Relacje damsko-męskie w kapłaństwie by Oficyna Wydawnicza "Impuls"

9 788382 941623

Relacje damsko-męskie w kapłaństwie Emilia Lichtenberg-Kokoszka

Miłość jest podstawowym i wrodzonym powołaniem każdego człowieka. Nie można żyć bez miłości. Istotne jest jednak to, kogo i w jaki sposób kochamy. Miłość posiada bowiem wiele form, odcieni, wyrazów. Zawsze jest jednak dążeniem do dobra, prawdy, piękna, do pełni człowieczeństwa. Również celibat jest powołaniem do miłości. I choć miłość, jaką okazuje kapłan, nie łączy się z seksualnością, nie jest także miłością wyłącznie duchową. Jego miłość jest miłością widzialną, wyrażaną za pomocą pełni jego człowieczeństwa. Kobiety i mężczyźni różnią się od siebie pod wieloma względami. By budować dobre relacje, muszą wyjść naprzeciw siebie, swoich pragnień, oczekiwań, lęków, predyspozycji i możliwości. Wymaga to dojrzałości kobiety i kapłana, w tym właściwej integracji płciowości z innymi wymiarami osobowości oraz gotowości do uczenia się od płci przeciwnej. Dojrzały kapłan nie tylko wspiera kobiety w ich drodze do świętości, ale równocześnie sam pozwala się przez nie prowadzić. Głębokie, czyste, bezinteresowne, roztropne, przesycone miłością przyjaźnie między nimi to jedna z najpiękniejszych dróg do świętości.

Relacje damsko-męskie w kapłaństwie Bo najważniejsza Jest miłość

Emilia Lichtenberg-Kokoszka

RELACJE DAMSKO-MĘSKIE W KAPŁAŃSTWIE Bo najważniejsza jest miłość

Kraków 2022

Lichtenberg-Kokoszka_Relacje_.indb 3

29.07.2022 14:33:30

Recenzent: ks. dr hab. Andrzej Pryba MSF

Redakcja wydawnicza: Zespół

Opracowanie typograﬁczne: Alicja Kuźma

Projekt okładki: Zoﬁa Kokoszka Zdjęcie wykorzystane na okładce:

ISBN 978-83-8294-162-3

Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel./fax: (12) 422 41 80, 422 59 47, 506 624 220 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2022

Lichtenberg-Kokoszka_Relacje_.indb 4

29.07.2022 14:33:30

Spis treści Wstęp ............................................................................................................................... 9 1. Miłość ........................................................................................................................... 15 Rodzaje miłości ............................................................................................................. 17 Składniki miłości ........................................................................................................... 21 Formy miłości ............................................................................................................... 23 Fazy związku uczuciowego .......................................................................................... 27 „Ja” i „my”. Od symbiozy do harmonii ....................................................................... 33 Rodzaje miłości a style przywiązania .......................................................................... 35 Chłodna kalkulacja ....................................................................................................... 38 Poziomy miłości ........................................................................................................... 39 Miłość Boga .................................................................................................................. 41

2. Uczucia niekochane .................................................................................................. 43 Biochemia miłości ........................................................................................................ Zakochanie ................................................................................................................... Pożądanie ...................................................................................................................... Zakochany kapłan ........................................................................................................ Kryzys uczuciowy ....................................................................................................... Rozstanie ......................................................................................................................

43 50 53 56 62 65

3. Kapłaństwo ................................................................................................................. 71 Religijność wewnętrzna i zewnętrzna ........................................................................ 74 Posiadany obraz Boga .................................................................................................. 76 Umiłowanie Boga ......................................................................................................... 78 Umiłowanie ludzi .......................................................................................................... 81 Samotność ................................................................................................................... 84 Wypalenie zawodowe ................................................................................................. 90 Kanały Bożej miłości .................................................................................................... 95

4. Celibat ....................................................................................................................... 101 Wybór celibatu .......................................................................................................... 104 Wyrzeczenia wynikające z celibatu .......................................................................... 107 Wymiary czystości ..................................................................................................... 109

Lichtenberg-Kokoszka_Relacje_.indb 5

29.07.2022 14:33:30

Spis treści

Zachowania nieczyste ................................................................................................. 111 Niektóre powody zachowań nieczystych ............................................................... 114 Osobowość integralna ............................................................................................... 117 Dojrzała postawa kapłana wobec seksualności ....................................................... 120 Mistyka i eros ............................................................................................................. 123

5. Relacje damsko-męskie ......................................................................................... 127 Kobiecość ................................................................................................................... Męskość ..................................................................................................................... Różnice między kobietą a mężczyzną ..................................................................... Kontakty interpersonalne ......................................................................................... Mowa ciała .................................................................................................................. Konﬂikty w związku ...................................................................................................

