ILQS10-2021

www.industrielinqs.nl www.industrielinqs.nl

NOVEMBER2020 2021 SEPTEMBER

industrie linqs

VERBINDT INDUSTRIËLE KETENS industrielinqs | 10 | 2021

.21 11:29

Naamloos-2 1

31-07-20 14:43

Tijd voor een

groene industriepolitiek Project 6-25 helpt industrie bij

Prorail wil terug naar hoger energiebesparing veiligheidsniveau

Omslag los Ilinqs 10-2021.indd 1

Plastic is niet langer afval dankzij Energietranstie kost pyrolyse 52 miljard euro

Circular Steam Project in bedrijf Gunvor begint alsnog aan genomen uitgestelde stop

11:23 03-11-2021 11:21

basis advertentie A4 A4 NL NL contouren.indd 1 1 basis advertentie contouren.indd Omslag los Ilinqs 10-2021.indd ILINQS omslagbestand.indd 2 2 2 ILINQS omslagbestand.indd

26-08-20 10:30 26-08-20 10:30 03-11-2021 11:23

COMMENTAAR

3

Patstelling Al die partijen die de industrie aanwijzen als grote vervuiler die maar beter uit Nederland kan verdwijnen, krijgen een lange neus van de klimaat- en energieverkenning 2021. Want wie denk je dat van de grote CO2-uitstoters de grootste sprongen maakte het afgelopen jaar?

Juist, trek de champagne maar open, liefst eentje met veel koolzuur. Natuurlijk worden de energiegrootverbruikers daarbij wel geholpen door de stok die CO2-heffing heet en de SDE++ wortel, maar dat is eigenlijk alleen maar een bewijs dat overheidssturing wel degelijk effect heeft.

De Klimaatwet schrijft voor dat onderzoekers van onder andere CBS, PBL en TNO jaarlijks de tussenstand opmaken van het klimaat- en energiebeleid. Zoals het er nu naar uitziet, is het kabinetsdoel om in 2030 49 procent minder uit te stoten dan in 1990 nog niet in zicht. Als het tegenzit komt men maar tot 38 procent en met alle wind in de rug zou 48 procent nog haalbaar zijn. Dat is niet erg hoopgevend, nu de Europese Unie zint op hogere besparingsdoelen met het ‘Fit for 55’-programma. Nederland mag zich dan zeker ook nog niet op de borst kloppen. Andere landen doen het echt beter.

Ook opvallend: het grootste deel van de industriële CO2-besparing komt op het conto van de afvang en opslag van CO2. Een optie die het Planbureau voor de Leefomgeving in alle publicaties als snelste en goedkoopste oplossing presenteert, maar die politiek nog niet veel bijval krijgt.

Volgens de opstellers van het rapport is de reductiepotentie het grootst bij bedrijven die investeren in CCS, gevolgd door elektrificatie, energiebesparing en de reductie van de uitstoot van lachgas. Maar nu komt het addertje: het slagen van die ingrepen gaat gepaard met grote onzekerheden. Voor zowel CCS en elektrificatie zijn forse investeringen nodig in complexe infrastructuur met lange vergunningstrajecten. Daar zal de politiek bij moeten springen. U ziet de patstelling al opdoemen. En dan is het ook nog de vraag wie de CO2-rechten krijgt toebedeeld als CO2 wordt opgeslagen of als bijvoorbeeld warmte wordt uitgewisseld.

Dinsdag 7 en woensdag 8 december brengen we de industrie, energiesector, politiek en wetenschap samen voor de European Industry & Energy Summit. De industrie en energiesector heeft twee dagen lang de tijd om te laten zien hoe ze nog grotere sprongen kan maken.

Misschien wel net zo belangrijk is om in de discussies tijdens de summit of in de pauzes de patstellingen om te zetten in een remise. Aan alle oplossingen kleven bezwaren, maar laten we samen kiezen waar we wél mee kunnen leven.

David van Baarle hoofdredacteur

Traffic Breg Schoen 020 3122 088 abonnementen@industrielinqs.nl

Colofon

Nummer 10 - 2021 www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

Commercieel Janet Robben 020 3122 085 janet@industrielinqs.nl

31-07-20 14:43

Uitgave van Industrielinqs pers en platform Gedempt Hamerkanaal 153 1021 KP Amsterdam 020 3122 088 - info@industrielinqs.nl

Lay-out Bureau OMA BV, Doetinchem

Hoofdredactie Wim Raaijen wim.raaijen@industrielinqs.nl David van Baarle david@industrielinqs.nl Eindredactie Miriam Rook en Liesbeth Schipper redactie@industrielinqs.nl Prorail wil terug naar hoger veiligheidsniveau

Energietranstie kost 52 miljard euro

Wim

Advertentieverkoop Jetvertising www.jetvertising.nl Rob Koppenol 070 3990 000 rob@jetvertising.nl

Arthur Middendorp 070 3990 000

Gunvor begint alsnog aan uitgestelde stop

Met medewerking van Dagmar Aarts, Jacqueline van Gool en Evi Husson

Breg

Cover Hoofdfoto: Eric de Vries Overig beeld: Adobestock, LyondellBasell

David

arthur@jetvertising.nl

Drukwerk PreVision Graphic Solutions

Liesbeth

Miriam

Abonnementsprijzen: Abonnement NL/BE Introductie NL/BE Overig buitenland Proefabonnement 3 mnd Studenten Losse verkoopprijs

€ 133,00 € 99,75 € 155,00 € 30,50 € 43,00 € 19,00

Opzeggen Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers.

Opzeggen en wijzigen kan per e-mail naar abonnementen@industrielinqs.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is acht weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door ons is ontvangen. Als u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw

opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement.

Overige vragen kunt u stellen per e-mail naar abonnementen@industrielinqs.nl of neem telefonisch contact met ons op via 020 312 20 88.

Prijswijzigingen voorbehouden.

ISSN: 2667-1123 © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier binnenwerk: PAPER & BOARD MADE OF

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

Papier omslag:

Suzanne

www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

B_Commentaar-Colofon.indd 3

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:08

3-in-1 Critical Stock Management

SCAN ME

In drie stappen naar meer uptime Een compleet overzicht van alle elektronica in een industrieel systeem, inclusief kritische reserveonderdelen, draagt bij aan het beperken van kostbare downtime.

Stilstand verminderen met Critical Stock Management in drie stappen.

STAP 1

STAP 2

STAP 3

Inventa ris

Real-time de beschikbaarheid van elektronica in één dashboard

Een betrouwbaar overzicht van al uw elektronica

Uw kritische reserveonderdelen bij ons op voorraad

Een online dashboard waarop u in één oogopslag de beschikbaarheid en knelpunten van uw geïnstalleerde elektronica afleest. Waar liggen de risico’s?

Een uitgebreid en merkonafhankelijk overzicht van uw geïnstalleerde elektronica met bruikbare informatie voor inkoop en onderhoud.

We houden cruciale reserveonderdelen in perfecte conditie voor u op voorraad en zorgen ervoor dat deze direct naar u worden verstuurd zodra dat nodig is.

Neem contact met ons op via: sales@unisgroup.com +31 566 62 44 62 Voor meer informatie ga naar: www.unisgroup.nl/3in1/

Advertenties.indd 4

03-11-2021 10:38

INHOUD

5

10 INTERVIEW Tijd voor een groene industriepolitiek

De industrie moet wat CDA-politicus Henri Bontenbal betreft weer op het politieke netvlies komen. En dan het liefst via een groene industrieagenda.

Maar dat betekent ook dat er complexe knopen moeten worden doorgehakt.

‘De discussie gaat nog teveel over wat men allemaal niet wil’, zegt Bontenbal.

‘Terwijl de politieke discussies vooral moeten gaan over de energiemix waar we wél mee kunnen leven.’

14 THEMA Project 6-25 helpt industrie bij energiebesparing

De industrie staat voor een ambitieuze opgave: 14,3 megaton extra reductie in 2030 ten opzichte van 2015 bovenop de bestaande doelstelling.

Innovatieve technologie is nodig om dit te realiseren. Daarom heeft een aantal technologie toeleverende bedrijven de koppen bij elkaar gestoken.

Hun marktrijpe technologieën kunnen afzonderlijk leiden tot een flinke CO2-reductie terwijl een combinatie ervan mogelijk een nog veel grotere besparing oplevert, tot misschien wel zes miljoen ton minder CO2-uitstoot tegen 2025. Vanuit die ambitie ontstond het project 6-25.

RECYCLEN Plastic is niet langer afval dankzij 26 CHEMISCH pyrolyse De afgelopen maanden volgden de aankondigingen voor plastic pyrolyse initiatieven in Nederland elkaar in hoog tempo op. Wat is de stand van zaken?

32 PROJECT Circular Steam Project in bedrijf genomen

Plantmanager Harm Dijkstra van LyondellBasell opende eind oktober met een druk op de knop het Circular Steam Project. Op de locatie van het bedrijf op de Maasvlakte staat een waste-to-energy fabriek die afvalwater van de site omzet in biogas en stoom. Dat het project onder de huidige omstandigheden is opgeleverd, getuigt van een sterk staaltje wilskracht. De energiebesparing van 0,9 petajoule maakt natuurlijk veel goed.

Membranen ontzilten water en 36 ENLIGHTENMENTZ produceren energie Op het grensvlak tussen zoet en zout water zit een enorm energiepotentieel.

Ionen uit het zoute water streven namelijk naar een hogere entropie, waardoor ze naar het zoete water trekken. Dit natuurkundig verschijnsel kan je gebruiken om stroom op te wekken, ook wel bekend als blue energy.

Met een techniek die bekend staat als reverse elektrodialyse (RED) is het mogelijk om het energiepotentieel van de deelstromen te oogsten. REDstack ontwikkelde membranen die selectief positief of negatief geladen ionen doorlaten en bouwde hiervan een systeem dat inmiddels werkend te zien is op de Afsluitdijk.

En verder

6 Actueel 20 Jorn ter Braak is Techniekheld 2021 22 European Industry & Energy Summit 2021: Innovators zoeken Dragons 38 Projecten

www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

C_Inhoud.indd 5

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:09

6

ACTUEEL

Kort nieuws

DBG Bio Energy bouwt eerste fabriek in Delfzijl

Gasunie heeft een obligatielening met een waarde van 300 miljoen euro en een looptijd van 15 jaar uitgegeven. Het bedrijf koppelt reductiedoelen aan de lening. Als deze niet worden gehaald, moet het bedrijf investeerders meer rente betalen.

Voor de obligatielening heeft Gasunie twee doelen gekozen die per 31 december 2030 moeten zijn bereikt. De eerste doelstelling is specifiek voor de gastransportsector en houdt in dat de uitstoot van methaan met ongeveer 75 procent moet worden verminderd ten opzichte van 1990 en met 50 procent ten opzichte van 2020. Dat laatste is meer dan de reductiedoelstelling van 30 procent die onlangs in het kader van de Global Methane Pledge is gepubliceerd. De tweede doelstelling heeft betrekking op de CO2-equivalente emissies die Gasunie zelf in de hand heeft en die zij tegen 2030 met 30 procent moet hebben teruggebracht op basis van een relatieve-waardemaatstaf.

De obligatie krijgt een notering aan Euronext Amsterdam. De opbrengst wordt aangewend voor de herfinanciering van aflopende schulden en voor algemene bedrijfsdoeleinden.

De totale investeringsagenda van Gasunie voor de komende tien jaar, vastgelegd in onze Visie 2030, kan oplopen tot circa 7 miljard euro. Meer dan de helft van deze investeringen is bestemd voor de energietransitie.

DBG Bio Energy heeft een locatie gevonden voor haar eerste fabriek die industrieel afval gaat omzetten in bioLNG, groene kunstmest en vloeibare CO2. De installatie komt in Delfzijl te staan en krijgt een capaciteit van 15.000 ton bioLNG per jaar. Eind 2022 moet deze operationeel zijn.

LyondellBasell en Covestro hebben het Circular Steam Project op hun site op de Maasvlakte officieel afgerond. Een nieuwe installatie zet voortaan waterige afvalstromen om in energie. Daarmee tillen de partners het bestaande productieproces van de locatie naar een hoger niveau van efficiëntie en duurzaamheid.

‘Deze nieuwe fabriek is een grote stap in de richting van een echt duurzame chemische industrie’, stelde Klaus Schäfer, chief technology officer van Covestro, tijdens de officiële opening. Het externe energieverbruik van de site gaat met ongeveer 0,9 petajoule per jaar omlaag. Daarmee daalt ook de CO2-uitstoot van het totale productieproces, met jaarlijks zo’n 140.000 ton. Dit staat gelijk aan de jaarlijkse uitstoot van 31.000 auto’s. Bovendien voorkomt de nieuwe installatie het vrijkomen van 11 miljoen kilo zoutresidu in het oppervlaktewater.

Lees meer over dit project in een interview met plantmanager Harm Dijkstra op pagina 32. www.industrielinqs.nl

D_Actueel.indd 6

FOTO: ADOBESTOCK

Neste en Ravago plannen fabriek in Vlissingen Neste en Ravago willen een joint venture oprichten voor de bouw van een fabriek in Vlissingen. De installatie gaat plastic afval verwerken met de thermochemische liquefactietechnologie van het Amerikaanse Alterra Energy.

De partners zien deze eerste fabriek als startpunt van gezamenlijke wereldwijde activiteiten op het gebied van chemische recycling. Het strategische partnerschap combineert de expertise van Ravago op het gebied van de mechanische voorbereiding van plastic afval, de liquefactietechnologie van Alterra Energy en de expertise van Neste op het gebied van de verwerking van koolwaterstoffen.

Bij groen licht krijgt de eerste industriële installatie in Vlissingen een verwerkingsca-

paciteit van ongeveer 55 kiloton gemengd plastic afval per jaar. De langetermijnambitie van de partners is om de joint venture voortdurend uit te bouwen en de verwerkingscapaciteit op wereldschaal steeds verder te verhogen.

Al in 2019 stelden Neste en Ravago het gezamenlijke doel om in 2030 de capaciteit te bereiken om meer dan 200 kiloton gemengd plastic afval per jaar te verwerken. Sindsdien hebben de ondernemingen technologieën en de grondstoffenmarkt geëvalueerd. Ook hebben ze gezamenlijke business cases opgesteld om chemische recyclingcapaciteiten te ontwikkelen. In 2020 heeft Neste met succes al de eerste van verschillende proefruns met omgezet plastic afval uitgevoerd in haar olieraffinaderij in Finland.

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

De installatie van DBG gaat met een gepatenteerde enzymtechnologie cellulosehoudend industrieel afval verwerken. Dit wordt momenteel nog verbrand of gestort. Het bedrijf maakt er biogas van en verwerkt dit verder tot bioLNG en CO2 van hoge

zuiverheid. DBG verwacht dat bioLNG in de komende jaren een essentiële rol gaat spelen bij het koolstofvrij maken van het zware weg- en zeevervoer. Het kan namelijk worden opgeslagen en gedistribueerd via bestaande LNG-infrastructuur. Daarnaast levert het proces ook groene kunstmest op, zo’n 140.000 ton per jaar.

De fabriek wordt de eerste full scale commerciële unit van DBG BioEnergy, en het is de bedoeling dat er nog vele volgen. Het bedrijf wil in de komende vijf jaar vijf installaties bouwen. Naast Delfzijl ook in andere havens van Nederland en in buurlanden.

10 | 2021

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:09

ACTUEEL

Spr Dan cijfe

7

Ineos investeert meer dan twee miljard euro in de productie van groene waterstof in heel Europa. Het bedrijf bouwt daarvoor in de komende tien jaar fabrieken in België, Noorwegen en Duitsland. Ook zijn investeringen gepland in het VK en Frankrijk.

De eerste installatie die Ineos bouwt, is een 20 MW-elektrolyzer.

Hiermee kan het bedrijf schone waterstof produceren door middel van elektrolyse van water, aangedreven door koolstofvrije elektriciteit in Noorwegen. Dit project leidt tot een minimale reductie van naar schatting 22.000 ton CO2 per jaar door de ecologische voetafdruk van de activiteiten van Ineos in Rafnes te verkleinen en als hub te dienen voor de levering van waterstof aan de Noorse transportsector.

In Duitsland is Ineos van plan om een 100 MW elektrolyzer op grotere schaal te bouwen om groene waterstof te produceren op de locatie in Keulen. Waterstof uit de installatie gebruikt ze bij de productie van groene ammoniak. Het Keulen-project resulteert in een vermindering van de CO2-uitstoot van meer dan 120.000 ton per jaar. Het biedt ook kansen om E-Fuels te ontwikkelen via Power-to-Methanol-toepassingen op industriële schaal.

Ineos ontwikkelt andere projecten in België, Frankrijk en het VK

FOTO: INEOS

Ineos investeert twee miljard in groene waterstofproductie

en het bedrijf verwacht verdere partnerschappen aan te kondigen met toonaangevende organisaties die betrokken zijn bij de ontwikkeling van nieuwe waterstoftoepassingen.

In november 2020 lanceerde Ineos een nieuw bedrijf als onderdeel van dochterbedrijf Inovyn, dat een exploitant is van elektrolyse.

Het nieuwe bedrijfsonderdeel is opgericht voor de ontwikkeling en opbouw van groene waterstofcapaciteit in heel Europa, ter ondersteuning van het streven naar een koolstofvrije toekomst.

Het Ineos-waterstofbedrijf krijgt een hoofdkantoor in het VK en heeft als doel capaciteit op te bouwen om waterstof te produceren in het Ineos-netwerk van locaties in Europa, naast partnerlocaties waar waterstof de decarbonisatie van energie kan versnellen.

Ineos is ook van plan nauw samen te werken met Europese regeringen om ervoor te zorgen dat de nodige infrastructuur wordt aangelegd voor waterstof.

Dow schaalt technologie voor zuivering pyrolyse-olie op Dow werkt aan de engineering van een eenheid die pyrolyse-olie – gemaakt van afvalplastic – zuivert voor gebruik in de fabrieken van het concern. De eenheid komt op de site in Terneuzen te staan en krijgt een capaciteit van 10.000 ton per jaar.

Dow wil met de eenheid een nieuwe technologie van Haldor Topsoe voor het zuiveren van circulaire grondstoffen naar een industriële schaal tillen. Zo kan Dow de

risico’s van het opschalen van zuiveringscapaciteiten verminderen.

De eenheid draait op de PureStep-technologie van Haldor Topsoe, die onzuiverheden uit vloeibare grondstof kan verwijderen.

Als de opschaling van de technologie goed verloopt, kunnen straks nieuwe kunststoffen worden gemaakt van laagwaardig gemengd afval. Inclusief banden en producten die PVC bevatten!

Er is nu al een sterke marktvraag naar circulair polyethyleen. En Dow wil tegen 2030

één miljoen ton plastic inzamelen, hergebruiken of recyclen om aan de verwachte vraag te voldoen. In lijn met die ambitie werkt het bedrijf ook al samen met Fuenix Ecogy. Dit bedrijf heeft een technologie ontwikkeld voor de productie van pyrolyse-olie uit plastic afval. Het gaat om een thermochemisch proces dat in Duitsland is ontwikkeld en gepatenteerd. De Duitse technologiepartner heeft zijn krachten gebundeld met een groep ondernemers in Limburg die samen Fuenix Ecogy vormen.

