Konceptualizacje przedmiotu badań pedagogiki

Konceptualizacje przedmiotu badań pedagogiki

Seminaria Metodologii Pedagogiki Polskie Towarzystwo Pedagogiczne

Konceptualizacje przedmiotu badań pedagogiki

pod redakcją naukową

Krzysztofa Rubachy

Kraków 2008

© Copyright by Polskie Towarzystwo Pedagogiczne © Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2008

Recenzja: prof. dr hab. Aleksander Nalaskowski

Redakcja merytoryczna: prof. UMK dr hab. Krzysztof Rubacha

Redakcja wydawnicza: Beata Bednarz

Projekt okładki: Ewa Beniak-Haremska

ISBN 978-83-7587-030-5 ISBN 978-83-7587-022-0

Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel. (012) 422-41-80, fax (012) 422-59-47 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2008

Spis treści Wstęp ..........................................................................................................

7

Część pierwsza Przedmiot badań – perspektywa dyscyplinarna Janusz Gnitecki Eksplikacja pojęcia „przedmiot badań pedagogiki” ................................ 13 Dariusz Kubinowski Wychowanie i jego konteksty w perspektywie pozapedagogicznej i pedagogicznej ................................ 47 Teresa Bauman Komplikacje i dylematy przy określaniu przedmiotu badań pedagogicznych ........................................................................... 57 Marian Nowak Przedmiot pedagogiki w kontekście jej wyzwań i założeń ....................... 73 Zbigniew Kwieciński Edukacja – moralność – sfera publiczna ................................................ 91 Cześć druga Przedmiot badań – perspektywa subdyscyplinarna Krzysztof J. Szmidt Wśród aspektów, wymiarów, poziomów i biegunów, czyli o próbie konceptualizacji przedmiotów badań pedagogiki twórczości .................. 101



Spis treści

Jacek Piekarski Warunki uczestnictwa społecznego – uwagi o przedmiocie pedagogiki społecznej ........................................ 119 Krystyna Ablewicz Potencjał badawczy antropologii pedagogicznej – przedmioty i konteksty badań ............................................................. 143 Część trzecia Sposoby poznawania rzeczywistości pedagogicznej Krzysztof Rubacha Metodologiczna struktura przedmiotu badań pedagogiki ....................... 161 Stanisław Palka Dziedzina i pogranicza poznania naukowego oraz badań w pedagogice ....................................................................... 173 Danuta Urbaniak-Zając Rzeczywistość pedagogiczna a sposoby jej poznawania – perspektywa interpretacyjna ............................................................... 185 Janusz Gnitecki Obiektywistyczne, konstruktywistyczne i neoobiektywistyczne ujęcie przedmiotu badań pedagogicznych ........................................................ 201 Teresa Hejnicka-Bezwińska Konceptualizacja przedmiotu badań pedagogicznych w kontekście społecznej teorii strukturacji Anthony’ego Giddensa ......... 225

Wstęp Nauki rozpoznaje się po przedmiocie ich badań. Większość wykształconych ludzi potrafi podać przybliżone znaczeniowo nazwy przedmiotów głównych nauk przyrodniczych i humanistycznych. Problem zaczyna się nieco komplikować, gdy wkraczamy w dyskusje przedstawicieli poszczególnych nauk. Pojawiają się wtedy kontrowersje wynikające z istnienia co najmniej kilku stanowisk szczegółowych.

