Aspiracje życiowe młodzieży w środowisku kulturowo zróżnicowanym
ZAWADA_Aspirace zyciowe mlodziezy.indb 1
24.07.2013 07:58
Najbliższym – za codzienne wsparcie
ZAWADA_Aspirace zyciowe mlodziezy.indb 2
24.07.2013 07:58
Anna Zawada
Aspiracje życiowe młodzieży w środowisku kulturowo zróżnicowanym
Kraków – Katowice 2013
ZAWADA_Aspirace zyciowe mlodziezy.indb 3
24.07.2013 07:58
© Copyright by Uniwersytet Śląski w Katowicach, 2013
Recenzent: dr hab. Renata Stojecka-Zuber
Redakcja wydawnicza: Małgorzata Miller
Opracowanie typograficzne: Anna Bugaj-Janczarska
Projekt okładki: Anna M. Damasiewicz
Grafika wykorzystana na okładce: © Pan Xunbin | Shutterstock.com
Publikacja sfinansowana przez Uniwersytet Śląski w Katowicach
ISBN 978-83-7850-418-4
Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel./fax: (12) 422 41 80, 422 59 47, 506 624 220 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2013
ZAWADA_Aspirace zyciowe mlodziezy.indb 4
24.07.2013 07:58
SPIS TREŚCI Wstęp ............................................................................................................................ 13 Abstract ........................................................................................................................ 19 Rozdział 1 MŁODZIEŻ WSPÓŁCZESNA A PRZEMIANY KULTUROWE DYLEMATY POJĘCIOWE 1.1. Młodzież w zmieniających się warunkach kulturowych ....................... 21 1.2. „Pokolenie” jako kategoria socjologiczna ................................................. 36 Rozdział 2 PROBLEMATYKA ASPIRACJI I WARTOŚCI 2.1. Uwagi ogólne ................................................................................................. 2.2. Teoretyczne ujęcie aspiracji w literaturze pedagogicznej, psychologicznej i socjologicznej ................................................................ 2.3. Rodzaje aspiracji i poziom aspiracji .......................................................... 2.4. Uwarunkowania aspiracji ............................................................................ 2.5. Definicje wartości i hierarchii wartości. Typologie wartości ............... 2.6. Przegląd wybranych badań z zakresu aspiracji .......................................
49 50 60 70 75 86
Rozdział 3 ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE BADAŃ WŁASNYCH 3.1. Aspiracje życiowe młodzieży jako przedmiot badań Uzasadnienie potrzeby badań ..................................................................... 3.2. Podejście metodologiczne ........................................................................... 3.3. Cele i problematyka badawcza. Identyfikacja zmiennych .................... 3.4. Metody, techniki oraz narzędzia badań własnych ................................. 3.5. Dobór próby badawczej i organizacja badań ...........................................
101 108 111 115 117
Rozdział 4 STRUKTURA DEMOGRAFICZNA, SPOŁECZNO-EKONOMICZNA I TERYTORIALNA BADANEJ MŁODZIEŻY. OKREŚLENIE I CHARAKTERYSTYKA TERENU BADAŃ 4.1. Uwagi ogólne ................................................................................................. 123
ZAWADA_Aspirace zyciowe mlodziezy.indb 5
24.07.2013 07:58
6
Spis treści
4.2. Struktura demograficzna badanej młodzieży .......................................... 4.3. Struktura oraz status społeczny rodziny pochodzenia .......................... 4.4. Sytuacja ekonomiczna rodziny pochodzenia i jej ocena przez badanych uczniów ............................................................................. 4.5. Pochodzenie terytorialne badanej młodzieży ......................................... 4.6. Charakterystyka terenu badań ...................................................................
124 126 131 136 138
Rozdział 5 ŚRODOWISKOWE I DEMOGRAFICZNE UWARUNKOWANIA ASPIRACJI EDUKACYJNYCH I ZAWODOWYCH 5.1. Uwagi ogólne ................................................................................................. 5.2. Pochodzenie społeczno-terytorialne i struktura demograficzna młodzieży a jej plany edukacyjne i motywy dalszego kształcenia ....... 5.3. Poziom aspiracji szkolnych i edukacyjnych w kontekście wybranych uwarunkowań socjologicznych i pedagogicznych ............. 5.4. Aspiracje zawodowe a rodzina pochodzenia. Kryteria wyboru przyszłego zawodu – różnice środowiskowe, demograficzne i między typami szkół .................................................................................. 5.5. Aspiracje w zakresie mobilności społecznej i przestrzennej ................ 5.6. Podsumowanie ..............................................................................................