Gate breidt capaciteit LNG-terminal uit Gate breidt de capaciteit van haar LNG-terminal op de Maasvlakte uit met 1,0 bcm per jaar. Eerder dit jaar kondigde het bedrijf ook al een uitbreiding met 0,5 bcm aan. Daarmee komt de totale capaciteit van de terminal straks op 13,5 bcm per jaar.

De nu aangekondigde extra capaciteit is nodig voor de groeiende LNG-activiteiten

van Uniper en moet vanaf oktober 2024 beschikbaar zijn. Op dat moment wordt Uniper de grootste capaciteitshouder bij Gate terminal met een capaciteit van 4 bcm onder een langetermijncontract.

Andreas Gemballa, director LNG bij Uniper: ‘De LNG Trading-activiteiten zijn aanzienlijk gegroeid van minder dan dertig ladingen in 2016 tot meer dan driehonderd tot nu toe dit jaar.’

Gate terminal is een joint venture van Gasunie en Vopak. De terminal kende de laatste jaren periodes met een zeer hoge bezettingsgraad. In mei behaalde de terminal een record hervergassing van ongeveer 1,1 bcm. Omdat er voldoende bindende marktinteresse was, besloot Gate daarom in juli al de capaciteit met 0,5 bcm per jaar te verhogen. Ook deze capaciteit komt in oktober 2024 beschikbaar.

www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

D_Actueel.indd 7

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:09

EUROPEAN INDUSTRY & ENERGY SUMMIT 2021

ENERGIZING A SUSTAINABLE FUTURE 7 – 8 DECEMBER 2021 • ROTTERDAM AHOY

ribe [Subsc

now]

The plenary opening of the European Industry & Energy Summit 2021 promises fireworks once again.

CroonWolter&dros is demonstrating that it is using its knowledge to support the energy transition at TenneT and Vattenfall.

We have keynote speeches by Melanie MaasBrunner (CTO BASF), Holger Kreetz (COO Uniper), Hans van den Berg (CEO Tata Steel Netherlands) and Bert Weckhuysen (Professor Utrecht University).

The TKI Energy and Industry will provide an interesting programme on innovation in industrial energy transition. And FME will show that a lot of CO2 emissions can already be avoided with existing innovative products.

They set the tone for the central theme: The role of industry in the energy transition.

Last but not least, we will end the summit programme with the Dragons’ Den of Transition. Here, a number of innovators will announce their need for money or other support to the dragons. It will be exciting to see which dragon can help the innovators to accelerate the energy transition.

The two days of the Summit are getting increasingly full. With contributions from TNO, which supports the industry in its transformation to carbon-free production.

CAN’T WAIT TO SEE YOU IN DECEMBER! Founding partners:

www.industryandenergy.eu Advertenties.indd 8

03-11-2021 10:39

ACTUEEL

Spr Dan cijfe

9

De eerste spades zijn in de grond voor de bouw van Coolbrooks eerste elektrische stoomkraker. De pilotinstallatie op Brightlands Chemelot Campus moet in april volledig operationeel zijn, waarna een periode van anderhalf jaar testen volgt. Het project kost zo’n 12,5 miljoen euro.

Het Fins-Nederlandse Coolbrook ontwikkelt een elektrisch aangedreven naftakraker. Deze Rotor Dynamische Reactor (RDR) kan de CO2-uitstoot van het kraakproces enorm reduceren bij gebruik van hernieuwbare energiebronnen. Coolbrook heeft 5,5 miljoen euro subsidie gekregen van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat voor verdere ontwikkeling van de technologie. De andere 7 miljoen euro komt van private Finse investeerders.

RDR is een geheel nieuw reactorconcept voor stoomkrakers. Waar in een traditionele kraker het reactiemengsel door spoelvormige buizen in het fornuis stroomt, wordt het mengsel in de RDR opgewarmd door op hoge snelheid ronddraaiende rotorbladen. Het belangrijkste verschil is dat in een stoomkraker het staal het heetst is, terwijl in de RDR het reactiemengsel zelf het heetste deel is. En dit scheelt aanzienlijk in het energieverbruik. Een RDR-reactor verbruikt dertig procent minder energie dan een traditionele kraker.

FOTO: COOLBROOK

Coolbrook start bouw elektrische kraker

Doordat het mengsel zeer snel wordt opgewarmd tot een hoge temperatuur, kan de opbrengst ook beter worden geoptimaliseerd. De etheenopbrengst in de RDR ligt zo’n twintig procent hoger dan in een conventionele reactor. Coolbrook verwacht dat de reactor goedkoper is dan de huidige reactoren in termen van CAPEX-kosten. Dat komt door het compacte ontwerp, waardoor de reactor veel kleiner is. Vanwege de hogere opbrengst zijn ook de OPEX-kosten lager.

Coolbrook bouwt de reactor in Finland. Voor het eind van dit jaar doet het bedrijf daar nog luchttesten, waarna begin volgend jaar de reactor naar Geleen wordt verscheept. De pilotinstallatie krijgt een capaciteit van 500 kilogram per uur.

Plasmalab krijgt ruim twee ton subsidie Het Brightsite Plasmalab op Chemelot krijgt een subsidie van 230.000 euro van het ministerie van EZK. Verwacht wordt dat er met plasmatechnologie belangrijke doorbraken op het gebied van duurzaamheid komen voor zowel kunststoffabricage als het genereren van schone waterstof.

Plasmatechnologie is een efficiënt elektrisch proces voor het splitsen en synthetiseren van moleculen. Studenten en onderzoekers van de Maastricht University (UM) gaan aan de slag in het Brightsite Plasmalab, waar

met geavanceerde apparatuur demonstrators worden ontworpen en gebouwd.

Het lab opent officieel op 18 november. en wordt de plek waar Brightsite partners UM, TNO en Sitech Services in samenwerking met bedrijven grensverleggend onderzoek doen, bestaande plasmatechnologie optimaliseren en nieuwe plasmaprocessen ontwikkelen.e. De hele innovatieve keten kan gebruik maken van het lab.

Plasma wordt ook wel de vierde aggregatietoestand genoemd, naast vast, vloeibaar en gas. Wanneer een gas in een voldoende sterk elektrisch veld wordt gebracht

ontstaat een toestand waarin gasdeeltjes ioniseren. Dit geïoniseerde gas bestaat uit gasmoleculen en reactieve deeltjes zoals ionen, elektronen en radicalen. Deze combinatie van reactieve deeltjes maakt (nieuwe) chemische reacties mogelijk. In het hart van deze elektrische vlam, het hart van de plasmawolk, is de temperatuur heel hoog. Onder deze omstandigheden kunnen zeer snel moleculen worden gesplitst en gevormd. En omdat een plasma wordt opgewekt met elektrische energie is het proces erg duurzaam wanneer men groene elektriciteit gebruikt.

Opleidingsprogramma Waterstof Werkt van start Met een bijdrage van drie miljoen euro van Nationaal Programma Groningen kan het opleidingsprogramma Waterstof Werkt van start gaan. Met de subsidie stellen de projectpartners een breed opleidingsprogramma samen op het gebied van waterstof. Het gaat om opleidingen, trainingen, traineeships en stageplekken op mbo-, hbo-, wo-

en professioneel niveau.

Waterstof Werkt is een initiatief van New Energy Coalition in samenwerking met onderwijsinstellingen en bedrijfsleven.

Het programma heeft een totale omvang van ruim zeven miljoen euro. Verder wordt het gefinancierd door betrokken partners uit het bedrijfsleven, onderwijsinstellingen en New Energy Coalition.

Waterstof Werkt moet een impuls geven aan het regionale onderwijs om in te spelen op de kennisvraag voor banen in de duurzame energiesector en de waterstofeconomie in het bijzonder. Het project loopt van 2022 tot 2027. Het consortium bestaat uit: ROC Alfa-college, ROC Noorderpoort, Hanzehogeschool Groningen, Rijksuniversiteit Groningen, New Energy Coalition.

www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

D_Actueel.indd 9

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:10

INTERVIEW HENRI BONTENBAL CDA

FOTO: XXX

10

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

H_Interview.indd 10

10 | 2021

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:10

11

groene industriepolitiek Tijd voor een

De industrie moet wat CDA-politicus Henri Bontenbal betreft weer op het politieke netvlies komen. En dan het liefst via een groene industrieagenda. Maar dat betekent ook dat er complexe knopen moeten worden doorgehakt. ‘De discussie gaat nog teveel over wat men allemaal niet wil’, zegt Bontenbal. ‘Terwijl de politieke discussies vooral moeten gaan over de energiemix waar we wél mee kunnen leven.’

David van Baarle

De Tweede Kamer is niet heel dik bezaaid met bèta’s en dat kan de discussie rondom de energie- en grondstoffentransitie best nog wel eens in de weg zitten.

Gelukkig zijn er ook uitzonderingen.

Henri Bontenbal zit weliswaar tijdelijk in de Kamer als vervanger van Harry van der Molen, maar vormt al langer het energie- en klimaatgeweten van het CDA. De natuurkundige is al snel geneigd even een spreadsheet er bij te pakken wanneer de discussie over energie gaat.

‘Veel van de energiedebatten gaan eerder over beeldvorming dan over de daadwerkelijke beleidskeuzes’, zegt Bontenbal. ‘Men heeft het al snel over groene waterstof als oplossing voor alles of men serveert CO2-opslag, biomassa en kernenergie af als opties, terwijl we weten dat we eigenlijk alle opties nodig hebben. Als je de getallen erbij pakt, zie je dat groene waterstof voorlopig schaars is en duur, en dat we dus ook andere opties zoals blauwe waterstof en CO2-opslag nodig

Bontenbal is van mening dat als we als maatschappij kiezen voor een duurzame koers voor onze industrie, we een kraamkamer

hebben. Maar ook de discussies rondom bijvoorbeeld biomassa gaan vaak meer over emoties dan over de harde cijfers.

Om de achterban tevreden te houden, praat men al snel de kritische burger naar de mond zonder het eerlijke verhaal te vertellen. En dat is dat er geen free lunch is. Op de postzegel die Nederland is, heeft iedere keuze zijn keerzijde: windturbines nemen nu eenmaal schaarse ruimte in, net als zonneparken en biomassa. Bovendien zijn de duurzame energiebronnen vaak nog duurder dan de fossiele brandstoffen. Houden we het echter bij aardgas, dan worden we steeds afhankelijker van import uit landen die soms politiek gevoelig liggen. Geopolitiek lijkt niet echt een overweging te zijn in het energiebeleid en we vertrouwen nu wel erg op de energiemarkten.’

Keuzes Bontenbal wil dan ook wat meer sturing vanuit Den Haag. ‘Het is de taak van de

‘Om de achterban tevreden te houden, praat men al snel de kritische burger naar de mond zonder het eerlijke verhaal te vertellen.’

scheppen voor innovatieve technologie.

HENRI BONTENBAL VERVANGEND TWEEDE KAMERLID CDA

www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

H_Interview.indd 11

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:10

12

INTERVIEW HENRI BONTENBAL CDA

Bontenbal wil graag dat de discussie gaat over de energiemix waar we wél mee kunnen leven.

Kamer de pro’s en contra’s tegen elkaar af te wegen en knopen door te hakken.

Nu lijkt het er op dat Kamerleden, maar ook NGO’s, vooral weten waar ze allemaal tegen zijn. Terwijl de discussie zou moeten gaan over de energiemix waar we wél mee kunnen leven.’

De actuele energiecrisis maakt weer pijnlijk duidelijk hoe ingrijpend energietekorten kunnen zijn voor de maatschappij. Bontenbal: ‘We kunnen het ons niet veroorloven om alles maar aan de markt over te laten en hebben wel enige vorm van regie nodig. De TTF gasfutures stonden een jaar geleden nog op vijf euro per megawattuur, nu zo’n 88 euro. Dat is echt absurd hoog. Je moet burgers beschermen tegen de gevolgen van dergelijk hoge prijzen, maar ook een beetje gasverbruikend MKB-bedrijf houdt het op deze manier niet lang vol.

Als je iets positiefs uit deze energiecrisis wil halen, dan is dat het feit dat energie en leveringszekerheid weer bovenaan de politieke agenda staan. Maar het geeft ook aan hoe wankel het evenwicht is tussen leveringszekerheid, betaalbaarwww.industrielinqs.nl

H_Interview.indd 12

HENRI BONTENBAL VERVANGEND TWEEDE KAMERLID CDA

heid en duurzaamheid. Ik zou daarom ook zeker kernenergie meenemen in de afwegingen. Het energiesysteem dreigt spaak te lopen als er te veel volatiel vermogen op het net komt. Kernenergie kan net dat beetje basislast leveren dat nodig is om de balans in evenwicht te houden. Natuurlijk moet je daarbij wel de maatschappelijke baten en lasten doorrekenen, maar op voorhand uitsluiten is een luxe die we ons niet kunnen veroorloven.’

Industrieagenda Bontenbal bespeurt daarbij met name bij de linkse partijen een cynische houding richting industrie. ‘Als de industrie al in de debatten wordt genoemd, is het vooral vanwege de dingen die de industrie niet goed doet. Dat zie je bijvoorbeeld bij de

discussie rondom Tata Steel. Een aantal partijen zien het bedrijf dan ook liever gaan dan blijven. Maar ze vergeten vaak voor het gemak even dat je daarmee ook een hele keten vernietigt van toeleverende bedrijven en kennisnetwerken rondom de staalreus. De door de publieke opinie afgedwongen koerswijziging van het bedrijf naar groene staalproductie is wat mij betreft dan ook de lakmoesproef voor de groene industriepolitiek die het kabinet wil voeren. Want zonder politieke steun heeft zo’n forse ingreep geen kans.’

De rechtszaak tegen Shell is volgens Bontenbal een ander typerend voorbeeld van hoe de industrie in een negatief daglicht staat. ‘Maar het is vooral de taak van de overheid om grenzen te stellen aan de impact die bedrijven hebben op de directe leefomgeving of het klimaat

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

‘De industrie heeft zeker een aandeel aan de klimaatverandering, maar ook het vermogen om deze op te lossen.’

10 | 2021

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:10

13

in het algemeen. Je kunt daar bedrijven individueel niet alleen op aanspreken.

Je kunt een klimaatdoel van een land of werelddeel niet zo maar één op één vertalen naar een bedrijfsdoel. Het gelijk dat de aanklager kreeg van de rechter is in mijn ogen dan ook een pyrrusoverwinning. De perverse effecten van zo’n rechterlijke ingreep is dat bedrijven hun activiteiten verplaatsen naar landen met minder stringente regelgeving.

Of bedrijfsonderdelen verkopen aan partijen die het minder nauw nemen met het milieu, waardoor de werkelijke uitstoot alleen maar toeneemt.’

Leiden Bontenbal gaf zelf al een voorzetje door een groene politieke industrieagenda te schrijven. ‘Het Klimaatakkoord is een goede aanzet geweest om de industrie te betrekken bij de klimaatambities van het kabinet. Toch blijft het publiek in het algemeen wantrouwig kijken naar de industrie. Ook in de discussies rondom de energietransitie wordt de industrie vooral als probleem gezien. Terwijl een groot deel van het verdienvermogen bij diezelfde energie-intensieve industrie ligt. We hebben nu eenmaal een geografisch gunstige ligging aan de Noordzee waar de oude economie van profiteerde, maar die ook ideaal is voor duurzame innovatie. We kunnen offshore windparken aanleggen, duurzame brand- en grondstoffen importeren. Maar ook CO2 afvangen en opslaan omdat we uitgeproduceerde velden hebben die relatief eenvoudig te bereiken zijn.

Als de circulaire economie ergens kan slagen, dan is het hier. Bovendien zijn de Nederlandse universiteiten en hogescholen van wereldklasse, waardoor we ook de kennis in huis hebben om vooruit te lopen in de energietransitie.’

Bontenbal is van mening dat als we als maatschappij kiezen voor een duurzame

Bontenbal gaf zelf al een voorzetje door een groene politieke industrieagenda te schrijven.

koers voor onze industrie, we een kraamkamer scheppen voor innovatieve technologie. ‘Als we duurzame alternatieven vinden voor kunstmest en chemische producten, profiteert niet alleen Nederland daarvan, maar leiden we de rest van de wereld naar een schonere toekomst.’

Blauwe boorden Op het moment van schrijven is de kabinetsformatie nog in volle gang, maar de speerpunten voor de komende vier jaar zijn inmiddels wel duidelijk. ‘De klimaatcrisis, stikstofcrisis, veiligheid en woningen vragen de komende jaren veel aandacht’, zegt Bontenbal. ‘De industrie heeft zeker een aandeel aan de klimaatverandering, maar ook het vermogen om deze op te lossen. Het heeft geen zin om schuldigen aan te wijzen. Kijk vooral naar welk aandeel de partijen kunnen leveren in de transitie.’

De industrie is ook een grote werkgever en voor de energie en grondstoffen­ transitie is nog veel meer bèta-kennis en -kunde nodig. ‘Dan helpt het imago dat de industrie krijgt opgelegd niet mee om leerlingen te motiveren te kiezen voor een bètacarrière. Nu kun je niet alles sturen, maar het is wel de vraag hoeveel jongeren we moeten opleiden voor bijvoorbeeld recreatiewetenschap, terwijl elders grote tekorten ontstaan voor technische beroepen. We hebben als maatschappij en bedrijfsleven de bijna onmogelijke opdracht om grootschalig woningen te renoveren en verduurzamen, netten aan te passen aan elektrificatie en waterstof en nieuwe energiebronnen aan elkaar te knopen.

Managers en consultants zijn er genoeg, waar we echt behoefte aan hebben zijn de blauwe boorden. Straal dan ook uit dat we ze belangrijk vinden, anders wordt het nog een lastige transitie.’ www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

H_Interview.indd 13

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:10

14

THEMA ENERGIE-EFFICIËNTIE

Project 6-25 helpt industrie bij energiebesparing De industrie staat voor een ambitieuze opgave: 14,3 megaton extra reductie in 2030 ten opzichte van 2015 bovenop de bestaande doelstelling. Innovatieve technologie is nodig om dit te realiseren. Daarom heeft een aantal technologie toeleverende bedrijven de koppen bij elkaar gestoken. Hun marktrijpe technologieën kunnen afzonderlijk leiden tot een flinke CO2-reductie terwijl een combinatie ervan mogelijk een nog veel grotere besparing oplevert, tot misschien wel zes miljoen ton minder CO2-uitstoot tegen 2025. Vanuit die ambitie ontstond Project 6-25.

Evi Husson

Besparingspotentieel De industrie staat voor een ambitieuze opgave: 14,3 megaton extra reductie in 2030 ten opzichte van 2015 bovenop de bestaande doelstelling. Dit komt neer op een besparing in de industrie van 59 procent ten opzichte van 1990. In 1990 was de emissie 86,7 megaton. Het emissiecijfer voor de industrie in 2015 is 55,1 megaton.

Richting 2030 moet de industrie indicatief dus nog 19,4 megaton reduceren. Dit is een combinatie van bestaand beleid en de additionele opgave (5,1 + 14,3 megaton).

