wywieranie wpływu społecznego w warunkach izolacji wiĘziennej
Nowacki_Wywieranie wplywu spolec1 1
2010-06-11 10:46:58
Nowacki_Wywieranie wplywu spolec2 2
2010-06-11 10:47:06
Zbigniew Nowacki
Wywieranie wpływu społecznego w warunkach izolacji wiĘziennej
Kraków 2010
Nowacki_Wywieranie wplywu spolec3 3
2010-06-11 10:47:06
© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków
Recenzent: prof. dr hab. Adam Stankowski
Redakcja wydawnicza: Danuta Porębska
Projekt okładki: Ewa Beniak-Haremska
ISBN ----
Oficyna Wydawnicza „Impuls” - Kraków, ul. Turniejowa / tel. () --, fax () -- www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków
Nowacki_Wywieranie wplywu spolec4 4
2010-06-11 10:47:06
Spis treŚci Wstęp ........................................................................................................................................
Cz pierwsza Problematyka bada własnych Rozdział Zjawisko wpływu społecznego ........................................................................................... Rozdział Wybrane pojęcia pedagogiki resocjalizacyjnej ............................................................... Rozdział Charakterystyka społeczności więziennej mężczyzn w jej podstawowych wymiarach. Przejawy wpływu społecznego ............................. .. Skazani młodociani ................................................................................................ .. Skazani dorośli przebywający pierwszy raz w izolacji więziennej nieuczestniczący w podkulturze grypserskiej ................................................. .. Skazani dorośli przebywający pierwszy raz w izolacji więziennej uczestniczący w podkulturze grypserskiej ....................................................... .. Skazani dorośli przebywający kolejny raz w izolacji więziennej nieuczestniczący w podkulturze grypserskiej ................................................. .. Skazani dorośli przebywający kolejny raz w izolacji więziennej uczestniczący w podkulturze grypserskiej ....................................................... Rozdział Zagadnienia badawcze .......................................................................................................... .. Badania pilotażowe ................................................................................................. .. Przedmiot badań, problemy, hipotezy ...............................................................
Nowacki_Wywieranie wplywu spolec5 5
2010-06-11 10:47:06
6
Spis treści
Cz druga Charakterystyka metodologiczna Rozdział Zdefiniowanie zmiennych i wskaźników zmiennych .................................................... Rozdział Metody, techniki oraz narzędzia badawcze ..................................................................... Rozdział Organizacja badań ................................................................................................................. Cz trzecia Wyniki bada Rozdział Uleganie wpływowi społecznemu przez skazanych wobec grup własnej i obcej ze względu na czas pobytu w izolacji więziennej ........................................................... .. Uleganie wpływowi społecznemu przez skazanych młodocianych nieuczestniczących w podkulturze grypserskiej ............................................. .. Uleganie wpływowi społecznemu przez skazanych dorosłych przebywających pierwszy raz w izolacji więziennej ........................................ .. Uleganie wpływowi społecznemu przez skazanych dorosłych przebywających kolejny raz w izolacji więziennej ........................................... ... Uleganie wpływowi społecznemu przez skazanych dorosłych nieuczestniczących w podkulturze grypserskiej przebywających kolejny raz w izolacji więziennej .............................................................. ... Uleganie wpływowi społecznemu przez skazanych dorosłych uczestniczących w podkulturze grypserskiej przebywających kolejny raz w izolacji więziennej .............................................................. Rozdział Uleganie wpływowi społecznemu przez tymczasowo aresztowanych wobec grup własnej oraz obcej ze względu na czas pobytu w izolacji więziennej .............. .. Uleganie wpływowi społecznemu przez tymczasowo aresztowanych młodocianych ...........................................................................................................
Nowacki_Wywieranie wplywu spolec6 6
2010-06-11 10:47:06
Spis treści
7
.. Uleganie wpływowi społecznemu przez tymczasowo aresztowanych dorosłych przebywających pierwszy raz w izolacji więziennej ................ .. Uleganie wpływowi społecznemu przez tymczasowo aresztowanych dorosłych przebywających kolejny raz w izolacji więziennej ................... Rozdział Uleganie wpływowi społecznemu przez skazanych wobec grup własnej i obcej ze względu na uczestnictwo w programowanym oddziaływaniu .............. .. Uleganie wpływowi społecznemu przez skazanych młodocianych ....... .. Uleganie wpływowi społecznemu przez skazanych dorosłych przebywających pierwszy raz w izolacji więziennej ................................... .. Uleganie wpływowi społecznemu przez skazanych dorosłych przebywających kolejny raz w izolacji więziennej ....................................... Rozdział Omówienie wyników .......................................................................................................... Rozdział Wnioski ................................................................................................................................... Załączniki Załącznik I. Kwestionariusz Ankiety Wpływu Społecznego .............................. Załącznik II. Kwestionariusz Wywiadu Wpływu Społecznego .......................... Załącznik III. Raport z Przeglądu Akt Osobowych ............................................... Załącznik IV. Klucz do interpretacji puli Kwestionariusza Wpływu Społecznego ................................................................................................... Bibliografia .............................................................................................................................