Bardziej jednak problem przedmiotu badań komplikuje się, gdy spojrzymy na dziedzinę nauki i spróbujemy precyzyjnie oddzielić konkretne dyscypliny od siebie, wskazując jednocześnie wspólny dla tej dziedziny mianownik. Po dokonaniu takiego wglądu szybko dojdziemy do wniosku, że kilka nauk dzieli jakiś przedmiot pomiędzy siebie, nie posługując się przy tym klarownymi kryteriami. Co więcej, do swoich nazw dodają dookreślające przymiotniki, które brzmią dokładnie tak, jak przedmioty badań innych nauk, np. pedagogika społeczna, psychologia wychowania, socjologia edukacji. Praktyka taka wynika z usytuowania przedmiotów badań względem siebie. Rzeczywiście, umawiając się, że przedmiotem badań pedagogiki jest edukacja, socjologii – społeczeństwo, a psychologii – zachowanie się człowieka, nie wyznaczymy wyraźnych granic między tymi przedmiotami. Edukacja jest działalnością społeczną, czyli poniekąd przedmiotem badań socjologii, jest działalnością nastawioną na dokonywanie zmian w zachowaniu się człowieka, a więc także psychologia jest zainteresowana jej badaniem. Rozstrzygnięcie tych kwestii wymaga podejścia metateoretycznego – z poziomu nauk humanistycznych, nie zaś konkretnych dyscyplin. Oddany do rąk Czytelników tom nie podejmuje problematyki przedmiotów nauk humanistycznych, choć – jak się wydaje – ma ona spore znaczenie dla ich rozwoju. Nas – autorek i autorów tej publikacji – interesuje spojrzenie na przedmiot badań pedagogiki z perspektywy wewnętrznej, z perspektywy dyscypliny. Podejście takie nie pozostaje bez związku z omawianą wyżej problematyką. Wprost przeciwnie, uporządkowanie kwestii granic przedmiotu badań, a przynajmniej wypracowanie kryteriów jego zróżnicowanego sytuowania w obrębie naszej dyscypliny, dookreśli jej miejsce w strukturze nauk humanistycznych.



Wstęp

Jeśli na przedmiot badań pedagogiki spojrzymy z perspektywy dyscypliny, to zaktywizują się inne niż wspomniane wyżej problemy. Po pierwsze, ujawnią historyczne zmiany, jakim podlegał przedmiot badań od chwili powstania pedagogiki akademickiej. Po drugie, pojawi się kwestia różnicowania metodologii badań pedagogicznych, szczególnie na poziomie metod zbierania i analizowania danych.

Po trzecie, niezbędne będzie uwzględnienie różnicowania się perspektyw teoretycznych, które nadają sens gromadzonym informacjom, czyli stanowią podstawę formułowanych interpretacji. I po czwarte wreszcie, pojawi się etap wkroczenia w obszar wewnętrznego różnicowania się przedmiotu badań pedagogiki w obrębie jej głównych subdyscyplin: pedagogiki ogólnej, teorii wychowania, dydaktyki, pedagogiki społecznej itd.

Historyczne spojrzenie pozwala przyjąć, że nasz przedmiot stopniowo się rozszerza. Pierwsze, bardzo wczesne jego konceptualizacje ograniczały się do dwóch pojęć: nauczania i wychowania, traktowanych jako główne formy działalności instytucji edukacyjnych. Gromadzenie wiedzy w tych obszarach prowadziło nieuchronnie do przekraczania ich granic i otwierało pedagogikę na badanie nieformalnych aspektów edukacji rozumianej coraz szerzej. Obecnie widoczna jest tendencja do kontekstualnego definiowania przedmiotu badań pedagogiki. Przedmiotem badań pedagogów bywają rytuały życia codziennego rodziny, ponieważ stanowią kontekst przekazów socjalizacyjnych, a także wychowania w rodzinie.

Za przedmiot badań pedagogiki bywa uznawana nawet rodzina, gdyż stanowi środowisko rozwoju dziecka. Wyraźnie więc widać, że dość łatwo posunąć się za daleko i ostatecznie rozmyć przedmiot badań. Czy ta sytuacja zagraża już naszej dyscyplinie, czy może stanowi kontrolowane konsekwencje otwarcia pedagogiki na wszystkie paradygmaty nauk społecznych, do których dostęp był przed 1989 rokiem utrudniony? Czy po etapie silnego różnicowania się przedmiotu badań nie powinny się pojawić prace porządkujące ten stan i nastawione na konstruowanie jego precyzyjnych definicji? A może nie ma potrzeby dookreślać przedmiotu badań w obliczu coraz dynamiczniej rozwijających się studiów interdyscyplinarnych?