Er wordt wel eens geroepen dat de industrieën die veel energie verbruiken ook heel veel besparingspotentieel hebben, maar zo werkt het in realiteit niet, zegt lector Marit van Lieshout. ‘De totale warmtebehoefte van de chemische industrie bedraagt 247 petajoule. De grootste energieverbruikers zijn de stoomkrakers (160 petajoule).

Dat is een enorm groot deel van het totale energieverbruik. We hebben in het validatierapport onderzocht welke aangedragen technologieën zij zouden kunnen toepassen. Daaruit blijkt dat zij maar een klein deel van de technologieën die we onderzocht hebben, kan toepassen. Voor de foodsector, specialties en polymeren chemie (in het rapport aangeduid als wider chemicals) is er veel meer CO2-reductie mogelijk.’

www.industrielinqs.nl

I_Thema.indd 14

Ambitie Marit van Lieshout, lector bij het Kenniscentrum Duurzame HavenStad van Hogeschool Rotterdam, is betrokken bij het uitvoeren van de studie. ‘Voor de onderzochte portefeuille van innovatieve technieken is een haalbaar CO2-reductiepotentieel van ruwweg drie megaton gevalideerd tot en met 2025. Er is daarbij de aanname gemaakt dat er geen beperkingen zijn qua werkkrachten en kapitaal voor een succesvolle realisatie.’

Van der Spek vult aan: ‘Zes megaton is een ambitie die we onszelf hebben gesteld. De studie toont aan dat ten minste drie megaton reductie haalbaar is in de huidige situatie, met de technieken die zijn onderzocht. In het onderzoek is gekeken naar projecten met een terugverdientijd van vijf jaar of korter, maar reken je met een iets langere terugverdientijd dan zou opnieuw een extra megaton besparing mogelijk zijn.

De projecten die vorig jaar een terugverdientijd hadden van zeven jaar, zijn met de huidige hoge energieprijzen mogelijk al veel sneller terugverdiend. De aantrekkelijkheid van veel businesscases is de afgelopen maanden sterk verbeterd door de stijgende energieprijzen en geven een stimulerende impuls aan investeringen rond energiebesparing. Daarnaast zijn er technieken die buiten beschouwing zijn gelaten in de studie, zoals bijvoorbeeld isolatie. Ook daar kan naar verwachting ruim 1,2 megaton worden bespaard. Neem je deze aspecten eveneens mee, dan komen we aardig in de buurt van de vooropgestelde ambitie.’

Ingrijpende veranderingen Of bedrijven investeren in energiebesparing hangt af van meerdere factoren. Van der Spek: ‘Het belangrijkste is of het economisch haalbaar is. Met hoge energieprijzen heb je de wind in de zeilen. Daarnaast moet het ook technisch haalbaar zijn.’ Een derde aspect is de uitvoering. Van Lieshout merkt in de praktijk dat een aantal bedrijven nog erg voorzichtig is

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

Hans van der Spek, programmadirecteur Energie, Duurzaamheid en Circulariteit bij FME en projectleider van Project 6-25 licht toe. ‘De industrie staat voor een enorme uitdaging. Om na te gaan wat het daadwerkelijke potentieel is van de technologieën met betrekking tot energiebesparing heeft FME in samenwerking met VEMW het consortium van Royal HaskoningDHV en PDC gevraagd een onafhankelijke validatiestudie uit te voeren. De studie werd begeleid door een stuurgroep met vertegenwoordigers van technologieleveranciers, industriële energieverbruikers en onafhankelijke technologiedeskundigen. De resultaten zijn inmiddels gepubliceerd.’

10 | 2021

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:11

Spr Dan

FOTO’S: ADOBESTOCK

15

De implementatie van nieuwe technieken is niet voor alle sectoren even eenvoudig.

om energiebesparingen door te voeren. ‘Onder meer omdat ze ontzettend lean werken. Een minimale bezetting houdt de productie draaiend. Dit soort extra projecten kun je er niet ‘even bijdoen’. Het is noodzakelijk dat voldoende werknemers de schouders onder het project kunnen zetten voor een succesvolle realisatie. Ik zie overigens wel een verandering in mentaliteit. Tien jaar geleden gaven bedrijven aan dat energie-efficiencyslag niet mogelijk was. Nu staan ze open voor bijvoorbeeld het laten uitvoeren van warmte-integratiestudies waaruit vaak blijkt dat er ruimte voor verbetering is.’

‘In de foodsector, specialties en in mindere mate de papierindustrie is nog veel CO2-reductie mogelijk.’

MARIT VAN LIESHOUT LECTOR HOGESCHOOL ROTTERDAM

Van der Spek: ‘We proberen met Project 6-25 bedrijven daarom zoveel mogelijk te ontzorgen zodat ze zich kunnen blijven richten op hun kerntaken. We hebben inmiddels subsidie van de overheid gekregen om die assistentie ook daadwerkelijk te kunnen verlenen.’

Sectorafhankelijk De implementatie van nieuwe technieken is niet voor alle sectoren even eenvoudig. Van Lieshout: ‘De grote fabrieken – stoomkrakers, producenten van industriële gassen – zoeken

als grote energieverbruikers al jarenlang naar allerhande mogelijkheden om energie te besparen, omdat ze dit meteen terugzien in hun kosten. Hierdoor zijn ze vaak al vergevorderd om verbeteringen in hun processen door te voeren. Er is nog steeds verbetering mogelijk, maar dit is anders dan bij bedrijven die nog niet zo ver zijn met de procesoptimalisatie en digitalisering. In de foodsector en wider chemicals, oftewel de specialties en polymeren, en in mindere mate de papierindustrie is nog veel CO2-reductie mogelijk.’

Vooral op het gebied van warmte-integratie. Van Lieshout: ‘Het gebruik van warmtewisselaars en de implementatie van warmtepompen, warmtetransformatoren of mechanische damprecompressie heeft veel potentie. Concreet betekent dit het vervoeren van warmte van een temperatuur waar je er te veel hebt naar een hogere temperatuur waar je meer warmte nodig hebt. De mechanismen van dit vervoer zijn mogelijk tot maximaal 250 graden. Daarboven lukt dit met de huidige technologie doorgaans niet. Bij stoomkrakers, bij de productie van ammonia of industriële gassen vinden de processen op een veel hogere temperatuur plaats waardoor deze technologieën niet zijn toe te passen.’

Warmterecuperatie Van der Spek geeft een voorbeeld van een project waar warmterecuperatie wel lukt. ‘Borealis en Qpinch hebben een demonstratie-eenheid voor warmterecuperatie opgestart. De eenheid werd in een bestaande LDPE-fabriek van Borealis in de haven van Antwerpen geïnstalleerd. Bij het ontwerp van het proces liet QPinch zich inspireren door het menselijk lichaam, waarin warmteproductie, -opslag en -transport zeer efficiënt in www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

I_Thema.indd 15

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:11

Industriële Cybersecurity

Wij zijn dé netwerkspecialisten, die IT en OT betrouwbaar, kwalitatief en veilig weten te verbinden.

Waarom MODELEC? Gedegen advies en ondersteuning bij: • Netwerk ontwerpen • Configureren • Afname FAT/SAT • Ondersteuning op locatie • Trainingen

IIoT platform 4G & 5G oplossingen

Industriële Netwerktechnologie

Protocol Gateways & Converters

MODELEC Data-Industrie B.V. Email: contact@modelec.nl

Advertenties.indd 16

03-11-2021 10:39

17

een cyclus zijn geregeld. Het bedrijf heeft deze processen goed bekeken en bootst ze na om industriële restwarmte van rond de 75 graden Celsius op te waarderen tot 230 graden Celsius en hoger. Borealis verwacht ongeveer 2.200 ton CO2 per jaar met de installatie te kunnen besparen.’

Digitalisering Naast warmteterugwinning is de potentie van ICT enorm.

Van der Spek: ‘Door waardevolle informatie uit data te verzamelen en aan de hand van kunstmatige intelligentie te verwerken kunnen veel bedrijven hun processen nog verder optimaliseren. Een aantal bedrijven heeft hier al stappen gezet, maar voor veel bedrijven is het nog onontgonnen gebied.

Om effectief aan de slag te kunnen moet je over betrouwbare informatie beschikken die je real-time kunt uitlezen. Hiermee kun je vervolgens intelligente systemen voeden die aan de hand van modellen aanwijzingen geven hoe je het proces nog beter kunt stroomlijnen zodat je energie kunt besparen.’

Sensoriek is daarbij een belangrijk aspect. ‘Door de komst van 5G is het eenvoudiger om een meetpunt toe te voegen. We zien ook dat steeds meer bedrijven de basis beter op orde krijgen, maar nog niet de stap maken naar kunstmatige intelligentie.

Wij zetten er ook op in om bedrijven te ondersteunen, maar dit is niet eenvoudig. Het is nieuw en het vraagt tijd en inzet om bedrijven ermee bekend te maken en de stap te laten maken.’

‘We zijn op dit moment bezig om kennis die we van de technologieën hebben over te dragen naar bedrijven.’

HANS VAN DER SPEK PROGRAMMADIRECTEUR FME

Flexibiliteit De aandacht voor flexibiliteit in de energievoorziening neemt eveneens toe. Van der Spek: ‘De energietransitie leidt tot meer elektrificatie. Een van de technologieën die zich ook in grote belangstelling mag verheugen is de hybride boiler. Dit is een boiler voor het opwekken van stoom die je zowel op gas als elektriciteit kunt laten draaien. Je kunt hiermee inspelen op de marktwerking. Is de gasprijs hoog, dan kun je de daluren van gas overgaan op elektriciteit. Dreigt er congestie, dan is gas de beste optie. Deze technologie is echter niet voor iedereen geschikt. Het verbruikt veel elektriciteit dus moet er voldoende ruimte en aansluitcapaciteit zijn voor de boilers en

Het project wil bedrijven zoveel mogelijk ontzorgen zodat ze technologieën makkelijker kunnen inzetten.

moeten er afspraken worden gemaakt met de netbeheerder.

Als je een extra transformatorstation moet bouwen wordt het economisch wellicht niet haalbaar. Tegelijkertijd worden in het kader van de congestieproblematiek ook systemen ontwikkeld die het mogelijk maken om de energievraag en aanbod beter in balans te brengen, zoals bijvoorbeeld Gopacs.’

Nieuwe fase Begin dit jaar is fase 2 van Project 6-25 afgerond. ‘De validatiestudie is uitgevoerd en we hebben kunnen aantonen wat de impact van bepaalde technologie is. Daarnaast hebben we diverse instrumenten ontwikkeld die bedrijven kunnen helpen om de stap te zetten op weg naar projecten. Waar we sinds 1 september mee zijn begonnen is fase 3 van het project. De driehonderd meest CO2-intensieve bedrijven van Nederland zijn we actief aan het benaderen om mogelijkheden te bekijken. We hebben daarbij diverse instrumenten om bedrijven te ondersteunen. We kunnen bedrijven expertise leveren die nodig is om te laten zien waar de meeste kansen zitten. We hebben een methodiek ontwikkeld om goed inzicht te krijgen in de businesscase. Die methodes zijn inmiddels gepubliceerd. Er is een beslisboom ontwikkeld waarmee bedrijven de juiste financieringsmethode kunnen identificeren voor hun project. Vanuit hun eigen budget of extern. De validatiestudie geeft eveneens beter inzicht in wat mogelijk is en we zijn op dit moment bezig om de kennis die we van de technologieën hebben actief over te dragen naar bedrijven.

Tot slot hebben we mensen beschikbaar die bedrijven proactief kunnen begeleiden. Kortom, we willen bedrijven zoveel mogelijk ontzorgen zodat ze technologieën makkelijker kunnen inzetten. De transitie is al moeilijk genoeg.’ www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

I_Thema.indd 17

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:11

Spr Dan

18

BRANDED CONTENT BILFINGER TEBODIN

Bedrijven onbewust van potentie

energie-efficiëntie

Energie-efficiëntie is de meest kostenefficiënte stap die bedrijven kunnen zetten in de energietransitie. Maar het is ook een stap die voor veel bedrijven lastig is om te implementeren of die ze onbewust onvoldoende op hun netvlies hebben staan. Juist nu de energieprijzen fors omhoog gaan, wordt het extra interessant om in energie-efficiëntie te investeren.

‘Energie-efficiëntie is niks anders dan minder energie gebruiken. Je hebt minder kosten en je stoot minder CO2 uit. Het is een quick win die je concurrentiepositie als productiebedrijf direct verbetert’, stelt Mark Courage, director engineering van Bilfinger Tebodin.

‘Het is de snelste en de eerste stap die bedrijven moeten zetten, maar het is ook een stap die veel bedrijven vergeten. We zien wel dat veel bedrijven bezig zijn met de energietransitie en vol inzetten op waterstof en het afvangen van CO2. Dat is mooi, maar het zijn ontwikkelingen op de lange termijn en ontwikkelingen die vele malen kostbaarder zijn dan energie-efficiëntie.’

Veel bedrijven zijn zich volgens Cou-

Bilfinger Tebodin is een internationaal opererend adviesen ingenieursbureau. Het bedrijf werkt samen met klanten en stimuleert innovatie met geïntegreerde consultancy- en engineeringoplossingen, gecombineerd met professioneel project- en constructiemanagement. Bilfinger Tebodin kan een beroep doen op de ervaring, expertise en passie voor technologie van 1.600 professionele consultants en ingenieurs.

www.industrielinqs.nl

Y_Bilfinger-Tebodin.indd 18

Ambitie Met een relatief kleine studieomvang weet Bilfinger Tebodin direct geld te

besparen bij bedrijven. ‘Laatst hebben we voor een biodieselfabriek een energiebesparingsonderzoek uitgevoerd met onder andere een snelle pinch analyse en een Aspen HYSYS simulatie van de diverse warmtestromen’, vertelt Izak Boot, lead engineer Utilities bij Bilfinger Tebodin. ‘Vervolgens hebben we diverse besparingsmogelijkheden verder uitgewerkt en geanalyseerd. Een van de oplossingen was het wijzigen van setpoint van de refluxkoeler op de destillatiekolom. De output bleef gelijk, maar doordat de kolom nu energetisch optimaal presteert, wordt 70.000 euro per jaar aan energiekosten bespaard.

De studiekosten waren dan ook snel terugverdiend.’

Het is volgens Boot en Courage belangrijk dat bedrijven vooruitkijken. Veel bedrijven zijn bezig met de dag van vandaag, productie draaien. Terwijl ze ook zouden moeten kijken waar ze over tien jaar willen staan. Waar wil je naartoe en welke ambitie heb je? ‘Er zijn bedrijven die daar op een heel goede manier mee bezig zijn en daar een duidelijke structuur en aanpak in hebben. Zo werken wij bijvoorbeeld voor een opdrachtgever die heeft gezegd: “We hebben hartstikke mooie resultaten geboekt, maar ik wil nog één ding meegeven. Ik wil dat we binnen nu en vijftien jaar CO2-neutraal produceren in al onze vestigingen.”

Dat brengt teweeg dat de hele organisatie zich daarop inricht. Als je dat

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

rage niet bewust van de potentie van energie-efficiënte maatregelen. Juist de scherp analytische vaardigheden en uitgebreide ervaring in diverse industrieën van ingenieurs- en adviesbureaus kunnen bedrijven op weg helpen. ‘Wij zien drie stappen op dit gebied. De eerste stap is het identificeren van de zogenoemde quick win energiebesparingen. Je kunt hierbij denken aan het optimaliseren van setpoints, vervangen van condensaatpotten en herstellen van ontbrekende isolatie. Vaak zijn dit maatregelen die binnen enkele jaren zijn terugverdiend. Een volgende stap is het in kaart brengen van aanwezige restwarmte en potenties voor restwarmtehergebruik. Veel bedrijven hebben onvoldoende inzicht in hun warmtebalans om de potentie van restwarmte of procesoptimalisatie te ontdekken. Na het identificeren en implementeren van de quick win energiebesparingen is het van belang de overgebleven warmte (restwarmte) optimaal te benutten binnen de onderneming of zelfs daarbuiten. Met restwarmte uit de industrie kunnen bijvoorbeeld woningen worden verwarmd of processen in een ander bedrijf. Restwarmte en energie delen tussen bedrijven ontwikkelt meer en meer naar smart grids.’

10 | 2021

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:12

FOTO: BILFINGER TEBODIN

19

Bilfinger Tebodin ziet, nu de energierekening hoger is, meer aanvragen binnenkomen over energie-efficiëntie.

als bedrijf doet en het lukt, dan ben je spekkoper.’

Energierekening Het betekent wel dat het roer om moet bij veel ondernemingen. ‘Dat kost geld, maar je zult daar voor jezelf een verdienmodel in moeten zien terug te vinden. Dat kan door samen te werken of doordat je jouw product een nieuw label kunt geven. We hebben een aantal klanten die hun conventionele gasgestookte stoomvoorziening hebben vervangen door een e-boiler op groene stroom. Met deze aanpassing en enkele andere maatregelen zijn ze in staat een duurzaam label aan het eindproduct te hangen. Op die manier kun je jezelf onderscheiden van concurrenten.’

Bilfinger Tebodin ziet, nu de energierekening hoger is, meer aanvragen binnenkomen over energie-efficiëntie.

Daarnaast krijgt het ingenieursbureau ook vragen van bedrijven die graag willen uitbreiden en daarvoor extra elektrisch vermogen nodig hebben, maar van de netbeheerder te horen hebben gekregen dat ze de komende jaren geen nieuwe aansluiting hoeven te verwach-

ten. En dat terwijl hun huidige aansluiting aan het maximum zit. ‘Voor deze klanten kijken we hoe we een bepaalde energievoorziening kunnen realiseren’, legt Courage uit. ‘Denk bijvoorbeeld aan zonnecellen op het dak, het beter benutten van energie of het delen van elektriciteitsvoorzieningen met de buren, gebruikmakend van eventuele

‘Dat moet je met de hele keten doen.

Wij denken dat de samenwerking in de keten nog sterker kan worden. Er zijn altijd showstoppers om die samenwerking aan te gaan. Dat is een stuk financiering, het risico dat een bedrijf loopt en bijna niemand wil de eerste zijn die iets nieuws probeert, zeker niet in de meer conservatieve procesindustrie.

‘De output bleef gelijk, maar doordat de kolom nu energetisch optimaal presteert, wordt 70.000 euro per jaar aan energiekosten bespaard.’

Izak Boot lead engineer Utilities Bilfinger Tebodin

verschillende gelijktijdigheid. Uiteindelijk hangt dit samen met het smart grid plaatje, waarbij bedrijfsactiviteiten met elkaar worden verweven. Niet voor niets moeten we de hele energietransitie samen doen.’

Keten Ingenieursbureaus zijn daar niet de kartrekker in, volgens Boot en Courage.

Ergens moeten we dat toch gaan doen.

