Metoda projekt贸w w pracy nauczyciela wychowania fizycznego
Kierczak_Metoda projektow.indd 1
03.04.2012 11:14
Kierczak_Metoda projektow.indd 2
03.04.2012 11:14
Urszula Kierczak
Metoda projekt贸w w pracy nauczyciela wychowania fizycznego Praktyczny przewodnik
Krak贸w 2012
Kierczak_Metoda projektow.indd 3
03.04.2012 11:14
© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012
Recenzenci: mgr Sabina Krzych dr Antoni Nawrat Redakcja wydawnicza: Zespół Opracowanie typograficzne: Andrzej Augustyński Projekt okładki: Ewa Beniak-Haremska
ISBN 978-83-7587-965-0
Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel. (12) 422-41-80, fax (12) 422-59-47 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2012
Kierczak_Metoda projektow.indd 4
03.04.2012 11:14
Spis treści Zamiast wstępu .........................................................................................................
7
Czym jest projekt edukacyjny? ............................................................................... Na czym polega metoda projektów? ...................................................................... Zalety i wady metody projektów ............................................................................ Jak pracować metodą projektów? .......................................................................... Zanim cokolwiek rozpoczniesz ...................................................................... Diagnoza i prognoza, poszukiwanie tematu ................................................ Przygotowanie projektu .................................................................................. Ewaluacja .......................................................................................................... Podsumowanie ................................................................................................. Kiedy może się nie udać? ........................................................................................ Na zakończenie teoretycznych rozważań .............................................................
11 13 15 19 19 19 21 23 24 25 27
Przykłady projektów ................................................................................................ 31 Projekt 1. „Na olimpiadzie w starożytnej Grecji”. Organizacja Szkolnych Igrzysk Olimpijskich ............................................................ 33 Projekt 2. „Znane – nieznane. Dzień Nauki bez Szkoły” Opracowanie ścieżki dydaktycznej w formie folderu wraz z konspektami zajęć i kartami pracy dla uczniów ..................... 69 Projekt 3. „I ty możesz zostać sędzią”. Zdobycie tytułu młodzieżowego sędziego sportowego w wybranej dyscyplinie ..................................... 97 Projekt 4. „Cudze chwalicie, swego nie znacie”. Organizacja ogólnoszkolnego rajdu turystyczno-krajoznawczego ........................ 101 Projekt 5. „Ćwicz i rozwijaj swoje ciało”. Opracowanie i wykonanie ścieżki zdrowia na terenie przyszkolnym ...................... 105 Projekt 6. „Dobre jedzenie – zdrowe jedzenie. Good food – healthy food”. Opracowanie i wykonanie polsko-angielskiej książki kucharskiej .................................................................................. 109 Bibliografia ................................................................................................................ 113
Kierczak_Metoda projektow.indd 5
03.04.2012 11:14
Kierczak_Metoda projektow.indd 6
03.04.2012 11:14
Zamiast wstępu „Współczesna szkoła powinna uczyć, jak uczeń ma się nauczyć tego, czego w szkole się nie nauczył”. Skomplikowane? A może jednak nie? To zawiłe z pozoru stwierdzenie oddaje istotę zmian edukacji. Głównym zadaniem szkoły staje się kształcenie umiejętności poszukiwania i zdobywania wiedzy. Źródłem sukcesu w dorosłym życiu jest obecnie umiejętność przyswajania informacji i wyciągania wniosków oraz kierowania procesem samoedukacji. Dynamiczny rozwój techniki, tempo i szybkość następujących po sobie zmian powodują, że współczesna edukacja nie przystaje do uczniów, których kształtuje Internet i technologia. Młodzi ludzie mają swobodny dostęp do wiedzy w ciekawych i atrakcyjniejszych formach niż oferuje to szkoła. Dlatego nauczyciele z pozycji wszechwiedzących mentorów powinni się stać przewodnikami na drodze samodzielnej i permanentnej edukacji uczniów. Obowiązujący model edukacji w porównaniu z postępem technologii jest bardzo przestarzały. Szkoła obarcza uczniów nadmiarem wiedzy faktograficznej, która jest zbędna w dobie, w której wszechobecny jest prosty i błyskawiczny dostęp do każdej informacji. Kształtuje się nowe pokolenie „klików” – nie trzeba zapamiętywać, przyswajać wiedzy, informacja jest dostępna po „kliknięciu”. Jacy są nasi dzisiejsi uczniowie? Don Tapscott w książce Cyfrowa dorosłość. Jak pokolenie sieci zmienia świat przytacza mocne strony współczesnej młodzieży. Przede wszystkim wolność, rozumianą jako mobilność, gotowość do zmian, wolność od przyzwyczajeń i stereotypów. Szybkość i duża skuteczność działania, szybkie tempo pracy, a także umiejętność dostosowania rzeczywistości do własnych potrzeb, sprawiają, że w podejmowanych działaniach, w sposobie rozwiązywania problemów młodzi ludzie są kreatywni i innowacyjni. Są pragmatyczni – to, czego się uczą, musi być im przydatne – są w stanie przyswoić nowe wiadomości i umiejętności bardzo szybko, ale tylko w zakresie, który uznają za użyteczny i praktyczny. Są bacznymi obserwatorami, jednakże często postrzegają otaczający świat przez pryzmat wirtualnej rzeczywistości. Poszukują rozrywki, chętnie podejmują wysiłek, jeżeli jego rezultatem ma być konkretna korzyść, przyjemność lub zaspokojenie potrzeby zabawy.