Zakres przedmiotu badań to jedna sprawa, a jego zróżnicowane definicje to druga. I ta druga rzutuje na rozwijające się w trakcie działalności badawczej metody zbierania i analizowania danych. Zjawisko to ma źródła w paradygmatach nauk społeczno-humanistycznych, z których pedagogika dziś korzysta. Do głosu dochodzą tu dwa rodzaje przesłanek: ontologiczne i epistemologiczne, stanowiące kryteria definiowania pojęć określających przedmiot badań pedagogiki. Jeśliby dokonać rekonstrukcji tych przesłanek, to zauważymy, że obecnie dominują ontologie subiektywistyczne, nominalistyczne i, co za tym idzie, epistemologie interpretatywne i racjonalistyczne. A jeśli tak, to nasz przedmiot jest konceptualizowany przeważnie jako zjawiska widziane oczami ich uczestników, z perspektywy wewnętrznej, którą można uchwycić dzięki zastosowaniu jakościowych metod zbierania i analizowania danych. W rezultacie możemy tworzyć teorie ugruntowane. I jest to bez wątpienia interesujący i obiecujący kierunek rozwoju pedagogiki.

Warto jednak zaznaczyć, że niezależnie od naszych nastawień rzeczywistość istnieje

Wstęp



także na poziomie procesów masowych kierowanych przez ukryte prawidłowości.

Jeśli jednak nie zdefiniujemy przedmiotu badań w kategoriach obiektywistycznych, realistycznych i empirycznych, po prostu go nie zauważymy lub inaczej, nie nadamy mu znaczeń pozwalających odkrywać prawidłowości. Jaki jest stan naszej dyscypliny pod omawianym względem? Czy definiujemy przedmiot w odniesieniu do celów badań wynikających z różnych przesłanek, nie tylko teoretycznych (paradygmatycznych), ale także praktycznych, czy też mniej lub bardziej świadomie ograniczamy się do ram „modnych” współcześnie paradygmatów?

Kolejna z sygnalizowanych w tym tomie kwestii odnosi się do rozwoju subdyscyplin pedagogicznych. Intencją ich wyodrębniania jest szczegółowe skupienie uwagi badaczy na wybranym, dobrze zdefiniowanym aspekcie przedmiotu badań dyscypliny. W tym przypadku – jak można sądzić – nadmierne poszerzanie przedmiotu badań nie sprzyja rozwojowi subdyscypliny. Konieczne wydaje się raczej wchodzenie w głąb przedmiotu, prowadzenie badań o wąskim zasięgu, lecz o silnej mocy wyjaśniania. Jaki jest stan naszej dyscypliny pod tym właśnie względem?

Czy mijające lata przyczyniają się do lepszego zrozumienia badanej rzeczywistości, czy powodują jego inflację?

Tak zarysowany obszar problemów związanych z konceptualizacją przedmiotu badań pedagogiki z wewnętrznej perspektywy jest treścią tekstów składających się na prezentowaną książkę. Stanowi ona raport z przebiegu II Ogólnopolskiego Seminarium Metodologii Pedagogiki, które zostało zorganizowane na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu w 2007 roku1.

Teksty wystąpień zostały uporządkowane w trzech częściach, które odtwarzają zarysowane powyżej pole problemowe. Przekształceniom przedmiotu badań pedagogiki poświęcono pierwszą część książki, zatytułowaną „Przedmiot badań – perspektywa dyscyplinarna”. Rozważania autorów dotyczą przedmiotu pedagogiki jako dyscypliny naukowej, a otwiera je przegląd jego różnych konceptualizacji.