Dat moeten we met z’n allen vormgeven met een stukje hulp van de overheid voor de inbreng van bijvoorbeeld risicodragend kapitaal. Daar zie je het laatste jaar ook verandering. De overheid is steeds meer aan het investeren in de energietransitie, zodat ze banen creëert voor de toekomst en een betere leef­ omgeving voor iedereen.’ www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

Y_Bilfinger-Tebodin.indd 19

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:12

20

TECHNIEKHELD

Jorn ter Braak is Techniekheld 2021 Jorn ter Braak van Facta is begin oktober tijdens het congres iMaintain Techport verkozen tot Techniekheld 2021. Met de verkiezing willen we techniekhelden die vaak in de anonimiteit hun werk doen eens in het spotlicht zetten.

Zo laten we zien hoe veelzijdig de techniek is en kunnen we misschien een volgende generatie inspireren.

Dagmar Aarts

Ter Braak moest wel even bijkomen van de verkiezing. Zijn social media, waar hij normaal niet zoveel mee doet, ontplofte nadat bekend werd dat hij de Techniekheld 2021 is. ‘Het was wel intens, het is niet normaal hoeveel reacties ik heb gekregen van collega’s, klanten, maar ook bij de hockey. Het is erg leuk om mee te maken.’

Ter Braak (33 jaar) is monteur buitendienst voor de industrietak van rotating equipmentspecialist Facta en ‘maakt alles wat draait’. Het is een heel afwisselende baan volgens hem. De ene week staat hij bijvoorbeeld in een staalfabriek en de week erop werkt hij in de scheepvaart. ‘Die afwisseling is het leukste van mijn baan. Van origine ben ik opgeleid tot autodiagnosetechnicus. Ik loste storingen aan personenauto’s of bedrijfswagens op. Dan heb je veel te maken met dezelfde merken auto’s met dezelfde klachten. De uitdaging was snel verdwenen. Wat ik miste was het avontuur dat ik nu heb, dus de overstap was makkelijk gemaakt. Hier heb ik met veel meer verschillende facetten, situaties en klanten te maken.’

Vreugde Ter Braak stond in de finale van de verkiezing tegenover Sander van Ruijven (Croonwolter&dros) en het duo Nickel van de Mortel en Sebastiaan Guzik (Sitech Services). De Techniekheld 2021 werd gekozen door internetstemmen (verdeelde twintig punten), de bezoekers van het congres iMaintain Techport (twintig punten) en een jury. In de jury zaten Jacques Reijniers (Apollo Consultancy), Jan-Willem van der Pol (Techniekheld 2020 en teamleider werkvoorbereiding/mentor bij Engie), Anna Hanschuh (Hogeschool Rotterdam) en Raymond Brand (Haprotech).

‘Het blijft niet alleen bij je gereedschap pakken, uitvoeren en weer opruimen.’

Techniekhelden De industrie wemelt van de techniekhelden die in de anonimiteit hun werk doen. Want hoe kunnen we de producten maken voor auto’s, smartphones of medicijnen zonder technici die de machines en installaties in conditie houden? De techniekheld mag wat ons betreft best eens op het podium worden gehesen.

Ben of ken jij iemand in de procesindustrie of energiesector die enthousiast kan vertellen over jouw/hun beroep? Laat het ons weten via redactie@industrielinqs.nl.

www.industrielinqs.nl

J_Techniekheld.indd 20

De jury vond dat Ter Braak ‘geluk en vreugde’ uitstraalt voor zijn werk. ‘Hij is een voorbeeld van een technische praktische doener die nadenkt, creatief oplossingen zoekt en resultaaten oplossingsgericht is. Hij krijgt waardering van klanten en zijn eigen bedrijf en is na uitvoering van opdrachten ook nog geïnteresseerd in de klant. Ter Braak ziet de noodzaak van het uitdragen van de trots en mogelijkheden van het eigen bedrijf

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

JORN TER BRAAK MONTEUR BUITENDIENST FACTA

10 | 2021

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:12

Spr Dan

FOTO: TECHPORT

21

De jury vond dat Ter Braak ‘geluk en vreugde’ uitstraalt voor zijn werk.

om anderen te enthousiasmeren ook in het technisch vak te gaan werken. Hij helpt graag anderen om de inhoud van het vak te leren door hen mee te laten lopen tijdens de uitvoering van het werk. Zo heeft hij het ook geleerd.’

te veel kosten worden gemaakt en waar het werk efficiënter kan. Ik ben nauw betrokken bij de projecten die ik doe. Ik wil niet de deur uitstappen bij een klant en me er dan niks meer van aantrekken.’

Meelopen

Doorgroeien

Als er nieuwe stagiaires of collega’s zijn, laat Ter Braak ze altijd graag met hem meelopen. ‘Het eerste wat ik altijd vraag is: Wanneer gaan ze mee naar buiten? Ook stagiaires van de afdeling accountancy worden bij ons sowieso eerst de werkplaats ingestuurd voor een week en ze lopen ook nog een paar dagen buiten mee. Zodat wij als monteurs kunnen laten zien wat het werk inhoudt naast de cijfertjes. Op onze beurt kijken wij ook mee naar de cijfers, tot een bepaalde hoogte.

Ter voorbereiding voor een klus bijvoorbeeld. Iedereen moet hier overal meelopen, dan heb je een veel beter beeld van wat er gebeurt. We staan naast elkaar, dat maakt het prettig en interessant om in de techniek te werken. Het blijft niet alleen bij je gereedschap pakken, uitvoeren en weer opruimen. Je wordt bij meer zaken betrokken.’

Zelf blijft Ter Braak graag betrokken in de financiële afhandeling en vraagt na of de klant tevreden is. ‘Dan zie je waar eventueel

Nu Ter Braak is verkozen wil hij zich gaan inzetten om anderen enthousiast te maken voor een baan in de techniek. ‘Ik denk dat ik erg enthousiast kan vertellen over mijn beroep. Hoe ik anderen kan inspireren, kan ik me nog niet precies voorstellen, maar dat ga ik nog bedenken. Ik heb al wel een afspraak staan met onze communicatieafdeling. Dan gaan we samen uitrollen wat ik kan gaan doen. Misschien kan ik wat meer betekenen in onze bedrijfsschool in Uitgeest bijvoorbeeld.’

Dan wil hij onder andere vertellen dat techniek wel begint bij het sleutelen, maar dat je altijd kunt blijven doorgroeien.

‘Door bijvoorbeeld jouw ervaring van techniek mee te nemen als werkvoorbereider. Zelf raad ik wel aan om dat pas op latere leeftijd te doen, als je echt een goede rugzak met ervaring hebt. Zodat je bijna niet voor vragen komt te staan.’

Zelf wil Ter Braak uiteindelijk projectleider worden. ‘Maar dat is voor mij verre toekomst, eerst wil ik een functie als voorman.’ www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

J_Techniekheld.indd 21

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:13

22

EUROPEAN INDUSTRY & ENERGY SUMMIT 2021

EIES2021: Innovators zoeken Dragons De productie van eiwitten uit CO2 en waterstof en ijzerpoeder als brandstof. Een greep uit de innovaties die klaar zijn voor een volgende stap. Tijdens de European Industry & Energy Summit 2021 (EIES2021) zoeken innovators partners op wiens rug ze even mee kunnen vliegen. We organiseren hiervoor de eerste Dragons’ Den of Transition.

Wim Raaijen

De derde editie van de European Industry and Energy Summit vindt dit jaar plaats op 7 en 8 december in Rotterdam Ahoy.

Verschillende partijen zullen hun side-events organiseren, gedurende deze twee dagen. Inhoudelijk heeft organisator Industrielinqs ook de regie bij twee onderdelen: de centrale opening en een innovatieplatform genaamd Dragons’ Den of Transition. Dit is een nieuw onderdeel van de summit.

Daarmee wil de organisatie een podium bieden voor hoopvolle innovaties op het gebied van Europese industriële transformatie. Het gaat bijvoorbeeld om bijvoorbeeld starters, die een zetje in de rug kunnen gebruiken om tot wasdom te komen. Ook staat het onderdeel voor transformatieve businessmodellen. De behoefte kan van financiële aard zijn, maar ook ondersteuning op het gebied van marketing, netwerk, ondernemerschap, business development en meer.

Deep Branch

European Industry & Energy Summit 2021 Na een volledige online editie in 2020 is de European Industry & Energy Summit dit jaar zowel fysiek als via livestream bij te wonen.

In Rotterdam Ahoy organiseren verschillende partners op 7 en 8 december side-events en break-outs over verschillende actuele onderwerpen in de transitie van de industrie. Denk aan waterstof, de opslag en hergebruik van CO2, energie-efficiëntie, circulaire grondstoffen en meer.

Tijdens de plenaire opening op 7 december ook dit jaar weer hooggeplaatste sprekers met Melanie Maas-Brunner (CTO BASF), Holger Kreetz (COO Uniper), Hans van den Berg (CEO Tata Steel Nederland) en professor Bert Weckhuysen (Universiteit Utrecht).

Kijk voor het volledige programma en om aan te melden op www.industryandenergy.eu.

Een van die innovators is Deep Branch. Het Brits-Nederlandse biotechbedrijf kan met CO2, water, waterstof en microorganismen hoogwaardige eiwitten maken die geschikt zijn als grondstof voor diervoeder. De CO2-uitstoot van dit proces is negentig procent lager dan processen die nu worden gebruikt om eiwitten te maken. Pluimvee en kweekvis in Europa worden nu gevoerd met vismeel en soja, voornamelijk afkomstig uit Zuid-Amerika. ‘Bepaald niet duurzaam, omdat de zeeën worden leeggevist en het regenwoud aangetast. Bovendien is het transport van deze eiwitten belastend voor het milieu’, zegt Peter Rowe, medeoprichter en CEO van Deep Branch.

In het lab en op kleinere schaal is de technologie al bewezen.

En in de eerste helft van 2021 bouwde het bedrijf een pilotplant op Brightlands Chemelot Campus in Sittard-Geleen. Rowe: ‘De pilotplant is essentieel om de juiste recepten te vinden voor ProtonTM zoals de nieuwe voedingsstof is gedoopt. De eiwitten worden gebruikt in zalm- en kipvoeding door BioMar en AB Agri, twee leidende Europese marktspelers in diervoeding.’

Hulp Inmiddels staat Deep Branch voor opschaling naar de eerste fabriek op commerciële schaal. In de Dragons’ Den of Transition vraagt Deep Branch daarom hulp bij het vinden van een geschikte locatie voor de eerste fabriek op commerciële schaal.

Het gaat om een locatie van ongeveer 4.000 vierkante meter met toegang tot lokale bronnen voor CO2 en waterstof.

Metalot Een andere hulpvraag komt van Metalot, een spin-off van de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e). Deze universiteit www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

O_Summit.indd 22

10 | 2021

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:13

Spr Dan

FOTO’S: INDUSTRIELINQS

23

werkt al verschillende jaren aan een techniek die energie wint uit de verbranding van metalen. Bij het verbranden van ijzerpoeder komt veel warmte vrij die bijvoorbeeld kan dienen voor stoomproductie in industrie. Bovendien kan het dienen als alternatief voor kolen in energiecentrales en als brandstof voor vrachtauto’s en schepen.

Het verbrandingsproduct, vergelijkbaar met roestpoeder, wordt opgevangen en met duurzame energie weer omgezet tot metaalpoeder. Hiermee fungeert het metaal als circulaire energiedrager.

Metalot bouwde inmiddels de eerste proefinstallatie bij een Nederlandse brouwerij van Swinkels (Bavaria) om stoom te produceren voor het brouwproces. Het is nog een bescheiden installatie van 100 kW, maar inmiddels zijn er plannen om vanaf volgend jaar een volledige brouwerij van energie te voorzien.

Professor Philip de Goey (TU/e): ‘Het is onze visie dat er over tien jaar een wereldwijd netwerk staat dat duurzame

energie op een goedkope manier beschikbaar stelt, daar en wanneer het nodig is.’ Hij denkt aan regeneratie-fabrieken in zonnige gebieden, zoals Chili, Noord-Afrika, rond de Rode Zee of Australië. Die slaan duurzaam opgewekte energie op door aangevoerd geoxideerd poeder weer op te werken tot ijzerpoeder. ‘Dit ijzerpoeder wordt dan met schepen over de hele wereld verhandeld naar plaatsen zoals Noordwest-Europa waar dan een tekort aan duurzame energie is.’

Partners Metalot zoekt in de Dragons’ Den partners om deze keten stapsgewijs op te bouwen. Het bedrijf wil branders neerzetten bij verschillende eindgebruikers en warmte leveren aan hun processen. Denk aan energiecentrales, warmte-intensieve industrie en hoogtemperatuur-processen. Ook zoekt Metalot in Nederland een strategische plaats voor een eerste fabriek voor de regeneratie van het poeder.

www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

O_Summit.indd 23

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:13

24

PLATFORM

Industrielinqs en haar verschillende platforms hebben diverse partners, leden en experts die het netwerk versterken Partners Industrielinqs

Partners iMaintain

Partners Utilities en Watervisie

Partners Het Nieuwe Produceren

Contentpartners

Kennis- en innovatiecentrum Maintenance Procesindustrie

Leden Industrielinqs

Leden iMaintain

Leden Utilities en Watervisie

CIRCULAIR

KOELWATER

Leden Het Nieuwe Produceren

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van Industrielinqs, kijk dan op www.industrielinqs.nl of neem contact op met Janet Robben - janet@industrielinqs.nl www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

Platform 10-2021.indd 24

10 | 2021

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:20

25

Experts iMaintain Henk Akkermans

Michel Grijpink

Universiteit Tilburg/WCM

Hogeschool Utrecht

Erik Bijlsma

Mark Haarman

TNO

Mainnovation

Taco Mets

Van Meeuwen Industries

Johan Wolt

Havenbedrijf Rotterdam

Mark Oosterveer

Tim Zaal

iTanks

TZConsultancy

Maarten Habets

Nico van Kessel

Peter Schokker

Heineken

Tata Steel

Koninklijke Vezet

Annemarie Burgemeester

Hans Hennekam

Ton Klinkenberg

Rijkswaterstaat

Yokogawa

Phijns

voormalig NAM/ Profion

Michael Donders

Rob de Heus

Theo Knijff

Binne Visser

Unilin Insulation

HeusConsult

Dow Chemicals

Philips

Leo van Dongen

Geert-Jan van Houtum

Cor van de Linde

Universiteit Twente

TU Eindhoven

iTanks

Simon Jagers

Semiotic Labs

Delesto

Giel Jurgens

Dennis Braamse

LambWeston/ Meijer

Roelf Venhuizen

Ivo van der Gaag

Alpha Storage Group

Ivo van Vliet

ENGIE Services West Industrie

Celeste Martens Ton Huibers

Nedschroef

Croonwolter &dros

Experts Utilities en Watervisie

Ron Wever

Schiphol Group

Experts Het Nieuwe Produceren Jacques Reijniers

Rob Kreiter Sjoerd Delnooz

Kiwa

TKI Energie en Industrie

Henri Spanjers

Geanne van Arkel

TU Delft

AmbassadorWise

EBS Business School

Martijn Kruisweg

Hans van der Spek

Corine Baarends

Richard Schouten

FME

VNO-NCW

SA3M

Aaldrik Haijer

Diana Seijs

Bilfinger Tebodin

Bird & Bird

AkzoNobel Coatings

Duska Disselhof

André Mepschen

Frank Tielens

Frontier Ventures

Water Alliance

HeatMatrix Group

Water & Energy Solutions

Teus van Eck Energie en Milieu

Johan van Mourik

Roy Tummers

Petrus Postma

Jan Willem Slijkoord

SKIW

VEMW

&Flux

SPIC Emmen

Marcel Galjee

Fokko Mulder

Arne Verliefde

Nouryon

TU Delft

Universiteit Gent

Martijn de Graaf

Frank Oesterholt

Cyril Widdershoven

VoltaChem/TNO

KWR

Verocy

Niels Groot

Johan Raap

Ad van Wijk

Dow Benelux

Avans Hogeschool

TU Delft

Paul Kloet

Han Slootweg

Iv-Water

Enexis

Sophie Dingenen

Teus van Eck

www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

Platform 10-2021.indd 25

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:20

26

CHEMISCH RECYCLEN

Plastic is niet langer afval dankzij pyrolyse De afgelopen maanden volgden de aankondigingen voor plastic pyrolyse initiatieven in Nederland elkaar in hoog tempo op. Wat is de stand van zaken?

Hoewel wegwerp plastic tasjes al een aantal jaar in de ban zijn gedaan en ook andere plastic wegwerpartikelen in steeds meer landen worden verboden, is het plastic-afval-probleem nog lang niet opgelost. De Nederlandse overheid heeft zich tot doel gesteld om in 2030 de helft van al het plastic te produceren door hoogwaardige recycling en het gebruik van biobased grondstoffen. Zou chemische recycling in de vorm van pyrolyse een doorbraak kunnen zijn om de niet aflatende groei van de plasticberg te keren en de chemische kringloop te sluiten?

Jacqueline van Gool

Geen ingewikkeld proces

Projecten BP - Brightmark: Next Generation Plastic Renewable Plant in Nederland, België of Duitsland naar Amerikaans model. Capaciteit: 100 kiloton plastic per jaar, waarbij zo’n 68 miljoen liter brandstof en nafta wordt verkregen en 22 miljoen liter wax.

Shell - Pryme - BlueAlp: Pryme bouwt een fabriek in Rotterdam waar vanaf 2022 60 duizend ton plastic afval wordt omgezet in pyrolyseolie. Shell neemt de olie af en mengt deze bij in de krakers in Moerdijk en Rheinland. Er zijn plannen voor een tweede fabriek die jaarlijk 350 duizend ton pyrolyse-olie produceert. Oplevering: 2024.

Bij plastic pyrolyse gebeurt eigenlijk hetzelfde als in een thermische kraker. Bij een hoge temperatuur (300-900 graden Celsius) en zonder zuurstof worden de lange ketens van de polymeren afgebroken tot pyrolyse-olie. Pyrolyse is geen ingewikkeld proces en het kan worden gebruikt om zowat ieder type plastic en mengstromen om te zetten. Bovendien kost het proces minder energie dan men zou denken. Het proces vindt plaats bij hoge temperatuur, maar het restproduct kan worden gebruikt in de energievoorziening. Een ander voordeel is dat de pyrolyse-olie minder vervuilingen bevat dan het originele plastic. Anorganische verontreinigingen en inerte stoffen blijven in het bodemproduct achter.

Pyrolyseproeftuin Zuid-Nederland Chemelot - Itero, Recycling Technologies, Plastic Energy, Sabic: Itero bouwt een demonstratieplant op de Brightlands Chemelot Campus om plastic om te zetten in pyrolyse-olie, -gas en wax. Capaciteit: 27 kiloton gemengd en vervuild plastic. Oplevering: 2023.

Op Chemelot werken ook Recycling Technologies en Plastic Energy (in samenwerking met Sabic) aan plastic pyrolyse. De installatie van Plastic Energy wordt in 2022 in gebruik genomen en produceert dan zo’n vijftien duizend ton pyrolyse-olie per jaar.

Dow - Fuenix - Haldor Topsoe: Fuenix Ecogy Group levert pyrolyseolie aan Dow, die deze gebruikt in haar plasticsproductie. Dow wil in 2025 minimaal honderdduizend ton gerecycled plastic in het productaanbod in de EU te hebben. In Terneuzen wordt daarnaast een Market Development Unit gebouwd (capaciteit: tienduizend ton per jaar) die gebruikmaakt van de PureStep-technologie van Haldor Topsoe.