7
Kierczak_Metoda projektow.indd 7
03.04.2012 11:14
Globalizacja oznacza także wykorzystanie wszelkiej wiedzy, brak barier w dostępie do informacji – młodzież swobodnie czerpie wzorce z różnych kultur. Negatywne strony młodego pokolenia to przede wszystkim brak umiejętności skupienia uwagi. Uczniów cechuje deficyt koncentracji – ciekawa lekcja powinna być jak film przerywany reklamami. Dłuższe skupienie uwagi na jednym temacie dla większości nastolatków jest wręcz fizycznie niemożliwe. Dzisiejsi uczniowie są bardzo niecierpliwi, oczekują natychmiastowych rezultatów swoich działań. Wykonywana praca powinna być krótka i przynieść jednoznaczny, czytelny i konkretny skutek. Współczesna młodzież raczej nie szanuje pracy, nie rozumie potrzeby wysiłku w nią wkładanego. Coraz wyraźniej widać brak kultury uczenia się. Brak zaangażowania i wszechobecne postawy roszczeniowe, a jednocześnie bardzo wąski zakres zainteresowań lub w ogóle ich brak przejawiają się w praktyce szkolnej niechęcią do udziału w nieobowiązkowych działaniach pozalekcyjnych. Powszechne jest kwestionowanie autorytetów, w tym także autorytetu rodziny. Prestiż przynosi posiadanie gadżetów technicznych oraz obecność w wirtualnym świecie na różnorodnych portalach społecznościowych. Brak umiejętności współpracy, indywidualizm w połączeniu z brakami komunikacji interpersonalnej są przyczyną coraz większej alienacji, wycofywania się młodych ludzi z udziału w realnym życiu, co skutkuje zanikiem kompetencji społecznych. Współczesna edukacja odbywa się w trzech wymiarach: wirtualnym, publicznym i szkolnym. Wymiar wirtualny – to szybki i łatwy sposób na zdobycie informacji. Jest to obszar najbardziej dynamiczny, najbogatszy i najłatwiej dostępny. W tej przestrzeni uczniowie poruszają się samodzielnie, często sprawniej i pewniej niż ich nauczyciele. Dlatego w tym wymiarze nauczyciel powinien przyjąć rolę weryfikatora, który nauczy krytycznej oceny uzyskanych informacji, ich selekcji i weryfikacji. Wymiar publiczny – to dom, rodzina, rówieśnicy, ale także muzea, galerie (niekoniecznie handlowe), kino, teatr lub biblioteka. Płaszczyzna ta coraz bardziej się kurczy. Im bardziej człowiek poszerza swoją przestrzeń wirtualną, tym mniejsza staje się jego przestrzeń publiczna. W obszarze tym nauczyciel powinien stać się agitatorem i inspiratorem, zachęcać do uczestnictwa, wskazywać korzyści i atrakcyjność takich form nauki. Wymiar szkolny – formalnie najbardziej rozbudowany, prawnie nakazany. Jednocześnie najbardziej archaiczny, często nieciekawy i nieatrakcyjny. To przestrzeń, w której uczestnictwo dla wielu uczniów staje się jedynie bezsensowym obowiązkiem. Dlatego szkoła musi się zmienić. Jej domeną powinno być kształtowanie umiejętności społecznych, wskazywanie możliwych źródeł wiedzy, uczenia ich selekcji, krytycznej oceny oraz sposobów wykorzystania. Dla prawidłowego rozwoju konieczne jest zachowanie równowagi pomiędzy siłą oddziaływania trzech przestrzeni edukacji. Galopujący rozwój technologii sprawia, że nauczycielom, ale także instytucjom kształcącym ich trudno jest nadążyć za postępującymi zmianami. W 2006 r.