W drugiej części zamieszczono wystąpienia poruszające problematykę przedmiotu badań wybranych subdyscyplin pedagogicznych i nurtów badawczych. Ta część obejmuje teksty dotyczące pedagogiki ogólnej, pedagogiki społecznej, antropologii pedagogicznej i pedagogicznych badań nad twórczością. Ostatnia, trzecia część nawiązuje do metodologicznych i interpretacyjnych problemów dotyczących konceptualizacji przedmiotu badań i nosi tytuł „Sposoby poznawania rzeczywistości edukacyjnej”. Autorzy tej części oderwali się od konkretnych konceptualizacji i skupili się na konsekwencjach decyzji metodologicznych podejmowanych u progu każdych badań.

1

Pierwsze seminarium, zorganizowane według pomysłu profesorów D. Kubinowskiego (UMCS) i M. Nowaka (KUL), pod auspicjami Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego, odbyło się w Dąbrowicy k. Lublina w 2005 roku. Materiały opublikowano w pracy: D. Kubinowski, M. Nowak (red.), Metodologia pedagogiki zorientowanej humanistycznie, Impuls, Kraków 2006.



Wstęp

Zapraszając do lektury tomu, składam podziękowania jego recenzentowi – profesorowi Aleksandrowi Nalaskowskiemu oraz wszystkim uczestnikom toruńskiego seminarium.

Krzysztof Rubacha

Część pierwsza

Przedmiot badań – perspektywa dyscyplinarna

Janusz Gnitecki Zakład Metodologii Pedagogiki Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Eksplikacja pojęcia „przedmiot badań pedagogiki” O tym, czy dana dziedzina refleksji jest dyscypliną naukową, decydują trzy wyznaczniki: przedmiot badań, metoda badań i słownik pojęciowy. Przedmiot badań jest centralnym pojęciem każdej dyscypliny naukowej. Skoro pedagogika jest nauką, to musi posiadać własny przedmiot badań, metodę i słownik pojęciowy. Przedmiotem badań pedagogiki jest szeroko pojmowana edukacja człowieka.

W opisie, interpretacji, rozumieniu oraz badaniu skuteczności zmian będących wynikiem edukacji człowieka stosowane są metody badań empirycznych, prakseologicznych i hermeneutycznych. Z kolei w tworzeniu słownika pojęciowego wykorzystywany jest język deskrypcji, predeskrypcji i symboliczny. Tematem niniejszego wystąpienia jest p r z e d m i o t b a d a ń p e d a g o g i k i. Trudno jest jednoznacznie zdefiniować to pojęcie. W związku z tym odwołam się do metody eksplikacji, która została zaproponowana przez Tadeusza Pawłowskiego1. Dzięki tej metodzie podejmę próbę uściślenia przedmiotu badań pedagogiki.

W metodzie eksplikacji Tadeusz Pawłowski wyróżnił trzy etapy: 1) wybór eksplicandum, 2) wstępne wyjaśnienie eksplicandum, 3) sformułowanie ścisłego określenia eksplicatum, włączenie go do systemu pojęć2.

Poddając procedurze eksplikacji przedmiot badań pedagogiki według powyższych etapów, pragnę ukazać wieloaspektowość i wieloznaczność naukowego rozumienia i znaczenia tego pojęcia. Na podstawie analizy krytycznej przytoczonych definicji ukażę różnorodność interpretacji i rozumienia przedmiotu badań pedagogiki. Wyodrębnione w ten sposób określone elementy przedmiotu badań pedagogiki zostaną włączone lub pominięte w treści eksplicatum.

1 2

T. Pawłowski, Tworzenie pojęć w naukach humanistycznych, Wrocław .

T. Pawłowski, Pojęcia i metody współczesnej humanistyki, Wrocław , s. .



Część pierwsza. Przedmiot badań – perspektywa dyscyplinarna

Wybór eksplicandum Eksplicandum, czyli terminem poddanym uściśleniu (eksplikacji) jest „przedmiot badań pedagogiki”, który w literaturze krajowej i zagranicznej jest bardzo różnie określany. Odwołam się tu zatem do istniejących obecnie znaczeń tego terminu oraz zastanych znaczeń terminów pokrewnych.