Renasci – BlueAlp, Indaver: Renasci heeft in Oostende een pyrolyseinstallatie van BlueAlp met een capaciteit van 120 duizend ton per jaar in bedrijf. Indaver bouwt in Antwerpen een demonstratieinstallatie om vijftienduizend ton plastic per jaar te verwerken.

www.industrielinqs.nl

L_Afvalplastic.indd 26

Onzuivere grondstoffen Een probleem van plastic recycling is dat het beschikbare materiaal geen homogene kwaliteit heeft. Op zich maakt dat voor het pyrolyseproces niet uit, maar voor het product wel. Om de juiste kwaliteit pyrolyse-olie te verkrijgen, zijn in

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

‘Het verwerken van een plastic stroom tot een bruikbaar product is een moeilijk traject’, vertelt Jayand Baladien, commercieel directeur van het Havenbedrijf Moerdijk. Baladien was betrokken bij de afronding van de Pyrolyse Proeftuin Zuid-Nederland in Moerdijk. De afgelopen jaren vormde de Pyrolyse Proeftuin het hart van de innovaties op het gebied van plastic pyrolyse. ‘Bij recycling spelen waardeketens een grote rol. Dat begint aan de aanbodzijde. Er moet voldoende aanbod zijn dat ook nog van de juiste kwaliteit is. Daarnaast speelt logistiek een grote rol: Hoe krijg je de grondstoffen bij jouw installatie? En natuurlijk de technologie: Welke toleranties heb je in grondstoffen, voorbewerking, product en opzuivering? Je moet ook rekening houden met de afnemers, het product moet immers ook aan hun specificaties voldoen. En niet te vergeten: de wetgeving voor deze processen is ingewikkeld en nog in ontwikkeling.’

10 | 2021

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:14

Spr Dan

FOTO: SHELL

27

Shell ontwikkelde een technologie om pyrolyse-olie te upgraden.

de Pyrolyse Proeftuin potentiële afnemers nauw betrokken.

Eén daarvan is Shell. Richard Zwinkels, directeur van Shell Moerdijk: ‘Plastics zijn helaas niet zuiver na de inzameling.

Onzuiverheden komen bijvoorbeeld door kleurstoffen of addititieven die gebruikt worden om er verpakkingsmateriaal van te maken en daarmee geschikt voor marketingdoeleinden.

Tevens zijn sommige plasticsoorten zoals PVC minder geschikt om chemisch te recyclen. Dit is niet honderd procent te scheiden van de meer geschikte soorten. Dit levert componenten op in de pyrolyse-olie die je niet kunt verwerken in een kraakproces.’

Shell kijkt daarom ook met interesse naar de ontwikkelingen in de Pyrolyse Proeftuin. Ook ontwikkelde het bedrijf een technologie om de pyrolyse-olie te upgraden. Hierdoor kan pyrolyse-olie met een breder scala aan kenmerken in de krakers worden gebruikt. Een andere grote uitdaging is het opschalen van de technologie. Om de ambities voor 2030 waar te maken, moet er nog een hoop gebeuren.

creëren, dan zijn de risiconiveaus hoger en kun je beter kiezen voor een industriegebied waar grotere stromen plastic gemakkelijk kunnen worden aangevoerd en waar je dichter bij de afnemer zit’, aldus Baladien.

Zwinkels: ‘Naarmate wij meer ervaring hebben opgedaan met welke soorten plastics geschikt zijn als grondstof en het opzuiveringsproces, zal het ook duidelijker worden wat de meest strategische lokatie wordt voor eventuele uitbreiding.

Momenteel hebben we gekozen om de pyrolyse-olie in te zamelen bij de fabrieken van bijvoorbeeld Pryme of BlueAlp.’

‘Als het te recyclen plastic het label ‘afval’ krijgt, mag je daar niet zomaar nieuwe producten van maken.’

JAYAND BALADIEN COMMERCIEEL DIRECTEUR HAVEN MOERDIJK

Waar vestigen?

Wat de ideale vestigingslocatie voor een plastic pyrolysefabriek is, is nog een vraag. ‘Je kunt overwegen om een pyrolysefabriekje neer te zetten naast een afvalverwerker, zodat je het plastic niet hoeft te vervoeren. Maar wil je schaalgrootte

Niet labelen als afval Op het moment vormt ook wetgeving een struikelblok voor chemische recycling van plastic. ‘Als het te recyclen plastic het www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

L_Afvalplastic.indd 27

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:14

Verkoop stoom- en warmwaterketels

Eco Steam Trading & Consultancy bv

www.eco-steamandheating.com +31 (0)13 583 94 40 | info@eco-steamandheating.com

Part of the Atlas Copco Group

Advertenties.indd 28

03-11-2021 10:39

Spr Dan

29

‘We zien dat er regelgeving ontstaat voor een gelijk speelveld.’

FOTO: ADOBESTOCK

label ‘afval’ krijgt, mag je daar niet zomaar nieuwe producten van maken. Misschien valt daar te leren van andere ketens waarin dit al gebeurt, zoals in het geval van glas of staal.’

Baladien is afkomstig uit de staalsector, dus zijn kennis hierover komt goed van pas. ‘Scrap dat terug de hoogovens ingaat, is niet gelabeld als afval en wordt dus als grondstof behandeld.’

Daarnaast moet in de wetgeving worden geregeld dat er geen oneerlijke geldstromen ontstaan. ‘Voor het verwerken van afval krijg je geld. Als je er daarna producten van maakt, die je kunt verkopen, zou je er nogmaals aan verdienen. Het is belangrijk dat dit goed wordt gereguleerd.’

Begin 2021 is de Roadmap Chemische Recycling kunststoffen 2030 gepresenteerd om investeringen in chemische recycling te versnellen.

RICHARD ZWINKELS DIRECTEUR SHELL MOERDIJK

Roadmap Zwinkels ziet dat het wel de goede kant op gaat. ‘De energietransitie is duidelijk aan het versnellen. We zien dat overheden en regulerende instanties meer en meer belang hechten aan de circulaire economie en er regelgeving ontstaat voor een gelijk speelveld.’ Zo werd begin dit jaar de Roadmap Chemische Recycling kunststoffen 2030 gepresenteerd om investeringen in chemische recycling te versnellen.

De roadmap dient om verschillende het hoofd te bieden, het investeringsklimaat te verbeteren en de samenhang van de keten te versterken. Dat gaat bijvoorbeeld om het ontwikkelen van een uniform meet- en registratiesysteem van koolstof en CO2 impact, het opstellen van specificaties voor het inzamelen en sorteren en het beschikbaar stellen van kunststofafval als test batch. Er is ook oog voor subsidies en financiële ondersteuning. Zo is er de komende acht jaar ongeveer 250 miljoen euro beschikbaar vanuit het Groeifonds voor Materialen NL. Daarnaast lopen de DEI+ en de MOOI Regelingen en kunnen bedrijven via Invest-NL ondersteuning krijgen. Ook helpt de Circular Biobased Delta, bijvoorbeeld bij het aanvragen van vergunningen, financiering en verzekeringen en het initiëren van subsidieprojecten.

PyroCHEM Park Het Havenbedrijf Moerdijk profileert zich nadrukkelijk om een rol te spelen in deze opkomende sector. De Pyrolyse Proeftuin Zuid-Nederland werd afgelopen zomer officieel afgerond, maar de ontwikkelingen gaan door in een kleiner consortium onder

de noemer PyroCHEM Park. Naast het Havenbedrijf Moerdijk nemen ook Green Chemistry Campus, BOM, Wast4Me, Van der Kooy en Avans Hogeschool deel. Er werken momenteel in Nederland zo’n honderdvijftig bedrijven in verschillende fases van ontwikkeling aan plastic pyrolyse. Dat is voor het Havenbedrijf Moerdijk een goed gegeven. Baladien: ‘Op het haven- en industrieterrein Moerdijk hier is nog zo’n zestig hectare beschikbaar voor industriële activiteiten. Hiervan willen we er in ieder geval dertig inrichten voor circulaire activiteiten zoals plastic pyrolyse. Deze activiteiten zijn voor ons erg interessant omdat ze het industriële cluster versterken en bijgdragen aan de decarbonisatie van ons haventerrein. We zijn met de bedrijven Waste4Me en Xycle, die vergevorderde plannen hebben om zich hier te vestigen, een lead-traject ingegaan.’ Xycle is een consortium waarin Patpert Teknow Systems, NoWIT BV en Vopak Ventures deelnemen. Patpert Teknow Systems heeft een beproefde technologie die in India al commercieel wordt toegepast. In 2023 hoopt het bedrijf ook in Moerdijk op te kunnen starten. Waste4Me heeft sinds 2019 een demonstratiefabriek in de Pyrolyse Proeftuin en wil deze in eerste instantie opschalen tot 35 kton en wil in de toekomst een miljoen ton pyrolyse olie produceren.

Ondanks dat er nog een aantal struikelblokken te overwinnen is, kan plastic pyrolyse zeker een belangrijke bijdrage leveren om de chemische industrie circulair te maken. De dag dat al het plastic als grondstof kan worden hergebruikt, is nog een stip op de horizon, maar komt hiermee wel een stapje dichterbij.

Getuige ook de vele initiatieven van de industrie in binnen- en buitenland. www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

L_Afvalplastic.indd 29

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:14

30

BRANDED CONTENT CROONWOLTER&DROS|MOBILIS

Energietransitie vraagt om forse investeringen hoogspanningsnet Om Nederland een draai te laten maken naar groene energie investeert TenneT fors in het vervangen, uitbreiden en verzwaren van het hoogspanningsnet. De netbeheer­der heeft onder andere de TBI-bedrijven Croonwolter&dros en Mobilis geselecteerd om hier de komende vijf tot elf jaar aan mee te bouwen. Om de projecten sneller en efficiënter te realiseren is de nieuwe raamovereenkomst EU303 opgesteld.

Als scharnier in de energietransitie moet TenneT de omslag naar groene energie en de zogenoemde elektrificatie mogelijk maken. Aan het bedrijf de taak om in minder dan tien jaar ongeveer 150 hoogspanningsstations te vervangen en 210 stations te verzwaren en uit te breiden. De netbeheerder verwacht de komende drie tot vijf jaar circa vijf miljard euro per jaar te investeren in het hoogspanningsnet.

Voor het vervangen en verzwaren van de hoogspanningsstations heeft TenneT onder andere de TBI-bedrijven Croonwolter&dros en Mobilis (die samenwerken onder de naam SC&M)

Croonwolter&dros en Mobilis, beide TBI-ondernemingen, zijn al ruim vijf jaar als SC&M actief voor netbeheerder TenneT. De bedrijven realiseerden in de afgelopen periode onder andere een proof of concept dat de ombouwperiode van een hoogspannings­ station significant terugbrengt.

Een modulair ontwerp en de inzet van prefab componenten maakt dit mogelijk. Ook werd een gestandaardiseerd automatiseringssysteem voor de beveiliging ontwikkeld waarmee elk hoogspannings­station leveranciers­ onafhankelijk kan worden opgebouwd.

www.industrielinqs.nl

Z_Croon.indd 30

en TenneT komen sterk overeen. Ze hebben deskundige, ervaren mensen, die afspraken nakomen en flexibel zijn.

Dat levert een prettige samenwerking op waarin je elkaar kunt vertrouwen en waarin alles in een veilige omgeving kan worden besproken.’

Veilig werken is bij SC&M goed geborgd en dat is voor TenneT van cruciaal belang. ‘De projectsystemen die zij hanteren en beheersen, hebben zich bewezen. Hierop kunnen we volledig vertrouwen’, geeft Tuyp aan.

Kennis delen Winst voor alle partijen Op de energietransitiemarkt gebeurt enorm veel op dit moment, stelt Ben Tuyp, projectmanager bij TenneT. ‘De vraag naar elektrische energie groeit fors, projecten worden steeds complexer en we kampen met een groot tekort aan technisch personeel.

Vandaar dat we steeds meer inzetten op ketensamenwerking met partners om dit soort uitdagingen het hoofd te bieden.’

De samenwerking met SC&M als partner ziet Tuyp als een mooie kans om deze projecten te kunnen uitvoeren. ‘Als opdrachtgever sta je direct in contact met de aannemers en zit je bij de eerste projectideeën en keuzes voor oplossingsrichtingen al bij elkaar aan tafel. Dat is winst voor alle partijen’, zegt hij. ‘De visie en mindset van SC&M

Voor de nieuwe raamovereenkomst EU303 gaan TenneT en SC&M een jarenlang commitment met elkaar aan, waarbij ze gebruik maken van elkaars kennis, expertise en innovatieve ideeën.

‘Hiermee krijgt SC&M de kans om gezamenlijk technische innovaties toe te passen en te implementeren’, zegt Anoek Sloot, projectmanager van SC&M en betrokken bij de TenneT-projecten.

Ze legt uit dat voor het EU303-programma partners op een nieuwe manier gaan samenwerken, om de consistentie, structuur en controle van de projecten optimaal te kunnen beheersen. ‘Projecten met TenneT worden binnen dit EU303-programma holistisch benaderd.

Bijvoorbeeld door risicoanalyses meer aan de voorkant te centraliseren zodat een project integraal, dus nu samen met de partners, wordt aangepakt.’

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

als partners geselecteerd. De raam­ overeenkomst EU303 stations loopt tot 2032 en bedraagt circa vier miljard euro. De overeenkomst is gericht op multidisciplinaire werkzaamheden voor de hoogspanningsstations van 110kV, 150kV, 220kV en 380kV in Nederland.

Het programma omvat elektrotechnisch, civieltechnisch en bouwkundig werk voor nieuwbouw, uitbreiding, reconstructie en onderhoud van de stations. Projectmanagement en projectcoördinatie zijn eveneens belangrijke onderdelen.

10 | 2021

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:15

31

Ketensamenwerking brengt een efficiënt en snel werkproces op gang omdat partijen niet meer tegenover elkaar staan, maar gezamenlijk en in goed overleg met gedeelde risico’s uitdagingen aangaan.

Volgens Sloot brengt deze ketensamen­ werking een efficiënt en snel werkproces op gang. ‘We staan niet meer als twee partijen tegenover elkaar.

Gezamenlijk gaan we in goed overleg uitdagingen aan, met gedeelde risico’s, zonder onnodig tijd en geld te verspillen aan lange discussies.’

De ideale situatie is volgens Sloot als er een vraagspecificatie voor projectmanagementeisen ontstaat met een overeenkomst die voor alle projecten geldt en door SC&M wordt geborgd in de projecten. ‘Dit vereenvoudigt informatie-uitwisselingen uit verschillende systemen’, zegt ze. Sloot ziet veel voordelen in deze werkwijze. ‘Je zoekt met het volledige projectteam de raakvlakken op. Voor het projectmanagementproces formuleer je gezamenlijk de doelstellingen, de scope en de criteria van een project. Je plant het veilig werken en brengt samen de risico’s in kaart en hoe je ze gaat beheersen.’

‘We zetten steeds meer in op ketensamenwerking met partners om dit soort uitdagingen het hoofd te bieden.’

Ben Tuyp projectmanager TenneT

Samenwerking binnen EU303 Jaap Reijntjes, commercieel directeur bij de BU Energie van Croonwolter&dros, is nauw betrokken bij de inrichting van de nieuwe samenwerking binnen het TenneT programma EU303. Hij geeft aan dat de lessons learned uit de eerste projecten worden meegenomen naar de raamovereenkomst van EU303.

‘Het nieuwe partnerschap met TenneT gaat om het bevorderen van de samenwerking binnen de hele keten’, geeft Reijntjes aan. Lessen die TenneT leert uit contracten met andere leveranciers, leveren nuttige informatie op voor SC&M en andersom. Bijvoorbeeld over asset management of over toetsbare perfor-

mance indicatoren, zoals de kwaliteit en duurzaamheid van materialen.

Rollen worden onderling verdeeld op basis van het expertisegebied. Zo pakt de ene partner bijvoorbeeld de rol van asset manager en de ander de rol van serviceprovider. ‘Beide partijen hebben niet meer de rol van opdrachtgever en opdrachtnemer’, zegt Reijntjes. Volgens hem is het voordeel dat als je bij één project op deze manier hebt samengewerkt, het tweede project al een stuk eenvoudiger is. ‘Een samenwerkingsverband voor de lange termijn levert waarde op voor alle partijen, zoals voorspelbaarheid, zekerheid en stabiliteit. Niet alleen voor SC&M, maar vooral voor TenneT.’ www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

Z_Croon.indd 31

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:15

32

PROJECT

Circular Steam Project in bedrijf genomen Plantmanager Harm Dijkstra van LyondellBasell opende eind oktober met een druk op de knop het Circular Steam Project. Op de locatie van het bedrijf op de Maasvlakte staat een waste-to-energy fabriek die afvalwater van de site omzet in biogas en stoom. Dat het project onder de huidige omstandigheden is opgeleverd, getuigt van een sterk staaltje wilskracht. De energiebesparing van 0,9 petajoule maakt natuurlijk veel goed.

David van Baarle

Een beeld zegt natuurlijk meer dan duizend woorden, dus kijk nog maar even goed naar de foto van CSP. Een installatie met de omvang van een flink flatgebouw zie je niet veel bij de meeste utility-projecten. De inzet van LyondellBasell en Covestro was dan ook hoog. Ze wilden een technologie inzetten die nog nergens ter wereld werd gebruikt met een investeringssom van 150 miljoen euro. En dat in een tijd dat de CO2-prijs nog niet heel veel businesscases kon vlottrekken.

Dijkstra: ‘Bij dit soort investeringen moet je altijd goed naar de strategische waarde kijken. We produceren er tenslotte geen druppel propyleen-oxide extra mee. De energiebesparing en daar aan gekoppelde milieuvoordelen gaven uiteindelijk de doorslag. Als we in staat waren ons proceswater zelf te verwerken tot biogas en stoom en ook nog minder zout op het oppervlaktewater hoefden te lozen, voelde dat gewoon goed.

Natuurlijk beslisten we op meer dan een goed gevoel, maar de duurzame kansen waren zeker een reden voor de CEO en de aandeelhouders om door te zetten.’

Potentiële besparing Dat wil overigens niet zeggen dat de weg ernaartoe eenvoudig was. Met name Covid zorgde voor extra hoofdbrekens omdat de nieuwbouw gewoon doorging tijdens de lockdown-periode.

Dijkstra: ‘Dat betekende dat we 350 man moesten testen, zoveel mogelijk separeren en ervoor zorgen dat ze zich op de site netjes aan de Covid-maatregelen hielden. Zeker met medewerkers van buiten Nederland was het soms spannend of ze überhaupt aan het werk konden toen steeds meer grenzen sloten. Gelukkig konden we de besmettingen die er waren snel isoleren zodat we geen uitbraken hebben gehad.’

De weg naar de CSP fabriek was al tien jaar geleden ingezet.

Maar in 2014 werden de plannen echt serieus. Na alle voorbereidingen, FEED-studies en engineering- en procurementfases stak men in de herfst van 2018 de eerste schop in de grond.