151 152 184
191 205 217
Rozdział 6 AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA I ASPIRACJE W ZAKRESIE DZIAŁALNOŚCI OBYWATELSKIEJ I POLITYCZNEJ 6.1. Uwagi ogólne ................................................................................................. 6.2. Zaangażowanie społeczne badanej młodzieży jako przejaw aspiracji ................................................................................... 6.3. Zainteresowanie polityką i aspiracje w zakresie uczestnictwa w życiu publicznym ...................................................................................... 6.4. Opinie i oceny badanej młodzieży o sprawach środowiska lokalnego oraz kraju ..................................................................................... 6.5. Podsumowanie ..............................................................................................
221 223 231 244 250
Rozdział 7 ASPIRACJE I PRAKTYKI MŁODZIEŻY W ZAKRESIE KULTURY CZASU WOLNEGO 7.1. Uwagi ogólne ................................................................................................. 257 7.2. Rodzina pochodzenia a realizacja czasu wolnego .................................. 260 7.3. Sposób spędzania czasu wolnego oraz aspiracje w zakresie jego realizacji we współczesności .............................................................. 265
ZAWADA_Aspirace zyciowe mlodziezy.indb 6
24.07.2013 07:58
7
Spis treści
7.4. Wybrane uwarunkowania socjologiczne i pedagogiczne a aspiracje w zakresie uczestnictwa w trzecim i drugim układzie kultury ............ 277 7.5. Podsumowanie .............................................................................................. 286 Rozdział 8 ASPIRACJE RODZINNE. WARTOŚCI ŻYCIOWE BADANEJ MŁODZIEŻY 8.1. Uwagi ogólne ................................................................................................. 8.2. Aspiracje dotyczące przyszłej rodziny ...................................................... 8.3. Aspiracje dotyczące cenionych wartości .................................................. 8.4. Funkcjonowanie autorytetów w życiu śląskiej młodzieży .................... 8.5. Podsumowanie ..............................................................................................
289 290 300 311 323
Rozdział 9 NADZIEJE I OBAWY MŁODZIEŻY DOTYCZĄCE REALIZACJI ASPIRACJI ŻYCIOWYCH 9.1. Uwagi ogólne ................................................................................................. 9.2. Ocena szans urzeczywistnienia aspiracji życiowych .............................. 9.3. Obawy dotyczące najbliższej przyszłości – zagrożenia na drodze realizacji aspiracji życiowych .................................................. 9.4. Poczucie zadowolenia z dotychczasowego życia oraz poczucie szczęścia ............................................................................... 9.5. Podsumowanie ..............................................................................................
325 327 330 338 346
Zakończenie ................................................................................................................ 351 Bibliografia ................................................................................................................... 361 Aneks ............................................................................................................................ 385 Wykaz rycin, tabel i wykresów ................................................................................ 401
ZAWADA_Aspirace zyciowe mlodziezy.indb 7
24.07.2013 07:58
ZAWADA_Aspirace zyciowe mlodziezy.indb 8
24.07.2013 07:58
CONTENTS Introduction ................................................................................................................ 13 Abstract ........................................................................................................................ 19 Chapter 1 THE CONTEMPORARY YOUTH COMPARED TO CULTURAL TRANSFORMATIONS. CONCEPT DILEMMAS 1.1. The youth under the changing cultural conditions ................................. 21 1.2. “Generation” as a sociological sociology .................................................... 36 Chapter 2 ASPIRATIONS AND VALUES DISCUSSED 2.1. General considerations .................................................................................. 2.2. Theoretical approach to aspirations in the educational, psychological and sociological literature ................................................... 2.3. Aspiration types and levels ........................................................................... 2.4. Aspiration determinants ............................................................................... 2.5. Values and hierarchy of values defined. Value typologies ...................... 2.6. Overview of selected aspiration studies .....................................................
