Katarzyna Lorecka
Kolekcjoner krzywd Ukryty narcyzm a miłość i seksualność
Kraków 2021
Lorecka_Kolekcjoner krzywd.indb 3
08.11.2021 08:48:39
© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2021
Redakcja wydawnicza: Joanna Bień Opracowanie typograficzne: Katarzyna Kerschner Projekt okładki: Anna M. Damasiewicz Grafika wykorzystana na okładce: © svetazi | stock.adobe.com
ISBN 978-83-66990-05-0
Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel./fax: (12) 422 41 80, 422 59 47, 506 624 220 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2021
Lorecka_Kolekcjoner krzywd.indb 4
08.11.2021 08:48:39
Spis treści Część I Narcyzm ukryty (wrażliwy) w pigułce Kilka słów wstępu o terminologii używanej w książce ................................. 9 Odmiany narcyzmu i ciasto czekoladowe ....................................................... 11 Ukryty narcyzm ..................................................................................................... 33 Związek z drapieżnikiem w masce romantyka – cykl narcystyczny ......... 41
Część II Zrozumieć narcyzm ukryty – korzenie narcyzmu Niesprawny „wewnętrzny negocjator” – jak to się przejawia w związku? .............................................................................................................. 61 „Nieprzywiązywalni” – styl przywiązania ........................................................ 69 Umysłowy świat obiektów ................................................................................... 77 W sfałszowanej rzeczywistości – obrony Jaźni .............................................. 95 Ukryty narcyzm a seksualność ........................................................................... 107 Syndrom Piotrusia Pana. Magia „wiecznego chłopca” a miłość ................. 123
Część III Co się działo w związku? „Widzę cię”. Bombardowanie miłością i narcystyczna dewiza „miłości bezwarunkowej” .................................................................................... 131 Pięć języków miłości. Dlaczego ukryty narcyz nigdy Cię nie pokocha i dlaczego to niebezpieczne pokochać jego? ................................................... 143
Lorecka_Kolekcjoner krzywd.indb 5
08.11.2021 08:48:39
6
Spis treści
Ukryty narcyz i słowa – prawda czy fałsz? ..................................................... 151 Czy ukryty narcyz jest people pleaserem? Ukryty narcyzm a zadowalanie innych ........................................................... 163 Czy ukryty narcyz może być osobą wysokowrażliwą (WWO)? ................ 173 Seksualność w związku romantycznym – walidacja/nadużycie ................ 187 „Byt wszechmogący” – ukryty narcyzm i otwarte związki ......................... 193 „Weź moją traumę”. Ukryty narcyzm i emocjonalność w związku .......... 201 Ukryty narcyzm a cierpienie. „Śmierć przez zawstydzenie” ....................... 207 Nawiedzony dom .................................................................................................. 211 Wewnętrzne dziecko ........................................................................................... 217 Fanklub „latających małp” – toksyczny „najlepszy przyjaciel” ................... 223 Rozbicie iluzji „połączenia dusz” – narcyz porzucany vs porzucający ..... 233 „Nie widzę cię” – rozstanie i narcystyczny kolekcjoner krzywd ............... 253 Czerwone flagi w traumatycznej więzi ............................................................ 257 System nerwowy po rozstaniu ........................................................................... 273 Hoovering – „odkurzanie” ex ............................................................................ 279 Narcystyczna pseudoduchowość vs duchowość w procesie zdrowienia po traumatycznej więzi ............................................. 285 Ruminacje – tunel w stronę światła ................................................................. 299
Lorecka_Kolekcjoner krzywd.indb 6
08.11.2021 08:48:39
Część I
Narcyzm ukryty (wrażliwy) w pigułce
Lorecka_Kolekcjoner krzywd.indb 7
08.11.2021 08:48:39
Kilka słów wstępu o terminologii używanej w książce Ludzie pytani o to, z kim kojarzy im się słowo „narcyz”, zwykle wspominają kogoś ze znajomych, kto zalewa media społecznościowe falą selfie i autopromocji, przesadnie dba o swój wygląd lub bardziej pręży mięśnie przed lustrem na sali treningowej, niż tam ćwiczy. Wiążą je z kimś zapatrzonym w siebie i głodnym podziwu. Ale to mylące uproszczenie. „Narcyzm” jest pojęciem niejednorodnym, a ludzie o takim stylu osobowości różnią się między sobą. Można spotkać jednostkę narcystyczną i być pod urokiem jej pozornej nieśmiałości, iluzorycznej wrażliwości lub złudnej refleksyjności. I nie przypuszczać nawet, że ma się do czynienia z narcyzem. Miłosny związek z narcyzem zaś jest wyniszczający i potencjalnie niebezpieczny. Jeden z typów narcyzmu to tzw. narcyzm wrażliwy, znany też pod nazwą narcyzm ukryty. Ludzie o takim stylu osobowości są często opisywani jako nieśmiali, uwrażliwieni na ocenę innych, żyjący w świecie fantazji i iluzji. Ale także jako obronnie aroganccy, zarozumiali i apodyktyczni. Ta książka poświęcona jest zagadnieniom dotyczącym związku miłosnego z taką właśnie osobą oraz zdrowieniu po rozstaniu. Używam w niej pojęcia „ukryty narcyz” jako skrótu przyjętego na potrzeby uproszczenia pisania. W pełnej formie charakterystyka takiej jednostki brzmi następująco: „osoba z narcystyczną patologią stylu osobowości, której funkcjonowanie opiera się na dominujących narcystycznych cechach oraz utrwalonych wzorcach doświadczania siebie i innych, a także zachowaniach charakterystycznych dla narcyzmu ukrytego (w typie narcyzmu wrażliwego)”. W tekście opisuję pełen przekrój narcystycznych wzorców, co obrazuje możliwą skalę zniszczeń wynikających z narcystycznego związku. Stosując wyżej wspomniany skrócony termin, odnoszę się bowiem do specyficznego sposobu, w jaki narcyzm ukryty odciska piętno na miłosnej relacji oraz na psychice partnera romantycznego narcyza.
