ILQS09-2021

OKTOBER2020 2021 SEPTEMBER

industrie linqs

VERBINDT INDUSTRIËLE KETENS industrielinqs | 09 | 2021

1 09:05

www.industrielinqs.nl www.industrielinqs.nl

Naamloos-2 1

31-07-20 14:43

Kooldioxide is een mooie hulpstof voor betonrecycling Condensaatbehandeling levert

Prorail wil terug naar op hoger grote waterbesparing veiligheidsniveau

Omslag los Ilinqs 9-2021.indd 1

Staalfabrieken stappen over op Energietranstie kost waterstof 52 miljard euro

Wrijving smelt gemengde Gunvor begint alsnog aan kunststofstromen uitgestelde stop

16:56 05-10-2021 16:54

Wij Wijbegrijpen begrijpendedeuitdaging uitdagingvan vanhet hetvinden vindenvan van dedejuiste juistebalans balanstussen tussenefficiency efficiencyenenregelgeving. regelgeving.

BALANCEREN BALANCEREN + ANALYSEREN + ANALYSEREN U Ubereikt bereiktdedejuiste juistewaterkwaliteit waterkwaliteit enenreduceert reduceerttegelijkertijd tegelijkertijduw uwkosten. kosten.

Verminder dede complexiteit van processen met onze nieuwe innovaties.

Verminder complexiteit van processen met onze nieuwe innovaties.

Netilion NetilionWater Water Network Insights Network Insights Network NetworkInsights Insights Netilion NetilionWater Water Liquiphant FWR30: Liquiphant FWR30: Radarniveaumeting opop afstand, Radarniveaumeting afstand, gecombineerd met volledige gecombineerd met volledige gegevenstransparantie - op ieder gegevenstransparantie - op ieder moment enen vanaf iedere locatie. moment vanaf iedere locatie.

FieldXpert SMT50: FieldXpert SMT50: Industriële tablet voor mobiel Industriële tablet voor mobiel plant asset management enen plant asset management een minder complexe workflow. een minder complexe workflow.

Visualisatie van het drinkwaterVisualisatie van het drinkwaterofof afvalwaternetwerk, waarbij afvalwaternetwerk, waarbij alle meetpunten zijn opgenomen alle meetpunten zijn opgenomen inin een dashboard. een dashboard.

Meer informatie vindt u op onze speciale website: Meer informatie vindt u op onze speciale website: www.eh.digital/3yxmehH www.eh.digital/3yxmehH

Omslag los Ilinqs 9-2021.indd ILINQS omslagbestand.indd 2 22 ILINQS omslagbestand.indd

05-10-2021 16:57

COMMENTAAR

3

Van het gas af De gemeente waarin ik woon vroeg burgers mee te denken over hoe een aantal wijken van het aardgas zouden kunnen. Nu hebben de ambtenaren goed nagedacht over welke wijken ze als eerste willen aanpakken: een wijk met veel huurwoningen in de lagere prijsklasse, een middenklasse wijk en eentje waar een gemiddeld huis niet onder de zeven ton van de hand gaat.

Opvallend is dat de gemeente naast elektrificatie, stadsverwarming en zonneboilers ook hybride warmtepompen en duurzame gassen overweegt. Helemaal van het gas af wil men dus niet.

De keuze voor deze drie wijken legt de grootste pijnpunten van de energietransitie bloot: de lastenverdeling. Want waar de duurdere huizen waarschijnlijk een absoluut hogere energierekening hebben, ervaren de huurders hun relatief lagere kosten als zwaardere last.

En dus gaat de discussie niet alleen over efficiency en inpasbaarheid, maar ook over sociale gelijkheid.

Je kunt gemakkelijk parallellen trekken tussen de energietransitie op woonwijkniveau en de industriële transitie. Ook de industrie kent partijen met zulke kapitaalsintensieve assets dat hogere energiekosten niet direct het sein voor sluiten of verhuizen zijn. Terwijl er ook genoeg partijen zijn die nu al in de marges werken en waar de hoge gasprijs net de druppel kan zijn. In dat licht lijkt van het gas af de meest voor de hand liggende keuze, ware het niet dat alternatieven nog een stukje duurder zijn. Elektrificatie vraagt om miljardeninvesteringen in duurzame opwekcapaciteit en infrastructuur en ook biobased is niet altijd goedkoper en onomstreden.

De harde realiteit is dat het leeuwendeel van de elektriciteit nog steeds van gascentrales komt, en die rekenen hoge gasprijzen gewoon door in de stroomprijs. De drie kolencentrales zijn momenteel de enige energiebronnen die echt een goed rendement draaien, maar dat is wat betreft emissies ook niet wenselijk.

De roep om politiek leiderschap wordt dan ook steeds groter. Het eindpunt van de energietransitie is bekend, de route er naartoe is echter nog onzeker. Van het gas afgaan kan een verstandige keuze zijn, maar breng dan ook in beeld wie buiten de boot valt. Want welke keuze de nieuwe leiders ook maken: ze moeten draagvlak houden. Anders kan het nog een hele vervelende reis worden richting een CO2-neutrale samenleving.

David van Baarle hoofdredacteur

Traffic Breg Schoen 020 3122 088 abonnementen@industrielinqs.nl

Colofon

Nummer 9 - 2021

SEPTEMBER 2020

www.industrielinqs.nl

industrie linqs Naamloos-2 1

Commercieel Janet Robben 020 3122 085 janet@industrielinqs.nl

31-07-20 14:43

Uitgave van Industrielinqs pers en platform Gedempt Hamerkanaal 155 1021 KP Amsterdam 020 3122 088 - info@industrielinqs.nl

Lay-out Bureau OMA BV, Wehl

Hoofdredactie Wim Raaijen wim.raaijen@industrielinqs.nl David van Baarle david@industrielinqs.nl Eindredactie Miriam Rook Liesbeth Schipper redactie@industrielinqs.nl Prorail wil terug naar hoger veiligheidsniveau

Energietranstie kost 52 miljard euro

Wim

Advertentieverkoop Jetvertising www.jetvertising.nl Rob Koppenol 070 3990 000 rob@jetvertising.nl

Gunvor begint alsnog aan uitgestelde stop

Arthur Middendorp 070 3990 000 arthur@jetvertising.nl

Redactie Dagmar Aarts redactie@industrielinqs.nl

Breg

Cover Hoofdfoto: HeidelbergCement Overig beeld: Dow, ArcelorMittal, AdobeStock

Drukwerk PreVision Graphic Solutions

Dagmar

David

Liesbeth

Abonnementsprijzen: Abonnement NL/BE Introductie NL/BE Overig buitenland Proefabonnement 3 mnd Studenten Losse verkoopprijs

€ 133,00 € 99,75 € 155,00 € 30,50 € 43,00 € 19,00

Opzeggen Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers.

Opzeggen en wijzigen kan per e-mail naar abonnementen@industrielinqs.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is acht weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door ons is ontvangen. Als u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw

Miriam

opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement.

Overige vragen kunt u stellen per e-mail naar abonnementen@industrielinqs.nl of neem telefonisch contact met ons op via 020 312 20 88.

Prijswijzigingen voorbehouden.

ISSN: 2667-1123 © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier binnenwerk: PAPER & BOARD MADE OF

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

Papier omslag:

Suzanne

www.industrielinqs.nl

09 | 2021

Naamloos-2 1

B_Commentaar-Colofon.indd 3

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:43

3-in-1 Critical Stock Management

SCAN ME

In drie stappen naar meer uptime Een compleet overzicht van alle elektronica in een industrieel systeem, inclusief kritische reserveonderdelen, draagt bij aan het beperken van kostbare downtime.

Stilstand verminderen met Critical Stock Management in drie stappen.

STAP 1

STAP 2

STAP 3

Inventa ris

Real-time de beschikbaarheid van elektronica in één dashboard

Een betrouwbaar overzicht van al uw elektronica

Uw kritische reserveonderdelen bij ons op voorraad

Een online dashboard waarop u in één oogopslag de beschikbaarheid en knelpunten van uw geïnstalleerde elektronica afleest. Waar liggen de risico’s?

Een uitgebreid en merkonafhankelijk overzicht van uw geïnstalleerde elektronica met bruikbare informatie voor inkoop en onderhoud.

We houden cruciale reserveonderdelen in perfecte conditie voor u op voorraad en zorgen ervoor dat deze direct naar u worden verstuurd zodra dat nodig is.

Neem contact met ons op via: sales@unisgroup.com +31 566 62 44 62 Voor meer informatie ga naar: www.unisgroup.nl/3in1/

Advertenties.indd 4

05-10-2021 16:40

INHOUD

5

Kooldioxide is een mooie hulpstof voor 10 INTERVIEW betonrecycling De cementindustrie is goed voor vier procent van de wereldwijde CO2emissies. Vele ogen zijn dan ook gericht op de inspanningen van de sector om de uitstoot terug te dringen. Omdat er haast is geboden, bewandelt Jan Theulen van HeidelbergCement vele parallelle emissiebeperkende paden.

CO2-opslag ziet hij daarbij als tussenstation: ‘We kunnen veel mooiere toepassingen verzinnen.’

Condensaatbehandeling levert grote 14 THEMA waterbesparing op Watertechnoloog Niels Groot van Dow Terneuzen leidde een ISPT-project naar stoom en condensaatkwaliteit. Als de resultaten van het onderzoek naar filmvormende amines en condensaatbehandeling ook in de praktijk standhouden, kan dit tot forse waterbesparingen leiden.

Staalfabrieken stappen over op 16 ENERGIETRANSITIE waterstof Zowel Tata Steel als ArcelorMittal willen de CO2-uitstoot van hun staalproductie flink verminderen. Beide bedrijven zetten daarom in op Direct Reduced Iron (DRI) technologie en elektrische ovens. Een methode waarmee staalbedrijf SSAB in Zweden onlangs voor het eerst bijna fossielvrij staal wist te produceren.

Wrijving smelt gemengde 20 ENLIGHTENMENTZ kunststofstromen Veel bedrijven zoeken een oplossing voor verwerking van gemengde kunststofstromen. UPP! stuitte op een Australische uitvinding die het plastic door wrijving laat smelten. Binnenkort staat de Australische pilotinstallatie in de Groningse Eemshaven.

MANAGER Saaie fabriek is het hoogste 28 MAINTENANCE doel van maintenance Onderhoud in een omgeving waar voedingsmiddelen voor kwetsbare mensen worden gemaakt, vraagt om een zeer sterk hygiëne bewustzijn.

Voor maintenance manager Joost van Boven ligt de prioriteit vooral bij het in stand houden van de steriele condities van de installaties. Toch lukt het hem ook om de betrouwbaarheid van de assets naar een hoger niveau te tillen.

Onder andere door meer tijd te nemen voor analyses en ploegwisselingen.

En verder

6 Actueel 22 Partners en experts 25 Techniekheld: Geen tovermachine 26 Duurzame innovatie is winstgevend 33 Eemsdeltavisie 2021: Truth or dare 34 Projecten

www.industrielinqs.nl

09 | 2021

Naamloos-2 1

C_Inhoud.indd 5

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:44

6

ACTUEEL

Kort nieuws

Succesvolle test waterstofopslag Zuidwending

Twaalf vakmensen uit de Belgische chemie- en farmasector geven dit schooljaar een aantal uur per week les op het middelbaar onderwijs. Door voor de klas te staan, kunnen ze hun praktijkervaring doorgeven, meer jongeren warm maken voor wetenschappelijke en technische studies of beroepen en het lerarentekort een beetje helpen verzachten. Vakmensen uit het bedrijfsleven die ook deeltijds lesgeven in het secundair onderwijs. Dat is duaal lesgeven in een notendop. Dit schooljaar start het eerste proefproject dat de weg kan vrijmaken voor een bredere uitrol de komende jaren.

Het voordeel is dat leerlingen les krijgen van experts uit de chemie- en farmasector die theorie kunnen illustreren met praktische toepassingen. Bedrijven kunnen de wisselwerking met het onderwijs versterken en hun medewerkers een waardevolle educatieve ervaring bieden die hun loopbaan verrijkt. Middelbare scholen uit ASO (Algemeen Secundair Onderwijs) en TSO (Technisch Secundair Onderwijs) kunnen via duaal lesgeven dan weer een beroep doen op lesgevers met praktijkervaring die ze momenteel moeilijk vinden.

Gasunie injecteerde succesvol water­ stof in een boorgat op de locatie Zuidwending. Na verdere succesvolle afronding kan Gasunie verder met de ontwikkeling van opslag in vier zoutcavernes, waarvan de eerste in 2026 volledig in bedrijf kan zijn.

www.industrielinqs.nl

D_Actueel.indd 6

Wintershall wil gasleidingen in Noordzee hergebruiken voor CO2-transport Het Duitse olie- en gasbedrijf Winter­ shall Dea onderzoekt hoe bestaande gaspijpleidingen in de Noordzee kunnen worden gebruikt voor het transporteren van vloeibaar CO2. Het bedrijf ziet groot potentieel voor CO2-opslag in het Nederlandse deel van de Noordzee, waar 1200 kilometer aan leidingen ligt.

Er ligt meer dan 4800 kilometer pijpleiding in de zuidelijke Noordzee, waarvan 1200 kilometer wordt geëxploiteerd door Wintershall Noordzee in het Nederlandse gedeelte van het water. Delen van dit netwerk zouden voor CO2-transport kunnen worden gebruikt. Wintershall Noordzee exploiteert ook veel uitgeputte reservoirs.

Deze zijn potentieel geschikt voor de opslag van CO2. Deskundigen schatten volgens Wintershall dat er ongeveer achthonderd

miljoen ton CO2 kan worden opgeslagen in het Nederlands continentaal plat. Dat is genoeg om de volledige jaarlijkse uitstoot van de hele Nederlandse industrie dertig keer op te slaan.

Voor Wintershall Dea maakt het onderzoek, dat ze samen met de OTH Regensburg Universiteit doet, deel uit van de maatregelen van het bedrijf om de energietransitie te bevorderen. Eind 2020 heeft Wintershall Dea zich klimaatdoelstellingen gesteld. Deze omvatten de vermindering van de Scope 1- en Scope 2-emissies van broeikasgassen in alle eigen en niet-eigen geëxploiteerde exploratie- en productieactiviteiten tegen 2030. Na 2030 wil de onderneming de netto koolstofintensiteit, met inbegrip van de Scope 3-emissies, op significante wijze verminderen. CCS en waterstof zijn daarbij belangrijke technologieën.

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

FOTO: GASUNIE

De broeikasgasuitstoot is weer bijna op hetzelfde niveau als voor de coronapandemie. In het tweede kwartaal van 2021 lag de uitstoot elf procent hoger dan hetzelfde kwartaal vorig jaar. Dit komt door hoger aardgasverbruik in de industrie en gebouwde omgeving en dat er weer meer activiteit is in de transportsector. Dit melden het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het RIVM. De industrie heeft in het tweede kwartaal van dit jaar ongeveer 14 procent meer geproduceerd dan in hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Hiervoor was meer energie (voornamelijk aardgasverbruik) nodig en mede daardoor lagen de emissies door de industrie ongeveer 13 procent hoger dan een jaar eerder.

De transportsector (inclusief luchtvaart) heeft 23,5 procent meer CO2 uitgestoten dan een jaar eerder. Dit komt onder meer door het gedeeltelijke herstel van de luchtvaart.

De elektriciteitssector heeft nauwelijks meer uitgestoten (2 procent). De aardgascentrales hebben wel minder geproduceerd vanwege de stijgende gasprijzen, maar dit is deels gecompenseerd door de hogere elektriciteits­ productie door de kolencentrales. Huishoudens hebben meer gas verbruikt, voornamelijk door het koudere weer.

Gasunie injecteerde tijdens het demonstratieproject op de locatie Zuidwending waterstof in een boorgat. De druk werd daarbij stapsgewijs opgevoerd tot meer dan 200 bar. Ook zijn materialen en onderdelen die nodig zijn voor gasopslag beoordeeld op geschiktheid voor de opslag van waterstof. De lopende fase van werkzaamheden neemt circa zes weken in beslag. Vanaf november tot voorjaar 2022 volgen nog verdere demonstraties en tests.

Wanneer het vervolgtraject eveneens

succesvol verloopt, volgt volgend jaar naar verwachting een definitief besluit voor grootschalige waterstofopslag in zoutcavernes op de locatie Zuidwending. De eerste zou in 2026 volledig operationeel kunnen zijn. Met groeimogelijkheden naar vier in 2030. Daarmee ontstaat een opslagvolume dat past bij de huidige Nederlandse ambitie om in 2030 drie tot vier gigawatt groene waterstof uit duurzame elektriciteit te realiseren. Aandachtspunt is wel dat Gasunie moet voorinvesteren. Zo moet onder meer de benodigde infrastructuur direct gereed zijn voor een eindsituatie met vier zoutcavernes. Ook is voor ingebruikname van een zoutcaverne voor opslag een grote hoeveelheid waterstof nodig als ‘kussengas’ om de techniek haar werk te laten doen. Dat zijn kosten die in beide gevallen niet direct kunnen worden terugverdiend.

De locatie Zuidwending biedt unieke omstandigheden om grootschalige waterstofopslag gereed te hebben voor de beoogde ontwikkeling van de waterstofmarkt. Bovendien beschikt Gasunie via dochter­onderneming EnergyStock over de benodigde kennis en expertise, omdat al meer dan tien jaar op een veilige manier aardgas wordt opgeslagen in de zoutcavernes in Zuidwending.

09 | 2021

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:45

ACTUEEL

Spr Dan cijfe

7

Hoge elektriciteitsprijzen drukken SDE-subsidie De afgelopen periode waren de elektriciteitsprijzen hoog.

Dit heeft gevolgen voor ondernemers die over 2021 subsidie ontvangen voor de regeling Stimulering Duurzame Energieproductie (en Klimaattransitie), de SDE+(+). De kans is groot dat zij hierdoor te veel subsidie hebben ontvangen. Ondernemers voor wie dit geldt, ontvangen hierover bericht, aldus Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).