Nowacki_Wywieranie wplywu spolec7 7
2010-06-11 10:47:06
Nowacki_Wywieranie wplywu spolec8 8
2010-06-11 10:47:06
WstĘp Niniejsze opracowanie jest w głównej mierze sprawozdaniem z badań, które zostały przeprowadzone w ramach rozprawy doktorskiej zatytułowanej Wywieranie wpływu społecznego wśród skazanych i tymczasowo aresztowanych przebywających w warunkach izolacji więziennej (Z. Nowacki, ). Natomiast charakterystykę społeczności więziennej opracowałem, posiłkując się przede wszystkim ustaleniami w literaturze przedmiotu. Badania zostały przeprowadzone w latach – na terenie sześciu jednostek penitencjarnych. Celem podjętych badań była próba określenia warunków, w których mechanizmy ulegania wpływowi społecznemu mogą zmienić kształt procesu resocjalizacji w warunkach izolacji więziennej. A zatem przedmiotem badań ustanowiono zjawisko wpływu społecznego wśród skazanych i tymczasowo aresztowanych przebywających w warunkach izolacji więziennej. Zaletą tej pracy jest objęcie badaniami pewnej liczby tymczasowo aresztowanych, co w obecnych warunkach przysparza wielu problemów. Wyniki odnoszące się do tymczasowo aresztowanych zostały zaprezentowane w rozdziale dziewiątym części trzeciej. Dla powodzenia oddziaływań wychowawczych wpływ społeczny wydaje się mieć charakter kluczowy, ponieważ wychowanie jest zawsze aktem międzyludzkim. Aktem niezwykle skomplikowanym, który – zdaniem Janusza Czernego (, s. ) – nie poddaje się unifikacji. Jakże często rzeczywistość wychowawcza ukazuje bezradność w obliczu sytuacji, kiedy sądy ogólne nie znajdują odzwierciedlenia w konkretnych okolicznościach. Zjawisko wpływu społecznego zostało omówione w rozdziale pierwszym części pierwszej. Potrzebę uwzględniania wpływu innych ludzi można rozumieć w różny sposób, także jako możliwość twórczego wykorzystania wpływu społecznego dla potrzeb oddziaływań wychowawczych. Potencjalność, a w pewnych sytuacjach konieczność racjonalnego wykorzystania wpływu społecznego stanowiły dla mnie asumpt do zainteresowania się zjawiskiem wpływu społecznego w warunkach izolacji więziennej. Wydaje się, że zachodzi potrzeba pogłębionego zbadania zjawiska wywierania wpływu przez osoby przebywające w izolacji więziennej. Do takiego stwierdzenia może skłaniać ocena dotychczasowych osiągnięć oddziaływań resocjalizacyjnych – należy odnotować raczej brak niż mnogość sukcesów wychowawczych (z taką oceną czytelnik wielokrotnie spotyka się w literaturze
Nowacki_Wywieranie wplywu spolec9 9
2010-06-11 10:47:06
10
Wstęp
przedmiotu, opinię potwierdza również zjawisko recydywy penitencjarnej). Do czynników wskazujących potrzebę penetracji tego obszaru badawczego należy zaliczyć również wyjątkowo szeroki zakres zmian, które dokonały się w więzieniach na przestrzeni minionego dwudziestolecia. Zmiany manifestują się zwłaszcza: „wzbogaceniem” populacji więziennej o przedstawicieli grup społecznych wysoko sytuowanych pod względem statusu społecznego, materialnego; zwiększeniem się roli mechanizmów rynkowych; rezydowaniem w więzieniach przywódców i członków zorganizowanych grup przestępczych. Do głębokich przeobrażeń rzeczywistości więziennej przyczyniło się także wprowadzenie nowych kodeksów z roku (Kodeks Karny. Ustawa z dnia czerwca r.), implikując m.in. podmiotowe traktowanie osób pozbawionych wolności. Jak powiada Radosław Drwal: „Nikt z inkarcerowanych nie może uniknąć kontaktu z »drugim życiem« zakładu” (R.