8
Kierczak_Metoda projektow.indd 8
03.04.2012 11:14
Parlament Europejski przyjął dokument określający europejskie ramy umiejętności podstawowych uzyskiwanych w procesie uczenia się, czyli wykaz kompetencji kluczowych, które mają przygotować młodych ludzi do uczenia się przez całe życie oraz do życia w globalnym społeczeństwie informacyjnym i technologicznym1. Jego lektura powinna wskazać każdemu nauczycielowi kierunki własnego rozwoju oraz wytyczyć kierunek celów pracy dydaktyczno-wychowawczej. Metoda projektów jest najbardziej wszechstronna i celowa w kształceniu kompetencji kluczowych. Jednakże duża grupa nauczycieli nie jest przygotowana do pracy tą metodą. Kolejny raz decydenci oświaty odgórnymi nakazami wprowadzili do szkolnej praktyki, skądinąd słuszne i potrzebne, zmiany. Uczący obarczeni zostali obowiązkiem, do którego realizacji nie są właściwie przygotowani. Przedstawione w niniejszej publikacji materiały powinny ułatwić nauczycielom pierwsze próby w realizacji szkolnych projektów edukacyjnych. W pierwszej części znalazło się niezbędne minimum wiedzy teoretycznej, w drugiej przykłady praktycznych rozwiązań w postaci materiałów powstałych podczas realizacji projektów. Proponowane rozwiązania należy traktować jako wskazówki do budowania własnego warsztatu pracy metodą projektów.
Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie (2006/962/WE). Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej z dnia 30.12.2006 r. L394/10 PL, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ. do?uri=OJ:L:2006:394:0010:0018:pl:PDF [data dostępu: 1.03.2012].
1
Kierczak_Metoda projektow.indd 9
03.04.2012 11:14
Kierczak_Metoda projektow.indd 10
03.04.2012 11:14
Czym jest projekt edukacyjny? Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 sierpnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U. Nr 156, poz. 1046) nakłada na każdego ucznia gimnazjum obowiązek uczestniczenia w realizacji przynajmniej jednego projektu edukacyjnego. Według przywołanego powyżej dokumentu: 2. Projekt edukacyjny jest zespołowym, planowym działaniem uczniów, mającym na celu rozwiązanie konkretnego problemu z zastosowaniem różnorodnych metod. 3. Zakres tematyczny projektu edukacyjnego może dotyczyć treści nauczania określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla gimnazjów lub wykraczać poza te treści. 4. Projekt edukacyjny jest realizowany przez zespół uczniów pod opieką nauczyciela i obejmuje następujące działania: 1) wybranie tematu projektu edukacyjnego; 2) określenie celów projektu edukacyjnego i zaplanowanie etapów jego realizacji; 3) wykonanie zaplanowanych działań; 4) publiczne przedstawienie rezultatów projektu edukacyjnego. 5. Szczegółowe warunki realizacji projektu edukacyjnego określa dyrektor gimnazjum w porozumieniu z radą pedagogiczną. 6. Kryteria oceny zachowania ucznia gimnazjum zawarte w ocenianiu wewnątrzszkolnym uwzględniają udział ucznia w realizacji projektu edukacyjnego. 7. Wychowawca klasy na początku roku szkolnego, w którym uczniowie będą realizować projekt edukacyjny, informuje wychowanków i ich rodziców (prawnych opiekunów) o warunkach realizacji projektu. 8. Informacje o udziale ucznia w realizacji projektu edukacyjnego oraz temat projektu edukacyjnego wpisuje się na świadectwie ukończenia gimnazjum.
11
Kierczak_Metoda projektow.indd 11
03.04.2012 11:14
9. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, uniemożliwiających udział ucznia w realizacji projektu edukacyjnego, dyrektor gimnazjum może zwolnić ucznia z realizacji projektu edukacyjnego2.
Rozporządzenie MEN z dnia 20 sierpnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U. Nr 156, poz. 1046).
2
Kierczak_Metoda projektow.indd 12
03.04.2012 11:14