De hoogte van de subsidie is gekoppeld aan de gemiddelde marktwaarde voor elektriciteit. Hiermee bedoelt RVO de opbrengst van de geproduceerde elektriciteit. Hoe hoger de marktwaarde, hoe minder subsidie ondernemers ontvangen. Zij ontvangen dan namelijk meer van de energieafnemer. Bij een lagere marktwaarde krijgen ondernemers meer subsidie. Zij ontvangen dan immers

minder van hun energieafnemer.

Ondernemers ontvangen ieder jaar een voorschot op de subsidie.

Dit voorschot is gebaseerd op de jaarlijks vastgestelde, gemiddelde marktwaarde voor elektriciteit. RVO, die de regeling uitvoert, corrigeert het subsidiebedrag ieder jaar. Dit doet zij aan de hand van het vastgestelde, definitieve correctiebedrag. En de productiegegevens van het afgelopen kalenderjaar. Dit heet ‘bijstellen van de subsidie’.

De trend van hoge elektriciteitsprijzen van de afgelopen maanden zet waarschijnlijk door. De verwachting is dan ook dat de definitieve correctiebedragen in 2021 hoger zijn dan de voorlopige correctiebedragen, waarop het voorschot was gebaseerd. De kans is groot dat ondernemers hierdoor te veel subsidie hebben ontvangen. Dit leidt tot een negatieve bijstelling.

In het gloednieuwe Electrical Sustainable Power Lab in Delft moet het elektriciteitsnet worden klaargestoomd voor de toekomst.

Energie wordt in de toekomst op grote schaal CO2-vrij opgewekt en daarvoor wordt een beroep gedaan op het elektriciteitsnet. Er wordt meer stroom uit zon en wind worden gehaald. Maar is het elektriciteitsnet daar wel klaar voor? Het antwoord is nee.

In het Electrical Sustainable Power Lab (ESP Lab) wordt onderzocht hoe het elektriciteitsnet wel klaar kan worden gestoomd voor de toekomst. Er zijn slimme innovaties en een integrale aanpak nodig. Het lab is dan ook samen door TU Delft, overheid en partners als Tennet, gebouwd.

‘Ooit bouwden wij hoogspanningsnetten om overal in het land aan de vraag naar

elektriciteit te voldoen’, zegt Maarten Abbenhuis, chief operations officer (COO) van netbeheerder Tennet op de website van TU Delft. ‘Het netwerk verandert nu in een Europese multifunctionele verbinder van een dynamisch elektriciteitsaanbod, een stuurbare vraag naar energie en een koppeling naar opslag in moleculen en elektronen.

Het ESP Lab is de plek om deze innovaties te ontwikkelen en te testen in relatie tot het gehele energiesysteem zodat de integratie ervan succesvol kan plaatsvinden. Dit is een essentiële stap om de veiligheid en betrouwbaarheid van het elektriciteitsnet te waarborgen, nu en in een toekomst waarin alles met elkaar verbonden is.’

Een van de innovaties waaraan in het ESP Lab wordt gewerkt, is het toevoegen van een stukje intelligentie aan zonnecellen om een maximale energieopbrengst te

FOTO: ADOBESTOCK

Nieuw lab maakt elektriciteitsnet klaar voor toekomst

bereiken onder sterk wisselende schaduwwerking. Maar ook werken de partijen aan toekomstbestendige componenten (denk aan nieuwe hoogspanningskabels en vermogenselektronica) voor het veilig en zonder verliezen transporteren van groene elektriciteit. Daarnaast is er ook een digital twin van het elektriciteitsnet gemaakt waarmee de betrouwbaarheid en veiligheid van het huidige en het toekomstige net kan worden getest.

Uitbreiding onderzoek naar veiligheid omwonenden industrie De Onderzoeksraad voor Veiligheid breidt het lopende onderzoek naar de veiligheid van omwonenden van industriële complexen uit naar Nijmegen en Dordrecht. In deze regio’s zijn er bij bewoners zorgen over de uitstoot van Asfalt Productie Nijmegen en Chemours (en voorheen DuPont de Nemours) in Dordrecht. Met de uitbreiding van het onderzoek kunnen

bredere lessen geleerd worden die toepasbaar zijn op andere regio’s.

De Raad startte in april 2021 een onderzoek naar de wijze waarop de veiligheid van burgers in Nederland wordt beschermd tegen de risico’s van soms jarenlange schadelijke industriële uitstoot en lozingen. Onderdeel van het onderzoek is in hoeverre rekening wordt

gehouden met gezondheidseffecten voor omwonenden bij het toestaan en controleren van langdurige industriële uitstoot. De impact van Tata Steel op de omgeving van IJmuiden was de concrete aanleiding van het onderzoek. De Raad kondigde toen ook aan mogelijk andere industriële complexen in Nederland mee te nemen in het onderzoek, waar dezelfde problematiek speelt.

www.industrielinqs.nl

09 | 2021

Naamloos-2 1

D_Actueel.indd 7

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:45

ROTATING EQUIPMENT SPECIALISTEN

Human Industries is gespecialiseerd in preventief onderhoud en revisie van rotating equipment, waaronder: compressoren, stoomturbines, pompen en overige rotating equipment.

• • • • •

Field service engineers Werkplaats Balanceren Machineren Reverse engineering

Wachthoevestraat 1 • 3209 BK Hekelingen • 010-3510012 • info@humanindustries.nl

www.humanindustries.nl

EUROPEAN INDUSTRY & ENERGY SUMMIT 2021

ENERGIZING A SUSTAINABLE FUTURE 7 – 8 DECEMBER 2021 • ROTTERDAM AHOY

ate]

he d [Save t

www.industryandenergy.eu Advertenties.indd 8

05-10-2021 16:40

ACTUEEL

Spr Dan cijfe

9

Shell bouwt fabriek voor biobrand­ stoffen in Pernis

Eenmaal gebouwd, is de fabriek een van de grootste in zijn soort in Europa. Met de hoeveelheid hernieuwbare diesel die een fabriek van dit formaat kan produceren, is 2,8 miljoen ton CO2-uitstoot per jaar te vermijden. Dit is gelijk aan het van de weg halen van ruim een miljoen auto’s in Europa. Het is de bedoeling dat de CO2-uitstoot van het productieproces wordt afgevangen, waarna de CO2 in een leeg gasveld onder de Noordzee kan worden opgeslagen via het Porthos-project. Het definitieve investeringsbesluit voor Porthos valt waarschijnlijk volgend jaar.

Shell transformeert haar raffinaderijen (waarvan het bedrijf er in oktober 2020 wereldwijd veertien had) tot vijf energie- en chemiepar-

FOTO: PIXABAY

Shell gaat een biobrandstoffenfabrieken bouwen in Pernis met een capaciteit van 820.000 ton per jaar. De fabriek start vanaf 2024 met het produceren van biobrandstoffen zoals duurzame vliegtuigbrandstof en hernieuwbare diesel uit afval. Denk daarbij aan gebruikt frituurvet, dierlijk vet en andere industriële en agrarische restproducten.

ken. Dit maakt onderdeel uit van de Powering Progress-strategie van het bedrijf. Shell streeft ernaar om de productie van traditionele brandstoffen in 2030 met 55 procent te verminderen en meer koolstofarme brandstoffen te leveren, zoals biobrandstoffen voor wegvervoer, luchtvaart en waterstof. Het Shell Energie- en Chemiepark Rotterdam (nu Shell Pernis) is het tweede park dat wordt aangekondigd, na de lancering van het Energy and Chemicals Park Rheinland in Duitsland in juli van dit jaar.

Gasunie en North Sea Port werken aan Zeeuws waterstofnetwerk

Momenteel is het Zeeuwse industriële cluster, met 520.000 ton per jaar, goed voor 35 procent van de vraag naar waterstof in Nederland. Voor een regionale infrastructuur voor waterstof moet de markt zich ontwikkelen en zijn ook aanvullende activiteiten noodzakelijk. Zo wordt gewerkt aan elektrolyse, waarbij met duurzaam opgewekte elektriciteit CO2-vrije waterstof wordt gemaakt. In Zeeland zijn inmiddels al meerdere elektrolyseprojecten aangekondigd. Naast de ontwikkeling rondom grootschalige elektrolyse biedt de regio ook goede kansen voor import van waterstof via locaties in het havengebied van North Sea Port.

Het aanbod van waterstof komt vooral uit Vlissingen en de afnemers van waterstof zitten vooral in de Kanaalzone Terneuzen-Gent. De komende periode wordt gekeken naar de beste manier om Vlissingen en Terneuzen met elkaar te verbinden. De regio biedt kansen voor het hergebruik van bestaande aardgasleidingen (via land) maar ook het kruisen van de Westerschelde behoort tot de mogelijkheden (wellicht een gezamenlijke kruising met meerdere soorten leidingen en kabels).

Gelijktijdig met de ontwikkeling van het Zeeuwse waterstofnetwerk ontwikkelt North Sea Port samen met gastransportbedrijf Fluxys en ArcelorMittal een vergelijkbaar regionaal netwerk in België. Eind 2025 is de waterstofinfrastructuur in de deltaregio gereed.

FOTO: ADOBESTOCK

Gasunie en North Sea Port hebben een overeenkomst ondertekend voor de ontwikkeling van een regionaal transportnetwerk voor waterstof in Zeeland. Het Hydrogen Delta Network NL moet een open netwerk worden dat in 2027 wordt verbonden met de landelijke waterstofinfrastructuur die Gasunie in Nederland ontwikkelt.

Naar verwachting wordt het Zeeuwse netwerk in 2027 verbonden met de landelijke waterstofinfrastructuur die Gasunie in Nederland ontwikkelt. Deze backbone verbindt niet alleen de Nederlandse industriële clusters met elkaar, maar heeft ook verbindingen met de waterstofopslag in Noord-Nederland, Duitsland en andere delen van België.

Hydrogen Delta Network NL wil de ontwikkeling van de vraag naar en het aanbod van waterstof door bedrijven in de Zeeuwse regio faciliteren. Via een ‘Expression of Interest’ worden de specifieke activiteiten, wensen en eisen voor vraag en aanbod op het gebied van capaciteit en volume in kaart gebracht. Hiermee wordt de leidingcapaciteit, -dimensionering en -route verder bepaald. Op basis van de uitkomsten hiervan wordt begin 2022 de route voor het regionale waterstofnetwerk bepaald. Eind 2022 moeten vervolgens de noodzakelijke investeringsbesluiten worden genomen.

www.industrielinqs.nl

09 | 2021

Naamloos-2 1

D_Actueel.indd 9

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:45

INTERVIEW JAN THEULEN HEIDELBERGCEMENT

FOTO’S: HEIDELBERGCEMENT

10

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

H_Interview.indd 10

09 | 2021

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:46

11

Kooldioxide is een mooie hulpstof voor betonrecycling De cementindustrie is goed voor vier procent van de wereldwijde CO2-emissies.

Vele ogen zijn dan ook gericht op de inspanningen van de sector om de uitstoot terug te dringen. Omdat er haast is geboden, bewandelt Jan Theulen van HeidelbergCement vele parallelle emissiebeperkende paden. CO2-opslag ziet hij daarbij als tussenstation: ‘We kunnen veel mooiere toepassingen verzinnen.’

David van Baarle Het is niet zo heel vreemd dat de cementindustrie goed is voor vier procent van de wereldwijde CO2-emissies.

Het portlandcement, dat grotendeels in beton wordt verwerkt, is op water na de meest gebruikte commodity. Het proces van het sinteren van een mengsel van kalksteen, silicium, aluminiumoxyde en ijzeroxyde kost bovendien veel energie.

Bij temperaturen van zo’n 1450 graden Celsius wordt de koolstofdioxide uit de kalksteen gedreven en daarna kunnen de grondstoffen kristalliseren en sinteren tot klinker. Hoewel de trommelovens behoorlijk wat energie verbruiken, is het proces zelf verantwoordelijk voor de meeste CO2-uitstoot. De uit de kalksteen vrijkomende koolstof komt immers als CO2 in de atmosfeer terecht.

Toch vindt het Duitse HeidelbergCement steeds meer alternatieven die de emissies kunnen terugdringen. Het bedrijf benoemde zelfs Jan Theulen tot groepsdirecteur alternatieve bronnen.

Een functie die de Limburger als een maatpak lijkt te passen. Theulen begon bij de bekende ENCI-fabriek in Maas-

Jan Theulen: ‘Bij een project met een investeringssom van driehonderd miljoen euro wil je geen experimentele technologie inzetten.’

tricht. Toen die de deuren sloot, werd hij steeds meer het duurzame geweten van het bedrijf. ‘Als Europese cementproducent zijn we ons zeer bewust van onze verantwoordelijkheid’, zegt Theulen. ‘We hebben dan ook harde targets gesteld voor de gehele groep. In die laatste toevoeging zit de grootste uitdaging omdat we ook productielocaties in Azië en Afrika hebben. Ongeveer de helft van onze omzet komt uit Europa en de Verenigde Staten, de rest komt van elders.

Toch is het gelukt de flinke CO2-reductietargets voor 2030 voor ons gehele bedrijf vijf jaar naar voren halen. Misschien komt dat doordat we het eerste bedrijf binnen de cementsector zijn dat werkt met een bonussysteem dat is gerelateerd aan de CO2-prestaties. Dat zien we dus echt terug in de emissiereductie.’

Alternatieve brandstoffen Theulen ziet dat de targets tot 2025 nog kunnen worden gehaald met de traditionele middelen. ‘We kunnen aan twee kanten van de productie sleutelen: aan de kant van de energievraag en

‘We zijn het eerste bedrijf binnen de cementsector dat werkt met een bonussysteem dat is gerelateerd aan de CO2-prestaties.’

JAN THEULEN GROEPSDIRECTEUR ALTERNATIEVE BRONNEN HEIDELBERGCEMENT

www.industrielinqs.nl

09 | 2021

Naamloos-2 1

H_Interview.indd 11

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:46

12

INTERVIEW JAN THEULEN HEIDELBERGCEMENT

CO2-afvang

Ook aan de grondstofkant weet Heidelberg al veel alternatieven voor klinker te vinden.

‘In onze cementovens benutten we 93 procent van het thermisch vermogen van slib.’

JAN THEULEN GROEPSDIRECTEUR ALTERNATIEVE BRONNEN HEIDELBERGCEMENT

de grondstoffen. De cementindustrie gebruikt al jaren afgedankte autobanden als brandstof voor de trommelovens. Dat klinkt misschien niet zo duurzaam, maar is eerlijk gezegd een van de beste manieren om autobanden te verwerken. De banden zijn binnen enkele minuten op een temperatuur van meer dan duizend graden en bevatten bovendien staal.

Dat staal kunnen we weer gebruiken als hulpstof in het cement. We vermijden op deze manier de inzet van fossiel steenkool en de aanvoer van staal, terwijl de banden ook nog voor zo’n 28 procent uit een natuurproduct bestaan: rubber.’

Bioslib, het organische residu dat ontstaat bij rioolwaterzuivering, vormt een andere waardevolle alternatieve brandstof en grondstof voor de cementproductie. ‘Traditioneel laten waterschappen het slib in afvalenergiecentrales verbranden om de energie om te zetten in stroom.

Vervelend voor de centrales is echter dat het slib voor veertig procent uit anorganische materialen bestaat. Wij kunnen www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

H_Interview.indd 12

het silicium, aluminium en calciumoxide in het slib juist goed gebruiken in ons cement. Ik vindt het dan ook vreemd dat waterschappen zich meer gaan richten op de productie van biogas. Dan benut je maar een deel van de waarde van het slib. In onze cementovens benutten we 93 procent van het thermisch vermogen plus de residuen.’

Ook aan de grondstofkant weet Heidelberg al veel alternatieven voor klinker te vinden. Denk bijvoorbeeld aan vliegas, het residu dat overblijft uit de verbranding van steenkool. ‘Gezien de marktomstandigheden zal de beschikbaarheid van die grondstof de komende jaren wel afnemen, maar we hebben inmiddels ook daar weer alternatieven voor. Zo zijn er bepaalde kleisoorten met dezelfde eigenschappen als klinker, maar die dus geen koolstof bevatten. En dan weten gespecialiseerde bedrijven ook steeds beter gesloopt beton terug te brengen naar de oorspronkelijke grondstoffen, waaronder de cementfractie.’

Toch zal ook Heidelberg meer moeten doen om CO2-emissies te beperken.

Vandaar dat de site in het Noorse Brevik al vanaf 2011 experimenteert met post combustion CO2-afvang en opslag. In 2023 wordt de pilot uitgebouwd, alhoewel een installatie die jaarlijks vierhonderdduizend ton CO2 zal afvangen eigenlijk de pilot-fase wel is ontgroeid. ‘Ook bij dit soort technologie moeten we heel goed naar de lange en korte termijn kijken’, zegt Theulen. ‘In Noorwegen kunnen we aansluiten bij het Northern Lights CCS-project en zetten we in op traditionele afvangmethoden.

Bij een project met een investeringssom van driehonderd miljoen euro wil je geen experimentele technologie inzetten.

Tegelijkertijd kijken we bijvoorbeeld in België en Polen naar andere vormen van CO2-afvang. Zo werken we mee aan het zogenaamde Leilac-onderzoek, wat staat voor Low Emissions Intensity Lime And Cement, waar de CO2 uit het calciumcarbonaat direct wordt afgevangen. Doordat de CO2 niet mengt met de andere procesgassen, is deze heel zuivere stroom eenvoudig af te vangen en op te slaan. In het Belgische Lixhe draait al sinds 2016 een redelijk grote pilotinstallatie met succes. Ik ben vanaf het begin zeer nauw betrokken geweest bij dit project en het is dan ook een beetje een kindje geworden. De installatie vangt de proces-uitstoot tot 95 procent af, dat is zestig procent van de CO2 die vrijkomt bij de cementproductie.’

Ook in het Poolse Górazdze zoekt Heidelberg naar nieuwe mogelijkheden om de CO2-uitstoot te beperken. Het is volgens Theulen een eerste stap om ook Oost-Europa te mobiliseren om een bijdrage te leveren aan decarbonisatie.

