Aleksandra Banasiewicz-Tenerowicz
Jak wygrać z atopowym zapaleniem skóry Poradnik dla rodziców i opiekunów „atopików”
Kraków 2011
Banasiewicz-Tenerowicz_Jak wygrac.indd 3
2011-01-25 14:07:11
© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków
Konsultacja medyczna: lek. n. med. Danuta Nowosadko-Laskowska
Konsultacja kosmetologiczna: mgr inż. Agata Goliszewska
Konsultacja dietetyczna: mgr inż. Alicja Kalińska
Redakcja wydawnicza:
Opracowanie typograficzne: Katarzyna Kerschner
Projekt okładki:
ISBN ----
Oficyna Wydawnicza „Impuls” - Kraków, ul. Turniejowa / tel. () --, fax () -- www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków
Banasiewicz-Tenerowicz_Jak wygrac.indd 4
2011-01-25 14:07:11
Spis treści Atopowe zapalenie skóry ...................................................................................................... Rozdział I Atopowe zapalenie skóry − uwarunkowania alergologiczne ....................................... . Czym jest atopowe zapalenie skóry? ...................................................................... . Skąd się bierze AZS? .................................................................................................. . Objawy .......................................................................................................................... . Kosmetyki i higiena dziecka (kąpiel) ..................................................................... . Spacery .......................................................................................................................... . Wypoczynek ................................................................................................................ . Pranie ............................................................................................................................ . Ubranka i dodatki ...................................................................................................... . Dieta dziecka ............................................................................................................... . Karmienie piersią ....................................................................................................... . Dieta eliminacyjna ..................................................................................................... . Pokój atopika ............................................................................................................... . Notatki .......................................................................................................................... Rozdział II Atopowe zapalenie skóry − pielęgnacja ............................................................................ . Pielęgnacja i higiena rodziców/opiekunów atopika ............................................ . Pielęgnacja skóry dziecka ......................................................................................... . Czynniki zaostrzające AZS ...................................................................................... Rozdział III Dieta matki karmiącej piersią − przepisy .......................................................................... . Śniadanie / kolacja....................................................................................................... Chleb domowy teściowej na zakwasie ................................................................. Domowy chleb na zakwasie ze schabem własnej roboty ................................. Domowy chleb na zakwasie z pasztetem własnej roboty i z rosołem ..........
Banasiewicz-Tenerowicz_Jak wygrac.indd 5
2011-01-25 14:07:11
6
Spis treŚci
Domowy chleb na zakwasie z dżemem morelowym własnej roboty .............. Płatki kukurydziane z duszonym jabłkiem ( porcja) ......................................... Płatki kukurydziane z gruszkami Williamsa ( porcja) ..................................... Szynka z macą ( porcja) ............................................................................................
. Obiady ............................................................................................................................. Zupa−krem z brokuł z ziemniakami ( porcje) ..................................................... Zupa−krem marchewkowo-pietruszkowy z królikiem ( porcje) .................... Barszcz czerwony z krokietem z mięsem ( porcje) ............................................ Rosół ( porcje) ............................................................................................................. Pierożki bezmleczne z mięsem ( porcje) .............................................................. Indyk w rosole z makaronem ryżowym ( porcje) ............................................... Indyk z ziemniakami oraz bukietem warzyw ( porcje) ..................................... Indyk z ziemniakami purée, brokułami i buraczkami ( porcje) ..................... Indyk pieczony z jabłkiem, gruszką i ryżem ( porcje) ....................................... Potrawka z indyka z makaronem ryżowym oraz z surówką z marchewki i jabłka ( porcje) .......................................................................................................... Pieczeń z indyka z zapiekanymi ziemniakami, marchewką i brokułem ( porcje) ......................................................................................................................... Królik w rosole z warzywami ( porcje) ................................................................. Królik w pierzynce i zapiekane ziemniaczki ( porcje) ....................................... Schab z musem jabłkowym i ziemniakami purée ( porcje) ............................. Schab nadziewany morelami i ryżem ( porcje) ................................................... Pulpety drobiowe z ziemniakami i gotowaną marchewką ( porcje) ..............
. Desery ............................................................................................................................. Ryż z duszonym jabłkiem ( porcje) ........................................................................ Naleśniki bez mleka i prawie bez jajka ( porcje) ................................................. Pieczone jabłka ( porcja) ........................................................................................... Szarlotka ( porcji) ..................................................................................................... Placuszki z jabłkiem ( porcja) .................................................................................. Kisiel domowy ( porcja) ............................................................................................
. II etap diety .................................................................................................................... Rozdział IV. Psychologiczne aspekty AZS ............................................................................................... . Atopowe zapalenie skóry a psychologia ................................................................. . Psychologiczne skutki AZS ........................................................................................ . Radzenie sobie ze stresem – dzieci z AZS ............................................................. . Radzenie sobie ze stresem – rodzice atopików ..................................................... Zakończenie .............................................................................................................................
