9 788380 958739
Dorota Zaworska-Nikoniuk
Kobiety uzależnione od alkoholu – w gąszczu ról i oczekiwań społecznych Studium pedagogiczne
Kraków 2020
ZAWORSKA-NIKONIUK_ALKOHOLIZM.indb 3
2020-09-30 10:46:27
© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2020
Recenzent: dr hab. Ewa Włodarczyk, prof. UAM Redakcja wydawnicza: Sylwia Stojak Opracowanie typograficzne: Anna Bugaj-Janczarska Projekt okładki: Anna M. Damasiewicz Zdjęcie na okładce: © Evgen Boyko | Depositphotos.com
Publikacja została dofinansowana przez Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
ISBN 978-83-8095-873-9
Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel./fax: (12) 422 41 80, 422 59 47, 506 624 220 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2020
ZAWORSKA-NIKONIUK_ALKOHOLIZM.indb 4
2020-09-30 10:46:27
Spis treści
Wprowadzenie ............................................................................................................ Rozdział 1 Zaburzenia związane z używaniem alkoholu przez kobiety – analiza literatury przedmiotu ................................................................................... 1.1. Spożycie napojów alkoholowych przez kobiety w Polsce – na tle danych międzynarodowych ............................................................ 1.2. Typologia picia alkoholu oraz mechanizmy uzależnienia kobiet ....... 1.3. Płeć biologiczna a typologia uzależnienia w wybranych teoriach naukowych .................................................................................... 1.4. Diagnoza rodzaju picia oraz zaburzeń związanych z używaniem alkoholu ................................................................................ 1.5. Czynniki ryzyka picia problemowego i rozwoju zaburzeń związanych z używaniem alkoholu w różnych fazach życia kobiety ................................................................................................. 1.6. Zdrowotne konsekwencje problemów alkoholowych kobiet .............. 1.7. Bariery utrudniające kobietom proces terapii i wskazówki do opracowania nowego jej modelu ......................................................... 1.8. Konkluzje ....................................................................................................... Rozdział 2 Konsekwencje zaburzeń związanych z używaniem alkoholu w ciąży i rozwój dziecka z FASD ............................................................................................. 2.1. Definiowanie i klasyfikacja zaburzeń z FASD ......................................... 2.2. Picie alkoholu w ciąży a rozwój płodu ..................................................... 2.3. Wieloaspektowa diagnoza i badanie dzieci z FASD .............................. 2.4. Rozwój dziecka z FASD w poszczególnych okresach życia ................. 2.5. Problemy rodziców wychowujących FAScynujące dzieci .................... 2.6. Ku skutecznej diagnozie i profilaktyce FASD ......................................... 2.7. Konkluzje .......................................................................................................
ZAWORSKA-NIKONIUK_ALKOHOLIZM.indb 5
9
15 16 18 24 33
38 43 51 54
57 58 63 68 71 74 79 82
2020-09-30 10:46:27
6
Spis treści
Rozdział 3 Sposób funkcjonowania rodziny z problemem alkoholowym – przegląd podejść i teorii pedagogicznych oraz psychologicznych ........................ 3.1. Teorie współuzależnienia i koncepcje systemowe rozwoju rodziny ........................................................................................................... 3.1.1. Definiowanie współuzależnienia – ujęcie szerokie i zawężone .......................................................................................... 3.1.2. Koncepcje systemowe rozwoju rodziny i role dzieci ................. 3.2. Przegląd koncepcji i modeli rodziny z problemem alkoholowym na gruncie psychologii oraz psychopatologii rozwojowej .................................................................................................... 3.2.1. Analiza wybranych koncepcji ......................................................... 3.2.2. Przegląd modeli i ich specyfika ...................................................... 3.3. Zmiany rozwojowe u dzieci zachodzące w cyklu życia ........................ 3.4. Zjawisko parentyfikacji i jego konsekwencje .......................................... 3.5. Kontrowersje i dyskurs dotyczący dorosłych dzieci alkoholików – zmiany podejść i stanowisk ........................................................................ 3.6. Kobieta jako ofiara i sprawczyni przemocy w rodzinie ........................ 3.7. Konkluzje ....................................................................................................... Rozdział 4 Założenia metodologiczne badań własnych ............................................................ 4.1. Cel badań i problemy badawcze ................................................................ 4.2. Metoda i uzasadnienie doboru próby ...................................................... 4.3. Metody zbierania, analizy i interpretacji danych ................................... 4.3.1. Metody zbierania danych ................................................................ 4.3.2. Metody analizy danych .................................................................... 4.3.3. Metody interpretacji danych ......................................................... 4.4. Konkluzje ............................................................................................... Rozdział 5 Pijane matki opiekujące się dziećmi w przekazie mediów masowych ................. 5.1. Medialne doniesienia o pijanych matkach – wizerunek pijącej matki w zależności od sytuacji ..................................................... 5.2. Reakcje internautów na picie kobiet matek – typologia w zależności od sytuacji .............................................................................. 5.2.1. Pijana kobieta urodziła dziecko ...................................................... 5.2.2. Pijana matka za kierownicą ............................................................. 5.2.3. Pijana matka z niemowlęciem na spacerze .................................. 5.2.4. Pijana matka sprawcą przemocy ....................................................