Hier beproeft men een op enzymen gebaseerd CCS-proces dat gebruikmaakt van restwarmte uit het proces. Ze onderzoeken ook of kan worden aangesloten op het Northern Lights project, met een leiding richting Noorwegen. ‘In de basis verschillen cementovens niet heel veel van elkaar’, zegt Theulen. ‘Door een breed portfolio op te bouwen van verschillende technieken, kunnen we redelijk snel zien welke techniek onder welke omstandigheden het meeste oplevert.

Door deze parallelle aanpak denken we

09 | 2021

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:46

13

snel te kunnen schakelen en de beste technieken doorontwikkelen voor de overige sites.’

Oxyfuel Een andere kansrijke ontwikkeling is het zogenaamde Oxyfuel-concept.

Theulen: ‘De afvang van CO2 met aminen is redelijk kostbaar, wat dat aangaat levert het Leilac-project al behoorlijke kostenbesparingen op. Maar daarmee vang je alleen de CO2 af uit het klinker.

Bij Oxyfuel recirculeren we de rookgassen uit de productie en voegen daar zuurstof aan toe. Daardoor kan je het gas recirculeren en verbranden totdat een mengsel met een CO2-percentage van zeventig procent overblijft. Je houdt dus bijna pure CO2 over op onderdruk dat je heel eenvoudig onder druk kunt zetten en afvoeren. We bouwen nu met vier cementconcerns een proeffabriek om de technologie te testen. Die samenwerking is niet voor niets: we bouwen een installatie van honderd meter lang en tachtig meter hoog. Dat vergt toch een behoorlijke investering. In die zin zijn we ook geen concurrenten van elkaar. We hebben allemaal dezelfde uitdagingen.’

Tegelijkertijd is cement wel een commodity en ligt carbon leakage op de loer.

Het is dan ook zeer belangrijk dat de Europese wet- en regelgeving meegroeit met de eisen die de Europese Commissie stelt aan de industrie. ‘Je kunt cement eenvoudig verschepen en dus zal een carbon border adjustment mechanism ook voor onze industrie noodzakelijk zijn om te overleven.’

Grondstof Intussen kijkt Theulen ook naar de volgende stappen in de koolstofketen: het nuttig inzetten van CO2 als grondstof. ‘We zien het onder de grond stoppen van CO2 als noodzakelijke tussenoplossing, maar niet als einddoel. Nu al experimenteren we in Marokko met het telen van algen die worden gevoed met koolstofdioxide.

Die algen worden weer ingezet als visvoer. Hoewel dit een mooie toepassing is, heb je wel veel ruimte nodig en ruime hoeveelheden hernieuwbare energie. Er zijn niet heel veel plekken op de wereld waar dit samenkomt.’

Dan is de opslag van CO2 in betonproducten wellicht een meer voor de hand

Slimme brekers kunnen beton terugbrengen naar de oorspronkelijke elementen.

liggende oplossing. ‘Hoewel nog veel in de R&D-fase zit, zijn er al goede resultaten behaald met betonrecycling. Slimme brekers kunnen beton terugbrengen naar de oorspronkelijke elementen zand, grof grind en cement. Dat cement heeft natuurlijk al gereageerd met water en bestaat dus grotendeels uit calciumhydroxide. Wanneer je dat calciumhydroxide laat reageren met CO2, ontstaat weer een product dat met water kan uitharden en sterkte kan leveren. Natuurlijk zouden we liever alle CO2 op deze manier opslaan, maar dit is wel een traject met een lange adem.’

Een ander traject is CO2-opslag in zogenaamde precast betonelementen.

Door de elementen in conditioneringskamers aan het broeikasgas bloot te stellen, nemen ze CO2 op, wat gunstig is voor de sterkte van het beton. De mogelijkheden binnen de eigen sector, weerhouden Theulen er niet van om ook over de grenzen te kijken. ‘De CO2 uit de Oxyfuelcentrale zouden we natuurlijk ook kunnen gebruiken als basis voor de productie van synthetische brandstoffen.

Met name de luchtvaart heeft weinig alternatieven voor fossiele kerosine. Of en wanneer we die route bewandelen, is met name afhankelijk van de beschikbaarheid van groene waterstof. Helaas

hebben we geen oneindige hoeveelheid groene elektriciteit, wat de productie van groene waterstof zal beperken.’

Marktvraag Hoewel de prijs voor cement maar een fractie is van de totale kosten van een gebouw, ziet Theulen wel dat steeds meer klanten de CO2-voetafdruk meenemen in hun overwegingen. ‘Met name de overheidsdiensten zoals Rijkswaterstaat trekken nu de kar bij aanbestedingen.

Door de ecologische voetafdruk mee te nemen in de gunning, krijgen CO2-besparende producten ook een economische waarde. Gelukkig zien we ook steeds meer aannemers die om een Environmental Product Declaration (EPD, red.) vragen. We hebben de overheid keihard nodig, zowel als launching customer als voor bescherming van de duurzame cementmarkt. Ik denk dat de richting die zowel de EU als de rijksoverheid heeft gekozen met bijvoorbeeld Fit for 55 aardig in onze lijn ligt. Ik snap ook de overweging van de Nederlandse regering om een cap te zetten op CCS. Op de korte termijn hebben we het zeker nodig, maar op de langere termijn hebben we mooie alternatieven met CCU. Zolang de beleidslijnen helder blijven, kunnen we in 2050 echt CO2-neutraal produceren.’ www.industrielinqs.nl

09 | 2021

Naamloos-2 1

H_Interview.indd 13

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:46

14

THEMA WATERBEHANDELING

Condensaatbehandeling levert grote waterbesparing op Watertechnoloog Niels Groot van Dow Terneuzen leidde een ISPT-project naar stoom en condensaatkwaliteit. Als de resultaten van het onderzoek naar filmvormende amines en condensaatbehandeling ook in de praktijk standhouden, kan dit tot forse waterbesparingen leiden.

David van Baarle

Om het stoom-watersysteem te beschermen, voegen bedrijven diverse chemicaliën toe die corrosie zoveel mogelijk moeten beperken. Aan de ene kant vermindert dit vervuiling van condensaat door corrosie tegen te gaan. Maar tegelijk kunnen bepaalde hulpstoffen zelf juist voor vervuiling zorgen via de afbraakproducten ervan.

Al enkele decennia maken alkaliserende en filmvormende amines een langzame opmars in het voorkomen van corrosie van stoom- en watersystemen. Dit zijn organische conditioneringsmiddelen, die de pH van het water verhogen en leidingen van een stoomsysteem met een afdichtende laag bedekken. Theoretisch zou behandeling met dit soort producten er toe moeten leiden dat bedrijven hun stoomsystemen beter kunnen bedrijven, met een lagere faalkans.

Filmvormende amines

FOTO: DOW

Een groot deel van het industriële waterverbruik is gerelateerd aan de inzet van stoom. Verhitting van demiwater zorgt voor flexibele en veilige warmteoverdracht bij diverse chemische processen. Na de hitteoverdracht, condenseert het water waarna het wordt teruggeleid naar de stoomketel.

Waar de cyclus weer begint. Helaas is deze cyclus eindig.

Omdat er altijd wel verliezen zijn, dikt het water in en neemt de warmteoverdracht af. Maar ook vervuiling uit het stoomsysteem zelf vormt een probleem. Vandaar dat stoomwater systemen in de petrochemische industrie slechts veertig tot zestig procent van het condensaat kunnen hergebruiken.

Met dat zogenaamde off spec-condensaat gaat niet alleen restwarmte verloren, maar ook kostbaar demiwater.

Watertechnoloog Niels Groot van Dow Terneuzen leidde een ISPTproject naar stoom en condensaatkwaliteit.

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

I_Thema.indd 14

Dow en de bedrijven op het Chemelot-terrein zijn zeer geïnteresseerd in ontwikkelingen die hun bedrijfsvoering efficiënter en betrouwbaarder kunnen maken. Zij gaan daarbij echter niet over één nacht ijs. Het afbreukrisico is daarvoor eenvoudigweg te groot. Watertechnoloog Niels Groot van Dow Terneuzen leidde een ISPT-project naar stoom en condensaatkwaliteit, dat mede werd gefinancierd door de Topsector Energie. Samen met David Moed van Evides Industriewater en Peter Janssen van Sitech Services kijkt hij terug op een geslaagd onderzoek. ‘Hoewel er in andere toepassingen al goede resultaten zijn behaald met filmvormende amines, is er nog onvoldoende ervaring met onze productieomstandigheden’, zegt Groot. ‘We maakten ons vooral zorgen om de afbraakproducten die zouden kunnen ontstaan bij de hoge temperaturen en drukken waarop Dow, maar ook vele andere chemische bedrijven opereren.’

Chemelot gebruikt al jaren naar tevredenheid Film Forming Amines (FFA), dus hadden de onderzoekers de mogelijkheid praktijkonderzoek te doen. Tegelijkertijd wilde het onderzoekconsortium met de Universiteit van Gent, Evides Industriewater, Sitech Services, ISPT, KWR en Kurita Europe weten in hoeverre het mogelijk was het off spec-condensaat te polishen en her te gebruiken.

Om de kwaliteit van het ketelwater met de FFA te meten, trok het consortium alles uit de kast. Ze gebruikten een keur aan analytische technieken, zoals vloeistofchromatografiehoge resolutie massa spectometrie, ionenchromatografie, gaschromatografie en massaspectometrie, high performance liquid chromatografie in combinatie met UV fluorescentie en een total organic carbon-bepaling. De combinatie van technieken is nooit eerder ingezet. Verschillende

09 | 2021

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:47

Spr Dan

15

bemonsteringsrondes lieten zien dat er geen afbraakproducten werden gevormd die corrosie zouden kunnen veroorzaken.

Daarmee staafden de onderzoekers de ervaringen van Chemelot met wetenschappelijk gevalideerde feiten.

De industriewaterspecialisten wilden ook weten in hoeverre het mogelijk was de condensaatstromen te behandelen, zodat ze weer naar de ketel konden worden geleid. Dat zou wel eens goedkoper en milieuvriendelijker kunnen zijn dan steeds weer vers demiwater te voeden. Daarbij maakten ze wel onderscheid tussen licht en zwaar verontreinigde stromen. De lichtvervuilde stromen kwamen met name uit de ketels zelf, terwijl condensaat uit stoomkraakprocessen vaak zwaarder vervuild zijn met organische en anorganische deeltjes.

Voor de eerste stroom testten de onderzoekers van Universiteit Gent een tweetal technieken, met als referentietechniek de inzet van reeds beproefde mengbed Ionenwisselaars. De eerste techniek heet strong acid cation exchange. De installatie wisselt kationen zoals ammonium en natrium in het water om met protonen. Hierna ging het water ook nog eens langs de mengbed ionenwisselaar, waarbij men ook de toename in prestatie van het mengbed toetste.

De tweede techniek die werd getest was actief kool: een biologische koolstoffilter dat organische componenten afvangt.

Na deze stap zuiverde een reverse osmosis membraan het water verder en kwam weer de mengbed ionenwisselaar in actie.

Grof gezegd kwam het eerste alternatief, strong acid exchange, als winnaar uit de bus. Hoewel het tweede wel tot een iets betere kwaliteit water leidde, wegen de extra kosten daar niet tegenop.

‘We maakten ons vooral zorgen om de afbraakproducten die zouden kunnen ontstaan.’

NIELS GROOT WATER SPECIALIST DOW TERNEUZEN

Hoge investering Voor het zwaarder vervuilde water vergeleken de onderzoekers Direct Contact Membrane Distillation (DCMD) met biologische behandeling via een membraanbeluchte biofilmreactor (MABR).

Ze testten op labschaal DCMD met twee verschillende membraantypen: een hydrofoob en een oleofoob polyethyleen membraan. De watertechnologen maakten zelf een organisch mengsel, dat ze vervolgens met de twee filters zuiverden. Het oleofobe membraan kon ruim 97 procent van de organische componenten verwijderen, terwijl het hydrofobe membraan doorslag vertoonde door wetting. Dit laatste verschijnsel is een bekend probleem van dit soort membranen. Doordat zich water ophoopt, vormt dit een geleider voor de vloeistofstroom die daardoor ongefilterd doorstroomt.

Bij de MABR-route kon men tot 85 procent van de voornaamste verontreinigingen verwijderen. Maar dan was wel een verblijftijd nodig van acht uur per reactor. Aangezien de

FOTO: ADOBESTOCK

Condensaatbehandeling

gewenste verblijftijd van 3,3 uur aanzienlijk korter is, namen ze deze tijd als referentie. En dan was nog maar zestig procent van de TOC verwijderd. Een nabehandeling met reverse osmose en membraandistillatie kon dit wel oplossen. De onderzoekers concludeerden dan ook dat MABR in vergelijking met een conventioneel biologisch actief slib-systeem weliswaar een wezenlijk kleinere fysieke voetafdruk en lagere operationele kosten heeft maar dat de investeringssom wel aanzienlijk hoger is. Daarmee levert het in deze casus nog niet direct een aantrekkelijke oplossing.

Corrosie Als laatste onderzocht het consortium of de combinatie van bescherming met filmvormende amines en de afbraakproducten daarvan, nog steeds tot goede bescherming zou leiden. Corrosie kan funest zijn voor het volledige stoomwatersysteem. Uiteindelijk konden ze vaststellen dat alleen de vorming van azijnzuur een bedreiging kon vormen.

De FFA-doseringen bleken ook gunstig uit te pakken, met inachtneming van potentieel corrosieve afbraakproducten.

Uit de metingen bleek dat een beschermende magnetietlaag was gevormd met een hydrofoob oppervlak. De beschermlaag bleek steviger, gladder en meer uniform dan bij gebruik van louter ammoniakconditionering.

Waterbesparing De onderzoekers hebben meer vertrouwen gekregen in de inzet van FFA’s in de petrochemie. Ook zeggen de consortiumpartners meer inzicht te hebben gekregen in het opwerken van retourcondensaatstromen. Waardoor ze condensaat-polishing efficiënter en kosteneffectiever kunnen ontwerpen.

Dow Benelux in Terneuzen stelde inmiddels samen met Evides Industriewater een opwerkingsfabriek in bedrijf, die is gebaseerd op de combinatie van strong acid cation exchange in combinatie met mengbed Ionenwisselaars. Dow overweegt ook het hergebruik van zwaar verontreinigd condensaat als proceswater. Men is er echter nog niet uit wat de beste techniek hiervoor is. De belofte is echter groot omdat dit jaarlijks ruim één miljoen kuub waterbesparing kan opleveren. www.industrielinqs.nl

09 | 2021

Naamloos-2 1

I_Thema.indd 15

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:47

16

ENERGIETRANSITIE

Staalfabrieken stappen over op waterstof Zowel Tata Steel als ArcelorMittal willen de CO2-uitstoot van hun staalproductie flink verminderen. Beide bedrijven zetten daarom in op Direct Reduced Iron (DRI) technologie en elektrische ovens. Een methode waarmee staalbedrijf SSAB in Zweden onlangs voor het eerst bijna fossielvrij staal wist te produceren.

Dagmar Aarts

ArcelorMittal kondigde eind september aan 1,1 miljard euro te investeren in de vestiging in Gent. De staalproducent wil een installatie voor direct gereduceerd ijzer (DRI) (zie kader) bouwen met een capaciteit van 2,5 miljoen ton. Daarnaast bouwt de staalproducent op dezelfde locatie twee nieuwe elektrische ovens. Tegen 2030 leidt deze nieuwbouw tot een vermindering van ongeveer drie miljoen ton CO2-emissies per jaar.

Zodra de DRI-installatie en elektrische ovens zijn gebouwd, komt er een overgangsperiode waarin de productie geleidelijk van hoogoven A naar de DRI-installatie en elektrische ovens verschuift. Daarna sluit het bedrijf hoogoven A omdat deze dan het einde van de levensduur heeft bereikt.

Nog niet fossielvrij Begin september maakte ArcelorMittal ook al bekend dat het steun krijgt van de Duitse overheid voor de bouw van een fabriek op industriële schaal voor direct gereduceerd ijzer op waterstofbasis. Deze komt in Hamburg te staan.

De demonstratiefabriek moet de basis leggen om staal te produceren zonder koolstofemissies. De staalproducent produceert in Hamburg overigens al staal met behulp van de DRI-technologie, maar gebruikt daarbij nog aardgas in het proces. Daardoor is de route niet fossielvrij.

In mei begon HYBRIT met de bouw van een waterstofopslagfaciliteit op proefschaal.

Direct Reduced Iron technologie Wat is die technologie waar die staalproducenten nu op inzetten?

Bij de Direct Reduced Iron technologie wordt staal gemaakt op basis van aardgas of waterstof. Tijdens de reductie wordt de zuurstof uit ijzererts verwijderd waarna ijzer overblijft. In een traditioneel proces gebeurt dit met behulp van kolen of cokes. Het gebruik van aardgas of waterstof zorgt voor een enorme afname in de CO2uitstoot.

Het ijzer dat uit de DRI-installatie komt, ook wel sponsijzer genoemd, wordt vervolgens bewerkt in een elektrische oven. Hierin wordt het sponsijzer en schroot gesmolten, dat daarna in een staalfabriek kan worden gevormd tot plakken.

www.industrielinqs.nl

L_Tata.indd 16

Zweden Wat Tata en ArcelorMittal doen, vertoont veel gelijkenissen met de plannen van staalproducent SSAB in Zweden. Het bedrijf

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

In dezelfde maand dat ArcelorMittal zijn aankondigingen deed, liet Tata Steel IJmuiden weten volop te koersen op de productie van groen staal via de waterstofroute. Om dat te kunnen doen wil Tata Steel ook gebruikmaken van DRI in combinatie met elektrische ovens, ook wel vlamboogovens genoemd. Waar Tata Steel de waterstof vandaan gaat halen, is nog niet duidelijk (zie kader). Het bedrijf schetst wel een scenario waar het eerst aardgas inzet als brandstof dat ze geleidelijk kan aanvullen met waterstof. Gezien het feit dat Tata de CCS-route loslaat, zal blauwe waterstof geen rol meer spelen.