Banasiewicz-Tenerowicz_Jak wygrac.indd 6
2011-01-25 14:07:11
Atopowe zapalenie skóry Atopowe zapalenie skóry (AZS) – to główny temat tego poradnika, choć nie jedyny. Na rynku, tzn. w książkach i w Internecie, jest wiele publikacji, z których można dowiedzieć się, co to takiego i jak sobie z tym radzić. Zresztą, jeśli Twoje dziecko zachorowało właśnie na AZS, to i tak czekają Cię dodatkowe, częste wizyty u specjalisty alergologa. Ze swojego doświadczenia mogę powiedzieć, że pediatrzy nie zawsze prawidłowo rozpoznają AZS. Nasz synek trochę się namęczył, zanim trzeci pediatra powiedział, że być może jest to AZS i że należy udać się do specjalisty. Nie bez znaczenia jest fakt, że ja sama jestem alergikiem i już w szpitalu powinnam usłyszeć informację, że malucha, póki co, mogę dokarmiać jedynie mlekiem dla alergików. Tak się jednak nie stało. Poród zakończył się cięciem cesarskim, przez co miałam problemy z pokarmem. Jednak gdy małemu postawiono diagnozę atopowego zapalenia skóry, stwierdziłam, że dam radę i że moje dziecko będzie tylko na przysłowiowym „cycu”. No i... się udało. Dopiero pod koniec piątego miesiąca zaczęliśmy stosować jedną z kaszek zbożowych dozwoloną dla alergików, ponieważ maluch się nie najadał. Gdy skończył miesięcy, pozostałością po AZS były pojawiające się od czasu do czasu zmiany skórne, głównie na rączce, policzkach lub brzuszku. Zwykle wiązało się to z wprowadzeniem nowych pokarmów, szczególnie mandarynek, bananów lub winogron. Nie oznaczało to jednak uczulenia na te owoce (dziecko spożywało je wcześniej bez problemów), ale reakcję na konserwanty. W tej chwili synek je już jogurty dla dzieci, serki homogenizowane, żółtko czy kaszę manną. Co prawda, nie wszystko już minęło, ale najlepszym dowodem poprawy była reakcja alergologa, który oglądając jakiś czas temu skórę mojego dziecka, stwierdził, że z pewnością by zbankrutował, gdyby u wszystkich dzieci poprawa postępowała równie szybko. Z tą poprawą też jednak bywa różnie… Mój maluch ma już , roku, a AZS wciąż się utrzymuje, choć z różnym natężeniem. Oczywiście, kolejne trudności, m.in. skórne, pojawiły się wraz z pójściem do przedszkola, ale i tu można pomóc małemu atopikowi. W większości przypadków – o czym będzie mowa w dalszej części pracy − zmiany skórne typowe dla AZS zmniejszają się około piątego roku życia.
Banasiewicz-Tenerowicz_Jak wygrac.indd 7
2011-01-25 14:07:11
8
Atopowe zapalenie skóry
Poradnik ten dedykuję rodzicom i ich maluchom oraz dorosłym, borykającym się z AZS. Myślę też, że obecne tu dietetyczne przepisy mogą pomóc np. jakiemuś tacie w przyrządzeniu swojej żonie słodkiego „prezentu”, choćby szarlotki, tak jak robił to mój mąż, kiedy u synka rozpoznano AZS, a mnie bardzo brakowało słodyczy J Ponadto, definicje, objawy itp. znajdujące się w tej publikacji, ze względu na dużą dostępność takiej wiedzy, są okrojone do niezbędnego minimum.
Banasiewicz-Tenerowicz_Jak wygrac.indd 8
2011-01-25 14:07:11
Rozdział I.