ZAWORSKA-NIKONIUK_ALKOHOLIZM.indb 6
85 85 86 90
95 95 96 103 108 111 116 119
121 121 124 129 129 136 143 145
147 148 153 153 159 162 164
2020-09-30 10:46:27
7
Spis treści
5.2.5. Pijana matka w domowym zaciszu i przestrzeni publicznej ........................................................................................... 166 5.2.6. Pijana matka zostawiła dziecko samo ........................................... 169 5.3. Konkluzje ....................................................................................................... 171 Rozdział 6 Doświadczenia z dzieciństwa i macierzyństwo kobiet wykazujących zaburzenia związane z używaniem alkoholu – studium przypadku ..................... 6.1. Magdalena – bezdomna matka dziecka z FAS ....................................... 6.2. Alina – pracująca matka dwojga dzieci i kobieta sukcesu ................... 6.3. Katarzyna – matka dwojga dzieci i pracująca emerytka ...................... 6.4. Paulina – córka i żona alkoholików, matka jednego dziecka, pielęgniarka ................................................................................................... 6.5. Halina – matka dwojga dzieci i kobieta wielu zawodów ...................... 6.6. Izabela – żona alkoholika, matka jednego dziecka i nauczycielka ..... 6.7. Janka – córka alkoholiczki, matka dwojga dzieci, nauczycielka i przedsiębiorczyni ....................................................................................... 6.8. Beata – córka alkoholików, żona, matka dwóch synów ....................... 6.9. Konkluzje ....................................................................................................... Rozdział 7 Alkoholiczki wysokofunkcjonujące w przestrzeni publicznej – analiza trajektorii życia .............................................................................................. 7.1. Agnieszka Osiecka – poetka i pisarka ...................................................... 7.2. Ilona Felicjańska – modelka ....................................................................... 7.3. Stanisława Celińska – aktorka i piosenkarka .......................................... 7.4. Katarzyna T. Nowak – dziennikarka i pisarka ....................................... 7.5. Agnieszka Kotulanka – aktorka filmowa i teatralna ............................. 7.6. Konkluzje ....................................................................................................... Rozdział 8 Przyczyny i rozwój uzależnienia w biografiach kobiet ........................................... 8.1. Mam na imię Marina i jestem alkoholiczką – Marina Rowan ........... 8.2. Picie. Opowieść o miłości – Caroline Knapp ........................................... 8.3. Drink. Intymny związek kobiety z alkoholem – Ann Dowsett Johnston ............................................................................... 8.4. „Jestem alkoholiczką” – Mika Dunin ....................................................... 8.5. Najgorszy człowiek na świecie – Małgorzata Halber ............................. 8.6. Konkluzje .......................................................................................................