09 | 2021

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:47

Spr Dan

FOTO: ARCELORMITTAL

17

Tegen 2030 leidt de nieuwbouw van ArcelorMittal tot een vermindering van ongeveer drie miljoen ton CO2-emissies per jaar.

produceerde onlangs met de DRI-technologie staal met gebruik van fossielvrij geproduceerde waterstof.

Dit maakt het mogelijk ongeveer negentig procent van de uitstoot in de staalproductie te verminderen. SSAB werkt samen met mijnonderneming LKAB en energieleverancier Vattenfall in het Hybrit-project om in 2026 als eerste fossielvrij staal op

industriële schaal op de markt te brengen. Daarvoor hebben de partijen naast de staalfabriek van SSAB in Luleå in Zweden een pilotfabriek staan.

De waterstof die SSAB in het directe reductieproces gebruikt, wordt opgewekt door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit. De waterstof kan direct worden gebruikt of

Waterstof Tata Steel Tata Steel wil, zodra er voldoende en betaalbare waterstof beschikbaar komt, overschakelen naar staalproductie op waterstof. Wellicht maakt het bedrijf daarbij gebruik van het project H2ermes. Samen met Nobian en Havenbedrijf Amsterdam onderzoekt Tata Steel daarin de mogelijkheden voor het opzetten van een honderd megawatt waterstoffabriek op het terrein van de staalproducent in IJmuiden.

Deze installatie kan in de toekomst met duurzame elektriciteit tot 15.000 ton groene waterstof per jaar produceren. In dit proces wordt ook zuurstof geproduceerd. Met de zuurstof en waterstof

kan Tata Steel op duurzamer staal produceren en zijn CO2-uitstoot flink verminderen.

Port of Amsterdam richt zich op de infrastructuur voor de verdere distributie van groene waterstof. Dit dient als basis voor de ontwikkeling van nieuwe producten en groene brandstoffen en het aantrekken van circulaire industrieën. Daarnaast kan de waterstof worden gebruikt voor verduurzaming van de regio door deze bijvoorbeeld te gebruiken voor emissievrij openbaar vervoer en transport, verwarming van gebouwen of nieuwe vormen van groene chemie in het havengebied.

www.industrielinqs.nl

09 | 2021

Naamloos-2 1

L_Tata.indd 17

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:47

Circulair koelwater 100% chemievrij: rigoureus eenvoudig

100% CHEMIEVRIJ

IVG-CT

KOELTOREN

GERECYCLED AFVAL-& KOELWATER

De watertransitie staat voor de deur. De hoogste tijd om

100% chemievrij en circulair te koelen. Dat betekent:

‘Take, Make & Waste’ definitief om te draaien naar ‘Reduce,

zonder risico’s, zonder hoge kosten en met een oplossing

Re-use & Recycle’. Dat klinkt complex, maar dat is het niet.

die zich breeduit heeft bewezen in de prakijk. Te mooi

Onze hoogwaardige IVG-CT koelwateroplossing maakt het

om waar te zijn? Niet bij Pathema. Daarom beloven wij:

voor u als waterverbruiker eenvoudig om

eenvoud als basis, impact als garantie.

€

€ € 100% chemievrij

Direct rendement

€ Laagste (water)footprint

Geheel ontzorgd

Circulair koelen zonder risico’s? t: 013 - 78 20 201

Advertenties.indd 18

e: sales@pathema.nl

w: www.pathema.nl

05-10-2021 16:40

Spr Dan

FOTO: WIKIMEDIA

19

Samen met Nobian en Havenbedrijf Amsterdam onderzoekt Tata Steel een honderd megawatt waterstoffabriek in IJmuiden.

opgeslagen voor later gebruik. In mei begon HYBRIT met de bouw van een waterstofopslagfaciliteit op proefschaal, naast de pilotfabriek voor directe reductie in Luleå.

Fabriek op industriële schaal Ondertussen bouwt het Zweedse bedrijf in Gällivare aan een productie-installatie voor fossielvrij sponsijzer (zie kader DRI-technologie). Deze moet over vijf jaar klaar zijn. De industrialisatie moet beginnen met de eerste demonstratiecentrale, die in 2026 klaar is, voor de

Door in het proces ijzerertspellets te gebruiken die al warm zijn, worden enorme hoeveelheden energie bespaard. productie van 1,3 miljoen ton fossielvrij sponsijzer. De demonstratiecentrale wordt geïntegreerd met de productie van ijzerpellets. Het doel is om de productie van sponsijzer tegen 2030 uit te breiden tot een volledige industriële schaal van 2,7 miljoen ton om aan SSAB en andere klanten grondstoffen voor fossielvrij staal te kunnen leveren.

De nieuwe fabriek wordt om een aantal redenen in Gällivare

gebouwd. Het is in de buurt van de mijnbouwproductie en -verwerking van LKAB. Door in het proces ijzerertspellets te gebruiken die al warm zijn, worden enorme hoeveelheden energie bespaard. Bovendien hoeft er dertig procent minder gewicht te worden getransporteerd, omdat met waterstofgas de zuurstof uit het ijzererts wordt verwijderd. Gällivare biedt ook goede toegang tot duurzame elektriciteit van Vattenfall.

Athos-project stopt Project Athos richtte zich de afgelopen jaren op de ontwikkeling van een grootschalig CO2 -transport, -hergebruik en -opslagproject in het Noordzeekanaalgebied. Net als EBN, Gasunie en Port of Amsterdam was Tata Steel nauw bij dit project betrokken. Het ingeschatte beschikbare CO2-volume van Tata Steel was het fundament voor de conceptuele en technische uitgangspunten van het project. Het besluit van Tata Steel om versneld over te gaan op de DRI-technologie betekent daarom dat het project Athos in de huidige vorm niet kan voortbestaan.

De Athos-partners onderzoeken de komende maanden de mogelijkheden om Tata Steel zo goed mogelijk te faciliteren in een nieuwe koers. Zo willen ze bijdragen aan de regionale CO2-reductieopgaven in het Noordzeekanaalgebied en de uitvoering van het Klimaatakkoord.

www.industrielinqs.nl

09 | 2021

Naamloos-2 1

L_Tata.indd 19

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:48

20

ENLIGHTENMENZ

gemengde kunststofstromen Wrijving smelt

Veel bedrijven zoeken een oplossing voor verwerking van gemengde kunststofstromen.

UPP! stuitte op een Australische uitvinding die het plastic door wrijving laat smelten. Binnenkort staat de Australische pilotinstallatie in de Groningse Eemshaven.

David van Baarle

Plastic afval vormt wereldwijd nog steeds een groot probleem.

Gelukkig proberen steeds meer landen de verschillende kunststofstromen zoals polyetheen, polypropeen, polystyreen en polyvinylchloride te scheiden en hergebruiken. Toch blijft er na inzameling en sortering vaak nog meer dan vijftig procent gemengd en vaak vervuild afval over waar men eigenlijk niks anders meer mee kan dan verbranden of geheel afbreken en weer opbouwen. Dat eerste is zonde, het tweede kost veel energie en kan lang niet voor alle gemengde en vervuilde fracties goed worden toegepast.

Jan Jaap Folmer richtte ruim vier jaar geleden Upp! op, naar eigen zeggen een impact gedreven social enterprise dat zich als doel stelt plastics te redden van verbranding en dumpen. Met Vietnam, Singapore, Indonesië en Nederland als werkgebied lukte het de ondernemer om de lastige kunststofstromen om te zetten in bouwblokken, dakpannen of bijvoorbeeld stoeptegels met een waterreservoir.

Wrijving In zijn zoektocht naar een efficiënte en eenvoudige plastic verwerkingstechnologie, stuitte Folmer op een interessante Australische innovatie. Folmer: ‘Met deze technologie is het mogelijk ongesorteerd, ongewassen en ongemalen gemengd plastic afval te verwerken tot eindproducten zoals bijvoorbeeld palen en planken. De machine verwerkt tapijttegels, visnetten, multilayer verpakkingen en zelfs gymschoenen of sigarettenpeuken. De basis van de technologie is dat elk stuk plastic door middel van wrijvingsenergie wordt verwarmd tot zijn eigen smeltpunt. Daarna waarna het in gesmolten toestand met de andere gesmolten plastics wordt gemengd tot een homogene massa. Die massa perst men vervolgens in een mal.

De kwaliteit van het nieuwe materiaal is hierdoor veel beter dan je op basis van de laagwaardige en gemengde input zou verwachten.’

‘Vissers leveren afgedankte netten in bij Bek en Verburg met de boeien er nog aan. Ook die kunnen eenvoudig in de machine worden gevoed.’

JAN JAAP FOLMER OPRICHTER UPP!

Het proces slaat dus zowel sortering, shredderen en wassen van het materiaal over en is zo een kosten- en energiewww.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

E_Enlightenmenz.indd 20

09 | 2021

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:48

Spr Dan

FOTO: ADOBESTOCK

21

Moeilijk te recyclen gemengde stromen plastic en ook textielafval verdwijnen nog grotendeels in verbrandingsovens, op stortplaatsen en in rivieren en oceanen.

efficiënte oplossing voor vele lastig te recyclen afvalstromen.

Om de installatie in Europa te commercialiseren zette Upp! samen met de Australische en Nederlandse partners het bedrijf Uppact op. Allereerst verscheept Uppact de prototype installatie naar Nederland als test- en demonstratiefaciliteit.

Folmer: ‘Uiteindelijk is het de bedoeling om grootschalige verwerkingscapaciteit voor de verschillende moeilijk te recyclen plastic en textiel afvalstromen in Europa en ook wereldwijd op te zetten.’

Visnetten In de tussentijd waren er nog wel twee uitdagingen.

Uppact moest een locatie hebben voor de test- en demonstratiefaciliteit en een partij die graag moeilijk kunststofafval wil omzetten in duurzame producten. De locatie vond Folmer bij Groningen Seaports, dat graag experimenteerruimte biedt aan innovatieve duurzame bedrijven. En scheepsafvalverwerker Bek en Verburg had nog wel een afvalstroom dat het graag wilde upcyclen: visnetten.

Folmer: ‘Visnetten zijn doorgaans gemaakt van nylon, maar hebben vaak ook onderdelen van polyetheen. Vissers leveren afgedankte netten in bij Bek en Verburg met de boeien er nog aan. Ook die kunnen eenvoudig in de machine worden gevoed.’

Inmiddels is de installatie onderweg van Australië naar Groningen en kan UPPACT bijna starten met de eerste proeven.

‘Als alles goed verloopt, is het de bedoeling verschillende commerciële productielijnen in te richten, afhankelijk van de behoefte van een afnemer’, zegt Folmer. ‘Een fabriek van deze omvang moet jaarlijks minimaal 5000 ton aan verwerkt plastic afval afzetten. Wat betreft aanvoer voorzie ik geen problemen.

De vraag naar recyclingcapaciteit is wereldwijd enorm en deze moeilijk te recyclen gemengde stromen plastic en ook textielafval verdwijnen nog grotendeels in verbrandingsovens, op stortplaatsen en in rivieren en oceanen. Ook synthetisch textiel zoals bijvoorbeeld polyester of nylon is zeer lastig te recyclen, maar met onze technologie prima te verwerken. Wij denken dan ook met ons Textiel-Plastic-Composiet materiaal mooie producten met unieke eigenschappen te kunnen maken.

En ook voor een aantal afvalstromen waar Bek en Verburg nu geen duurzame optie voor hebben, is onze technologie een mooie oplossing. Zo hebben we ook een specifieke oplossing voor het plastic afval dat bij Bek en Verburg van schepen en uit de oceanen en rivieren komt.’

Regionale producten Het team van Uppact lijkt het technisch dan ook goed voor elkaar te krijgen, maar daarmee stopt het voor Folmer niet.

‘Technologie is maar een deel van de oplossing. We moeten lokale partijen bij dit soort projecten betrekken om cirkels te sluiten. Als we producten maken waar lokaal behoefte aan is, hoef je ze niet de hele wereld over te transporteren. Het mooiste zou zijn als we nieuwe netten van de oude visnetten kunnen maken, maar misschien zijn boeien ook goed. We werken graag met lokale kunstenaars of ontwerpers die oplossingen bedenken voor lokale problemen. Zo hadden de dakpannen die we in Vietnam maakten een uitsparing voor een zonnepaneel. Zo los je onderdak en energievoorziening in één keer op. Groningen heeft een eigen dynamiek, maar we zijn ook hier al met regionale productontwikkelaars en designers bezig met mooie en bruikbare producten voor de regio uit afval van de regio.’ www.industrielinqs.nl

09 | 2021

Naamloos-2 1

E_Enlightenmenz.indd 21

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:48

22

PLATFORM

Industrielinqs en haar verschillende platforms hebben diverse partners, leden en experts die het netwerk versterken Partners Industrielinqs

Partners iMaintain

Partners Utilities en Watervisie

Partners Het Nieuwe Produceren

Contentpartners

Kennis- en innovatiecentrum Maintenance Procesindustrie

Leden Industrielinqs

Leden iMaintain

Leden Utilities en Watervisie

CIRCULAIR

KOELWATER

Leden Het Nieuwe Produceren

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van Industrielinqs, kijk dan op www.industrielinqs.nl of neem contact op met Janet Robben - janet@industrielinqs.nl www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

Platform 09-2021.indd 22

09 | 2021

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:54

23

Experts iMaintain Henk Akkermans

Michel Grijpink

Universiteit Tilburg/WCM

Hogeschool Utrecht

Erik Bijlsma

Mark Haarman

TNO

Mainnovation

Taco Mets

Van Meeuwen Industries

Ron Wever

Havenbedrijf Rotterdam

Mark Oosterveer

Johan Wolt

iTanks

Delesto

Maarten Habets

Nico van Kessel

Peter Schokker

Tim Zaal

Heineken

Tata Steel

Koninklijke Vezet

TZConsultancy

Annemarie Burgemeester

Hans Hennekam

Ton Klinkenberg

Rijkswaterstaat

Yokogawa

Phijns

Michael Donders

Rob de Heus

Theo Knijff

Unilin Insulation

HeusConsult

Dow Chemicals

voormalig NAM/ Profion

Leo van Dongen

Geert-Jan van Houtum

Cor van de Linde

Binne Visser

Universiteit Twente

TU Eindhoven

iTanks

Philips

Celeste Martens

Ivo van Vliet

Croonwolter &dros

ENGIE Services West Industrie

Simon Jagers

Semiotic Labs

Schiphol Group

Giel Jurgens

Dennis Braamse

LambWeston/ Meijer

Jan Stoker

Hogeschool Utrecht

Roelf Venhuizen

Ivo van der Gaag

Alpha Storage Group

Ton Huibers

Nedschroef

Experts Utilities en Watervisie

Experts Het Nieuwe Produceren Jacques Reijniers

Rob Kreiter Sjoerd Delnooz

Kiwa

TKI Energie en Industrie

Henri Spanjers

Geanne van Arkel

TU Delft

AmbassadorWise

EBS Business School

Martijn Kruisweg

Hans van der Spek

Corine Baarends

Richard Schouten

FME

VNO-NCW

SA3M

Aaldrik Haijer

Diana Seijs

Bilfinger Tebodin

Bird & Bird

AkzoNobel Coatings

Duska Disselhof

André Mepschen

Frank Tielens

Frontier Ventures

Water Alliance

HeatMatrix Group

Water & Energy Solutions

Teus van Eck Energie en Milieu

Johan van Mourik

Roy Tummers

Petrus Postma

Jan Willem Slijkoord

SKIW

VEMW

&Flux

SPIC Emmen

Marcel Galjee

Fokko Mulder

Arne Verliefde

Nouryon

TU Delft

Universiteit Gent

Martijn de Graaf

Frank Oesterholt

Cyril Widdershoven

VoltaChem/TNO

KWR

Verocy

Niels Groot

Johan Raap

Ad van Wijk

Dow Benelux

Avans Hogeschool

TU Delft

Paul Kloet

Han Slootweg

Iv-Water

Enexis

Sophie Dingenen

Teus van Eck

www.industrielinqs.nl

09 | 2021

Naamloos-2 1

Platform 09-2021.indd 23

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:54

MAGAZINES ONLINE TALKSHOWS BEREIK NETWERK EVENEMENTEN KENNIS DELEN BRANDED CONTENT NIEUWS

Industrielinqs pers en platform is een moderne uitgeverij en netwerk voor de industrie. Binnen onze platforms bouwen wij samen met partners, leden en experts aan uitgebreide kennisnetwerken.

Versterk uw netwerk!

Meer informatie over partnerships, lidmaatschappen en contentproducten: Janet Robben +31(0)20 31 22 085 janet@industrielinqs.nl

Pascal van der Molen +31(0)6 26 92 96 88 pascal@industrielinqs.nl

Onze platforms

www.industrielinqs.nl Industrielinqs advertentie Advertenties.indd 24 nieuw.indd 1

7-9-2020 13:19:37 05-10-2021 16:41

TECHNIEKHELD 25

Geen tovermachine

FOTO: HOLLAND WATER

John Kapteijn is service engineer bij Holland Water. Bij klanten installeert hij systemen waardoor bacteriën zoals legionella zich niet kunnen ontwikkelen, vermeerderen en verspreiden in watersystemen. Dat doet hij zowel in de industrie bij bijvoorbeeld koeltorens, maar ook bij drinkwaterleidingen van hotels en ziekenhuizen.

Dagmar Aarts

07BIJSC

bijschr

breedt

Hoe zorgt jullie installatie ervoor dat legionella niet kan ontstaan?

‘We plaatsen onze installatie waar het water binnenkomt. In ons systeem zitten koperen en zilveren elektroden. Die geven koperen zilverionen af aan het water. Die materie gaat door het hele waterleidingnetwerk.’ Deze koper- en zilverionen zijn schadelijk voor bacteriën, waardoor ze zich niet kunnen ontwikkelen.

Wat doe jij bij Holland Water?

