Pedagogie katolickich zgromadzeń zakonnych
Kostkiewicz_Pedagogie_t. 2.indb 1
14.10.2013 09:53
Pedagogie katolickich zgromadzeń zakonnych Historia i współczesność
t. 2 redakcja naukowa
Janina Kostkiewicz Kazimierz Misiaszek SDB
Kraków 2013
Kostkiewicz_Pedagogie_t. 2.indb 3
14.10.2013 09:53
© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków
Recenzenci: prof. zw. dr hab. Krystyna Chałas s. dr hab. Halina Wrońska CMW, prof. KUL
Redakcja wydawnicza: Aleksandra Adamczyk
Opracowanie typograficzne: Katarzyna Kerschner
Projekt okładki: Ewa Beniak-Haremska
Publikacja dofinansowana przez Uniwersytet Jagielloński oraz przez Towarzystwo Salezjańskie Inspektoria św. Stanisława Kostki
ISBN ---- ISBN ----
Oficyna Wydawnicza „Impuls” - Kraków, ul. Turniejowa / tel./fax: () , , www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków
Kostkiewicz_Pedagogie_t. 2.indb 4
14.10.2013 09:53
Spis treści Wstęp (ks. Kazimierz Misiaszek SDB) ..................................................................
Pedagogia oratorianów [Kongregacji Oratorium Świętego Filipa Neri] (ks. Adam Maj COr) ........................................................................................... Pedagogia mariańska [Zgromadzenia Księży Marianów Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny] (ks. Janusz Zawadka MIC) .............................................................................. Pedagogia redemptorystów [Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela] (ks. Kazimierz Pelczarski CSSR) ....................................................................... Pedagogia oblatów [Zgromadzenia Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej] (Monika Chorab, Janina Kostkiewicz) ..................... Pedagogia adoratorek [Zgromadzenia Adoratorek Krwi Chrystusa] (s. Gabriela Janikula ASC) ................................................................................ Pedagogia jadwiżanek [Zgromadzenia Sióstr Świętej Jadwigi] (s. Magdalena Renata Kluz CSSH, s. Joanna Jolanta Handerska CSSH, s. Bernadetta Paulina Kardach CSSH) ........................................................... Pedagogia niepokalanek [Zgromadzenia Sióstr Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny] (Maria Jolanta Żmichrowska) ........................
Pedagogia salwatoriańska [Towarzystwa Boskiego Zbawiciela] Aspekty historyczne (ks. Michał Piela SDS) .................................................. Współczesność (ks. Tomasz Chudy SDS) ......................................................
Kostkiewicz_Pedagogie_t. 2.indb 5
14.10.2013 09:53
6
Spis treści
Pedagogia zmartwychwstanek [Zgromadzenia Sióstr Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa] (Eleonora Henschke CR) ........................ Pedagogia świętorodzinna [Zgromadzenia Misjonarzy Świętej Rodziny] (ks. Andrzej Pryba MSF) ..................................................................................... Pedagogia oriońska [Zgromadzenia Małego Dzieła Boskiej Opatrzności] (ks. Tomasz Krystian Wiśniewski FDP) .......................................................... Pedagogia orionistek [Zgromadzenia Sióstr Małych Misjonarek Miłosierdzia] (s. Agnieszka Machaj PSMC) ............................ Pedagogia pasjonistek [Zgromadzenia Sióstr Męki Pana Naszego Jezusa Chrystusa] (Edyta Elżbieta Sakowska CSP) ...................................... Noty o autorach .........................................................................................................
Kostkiewicz_Pedagogie_t. 2.indb 6
14.10.2013 09:53
Wstęp
Drugi tom książki na temat pedagogii wypracowanej w zakonach i zgro-
madzeniach zakonnych jest kontynuacją treści zawartych w tomie pierwszym. Wśród zaprezentowanych teorii i rozwiązań praktycznych znajdziemy zarówno ich twórców zagranicznych, jak i polskich, którzy – adekwatnie do uwarunkowań kulturowych, społeczno-politycznych oraz eklezjalnych – pragnęli dać odpowiedź na pojawiające się potrzeby edukacyjne i wychowawcze. Warto zwrócić uwagę, że większość z prezentowanych zgromadzeń zakonnych wypracowywało swoją pedagogię w XIX w., a więc w okresie rodzenia się i ugruntowywania pedagogiki jako dyscypliny naukowej, zapewniając tym samym wkład w jej powstanie i rozwój. Nie zawsze docenia się ten fakt w historii wychowania, gdy tymczasem jest on rzeczywisty i nie budzi wątpliwości. Pedagogika została w ten sposób dopełniona w chrześcijańskiej myśli i metodzie, z charakterystyczną dla nich ideą dotarcia do wychowywania całego człowieka, w jego osobowej jedyności i niepowtarzalności. Jakkolwiek na pierwszym miejscu w pedagogii chrześcijańskiej