Wstępne wyjaśnienie eksplicandum Na tym etapie odniosę się do dotychczas stosowanych definicji pojęcia przedmiotu badań pedagogiki oraz terminów pokrewnych. Upowszechnienie się pojęcia przedmiotu zainteresowań pedagogiki spowodowało, że bywa on często używany retorycznie i schematycznie, zazwyczaj bez konkretnych desygnatów. Dla współczesnej pedagogiki i nauk o edukacji pojęcie to ma jednak bardzo podstawowe znaczenie.

W literaturze można spotkać wiele definicji i określeń związanych z przedmiotem badań pedagogiki. Zatem znaczenie definiowanego pojęcia zależy od autora i kontekstu, w którym jest ono stosowane. W Tabeli 1 dokonano zestawienia treści eksplicandum terminu „przedmiot badań pedagogiki”.

Zastana treść terminu „przedmiot badań pedagogiki” „Sens poznania pedagogicznego nie tkwi w samym rozwijaniu wiedzy, w linearnym sięganiu i sprawdzaniu [...] Sens pedagogicznego poznania tkwi w służbie dziecku. Sens i istota służeniu komuś mogą [być rozpatrywane i realizowane] na poziomie wartości duchowych (etycznych). [Zasadniczym celem pedagogiki jest więc] uchwycenie warunków umożliwiających realizację sensu bycia człowiekiem.

Zjawiska edukacyjne mogą być badane na trzech poziomach: () poziomie istotnościowym, () poziomie jakościowym i () poziomie ilościowym. Na poziomie istotnościowym dokonywane jest pozaempiryczne uzasadnianie fenomenów – głównie poprzez odwołanie się do perspektywy fenomenologicznohermeneutycznej. Z kolei na poziomie jakościowym następuje różnicowanie sensu zjawisk, różnej kategoryzacji i kwalifikacji zjawisk – badania oparte są tu na uchwyceniu różnych sensów i znaczeń zjawisk w powiązaniu ze zmiennym kontekstem.

Natomiast na poziomie ilościowym następuje kwantyfikacja zjawisk – realizowane są tu badania empiryczne oparte na różnych rodzajach determinacji zjawisk”. „Przedmiotem poznania w pedagogice jest empiryczny opis i wyjaśnienie faktów i zjawisk edukacyjnych oraz ich hermeneutyczna interpretacja i rozumienie”.

Autor

K. Ablewicz, Teoretyczne i metodologiczne podstawy pedagogiki antropologicznej.

Studium sytuacji wychowawczej, Kraków , s. , .

O. F. Bolnow, Empirische Wissenschaft und Hermeneutische Pädagogik, „Zeitschrift für Pädagogik” , H. .

Tabela . Zestawienie treści eksplicandum terminu „przedmiot badań pedagogiki”

Pedagogika zajmuje się empirycznym opisem i wyjaśnianiem faktów oraz ich hermeneutyczną interpretacją.

Sens pedagogicznego poznania tkwi w służbie dziecku. Realizowany jest na poziomie wartości duchowych (etycznych). Celem poznania jest uchwycenie warunków umożliwiających realizację sensu bycia człowiekiem.

Zjawiska edukacyjne mogą być badane na trzech poziomach: () poziomie istotnościowym, () poziomie jakościowym i () poziomie ilościowym.

Cechy istotne przedmiotu badań pedagogiki

Janusz Gnitecki Eksplikacja pojęcia „przedmiot badań pedagogiki”



„Pedagogika prowadzi badania nad warunkami i celami wychowania; głównym celem wychowania jest przygotowanie do życia, pojmowane jako zrozumienie sensu życia, zaufanie do świata, uzyskane przez samodyscyplinę, pracowitość oraz indywidualny wysiłek jednostki”. „Pedagogika pragmatyczna, jako pedagogika filozoficzna, w badaniu procesów edukacyjnych opiera się na subiektywizmie poznawczym, aktywizmie, socjalizacji, swobodnym rozwoju i uczeniu się przez działanie. Podstawowym celem pedagogiki jako nauki o edukacji jest poszukiwanie skutecznych sposobów działania, czyli algorytmów skutecznego działania”.