‘Ik werk zowel in onze werkplaats als bij klanten. In de werkplaats bouwen en testen we de systemen voordat ze naar een klant toe gaan. Bij klanten installeer, activeer en onderhoud ik de systemen. Daarnaast train ik onze klanten in wat ze zelf moeten doen om de werking van ons systeem te optimaliseren. De installatie is namelijk geen tovermachine. De klant moet zorgen dat het water in beweging blijft om de koper- en zilverionen op hun plek te krijgen. Als er bij ons nieuwe medewerkers komen,

Techniekhelden De industrie wemelt van de techniekhelden. Want hoe kunnen we producten maken voor auto’s, smartphones of medicijnen zonder technici die de machines en installaties in conditie houden? De techniekheld mag wat ons betreft best eens op het podium worden gehesen. Ben of ken jij iemand in de procesindustrie of energiesector die enthousiast kan vertellen over hun beroep? Laat het ons weten via redactie@ industrielinqs.nl. In ons magazine tonen we de grote verscheidenheid aan beroepen in de industriële omgeving.

credit k

dan train ik ze. En ik geef ook training aan buitenlandse klanten.

Ik leer ze hoe ze de installatie kunnen onderhouden.’

Wat voor onderhoud is er nodig?

‘Twee tot vier keer per jaar gaan we bij klanten langs voor onderhoud. Tijdens het onderhoud verwijderen we bijvoorbeeld eventuele aanslag, reinigen we het systeem en vervangen we elektrodes als dat nodig is. En als er nieuwe mensen bij de technische dienst van een klant zijn komen werken, geef ik die een kleine training.’

Hoe groot is de installatie waarmee je een watersysteem legionellavrij kunt maken?

‘We hebben verschillende soorten. Een klein systeem voor bijvoorbeeld een b&b met twee kamers past in de meterkast.

Maar een systeem voor een hotel waar duizend kubieke meter per jaar doorheen gaat, is zo groot als een groot whiteboard.

We kunnen dat vlak tegen de muur hangen, vaak in de kelder van een gebouw. Mensen zijn verbaasd hoe weinig ruimte het inneemt.’

Wat vind je leuk aan jouw werk?

‘Ik ben graag met mensen bezig en met techniek. Als ik een training geef, mag ik altijd graag alle neuzen dezelfde kant op krijgen. Ze noemen ons soms service engineers plus. Ook leuk is dat we behoorlijk aan het groeien zijn en we een steeds breder portfolio krijgen. Nu zijn we bijvoorbeeld bezig met UVinstallaties waarmee je ook kunt voorkomen dat er legionella in het water komt. Je krijgt nieuwe producten en nieuwe mensen en daar zit ook weer educatie bij. Zo blijf je aan de gang.’ www.industrielinqs.nl

09 | 2021

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

K_Techniekheld.indd 25

foto.

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:49

26

EUROPEAN INDUSTRY & ENERGY SUMMIT 2021

innovatie is winstgevend Duurzame

Bewijs dat duurzame innovatie winstgevend is, heeft Jacob Ruiter van EIT InnoEnergy genoeg. Ruiter is CEO van het Benelux-deel van de Europese publiek-private samenwerking die veel meer doet dan geld investeren. ‘Voor een start-up is ondersteuning bij onder- en opbouwen van de businesscase en een sterk netwerk misschien nog wel belangrijker dan geld’, zegt Ruiter. ‘Maar áls wij investeren, is dat wel meteen een keurmerk voor andere partijen om ook in te stappen.’

David van Baarle

Wat het aantal investeringen in renewable energy tech betreft, moet EIT InnoEnergy alleen Shell Ventures boven zich dulden.

Elf jaar geleden opgericht als bedrijf met een jaarlijkse toelage van Brussel, neemt de financiële onafhankelijkheid steeds meer toe. ‘Ik denk dat wij het levende bewijs zijn dat investeren in CO2-besparing loont’, zegt Ruiter. ‘Waar we begonnen als één van de drie kennis- en innovatie-communities van de Europese Unie (KIC’s, red.), bouwen we de toelage van Brussel steeds meer af. Dat kan omdat we voor elke geïnvesteerde euro 1,3 euro rendement halen. Dat geld verdienen we door innovatieprojecten te ondersteunen en te investeren in start-ups, scale-ups en industriële projecten. Vaak is dat in de vorm van geld, maar onze corebusiness is risicoverlaging.

Als wij in een start-up of scale-up investeren, durven andere investeerders vaak ook in te springen.’

‘We investeren in waterstof, maar wel in ketenverband met een duidelijke vraag vanuit een eindklant.’

JACOB RUITER CEO BENELUX EIT INNOENERGY

Marktbehoefte Die reputatie heeft EIT InnoEnergy niet voor niks. Ruiter: ‘We hebben bijvoorbeeld al twee keer succesvol een batterijfabriek helpen opbouwen: één in Frankrijk en één in Zweden. Die Zweedse producent, NorthVolt, bouwt inmiddels twee nieuwe fabrieken er bij en heeft contracten bij grote Europese automerken. En zo hebben we in die elf jaar drie en een half duizend start-ups zien passeren en daar ruim driehonderd uit gekozen om in te investeren. We weten dus waar we op moeten letten in onze due dilligence, maar misschien nog beter waar de markt behoefte aan heeft.’

Vooral dat laatste is volgens Ruiter een voorwaarde voor succesvolle innovatie. ‘De eerste vraag die we partijen met een goed idee stellen, is: zit de markt er op te wachten?

En als partijen al potentiële klanten hebben, maakt dat de businesscase een stuk sterker. Het technology readiness level, ofwel TRL, maakt vaak niet eens zo heel veel uit.

Voorheen hanteerden we TRL 6 als minimum, maar daar zijn we een beetje op teruggekomen. Als iemand een goed idee heeft dat een forse impact kan hebben op de duurzaamheidsdoelstellingen, is het belangrijker te weten hoe snel het op de markt kan komen.’

Jacob Ruiter

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

P_Dragons.indd 26

09 | 2021

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:50

Spr Dan

FOTO: PIXABAY

27

Technologieagnost Welke technologie de meeste kans maakt op ondersteuning, is volgens Ruiter moeilijk van tevoren te voorspellen. Hij omschrijft InnoEnergy dan ook als technologieagnost. ‘Ik denk wel dat Nederland duidelijke keuzes moet maken. Willen we de warmtevraag invullen met groene waterstof, dan is er veel meer stroom nodig dan we nu gebruiken. Waterstof zou dan ook niet het uitgangspunt moeten zijn, maar een deeloplossing in de complexe energieketen. Duurzame energie is nu eenmaal schaars en daar moeten we verstandig mee omgaan. In dat licht denk ik dat de prioriteit niet bij datacenters moet liggen, maar bij activiteiten die de meeste toegevoegde waarde bieden voor de Nederlandse economie en duurzaamheidsdoelstellingen.’

Aan de opwekkant is dus nog veel nodig. Niet voor niets investeert InnoEnergy in bijvoorbeeld drijvende windturbines of golf- en getijdenenergie. ‘Maar we halen ook de productie van zonnepanelen terug naar Europa’, voegt Ruiter toe. ‘We hadden de beste technologie, maar hebben de Chinezen de markt laten overnemen. En we investeren wel degelijk in

waterstof, maar dan wel in ketenverband met een duidelijke vraag vanuit een eindklant. Het H2 Green Steel consortium wil namelijk in 2024 een volledig nieuwe, groene staalfabriek bouwen in Zweden. Men kiest daarbij voor een combinatie van waterstof en elektriciteit. Saillant detail is dat er geen staalproducent in het consortium zit, maar wel eindklanten als Scania en Mercedes Benz die mee investeren.’

Niet alleen waterstof Ruiter houdt ook voor Nederland goede hoop op aansluiting op de snelgroeiende groene economie. ‘We hebben een hoogwaardige kennisinfrastructuur met zowel technische universiteiten als technische instituten zoals TNO. Toch zou de overheid zich in mijn ogen niet blind moeten staren op alleen waterstof. Ook op het gebied van batterijen hebben we kansen gemist. Bij de laatste IPCEI-inschrijving was Nederlandse afwezig. En dat terwijl Nederlandse bedrijven een goede rol zouden kunnen spelen in de industrialisatie van dit soort systemen of bijvoorbeeld in de batterijrecycling.’

European Industry & Energy Summit 2021 Jacob Ruiter is een van de dragons tijdens de Dragons’ Den of Transition tijdens de European Industry & Energy Summit (7 en 8 december, Rotterdam Ahoy). Op de tweede dag van de summit zal een aantal innovators zijn hulpvraag kenbaar maken aan de dragons. De keuze ligt vervolgens bij de dragons of zij de innovators willen en kunnen steunen.

De summit richt zich op een verscheidenheid aan onderwerpen zoals emissievrije

waterstof, chemcycling, energie-efficiëntie, elektrificatie, carbon capture, usage and storage (CCUS), biobased industry en meer.

Al deze technologieën kunnen een duurzame toekomst mogelijk maken. Kijk voor het volledige programma en aanmelden op: industryandenergy.eu

www.industrielinqs.nl

09 | 2021

Naamloos-2 1

P_Dragons.indd 27

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:50

28

MAINTENANCE MANAGER

Saaie fabriek is het hoogste doel van maintenance Onderhoud in een omgeving waar voedingsmiddelen voor kwetsbare mensen worden gemaakt, vraagt om een zeer sterk hygiëne bewustzijn. Voor maintenance manager Joost van Boven ligt de prioriteit vooral bij het in stand houden van de steriele condities van de installaties. Toch lukt het hem ook om de betrouwbaarheid van de assets naar een hoger niveau te tillen. Onder andere door meer tijd te nemen voor analyses en ploegwisselingen.

David van Baarle

Nutricia en Danone zullen voor velen geen onbekende zijn in de supermarkt. Toch krijgt niet iedereen te maken met de andere markt die het Franse merk bedient: die van speciale voeding voor kwetsbare mensen. Voor maintenance manager Joost van Boven bepaalt de unieke omgeving waarin hij opereert grotendeels zijn keuzes. Nutricia, binnen Danone onderdeel van de zogenaamde Specialized Nutrition divisie, kan het best worden gezien als een kruising tussen de farmaceutische en voedingsmiddelenomgeving. En dat is ook terug te zien in de keuzes op de werkvloer.

Van Boven: ‘Net als andere voedingsmiddelenproducenten produceren we consumentenproducten die vanuit marketing meebewegen met de consumentenbehoefte. Tegelijkertijd produceren we producten voor kwetsbare mensen. Deze combinatie vraagt veel van een maintenance-organisatie.

Want hoewel je ook in de consumentenmarkt rekening moet houden met hygiënische codes zoals HACCP, komen daar in de farma-omgeving nog een paar gradaties bij. We maken producten voor mensen met bepaalde allergieën of die ziek zijn en sondevoeding krijgen. Normaal gesproken krijg je al waarschuwingen van je zintuigen als een voedingsmiddel niet goed is. Je ruikt een andere geur of ziet een vreemde kleur.

Als je middelen direct in de maag of darmen voedt, valt die barrière weg. Alles in de fabriek is er dan ook op ingericht om steriel te werken.’

Steriel Van Boven schetst zijn nachtmerriescenario: ‘Een bacterie kan zich bij kamertemperatuur razendsnel vermenigvuldigen. Die ene bacterie is in tien uur uitgegroeid tot één miljoen stuks.

Nu zal je die miljoen bacteriën wel opsporen omdat je dan met een gistende tank te maken krijgt. Maar hoe spoor je honderd bacteriën op? Uiteraard hebben we allerhande barrières opgeworpen om besmetting te voorkomen en bewerken we de producten zodanig dat schimmels, gisten en bacteriën het niet overleven. Het afdoden van deze micro-organismes doen we via het kortstondig verhitten van onze producten via warmtewisselaars of zelfs via direct steam injection waarbij het product kortstondig via een stoominjectie wordt verhit.’

Daarnaast krijgt iedereen een stevige training voordat ze aan de slag mogen in de fabriek. ‘Zeker in het steriele gedeelte, van het moment van afdoden tot en met het vullen en sealen van de verpakking, stellen we hoge eisen aan mensen en machines.

Gelukkig hebben we ervaren en scherpe mensen die bij iedere ingreep blijven nadenken onder het motto: stop, denk, doe. Zo kan bijvoorbeeld de inhoud van een verpakt reserveonderdeel anders zijn dan wat er op de doos staat. Dat soort dingen www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

09 | 2021

31-07-20 14:43

M_Maintenance manager.indd 28

05-10-2021 16:50

Spr Dan

FOTO’S: DAVID VAN BAARLE

29

Van Boven kan rekenen op een zeer volwassen technische dienst van zestig werknemers die in vijf ploegen nauw samenwerken met productie.

worden door onze mensen gecontroleerd voordat iemand het reserveonderdeel gebruikt. Juist om dit te voorkomen hebben we werkinstructies en vier-ogen principes waarin staat wat je moet controleren voordat je een filter vervangt.

Als gevolg daarvan sturen we geregeld ook spare parts terug naar de leverancier. Als een verpakking beschadigd is, kan je immers niet meer garanderen dat de inhoud nog integer is. We selecteren en beoordelen onze technici dan ook op heel andere competenties dan de meeste bedrijven. Iemand kan nog zo snel een storing verhelpen; als je niet de juiste procedures volgt, kan je een groter probleem veroorzaken. We willen geen rouwdouwers, maar mensen die zich continu bewust zijn van de gevolgen van hun handelen.’

Spare-beheer Van Boven kan rekenen op een zeer volwassen technische dienst van zestig werknemers die in vijf ploegen nauw samenwerken met productie. Bij optredende storingen overleggen de breakdown monteurs intensief met operations over de aanpak. Wel is er meer aandacht in zijn team gekomen voor storingsanalyse en documentatie. ‘In het verleden kwam het nog wel voor dat een monteur een storing oploste en snel naar de volgende klus moest. Nu krijgt diegene meer tijd om te documenteren wat werd aangetroffen en wat is gedaan om het op te lossen. In de meeste gevallen voeren we een breakdownanalyse uit om de oorzaak van een storing te achterhalen.

Afhankelijk van de impact van de storing starten we in

sommige gevallen ook nog een breakdown-eliminatietraject.

Kunnen we breakdowns voorspellen en wellicht voorkomen?

Dat is overigens niet altijd mogelijk, maar je kunt natuurlijk wel het gevolg van een storing beperken door bijvoorbeeld extra reserveonderdelen op de plank te bewaren.’

‘Dat iets goed gaat, wil niet zeggen dat het niet beter kan.’

JOOST VAN BOVEN MAINTENANCE MANAGER NUTRICIA

Dat spare-beheer is in deze industrietak sowieso een uitdaging.

‘Hoewel we wellicht in negentig procent van de gevallen te maken hebben met standaard onderdelen, vraagt die laatste tien procent wel extra aandacht. Een aantal onderdelen is uniek voor onze machines en kunnen we dus niet zomaar bestellen.

Ook dat soort beperkingen moet je meenemen in de keuzes die je maakt.’

Saaie fabriek Dat ook een volwassen organisatie nog stappen kan zetten, ziet Van Boven als een natuurlijke ontwikkeling. ‘Dat iets goed gaat, wil niet zeggen dat het niet beter kan. Uiteindelijk is een saaie fabriek waar niets onverwachts gebeurt het hoogste doel www.industrielinqs.nl

09 | 2021

Naamloos-2 1

M_Maintenance manager.indd 29

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:50

Verhuur stoom- en heetwaterketels

Eco Ketelservice Verhuur bv

www.eco-steamandheating.com +31 (0)13 583 94 40 | info@eco-steamandheating.com

Part of the Atlas Copco Group

Advertenties.indd 30

05-10-2021 16:41

31

dat maintenance kan halen. Om dat te halen, moet je net wat extra stappen maken. Dus niet alleen werkorders uitvoeren, maar machines weer op hun basisconditie opleveren. Wie zich eigenaar van een machine voelt, zal altijd meer doen dan alleen maar de vinkjes zetten. Oké is dan niet goed genoeg.’

Uiteindelijk is de conditie van een machine een samenspel tussen maintenance en productie, maar ook bijvoorbeeld samenwerking met toeleveranciers. Sommige machines zijn zo complex dat alleen de leverancier het onderhoud kan uitvoeren.

‘Data krijgt pas waarde als je die kunt koppelen aan de kennis en ervaring van technici.’

Voor maintenance manager Joost van Boven bepaalt de unieke omgeving waarin hij opereert grotendeels zijn keuzes.

JOOST VAN BOVEN MAINTENANCE MANAGER NUTRICIA

Van Boven: ‘Gezien de eventuele impact van de handelingen, moeten we wel hun werk uitvoerig testen en valideren.

Wij blijven tenslotte verantwoordelijk voor de veilige procesvoering. Ook dat is eigenaarschap. Daarbij moet je wel blijven beseffen dat waar mensen werken, fouten kunnen worden gemaakt. Het is vooral de kunst om de kans op foute beslissingen zoveel mogelijk te elimineren. Een pengatverbinding is bijvoorbeeld een redelijk standaard onderdeel, maar als je twee maatvoeringen gebruikt, is de kans aanwezig dat je de verkeerde gebruikt. De zogenaamde centerlining-methode helpt ons om continu te verbeteren.

Je kunt ervoor kiezen voor automatische verstelling, controle via een benaderingsschakelaar of zelf het elimineren van de verstelmogelijkheid.’

Overdracht Een ander verbeterpunt zag Van Boven in de overdracht tussen twee ploegen. ‘Juist in de tijd tussen shifts groeit de kans dat informatie verloren gaat. Als iemand acht uur heeft gewerkt, wil diegene het liefste naar huis, terwijl de nieuwe ploeg graag aan het werk gaat. Door zogenaamde short interval meetings in te plannen, voorkom je dat er gaten vallen in de informatievoorziening. Het is heel verleidelijk om kleinere, kortere storingen niet te rapporteren. Maar als die storingen vaker voorkomen, ontstaat wel een patroon dat je moet doorbreken. We vragen mensen dan ook om gedetailleerd verslag te doen van het aantal storingen, lopende werkorders, materiaalverbruik enzovoorts. Het mooie is dat uit zo’n

meeting vaak ook dialogen ontstaan over de beste aanpak van storingen. Daarbij is het cruciaal dat mensen zich vrij voelen om ook fouten te kunnen bespreken. We komen tenslotte bij elkaar om van elkaar te leren en nog eens extra te controleren of alle stappen goed zijn doorlopen, niet om elkaar te veroordelen.