49 50 60 70 75 86
Chapter 3 METHODOLOGY ASSUMPTIONS FOR THE OWN RESEARCH 3.1. Life aspirations of the youth as the research subject The research rationale .................................................................................... 3.2. Methodology approach ................................................................................. 3.3. Research objectives and issues. Variables identification ........................ 3.4. Methods, techniques and tools for the own research ............................. 3.5. Selection of the test sample and research organization ..........................
101 108 111 115 117
Chapter 4 DEMOGRAPHIC, SOCIOECONOMIC AND TERRITORIAL STRUCTURE OF THE RESEARCHED YOUTH. IDENTIFICATION AND DESCRIPTION OF THE REGION TESTED 4.1. General considerations .................................................................................. 123
ZAWADA_Aspirace zyciowe mlodziezy.indb 9
24.07.2013 07:58
10
Contents
4.2. Demographic structure of the researched youth ..................................... 4.3. Structure and social status of the family of origin ................................... 4.4. Economic status of the family of origin and its evaluation by the researched students ........................................................................... 4.5. Territorial origin of the researched youth ................................................. 4.6. Description of the region tested ..................................................................
124 126 131 136 138
Chapter 5 ENVIRONMENTAL AND DEMOGRAPHIC DETERMINANTS OF EDUCATIONAL AND PROFESSIONAL ASPIRATIONS 5.1. General considerations .................................................................................. 5.2. Social and territorial origin and the demographic structure of the youth compared to their educational plans and motivation for further education ..................................................................................... 5.3. The level of aspirations concerning school and education in the context of selected sociological and educational conditions ..... 5.4. Professional aspirations compared to the family of origin. Criteria for profession selection – environmental, demographic and school type differences ............................................................................................... 5.5. Aspirations related to social and special mobility .................................... 5.6 Conclusions ......................................................................................................
151
152 184
191 205 217
Chapter 6 SOCIAL ACTIVITY AND ASPIRATIONS RELATED TO THE CIVIC AND POLITICAL ACTIVITY 6.1. General considerations .................................................................................. 6.2. Social commitment of the researched youth as manifestation of aspirations ................................................................................................... 6.3. Interest in politics and aspirations to participate in the public life ...... 6.4. Opinions and assessments expressed by the researched youth on the current issues of the local community and the country ............ 6.5. Conclusions .....................................................................................................
221 223 231 244 250
Chapter 7 ASPIRATIONS AND PRACTICES OF THE YOUTH RELATED TO THE LEISURE TIME CULTURE 7.1. General considerations .................................................................................. 257 7.2. The family of origin compared to the leisure activities ........................... 260 7.3. Contemporary leisure activities and leisure time related aspirations ...... 265
ZAWADA_Aspirace zyciowe mlodziezy.indb 10
24.07.2013 07:58
11
Contents
7.4. Selected sociological and educational conditions compared to the aspiration for participation in the second and third cultural system ...... 277 7.5. Conclusions ..................................................................................................... 286 Chapter 8 FAMILY ASPIRATIONS. LIFE VALUES OF THE RESEARCHED YOUTH 8.1. General considerations .................................................................................. 8.2. Future family aspirations .............................................................................. 8.3. Aspirations related to the appreciated values ........................................... 8.4. The role of authorities in the life of the Silesian youth ........................... 8.5. Conclusions .....................................................................................................
289 290 300 311 323
Chapter 9 HOPES AND FEARS OF THE YOUTH RELATED TO FULFILLING THEIR LIFE ASPIRATIONS 9.1. General considerations .................................................................................. 9.2. Assessing the chances for fulfilling one’s life aspirations ....................... 9.3. Fears related to the nearest future – threats on the way to the life aspirations fulfilment .................................................................. 9.4. Life satisfaction and happiness .................................................................... 9.5. Conclusions .....................................................................................................