Lorecka_Kolekcjoner krzywd.indb 9
08.11.2021 08:48:39
10
Część I. Narcyzm ukryty (wrażliwy) w pigułce
W opisach najczęściej używam formy męskiej, ale narcyzm, w tym ukryty, dotyczy też kobiet. Pisząc o partnerze romantycznym, posługuję się formą „partner” jako uogólnieniem, przez które rozumiem partnerkę romantyczną lub partnera osoby cechującej się ukrytym narcyzmem. Czytający może odnieść informacje do konkretnego przypadku, w zależności od płci osób w danym związku. Cechy i typowe strategie zachowania związane z ukrytym narcyzmem są charakterystyczne dla kobiet i dla mężczyzn. Partnera ukrytego narcyza w stałym związku miłosnym nazywam podstawowym „Źródłem” zasilania energią / narcystycznej podaży („paliwa”). Nie jest to w żadnej mierze przejawem braku szacunku z mojej strony – właśnie tym jest dla ukrytego narcyza stały partner miłosny. Ukryty narcyz nie odnosi się do niego jak do odrębnego, unikalnego człowieka, którego darzy miłością. Traktuje go jak bezosobowe źródło dowartościowania, w tym dopełnienia własnej konstrukcji psychicznej i upewniania o tym, że narcystyczna wizja siebie, innych ludzi i świata jest prawdziwa. Oczekuje wobec partnera miłosnego, by był pod ręką (fizycznie lub symbolicznie), kiedy ukryty narcyz zechce, obdarzał go uwagą, podziwem, uznaniem i bezgraniczną miłością oraz służył spełnianiu innych narcystycznych potrzeb. Warto również dodać, że część osób charakteryzujących się narcyzmem ukrytym wybiera na partnerów romantycznych narcyzów wielkościowych. Takie związki są szczególnie burzliwe, nie poświęcam im jednak uwagi w książce. Koncentruję się na miłosnej relacji, w której drugi z partnerów nie jest osobą narcystyczną. Drogi Czytelniku, proponuję przerywać lekturę wyjściem na spacer, ponieważ po rozstaniu z narcystycznym partnerem umysł i system nerwowy potrzebują czasu na przetrawienie odkryć. Dobrze więc robić to stopniowo i wsłuchiwać się w to, co mówi ciało. Jeśli narasta napięcie, to lepiej odłożyć na moment czytanie i skupić uwagę na czymś innym, a do lektury wrócić po chwili1.
1
Informacje zawarte w książce służą wyłącznie celom edukacyjnym i nie zastępują pomocy klinicznej. W celu indywidualnej porady specjalistycznej wskazane jest skonsultowanie się ze specjalistą zdrowia psychicznego.
