Monika Lubina
Ćwiczenia dla jąkających się i nie tylko
Kraków 2016
Lubina_CWICZENIA DLA JAKAJACYCH.indd 3
21.06.2016 07:58
© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2016
Redakcja wydawnicza: Beata Bednarz Ilustracje: Agata Fuks Piotr Olszówka Projekt okładki: Ewa Beniak-Haremska Opracowanie typograficzne: Anna Bugaj-Janczarska
ISBN 78-83-8095-079-5 Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel./fax: (12) 422 41 80, 422 59 47, 506 624 220 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2016
Lubina_CWICZENIA DLA JAKAJACYCH.indd 4
21.06.2016 07:58
Spis treści Wstęp ................................................................................................. 7 Głoska a jak arbuz ........................................................................... 11 Głoska b jak banan ......................................................................... 13 Głoska c jak cukierek ..................................................................... 15 Głoska ć jak ciastko ........................................................................ 17 Głoska cz jak czekolada ................................................................. 19 Głoska d jak dynia ........................................................................... 21 Głoska dz jak dzwonko ryby ......................................................... 23 Głoska dź jak dziczyzna ................................................................ 24 Głoska dż jak dżem ........................................................................ 26 Głoska e jak eklerek ........................................................................ 27 Głoska f jak frankfurterki .............................................................. 29 Głoska g jak gruszka ....................................................................... 31 Głoska ch jak chałka ...................................................................... 33 Głoska i jak indyk ........................................................................... 35 Głoska j jak jajko .............................................................................. 37 Głoska k jak kalafior ....................................................................... 39 Głoska l jak lody .............................................................................. 41 Głoska ł jak łosoś ............................................................................. 43 Głoska m jak makaron ................................................................... 45 Głoska n jak natka pietruszki ........................................................ 47 Głoska ń jak niedzielny obiad ....................................................... 49
5
Lubina_CWICZENIA DLA JAKAJACYCH.indd 5
21.06.2016 07:58
Głoska o jak ogórki ......................................................................... 51 Głoska p jak pomidor ..................................................................... 54 Głoska r jak rodzynki ..................................................................... 57 Głoska s jak ser ................................................................................ 59 Głoska ś jak śliwka .......................................................................... 61 Głoska sz jak szaszłyk .................................................................... 63 Głoska t jak truskawki .................................................................... 65 Głoska u jak udko ............................................................................ 67 Głoska w jak winogrona ................................................................ 69 Głoska z jak zrazy ........................................................................... 72 Głoska ź jak ziemniaki ................................................................... 74 Głoska ż jak rzodkiewka ................................................................ 76
Lubina_CWICZENIA DLA JAKAJACYCH.indd 6
21.06.2016 07:58
Wstęp Ćwiczenia dla jąkających się i nie tylko stanowią piątą część cyklu wierszyków i ćwiczeń na głoski. Pomysł na ich napisanie zrodził się podczas Międzynarodowej Konferencji Logopedycznej pt. „Zaburzenia płynności mowy – teoria i praktyka”, która odbyła się we wrześniu 2014 roku na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Przeglądając ofertę zgromadzonych tam licznie wydawnictw, doszłam do wniosku, że brakuje materiałów do ćwiczeń dla osób z niepłynnością mowy. Stanęłam przed trudem tworzenia ćwiczeń na każdą głoskę zgodnie ze schematem, jaki otrzymałam w czasie studiów od znakomitej znawczyni tematu – dr Katarzyny Węsierskiej, znacznie jednak rozszerzonym. Zgodnie z tym schematem przedłużone samogłoski zostały oznaczone wielką literą. Równocześnie dodałam do ćwiczeń wyrazy 5- i 6-sylabowe dla osób bardziej zaawansowanych w płynnym mówieniu, natomiast pozostali (w tym dzieci) mogą poprzestać na wypowiadaniu 3–4 wyrazów na jednym oddechu. Opatrzyłam też wszystkie głoski rymowankami, które łatwo zapamiętać i powtarzać przy różnych okazjach. Mam nadzieję, że moja książka będzie wartościową pomocą dla wszystkich borykających się z jąkaniem i pracujących z nimi logopedów. Zgromadzony materiał można wykorzystać także w terapii wad wymowy, zwłaszcza starszych uczniów czy dorosłych, a także wszystkich, którzy z racji swojego zawodu pragną ćwiczyć płynne wypowiadanie się. Dodatkowym atutem publikacji są ilustracje autorstwa Agaty Fuks i Piotra Olszówki.