ZAWORSKA-NIKONIUK_ALKOHOLIZM.indb 7
173 176 180 183 187 190 193 197 202 207
209 211 218 223 227 231 234
237 238 244 251 258 263 270
2020-09-30 10:46:27
8
Spis treści
Zakończenie ................................................................................................................. 275 Specyfika zaburzeń związanych z używaniem alkoholu u kobiet – zakończenie .......................................................................................................... 275 Wskazówki do profilaktyki pedagogicznej – refleksje ................................. 278 Spis tabel ...................................................................................................................... 283 Wykaz badanych źródeł ............................................................................................. 285 Literatura ..................................................................................................................... 293
ZAWORSKA-NIKONIUK_ALKOHOLIZM.indb 8
2020-09-30 10:46:27
Wprowadzenie Proponowana czytelnikom książka powstała w latach 2016–2020, a zamy-
słem, który przyświecał mi podczas analizy specyfiki uzależnienia alkoholowego kobiet, było zaakcentowanie jego kontekstu rodzinnego. Na gruncie nauk społecznych powstało wiele prac dotyczących alkoholizmu oraz rodziny alkoholowej, nie uwzględniają one jednak zróżnicowania płciowego w opisie specyfiki uzależnienia i jego mechanizmów ani sytuacji rodziny z uzależnioną kobietą. Tymczasem kobiet uzależnionych od alkoholu jest coraz więcej we wszystkich krajach europejskich. W Stanach Zjednoczonych szacunkowo 18 milionów ludzi spełnia kryteria diagnostyczne nadużywania alkoholu lub uzależnienia od niego – zgodnie z piątą edycją Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-5) Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego – z czego szacuje się, że jest to 12,4% mężczyzn oraz 4,9% kobiet1. Wzorzec picia w Polsce określony został w raportach WHO jako „średnio ryzykowny”, według danych Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w 2014 roku wynosił 9,4 litra, rok później już 10,3 litra alkoholu2. Instytut Psychiatrii i Neurologii podaje, że blisko 3 miliony osób w Polsce „nadużywa alkoholu”, największe natężenie problemu dotyczy osób w wieku średnim: mężczyzn – 27,2% oraz kobiet – 5,7%3. Można przypuszczać, że spożycie napojów alkoholowych wśród kobiet będzie wzrastać, gdyż badania ESPAD4 wykazują, że dziewczęta w Polsce coraz wcześniej przechodzą inicjację alkoholową i spożywają coraz więcej mocniejszych 1 2 3 4
S.A. Benton, Alkoholicy wysokofunkcjonujący z perspektywy profesjonalnej i osobistej, tłum. D. Rossowski, JK-Wydawnictwo Feeria, Łódź 2015, s. 23. W.S. Zgliczyński, Alkohol w Polsce, Wydawnictwo Sejmowe dla Biura Analiz Sejmowych, Warszawa 2016, s. 2. Tamże. Badania ESPAD wykonywane są co cztery lata (1995, 1999, 2003, 2007, 2011, 2015) w ramach międzynarodowego projektu European School Survey Project on Alcohol and Drugs na reprezentatywnej próbie uczniów w wieku 15–18 lat z inicjatywy Co-operation Group to Combat Drug Abuse and Illicit Trafficking in Drugs (Pompidou Group) działającej przy Radzie Europy, a koordynowane przez Szwedzki Ośrodek Badań nad Alkoholem i Narkotykami (CAN) ze Sztokholmu. Zob. J. Sierosławski, Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną. Raport z ogólnopolskich badań ankietowych zrealizowanych w 2015 r. Europejski program badań ankietowych ESPAD, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii – Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych – Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2015, s. 62–68.
ZAWORSKA-NIKONIUK_ALKOHOLIZM.indb 9
2020-09-30 10:46:27
10
Wprowadzenie
trunków, a postawa rodziców wobec używania napojów alkoholowych przez dzieci staje się rokrocznie bardziej liberalna5. Katarzyna Łukowska, analizując dane odnoszące się do rynku napojów alkoholowych, zauważa, że około 600 tysięcy kobiet pije tu w sposób „szkodliwy”6. Przyczynia się do tego nie tylko wczesna inicjacja alkoholowa, ale także dynamiczny rozwój rynku napojów alkoholowych odpowiadających ich potrzebom, potocznie określanych mianem „żeńskich trunków” (nisko procentowe piwa, gronowe wina, soki zmieszane z alkoholami wysokoprocentowymi sprzedawane jako „drinki”)7. Rzadko natomiast podejmowane są oddziaływania profilaktyczne kierowane do kobiet, wyjątkiem była tu kampania pt. „Alkohol to seksistowska świnia. Kobiety traktuje gorzej” prowadzona w województwie wielkopolskim8, ukazująca skutki psychospołeczne picia alkoholu. Przyczyny sięgania po trunki są różnorodne, zależne od wieku, motywów rozpoczęcia picia, środowiska rodzinnego, rówieśniczego i