325 327 330 338 346
Conclusion ................................................................................................................... 351 Bibliography ................................................................................................................ 361 Appendix ...................................................................................................................... 385 The list of figures, tables and diagrams .................................................................. 401
ZAWADA_Aspirace zyciowe mlodziezy.indb 11
24.07.2013 07:58
ZAWADA_Aspirace zyciowe mlodziezy.indb 12
24.07.2013 07:58
WSTĘP INTRODUCTION
[...] młodość jest jakością nie tylko biologiczną, lecz także kulturalną, czasem jest ceniona, czasem nie jest .
W ponowoczesnym świecie, zwanym także postmodernistycznym, obserwujemy wyraźne przemiany nie tylko w obszarach gospodarczym, politycznym i społecznym, ale także kulturowym. Daleko idące zmiany zachodzą zarówno w sferze świadomości, jak i zachowań jednostki. Przewartościowaniu ulega tradycyjny system wartości, a powszechnie szanowane, uznawane autorytety często tracą rolę wzorcotwórczą. Ich miejsce pozostaje niewypełnione lub zajęte przez postacie, którym z różnych względów trudno przypisać miano wzorca osobowego. Podstawowe dla epoki nowoczesnej wartości: wolność, równość, braterstwo, zostały zastąpione w ponowoczesności przez nowe trójprzymierze wartości: swobodę, różnorodność i tolerancję. Żyjemy w układach heterogenicznych, dla których charakterystyczną cechą jest brak wiążących uniwersalnych zasad . Tradycja rozumiana jako akceptacja przeszłości w okresie ponowoczesności ma nikłe szanse bytu. Zmieniają się bowiem modele i wzory życia; dawne okazują się nieaktualne w stosunku do przyjętego nowego scenariusza aspiracji życiowych i dążeń. Nie ulega wątpliwości, że ponowoczesność, respektując zasady pluralizmu i relatywizmu wartości, wprowadza aksjologiczny chaos. W takiej rozproszonej rzeczywistości młodzi ludzie muszą wybierać wartości życiowe, planować. L. Kołakowski: Mini wykłady o maxi sprawach. Kraków 2008, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, s. 168. Z. Bauman: Postmodernizm a socjalizm. „Literatura na Świecie” 1991, nr 6, s. 268–279.
ZAWADA_Aspirace zyciowe mlodziezy.indb 13
24.07.2013 07:58
14
Wstęp
Ciągle zmieniające się warunki współczesnej rzeczywistości skłaniają zatem do pogłębionej refleksji nad aspiracjami życiowymi młodzieży. Aspiracje to ważny element w rozwoju osobowości człowieka, a zarazem jeden z najważniejszych czynników warunkujących jego aktywność. Mają one wpływ zarówno na aktywność społeczną, jak i kulturalną, a także nawiązywane kontakty interpersonalne, różnego rodzaju osiągnięcia czy wybór szkoły po ukończeniu gimnazjum, kierunku studiów, zawodu. Aspiracje odgrywają więc istotną rolę w kształtowaniu się planu życiowego czy orientacji życiowej jednostki. Liczne badania empiryczne dowodzą, że ze względu na przyjętą przez młodych ludzi orientację ideową i instrumentalną można ich zakwalifikować do różnych grup, o odmiennym stylu życia, wzorcu kariery czy sukcesu. Ich aspiracje życiowe zatem zostają skierowane na różne cele, pragnienia i dążenia. Współczesna młodzież nie jest monolitem. Na przykład system wartości i aspiracji młodzieży, która uczy się w szkołach prywatnych zlokalizowanych w dużych ośrodkach miejskich, różni się diametralnie od systemu wartości i aspiracji młodzieży małomiasteczkowej czy wiejskiej, uczęszczającej do szkół publicznych. Dodatkowymi czynnikami różnicującymi są także: warunki ekonomiczne rodziny pochodzenia, kapitał kulturowy, środowisko zamieszkania. Barbara Fatyga wyodrębniła cztery grupy współczesnej młodzieży: 1) szara legenda pokoleniowa (tzw. normalsi): grupa najliczniejsza, o konformistycznym nastawieniu, prorodzinna, ale nieaspirująca do radykalnej zmiany sposobu i jakości życia; 2) złota legenda