127 129 130 143 147 155

6. Kobieta i kapłan ...................................................................................................... 161 Modele kontaktu kapłana z kobietą .......................................................................... 162 Atrakcyjność kapłana ................................................................................................. 165 Sakrament pokuty i pojednania ................................................................................ 166 Kierownictwo duchowe ........................................................................................... 176 Przyjaźń ...................................................................................................................... 180 Znaczenie kobiety w życiu kapłana .......................................................................... 185 W szkole Maryi .......................................................................................................... 186

Bibliograﬁa ..................................................................................................................... 191

Lichtenberg-Kokoszka_Relacje_.indb 6

29.07.2022 14:33:30

Ja też chciałbym kochać i być kochanym, pozostając równocześnie tym, kim jestem – kapłanem Pana Jezusa Chrystusa

Lichtenberg-Kokoszka_Relacje_.indb 7

29.07.2022 14:33:30

Wstęp Na pierwszy rzut oka wydawać się może, że tytuł książki jest prowokacyjny, bo sugeruje, że jeżeli kapłan zakocha się w kobiecie, a kobieta w kapłanie, to ze względu na miłość powinni oni być razem, tymczasem zupełnie nie o to chodzi. Zakochanie czy pożądanie to nie miłość! Miłość jest podstawowym i wrodzonym powołaniem każdej istoty ludzkiej 1. Nie można żyć bez miłości. Istotne jest jednak to, kogo i w jaki sposób kochamy. Miłość ma wiele form, odcieni, wyrazów. Zawsze jednak jest dążeniem do dobra, prawdy i piękna, także tych objawionych w drugim człowieku. To dzięki niej odkrywamy wartość, godność, wyjątkowość każdego bez wyjątku, również siebie. Dzięki niej możemy osiągnąć pełnię człowieczeństwa. Miłość dziewicza ma swego oblubieńca – Chrystusa i Jego Kościół 2. Celibat to pewien styl życia. Całkowite oddanie się Bogu, a przez Niego ludziom powoduje, że sprawowanie posługi kapłańskiej, spotkania z ludźmi, przeżywanie samotności, cierpienia, miłości, własnej seksualności dotykają całego człowieka i mają swój charakterystyczny rys. Celibat jest powołaniem do miłości. Dojrzale komunikować miłość, na wzór Jezusa, to mieć bogaty repertuar jej wyrażania, uzależniony od rodzaju więzi z daną osobą. Miłość, jaką kapłan okazuje tym, których spotyka, nie łączy się z seksualnością, ale nie jest też miłością wyłącznie duchową. To miłość widzialna i wcielona, wyrażana za pomocą całego człowieczeństwa, a zatem również za pośrednictwem ciała. Pierwszym sposobem wyrażania miłości przez kapłana jest fizyczna obecność. Drugim – działanie przejawiające się w rozmowie, chronieniu, wychowywaniu, wspieraniu przykładem, modlitwie, cierpliwości. Trzeci to odpowiedzialna czułość – życzliwy uśmiech, radosne spojrzenie, miły ton głosu, przyjazne podanie dłoni, serdeczny uścisk 3.

1 2 3

Jan Paweł II, Familiaris consortio. Adhortacja Apostolska o zadaniach rodziny w świecie współczesnym, 22.11.1981, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej TUM, Wrocław 2021. A.J. Nowak, Osoba konsekrowana, Wydawnictwo Naukowe KUL, Lublin 2006, s. 453. M. Dziewiecki, Mężczyzna mocny miłością. Być księdzem dzisiaj, Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2010, s. 100–101.