Dijkstra: ‘Het idee voor de huidige fabriek kwam van onze eigen experts. Ze combineerden een aantal bestaande technieken en berekenden de potentiële besparing die dat zou opleveren.

Uitdaging daarbij was dat deze combinatie nog niet elders was toegepast en net als de meeste bedrijven gebruiken we liever proven technology. Toch besloten we met een groot aantal externe partijen in samenwerking met onze eigen experts de uitdaging aan te gaan.’

Circulair afvalwater De site op de Maasvlakte produceert via een speciale technologie onder meer propyleen oxide en styreen monomeer (POSM). Het is in zijn soort een van de grootste www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

K_Project.indd 32

10 | 2021

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:16

Spr Dan

FOTO’S: LYONDELLBASELL

33

Nu de fabriek in gebruik is genomen, komt hij langzaam maar zeker op stoom.

fabrieken ter wereld. Uit het POSM-proces ontstaan twee soorten afvalstromen die voor de ingebruikname van CSP werden afgevoerd naar de thermische behandelinstallatie van AVR. De eerste afvalstroom is een mengsel van verschillende looghoudende waterige stromen. De tweede stroom betreft een tweetal brandbare afvalstromen afkomstig van de Maasvlakte en de Botlek-fabriek.

‘We gebruiken de komende periode om te leren, optimaliseren en waar nodig te verbeteren.’

HARM DIJKSTRA PLANTMANAGER LYONDELLBASELL

In de nieuwe situatie worden de waterige stromen gescheiden in een deel dat in de bio-plant wordt behandeld (ongeveer veertig procent) en een deel dat in de verbrandingsoven wordt behandeld (ongeveer zestig procent). Om dit mogelijk maken, bouwden Bilfinger en Veolia een anaerobe en aerobe biologische voorzuivering die aansluit op de bestaande biologische zuivering van LyondellBasell en Covestro. De bacteriën in de anaerobe bio-reactor produceren het biogas

dat als brandstof dient voor de stoomproductie. Het water gaat daarna naar een moving bed reactor gevolgd door een dissolved air flotation stap. Een deel van het slib wordt afgevoerd en de rest wordt gerecycled. Daarna is het water schoon genoeg om naar de bestaande bioreactor te worden gestuurd.

De tweede stroom, zo’n zestig procent van de afvalstroom, bevat het caustische water en de brandbare afvalstoffen. Deze stroom gaat naar een innovatieve droge verbrandingsoven, die zowel het biogas als de brandstoffen in de tweede stroom gebruikt om stoom te produceren van tussen de 950 en 1050 graden Celsius. Doordat de temperatuur boven de negenhonderd graden Celsius blijft, smelten de zouten of blijven als kleine druppeltjes in de rookgassen aanwezig. Het gesmolten zout stroomt via de wand naar beneden en wordt opgevangen. Dit zout kan vervolgens, na behandeling, worden ingezet in bijvoorbeeld de glasindustrie of als stutmateriaal voor de mijnen.

Optimaliseren Nu de fabriek in gebruik is genomen, komt hij langzaam maar zeker op stoom. ‘Een deel van de fabriek is gebaseerd op biologische processen’, zegt Dijkstra. ‘Die bacteriën hebben even de tijd nodig om op volle sterkte te kunnen produceren.

Hij heeft natuurlijk nog geen 0,9 petajoule geproduceerd, www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

K_Project.indd 33

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:16

Flexibel koeling huren voor betrouwbare bedrijfsprocessen.

Bij Delta-Temp huurt u eenvoudig extra koelvermogen op maat van uw project.

Onze moderne chillers met koelvermogens van 25kW tot 1,5MW zijn geschikt voor zware industriële toepassingen. Meer info? Contacteer ons gerust:

010-799 53 90

www.delta-temp.nl

ADOPTEER EEN PUP

info@delta-temp.nl

Verhuur | Verkoop | 24/7 support

ADVERTENTIE-INDEX Bilfinger Tebodin................................................................................................18 Croonwolter&dros|Mobilis ..............................................................................30

ADOPTEER EEN PUP

Delta Temp ..........................................................................................................34 Eco Ketelservice Verhuur ................................................................................28 Endress + Hauser ...............................................................................................47 European Industry & Energy Summit 2021 .................................................. 8 GEDORE Technag ...............................................................................................28 Industrielinqs ......................................................................................... 24,25, 42

EN HELP ’M BLINDENGELEIDEHOND WORDEN.

KNGF ....................................................................................................................34 Mainnovation ....................................................................................................... 2

WWW.ADOPTEEREENPUP.NL

EN HELP ’M BLINDENGELEIDEHOND WORDEN.

MODELEC Data-Industrie.................................................................................16 OMV Gas Marketing Trading & Finance .......................................................48

WWW.ADOPTEEREENPUP.NL

Advertenties.indd 34

UNIS Group ........................................................................................................... 4

03-11-2021 10:40

35

Plantmanager Harm Dijkstra van LyondellBasell opende eind oktober met een druk op de knop het Circular Steam Project.

maar tot nog toe draait alles in ieder geval naar verwachting.

We gebruiken de komende periode dan ook om te leren, optimaliseren en waar nodig te verbeteren. We kunnen ook nu pas bijvoorbeeld de samples indienen van de zouten. Als die worden goedgekeurd, kunnen we echt bijdragen aan circulair glas.’

‘We zijn plannen aan het maken voor onze fabriek in de Botlek om reststoom te gebruiken van onze buren.’

HARM DIJKSTRA PLANTMANAGER LYONDELLBASELL

Uitdagend project De bouw van de installaties was een uitdagende klus. De fabriek bleef tijdens de bouw namelijk gewoon doordraaien.

Dijkstra: ‘We konden de tie-ins gelukkig uitvoeren tijdens de onderhoudsstop in 2019, maar dat betekende nog eens extra mensen op de site. Op het hoogtepunt liep hier dan ook driehonderd man rond, waarvan heel veel volledig nieuw waren. Om er zeker van te zijn dat de competenties van die onbekende groep overeenkwam met onze eisen, voerden we een zogenaamd on-boarding beleid in. Onze medewerkers komen uit heel Europa, dus hoe weten we de waarde van elk certificaat? Voor sommige taken willen we daarom dat de medewerkers via een praktijktest bewijzen dat ze ook echt kunnen wat er op hun certificaat staat.’

Hoewel tijdens de bouw zo’n zeventig mensen volcontinu aan de bouw van CSP werkten, blijven er straks nog maar

elf over die de fabriek bedrijven. ‘Het mooie is dat die elf wel meeliepen met het project’, zegt Dijkstra. ‘We betrokken zowel de operators als maintenance en veiligheidskundigen die nu de fabriek draaien bij de verschillende bouwfasen. Zo is de boiler bijvoorbeeld al een aantal maanden online. Wat natuurlijk handig was om alvast de nodige testen uit te voeren.

Bijkomend voordeel is dat het CSP-team nu al goed voorbereid is op de taken.’

Transitie Het antwoord of de circulaire stoomfabriek kan worden gekopieerd naar andere sites durft Dijkstra nog niet te geven.

‘Maar er is zeker belangstelling van onze joint ventures elders op de wereld. LyondellBasell heeft zichzelf hoge CO2reductiedoelen opgelegd. In 2030 moeten we dertig procent van de emissies uit onze fabrieken terugdringen om in 2050 op nul uit te komen. We moeten veel van dit soort technologie inzetten om die doelen te halen. We zijn nu al plannen aan het maken voor onze fabriek in de Botlek om reststoom te gaan gebruiken van onze buren.’

Tegelijkertijd moet twee miljoen ton van de feedstock uit gerecyclede of hernieuwbare bron komen. Dijkstra: ‘Waar mogelijk wil LyondellBasell mechanisch recyclen, terwijl we ook technieken evalueren voor pyrolyse van lastigere reststromen.

Onze klanten vragen echt naar de ecologische voetafdruk van onze producten, terwijl ook onze aandeelhouders duurzaamheid hoog op de agenda zetten. Misschien nog wel het belangrijkste is dat ook onze directe omgeving en medewerkers van de toekomst eisen stellen op het gebied van verduurzaming. En dus moeten we het hele palet, van elektrificatie, waterstof en CCS meenemen in het traject. Het Circular Steam Project, met een jaarlijkse besparing van 140.000 ton CO2, is in ieder geval een mooi begin.’ www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

K_Project.indd 35

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:16

Spr Dan

36

ENLIGHTENMENZ

Membranen ontzilten water en produceren energie Op het grensvlak tussen zoet en zout water zit een enorm energiepotentieel. Ionen uit het zoute water streven namelijk naar een hogere entropie, waardoor ze naar het zoete water trekken. Dit natuurkundig verschijnsel kan je gebruiken om stroom op te wekken, ook wel bekend als blue energy. Met een techniek die bekend staat als reverse elektrodialyse (RED) is het mogelijk om het energiepotentieel van de deelstromen te oogsten. REDstack ontwikkelde membranen die selectief positief of negatief geladen ionen doorlaten en bouwde hiervan een systeem dat inmiddels werkend te zien is op de Afsluitdijk.

David van Baarle

Reverse ElectroDialysis Reverse ElectroDialysis (RED) oftewel omgekeerde elektrodialyse maakt gebruik van het feit dat zouten zijn opgebouwd uit positief en negatief geladen ionen. In zeewater zijn dat voornamelijk Na+ en Cl-. Bij RED worden twee type membranen gebruikt. Dit zijn membranen die uitsluitend positieve ionen doorlaten: Cation Exchange Membranes. En membranen die enkel negatieve ionen doorlaten: Anion Exchange Membranes.

Wanneer zout water tussen twee van zulke membranen doorstroomt, met aan de andere zijde van de membranen zoet water, dan zullen de ionen uit het zoute water naar het zoete water willen migreren. Met een CEM aan de ene zijde en een AEM aan de andere zijde, zullen de beide soorten ionen dus in tegenovergestelde richting migreren. Op die manier ontstaat een transport van positief geladen delen in de ene richting en negatief geladen delen in de andere richting. Zo ontstaat er dus een positieve en negatieve, ofwel een elektrochemische cel, een duurzame, volcontinue energie-generator.

www.industrielinqs.nl

E_Enlightenmenz.indd 36

‘Waterschaarste wordt op den duur misschien nog wel een groter probleem dan energieschaarste.’

PIETER HACK DIRECTEUR REDSTACK

Stacks De ontwikkeling van de RED-technologie is al lang geleden begonnen. Een grote uitdaging was om de juiste membranen en stacks te ontwikkelen tegen zo laag mogelijke kosten. Hack: ‘De eerste testopstellingen haalden nog geen één procent van de theoretische opbrengst van blue energy. Het duurde dan ook lang voor we uiteindelijk de balans vonden tussen kosten en prestaties. Daarna moesten we nog de membranen in een stack plaatsen en voorzien van elektroden die het opgewekte potentiaal omzetten in elektrische stroom. Uiteindelijk konden we testen in 2014 en leek het of meneer Murphy ook zijn intrek had genomen op de Afsluitdijk. Zowat alles wat mis kon gaan, ging mis. We hadden op den duur zelfs te maken met drijfijs.

Gelukkig leer je ook van tegenslagen en dus konden we verder bouwen aan een robuust systeem dat weinig onderhoud vergt.

Het heeft immers nauwelijks draaiende delen.’

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

Wereldwijd zijn er heel wat deltagebieden waar zoet water uit de rivieren de zoute zee instroomt. Bovendien lozen veel rioolwaterzuiveringen hun zoete water in zee. Dit zijn allemaal potentiële energiebronnen wat REDstack betreft. Directeur Pieter Hack rekende al uit dat wereldwijd één terawatt blue energy beschikbaar is. Men moet het alleen nog maar oogsten.

‘Theoretisch is het energiepotentieel van een vierkante meter membraan twee watt. Daarmee zou een kuub zoet water die de zee instroomt één megawatt per seconde kunnen opleveren’, zegt Hack. ‘Nu is het lastig om alle energie te winnen, maar een deel is al voldoende. Het grote voordeel van deze technologie vergeleken met bijvoorbeeld wind- en zonne-energie is dat het altijd beschikbaar is. Zolang het zoete water richting zee stroomt, ontstaat het potentiaalverschil en kunnen we produceren. Bovendien zou een installatie met een capaciteit van honderd megawatt op vrij korte termijn stroom kunnen leveren tegen een kostprijs van elf cent per kilowattuur. Door schaalvoordelen zou die prijs zelfs kunnen zakken naar de vijf cent, volgens gerenommeerde bureaus.’

10 | 2021

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:17

Spr Dan

FOTO: REDSTACK

37

REDstack wil de pilot op de Afsluitdijk graag opschalen naar een grotere capaciteit, op industrieel demonstratieniveau.

Inmiddels zijn de meeste hobbels wel overwonnen en draait een pilotinstallatie op de Afsluitdijk. Maar Hack wil deze pilot graag opschalen naar een grotere capaciteit, op industrieel demonstratieniveau. Hack: ‘We hebben intussen belangrijke resultaten geboekt met de stack-technologie. We weten niet alleen hoe we de stacks moeten ontwerpen, maar ook hoe de processen daaromheen moeten worden ingericht. Je moet immers water innemen, voorfiltreren en in de stacks leiden.

De volgende stap voor ons is om opschalingsprojecten op te starten zodat we de industriële werking van blue energy voor potentiële klanten kunnen aantonen. Dit is een zeer interessante technologie voor duurzame energieproducenten omdat het een vaste basislast levert.’

Ontzilting Hack heeft echter nog meer ijzers in het vuur. Want met dezelfde membranen en stacks is ook elektrodialyse mogelijk. Een beproefde techniek om zout water te ontzilten.

‘Waterschaarste wordt op den duur misschien nog wel een groter probleem dan energieschaarste. De jarenlange ontwikkeling in de membranen en stacks leverde uiteindelijk een product op dat ook op ontziltingsgebied beter is dan

die nu op de markt verkrijgbaar zijn. Op korte termijn levert deze markt ons dan ook meer op dan die van blue energy. We denken dat de impact van beide toepassingen groot kan zijn op de klimaatuitdagingen waar we voor staan. Om op grotere schaal te leveren, moeten we wel een membraanproductielijn inrichten. Ook voor de stacks geldt dat als we die op industriële schaal kunnen produceren, ze steeds goedkoper worden. En daarvoor hebben we vooral geld nodig.’

Met een bedrag van 17 miljoen euro kan REDstack de komende drie jaar zodanig opschalen dat het op eigen benen verder kan. Hack doet daarom mee aan de Dragons’ Den of Transition tijdens de afsluiting van de European Industry & Energy Summit 2021, 7 en 8 december in Rotterdam Ahoy. ‘We hebben al veel belangstelling, niet alleen uit enkele Europese landen, maar ook uit Colombia, Zuid-Afrika en Zuid-Korea. Bovendien ligt er al vijf miljoen euro subsidie op ons te wachten. Daar kunnen we echter pas gebruik van maken als we drie miljoen euro eigen geld kunnen investeren. Onze businesscase is voor een investeerder dan ook zeer aantrekkelijk met een volwassen technologie en een markt die liever vandaag dan morgen zowel de ontzilting als energieopwekkingsmogelijkheden wil inzetten.’ www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

E_Enlightenmenz.indd 37

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:17

38

PROJECTEN

GROOT ONDERHOUD Wie: Yara Wat: groot onderhoud Waar: Sluiskil Wanneer: 2022

Yara neemt in 2022 ammoniakfabriek C uit bedrijf voor een grote onderhoudsstop. Het doel is om zowel de efficiëntie als het veiligheidsniveau te verhogen en er wordt gekeken naar verdere automatisering van de fabriek.

VERVANGING, RENOVATIE EN SLOOP Wie: AVR Wat: vervanging turbine Waar: Rozenburg Wanneer: eerste kwartaal 2022

AVR Rozenburg vervangt een bijna vijftig jaar oude turbine door een nieuwe tegendrukturbine van Siemens. Deze kan op volle kracht 22 megawatt elektriciteit leveren. Tegelijkertijd blijft hij ook goed draaien bij 5 megawatt, terwijl er efficiënt lagedrukstoom wordt gemaakt. Het project moet in het eerste kwartaal van 2022 zijn afgerond.

Wie: Dunea Wat: modernisering productielocatie Waar: Katwijk Wanneer: tot en met 2025

De procesautomatisering van productielocatie Katwijk wordt vervangen door volautomatische procesvoering enworden elektrotechnische installaties aangepast. BAM Industrie is in december 2018 begonnen met de vernieuwing van de energievoorziening van het drinkwaterpompstation.

Dunea wil de middenspanning distributie en noodstroomvoorziening herinrichten.

Wie: Engie Wat: upgrade Maximacentrale Waar: Lelystad Wanneer: 2023

Engie bereidt een grote upgrade voor van de Maximacentrale in Lelystad. Een van de twee units krijgt nieuwe materialen, koelsystemen en een nieuw softwarepakket. Dit moet ervoor zorgen dat deze hogere temperaturen kan verdragen. Het rendement neemt daarmee toe tot boven de zestig procent en bovendien wordt bijstook van waterstof mogelijk.

Wie: EPZ Wat: ontmanteling kolencentrale Waar: Borssele Wanneer: tot en met 2022

EPZ ontmantelt de kolencentrale in Borssele. De centrale is in 1987 in gebruik genomen en sinds 2000 wordt er ook biomassa meegestookt. Vóór de sloop is de installatie zoveel mogelijk gereinigd. Volgens de planning worden de ontmanteling en bodemsanering eind 2022 afgerond.

Wie: TenneT Wat: grote vervangingsopgave Waar: Nederland Wanneer: tot 1 januari 2032

TenneT gaat met negen partners 360 hoogspanningsstations aanpassen, vernieuwen of uitbreiden. De stations van 110kV en 150kV moeten in veel gevallen volledig worden vervangen.

Ze zijn soms vijftig jaar of langer in bedrijf en aan het eind van hun technische levensduur.

Wie: Vattenfall Wat: ontmanteling Hemweg 8 Waar: Amsterdam Wanneer: vanaf 2020

Vattenfall heeft zijn kolencentrale aan de Hemweg in Amsterdam eind december 2019 gesloten.

Het ontmantelingstraject van Hemweg 8 is begonnen in 2020. Het terrein wordt een plek voor productie, doorvoer en tijdelijke opslag van fossielvrije elektriciteit en warmte.

Wie: Waterschap Brabantse Delta Wat: renoveren afvalwaterpersleiding Waar: Noord-Brabant en Zeeland Wanneer: start medio 2019

De afvalwaterpersleiding transporteert afvalwater van industrieterrein Moerdijk en 35 dorpen en steden naar de RWZI in Bath. In 2019 is de renovatie van persstations bij Roosendaal, Bergen op Zoom en Bath gestart. Ook wordt de leiding over 3,5 kilometer verdubbeld. De extra leiding is in 2020 in bedrijf en de gerenoveerde persstations in 2023.

Wie: Wintershall Noordzee Wat: ontmanteling platforms Waar: offshore Wanneer: 2022

Wintershall Noordzee begint met een grootschalig ontmantelingsprogramma in de Noordzee.