Ł. Drwal, , s. ). To mocny argument skłaniający do poznawania sposobu funkcjonowania człowieka uwięzionego. Społeczność więzienna w swoisty sposób postrzega wiele istotnych kwestii otaczającego świata. Ponadto, chcąc na kogoś wpływać, dobrze byłoby go jak najlepiej poznać. Charakterystykę społeczności więziennej zawiera rozdział części pierwszej niniejszego opracowania. Przytoczone czynniki (choć można pokusić się o wskazanie wielu innych) upoważniają do stwierdzenia, że znacząco zmieniła się szeroko rozumiana rzeczywistość więzienna. Zakres oraz głębokość tych zmian wydają się tak wielkie, że sądy wypowiadane jeszcze kilkanaście lat temu mogą nie odpowiadać faktom. Stąd potrzeba weryfikowania opinii na temat funkcjonowania człowieka w tym obszarze. Wielu autorów wyraża wątpliwość, aby kiedykolwiek udało się całkowicie zrezygnować z kary pozbawienia wolności, stąd konieczność utrzymywania więzień (H. Machel, , s. .). Skoro więc więzienia muszą funkcjonować, powinny efektywnie realizować wskazane zadania. Na temat wykonywania kary pozbawienia wolności wypowiadało się już wiele osób, ale niestety nie zawsze ich wypowiedzi służyły dobru. Uporczywe akcentowanie praw skazanych przyczynia się do ujawniania u nich postaw roszczeniowych. Należy zgodzić się z Henrykiem Machelem (, s. ), który uważa, że trzeba wyraźnie wytyczyć granice humanitaryzmu, których przekroczenie nie służy już resocjalizacji, ale przyczynia się do demoralizacji osób pozbawionych wolności. Opracowanie lokuje się w nurcie prac empirycznych, których na przestrzeni ostatnich lat nie publikowano zbyt wiele. Zaletą książki jest uwzględnienie reprezentatywnej próby mężczyzn przebywających w izolacji więziennej. Wyrażam nadzieję, że uzyskany rezultat badawczy przyczyni się do wzbogacenia wiedzy z zakresu wpływu społecznego wśród osób przebywających w zakładach karnych i aresztach śledczych. Być może będzie stanowić asumpt do rozważań
Nowacki_Wywieranie wplywu spolec10 10
2010-06-11 10:47:06
Wstęp
11
nad oddziaływaniem wychowawczym (wpływem społecznym). Uzyskany rezultat badawczy został zaprezentowany w części trzeciej niniejszego opracowania. Inspiracją do zainteresowania się wpływem społecznym wśród mężczyzn pozbawionych wolności była dla mnie praca Roberta Cialdiniego Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka wydana w roku przez Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Przeprowadzone badania są próbą oglądu zjawiska wpływu społecznego w odmiennym środowisku, jakim jest społeczność więzienna. Omówienie uzyskanych wyników to myśl przewodnia rozdziału jedenastego części trzeciej opracowania. Całokształt pracy badawczej przeprowadzono w ramach pracy doktorskiej, która została przygotowana pod kierunkiem prof. dr. hab. Adama Stankowskiego. Szczególne podziękowania kieruję właśnie do Niego. Niezwykle cenne okazały się również sugestie i uwagi zawarte w recenzji dr hab. prof. UŚ Anny Nowak. Równie wartościowe były dla mnie uwagi i propozycje przedstawione w recenzji dr. hab. prof. UR Mieczysława Radochońskiego. Wskazówki zawarte w recenzjach stanowiły inspirację do usunięcia niedociągnięć, wprowadzenia pewnych zmian oraz uzupełnienia opuszczeń. Zagadnieniom metodologicznym poświęcono w szczególności rozdziały piąty, szósty i siódmy części drugiej. Do realizacji przedsięwzięcia, jakim było przeprowadzenie badań wśród tak dużej populacji osadzonych, przyczyniło się wiele osób, którym wyrażam w tym miejscu wielką wdzięczność, w szczególności dyrektorom aresztów śledczych w Kielcach, Piotrkowie Trybunalskim i Radomiu oraz zakładów karnych w Tarnowie, Rzeszowie i Pińczowie, którzy ujawnili przychylną postawę wobec mojej działalności. Nie sposób przecenić roli życzliwych mi wychowawców oraz funkcjonariuszy pełniących służbę w oddziałach mieszkalnych. Słowa podziękowania kieruję również do wszystkich skazanych i tymczasowo aresztowanych, którzy wyrażając zgodę na uczestnictwo w badaniach, wnieśli także swój indywidualny wkład – mierzoną w godzinach pracę – której ominąć nie sposób.