pokoleniowa: to młodzi ludzie pochodzący z rodzin o wysokim statusie ekonomicznym, mający rodziców z wyższym wykształceniem; ci młodzi zaliczani są do tzw. pięknych i bogatych; są przedsiębiorczy i kreatywni, nastawieni na szybką, indywidualną karierę, osiągnięcie wysokiej pozycji zawodowej, wysoki status ekonomiczny, prestiż, pogłębianie kompetencji, barwny styl życia; dbają także o jak najlepsze kształcenie swoich dzieci ; 3) biała legenda pokoleniowa: młodzież o pochodzeniu inteligenckim, nierzadko jednak wywodząca się ze zubożałych rodzin, które swoją pozycję utraciły w okresie transformacji ustrojowej; nie potrafi dostosować się do otaczającej ją rzeczywistości, gdyż nadal kultywuje tradycyjne wartości; cechuje ją kult pracy, perfekcjonizmu, wysokich kompetencji, sprawnego działania; 4) czarna legenda pokoleniowa: różne grupy młodzieży (cwaniacy, mafiosi, dresiarze, blokersi i in.); charakteryzuje ich pasywny bądź negatywny stosunek do życia, bardzo niskie aspiracje edukacyjne (można nawet mówić o pogardzie M. Szymański: Aktywność młodzieży w zmieniającej się rzeczywistości. „Nowa Szkoła” 2007, nr 5, s. 14–15, za: B. Fatyga: Resentyment, marketing i legenda. W: Młodzi końca wieku: pokolenie 2000 czy pokolenie ’89, dzieci wolnego rynku czy blokersi: artykuły z „Gazety Wyborczej”. Red. M. Piasecki. Warszawa 2000, Wyd. W.A.B., s. 113. Zob. też A. Kojder: Jedna Polska? Problem i jego konkretyzacja. W: Jedna Polska? Dawne i nowe zróżnicowania społeczne. Kraków 2007, Wyd. WAM PAN, s. 19.
ZAWADA_Aspirace zyciowe mlodziezy.indb 14
24.07.2013 07:58
15
Wstęp
dla wykształcenia), chęć łatwego „urządzenia się”, preferowanie sprytu, przebiegłości i ogromny kult dla pieniądza, dla uzyskania którego w ostateczności, jeśli nie ma innych możliwości, są gotowi podjąć jakąś pracę. Wewnętrzne zróżnicowanie młodzieży niewątpliwie pogłębiają zachodzące zmiany społeczne czy ekonomiczne. Trzeba podkreślić, że nierówności wśród młodych ludzi w Polsce przybrały znacznie większe rozmiary niż w wielu krajach Unii Europejskiej . Rezultatem są nowe podziały społeczne z pewnym nachyleniem do reprodukcji międzypokoleniowej. Wprawdzie współczesny system edukacyjny w Polsce zapewnia masowy dostęp do kształcenia na szczeblu wyższym, to de facto młodzi ludzie z rodzin o wysokim kapitale kulturowym tworzą społeczność bardziej prestiżowych szkół, co przekłada się na lepszą pozycję społeczną. Jednak młodych ludzi zarówno tych, którzy mają wysokie aspiracje, jak i tych, którzy niewiele oczekują od życia, łączą też wspólne cechy. Przede wszystkim zdecydowana większość młodych Polaków urodzonych tuż przed 1990 rokiem oraz po zmianach ustrojowych nie kultywuje tradycyjnych wartości. Zdaniem Janusza Mariańskiego, młodzi ludzie, kształtując swoje wartości i normy, wybierają z „katalogu wartości” z reguły te, które są dla nich najkorzystniejsze, bez znamion ciężaru, a przede wszystkim przynoszą przyjemności i zaspokojenie różnorodnych potrzeb . Ponadto cechuje ich apolityczność i brak obywatelskiego zaangażowania . Zauważa się także, że stają się in gremio coraz bardziej nastawieni na sukces, właściwie są wychowywani do sukcesu, są pewni siebie, przebojowi. W zestawie ich wartości dominuje nieustanna rywalizacja, która niestety nie zawsze przypomina walkę sportową prowadzoną według zasady fair play . Wcale niemały odsetek młodych ludzi reprezentuje również styl życia zalecany przez konsumpcjonizm – przywiązywanie dużej wagi do niekonwencjonalności, indywidualizmu, bycia wyjątkowym. Współcześni młodzi ludzie są więc bardzo wyrazistym produktem ponowoczesności – z jej ambiwalencjami oraz sprzecznościami . Wiedza o zmianach zachodzących w aspiracjach życiowych młodzieży jest niezbędna do podjęcia skutecznych działań w procesie dydaktyczno-wychowawczym oraz socjalizacyjnym. Może być także przydatna w organizowaniu i kierowaniu różnymi formami aktywności podejmowanymi przez młodych ludzi.