zawodowego czy podejmowanych ról społecznych. Picie alkoholu przez kobiety zasadniczo różni się jednak od picia alkoholu przez mężczyzn, co zauważał już pod koniec lat czterdziestych XX wieku Elvin Morton Jellinek (fizjolog i biolog). Cechują je inna dynamika, rozwój poszczególnych faz choroby oraz jej przebieg. Zupełnie inne są także konsekwencje rozwoju choroby u kobiet niż u mężczyzn9. Choć późniejsze teorie rozwoju uzależnienia nie uwzględniały płci biologicznej jako czynnika różnicującego przebieg choroby, to po ponad 40 latach od momentu wydania prac Jellinka, wraz z rozwojem badań feministycznych w Stanach Zjednoczonych w latach osiemdziesiątych, coraz więcej uwagi poświęcano uzależnieniom kobiet. Kobiety uzależniają się szybciej niż mężczyźni, nadużywanie alkoholu szybciej niszczy ich organizm, ponoszą większe koszty rodzinne i społeczne związane z rozwojem choroby. Wynika to z uwarunkowań biologicznych, psychologicznych oraz społeczno-kulturowych, którym poświęcona jest znaczna część opracowania. Kobiety socjalizowane i wychowywane do ról żony i matki starają się je pełnić nawet wówczas, gdy nadużywają alkoholu, za ich odgrywanie podlegają nieustannej ocenie społecznej, a wszystkie odstępstwa w tym zakresie są źródłem stygmatyzacji. Warto tu więc zwrócić uwagę na kilka zagadnień poruszanych w monografii. Pierwszym z nich jest używanie i nadużywanie alkoholu przez kobiety w ciąży (rozdział II) oraz stereotypy narosłe wokół tego zjawiska („jeden kieliszek nie zaszkodzi”, „wypij za zdrowie dziecka”, „czerwone wino na ciążę”), 5 6 7 8 9
J. Sierosławski, Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną..., dz. cyt. A. Lehmann, Czy uzależnienie ma płeć? (rozmowa z psychologiem), http://poznan.wyborcza. pl/poznan/7,165572,23843442,czy-uzaleznienie-ma-plec.html. Tamże. Tamże. Tamże.
ZAWORSKA-NIKONIUK_ALKOHOLIZM.indb 10
2020-09-30 10:46:27
Wprowadzenie
11
upowszechniane często w środowisku rodzinnym ciężarnych kobiet oraz przez media masowe. Owocować mogą one narodzinami dzieci z zaburzeniami ze spektrum alkoholowego zespołu płodowego (FASD). Rokrocznie w Polsce rodzi się ponad tysiąc dzieci cierpiących na to zaburzenie, wiele z nich pozostaje przez lata źle zdiagnozowanych (najczęściej jako dzieci z ADHD lub autyzmem), niektóre trafiają do rodzin zastępczych lub adopcyjnych niemających pojęcia o możliwości wystąpienia tego typu zaburzenia u dzieci. Rodzi to szereg problemów natury diagnostycznej i trudności w procesie terapii. Biologiczne matki uzależnione od alkoholu pogrąża zaś w poczuciu winy, które utrudnia im proces terapii i leczenia z choroby alkoholowej. Następnym z podjętych zagadnień jest sposób funkcjonowania rodzin alkoholowych i konsekwencje wychowywania się w nich dla rozwoju dzieci (rozdział III). Koncepcje współuzależnienia na przestrzeni ostatnich 20 lat znacznie się zmieniły, co pozwoliło wyodrębnić dwa ich typy: szerszy oraz węższy. Różni je nie tylko podejście definicyjne, ale przede wszystkim spojrzenie na rolę dzieci w tego typu rodzinach. Nowatorskim podejściem jest przegląd modeli psychopatologii rozwojowej oraz ukazanie zmian rozwojowych zachodzących u dzieci alkoholików w cyklu ich życia i charakterystyka zjawiska parentyfikacji w rodzinie alkoholowej. Nie ma bowiem jednego sposobu funkcjonowania rodziny alkoholowej – choć można ukazać pewne cechy wspólne, mechanizmy powstające u dzieci zależą od fazy rozwoju rodziny alkoholowej, modelu picia rodzica, jego płci (picia matki lub ojca), statusu finansowego rodziny, otrzymywanego przez nią wsparcia ze strony bliskich i krewnych, a także odporności psychicznej, reakcji na stres wychowywanych w niej dzieci. W prowadzonych badaniach interesowała mnie zarówno specyfika alkoholizmu kobiet, jak i znaczenia nadawane przez nie macierzyństwu (rozdział IV). Wykorzystałam w nich różnorodne teorie i metody badawcze charakterystyczne dla nauk społecznych, a szczególnie pomocna w zrozumieniu i zinterpretowaniu zjawiska była wiedza z zakresu psychologii, socjologii i medycyny. Współczesną pedagogikę traktuję bowiem jako naukę pogranicza, korzystającą z teorii i badań syntetycznych. Możliwość wykorzystania i łączenia różnorodnych stanowisk badawczych na potrzeby badawcze podkreślają m.in. Zbigniew Kwieciński10, Bogusław Śliwerski11, Zbyszko Melosik12,
10 11 12
Z. Kwieciński, Tropy – ślady – próby. Studia i szkice z pedagogii pogranicza, Wydawnictwo „Edytor”, Toruń 2000, s. 29. B. Śliwerski, Współczesna myśl pedagogiczna. Znaczenia, klasyfikacje, badania, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2009, s. 7. Z. Melosik, Postmodernistyczne kontrowersje wokół edukacji, Wydawnictwo „Edytor”, Poznań 1995, s. 20–21.