„Przedmiotem badań dydaktyki jest uczenie się przez działanie Przedmiotem badań dydaktyki jest uczenie się oparte na założeniu, że treść i metody pracy szkolnej należy przez działanie. przystosować do natury dziecka, a jednocześnie tę »naturę dziecka« wprowadzać poprzez odpowiednie treści do różnych dziedzin życia społecznego. Podporządkowane temu były stadia myślenia i stopnie formalne lekcji obejmujące:

W. Brezinka [w:] W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 1998, s. 45.

J. Dewey Demokracja i wychowanie, Warszawa 1972, s. 151.

J. Dewey [w:] W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 1998, s. 68.

Podstawowym celem pedagogiki, jako nauki o edukacji, jest poszukiwanie algorytmów skutecznego działania.

Pedagogika prowadzi badania nad warunkami i celami wychowania.

Pedagogika zajmuje się wartościami, faktami, procesami, zadaniami i normami, ich pochodzeniem, wzajemną translacją oraz usytuowaniem w czasie i przestrzeni.

„Pedagogika jest nauką o wychowaniu zajmującą się wartościami, faktami, procesami, zadaniami i normami, ich pochodzeniem, wzajemną translacją oraz usytuowaniem w czasie i przestrzeni. W związku z tym jej przedmiotem zainteresowań są problemy normatywne, epistemologiczne, metafizyczne, hermeneutyczne, praktyczne, historyczne oraz problemy syntezy wiedzy pedagogicznej.

W. Brezinka, Von der Pädagogik zur Erziehungswissenschaft.

Eine Einführung in die Methatheorie der Erziehung, Berlin 1971.

Cechy istotne przedmiotu badań pedagogiki

Zastana treść terminu „przedmiot badań pedagogiki”

Autor

Tabela . Zestawienie treści eksplicandum terminu..., cd.

 Część pierwsza. Przedmiot badań – perspektywa dyscyplinarna

„Przedmiot badań jest ukazany w kontekście pedagogiki teoretycz- Przedmiotem zainteresowań pedagogiki są ponej i praktycznej. Pedagogika teoretyczna jest nauką zajmującą się trzeby praktyki pedagogicznej. »dostarczaniem« teorii pedagogicznych; podejmuje ona badania z punktu widzenia potrzeb praktyki pedagogicznej. Pedagogika praktyczna jest nauką zajmującą się aplikowaniem teorii w praktyce pedagogicznej (np. nauczanie lub uczenie się czegoś)”.

„Przedmiotem zainteresowań pedagogiki jest myślenie krytycz- Krytyka rozumu pedagogicznego, hermeneutyczne o wychowaniu, pojmowane w znaczeniu filozoficznym, jako na krytyka rozumienia sensu zjawisk edukacyjkrytyka rozumu pedagogicznego oraz hermeneutyczna krytyka nych. rozumienia sensu zjawisk edukacyjnych”.

„Pedagogika (ogólna) zajmuje się równocześnie empirycznym Empiryczne wyjaśnianie, fenomenologiczno-herwyjaśnianiem, fenomenologiczno-hermeneutyczną interpretacją meneutryczna interpretacja, prakseologiczna skui prakseologiczną skutecznością dokonywania zmian w jednost- teczność dokonywania zmian w jednostce. ce jako indywidualności ludzkiej, w perspektywie całożyciowej edukacji, z punktu widzenia źródeł i warunków ich dokonywania oraz wartości nadających sens”.