Het bedrijf sluit 24 putten in zowel Nederlandse als Duitse wateren. Daarnaast verwijdert het bedrijf twee productieplatforms (Q4-A en Q4-B) en twee onderzeese installaties (P9-A en P9-B).

De aanbesteding voor het eerste deel van het programma is gegund aan Swift Drilling.

GROEN EN BIO Wie: o.a. Alco Bio Fuel Wat: recovery unit CO2 Waar: Gent Wanneer: voorjaar 2022 www.industrielinqs.nl

Bioraffinaderij Alco Bio Fuel (ABF), industriële gasleverancier Messer Benelux en IJsfabriek Strombeek investeren tien miljoen euro in een ‘recovery unit’ voor koolstofdioxide. Het gaat om een tweede unit bij Alco Bio Fuel in Gent. De installatie recupereert en zuivert CO2-gas uit de processtroom en zet het om in vloeistof. In het voorjaar van 2022 moet de unit operationeel zijn.

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

G_Projecten 10-2021.indd 38

10 | 2021

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:18

PROJECTEN 39

Wie: ArcelorMittal Wat: bio-ethanol uit afvalgassen Waar: Gent Wanneer: 2022

ArcelorMittal investeert via dochteronderneming C-Shift 120 miljoen euro in het project Steelanol om tien procent van de afvalgassen van het staalbedrijf om te zetten in bio-ethanol.

C-Shift maakt gebruik van een nieuwe technologie waarbij bacteriën CO-rijk gas vergisten tot ethanol en kan straks zo’n 80 miljoen liter bio-ethanol per jaar produceren.

Wie: BioBTX Wat: aromaten uit afvalplastic Waar: Delfzijl Wanneer: 2027

BioBTX bouwt in Delfzijl een fabriek die 50.000 ton plastic afval gaat omzetten in de grondstoffen benzeen, tolueen en xyleen. De bouw van de fabriek gaat in twee fasen, waarbij de eerste fase al in 2024 klaar moet zijn. De fabriek vergt een investering van tachtig miljoen euro.

Wie: Cargill Wat: biodieselfabriek Waar: Gent Wanneer: juni 2022

Cargill investeert 150 miljoen euro in een nieuwe biodieselfabriek in Gent. Deze krijgt een productiecapaciteit van 115.000 ton biodiesel per jaar en kan rioolslib, reststoffen uit de industrie en allerlei andere grondstoffen verwerken tot biodiesel. In juni 2022 moet de fabriek klaar zijn.

Wie: DBG BioEnergy Wat: bio-LNG uit afval Waar: Delfzijl Wanneer: eind 2022

DBG Bio Energy bouwt haar eerste fabriek in Delfzijl. Deze gaat cellulosehoudend industrieel afval omzetten in bioLNG, groene kunstmest en vloeibare CO2. De installatie krijgt een capaciteit van 15.000 ton bioLNG per jaar en moet eind 2022 operationeel zijn.

NIEUW PROJECT Wie: Dow Wat: zuivering pyrolyse-olie Waar: Terneuzen Wanneer: onbekend

Dow werkt aan het ontwerp en de engineering van een eenheid die pyrolyse-olie – gemaakt van afvalplastic – zuivert voor gebruik in de fabrieken van het concern. De eenheid komt op de site in Terneuzen te staan en krijgt een capaciteit van 10.000 ton per jaar. Het hart van de eenheid draait om de PureStep-technologie van Haldor Topsoe, die onzuiverheden uit vloeibare grondstof kan verwijderen.

Wie: Gidara Energy Wat: methanol uit afval Waar: Amsterdam Wanneer: begin 2024

Gidara Energy bouwt in de haven van Amsterdam een fabriek die niet-recyclebaar afval omzet in syngas en vervolgens in methanol. De fabriek krijgt een capaciteit van ongeveer 87,5 kiloton methanol. De verwachting is dat deze begin 2024 operationeel is. Het project vergt een investering van 250 miljoen euro.

Wie: IST Green Chemicals Wat: bio-ethanol uit suikerbieten Waar: Axelse Vlakte Wanneer: begin 2024

IST Green Chemicals gaat op de Axelse Vlakte in Zeeland een nieuwe fabriek bouwen die bioethanol uit suikerbieten maakt. Niet via een tussenstap met suiker, maar rechtstreeks, dankzij de Betaprocess-technologie. Deze brengt de cellen van de suikerbiet via vacuümextrusie tot explosie, waardoor de suikers direct bloot komen te liggen.

Wie: o.a. Inovyn Wat: pilot met CO2/methanol Waar: Antwerpen Wanneer: eind 2022

Engie, Fluxys, Indaver, Inovyn, Oiltanking, Port of Antwerp en de Vlaamse Milieuholding gaan duurzame methanol produceren in de Antwerpse haven. Bij Inovyn komt een pilotinstallatie die afgevangen CO2 en waterstof, gemaakt met groene energie, omzet in methanol. Eind 2022 is de fabriek operationeel en produceert ongeveer achtduizend ton duurzame methanol per jaar.

Wie: Neste Wat: aanpassingen voor productie SAF Waar: Rotterdam Wanneer: tweede helft 2023

Neste investeert 190 miljoen euro in haar productiecapaciteit in Rotterdam om de productie van duurzame vliegtuigbrandstof (SAF) mogelijk te maken. Momenteel produceert de raffinaderij voornamelijk duurzame diesel. Dankzij aanpassingen aan de raffinaderij kan Neste straks 500.000 ton SAF per jaar produceren.

NIEUW PROJECT Wie: Neste en Ravago Wat: verwerking plastic afval Waar: Vlissingen Wanneer: onbekend

Neste en Ravago willen in Vlissingen een fabriek bouwen die plastic afval gaat verwerken met de thermochemische liquefactietechnologie van het Amerikaanse Alterra Energy. De installatie krijgt een verwerkingscapaciteit van ongeveer 55 kiloton gemengd plastic afval per jaar.

www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

G_Projecten 10-2021.indd 39

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:18

40

www.industrielinqs.nl

PROJECTEN

Wie: o.a. Paques Wat: proeffabriek voor PHBV Waar: Dordrecht Wanneer: voorjaar 2022

Vijf waterschappen, Stowa, Paques en HVC gaan in Dordrecht een proeffabriek bouwen om PHBV te produceren. Dit is een volledig afbreekbaar en duurzaam bioplastic, gemaakt uit organische afvalstromen zoals zuiveringsslib, industrieel afvalwater en voedselresten. De proeffabriek komt bij de slibverwerkingsinstallatie van HVC in Dordrecht te staan.

Wie: Photanol en Nouryon Wat: organische zuren uit CO2 Waar: Delfzijl Wanneer: 2024

In een demofabriek van Photanol en Nouryon in Delfzijl zetten bacteriën CO2 om in organische zuren. De twee partijen willen de fabriek in 2023 gaan opschalen naar 30.000 ton. Deze commerciële fabriek moet vervolgens in 2024 in productie gaan.

Wie: Relement Wat: aromaten uit biomassa Waar: Bergen op Zoom Wanneer: onbekend

Relement, een spin-off van TNO, vestigt zich op de Green Chemistry Campus. Het bedrijf gaat op commerciële schaal bio-aromaten uit biomassaresiduen produceren voor toepassing in onder meer smeermiddelen en coatings. Een van de eerste bio-aromaten die Relement op de markt brengt, is een alternatief voor ftaalzuuranhydride in alkydverf.

Wie: SCW Systems/Gasunie Wat: groen gas uit organische reststromen Waar: Delfzijl Wanneer: 2023

SCW Systems bouwt samen met partner Gasunie een fabriek in Delfzijl die jaarlijks 150 tot 200 miljoen kubieke meter groen gas produceert uit (natte) organische reststromen. Met de bouw van de fabriek is een investering gemoeid van 150 tot 200 miljoen euro. Naast groen gas wordt ook groene waterstof geproduceerd.

Wie: Shell Wat: demofabriek voor CO2-afvang Waar: Moerdijk Wanneer: 2024

Shell heeft een nieuwe technologie ontwikkeld om CO2 uit rookgassen af te vangen en bouwt daarvoor een demonstratiefabriek op het terrein van energiecentrale BMC Moerdijk. Deze gaat in de loop van 2024 zo’n 150 ton CO2 per dag afvangen. Bilfinger is engineering en projectpartner in het demonstratieproject, dat TulipGreenCO2 heet.

Wie: Shell Wat: biobrandstoffen uit (afval)olie Waar: Pernis Wanneer: 2024

Shell bouwt een fabriek die biobrandstoffen gaat maken van biologische (afval)olie. De fabriek krijgt een capaciteit van 820.000 ton biobrandstoffen per jaar. Naast de fabriek komt een pretreatment unit (PTU) met een capaciteit van ongeveer 1.100 kiloton voorbehandelde olie per jaar.

Ook komen er nieuwe tanks op de site in Pernis.

Wie: Shell en BlueAlp Wat: pyrolyse-olie uit afvalplastic Waar: Nederland Wanneer: 2023

Een joint venture van Shell en BlueAlp bouwt twee installaties in Nederland, die dertig kiloton moeilijk te recyclen plastic gaan omzetten in pyrolyse-olie. De installaties moeten in 2023 operationeel zijn en leveren alle pyrolyse-olie als grondstof aan de krakers van Shell in Moerdijk en Duitsland.

Wie: SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol Wat: fabriek duurzame vliegtuigbrandstof Waar: Delfzijl Wanneer: 2022

SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol bouwen Europa’s eerste fabriek voor duurzame vliegtuigbrandstof in Delfzijl. Nouryon en Gasunie bestuderen daarvoor een uitbreiding van een geplande groene waterstofeenheid. Het plan is om groene waterstof te combineren met afval- en reststromen om 100.000 ton duurzame vliegtuigbrandstof en 15.000 ton bioLPG per jaar te produceren.

Wie: Synkero Wat: fabriek duurzame kerosine Waar: Amsterdam Wanneer: 2027

Start-up Synkero wil in de Amsterdamse haven een fabriek bouwen voor de productie van 50.000 ton duurzame kerosine. Grondstof is CO2 dat wordt afgevangen in de industrie of direct uit de lucht. Dit wordt samen met groene waterstof omgezet in synthetisch kerosine. De planning is dat de fabriek in 2027 draait.

Wie: o.a. Twence Wat: pilot met CO2/mierenzuur Waar: Hengelo Wanneer: 2021

Twence, Coval Energy, TNO en de TU Delft bouwen een pilot-installatie voor de productie van mierenzuur. De installatie wordt in eerste instantie gevoed met CO2 uit de bestaande natriumbicarbonaatinstallatie. Coval Energy ontwikkelt technologie. Mierenzuur heeft de potentie om als groene grondstof fossiele grondstoffen te vervangen.

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

G_Projecten 10-2021.indd 40

10 | 2021

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:18

PROJECTEN 41

NIEUW PROJECT Wie: Vertoro Wat: demofabriek voor lignine-olie Waar: Rotterdam Wanneer: 2022

Vertoro bouwt een demofabriek die lignine-houdende biomassa kan omzetten in cellulose, suikers en zogenoemde Goldilocks. Dit laatste is een ruwe lignine-olie en een alternatief voor aardolie. De demofabriek moet in 2022 operationeel zijn.

Wie: Zenid Wat: demofabriek duurzame kerosine Waar: Rotterdam Wanneer: onbekend

Zenid, een initiatief van Rotterdam The Hague Airport, Climeworks, SkyNRG en Rotterdam The Hague Innovation Airport, wil in Rotterdam een demonstratiefabriek voor duurzame kerosine bouwen. Met afgevangen CO2 uit de lucht als grondstof. Uniper is bij het project betrokken voor de engineering en gaat de fabriek opereren.

UTILITIES Wie: Air Liquide Wat: luchtscheidingseenheid Waar: Moerdijk Wanneer: 2022

Air Liquide investeert 125 miljoen euro in een luchtscheidingseenheid voor de productie van zuurstof. In 2022 moet de fabriek in Moerdijk operationeel zijn. Bijzonder is dat het bedrijf de unit combineert met een energieopslagsysteem. De unit kan straks maximaal 2.200 ton zuurstof per dag maken.

Wie: Avaio en Aecom Wat: ontziltingsinstallatie Waar: Antwerpen Wanneer: 2024

Avaio en Aecom bouwen samen een ontziltingsinstallatie op het terrein van Covestro in de haven van Antwerpen. Deze pompt vanaf begin 2024 brak dokwater op en zet dit om in hoogwaardig proceswater voor de chemiesector. Avaio verwacht medio 2022 te kunnen beginnen met de bouw van de installatie. Die zou twee jaar later, in 2024, operationeel moeten zijn.

Wie: Chemours Wat: zuiveringsinstallatie afvalwater Waar: Dordrecht Wanneer: medio 2022

Chemours wil een nieuwe zuiveringsinstallatie bouwen die onder andere gefluorineerde stoffen uit het afvalwater haalt. Dat gebeurt nu met een tijdelijke mobiele unit. De chemisch-fysische zuiveringsinstallatie gaat gemiddeld zestig kubieke meter afvalwater per uur verwerken, met een maximale capaciteit van 120 kubieke meter per uur.

Wie: D-CRBN Wat: pilot CO/O2 uit CO2 Waar: Antwerpen Wanneer: 2029

Start-up D-CRBN wil een pilot doen met een plasmareactor. Deze gaat per jaar 30.000 ton CO2 omzetten in CO en O2. De reactor is goed schaalbaar en de start-up hoopt dan ook in 2029 een miljoen ton per jaar te kunnen omzetten. Het project vergt een investering van 150 miljoen euro.

Wie: Evides Industriewater Wat: demiwaterinstallatie Waar: Antwerpen Wanneer: voorjaar 2022

Evides Industriewater bouwt een slimme demiwaterinstallatie op de site van BASF in Antwerpen.

De installatie gebruikt verschillende waterstromen uit de productie van BASF en zet restwarmte uit condensaat in voor verduurzaming van de zuivering. Dit resulteert in efficiënter watergebruik en een lagere energie- en chemicaliënverbruik.

Wie: Gasunie Transport Services Wat: uitbreiding stikstofinstallatie Waar: Zuidbroek Wanneer: 2022

Gasunie Transport Services wil de stikstofinstallatie in Zuidbroek uitbreiden. Het project omvat ook een mengstation inclusief vier kilometer nieuwe leiding, en aansluitleidingen op bestaande gasleidingen en een stikstofleiding die is verbonden met de bestaande stikstofcaverne in Heiligerlee.

NIEUW PROJECT Wie: Gate terminal Wat: uitbreiding LNG-capaciteit Waar: Maasvlakte Wanneer: oktober 2024

Gate, een joint venture van Gasunie en Vopak, breidt de capaciteit van haar LNG-terminal op de Maasvlakte uit met 1,5 bcm per jaar. Daarmee komt de totale capaciteit van de terminal straks op 13,5 bcm per jaar. De extra capaciteit moet vanaf oktober 2024 beschikbaar zijn.

Wie: Stercore Wat: mestvergassingsinstallatie Waar: Emmen Wanneer: 2022

Stercore heeft groen licht gekregen voor de bouw van een innovatieve mestvergassingsinstallatie in Emmen. De fabriek draait straks voornamelijk op duurzaam opgewekte elektrische energie en zet mest en digestaat uit co-vergisters om in groen gas en bio based carbon.

www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

G_Projecten 10-2021.indd 41

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:18

MAGAZINES ONLINE TALKSHOWS BEREIK NETWERK EVENEMENTEN KENNIS DELEN BRANDED CONTENT NIEUWS

Industrielinqs pers en platform is een moderne uitgeverij en netwerk voor de industrie. Binnen onze platforms bouwen wij samen met partners, leden en experts aan uitgebreide kennisnetwerken.

Kwaliteit van informatie en sterke onderlinge relaties hebben onze prioriteit. Verschillende media, die nauw met elkaar zijn verbonden, zorgen voor een transparante en inspirerende informatievoorziening.

De journalistieke aanpak en de samenstelling van de platforms waarborgt de objectiviteit en zorgt voor een verregaande integratie in de doelgroep.

Meer informatie?

Janet Robben +31(0)20 31 22 085 janet@industrielinqs.nl

www.industrielinqs.nl Industrielinqs advertentie Advertenties.indd 42 nieuw.indd 1

2-11-2021 08:48:56 03-11-2021 10:41

PROJECTEN 43

Wie: Tessenderlo Group Wat: gascentrale Waar: Tessenderlo Wanneer: eind 2025

Tessenderlo Group wil een tweede gascentrale bouwen in Tessenderlo. Als alles volgens plan verloopt, zou de nieuwe 900 MW energiecentrale per 1 november 2025 operationeel moeten zijn.

Het bedrijf heeft al een gasgestookte 425 MW STEG-centrale in Tessenderlo.

Wie: Twence Wat: mestverwaardingsinstallatie Waar: Zenderen Wanneer: mei 2022

Twence bouwt een mestverwaardingsinstallatie in Zenderen. Met deze installatie kan 250.000 ton mest worden verwerkt. Hiermee wordt groen gas voor drieduizend huishoudens geproduceerd en worden schaarse grondstoffen teruggewonnen. Naar verwachting zal de installatie in mei 2022 operationeel zijn.

Wie: Vattenfall, Gasunie en Equinor Wat: innovatieproject waterstof Waar: Eemshaven Wanneer: 2023

Vattenfall, Gasunie en het Noorse Equinor werken samen om waterstof in te zetten als brandstof voor de Magnum-centrale in de Groninger Eemshaven. Zij hebben een innovatieproject opgestart om vanaf 2023 een van de drie units van de centrale over te schakelen op waterstof.

Wie: VTTI Wat: biogas uit organisch afval Waar: Tilburg Wanneer: derde kwartaal 2023

Tankopslagbedrijf VTTI neemt het bio-energieproject van Re-N Technology over. In 2023 wil het bedrijf een biogasinstallatie hebben gebouwd. Deze verwerkt organisch afval en nevenstromen met een anaeroob vergistingsproces. De installatie krijgt een capaciteit van 17 megawatt en genereert onder meer 23 miljoen kubieke meter biogas per jaar.

WIND EN ZON Wie: CrossWind Wat: windpark Hollandse Kust (noord) Waar: Noordzee Wanneer: 2023

CrossWind (joint venture van Shell en Eneco) bouwt windpark Hollandse Kust (noord). Het windpark krijgt een vermogen van 759 megawatt en levert minstens 3.300 gigawatt uur per jaar.

Het park omvat ook de toepassing van technologische demonstraties, zoals accu-opslag voor de korte termijn en groene waterstof gemaakt door elektrolyse.

Wie: PowerField Wat: zonnepark Leek Waar: Leek Wanneer: 2022

PowerField bouwt op ongeveer 21 hectare ter hoogte van Leek en Tolbert het zonnepark Leek.

Er wordt 33 MW aan zonnepanelen geïnstalleerd met een jaarlijkse productie van ongeveer 31,2 GWh. Dit staat gelijk aan het verbruik van 9.900 gemiddelde Nederlandse huishoudens.