realizowanej w zgromadzeniach zakonnych są ukazywane cele religijne, to jednak płaszczyzna religii i wiary stała się miejscem integracji innych czynników: antropologicznych, psychologicznych, społecznych, kulturowych, etycznych itp., nadając wychowaniu integralny charakter. Na swój sposób potwierdzają to współczesne badania w zakresie np. psychologii religii, której wyniki jednoznacznie wskazują na wyjątkową, integracyjną rolę religii w zakresie budowania osobowości i tożsamości wychowanka. Badanie chrześcijańskiej pedagogii zgromadzeń zakonnych pozwala odkryć w jej historii wiele, jak na owe czasy, nowatorskich form i metod, które są wciąż aktualne i znajdują zastosowanie, jak chociażby wychowanie różnych grup społecznych, formacja osoby w małej grupie, wychowanie nie tylko dzieci i młodzieży, lecz także dorosłych, dziewcząt i kobiet, oddziaływanie na wychowanka przez kulturę, sztukę, w tym najbardziej przez muzykę, śpiew, teatr, zabawę, dające w ten sposób podstawy do obecnie coraz bardziej powszechnej arteterapii. Zgromadzenia zakonne stały się też prekursorami wychowania zwanego dzisiaj resocjalizacyjnym, które w ich wypadku wynikało ze
Kostkiewicz_Pedagogie_t. 2.indb 7
14.10.2013 09:53
8
Wstęp
szczególnej wrażliwości na bliźniego znajdującego się w sytuacji osamotnienia, zagubienia, jak również choroby i cierpienia. Inspiracją do powstawania tych dzieł była i jest miłość bliźniego, która w zbawczej misji Chrystusa przyjęła postać szczególnego zatroskania o „najmniejszych”, „maluczkich”, po prostu najbardziej potrzebujących pomocy. Dzisiaj w wielu miejscach Polski można się spotkać z prowadzonymi przez zgromadzenia zakonne domami wychowawczymi, specjalnymi ośrodkami wychowawczymi, ośrodkami terapeutycznymi, świetlicami, jadłodajniami, oratoriami czy hospicjami. Prawie wszystkie zgromadzenia zakonne w Polsce prowadzą szkoły, które uznają za jeden z podstawowych, a czasami głównych kierunków wychowania młodego pokolenia. Nowa rzeczywistość polityczna w naszym kraju po r. pozwoliła zgromadzeniom na powrót w obszar edukacji, w której pragną uczynić szkołę wspólnotą dialogu wychowawczego między uczniem, nauczycielami, rodziną i Kościołem, wyznając zasadę, że skuteczne wychowanie może się dokonywać przede wszystkim we wzajemnej współpracy tych podstawowych podmiotów edukacyjnych. Współcześnie szkoła katolicka cieszy się i popularnością, i uznaniem, jest poszukiwana i chętnie wybierana przez rodziców i uczniów, z nadzieją, że właśnie w niej uniknie się coraz bardziej rozpowszechniającego się chaosu kulturowego i aksjologicznego oraz niewydolności wychowawczej szkoły publicznej, jak również, że zapewni ona wysoką jakość kształcenia. Tym jednak, co wciąż zdumiewa w pedagogii zgromadzeń zakonnych, jest wyjątkowe oddanie się jej twórców podejmowanemu dziełu wychowania, nierzadko aż do wyczerpania sił witalnych. W bardzo wielu przypadkach znaleźli się podobni im kontynuatorzy i naśladowcy, zwykle cisi bohaterowie codziennych zmagań na polu wychowania. Wszyscy oni stali się w ten sposób niekwestionowanymi przykładami altruizmu, ofiarności i bezinteresowności, uosobieniem wartości wciąż w pedagogii i edukacji istotnych, a dziś poszukiwanych. Z metodologicznego punktu widzenia w drugim tomie respektowane są te same założenia co w tomie pierwszym. Autorzy podejmują w swoich opracowaniach aspekty historyczne (osoba założyciela, podstawowe założenia wychowawcze, rozwój działalności wychowawczej) i współczesne (najważniejsze inicjatywy wychowawcze i edukacyjne, wkład w rozwój kultury i życia społecznego), czasami uzupełniając je szerszymi informacjami na temat działalności misyjnej zgromadzenia, przez co zyskuje się pełniejszy obraz pracy zakonnej i roli podejmowanego w niej wychowania. Nadal obowiązuje w książce kryterium chronologiczne, odniesione do roku założenia zgromadzenia zakonnego.
Kostkiewicz_Pedagogie_t. 2.indb 8
14.10.2013 09:53
9
Wstęp
*** W imieniu własnym i prof. dr hab. Janiny Kostkiewicz składam bardzo serdeczne podziękowania wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tego tomu. Na pierwszym miejscu bardzo serdecznie dziękuję Autorom, którzy chętnie, a nierzadko z entuzjazmem podjęli zaproszenie do współpracy. Jestem wdzięczny Przełożonym zgromadzeń zakonnych za ich zgodę na publikację myśli i informacji na temat praktyki wychowawczej w ich zgromadzeniach. Słowa podziękowania kieruję do recenzentów tomu: Pani prof. zw. dr hab. Krystyny Chałas oraz Siostry prof. dr hab. Haliny Wrońskiej, salezjanki. ks. Kazimierz Misiaszek SDB Warszawa, maja
Kostkiewicz_Pedagogie_t. 2.indb 9
14.10.2013 09:53