B. Galas: Młodzi po zmianie. Wartości i orientacje życiowe młodych Polaków. „Nowa Szkoła” 2011, nr 10, s. 19. J. Mariański: Dylematy moralne młodzieży polskiej. W: Wartości i postawy młodzieży polskiej. Red. D. Walczak-Duraj. Łódź 2009, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, s. 11. A. Kojder: Jedna Polska?..., dz. cyt., s. 19. Z. Pietrasik: Dekalog plus przykazania. II. Bądź solidarny. „Polityka” 2003, nr 1, s. 30. Zob. K. Szafraniec: Młodzi 2011, http://zds.kprm.gov.pl/sites/default/files/pliki/mlodzi_2011_ printerfriendly.pdf [dostęp: 5.02.2012].
ZAWADA_Aspirace zyciowe mlodziezy.indb 15
24.07.2013 07:58
16
Wstęp
Badania nad aspiracjami życiowymi młodzieży są więc szczególnie istotne społecznie, a ze względu na swoją dynamikę powinny być ciągle uzupełniane, gdyż wskutek stałych przeobrażeń ulegają pewnym modyfikacjom. Niniejsza publikacja jest próbą spojrzenia na aspiracje życiowe młodzieży z techników i liceów w środowisku kulturowo zróżnicowanym, z intencją ukazania ważności podjętej problematyki w kontekście zmian kulturowych. Opracowanie składa się z dziewięciu rozdziałów. Dwa pierwsze rozdziały stanowią część teoretyczną. W rozdziale pierwszym zaprezentowano wybrane przemiany kultury współczesnej, które nie pozostają bez wpływu na kształtowanie się aspiracji życiowych młodzieży. Podjęto także rozważania dotyczące pojęcia „pokolenie”. Próbowano odpowiedzieć na pytanie, czy w obecnym zindywidualizowanym świecie jest szansa na nowe pokolenie. W rozdziale drugim, na podstawie literatury psychologicznej, pedagogicznej i socjologicznej wskazano na różnorodne rozumienie aspiracji i poziomu aspiracji. Podjęto także problematykę wartości oraz dokonano przeglądu wybranych badań z zakresu aspiracji. Rozdział trzeci oraz czwarty tworzą część metodologiczną opracowania. W rozdziale trzecim przedstawiono przedmiot i problematykę badawczą. Umotywowano potrzebę prowadzenia badań z zakresu aspiracji życiowych młodzieży, opisano i uzasadniono wybór określonych metod, technik i narzędzi badawczych. W rozdziale czwartym dokonano dokładnej prezentacji struktury demograficznej, społeczno-ekonomicznej i terytorialnej badanej młodzieży. Scharakteryzowano również teren badań, zwracając szczególną uwagę na wybrane opisy struktury społeczno-gospodarczej i kulturowej regionu, które pozostają w ścisłym związku z badaniami. W kolejnych pięciu rozdziałach dokonano prezentacji wyników badań empirycznych, każdorazowo interpretując zaobserwowane prawidłowości. Analizie poddano aspiracje edukacyjne, zawodowe, związane z mobilnością społeczną i przestrzenną, działalnością społeczną i udziałem w życiu publicznym, wolnoczasowe, rodzinne. Zagadnienia dotyczące aspiracji obejmują także hierarchię cenionych przez młodzież wartości. W opracowaniu zaprezentowano również liczne wypowiedzi młodzieży, co niewątpliwie daje czytelnikowi możliwość lepszego zrozumienia przejawianych przez badaną młodzież aspiracji, które zamierza ona realizować w bliższej czy dalszej przyszłości. Ogólne podsumowanie rezultatów i wniosków badawczych przedstawiono w „Zakończeniu”. Pracę zamyka „Aneks”, w którym załączono wzory narzędzi badawczych, oraz „Wykaz rycin, tabel i wykresów”.