Iedereen maakt fouten en we kunnen er alleen maar van leren als we ze delen.’

Documentalist In de complexe omgeving waarin Nutricia opereert maakt de factor mens het grootste verschil. Maar dat is tevens een van de grootste uitdagingen die Van Boven de komende jaren het hoofd moet bieden. ‘Net als in veel andere takken van sport verwachten wij de komende jaren personeel te zien vertrekken. Zo’n derde van onze populatie gaat met pensioen, bijvoorbeeld. Daarmee dreigen we veel kennis te verliezen.

Om dat tegen te gaan, moeten we echt meer kennis gaan vastleggen. Je kunt nog zoveel data verzamelen: het krijgt pas waarde als je die kunt koppelen aan de kennis en ervaring van onze technici.’

Hetzelfde geldt voor de documentatie. De fabriek heeft in dertig jaar heel wat veranderingen ondergaan, maar niet alle veranderingen zijn vastgelegd in de tekeningen. Van Boven: ‘Als we slimmer met onze data willen omgaan, moeten we ook die documentatie op orde krijgen. Sinds een jaar hebben we dan ook een technisch documentalist in het team die ons document- en tekeningbeheer een boost geeft. Maar de verantwoordelijkheid van het documentbeheer houden we wel in de lijn en stellen duidelijk naar elke projectleider dat het project pas klaar is als de tekening af is.’ www.industrielinqs.nl

09 | 2021

Naamloos-2 1

M_Maintenance manager.indd 31

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:51

Spr Dan

ADVERTENTIE-INDEX

LEIDINGRENOVATIE TERWIJL UW BEDRIJFSVOERING GEWOON DOORGAAT

Abonnees ............................................................................................................32 Eco Ketelservice Verhuur .................................................................................30 Eemsdeltavisie 4 november 2021 .................................................................38 Endress + Hauser ................................................................................................. 2 European Industry & Energy Summit 2021 .................................................. 8 GEDORE Technag ...............................................................................................30 GMB Beheer ........................................................................................................32 Human Industries ................................................................................................ 8

GMB is marktleider in naadloze leidingrenovaties met sleufloze technieken. We renoveren riool-, drink-, pers-, blus-, proces- en koelwaterleidingen.

Met aandacht voor uw bedrijfsvoering brengen we een glasvezel- of naadviltliner aan die we uitharden met uv-licht, water of stoom. Meer weten?

Kijk op www.gmb.eu

Industrielinqs pers en platform .....................................................................24 Logisticon Water Treatment ............................................................................43 MODELEC Data-Industrie.................................................................................44 Pathema ...............................................................................................................18

www.gmb.eu UNIS Group ........................................................................................................... 4

SEPTEMBER 2020

www.industrielinqs.nl

industrie linqs

Verbindt industriële ketens Naamloos-2 1

31-07-20 14:43

www.ind ustrielinq s.nl www.ind ustrielinq s.nl

industrie linqs

SEPTEMB SEPTEM 2020 BERER2020

VERBI NDT INDUS TRIËLE KETEN S Naamloos-2 1

31-07-20 14:43

Industrielinqs inspireert en verbindt met actuele berichtgeving, wekelijkse nieuwsbrieven, online talkshows en diverse evenementen.

Abonnees van het magazine Industrielinqs krijgen meer: • Acht edities Industrielinqs per jaar, met onder andere de projectendatabase • Industrielinqs Catalogus in de winterperiode • Industrielinqs Project & Innovatie update in de zomerperiode • Twee digitale edities Industrielinqs • Toegang tot alle interviews, artikelen en edities op de website www.industrielinqs.nl Prorail wil terug naar hoger veiligheidsniveau

Energietranstie kost 52 miljard euro

Aluminiumfabriek

als spil in de energietransi Corona verscherpt discussie

Prorail noodzaa wil terug naar k shutdow ns hoger veiligheidsniveau

Samenwerking waterketens Energietranstie bespaart systeemkost kosten

52 miljard euro

tie

Zijn micro-organismen fabrieke

Gunvor van begint alsnog de toekoms t? aan uitgestelde stop

n

Gunvor begint alsnog aan uitgestelde stop

A_Voorplaat.indd 1 09-09-20 10:17

Ga direct naar industrielinqs.nl/abonneren en blijf anderen voor Aboadv ILINQS halve liggend.indd 1

Advertenties.indd 32

09-09-20 10:19

05-10-2021 16:41

EEMSDELTAVISIE 2021 33

Eemsdeltavisie 2021

FOTO: WIM RAAIJEN

Truth or dare

Eemsdeltavisie is het eerste officiële evenement in het Chemport Innovation Center.

Transitie vraagt om eerlijke mogelijkheden, maar ook om veel durf. Neem de chemische industrie. Chemici worden opgeleid om risicomijdend te zijn. Alles moet zo veilig en efficiënt mogelijk. Experimenteren staat daar al gauw haaks op. Maar hoe rijmt de dagelijkse praktijk met de huidige noodzaak om te innoveren?

En eerlijk is eerlijk: Veel hoopgevende innovaties sterven een vroegtijdige dood. Briljante mislukkingen te over. Hoe houden we de moed erin? En wat zijn de valkuilen voor innovatieve bedrijven?

Tijdens Eemsdeltavisie 2021 gaan we in gesprek met onder meer innovators, wetenschappers en experts uit de industrie.

Eemsdeltavisie is het eerste officiële evenement in het Chemport Innovation Center. Ook organiseren we tijdens het evenement de verkiezing van de Northern Enlightenment 2021 en trappen we de Hydrogen Trail Europe af. Kijk voor het volledige programma en aanmelden op: www.eemsdeltavisie2021.nl www.industrielinqs.nl

09 | 2021

Naamloos-2 1

O_Eemsdeltavisie.indd 33

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:51

34

PROJECTEN

GROOT ONDERHOUD Wie: Chemours Wat: onderhoudsstop Waar: Dordrecht Wanneer: najaar 2021

Chemours heeft in het najaar van 2021 een onderhoudsstop. Tijdens de stop worden ook aansluitpunten gemonteerd voor nog te bouwen opslagtanks die vuile lucht opvangen mocht de verbrandingsoven uitvallen. Chemours wil tegen 2024 de uitstoot van fluorstoffen met tachtig procent hebben teruggedrongen.

Wie: Yara Wat: groot onderhoud Waar: Sluiskil Wanneer: 2022

Yara neemt in 2022 ammoniakfabriek C uit bedrijf voor een grote onderhoudsstop. Het doel is om zowel de efficiëntie als het veiligheidsniveau te verhogen en er wordt gekeken naar verdere automatisering van de fabriek.

VERVANGING, RENOVATIE EN SLOOP

www.industrielinqs.nl

Wie: AVR Wat: vervanging turbine Waar: Rozenburg Wanneer: eerste kwartaal 2022

AVR Rozenburg vervangt een bijna vijftig jaar oude turbine door een nieuwe tegendrukturbine van Siemens. Deze kan op volle kracht 22 megawatt elektriciteit leveren. Tegelijkertijd blijft hij ook goed draaien bij 5 megawatt, terwijl er efficiënt lagedrukstoom wordt gemaakt. Het project moet in het eerste kwartaal van 2022 zijn afgerond.

Wie: Dunea Wat: modernisering productielocatie Waar: Katwijk Wanneer: tot en met 2025

De procesautomatisering van productielocatie Katwijk wordt vervangen door volautomatische procesvoering enworden elektrotechnische installaties aangepast. BAM Industrie is in december 2018 begonnen met de vernieuwing van de energievoorziening van het drinkwaterpompstation.

Dunea wil de middenspanning distributie en noodstroomvoorziening herinrichten.

NIEUW PROJECT Wie: Engie Wat: upgrade Maximacentrale Waar: Lelystad Wanneer: 2023

Engie bereidt een grote upgrade voor van de Maximacentrale in Lelystad. Een van de twee units krijgt nieuwe materialen, koelsystemen en een nieuw softwarepakket. Dit moet ervoor zorgen dat deze hogere temperaturen kan verdragen. Het rendement neemt daarmee toe tot boven de zestig procent en bovendien wordt bijstook van waterstof mogelijk.

Wie: EPZ Wat: ontmanteling kolencentrale Waar: Borssele Wanneer: tot en met 2022

EPZ ontmantelt de kolencentrale in Borssele. De centrale is in 1987 in gebruik genomen en sinds 2000 wordt er ook biomassa meegestookt. Vóór de sloop is de installatie zoveel mogelijk gereinigd. Volgens de planning worden de ontmanteling en bodemsanering eind 2022 afgerond.

Wie: TenneT Wat: grote vervangingsopgave Waar: Nederland Wanneer: tot 1 januari 2032

TenneT gaat met negen partners 360 hoogspanningsstations aanpassen, vernieuwen of uitbreiden. De stations van 110kV en 150kV moeten in veel gevallen volledig worden vervangen.

Ze zijn soms vijftig jaar of langer in bedrijf en aan het eind van hun technische levensduur.

Wie: Vattenfall Wat: ontmanteling Hemweg 8 Waar: Amsterdam Wanneer: vanaf 2020

Vattenfall heeft zijn kolencentrale aan de Hemweg in Amsterdam eind december 2019 gesloten.

Het ontmantelingstraject van Hemweg 8 is begonnen in 2020. Het terrein wordt een plek voor productie, doorvoer en tijdelijke opslag van fossielvrije elektriciteit en warmte.

Wie: Waterschap Brabantse Delta Wat: renoveren afvalwaterpersleiding Waar: Noord-Brabant en Zeeland Wanneer: start medio 2019

De afvalwaterpersleiding transporteert afvalwater van industrieterrein Moerdijk en 35 dorpen en steden naar de RWZI in Bath. In 2019 is de renovatie van persstations bij Roosendaal, Bergen op Zoom en Bath gestart. Ook wordt de leiding over 3,5 kilometer verdubbeld. De extra leiding is in 2020 in bedrijf en de gerenoveerde persstations in 2023.

Wie: Wintershall Noordzee Wat: ontmanteling platforms Waar: offshore Wanneer: 2022

Wintershall Noordzee begint met een grootschalig ontmantelingsprogramma in de Noordzee.

Het bedrijf sluit 24 putten in zowel Nederlandse als Duitse wateren. Daarnaast verwijdert het bedrijf twee productieplatforms (Q4-A en Q4-B) en twee onderzeese installaties (P9-A en P9-B).

De aanbesteding voor het eerste deel van het programma is gegund aan Swift Drilling.

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

G_Projecten 09-2021.indd 34

09 | 2021

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:52

PROJECTEN 35

GROEN EN BIO Wie: o.a. Alco Bio Fuel Wat: recovery unit CO2 Waar: Gent Wanneer: voorjaar 2022

Bioraffinaderij Alco Bio Fuel (ABF), industriële gasleverancier Messer Benelux en IJsfabriek Strombeek investeren tien miljoen euro in een ‘recovery unit’ voor koolstofdioxide. Het gaat om een tweede unit bij Alco Bio Fuel in Gent. De installatie recupereert en zuivert CO2-gas uit de processtroom en zet het om in vloeistof. In het voorjaar van 2022 moet de unit operationeel zijn.

Wie: ArcelorMittal Wat: bio-ethanol uit afvalgassen Waar: Gent Wanneer: 2022

ArcelorMittal investeert via dochteronderneming C-Shift 120 miljoen euro in het project Steelanol om tien procent van de afvalgassen van het staalbedrijf om te zetten in bio-ethanol.

C-Shift maakt gebruik van een nieuwe technologie waarbij bacteriën CO-rijk gas vergisten tot ethanol en kan straks zo’n 80 miljoen liter bio-ethanol per jaar produceren.

NIEUW PROJECT Wie: BioBTX Wat: aromaten uit afvalplastic Waar: Delfzijl Wanneer: 2027

BioBTX bouwt in Delfzijl een fabriek die 50.000 ton plastic afval gaat omzetten in de grondstoffen benzeen, tolueen en xyleen. De bouw van de fabriek gaat in twee fasen, waarbij de eerste fase al in 2024 klaar moet zijn. De fabriek vergt een investering van tachtig miljoen euro.

Wie: Cargill Wat: biodieselfabriek Waar: Gent Wanneer: juni 2022

Cargill investeert 150 miljoen euro in een nieuwe biodieselfabriek in Gent. Deze krijgt een productiecapaciteit van 115.000 ton biodiesel per jaar en kan rioolslib, reststoffen uit de industrie en allerlei andere grondstoffen verwerken tot biodiesel. In juni 2022 moet de fabriek klaar zijn.

Wie: DBG BioEnergy Wat: bio-LNG uit afval Waar: Moerdijk Wanneer: eind 2022

DBG BioEnergy wil in Moerdijk haar eerste fabriek bouwen. Deze gaat industrieel afval dat anders wordt verbrand, omzetten in biogas en organische kunstmest. De fabriek krijgt een capaciteit van drieduizend kubieke meter biogas per uur, dat vervolgens met een installatie van Nordsol wordt omgezet in bio-LNG. Het gaat om 15 kiloton bio-LNG per jaar.

Wie: Gidara Energy Wat: methanol uit afval Waar: Amsterdam Wanneer: begin 2024

Gidara Energy bouwt in de haven van Amsterdam een fabriek die niet-recyclebaar afval omzet in syngas en vervolgens in methanol. De fabriek krijgt een capaciteit van ongeveer 87,5 kiloton methanol. De verwachting is dat deze begin 2024 operationeel is. Het project vergt een investering van 250 miljoen euro.

Wie: IST Green Chemicals Wat: bio-ethanol uit suikerbieten Waar: Axelse Vlakte Wanneer: begin 2024

IST Green Chemicals gaat op de Axelse Vlakte in Zeeland een nieuwe fabriek bouwen die bioethanol uit suikerbieten maakt. Niet via een tussenstap met suiker, maar rechtstreeks, dankzij de Betaprocess-technologie. Deze brengt de cellen van de suikerbiet via vacuümextrusie tot explosie, waardoor de suikers direct bloot komen te liggen.

Wie: o.a. Inovyn Wat: pilot met CO2/methanol Waar: Antwerpen Wanneer: eind 2022

Engie, Fluxys, Indaver, Inovyn, Oiltanking, Port of Antwerp en de Vlaamse Milieuholding gaan duurzame methanol produceren in de Antwerpse haven. Bij Inovyn komt een pilotinstallatie die afgevangen CO2 en waterstof, gemaakt met groene energie, omzet in methanol. Eind 2022 is de fabriek operationeel en produceert ongeveer achtduizend ton duurzame methanol per jaar.

Wie: Neste Wat: aanpassingen voor productie SAF Waar: Rotterdam Wanneer: tweede helft 2023

Neste investeert 190 miljoen euro in haar productiecapaciteit in Rotterdam om de productie van duurzame vliegtuigbrandstof (SAF) mogelijk te maken. Momenteel produceert de raffinaderij voornamelijk duurzame diesel. Dankzij aanpassingen aan de raffinaderij kan Neste straks 500.000 ton SAF per jaar produceren.

Wie: o.a. Paques Wat: proeffabriek voor PHBV Waar: Dordrecht Wanneer: eind 2021

Vijf waterschappen, Stowa, Paques en HVC gaan in Dordrecht een proeffabriek bouwen om PHBV te produceren. Dit is een volledig afbreekbaar en duurzaam bioplastic, gemaakt uit organische afvalstromen zoals zuiveringsslib, industrieel afvalwater en voedselresten. De proeffabriek komt bij de slibverwerkingsinstallatie van HVC in Dordrecht te staan.

www.industrielinqs.nl

09 | 2021

Naamloos-2 1

G_Projecten 09-2021.indd 35

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:52

36

www.industrielinqs.nl

PROJECTEN

Wie: Photanol en Nouryon Wat: organische zuren uit CO2 Waar: Delfzijl Wanneer: 2024

In een demofabriek van Photanol en Nouryon in Delfzijl zetten bacteriën CO2 om in organische zuren. De twee partijen willen de fabriek in 2023 gaan opschalen naar 30.000 ton. Deze commerciële fabriek moet vervolgens in 2024 in productie gaan.

Wie: Relement Wat: aromaten uit biomassa Waar: Bergen op Zoom Wanneer: onbekend

Relement, een spin-off van TNO, vestigt zich op de Green Chemistry Campus. Het bedrijf gaat op commerciële schaal bio-aromaten uit biomassaresiduen produceren voor toepassing in onder meer smeermiddelen en coatings. Een van de eerste bio-aromaten die Relement op de markt brengt, is een alternatief voor ftaalzuuranhydride in alkydverf.

Wie: S4 GroNext Wat: waste-to-plastics fabriek Waar: Eemshaven Wanneer: medio 2021

S4 GroNext bouwt een fabriek in de Eemshaven waarin plastic afval dat niet recyclebaar is, wordt omgezet in gas. Dit kan vervolgens in de chemische industrie worden gebruikt als duurzame grondstof.

Wie: SCW Systems/Gasunie Wat: groen gas uit organische reststromen Waar: Delfzijl Wanneer: 2023

SCW Systems bouwt samen met partner Gasunie een fabriek in Delfzijl die jaarlijks 150 tot 200 miljoen kubieke meter groen gas produceert uit (natte) organische reststromen. Met de bouw van de fabriek is een investering gemoeid van 150 tot 200 miljoen euro. Naast groen gas wordt ook groene waterstof geproduceerd.

Wie: Shell Wat: demofabriek voor CO2-afvang Waar: Moerdijk Wanneer: 2024

Shell heeft een nieuwe technologie ontwikkeld om CO2 uit rookgassen af te vangen en bouwt daarvoor een demonstratiefabriek op het terrein van energiecentrale BMC Moerdijk. Deze gaat in de loop van 2024 zo’n 150 ton CO2 per dag afvangen. Bilfinger is engineering en projectpartner in het demonstratieproject, dat TulipGreenCO2 heet.

NIEUW PROJECT Wie: Shell Wat: biobrandstoffen uit (afval)olie Waar: Pernis Wanneer: 2024

Shell bouwt een fabriek die biobrandstoffen gaat maken van biologische (afval)olie. De fabriek krijgt een capaciteit van 820.000 ton biobrandstoffen per jaar. Naast de fabriek komt een pretreatment unit (PTU) met een capaciteit van ongeveer 1.100 kiloton voorbehandelde olie per jaar.

