Monika Lubina
Wierszyki dźwięczne i ciche do utrwalania wymowy i pisowni głosek: a, e, i, o, u, y, ę, ą, m, n, ł, w, b, d, g, f, p, t, k, ch
Kraków 2015
Lubina_Dzwieczne-cz.1.indd 3
25.03.2015 11:59
© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2015
Redakcja wydawnicza: Sylwia Stojak Ilustracje: Piotr Olszówka Projekt okładki: Piotr Olszówka Opracowanie typograficzne: Andrzej Augustyński
ISBN 978-83-7850-824-3
Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel./fax: (12) 422 41 80, 422 59 47, 506 624 220 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2015
Lubina_Dzwieczne-cz.1.indd 4
25.03.2015 11:59
Spis treści Wstęp ................................................................................................. 9 Na początek: Wprowadzenie do samogłosek ................................................ 11 Zmiana ustawienia ..................................................................... 11 Wprowadzenie do spółgłosek .................................................. 11 1. Samodzielne wierszyki dla Aurelii: Samogłoski ustne a, e, i, o, u, y: Pszczółki w ulu .......................................... Pierwsze zawołania Ani ........................... Domp i użendy ........................................... Dąb i urzędy ...............................................
13 14 15 15
Samogłoski nosowe ą, ę: Gąsior i gąska ................................ 16 Zadeklamuję ............................................... 16 2. Małe wierszyki dla Miłosza: Głoska m: Mruczanki .................................................. Mormorando .............................................. Plama ........................................................... Sum .............................................................. Wiem ...........................................................
17 17 18 18 18
Głoska ł:
Misia ............................................................ Łap ................................................................ Aua ............................................................... Herbata ........................................................ Auto ..............................................................
Głoska n:
Pan Jan ......................................................... 21
19 19 20 20 21
3. Dźwięczne wierszyki dla Wandy i Bogusi: Głoska w: Powolny wierszyk ...................................... 22 Ewa ............................................................... 23
5
Lubina_Dzwieczne-cz.1.indd 5
25.03.2015 11:59
Głoska b:
Co kto pije? ................................................. Bajoro ........................................................... Bębenek ....................................................... Babulinka .................................................... Bim, bam, bum ........................................... Bąk ................................................................ Bujanki ......................................................... Aby, aby .......................................................
23 24 24 25 26 26 27 27
Głoska d:
Dudziarz dudziarza ................................... 28
Głoska g:
Gąska ........................................................... 28 Goście .......................................................... 29 Papuga ......................................................... 29
Głoski w, b, d, g: Bajki fajki ..................................................... 29 4. Ciche wierszyki dla Filipa: Głoska f: Świeczki ....................................................... Futbol ........................................................... Żyrafa ........................................................... Pif-paf .......................................................... Śpiew mew .................................................. Co i gdzie fotografował fotograf? ...........
30 30 31 31 32 32
Głoska p:
Patryk ........................................................... Północ .......................................................... Chałupy ....................................................... Klipa ............................................................. Lep ................................................................ Piłkę łap! ......................................................
Głoska t:
Tany, tańce, balety ..................................... 35
Głoska k:
Foka .............................................................. 36 Kanapa ......................................................... 36
33 33 34 34 34 35
6
Lubina_Dzwieczne-cz.1.indd 6
25.03.2015 11:59
Pukanie ........................................................ 36 Mak .............................................................. 37 Królewna Śnieżka ...................................... 37 Głoska ch:
Chuchanie ................................................... Hania ........................................................... Micha ........................................................... Puch .............................................................