Wie: Shell Wat: energiepark Pottendijk Waar: Emmen Wanneer: 2023

Shell ontwikkelt in Drenthe het Energiepark Pottendijk. Vlakbij Emmen gaan 14 windturbines (vermogen 50 MW) en negentigduizend zonnepanelen (50 MW) samen stroom opwekken. Shell rekent op een jaarlijkse productie van 170 GWh. Eind 2022 moet volgens planning het windpark in bedrijf gaan, het zonnepark volgt begin 2023.

Wie: Statkraft Wat: zonneweide Blaakweg Waar: Harskamp Wanneer: 2022

Statkraft ontwikkelt in Harskamp (gemeente Ede) de zonneweide Blaakweg. Het gebied beslaat zo’n tien hectare, waarvan zeven hectare door panelen wordt bedekt. Dat levert een jaarlijkse productie van 10 GWh op.

Wie: Vattenfall en BASF Wat: windpark Hollandse kust Zuid Waar: Noordzee Wanneer: 2023

Windpark Hollandse Kust Zuid bestaat uit 140 windturbines die ruim 6 TWh groene stroom per jaar kunnen produceren. Het is het eerste en grootste windpark op zee dat zonder subsidie wordt gebouwd. Het windpark komt tussen 18 en 36 kilometer voor de kust van Nederland tussen Den Haag en Zandvoort te liggen.

NIEUW PROJECT Wie: Vattenfall en SwifterwinT Wat: vervanging windturbines Waar: IJsselmeer/Lelystad Wanneer: laatste kwartaal 2023

Vattenfall en SwifterwinT, de initiatiefnemers van Windplanblauw, vervangen 28 windturbines van het huidige windpark Irene Vorrink van Vattenfall door 24 moderne, krachtige turbines.

Deze komen in twee rijen vlak voor de kust in het IJsselmeer te staan. Ook vervangen zij in de gemeenten Dronten en Lelystad 46 windturbines door 37 grotere turbines. De 61 nieuwe windturbines hebben een gezamenlijk opgesteld vermogen van ruim 335 MW.

www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

G_Projecten 10-2021.indd 43

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:18

44

PROJECTEN

NIEUW PROJECT Wie: Vattenfall Wat: zonnepark Sas van Gent Waar: Sas van Gent Wanneer: eerste kwartaal 2023

Vattenfall bouwt een zonnepark in Sas van Gent, ten westen van het kanaal van Gent naar Terneuzen. Van de zestien hectare grond in de Papeschorpolder is twaalf hectare bestemd voor zonnepanelen en vier hectare voor landschappelijke inpassing. In het eerste kwartaal van 2023 moet het zonnepark groene elektriciteit gaan leveren.

NIEUW PROJECT Wie: Vattenfall Wat: zonneweide Goirle Waar: Goirle Wanneer: najaar 2022

Vattenfall legt een zonneweide in Goirle aan. Het gaat om zes hectare en het zonnepark krijgt een vermogen van 13 MW. Begin 2022 start de bouw van het zonnepark en in het najaar van 2022 moet het zonnepark operationeel zijn.

ELEKTRIFICATIE Wie: ArcelorMittal Wat: DRI-installatie en twee ovens Waar: Gent Wanneer: 2027

ArcelorMittal investeert 1,1 miljard euro in de bouw van een installatie voor direct gereduceerd ijzer in Gent. De installatie gebruikt aardgas en uiteindelijk mogelijk waterstof om ijzererts te reduceren en krijgt een capaciteit van 2,5 miljoen ton. Ook bouwt het bedrijf twee elektrische ovens om het gereduceerde ijzer te smelten. ArcelorMittal wil tussen 2025 en 2027 opstarten.

Wie: Coolbrook Wat: testreactor naftakraker Waar: Geleen Wanneer: april 2022

Het Finse Coolbrook investeert 12,5 miljoen euro in een zogeheten RDR-eReactor. Dit is een elektrische oplossing voor het verwarmen van de ovens in naftakrakers. De testreactor wordt op de Brightlands Chemelot Campus gebouwd en moet met een capaciteit van vijfhonderd kilo grondstoffen per uur produceren.

Wie: Tata Steel Wat: DRI-installatie Waar: IJmuiden Wanneer: onbekend

Tata Steel Nederland kiest voor de productie van groen staal via de waterstof route, dus via de direct reduced iron (DRI) technologie. Dit is een technologie waarmee ijzer wordt gemaakt op basis van aardgas of op termijn waterstof, in combinatie met een of meer elektrische vlamboogovens.

ELEKTROLYSE

www.industrielinqs.nl

Wie: Tien private en publieke partners Wat: North-C-Methanol project Waar: Rodenhuize Wanneer: 2024

Tien partners investeren 140 miljoen euro in het North-C-Methanol project. Dit omvat een elektrolyzer van 65 megawatt die water met windenergie omzet in groene waterstof en een methanolfabriek die de waterstof gebruikt om afgevangen CO2 van lokale industriële spelers om te zetten naar groene methanol. De partners voorzien een opschaling naar 600 MW in 2030.

Wie: Bedrijven en overheden Wat: pilot groene waterstof Waar: Vlissingen-Oost Wanneer: 2025

Zeeuwse en Vlaamse bedrijven en overheden willen in 2030 een grote groene waterstoffabriek in bedrijf hebben. De fabriek moet een capaciteit krijgen van één gigawatt. en komt waarschijnlijk in Vlissingen-Oost te staan. Eerste stap is echter de bouw van een proeffabriek met een investering van honderd miljoen euro. Die moet er in 2025 zijn.

Wie: CEA, Paul Wurth, Engie, Sunfire, Neste Wat: pilot Multiplhy Waar: Rotterdam Wanneer: begin 2023

Het project Multiplhy integreert een hoge-temperatuur elektrolyzer met het bioraffinageproces van Neste in Rotterdam. De elektrolyzer produceert groene waterstof voor de productie van biobrandstoffen. Het gaat om ‘s werelds eerste multi-megawatt hoge-temperatuur elektrolyzer voor waterstofproductie. De elektrolyzer krijgt een nominaal vermogen van 2,6 megawatt.

Wie: Gasunie en Nouryon Wat: waterstofproject Djewels Waar: Eemshaven Wanneer: onbekend

Een consortium van Nouryon, Gasunie en vier partners ontvangt elf miljoen Europese subsidie voor het groene waterstofproject Djewels. De partners installeren een twintig megawatt elektrolyzer in Delfzijl voor de productie van waterstof als basis voor groene methanol. Het project krijgt ook vijf miljoen euro subsidie van het Waddenfonds.

Wie: PosHydon-consortium Wat: pilot waterstof uit wind Waar: offshore Wanneer: 2022

Een consortium van onder andere TNO, Neptune Energy, DEME en NEL doet een waterstofpilot op het Q13a-A platform van Neptune Energy, dertien kilometer voor de kust van Scheveningen.

De pilot heet PosHYdon en gaat zeewater opwerken tot demiwater waarna een 1,25 MW elektrolyzer, gevoed door windstroom, dit omzet in maximaal 500 kilo groene waterstof per dag.

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

G_Projecten 10-2021.indd 44

10 | 2021

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:18

PROJECTEN 45

Wie: VoltH2 Wat: groene waterstoffabriek Waar: Vlissingen Wanneer: onbekend

VoltH2 bouwt een groene waterstoffabriek in Vlissingen. Het gaat om een 25 MW elektrolyseeenheid die jaarlijks tot 3.600 ton groene waterstof kan produceren. Sweco ontwerp de installatie zo dat deze kan worden uitgebreid naar 100 MW. De investering voor de eerste fase is begroot op 35 miljoen euro. De jaren erna kan die bij uitbreiding oplopen tot 100 miljoen euro.

Wie: VoltH2 en Virya Energy Wat: groene waterstoffabriek Waar:Terneuzen Wanneer: tweede helft 2023

VoltH2 Terneuzen en Virya Energy bereiden een groene waterstoffabriek op industriepark Axelse Vlakte in Terneuzen voor. Het gaat om een 25 MW elektrolyse-eenheid. De fabriek zal jaarlijks tot 3.600 ton groene waterstof produceren. Eventueel kan de productie later worden verdubbeld of verdrievoudigd. De investering is voor de eerste fase is begroot op 35 tot 40 miljoen euro.

INFRA Wie: Fluxys Wat: uitbreiding hervergassing LNG Waar: Zeebrugge Wanneer: tot begin 2026

Fluxys LNG gaat op de LNG-terminal in Zeebrugge zes miljoen ton extra hervergassingscapaciteit per jaar aanbieden, en daarvoor is bijkomende infrastructuur nodig. De extra capaciteit wordt in twee stappen aangeboden. Vanaf begin 2024 gaat het om in totaal 4,7 miljoen ton per jaar, en vanaf begin 2026 moet de volledige 6 miljoen ton per jaar beschikbaar zijn.

Wie: Gasunie Wat: opslag groene waterstof Waar: Zuidwending Wanneer: 2026

Gasunie bereidt de opslag van groene waterstof in zoutcavernes voor bij Zuidwending. Het bedrijf slaat in Zuidwending al aardgas op in zes zoutcavernes en onderzoekt wat er nodig is om vier zoutholtes in te richten voor groene waterstof. De eerste opslag kan in 2026 worden gevuld.

Daarvoor moet de bouw in 2023 of 2024 beginnen.

Wie: Gasunie Wat: hydrogen backbone Waar: Nederland Wanneer: 2027

Gasunie investeert 1,5 miljard euro in een nationaal transportnet voor waterstof. Dit net sluit grote industriële clusters aan op installaties waar straks blauwe of groene waterstof wordt gemaakt. Het bedrijf zet voor dit net bestaande gasleidingen in, die vrijkomen door de dalende aardgasvraag. De backbone kan er al in 2027 liggen.

Wie: Gasunie en North Sea Port Wat: regionaal transportnetwerk waterstof Waar: Zeeland Wanneer: eind 2025

Gasunie en North Sea Port ontwikkelen een regionaal transportnetwerk voor waterstof in Zeeland. Het Hydrogen Delta Network NL wordt een open netwerk dat in 2027 wordt verbonden met de landelijke waterstofinfrastructuur die Gasunie in Nederland ontwikkelt. Begin 2022 wordt de route voor het regionale waterstofnetwerk bepaald.

Wie: North Water Wat: transportleiding voor industriewater Waar: Delfzijl - Appingedam Wanneer: onbekend

North Water wil een transportleiding voor industriewater realiseren tussen Delfzijl en Appingedam. Door deze vervolgens aan te sluiten op de industriewaterleiding GarmerwoldeEemshaven wordt het mogelijk om industriewater op basis van oppervlaktewater te leveren aan de regio Delfzijl.

Wie: o.a. Shell Wat: restwarmte Shell Pernis Waar: Rotterdam Wanneer: onbekend

Shell, Warmtebedrijf Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam gaan restwarmte, die vrijkomt bij de raffinaderij van Shell Pernis, leveren aan de regio Rotterdam. Het project moet energie leveren om in de warmtebehoefte van 16.000 huishoudens te kunnen voorzien. Met het project is een totale investering van ongeveer 16 miljoen euro gemoeid.

RECYCLING Wie: Asbetter Acids Wat: verwerken asbestplaten Waar: Rotterdam Wanneer: 2024

Asbetter Acids bouwt een demonstratiefabriek die 60.000 ton asbestplaten gaat verwerken en tegelijkertijd 170.000 ton industriële restzuren neutraliseren. Het ontwerp voor de fabriek moet in september 2022 gereed zijn. Daarna volgt de aanbesteding voor de bouw van de fabriek. Het project vergt een investering van 60 tot 70 miljoen euro.

Wie: o.a. Bek & Verburg Wat: pilot met recycling visnetten Waar: Eemshaven Wanneer: onbekend

Bek & Verburg, Groningen Seaports en Impact Recycling zetten samen een pilotproject op om oude visnetten te recyclen. Ze onderzoeken of kunststof visnetten vanuit heel Nederland in Eemshaven kunnen worden gescheiden in PP en PE, beide met een zuiverheid van 98 procent. Na de proefperiode kan de installatie mogelijk tot twee ton visnetvezels per uur recyclen.

www.industrielinqs.nl

10 | 2021

Naamloos-2 1

G_Projecten 10-2021.indd 45

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:18

46

PROJECTEN

Wie: Black Bear Carbon Wat: pyrolyse autobanden Waar: Geleen Wanneer: onbekend

Black Bear Carbon gaat op Chemelot twee identieke productielijnen bouwen die rubbergranulaat van oude vrachtwagen- en autobanden langzaam pyrolyseren tot carbon black, pyrolyse-olie en -gas. De lijnen krijgen elk een capaciteit van 2.300 kilo granulaat per uur en kunnen samen 40.000 ton per jaar verwerken.

Wie: Circular Recycling Company Wat: recycling composiet Waar: Rotterdam Wanneer: onbekend

Circular Recycling Company gaat op Maasvlakte II vezel versterkt thermohardend composiet recyclen. Denk daarbij aan turbinebladen van windmolens, boten en interieurs van treinen. De fabriek gaat zowel technieken voor mechanische als chemische recycling combineren.

Wie: CFK Recycling Wat: pyrolyse aramidevezels Waar: Delfzijl Wanneer: onbekend

Het Duitse CFK Recycling wil met Teijin Aramid een pilot opzetten voor het recyclen van koolstofvezels door middel van pyrolyse. Het gaat om een pilot op kleine schaal voor de recycling van aramide. De insteek is vooral om te kijken wat er met het gerecyclede product mogelijk is.

Wie: Itero Wat: demofabriek Waar: Sittard-Geleen Wanneer: 2023

Het Britse Itero bouwt op de Brightlands Chemelot Campus een demonstratiefabriek voor het omzetten van moeilijk te recyclen plastic afval in een grondstof voor nieuwe plastics. De unit krijgt een capaciteit van 27.000 ton gemengd plastic afval per jaar. Voor toekomstige fabrieken kunnen meerdere modules naast elkaar worden gezet worden. Investering: 25 miljoen euro.

Wie: PolyStyreneLoop Wat: demofabriek Waar: Terneuzen Wanneer: eind tweede kwartaal 2021

PolyStyreneLoop wil naast chemiebedrijf ICL-IP in Terneuzen een demofabriek bouwen, die broomhoudend polystyreenafval recyclet. De bouw is begin 2019 gestart. Het proces levert schone polystyreen op die direct kan worden hergebruikt. De demofabriek kan drieduizend ton gerecycled polystyreen per jaar produceren.

Wie: Sabic en Plastic Energy Wat: chemische recycling plastic Waar: Geleen Wanneer: tweede helft 2022

Sabic en Plastic Energy bouwen binnen een 50/50 joint venture een fabriek die moeilijk recyclebare kunststoffen omzet in synthetische oliën. Deze Tacoil gaat als grondstof naar de installaties van Sabic op Chemelot. Die maakt er opnieuw polymeren van. De fabriek is de eerste installatie op commerciële schaal en krijgt een capaciteit van 15.000 ton Tacoil per jaar.

Wie: TES Wat: recycling lithium-ion batterijen Waar: Rotterdam Wanneer: 2022

TES gaat in de haven van Rotterdam batterijen van elektrische voertuigen recyclen. De fabriek moet eind 2022 volledig operationeel zijn en kan dan jaarlijks 10.000 ton materiaal verwerken.

Dit is gericht op het herwinnen van nikkel, kobalt en lithium als grondstof voor het maken van nieuwe batterijen.

Wie: Umincorp Wat: plastic recycling fabriek Waar: onbekend Wanneer: onbekend

Umincorp wil een tweede plastic recycling fabriek in Nederland bouwen. Het bedrijf heeft al een recyclingfabriek in Amsterdam en werkt bij de tweede samen met Bilfinger voor de engineering, procurement en constructie.

Wie: UPM Wat: bioraffinaderij Waar: Rotterdam Wanneer: onbekend

Het Finse UPM wil een geavanceerde bioraffinaderij met een capaciteit van 500.000 ton hooogwaardige hernieuwbare brandstoffen bouwen. Het bedrijf ziet Rotterdam als mogelijke plek voor de nieuwe raffinaderij, naast het Finse Kotka . Grondstof voor de raffinaderij zijn houtige biomassa en duurzaam vloeibaar afval en andere restgrondstoffen.

INDUSTRIE 4.0 Wie: BASF Wat: slimme proeffabriek Waar: Antwerpen Wanneer: begin 2023

www.industrielinqs.nl

BASF Antwerpen investeert 25 miljoen euro in een proeffabriek voor superabsorberende polymeren (SAP). Het nieuwe SAP Excellence Center wordt uitgerust met dataverwerkings­ systemen en sensortechnologie, die zorgen voor hogere productperformance en versnelling van de opschaling in de productie-installaties.

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

G_Projecten 10-2021.indd 46

10 | 2021

31-07-20 14:43

03-11-2021 11:18

0 10:30 8-20 10:30

Wij Wijbegrijpen begrijpendedeuitdaging uitdagingvan vanhet hetvinden vindenvan van dedejuiste juistebalans balanstussen tussenefficiency efficiencyenenregelgeving. regelgeving.

BALANCEREN BALANCEREN + ANALYSEREN + ANALYSEREN U Ubereikt bereiktdedejuiste juistewaterkwaliteit waterkwaliteit enenreduceert reduceerttegelijkertijd tegelijkertijduw uwkosten. kosten.

Verminder dede complexiteit van processen met onze nieuwe innovaties.

Verminder complexiteit van processen met onze nieuwe innovaties.

Netilion NetilionWater Water Network Insights Network Insights Network NetworkInsights Insights Netilion NetilionWater Water Liquiphant FWR30: Liquiphant FWR30: Radarniveaumeting opop afstand, Radarniveaumeting afstand, gecombineerd met volledige gecombineerd met volledige gegevenstransparantie - op ieder gegevenstransparantie - op ieder moment enen vanaf iedere locatie. moment vanaf iedere locatie.

FieldXpert SMT50: FieldXpert SMT50: Industriële tablet voor mobiel Industriële tablet voor mobiel plant asset management enen plant asset management een minder complexe workflow. een minder complexe workflow.

Visualisatie van het drinkwaterVisualisatie van het drinkwaterofof afvalwaternetwerk, waarbij afvalwaternetwerk, waarbij alle meetpunten zijn opgenomen alle meetpunten zijn opgenomen inin een dashboard. een dashboard.

Meer informatie vindt u op onze speciale website: Meer informatie vindt u op onze speciale website: www.eh.digital/3yxmehH www.eh.digital/3yxmehH

Omslag los Ilinqs 10-2021.indd 47

11:23 03-11-2021 11:21 03-11-2021 11:21

industrielinqs | 10 | 2021

Deze dynamische tijden vragen om flexibele oplossingen. Als internationale aardgasleverancier werken wij met prijs- en leveringsconcepten op maat en weten we alles van risicomanagement. Graag analyseren wij met u de risico’s waardoor onze oplossingen aansluiten op uw behoeften. Zoekt u een professionele partner? Op ons kunt u rekenen.

Neem contact met ons op als u wilt weten wat onze energieoplossingen voor uw bedrijf kunnen betekenen: omv-gas.nl

Omslag los Ilinqs 10-2021.indd1 48 210x297_omv_anz_nl_0921_rz.indd 2 ILINQS omslagbestand.indd

03-11-2021 24.09.21 11:24 11:29