ZAWORSKA-NIKONIUK_ALKOHOLIZM.indb 11
2020-09-30 10:46:27
12
Wprowadzenie
Lech Witkowski13, Wiktor Żłobicki14. W badaniach łączyłam różnorodne metody badawcze, dobierając je adekwatnie do podjętej problematyki. Mają one charakter badań niereaktywnych (nonreactive research), można je zdefiniować jako: „[…] badania zachowań społecznych niewpływających na te zachowania”15. Opierają się one najczęściej na analizie danych zastanych, a konkretniej dokumentów zastanych, tj. pamiętników, dzienników, reportaży, wywiadów, materiałów prasowych dostępnych w źródłach drukowanych oraz wirtualnych o charakterze publicznym i prywatnym. Skorzystałam w nich z trójpoziomowej koncepcji metody badawczej autorstwa Krzysztofa Konarzewskiego, wyróżniając metody doboru próby, zbierania danych i analizy danych16 oraz szczegółowo omawiając koncepcję w zestawieniach tabelarycznych. Pomocna w metodzie doboru próby stała się wyszukiwarka internetowa Google. Zebrałam za jej pomocą materiały prasowe, wywiady, reportaże i dokumenty, korzystając przy tym z biografii kobiet uzależnionych wydawanych w formie książek. Metodami zbierania danych były natomiast: netnografia, studium przypadku, metoda dokumentarna oraz metoda biograficzna. W analizie danych pomocne były analiza dyskursu oraz analiza treści. Kobiety postrzegane są w społeczeństwie przez pryzmat swoich ról społecznych oraz oceniane za ich pełnienie. Nawet jeśli są uzależnione od alkoholu, starają się prowadzić gospodarstwo domowe i zajmować się dziećmi, choć oczywiście nie są w stanie zapewnić im należytej opieki. Domeną alkoholizmu kobiet jest jego ukrywanie przed bliskimi, nieumiejętność proszenia o pomoc, trudności w zgłaszaniu się po nią w obawie przed zabraniem dzieci przez pracowników pomocy społecznej. Odróżnia to zachowania pijących mężczyzn od pijących kobiet, dlatego też matki alkoholiczki w przestrzeni publicznej stają się bardziej widoczne i surowiej oceniane zarówno przez dziennikarzy, jak i odbiorców przekazów masowych (rozdział V). Macierzyństwo kobiet uzależnionych od alkoholu to temat nieobecny w literaturze pedagogicznej, mimo powstających artykułów o macierzyństwie. Uzależnione narratorki, opowiadając historię swojego picia, starają się go pomijać – doświadczenia związane z chorobą dzieci wywołaną piciem 13 14
15
16
L. Witkowski, Edukacja wobec sporów o (po)nowoczesność, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2007, s. 27. W. Żłobicki, Wstęp [w:] R. Włodarczyk, W. Żłobicki (red.), Interdyscyplinarność i transdyscyplinarność pedagogiki. Wymiar teoretyczny i praktyczny, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2011, s. 3. M. Makowska, R. Boguszewski, Analiza danych zastanych – zagadnienia wstępne [w:] M. Makowska (red.), Analiza danych zastanych. Przewodnik dla studentów, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2013, s. 10. K. Konarzewski, Jak uprawiać badania oświatowe. Metodologia praktyczna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2000, s. 125–127.