Lorecka_Kolekcjoner krzywd.indb 10
08.11.2021 08:48:39
Odmiany narcyzmu i ciasto czekoladowe Słowo „narcyzm” bywa tak powszechnie używane w nieadekwatnych sytuacjach, że dla osoby niezwiązanej blisko z tematem mogło ono stracić sens. Mit o młodym mężczyźnie o imieniu Narcyz, który zakochuje się w swoim wizerunku, wniósł początkowo do świata nauki Alfred Binet. W 1887 roku Binet odwołał się do mitologii, opisując perwersję seksualną, w której własna osoba staje się fetyszem. Kilkanaście lat później, w 1899 roku, psychiatra Paul Näcke użył terminu „narcyzm”, gdy komentował poglądy seksuologa Havelocka Ellisa na temat patologicznych przejawów autoerotyzmu. I tak pojęcie „narcyzm” zaistniało w naukowej debacie, by być pogłębiane i rozwijane poza obszarem seksualności. Dziś na dobre zagościło ono w popkulturze, ale brak zrozumienia tej przypadłości często prowadzi do znacznych uproszczeń, bagatelizowania jej lub pochwalania. Osoby narcystyczne mogą z początku wydawać się czarujące i atrakcyjne, ponieważ jeśli tego chcą, to potrafią wywierać korzystne pierwsze wrażenie. Jednak wraz z czasem trwania znajomości uwydatniają się ich koncentracja na sobie i destrukcyjne zachowanie. Naukowiec Keith Campbell przedstawił to zjawisko w modelu „ciasta czekoladowego”, porównując relację z partnerem narcystycznym właśnie do jedzenia ciasta. Wybór zjedzenia go może wydawać się atrakcyjniejszy niż posiłku złożonego ze zdrowej sałaty. Takie jednorazowe działanie nie przynosi szkody, ale jeśli spożywa się wyłącznie kaloryczne ciasto, to przybiera się na wadze, a organizm traci potrzebne składniki odżywcze. Początki relacji z czarującym i atrakcyjnym seksualnie partnerem narcystycznym są ekscytujące, o wiele lepsze niż początki miłości z kimś nienarcystycznym. Jednak z upływem czasu partner ujawnia wiele trudnych cech i zachowań, takich jak nieuczciwość, kłamstwa i zniekształcanie prawdy, skłonność do kontrolowania drugiej osoby i brak troski o jej dobro. Jest skoncentrowany na sobie, rozgląda się za „lepszymi” ludźmi-trofeami, randkuje, pogrywa w psychologiczne gierki ze stałym partnerem i na dłuższą metę rozczarowuje. Tak jak po najedzeniu się czekoladowym ciastem, tak samo w kontakcie z narcyzem za chwilę wielkiej przyjemności
Lorecka_Kolekcjoner krzywd.indb 11
08.11.2021 08:48:39
12
Część I. Narcyzm ukryty (wrażliwy) w pigułce
przychodzi płacić „niestrawnością”. Osoby zaangażowane romantycznie w związek z partnerem narcystycznym z początku odczuwają więcej ekscytacji i mają więcej pozytywnych uczuć, niż zdarza się to w relacji z kimś nienarcystycznym. W dłuższym czasie wygląda to jednak inaczej. W bliskiej relacji z osobą nienarcystyczną pojawia się więcej pozytywnych uczuć, natomiast związek z narcyzem przynosi więcej negatywnych psychologicznych i społecznych skutków, a dochodzenie do siebie po rozstaniu trwa dłuższy czas, często nawet dłużej niż sam związek.
Czym jest narcystyczna przemoc w miłosnym związku? Narcystyczna przemoc może przytrafić się każdemu i często jest umniejszana lub usprawiedliwiana przez tych, którzy jej nie doświadczyli. Miłosny związek z narcyzem nie jest „po prostu” relacją wysoce konfliktową albo trudną. Narcyzm człowieka, którego się pokochało, wciąga partnera z rzeczywistego świata do świata narcystycznych zniekształceń. Niszczy korzeń osobistych wartości, uczuć, potrzeb, marzeń, ambicji i bliskich relacji, który przytwierdzał do podłoża rzeczywistości – aż po utratę realnego siebie. Narcystyczna przemoc ma specyficzną dynamikę, a zdrowienie po takim związku jest drogą odzyskiwania siebie i własnego świata, swojego życia i serca. Nawet ci partnerzy ukrytych narcyzów, którzy pierwsi zerwali szkodliwą relację, mierzą się po rozstaniu z bolesnymi emocjami i chaosem myśli w głowie. Zresztą nawet wtedy, kiedy partner podejrzewa już narcyzm ukochanego, chciałby potwierdzenia tego na tysiąc procent – tak bardzo pragnie wierzyć w obraną narrację wyjątkowego połączenia, że nie chce się pomylić, opuszczając to, co już mu nie służy. Partner chce pozostać w więzi, uzależniony od wpływu działań narcystycznego partnera na swoje samopoczucie i od jego obecności w swojej głowie. Pragnie budować na tym, co wydaje mu się wartościowe; jednak w ukrytym narcyzie to, co pozornie wrażliwe i dbałe, jest nieautentyczne. Koniec przychodzi z zaskoczenia, kiedy partner narcyza najmniej się tego spodziewa. Narcystyczne związki trudno w pełni zrozumieć, a wręcz nie sposób włączyć takiego przeżycia do dotychczasowych życiowych doświadczeń bez dotarcia do nowej wiedzy.
Lorecka_Kolekcjoner krzywd.indb 12
08.11.2021 08:48:39