Ook komen er nieuwe tanks op de site in Pernis.

NIEUW PROJECT Wie: Shell en BlueAlp Wat: pyrolyse-olie uit afvalplastic Waar: Nederland Wanneer: 2023

Een joint venture van Shell en BlueAlp bouwt twee installaties in Nederland, die dertig kiloton moeilijk te recyclen plastic gaan omzetten in pyrolyse-olie. De installaties moeten in 2023 operationeel zijn en leveren alle pyrolyse-olie als grondstof aan de krakers van Shell in Moerdijk en Duitsland.

Wie: SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol Wat: fabriek duurzame vliegtuigbrandstof Waar: Delfzijl Wanneer: 2022

SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol bouwen Europa’s eerste fabriek voor duurzame vliegtuigbrandstof in Delfzijl. Nouryon en Gasunie bestuderen daarvoor een uitbreiding van een geplande groene waterstofeenheid. Het plan is om groene waterstof te combineren met afval- en reststromen om 100.000 ton duurzame vliegtuigbrandstof en 15.000 ton bioLPG per jaar te produceren.

Wie: Synkero Wat: fabriek duurzame kerosine Waar: Amsterdam Wanneer: 2027

Start-up Synkero wil in de Amsterdamse haven een fabriek bouwen voor de productie van 50.000 ton duurzame kerosine. Grondstof is CO2 dat wordt afgevangen in de industrie of direct uit de lucht. Dit wordt samen met groene waterstof omgezet in synthetisch kerosine. De planning is dat de fabriek in 2027 draait.

Wie: o.a. Twence Wat: pilot met CO2/mierenzuur Waar: Hengelo Wanneer: 2021

Twence, Coval Energy, TNO en de TU Delft bouwen een pilot-installatie voor de productie van mierenzuur. De installatie wordt in eerste instantie gevoed met CO2 uit de bestaande natriumbicarbonaatinstallatie. Coval Energy ontwikkelt technologie. Mierenzuur heeft de potentie om als groene grondstof fossiele grondstoffen te vervangen.

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

G_Projecten 09-2021.indd 36

09 | 2021

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:52

PROJECTEN 37

Wie: Waternet Wat: groengasinstallatie Waar: Amsterdam Wanneer: tweede kwartaal 2021

Waternet bouwt in opdracht van Waterschap Amstel, Gooi en Vecht een groengasinstallatie op het terrein van de rioolwaterzuivering in het westelijk havengebied van Amsterdam. De groengasinstallatie haalt CO2 uit biogas dat ontstaat bij het vergisten van slib. Door stikstof toe te voegen, krijg je groengas, met dezelfde calorische waarde als aardgas. De installatie maakt van ongeveer 14,7 miljoen m3 biogas zo’n 9,7 miljoen m3 groengas en 5,7 miljoen m3 bruikbaar CO2.

Wie: Zenid Wat: demofabriek duurzame kerosine Waar: Rotterdam Wanneer: onbekend

Zenid, een initiatief van Rotterdam The Hague Airport, Climeworks, SkyNRG en Rotterdam The Hague Innovation Airport, wil in Rotterdam een demonstratiefabriek voor duurzame kerosine bouwen. Met afgevangen CO2 uit de lucht als grondstof. Uniper is bij het project betrokken voor de engineering en gaat de fabriek opereren.

UTILITIES Wie: Air Liquide Wat: luchtscheidingseenheid Waar: Moerdijk Wanneer: 2022

Air Liquide investeert 125 miljoen euro in een luchtscheidingseenheid voor de productie van zuurstof. In 2022 moet de fabriek in Moerdijk operationeel zijn. Bijzonder is dat het bedrijf de unit combineert met een energieopslagsysteem. De unit kan straks maximaal 2.200 ton zuurstof per dag maken.

Wie: Air Products Wat: drie luchtscheidingsinstallaties Waar: Zuidbroek Wanneer: oktober 2021

Air Products bouwt drie luchtscheidingsinstallaties voor een nieuwe stikstofinstallatie van Gasunie in Zuidbroek, Groningen. De stikstof maakt geïmporteerd aardgas geschikt voor Nederlands gebruik. De fabrieken produceren 180.000 kubieke meter stikstof per uur zodra ze in oktober 2021 operationeel zijn.

Wie: Avaio en Aecom Wat: ontziltingsinstallatie Waar: Antwerpen Wanneer: 2024

Avaio en Aecom bouwen samen een ontziltingsinstallatie op het terrein van Covestro in de haven van Antwerpen. Deze pompt vanaf begin 2024 brak dokwater op en zet dit om in hoogwaardig proceswater voor de chemiesector. Avaio verwacht medio 2022 te kunnen beginnen met de bouw van de installatie. Die zou twee jaar later, in 2024, operationeel moeten zijn.

Wie: Chemours Wat: zuiveringsinstallatie afvalwater Waar: Dordrecht Wanneer: medio 2022

Chemours wil een nieuwe zuiveringsinstallatie bouwen die onder andere gefluorineerde stoffen uit het afvalwater haalt. Dat gebeurt nu met een tijdelijke mobiele unit. De chemisch-fysische zuiveringsinstallatie gaat gemiddeld zestig kubieke meter afvalwater per uur verwerken, met een maximale capaciteit van 120 kubieke meter per uur.

Wie: D-CRBN Wat: pilot CO/O2 uit CO2 Waar: Antwerpen Wanneer: 2029

Start-up D-CRBN wil een pilot doen met een plasmareactor. Deze gaat per jaar 30.000 ton CO2 omzetten in CO en O2. De reactor is goed schaalbaar en de start-up hoopt dan ook in 2029 een miljoen ton per jaar te kunnen omzetten. Het project vergt een investering van 150 miljoen euro.

Wie: Evides Industriewater Wat: demiwaterinstallatie Waar: Antwerpen Wanneer: voorjaar 2022

Evides Industriewater bouwt een slimme demiwaterinstallatie op de site van BASF in Antwerpen.

De installatie gebruikt verschillende waterstromen uit de productie van BASF en zet restwarmte uit condensaat in voor verduurzaming van de zuivering. Dit resulteert in efficiënter watergebruik en een lagere energie- en chemicaliënverbruik.

Wie: Gasunie Transport Services Wat: uitbreiding stikstofinstallatie Waar: Zuidbroek Wanneer: 2022

Gasunie Transport Services wil de stikstofinstallatie in Zuidbroek uitbreiden. Het project omvat ook een mengstation inclusief vier kilometer nieuwe leiding, en aansluitleidingen op bestaande gasleidingen en een stikstofleiding die is verbonden met de bestaande stikstofcaverne in Heiligerlee.

Wie: Stercore Wat: mestvergassingsinstallatie Waar: Emmen Wanneer: 2022

Stercore heeft groen licht gekregen voor de bouw van een innovatieve mestvergassingsinstallatie in Emmen. De fabriek draait straks voornamelijk op duurzaam opgewekte elektrische energie en zet mest en digestaat uit co-vergisters om in groen gas en bio based carbon.

www.industrielinqs.nl

09 | 2021

Naamloos-2 1

G_Projecten 09-2021.indd 37

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:52

u in]

[Schrijf n

CHEMPORT INNOVATION CENTER FARMSUM

1

4 NOVEMBER

Eemsdeltavisie 2021 - Truth or dare Transitie vraagt om eerlijke mogelijkheden, maar ook om veel durf. Neem de chemische industrie. Chemici worden opgeleid om risicomijdend te zijn. Alles moet zo veilig en efficiënt mogelijk. Experimenteren staat daar al gauw haaks op. Hoe rijmt de dagelijkse praktijk met de huidige noodzaak om te innoveren?

En eerlijk is eerlijk. Veel hoopgevende innovaties sterven een vroegtijdige dood. Briljante mislukkingen te over. Hoe houden we de moed erin?

En wat zijn de valkuilen voor innovatieve bedrijven?

Tijdens Eemsdeltavisie 2021 gaan we in gesprek met onder meer innovators, wetenschappers en experts uit de industrie.

Eemsdeltavisie is het eerste officiële evenement in het Chemport Innovation Center. Ook organiseren we tijdens het evenement de verkiezing van de Northern Enlightenment 2021 en trappen we de Hydrogen Travel Europe af.

Initiatiefnemers:

REFLEX BLUE C= 100 M= 90 Y= 0 K= 0

PMS 355 C= 94 M= 0 Y= 100 K= 0

Eventpartners:

www.eemsdeltavisie2021.nl Advertenties.indd 38

05-10-2021 16:41

PROJECTEN 39

Wie: Tessenderlo Group Wat: gascentrale Waar: Tessenderlo Wanneer: eind 2025

Tessenderlo Group wil een tweede gascentrale bouwen in Tessenderlo. Als alles volgens plan verloopt, zou de nieuwe 900 MW energiecentrale per 1 november 2025 operationeel moeten zijn.

Het bedrijf heeft al een gasgestookte 425 MW STEG-centrale in Tessenderlo.

Wie: Twence Wat: mestverwaardingsinstallatie Waar: Zenderen Wanneer: mei 2022

Twence bouwt een mestverwaardingsinstallatie in Zenderen. Met deze installatie kan 250.000 ton mest worden verwerkt. Hiermee wordt groen gas voor drieduizend huishoudens geproduceerd en worden schaarse grondstoffen teruggewonnen. Naar verwachting zal de installatie in mei 2022 operationeel zijn.

Wie: Vattenfall, Gasunie en Equinor Wat: innovatieproject waterstof Waar: Eemshaven Wanneer: 2023

Vattenfall, Gasunie en het Noorse Equinor werken samen om waterstof in te zetten als brandstof voor de Magnum-centrale in de Groninger Eemshaven. Zij hebben een innovatieproject opgestart om vanaf 2023 een van de drie units van de centrale over te schakelen op waterstof.

Wie: VTTI Wat: biogas uit organisch afval Waar: Tilburg Wanneer: derde kwartaal 2023

Tankopslagbedrijf VTTI neemt het bio-energieproject van Re-N Technology over. In 2023 wil het bedrijf een biogasinstallatie hebben gebouwd. Deze verwerkt organisch afval en nevenstromen met een anaeroob vergistingsproces. De installatie krijgt een capaciteit van 17 megawatt en genereert onder meer 23 miljoen kubieke meter biogas per jaar.

WIND EN ZON Wie: CrossWind Wat: windpark Hollandse Kust (noord) Waar: Noordzee Wanneer: 2023

CrossWind (joint venture van Shell en Eneco) bouwt het windpark Hollandse Kust (noord), 18,5 kilometer uit de Nederlandse kust bij Egmond aan Zee. Het windpark krijgt een vermogen van 759 megawatt en levert minstens 3.300 gigawatt uur per jaar. Het park omvat ook de toepassing van technologische demonstraties, zoals accu-opslag voor de korte termijn, turbines om onderlinge negatieve ‘windschaduw’-effecten te beperken en groene waterstof gemaakt door elektrolyse.

Wie: PowerField Wat: zonnepark Leek Waar: Leek Wanneer: 2022

PowerField bouwt op ongeveer 21 hectare ter hoogte van Leek en Tolbert het zonnepark Leek.

Er wordt 33 MW aan zonnepanelen geïnstalleerd met een jaarlijkse productie van ongeveer 31,2 GWh. Dit staat gelijk aan het verbruik van 9.900 gemiddelde Nederlandse huishoudens.

Wie: Shell Wat: zonnepark Sas van Gent-Zuid Waar: Sas van Gent Wanneer: november 2021

Shell bouwt in Sas van Gent een zonnepark op de vloeivelden van het voormalige CSM-terrein.

Het gaat om ruim 55.000 panelen met een totale capaciteit van 30 megawatt. Het zonnepark is naar verwachting in november 2021 klaar. Shell nam het project, oorspronkelijk gestart door SolarEnergyWorks, in 2020 over.

NIEUW PROJECT Wie: Shell Wat: energiepark Pottendijk Waar: Emmen Wanneer: 2023

Shell ontwikkelt in Drenthe het Energiepark Pottendijk. Vlakbij Emmen gaan 14 windturbines (vermogen 50 MW) en negentigduizend zonnepanelen (50 MW) samen stroom opwekken. Shell rekent op een jaarlijkse productie van 170 GWh. Eind 2022 moet volgens planning het windpark in bedrijf gaan, het zonnepark volgt begin 2023.

Wie: Statkraft Wat: zonneweide Blaakweg Waar: Harskamp Wanneer: 2022

Statkraft ontwikkelt in Harskamp (gemeente Ede) de zonneweide Blaakweg. Het gebied beslaat zo’n tien hectare, waarvan zeven hectare door panelen wordt bedekt. Dat levert een jaarlijkse productie van 10 GWh op.

Wie: Vattenfall en BASF Wat: windpark Hollandse kust Zuid Waar: Noordzee Wanneer: 2023

Windpark Hollandse Kust Zuid bestaat uit 140 windturbines die ruim 6 TWh groene stroom per jaar kunnen produceren. Het is het eerste en grootste windpark op zee dat zonder subsidie wordt gebouwd. Het windpark komt tussen 18 en 36 kilometer voor de kust van Nederland tussen Den Haag en Zandvoort te liggen.

www.industrielinqs.nl

09 | 2021

Naamloos-2 1

G_Projecten 09-2021.indd 39

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:52

40

PROJECTEN

ELEKTRIFICATIE NIEUW PROJECT Wie: ArcelorMittal Wat: DRI-installatie en twee ovens Waar: Gent Wanneer: 2027

ArcelorMittal investeert 1,1 miljard euro in de bouw van een installatie voor direct gereduceerd ijzer in Gent. Deze DRI-installatie gebruikt aardgas en uiteindelijk mogelijk waterstof (in plaats van steenkool) om ijzererts te reduceren en krijgt een capaciteit van 2,5 miljoen ton. Ook bouwt het bedrijf twee elektrische ovens om het gereduceerde ijzer te smelten. ArcelorMittal wil de installatie tussen 2025 en 2027 opstarten.

Wie: Coolbrook Wat: testreactor naftakraker Waar: Geleen Wanneer: eerste helft 2021

Het Finse Coolbrook investeert twaalf miljoen euro in een zogeheten RDR-eReactor. Dit is een elektrische oplossing voor het verwarmen van de ovens in naftakrakers. De testreactor wordt op de Brightlands Chemelot Campus gebouwd en moet met een capaciteit van vijfhonderd kilo grondstoffen per uur produceren.

NIEUW PROJECT Wie: Tata Steel Wat: DRI-installatie Waar: IJmuiden Wanneer: onbekend

Tata Steel Nederland kiest voor de productie van groen staal via de waterstof route, dus via de direct reduced iron (DRI) technologie. Dit is een technologie waarmee ijzer wordt gemaakt op basis van aardgas of op termijn waterstof, in combinatie met een of meer elektrische vlamboogovens.

ELEKTROLYSE

www.industrielinqs.nl

Wie: Tien private en publieke partners Wat: North-C-Methanol project Waar: Rodenhuize Wanneer: 2024

Tien private en publieke partners investeren 140 miljoen euro in het North-C-Methanol project.

Dit project omvat een elektrolyzer van 65 megawatt die water met windenergie omzet in groene waterstof en een methanolfabriek die deze waterstof gebruikt om afgevangen CO2 van lokale industriële spelers om te zetten naar groene methanol. De partners voorzien trapsgewijs een opschaling naar 600 MW in 2030.

Wie: Bedrijven en overheden Wat: pilot groene waterstof Waar: Vlissingen-Oost Wanneer: 2025

Zeeuwse en Vlaamse bedrijven en overheden willen in 2030 een grote groene waterstoffabriek in bedrijf hebben. De fabriek moet een capaciteit krijgen van één gigawatt. en komt waarschijnlijk in Vlissingen-Oost te staan. Eerste stap is echter de bouw van een proeffabriek met een investering van honderd miljoen euro. Die moet er in 2025 zijn.

Wie: CEA, Paul Wurth, Engie, Sunfire, Neste Wat: pilot Multiplhy Waar: Rotterdam Wanneer: begin 2023

Het project Multiplhy integreert een hoge-temperatuur elektrolyzer met het bioraffinageproces van Neste in Rotterdam. De elektrolyzer produceert groene waterstof voor de productie van biobrandstoffen. Het gaat om ‘s werelds eerste multi-megawatt hoge-temperatuur elektrolyzer voor waterstofproductie. De elektrolyzer krijgt een nominaal vermogen van 2,6 megawatt.

Wie: Gasunie en Nouryon Wat: waterstofproject Djewels Waar: Eemshaven Wanneer: Onbekend

Een consortium van Nouryon, Gasunie en vier partners ontvangt elf miljoen Europese subsidie voor het groene waterstofproject Djewels. De partners installeren een twintig megawatt elektrolyzer in Delfzijl voor de productie van waterstof als basis voor groene methanol. Het project krijgt ook vijf miljoen euro subsidie van het Waddenfonds.

Wie: PosHydon-consortium Wat: pilot waterstof uit wind Waar: offshore Wanneer: 2022

Een consortium van onder andere TNO, Neptune Energy, DEME en NEL doet een waterstofpilot op het Q13a-A platform van Neptune Energy, dertien kilometer voor de kust van Scheveningen.

De pilot heet PosHYdon en gaat zeewater opwerken tot demiwater waarna een 1,25 MW elektrolyzer, gevoed door windstroom, dit omzet in maximaal 500 kilo groene waterstof per dag.

Wie: VoltH2 Wat: groene waterstoffabriek Waar: Vlissingen Wanneer: onbekend

VoltH2 bouwt een groene waterstoffabriek in Vlissingen. Het gaat om een 25 MW elektrolyseeenheid die jaarlijks tot 3.600 ton groene waterstof kan produceren. Sweco ontwerp de installatie zo dat deze kan worden uitgebreid naar 100 MW. De investering voor de eerste fase is begroot op 35 miljoen euro. De jaren erna kan die bij uitbreiding oplopen tot 100 miljoen euro.