Nowacki_Wywieranie wplywu spolec11 11
2010-06-11 10:47:07
Nowacki_Wywieranie wplywu spolec12 12
2010-06-11 10:47:07
CzĘŚĆ pierwsza
Problematyka badaŃ własnych
Nowacki_Wywieranie wplywu spolec13 13
2010-06-11 10:47:07
Nowacki_Wywieranie wplywu spolec14 14
2010-06-11 10:47:07
Rozdział 1
Zjawisko wpływu społecznego Podejmując rozważania nad wpływem społecznym, nie sposób abstrahować od zagadnienia relacji determinizmu i wolnej woli. Sedno rzeczy sprowadza się do pytania: czy zachowanie człowieka powodowane jest czymś, co pozostaje poza jego kontrolą, czy też jest ono skutkiem jego samodzielnych wyborów? Jest to pytanie zasadnicze, bo dotyczące zakładanej ontologii. Dokonując wyboru dotyczącego natury rzeczywistości, stwierdzamy, jaki jest człowiek. Czy jest on istotą wewnątrzsterowną czy też zewnątrzsterowną? Zdaniem Burrhusa F. Skinnera, pogląd o wolności ludzkiej woli jest złudzeniem (, za: A. Wadeley, A. Birch, T. Malim, , s. ). Natomiast: Myślenie psychologiczne lokuje się raczej między ścisłym i ograniczonym determinizmem niż pomiędzy determinizmem a przekonaniem o wolności ludzkiej woli (T. Malim, A. Wadeley, A. Birch, , s. ).
Zakładając, że wolna wola i determinizm znajdują się na przeciwległych krańcach kontinuum, zdecydowanie lepiej zapytać o miejsce w tak określonym kontinuum dla zachowania człowieka, a nie o skrajne rozwiązania. Bywają sytuacje, kiedy obrona przed wpływem jest niezwykle trudna. Przebywanie w celi mieszkalnej z osadzonymi sprawującymi kontrolę nad znakomitą większością zachowań, czasami przez wiele miesięcy, w warunkach: nadmiernego zagęszczenia i zatłoczenia – może należeć właśnie do takich sytuacji. Porównując model człowieka w behawioryzmie i psychologii humanistycznej z jednej strony (E. Paszkiewicz, , s. i nast.) oraz dokonując podobnego porównania dwu modeli człowieka w szeroko rozumianej organizacji z drugiej (E. Paszkiewicz, , s. i nast.) – uznałem, że właściwy do interpretacji zachowania człowieka przebywającego w warunkach izolacji więziennej będzie model postulowany przez behawioryzm. Obecnie psychologia nie posiada ani teorii powszechnie akceptowanej, ani dominującego paradygmatu (A. Wadeley, A. Birch, T. Malim, , s. ). Można zatem w wielu podejściach, które opisują zachowanie człowieka, wyróżnić poziomy wyjaśnień teoretycznych (A. Wadeley, A. Birch, T. Malim, ). Konsekwentnie z zajętym uprzednio stanowiskiem zachowanie człowieka opisywałbym jako skutek:
Nowacki_Wywieranie wplywu spolec15 15
2010-06-11 10:47:07
16
Część pierwsza. Problematyka badań własnych
procesu warunkowania, pozostające w związku z karami i nagrodami, wywołane bodźcami. Pojęcie ,,wpływ społeczny” można definiować na wiele sposobów. Jak powiadają Elliot Aronson, Timothy D. Wilson oraz Robin M. Akert, psychologia społeczna to badanie wpływu społecznego: Psychologia społeczna została określona jako naukowe badanie sposobu, w jaki myślimy, odczuwamy i zachowujemy się pod wpływem rzeczywistej bądź wyobrażonej obecności innych. Wpływ społeczny jest często bardzo silny, nierzadko dominując różnice indywidualne w ludzkich osobowościach stanowiących determinanty naszego zachowania [...]. W całej książce kładziemy naciski na zrozumienie tych elementów ludzkiego serca i umysłu, które czynią człowieka podatnym na wpływ społeczny (E. Aronson, T. Wilson, R. Akert, , s. –).