38 38 39 39
Zapis głosek – ćwiczenie ............................................................... 40 Obrazkowe głoski ............................................................................ 43 Bibliografia ........................................................................................ 51
Lubina_Dzwieczne-cz.1.indd 7
25.03.2015 11:59
Wstęp Wierszyki dźwięczne i ciche stanowią pierwszą część cyklu wierszyków do utrwalania wymowy i zapisu głosek i zawierają zbiór wierszy utrwalających głoski, których wymowę dziecko opanowuje zwykle w wieku 2–3 lat, ale zapis może mu sprawiać trudności jeszcze w pierwszych latach nauki w szkole podstawowej. Wierszyki powstawały jako pomoc do zajęć profilaktycznych z zakresu rozwoju mowy i pisowni oraz terapii logopedycznej. Mogą być też z powodzeniem wykorzystywane przez dzieci z rodzin dwujęzycznych, gdyż wymowę i zapis polskich głosek przedstawiają w najprostszy możliwy sposób, opierając się na współczesnej wiedzy logopedycznej. Dobór materiału głoskowego czyni wierszyki możliwymi do poprawnego wymówienia nawet przez dzieci z wadami wymowy. Dzieci bardzo pozytywnie przyjęły wierszyki, ponieważ są łatwe do wymówienia, a ich kolejność zgodna z naturalnym rozwojem mowy. Dużą pomocą dla dzieci są „obrazkowe głoski”, które nie wymagają od nich umiejętności analizy głoskowej i odwołują się wprost do dźwięków znanych z otoczenia i utrwalonych w wierszykach. Wierszyki nie są przeznaczone dla określonej grupy wiekowej. Odwołują się do świata bliskiego dziecku: historyjek o zwierzętach, baśni i sytuacji z dnia codziennego, a przez to nie sprawiają wrażenia żmudnych ćwiczeń. Większa liczba wierszyków na głoski [t], [d], [n] została zawarta w Wierszykach drogowskazach przygotowujących dziecko do prawidłowej wymowy głoski [r]. Wskazówki logopedyczne: • Uporządkowanie wierszyków jest zgodne z naturalnym procesem rozwoju mowy, przy czym głoski: [f], [p], [t], [k] są łatwiejsze od ich dźwięcznych odpowiedników: [w], [b], [d], [g].
9
Lubina_Dzwieczne-cz.1.indd 9
25.03.2015 11:59
• U dzieci z wymową bezdźwięczną (to znaczy takich, które np. zamiast „dzień dobry” wypowiadają „cień topry”) proponuję zacząć ćwiczenia od samogłosek, następnie głosek [m], [n], [w], potem warto przerobić głoski [ź], [z], [ż], [dź], [dz], [dż] ze zbiorku Niepoważne wierszyki (trzecia część cyklu), a dopiero na końcu wprowadzić głoski [b], [d], [g]. • Litery: w, b, d, g na końcu wyrazu lub w sąsiedztwie spółgłosek bezdźwięcznych czytamy bezdźwięcznie, natomiast literę i między spółgłoską a samogłoską czytamy jako [j], np. „dąb, pięć, w czwartek, chleb, stóg” czytamy: „domp, pjeńć, f czfartek, chlep, stuk”. Przy każdej głosce jest narysowana kredka. Dziecko może pokolorować każdą kredkę innym kolorem i wypełnić nim wszystkie konturowe litery oznaczające daną głoskę. W nauce liter pomogą także „obrazkowe głoski” z końca książki. We wstępie chcę też wyrazić wdzięczność prof. Bronisławowi Rocławskiemu i pani Joannie Trzaskalik, których wiedza logopedyczna zainspirowała mnie do napisania cyklu wierszyków poświęconych polskim głoskom, oraz pani Katarzynie Węsierskiej za cenne wskazówki redakcyjne. Życzę dzieciom postępów w nauce mówienia, czytania i pisania oraz wiele radości z obcowania z wierszykami, a nauczycielom, rodzicom, logopedom, glottodydaktykom – by wiersze stały się praktyczną pomocą we wspieraniu dziecięcych wysiłków. Autorka
Wymowa głosek: Wypowiedz te głoski, które potrafisz: 1. Dźwięcznie i długo: a..., e..., i..., o..., u..., y..., m..., n..., w... 2. Dźwięcznie i krótko (dynamicznie): ę, ą, ł 3. Bezdźwięcznie i długo: f..., ch... 4. Bezdźwięcznie i krótko: p, t, k Głosek ę, ą, ł, p, t, k nie należy przedłużać ani łączyć z głoskami y lub u (np. [py], [łu] itp.)
10
Lubina_Dzwieczne-cz.1.indd 10
25.03.2015 11:59