Lichtenberg-Kokoszka_Relacje_.indb 9

29.07.2022 14:33:30

Wstęp

Celibat jest rezygnacją z pewnych więzi, pewnego sposobu wyrazu miłości, ale nie jest rezygnacją z samej miłości. Tym więc, co winno być rozwijane i pogłębiane – jest sama miłość. Osoba żyjąca w celibacie powinna otwierać się z miłością na każdego, przyjmować wszystkich na chwałę Chrystusa. Niebezpieczeństwem dla niej nie jest to, że kocha zbyt mocno, lecz to, że nie kocha wystarczająco. Pierwsze bowiem pozwala otworzyć serce dla jak największej liczby osób, drugie doprowadza najczęściej do skupienia się na jednym człowieku. Pragnienie doświadczenia bliskości jest pierwotną, najbardziej naturalną potrzebą człowieka, wynikającą z egzystencjalnego pragnienia zależności, wzajemności, dopełnienia siebie poprzez kontakt z drugim. Bliskość jest „namacalną” obecnością osób uczestniczących w relacji uczuciowo-duchowej. Pogłębiona obecność wymaga dojrzałości psychicznej darzących się miłością, poświęceń i rezygnacji. Bliskość to przebywanie razem z kimś, kto nadaje naszemu życiu sens, kto nas potrzebuje albo kogo my potrzebujemy, kto wzbogaca nasze człowieczeństwo o wymiar duchowy. To rodzaj trwania przy osobie, z którą współprzeżywamy jej los. Ów „dar z siebie” – swego czasu, uczuć jest wyjątkową służbą dla dobra ludzkości 4. Jednym z elementów dojrzałości kobiety i kapłana jest integracja płciowości z innymi wymiarami osobowości. Oznacza to znajomość typowych cech własnej płci oraz zdolność do dojrzałego funkcjonowania na kobiecy lub męski sposób. Dojrzałość oznacza także zdolność uczenia się od przedstawicieli płci przeciwnej tych kompetencji i umiejętności, które są cenne i ważne. W miarę rozwoju, mężczyźni powinni uczyć się od kobiet większej wrażliwości na świat, głębszych więzi, mówienia o uczuciach, wczuwania się w świat przeżyć drugiej osoby. Z kolei kobiety mogą uczyć się od mężczyzn sprawniejszego funkcjonowania w odniesieniu do świata rzeczy, większej niezależności i stanowczości w obliczu pojawiających się trudności czy napięć emocjonalnych. Pozwala to na zintegrowanie w sobie tego, co dojrzałe i cenne u obu płci 5. Kobiety i mężczyźni różnią się od siebie pod wieloma względami. By budować dobre relacje, muszą wyjść naprzeciw sobie, swoich pragnień, oczekiwań, lęków, predyspozycji i możliwości. Przywołując nieco żartobliwy (niemniej pokazujący rzeczywistość) tekst, możemy stwierdzić, że kobieta oczekuje od mężczyzny… całkiem sporo. Pragnie, by ten był jej 4

A. Żywczok, Bliskość – kategoria deskryptywna nauk ogólnych i szczegółowych [w:] A. Żywczok (red.), Miłość – akt preferencji duchowości człowieka. Studium bliskości uczuciowej, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2013, s. 29, 31. M. Dziewiecki, Cielesność, płciowość, seksualność, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2000, s. 83–84.