Wilhelmina Wosińska, pisząc o wpływie społecznym, tak definiuje to zjawisko: Wpłynąć na innych ludzi oznacza spowodować, by działali oni/lub myleli tak, jak życzy sobie jednostka (lub grupa) na nich oddziałująca (W. Wosińska, , s. ).
Natomiast Philip G. Zimbardo oraz Michael R. Leippe (), pisząc o wpływie społecznym, wskazują: Proces wpływu społecznego obejmuje takie zachowanie osoby, które wywiera skutek (lub rodzi się z takiej intencji) w postaci zmiany zachowania, uczuć czy myśli innej osoby na temat bodźca (P.G. Zimbardo, M.R. Leippe, , s. ).
A zatem autorzy postrzegają zjawisko szeroko, zwracając uwagę również na uczucia, które mogą podlegać zmianom wywoływanym wpływem społecznym. Natomiast Douglas T. Kenrick, Steven L. Neuberg oraz Robert B. Cialdini podają: Wpływ społeczny definiujemy jako zmianę w zachowaniu spowodowaną przez rzeczywisty lub wyobrażony nacisk ze strony innych ludzi. W odróżnieniu od perswazji, która dotyczy osobistych przekonań i postaw, wpływ społeczny odnosi się jedynie do zewnętrznych zachowań (D.T. Kenrick, S.L. Neuberg, R.B. Cialdini, , s. ).
Warto jeszcze raz wrócić do sposobu pojmowania wpływu społecznego przez Cialdiniego, który pisze: Wiele procesów ulegania wpływowi społecznemu (kiedy to człowiek zostaje nakłoniony do tego, by ulec osobie wywierającej wpływ) można rozumieć w kategoriach ludzkiej skłonności do reagowania w sposób automatyczny, uproszczony, bezrefleksyjny. Większość członków naszej kultury wykształca w sobie w trakcie życia pewien zbiór czynników wyzwalających automatyczne uleganie wpływowi
Nowacki_Wywieranie wplywu spolec16 16
2010-06-11 10:47:07
Rozdział 1. Zjawisko wpływu społecznego
17
społecznemu, to znaczy zbiór pewnych cech czy informacji, których pojawienie w otoczeniu jest sygnałem, że poddanie się wpływowi będzie dla człowieka dobroczynne i korzystne [...] (R.B. Cialdini, , s. –).
Niekwestionowane walory wydaje się mieć również definicja zaproponowana przez Bibba Latanégo (). Autor określa: ,,Wpływ społeczny jako jakąkolwiek zmianę wywołaną rzeczywistą bądź wyobrażoną obecnością innych ludzi” (za: J. Grzelak, A. Nowak, , s. ). Tak rozumiany wpływ społeczny uwikłany jest w olbrzymią ilość zjawisk społecznych i może dochodzić na mocy wielu mechanizmów. Zgodnie z teorią Latanégo i jego współpracowników, niezależnie od mechanizmu, wpływ społeczny można charakteryzować liczbowo. Wpływ grupy na pojedynczego człowieka można wyrazić jako funkcję iloczynu: siły, z jaką grupa przekonuje tę osobę; bliskości wobec osoby i liczby osób, które wywierają wpływ, co można wyrazić wzorem: W = f (S, i, N) gdzie: przez W oznaczono wielkość wpływu, przez S – siłę przekonywania, i – odległość osoby od grupy, N – liczbę osób wywierających wpływ (za: J. Grzelak, A. Nowak, , s. ). Siła przekonywania rozumiana jest jako wypadkowa wszystkich czynników, mających wpływ na przekonywanie, jakie może spowodować pojedynczy człowiek. Należy bez wątpienia rozróżnić czynniki stałe i sytuacyjne. Do tych pierwszych zalicza się te, które charakteryzują daną osobę: status społeczny, siłę głosu, indywidualne umiejętności przekonywania. Do drugich zalicza się motywację do przekonywania i możliwości dostępu do użytecznych w danej sytuacji argumentów. Bliskość pojmowana jest jako rodzaj relacji w przestrzeni społecznej między osobami (lub osobą) wywierającymi wpływ a osobą podlegającą wpływowi i dotyczy intensywności kontaktu. Wśród składników odległości w przestrzeni społecznej wymienia się odległość fizyczną między tymi obiektami, jako jej ważny składnik. Mając na uwadze trudność wyrażenia za pomocą liczby odległości w przestrzeni społecznej, twierdzenie dotyczące zależności między wpływem a odległością poddaje się weryfikacji, posiłkując się odległością fizyczną. Zapoznanie się z wynikami niektórych badań (m.in. Latané, ) pozwala