Atopowe zapalenie skóry − uwarunkowania alergologiczne
Konsultacja: dr n. med. Danuta Nowosadko-Laskowska
Banasiewicz-Tenerowicz_Jak wygrac.indd 9
2011-01-25 14:07:11
dr n. med. Danuta Laskowska-Nowosadko Alergolog-Pediatra Gabinet lekarski ul. Cybisa 10, Warszawa (22) 641 04 08
Banasiewicz-Tenerowicz_Jak wygrac.indd 10
2011-01-25 14:07:11
1. Czym jest atopowe zapalenie skóry? AZS to zwykle zmiany skórne podskórne w postaci grudkowej, czerwonej, swędzącej wysypki, z pojawiającym się często wysiękiem i strupkami na suchej, łuszczącej się skórze. Lokalizacja zmian zależy od wieku dziecka. Często zmiany zaczynają się na policzkach, szyi, obejmują stopniowo owłosioną skórę głowy, różne części kończyn, a następnie atakują tułów. Dziecko zaczyna się drapać, skóra dotkliwie je swędzi. Często maluch jest niespokojny, gorzej śpi. U niektórych dzieci pojawia się także zaczerwienienie powiek lub zmiany w okolicy ust. Widoczne są również cienie pod oczami. Objawy pojawiają się najczęściej w drugim miesiącu życia, choć bywa, że także w pierwszym lub trzecim – reguły nie ma. Późniejsze wystąpienie AZS wiąże się zwykle ze zmianą diety u dziecka. Mimo stopniowego zanikania objawów AZS bardzo rzadko się zdarza, aby ustąpiły one przed drugim rokiem życia. U niektórych dzieci utrzymują się one nawet do pięciu lat lub dłużej, czasem występują także w wieku dojrzałym. AZS jest chorobą przewlekłą o różnym nasileniu zmian skórnych, która, zdaniem pewnych badaczy, szybciej mija u chłopców, ponieważ ich skóra jest nieco grubsza niż dziewczynek. Z badań dorosłych atopików wynika, że większość z nich to... przedstawicielki płci pięknej. Niezależnie jednak od płci, choroba ta – ze względu na swój psychosomatyczny charakter – potrafi uprzykrzyć życie człowiekowi w najmniej odpowiednim momencie. Bywają chwile, w których objawy AZS są bardzo dotkliwe.
2. Skąd się bierze AZS?2 Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest chorobą, której przyczyny nie są do końca rozpoznane. Ważną rolę w rozwoju tego schorzenia odgrywają predyspozycje genetyczne, m.in. alergia/atopia oraz defekt genetyczny, w wyniku którego człowiek ma suchą skórę, słabo chroniącą przed czynnikami zewnętrznymi. Czynniki te zazwyczaj współistnieją u osoby z AZS, ale tylko jeden z nich może odpowiadać za zmiany skórne. Badania wykazują, że dzieci częściej dziedziczą tę chorobę po mat Por. M. Szczypiorska-Mutor, E. Sawicka, AZS – swędzące uczulenie, „Dziecko”, wrzesień . „Postępy Dermatologii i Alergologii” , nr .
Banasiewicz-Tenerowicz_Jak wygrac.indd 11
2011-01-25 14:07:11
12
Rozdział I. Atopowe zapalenie skóry −uwarunkowania alergologiczne
ce niż po ojcu. Ponadto, schorzeniu sprzyjają czynniki środowiskowe, w którym żyjemy, a wśród nich: roztocza zwierząt domowych, zanieczyszczenie przyrody, detergenty, kosmetyki, dym tytoniowy, pokarmy itd. Niemałą rolę w zaostrzeniach odgrywają też emocje. Dla potwierdzenia tezy o negatywnym wpływie środowiska można przytoczyć prace hiszpańskich naukowców, którzy po przebadaniu tys. dzieci stwierdzili, że AZS częściej dotyka osób mieszkających w wilgotnym klimacie, gdzie opady deszczu są dość znaczne. W państwach, w których jest dużo słońca i panuje wysoka temperatura, ryzyko zachorowania na AZS znacznie maleje.
3. Objawy Początkowo, jest to najczęściej „[…] grudkowa, łuszcząca się, swędząca wysypka na zaczerwienionych policzkach, która stopniowo obejmuje całą buzię, przechodzi w zgięcia łokci i kolan”, rozprzestrzeniając się na inne okolice skóry. Wówczas dziecko może się drapać, czasem nawet do krwi, gdyż zmiany skórne bardzo je swędzą. Należy wtedy pamiętać o częstym obcinaniu paznokci lub/i zakładaniu atopikowi rękawiczek na noc. Rodzicom może się wydawać, że maluszek jest bardzo nerwowy albo nadpobudliwy. Zwykle jest to jednak objaw choroby i mija wraz z zanikaniem zmian skórnych. Zmiany te zaostrzane są także często przez ślinę, szczególnie w okresie ząbkowania, kiedy to niemowlak wkłada paluszki do buzi, i przenosi ślinę na bródkę, policzki i rączki. Co prawda, nie ma sposobu, aby temu zapobiec, ale można częściej osuszać te miejsca i starać się, aby jak najrzadziej były wilgotne. Gdy zaś są suche należy smarować je balsamem dla atopików bądź maścią, przepisaną przez alergologa lub dermatologa. Niestety, zmiany te są jednymi z trudniejszych Czerwone zmiany – plamy na policzkach do wyleczenia ze względu na ciągłe powracanie. W leczeniu jednak po-
„Twoje Dziecko” , nr , s. przygotowała Antonina Kozłowska. „Dziecko” , nr , s. dr n. med. Maria Kotowska.
Banasiewicz-Tenerowicz_Jak wygrac.indd 12
2011-01-25 14:07:11