący kod: ......

10. Wypełnienie każdego pola w elektronicznym formularzu jest obowiązkowe. Jeżeli któreś z pól nie zostało wypełnione, respondent (uczeń) zostanie o tym fakcie powiadomiony.

11. Po przeprowadzeniu badania, nauczyciel wypełnia krótki formularz internetowy umożliwiający przesłanie dla Szkoły potwierdzenia udziału w projekcie naukowym oraz przesłanie certyfikatu dla nauczyciela prowadzącego badania. Formularz znajduje się na stronie www.cer.us.edu.pl.

12. Wszelkie wątpliwości i uwagi prosimy kierować na adres: Tomasz Huk: tomasz.huk@us.edu.pl

Huk_Uczniowskie korzysci.indb 483

18.06.2019 13:53:48

484

Aneksy

Aneks 3

Certyfikat uczestnictwa szkoły w projekcie naukowym

Huk_Uczniowskie korzysci.indb 484

18.06.2019 13:53:48