ZAWORSKA-NIKONIUK_ALKOHOLIZM.indb 12
2020-09-30 10:46:27
Wprowadzenie
13
(m.in. FASD) i ogromnym poczuciem winy spowodowanym ich zaniedbywaniem, nieudane próby prowadzenia domu, zaburzone relacje i więzi z bliskimi to aspekty budzące w nich najwięcej emocji. Tego właśnie „[…] moje rozmówczynie nie potrafią sobie wybaczyć”17, o tym też nie chcą rozmawiać. Uwarunkowania środowiskowe powstawania choroby alkoholowej są w ich przypadku bardzo widoczne, większość z nich pochodzi z rodzin alkoholowych i często powiela funkcjonujące w nich mechanizmy (rozdział VI). W badaniach interesowały mnie przy tym biografie tzw. alkoholiczek wyskofunkcjonujących, czyli kobiet godzących pracę zawodową na wysokim stanowisku z życiem rodzinnym i regularnym upijaniem się (przynajmniej do nastania fazy alkoholizmu późnego) (rozdział VII). Kobiety te nie są postrzegane jako uzależnione, gdyż nie przystają do stereotypu alkoholika: „[…] chwiejącego się na nogach pijaka, zwykle mężczyzny, zataczającego się na ulicy i ściskającego brązową papierową torbę”18 – pisze autorka studium poświęconego tej grupie alkoholików, Sarah Benton19. I dodaje: „Ten właśnie stereotyp odciśnięty w naszych myślach uniemożliwia wielu z nas poznanie prawdy na temat alkoholizmu”20. Stereotyp kobiety alkoholiczki to najczęściej bezzębna, bezdomna, zaniedbana kobieta leżąca pod mostem, pozbawiona domu i życia rodzinnego. Tymczasem wiele kobiet nadużywających alkoholu lub uzależnionych od niego nie zdaje sobie sprawy ze swojej choroby. Późna diagnoza utrudnia im podjęcie procesu terapeutycznego, a pełnienie ról rodzinno-zawodowych na wysokim poziomie utrudnia konfrontację z własną chorobą. Taka sytuacja miała miejsce w rekonstruowanych przeze mnie biografiach: Agnieszki Osieckiej, Ilony Felicjańskiej, Stanisławy Celińskiej, Katarzyny T. Nowak, Agnieszki Kotulanki. Mogą one stanowić istotny wzór osobowy dla kobiet sukcesu niemogących poradzić sobie z chorobą alkoholową (strategia osobistego przykładu). Zdrowienie z choroby alkoholowej to długotrwały i żmudny proces, istotne jest dawanie świadectw zdrowienia przez kobiety znane i cieszące się dużą popularnością (rozdział VIII). Jak zaznacza Ewa Woydyłło-Osiatyńska: Przyznanie się znanych i często wielbionych osób do słabości ma ogromne znaczenie w terapii ludzi uzależnionych. Gdy opowiadają o tym autorytety życia publicznego, pokazują innym borykającym się z tym problemem, że jest to „demokratyczna choroba” – nie dotyczy tylko marginesu społecznego, może dotknąć każdego. Swoim przykładem uświadamiają, że nie musi się ona skończyć pod ławką czy
17 18 19 20
M. Ilnicka, One nie potrafią sobie tego darować, „Świat Problemów” 2003, 3, s. 9. S.A. Benton, Alkoholicy wysokofunkcjonujący…, dz. cyt., s. 23. Tamże, s. 39. Tamże, s. 40.
ZAWORSKA-NIKONIUK_ALKOHOLIZM.indb 13
2020-09-30 10:46:27
14
Wprowadzenie
w rynsztoku. Nawet jeśli ktoś wpadnie w nałóg, to niepijący alkoholicy stanowią żywy dowód na to, że można przełamać i pokonać chorobę21.
Istotna jest zatem publikacja dzienników, pamiętników i biografii kobiet uzależnionych od alkoholu, które będą ukazywać problem wieloaspektowo. Czytanie ich przez kobiety nadużywające alkoholu oraz uzależnione stanowić może istotną formę biblioterapii, zwłaszcza gdy materiały te zawierają wskazówki terapeutyczne i własne refleksje. Swoimi doświadczeniami z okresu picia i zdrowienia, aby „[…] móc nieść przesłanie innym cierpiącym alkoholiczkom” (z Preambuły Ruchu Anonimowych Alkoholików), dzielą się w nich m.in.: Marine Roan, Caroline Knapp, Ann Dowsett Johnston, Mika Dunin i Małgorzata Halber.
21
E. Woydyłło-Osiatyńska, Wywiad [w:] M. Sławecka, Alkohol. Piekło kobiet. Prawdziwe historie kobiet uzależnionych od alkoholu, Wydawnictwo „Pascal”, Bielsko-Biała 2019, s. 244.
ZAWORSKA-NIKONIUK_ALKOHOLIZM.indb 14
2020-09-30 10:46:27