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

G_Projecten 09-2021.indd 40

09 | 2021

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:52

PROJECTEN 41

Wie: VoltH2 en Virya Energy Wat: groene waterstoffabriek Waar:Terneuzen Wanneer: tweede helft 2023

VoltH2 Terneuzen en Virya Energy bereiden een groene waterstoffabriek op industriepark Axelse Vlakte in Terneuzen voor. Het gaat om een 25 MW elektrolyse-eenheid. De fabriek zal jaarlijks tot 3.600 ton groene waterstof produceren. Eventueel kan de productie later worden verdubbeld of verdrievoudigd. De investering is voor de eerste fase is begroot op 35 tot 40 miljoen euro.

INFRA Wie: Fluxys Wat: uitbreiding hervergassing LNG Waar: Zeebrugge Wanneer: tot begin 2026

Fluxys LNG gaat op de LNG-terminal in Zeebrugge zes miljoen ton extra hervergassingscapaciteit per jaar aanbieden, en daarvoor is bijkomende infrastructuur nodig. De extra capaciteit wordt in twee stappen aangeboden. Vanaf begin 2024 gaat het om in totaal 4,7 miljoen ton per jaar, en vanaf begin 2026 moet de volledige 6 miljoen ton per jaar beschikbaar zijn.

Wie: Gasunie Wat: opslag groene waterstof Waar: Zuidwending Wanneer: 2026

Gasunie bereidt de opslag van groene waterstof in zoutcavernes voor bij Zuidwending. Het bedrijf slaat in Zuidwending al aardgas op in zes zoutcavernes en onderzoekt wat er nodig is om vier zoutholtes in te richten voor groene waterstof. De eerste opslag kan in 2026 worden gevuld.

Daarvoor moet de bouw in 2023 of 2024 beginnen.

Wie: Gasunie Wat: hydrogen backbone Waar: Nederland Wanneer: 2027

Gasunie investeert 1,5 miljard euro in een nationaal transportnet voor waterstof. Dit net sluit grote industriële clusters aan op installaties waar straks blauwe of groene waterstof wordt gemaakt. Het bedrijf zet voor dit net bestaande gasleidingen in, die vrijkomen door de dalende aardgasvraag. De backbone kan er al in 2027 liggen.

NIEUW PROJECT Wie: Gasunie en North Sea Port Wat: regionaal transportnetwerk waterstof Waar: Zeeland Wanneer: eind 2025

Gasunie en North Sea Port ontwikkelen een regionaal transportnetwerk voor waterstof in Zeeland. Het Hydrogen Delta Network NL wordt een open netwerk dat in 2027 wordt verbonden met de landelijke waterstofinfrastructuur die Gasunie in Nederland ontwikkelt. Begin 2022 wordt de route voor het regionale waterstofnetwerk bepaald.

Wie: North Water Wat: transportleiding voor industriewater Waar: Delfzijl - Appingedam Wanneer: onbekend

North Water wil een transportleiding voor industriewater realiseren tussen Delfzijl en Appingedam. Door deze vervolgens aan te sluiten op de industriewaterleiding GarmerwoldeEemshaven wordt het mogelijk om industriewater op basis van oppervlaktewater te leveren aan de regio Delfzijl.

Wie: o.a. Shell Wat: restwarmte Shell Pernis Waar: Rotterdam Wanneer: onbekend

Shell, Warmtebedrijf Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam gaan restwarmte, die vrijkomt bij de raffinaderij van Shell Pernis, leveren aan de regio Rotterdam. Het project moet energie leveren om in de warmtebehoefte van 16.000 huishoudens te kunnen voorzien. Met het project is een totale investering van ongeveer 16 miljoen euro gemoeid.

RECYCLING Wie: Asbetter Acids Wat: verwerken asbestplaten Waar: Rotterdam Wanneer: 2024

Asbetter Acids bouwt een demonstratiefabriek die 60.000 ton asbestplaten gaat verwerken en tegelijkertijd 170.000 ton industriële restzuren neutraliseren. Het ontwerp voor de fabriek moet in september 2022 gereed zijn. Daarna volgt de aanbesteding voor de bouw van de fabriek. Het project vergt een investering van 60 tot 70 miljoen euro.

Wie: o.a. Bek & Verburg Wat: pilot met recycling visnetten Waar: Eemshaven Wanneer: onbekend

Bek & Verburg, Groningen Seaports en Impact Recycling zetten samen een pilotproject op om oude visnetten te recyclen. Ze onderzoeken of kunststof visnetten vanuit heel Nederland in Eemshaven kunnen worden gescheiden in PP en PE, beide met een zuiverheid van 98 procent. Na de proefperiode kan de installatie mogelijk tot twee ton visnetvezels per uur recyclen.

Wie: Black Bear Carbon Wat: pyrolyse autobanden Waar: Geleen Wanneer: onbekend

Black Bear Carbon gaat op Chemelot twee identieke productielijnen bouwen die rubbergranulaat van oude vrachtwagen- en autobanden langzaam pyrolyseren tot carbon black, pyrolyse-olie en -gas. De lijnen krijgen elk een capaciteit van 2.300 kilo granulaat per uur en kunnen samen 40.000 ton per jaar verwerken. www.industrielinqs.nl

09 | 2021

Naamloos-2 1

G_Projecten 09-2021.indd 41

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:52

42

PROJECTEN

Wie: Circular Recycling Company Wat: recycling composiet Waar: Rotterdam Wanneer: onbekend

Circular Recycling Company gaat op Maasvlakte II vezel versterkt thermohardend composiet recyclen. Denk daarbij aan turbinebladen van windmolens, boten en interieurs van treinen. De fabriek gaat zowel technieken voor mechanische als chemische recycling combineren.

Wie: CFK Recycling Wat: pyrolyse aramidevezels Waar: Delfzijl Wanneer: onbekend

Het Duitse CFK Recycling wil met Teijin Aramid een pilot opzetten voor het recyclen van koolstofvezels door middel van pyrolyse. Het gaat om een pilot op kleine schaal voor de recycling van aramide. De insteek is vooral om te kijken wat er met het gerecyclede product mogelijk is.

Wie: Indaver Wat: demo-installatie Waar: Antwerpen Wanneer: medio 2021

Afvalbeheerder Indaver bouwt een demo-installatie voor het recyclen van vijftienduizend ton end-of-life plastics per jaar. De installatie zet gemengde polyolefines om in basisproducten als nafta en wax. Polystyrenen worden afgebroken tot monomeren die opnieuw als grondstof zijn te gebruiken. De installatie krijgt een capaciteit van twee ton per uur.

Wie: Itero Wat: demofabriek Waar: Sittard-Geleen Wanneer: 2023

Het Britse Itero bouwt op de Brightlands Chemelot Campus een demonstratiefabriek voor het omzetten van moeilijk te recyclen plastic afval in een grondstof voor nieuwe plastics. De unit krijgt een capaciteit van 27.000 ton gemengd plastic afval per jaar. Voor toekomstige fabrieken kunnen meerdere modules naast elkaar worden gezet worden. Investering: 25 miljoen euro.

Wie: PolyStyreneLoop Wat: demofabriek Waar: Terneuzen Wanneer: eind tweede kwartaal 2021

PolyStyreneLoop wil naast chemiebedrijf ICL-IP in Terneuzen een demofabriek bouwen, die broomhoudend polystyreenafval recyclet. De bouw is begin 2019 gestart. Het proces levert schone polystyreen op die direct kan worden hergebruikt. De demofabriek kan drieduizend ton gerecycled polystyreen per jaar produceren.

Wie: Sabic en Plastic Energy Wat: chemische recycling plastic Waar: Geleen Wanneer: tweede helft 2022

Sabic en Plastic Energy bouwen binnen een 50/50 joint venture een fabriek die moeilijk recyclebare kunststoffen omzet in synthetische oliën. Deze Tacoil gaat als grondstof naar de installaties van Sabic op Chemelot. Die maakt er opnieuw polymeren van. De fabriek is de eerste installatie op commerciële schaal en krijgt een capaciteit van 15.000 ton Tacoil per jaar.

Wie: TES Wat: recycling lithium-ion batterijen Waar: Rotterdam Wanneer: 2022

TES gaat in de haven van Rotterdam batterijen van elektrische voertuigen recyclen. De fabriek moet eind 2022 volledig operationeel zijn en kan dan jaarlijks 10.000 ton materiaal verwerken.

Dit is gericht op het herwinnen van nikkel, kobalt en lithium als grondstof voor het maken van nieuwe batterijen.

Wie: Umincorp Wat: plastic recycling fabriek Waar: onbekend Wanneer: onbekend

Umincorp wil een tweede plastic recycling fabriek in Nederland bouwen. Het bedrijf heeft al een recyclingfabriek in Amsterdam en werkt bij de tweede samen met Bilfinger voor de engineering, procurement en constructie.

Wie: UPM Wat: bioraffinaderij Waar: Rotterdam Wanneer: onbekend

Het Finse UPM wil een geavanceerde bioraffinaderij met een capaciteit van 500.000 ton hooogwaardige hernieuwbare brandstoffen bouwen. Het bedrijf ziet Rotterdam als mogelijke plek voor de nieuwe raffinaderij, naast het Finse Kotka . Grondstof voor de raffinaderij zijn houtige biomassa en duurzaam vloeibaar afval en andere restgrondstoffen.

INDUSTRIE 4.0 Wie: BASF Wat: slimme proeffabriek Waar: Antwerpen Wanneer: begin 2023

www.industrielinqs.nl

BASF Antwerpen investeert 25 miljoen euro in een proeffabriek voor superabsorberende polymeren (SAP). Het nieuwe SAP Excellence Center wordt uitgerust met dataverwerkings­ systemen en sensortechnologie, die zorgen voor hogere productperformance en versnelling van de opschaling in de productie-installaties.

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

G_Projecten 09-2021.indd 42

09 | 2021

31-07-20 14:43

05-10-2021 16:52

Kleine Kleineinvesteringen investeringen

VOOR VOORGROTE GROTEOPLOSSINGEN OPLOSSINGEN UU zoekt een - tijdelijke - oplossing voor een waterzuivering, zoekt een - tijdelijke - oplossing voor een waterzuivering, waterhergebruik of of andere waterbehandeling?

EnEn u wilt waterhergebruik andere waterbehandeling? u wilt liever niet investeren? liever niet investeren?

Europa’s grootste verhuurvloot biedt u complete full-scale Europa’s grootste verhuurvloot biedt u complete full-scale installaties of of losse componenten, zoals zandfilters, installaties losse componenten, zoals zandfilters, actiefkoolfilters, striptorens, pompen, bufferbakken, actiefkoolfilters, striptorens, pompen, bufferbakken, lamellenbezinkers, flotatie, beluchtingen, ionenwisselaars, lamellenbezinkers, flotatie, beluchtingen, ionenwisselaars, omgekeerde osmose, ultrafiltratie enen MBR. omgekeerde osmose, ultrafiltratie MBR. Plug && Play opgeleverd, inclusief dede benodigde certificaten.

Plug Play opgeleverd, inclusief benodigde certificaten.

Bel of of mail Logisticon Verhuur voor een áltijd passende Bel mail Logisticon Verhuur voor een áltijd passende huurof of lease-oplossing. huurlease-oplossing.

Logisticon Water Treatment B.V. Logisticon Water Treatment B.V. Logisticon Verhuur B.V. Logisticon Verhuur B.V. Energieweg 2 2 Energieweg 2964 LELE Groot-Ammers, Nederland 2964 Groot-Ammers, Nederland

Omslag los Ilinqs 9-2021.indd 43

T T+31 (0)184 6060 8282 6060 +31 (0)184 E Ewater@logisticon.com water@logisticon.com WW www.logisticon.com www.logisticon.com

16:57 05-10-2021 16:55 05-10-2021 16:55

www.moxa.com

industrielinqs | 09 | 2021

Hoe beveilig je eenvoudig én betrouwbaar, je kritische industriële systemen tegen cyberbedreigingen?

Er zijn vele manieren om de cybersecurity te verbeteren. Vanuit de IT gedachte of vanuit de OT belangen. Waarom niet allebei? Onze Cybersecurity Appliance combineert IT en OT technologie als ware specialist, net als wij.

Waarom Moxa & MODELEC? • Detecteer en beperk cyberbedreigingen • Beveilig OT netwerken door geïntegreerde IT/OT technologie • Centraliseer beheer voor eenvoudige monitoring en het automatisch kunnen uitvoeren van updates • Industriële IPS/IDS met hardware bypass en Next Generation Firewall • Deep packet Inspection van industriële protocollen en Virtual Patching technologie • Ultra compact én uiterst betrouwbaar • Industriële netwerk experts

MODELEC Data-Industrie B.V. Tel. 0318 - 636 262 contact@modelec.nl

21_adv_A4_Moxa_CyberSecurity.indd 1 Omslag omslagbestand.indd los Ilinqs 9-2021.indd 1 44 ILINQS

21-01-21 09:05 05-10-2021 16:57

VERHUUR INDUSTRIËLE KOELING PROCESKOELING AIRCO & KLIMATISATIE VENTILATIE VERWARMING

Delta-Temp, uw betrouwbare partner voor koeling Is er binnen de onderneming een noodplan mocht de koelinstallatie in storing gaan? Weet u waar naartoe in geval van calamiteit? Of is er plots nood aan extra koelvermogen?

Of het nu gaat om industriële koeling bij het productieproces of comfortkoeling voor de werknemers: neem gerust contact met ons op. Indien u dat wenst komt onze product manager langs voor een plaatsbezoek om een koeloplossing op maat te bespreken.

Delta-Temp Nederland

Delta-Temp België

Delta-Temp Duitsland

Rivium Boulevard 301-320

Lange Ambachtstraat 13

Carl-Still-Str. 19

2909 LK Capelle aan den IJssel

9860 Oosterzele

45659 Recklinghausen

010 799 53 90

0800 25 25 6

0800 40 48 120

www.delta-temp.nl

www.delta-temp.be

www.delta-temp.de

info@delta-temp.nl

info@delta-temp.be

info@delta-temp.de

Verhuur | Verkoop | 24/7 support

Industriële koeling huren op maat van uw onderneming

De EVO-chiller: de modernste koelmachine op de verhuurmarkt

In tal van sectoren is industriële koeling een

Voor een volledig overzicht van onze producten

Vorig jaar ontwikkelden onze product managers en

transportframe en de vorkkokers zijn ze snel

belangrijke factor. Denk maar aan het koelen

en diensten kan u terecht op onze website

koeltechnici de revolutionaire EVO-chiller. Dankzij

geïnstalleerd. Via de snelkoppelingen voor water

van procesvloeistoffen, gekoelde opslag van

www.delta-temp.nl.

hun jarenlange ervaring weten zij als geen ander waar

en elektriciteit zijn deze koelmachines in een

de valkuilen liggen en welke opportuniteiten er zijn.

handomdraai aangesloten en operationeel.

inzake koeling binnen uw bedrijf? Contacteer ons

De EVO-chillers werden speciaal ontworpen voor

Ontdek hieronder alle troeven van onze moderne en

dan gerust op het nummer 010 799 53 90 of via

de

producten of het respecteren van de koude keten binnen de voedingsindustrie.

Maar wat als de koelinstallatie plots in storing gaat?

Of er moet een dringend onderhoud uitgevoerd

Wenst u meer info of heeft u een concrete vraag

info@delta-temp.nl.

Onze

product

verhuurmarkt.

Dankzij

het

beschermend

milieuvriendelijke EVO-chillers:

managers

R32-koelgas

Energiezuinige EC-fans

Een milieuvriendelijk koelgas met een hogere energie-efficiëntie dan zijn voorgangers.

De fans leveren een hoog energieefficiëntievermogen en zijn geluidsarm.

Bitzer scroll-compressoren

Moderne besturing

Speciaal ontworpen voor chillers, met een uiterst lage geluidsemissie.

Met de intuïtieve controller stelt u de chiller in zoals u het wenst.

Geïntegreerde warmtewisselaar

Remote Monitoring

Vanaf DT100 EVO zijn onze chillers uitgerust met een interne warmtewisselaar.

Zo weet u altijd en overal hoe de machine presteert, en bijsturen wanneer nodig.

u van dienst kunnen zijn. Vooral onze nieuwe,

Frequentiegestuurde pomp

Automatisch lekdetectie-systeem

milieuvriendelijke EVO-chillers willen we hierbij

De pompcapaciteit past zich automatisch aan aan het nodige debiet.

Van zodra er een zuchtje koelgas ontsnapt wordt hiervan meteen een melding verstuurd.

worden? Is er tijdelijk extra koelcapaciteit nodig

helpen u graag verder.

voor een bepaald proces? Of wenst u een gekoelde opslagruimte verder uit te breiden?

Uw betrouwbare partner inzake koeling Delta-Temp

is

dé

specialist

in

verhuur

van

industriële koeling. Onze moderne vloot biedt koeloplossingen op maat van elke toepassing.

Via deze beknopte voorstelling ontdekt u de verschillende

productgroepen

waarmee

we

in de kijker zetten.

Koeloplossingen voor elke toepassing •

Chillers - Koelmachines : Uitgebreide chillervloot met koelvermogens van 25kW tot 1500kW.

•

Mobiele airco : Koeling daar en wanneer u het wenst. Eenvoudig te installeren en snel inzetbaar.

•

Luchtbehandelingkasten : Zorg voor een aangenaam en gezond binnenklimaat.

•

Mobiele verdampingskoelers : Koelen met water en lucht! Energiezuinig en zeer milieuvriendelijk.

•

Rooftops : Zowel koelen als verwarmen, ideaal tijdens de tussenseizoenen.

•

Low-Temp units : Ruimtes koelen van -5°C tot +5°C. Uiterst geschikt voor de voedingsindustrie.

DT 60 kW EVO

DT 100 kW EVO

DT 200 kW EVO

DT 300 kW EVO

DT 400 kW EVO

DT 500 kW EVO

Bezoek onze website www.delta-temp.nl voor een volledig overzicht van onze uitgebreide vloot.

Ontdek onze volledige chillervloot op www.delta-temp.nl.

Chiller huren? Contacteer ons op het nummer 010 799 53 90 of via info@delta-temp.nl.