Lichtenberg-Kokoszka_Relacje_.indb 10

29.07.2022 14:33:30

Wstęp

przyjacielem, towarzyszem, kochankiem, bratem, ojcem, mistrzem, szefem kuchni, elektrykiem, hydraulikiem…, seksuologiem, psychologiem, by był współczujący, serdeczny, uważny, szarmancki, inteligentny, dowcipny, twórczy, czuły, silny, wyrozumiały, tolerancyjny, rozsądny, ambitny, zdolny, odważny, posiadający silną wolę, uczciwy, godny zaufania, współczujący, prawiący komplementy, wierny, poświęcający kobiecie dużo uwagi. Mężczyzna tymczasem oczekuje od kobiety tylko jednego – żeby zostawić go w spokoju. Kobieta, zwłaszcza darzona uczuciem, jest siłą napędową, motywującą wzrastanie mężczyzny. To dzięki niej staje się on lepszy, doskonalszy, bardziej dojrzały, uspołeczniony. Mężczyzna z kolei sprowadza kobietę „na ziemię”, pokazuje, że jej oczekiwania są nazbyt wygórowane, nierealne, niemożliwe do spełnienia. W tym kontekście również kapłan potrzebuje, no cóż, nie jednej, ale wielu kobiet. Nie żyjąc bowiem z tą wybraną „pod jednym dachem”, nie mogąc odczuwać jej stałego, napierającego wpływu w każdej chwili życia, powinien pozwolić kształtować się wielu kobietom, by wyjść ze swej strefy komfortu, by w niej nie zgnuśnieć, nie rozleniwić się i osiąść na laurach. Kapłani także są bardzo potrzebni kobietom. Nikt lepiej niż oni („specjaliści od kobiecych i męskich dusz”) nie jest w stanie pokazać im męskiego świata. Pan Bóg stworzył nas jako dwa dopełniające się byty, i owszem, kapłan nie może zjednoczyć się z niewiastą tak jak mąż, ale żyjąc bez otaczających go kobiet nie może stać się pełnią siebie. Dojrzały (zdolny do regulacji własnych działań w sposób efektywny i zgodny ze społecznie akceptowanymi normami) kapłan to nie tylko ktoś, kto na co dzień wspiera kobiety w ich drodze do świętości, ale ktoś, kto równocześnie sam pozwala się przez nie do niej prowadzić. Komplementarność kapłana i kobiety powoduje, że dopełniają się oni w spojrzeniu na świat, w przeżywaniu i odczytywaniu swoich historii w świetle wiary. Głębokie, czyste, bezinteresowne, roztropne, przesycone miłością przyjaźnie między nimi to jedna z najpiękniejszych dróg do świętości.

Lichtenberg-Kokoszka_Relacje_.indb 11

29.07.2022 14:33:30

1. Miłość Naturalną potrzebą człowieka jest kochać. Nikt nie może żyć bez miłości – tej fundamentalnej więzi, źródła energii dającej chęć do życia, czynienia nas i świata lepszym. Kochamy Boga, czasami zwierzęta, ale przede wszystkim potrzebujemy i poszukujemy miłości drugiego człowieka. I choć istnieje wiele rodzajów miłości, zawsze pozostaje ona uczuciem, które wiąże jednego człowieka z drugim, pozostawiając równocześnie obu stronom wolność wyboru. Bóg nas stworzył z miłości i do miłości. Mimo że miłość jako głębokie uczucie rodzi się sama, musimy być świadomi, iż nie jesteśmy zdolni miłować sami z siebie. Miłość, choć wpisana w naszą naturę, nie jest spontanicznym odruchem emocji czy uczuć, lecz wymaga zaangażowania, pracy, czerpania ze źródła Bożej miłości. W religii chrześcijańskiej miłość definiowana jest jako dążenie do dobra, jako najważniejsza i najwyższa cnota, jako bezinteresowna troska o istnienie tego, co jest kochane, a jednocześnie jako sens życia człowieka. Z miłością może wiązać się silne poczucie przyciągania, które kochający wzmacnia i racjonalizuje. Ciesząc się z towarzystwa swoich ukochanych, zabiegając o różnego rodzaju bliskie z nimi stosunki, łaknąc wzajemności, kochający pragnie równocześnie, by obiekt jego miłości rozkwitał. Miłość bowiem to promowanie rozwoju, a nie akceptacja zastanej rzeczywistości. To wsparcie w pokonywaniu słabości, stawaniu się coraz piękniejszą wersją samego siebie, wzmacnianie tego, co dobre z równoczesnym dostrzeganiem prawdy o indywidualności i słabości nas samych i kochanych osób. Budowanie miłości wymaga zatem czasu, poznawania samego siebie i drugiego człowieka. Nie można kochać innych bez poznania i pokochania siebie 1. Istotą miłości jest wola, która zawiera praktyczną troskę o to, co dobre dla drugiego człowieka (i/lub Boga). To ona kieruje naszymi planami, wpływa na postępowanie, cele, priorytety. I choć nie zawsze miłość (zwłaszcza w sytuacji zakochania) podlega bezpośredniej i natychmiastowej kontroli ze strony naszej woli, to i wówczas w pewnych warunkach sami możemy decydować o kierunku naszego działania. Miłość jest bowiem stopniowalna – pewne rzeczy kochamy bardziej od innych, a zatem 1

M.C. Grall, Ratunku, boję się kochać!, przeł. M. Toruńska, KDC, Warszawa 2008, s. 6.

Lichtenberg-Kokoszka_Relacje_.indb 15

29.07.2022 14:33:30