zauważyć, że na przykład szansa przeprowadzenia rozmowy z osobą X maleje wraz z kwadratem odległości fizycznej od tej osoby (za: J. Grzelak, A. Nowak, , s. ). Jak do tej pory najlepiej udokumentowana wydaje się zależność między siłą wpływu a liczbą osób. Siła wpływu wzrasta jako funkcja potęgowa liczby osób, które wywierają wpływ. Natomiast wielkość wykładnika potęgi oscyluje w granicach , (za: J. Grzelak, A. Nowak, , s. ). Analizując wpływ jednostki na grupę, należy podkreślić, że wpływ społeczny jest tym większy, im mniejsza jest odległość w przestrzeni społecznej między grupą a jed-
Nowacki_Wywieranie wplywu spolec17 17
2010-06-11 10:47:07
18
Część pierwsza. Problematyka badań własnych
nostką. Wpływ maleje natomiast wraz ze zwiększającą się liczbą członków grupy i ich siłą. Zależność między wpływem a liczbą członków grupy również ma charakter potęgowy o wykładniku mniejszym od jeden. Znaczący wkład w badanie zjawiska wpływu społecznego wniósł w ostatnich latach Cialdini. Według tego badacza, znakomitą większość technik wywierania wpływu można zaklasyfikować do jednej z sześciu kategorii. Każda opiera się na jednej podstawowej regule psychologicznej rządzącej zachowaniem człowieka. Wśród najważniejszych Cialdini (, s. ) wymienia reguły: wzajemności, zaangażowania i konsekwencji, lubienia, niedostępności, społecznego dowodu słuszności oraz autorytetu. A oto najważniejsze ustalenia odnoszące się do wymienionych reguł. Reguła wzajemnoci jest jedną z najbardziej powszechnych reguł rządzących ludzkim zachowaniem. Postuluje ona, aby za otrzymane dobro odwzajemnić się w porównywalny sposób. Techniki wpływu oparte na tej regule nakazują, aby osobie, od której oczekujemy jakiegoś dobra, wcześniej zaoferować jakąś przysługę – to pierwszy mechanizm. O skuteczności powodzenia taktyk opartych na tej regule decydują trzy prawidłowości: reguła jest na tyle silna, że znosi działanie wielu innych czynników; do powstawania poczucia zobowiązania przyczyniają się nawet nieproszone przysługi – w istotny sposób ograniczając możliwości podejmowania decyzji; reguła może implikować niesprawiedliwą wymianę dóbr – jako dążność do wyzbycia się poczucia zobowiązania. Działanie drugiego mechanizmu związane jest z istnieniem szczególnego rodzaju przysług, to jest ustępstw. Osoba zainteresowana wywarciem wpływu dokonuje ustępstwa na rzecz właściwej osoby, oczekując w zamian również określonego ustępstwa. Techniki oparte na tym mechanizmie powodują wzrost szans na spełnienie prośby oraz zwiększają tendencję do uległości w przyszłości (R.B. Cialdini, , s. i nast.). Rezultaty wielu badań ujawniają również działanie reguły zaangaowania i konsekwencji (T. Newcomb, ; L. Festinger, ; F. Heider, , za: R.B. Cialdini, , s. i nast.). Dążenie do zgodności między własnymi sądami, tym, co się mówi, ukształtowanymi postawami oraz zachowaniem w znakomitej większości przypadków jest nagradzane społecznie, opłaca się jednostce oraz stanowi pewnego rodzaju drogę na skróty, pozwalającą radzić sobie z dylematami codzienności. Osoby zajmujące się wywieraniem wpływu społecznego starają się wszelkimi sposobami spowodować początkowe zaangażowanie, które zwiększa podatność na uleganie wpływowi, zwłaszcza gdy oczekiwania są zgodne z pierwotnym zaangażowaniem (choć nie tylko). Uzyskaniu uległości sprzyja zaangażowanie podjęte w obecności innych osób, o charakterze aktywnym i będące wynikiem sporego wysiłku, niewymuszone i wewnętrznie motywowane. Cechą decyzji skutkujących początkowym zaangażowaniem jest skłonność do samopodtrzymywania się. Ludzie z czasem dodają kolejne uzasadnienia, co powoduje, że pomimo ustąpienia pierwotnych powodów zaangażowania trwa ono dalej (T. Newcomb, ; L. Festinger, ; F. Heider, , za: R.B. Cialdini, , s. i nast.).
Nowacki_Wywieranie wplywu spolec18 18
2010-06-11 10:47:07