A. B. Dobrowolski, Ogólna charakterystyka nauk pedagogicznych i płynące stąd konsekwencje i wskazania, „Nowa Szkoła” 1946, nr 1–2, s. 7–23.

A. Folkierska, Pytanie o pedagogikę, Warszawa ; idem, Przyczynek do rozważań dotyczących pedagogiki ogólnej, „Ruch Pedagogiczny” 1991, nr 5–6, s. 44–45.

J. Gnitecki, Zarys pedagogiki ogólnej, Gorzów Wielkopolski 1999, s. 22.

() odczucie trudności, () wykrycie jej i określenie, () nasuwanie się możliwego rozwiązania, () wyprowadzenie wniosków z tego przypuszczenia, () sprawdzenie i zastosowanie”.

Janusz Gnitecki Eksplikacja pojęcia „przedmiot badań pedagogiki”



Zastana treść terminu „przedmiot badań pedagogiki” Dziedzinę pedagogiki zajmującą się wyjaśnianiem zmian w jednostce w rzeczywistości edukacyjnej nazwiemy pedagogiką empiryczną. Dziedzinę pedagogiki zajmującą się interpretacją zmian w jednostce z punktu widzenia wartości nadających sens nazwiemy pedagogiką hermeneutyczną. Z kolei dziedzinę pedagogiki zajmującą się skutecznością dokonywania zmian w jednostce nazwiemy pedagogiką prakseologiczną. Natomiast dziedzinę pedagogiki zajmującą się równocześnie wyjaśnianiem, interpretacją i skutecznością dokonywania zmian w jednostce w perspektywie całożyciowej edukacji nazwiemy pedagogiką ogólną. „Przedmiotem zainteresowań pedagogiki jest edukacja człowieka.

Człowiek w przestrzeni edukacyjnej przebywa równocześnie w trzech sferach bytowania: (1) sferze faktów danych, (2) sferze faktów zadanych oraz (3) sferze interpretacji i rozumienia faktów danych i zadanych. W związku z tym na pole badawcze pedagogiki składa się: (1) empiryczny opis i wyjaśnienie faktów danych, (2) prakseologiczna projekcja i badanie skuteczności faktów zadanych oraz (3) hermeneutyczna interpretacja i rozumienie faktów danych i zadanych. Z pola badawczego wynika pole wiedzy pedagogicznej, które obejmuje: (1) wiedzę nomologiczną o faktach danych, (2) wiedzę technologiczną o faktach zadanych, (3) wiedzę fenomenologiczno-hermeneutyczną o faktach danych i zadanych. Z tego wynika potrzeba stosowania w pedagogice trzech metodologii badań: (1) Metodologii badań w pedagogice empirycznej, (2) metodologii badań w pedagogice prakseologicznej, (3) metodologii badań w pedagogice hermeneutycznej”.

Autor

J. Gnitecki, Zarys pedagogiki ogólnej, Gorzów Wielkopolski 1999, s. 22.

J. Gnitecki, Wstęp do ogólnej metodologii badań w naukach pedagogicznych, t. 1: Status metodologiczny nauk pedagogicznych, Poznań 2006, s. 47.

Tabela . Zestawienie treści eksplicandum terminu..., cd.

Przedmiotem zainteresowań pedagogiki jest edukacja człowieka. Człowiek w przestrzeni edukacyjnej przebywa równocześnie w trzech sferach bytowania: (1) sferze faktów danych, (2) sferze faktów zadanych oraz (3) sferze interpretacji i rozumienia faktów danych i zadanych.

W związku z tym na pole badawcze pedagogiki składa się: (1) empiryczny opis i wyjaśnienie faktów danych, (2) prakseologiczna projekcja i badanie skuteczności faktów zadanych oraz (3) hermeneutyczna interpretacja i rozumienie faktów danych i zadanych.

Trzy dziedziny zainteresowań pedagogiki.

Cechy istotne przedmiotu badań pedagogiki

 Część pierwsza. Przedmiot badań – perspektywa dyscyplinarna