ZAWADA_Aspirace zyciowe mlodziezy.indb 16
24.07.2013 07:58
17
Wstęp
*** Na zakończenie składam podziękowania wszystkim, którzy przyczynili się do powstania niniejszej publikacji. Przede wszystkim jestem wdzięczna Dyrektorom, Nauczycielom wszystkich szkół i klas, w których przeprowadziłam badania, oraz Młodzieży – za bardzo rzetelne podejście do badań. Podziękowania kieruję również do studentów – ankieterów za zaangażowanie i sumienne wywiązanie się ze swojej roli. Szczególne podziękowania składam Pani dr hab. Renacie Stojeckiej-Zuber z Krakowskiej Akademii im. A. Frycza Modrzewskiego za podjęcie trudu recenzowania pracy. Jej cenne uwagi i merytoryczne wskazówki przyczyniły się do powstania ostatecznej wersji publikacji. Nie sposób wymienić nazwisk wszystkich osób, które inspirowały mnie do pracy i dodawały wsparcia w podejmowaniu ustawicznego trudu twórczego działania, dziękuję zatem tym wszystkim życzliwym Profesorom, z którymi miałam możliwość prowadzenia dyskusji nad interesującymi mnie problemami, którzy służyli mi radą i konsultacją. Nie mogę w końcu pominąć i tego faktu, że bez przychylności i finansowego wsparcia władz akademickich Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji w Cieszynie wydanie tej publikacji byłoby niemożliwe. Serdeczne podziękowania składam także Redaktorowi Naczelnemu i Zespołowi Oficyny Wydawniczej „Impuls” za życzliwą współpracę. Winna jestem również podziękowania swym Najbliższym. Bez ich wsparcia psychicznego, wyrozumiałości i zrozumienia powstanie tej publikacji i mój naukowy rozwój nie byłyby możliwe.
ZAWADA_Aspirace zyciowe mlodziezy.indb 17
24.07.2013 07:58
ZAWADA_Aspirace zyciowe mlodziezy.indb 18
24.07.2013 07:58
ABSTRACT
The paper discusses the issue of life aspirations of the youth from selected technical and general education secondary schools, located in the territory of 4 sub-regions of the Silesian Province, diversified significantly with regard to social and economic situation. The test sample included 750 students. Even though the test sample for the research has been selected deliberately, achieving empirical results from so diverse environments entitles for formulating quite broad scope generalizations. The diagnostic survey method was used in the research, as well as the document analysis related to the phenomenon of a school essay. The paper consists of nine chapters. The first two chapters constitute the theoretical part. The first chapter presents selected contemporary culture transformations that do affect the aspiration development of the youth. The notion of the “generation” has been also discussed here. The chapter includes an attempt at answering the question, if in the contemporary individualized world there is a chance for a new generation. The second chapter points out to the diversity in understanding aspirations and the aspiration level, based on the psychological, educational and sociological literature. Values have been discussed here as well, including an overview of selected aspiration studies. The third and the fourth chapter constitute the methodology part of the paper. The third chapter presents the research subject and the research issues. The need for the research of the youth life aspirations has been justified, and the selection of the specific research methods, techniques and tools has been described and justified. While the fourth chapter contains a detailed presentation of the demographic, socio-economic and territorial structure of the researched youth. The tested region has been described as well, with special focus on the selected parameters of the socio-economic and cultural structure of the region, correlating closely with the research.
ZAWADA_Aspirace zyciowe mlodziezy.indb 19
24.07.2013 07:58
20
Abstract
The following five chapters include the presentation of the empiric research, with the regularities observed for each of them. The general summary of the research results and conclusions has been presented in the “Conclusion”. The paper is brought to an end by the “Appendix” in which templates of the research tools have been presented, as well as “The list of figures, tables and diagrams”.
ZAWADA_Aspirace zyciowe mlodziezy.indb 20
24.07.2013 07:58