7
Lubina_CWICZENIA DLA JAKAJACYCH.indd 7
21.06.2016 07:58
Serdeczne podziękowania kieruję do mojej przyjaciółki Joanny Kurzyk, która zachęciła mnie do całościowego opracowania materiału do ćwiczeń i udzieliła wielu cennych rad. Uwagi logopedyczne: W opracowaniach wyrazów na spółgłoski przed samogłoskami [ę], [ą] uwzględniłam słowa, w których pojawiają się w pierwszej sylabie głoski [ą], [ę], pominęłam natomiast wyrazy, w których litera „ą” jest odczytywana jako „om”, on”, „oń”, a litera „ę” jako „em”, „en”, „eń”, np. poniższe słowa odczytujemy następująco: trąba – jako „tromba” trącać – jako „troncać” trąd – jako „tront” trądzik – jako „trońdźik”. A zatem nie wykorzystują one głoski [ą], lecz [o]. Natomiast w wyrazie jednosylabowym na głoskę [k] ujętą przed samogłoską [e] wykorzystałam słowo „kęp”, które odczytuje się jako „kemp”. Wyrazy niebędące w mianowniku uwzględniłam też w innych przykładach. Z kolei jako słowo zaczynające się od sylaby „sio” wpisałam wyraz „siądź”, który odczytuje się jako „śońć”.
Propozycje ćwiczeń w celu zwiększenia płynności mowy 1. Ćwiczenia oddechowe: – dmuchanie w płomień świecy, tak by się przechylał, lecz nie zgasł; – dmuchanie na wiatraczki raz mocno, raz słabo; – dmuchanie na piórka; – dmuchanie na piłeczkę pingpongową do bramki zrobionej np. z książek umieszczonych na stole przy ścianie; – gra na harmonijce ustnej; – nadmuchiwanie balonu. 2. Ćwiczenia oddechowo-emisyjne: Przy ćwiczeniach emisyjnych wypowiadamy sylaby lub ciągi wyrazów spokojnie, na miarę indywidualnych możliwości. Przy
8
Lubina_CWICZENIA DLA JAKAJACYCH.indd 8
21.06.2016 07:58
Głoska ż jak rzodkiewka Wymawiaj sylaby z nienapiętym ułożeniem narządów artykulacyjnych i przedłużeniem samogłoski oznaczonej wielką literą.
1. żA, żE, żO, żU, żY Wymów wyrazy z delikatnym startem mówienia, przedłużając samogłoski.
2. żAl, rzEcz, żOn, rzUt, żYć żArłok, żEbro, żOnkil, rzUcić, żYwy Weź głęboki wdech i z delikatnym startem mówienia wypowiedz 2, 3, 4 wyrazy na jednym wydechu (początkujący) lub 5 wyrazów (zaawansowani).
3. żAl, żAba, żAglówka, żArtowanie rzEcz, rzEka, żElazko, żEglowanie, rzEczpospolita żOn, żOłnierz, rzOdkiewka, żOnglowanie rzUt, żUbry, żÓłtawy, żUrawina żYć, żYto, żYwopłot, żYciorysy rzĘs, rzĘski żbIk, żmIja, żnIwiarka Wymawiaj wyrażenia z delikatnym startem mówienia, przedłużając samogłoski.
4. żAłować żAndarma żArty żArłoka żAgiel żAglówki rzEczowy rzEmieślnik żEnić żEglarza żEglować rzEką żOnaty rzEźbiarz żOłd żOłnierski żOna żOnglera żÓłte żÓłtko
76
Lubina_CWICZENIA DLA JAKAJACYCH.indd 76
21.06.2016 07:58
żÓłty żOnkil rzUcić żUrnalem żUbr żÓłtodziób żYciowy ŻYd żYczliwa ŻYdówka żYwotny żYwopłot żnIwiarka żnIwiarza żwAwy żbIk żmUdne żnIwa Wypowiadaj zdania i wersy na jednym wydechu. Pamiętaj o nienapiętym starcie mówienia i przedłużaniu samogłosek oznaczonych wielką literą.
5. ŻAl żOny żEglarza żAłującej żAglówki rozwiał żYczliwy rzEmieślnik. ŻAba żrE żUki, żUraw żrE żAby, żOłnierze żYwią się żEberkami, żUbr żUrawiną, rzEźbiarz rzOdkiewką. ŻArłok żrE żUrek (tak między nami). ŻOłnierz żYdowski żYczył żOnie rzEmieślnika żYcia żYwiołowego, żArtując, rzUcił żAkiet, żOnkila żÓłtego. ŻÓłw, żAba, żYrafa, żUczek żAłują, żE żYta, rzOdkiewki, rzEpy nie żUją.
77
Lubina_CWICZENIA DLA JAKAJACYCH.indd 77
21.06.2016 07:58