PET4-2017 by Industrielinqs pers en platform

Nr. 4 - 2017

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 22,-

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta

‘Tijd voor vervolgplannen in de Eemsdelta’ • Deel 2 van het Schaduwkabinet van de industrie • Thema: Procesoptimalisatie en operational excellence

PET4 omslag enkel.indd 3

05-04-17 17:17 13:47 04-04-17

Tork_Anz PET4 omslag enkel.indd PET04 A Voorplaat.indd 2 2

05-04-17 13:48

IN DEZE EDITIE

10 ‘TIJD VOOR VERVOLGPLANNEN IN DE EEMSDELTA’

40 THEMA: PROCESOPTIMALISATIE EN OPERATIONAL EXCELLENCE

Verduurzaming van de chemische industrie in de Eemsdelta moet de aanjager worden van verdere groei van het industriële cluster. En de ingrediënten zijn er volop aanwezig. Na de recente aanleg van de biostoominfrastuctuur ligt de weg open naar nog veel meer groene systeemveranderingen, is de overtuiging van projectdirecteur Eertwijn van den Dool van Groningen Seaports.

Dow Benelux in Terneuzen wil de restgassen van staalfabrikant ArcelorMittal in Gent gebruiken om producten te maken. In het project Steel2Chemicals wordt onderzocht of het mogelijk is om efficiënter met grondstoffen om te gaan en om CO2-emissies te verminderen. Automatiseren en het gebruiken van intelligente systemen wint in steeds meer sectoren terrein. Maar hoe gaat de procesindustrie om met deze trends? En in welke mate verandert bijvoorbeeld de functie van een operator?

16 SCHADUWKABINET VAN DE INDUSTRIE Samen met de Plant Manager of the Year 2016, Jeroen van Woerden, gaat Petrochem de komende maanden een schaduwkabinet van de industrie samenstellen. Tijdens de vorming van het kabinet vragen we verschillende experts en beslissers welke maatregelen volgens hen goed zijn voor een sterke procesindustrie in Nederland. Het is de bedoeling dat Jeroen van Woerden met een selectieve groep vervolgens een beleidsbrief schrijft die tijdens het jaarcongres Deltavisie op 8 juni wordt gepresenteerd.

30 DE WEG TUSSEN AARDAPPELEN EN CHEMIE Begin juni wordt de tiende Plant Manager of the Year gekozen. Als je patronen in de afgelopen tien jaar zou willen zien, kun je ze nog ontdekken ook. Zo is het opmerkelijk dat Edith Romp, Plant Manager of the Year 2011, tegenwoordig Director Manufacturing Europe/Site Director is bij DSM. Ze komt van Avebe af. Dat terwijl voormalig PMY Eward Hofstede al veel eerder DSM voor Avebe inruilde.

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • HES International ontwikkelt tankterminal op de Maasvlakte • Antwerpen krijgt grootste LPG-tank van Europa • AkzoNobel verduurzaamt chemiefabriek 6 Project: Destillatiekolom 14 ChemieLink 26 Producten 28 Agenda 33 Innovatie 34 Onbevangen • Chris Aldewereld 39 Column • Wim Soetaert 50

PETROCHEM 4 - 2017 3

PET04 B Inhoud.indd 3

04-04-17 17:13

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rĳn/Schelde-delta Nummer 4 - 2017 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Gedempt Hamerkanaal 155, 1021 KP Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl

t/h

HOOFDREDACTIE: Wim Raaĳen 020 312 2081

m3/h

kg/m3

°C

°Brix kg/h

fact Continue ﬂowmeting van koolwaterstoffen, ook bij gasinsluiting of veranderende dichtheid OPTIMASS serie – technology driven by KROHNE • Coriolis massaflowmeter met Entrained Gas Management (EGMTM): Geen verlies van het meetsignaal tot 100% gasinsluiting in het medium • DN1…400, 0,005…4.600 kg/h • In roestvrijstaal, tantalium, titanium en Hastelloy® • Procestemperatuur: -200…+400 °C • Hoogste nauwkeurigheid voor ijkwaardige meting van gassen en vloeistoffen: MID 2004/22/EC, OIML

EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 312 2086 Liesbeth Schipper 020 312 2083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 312 2084 Laura van der Linde 020 312 2083 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, David van Baarle, Katrien Bogaerts, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Inge Janse, Henk Leegwater, Erik te Roller, Wim Soetaert, Cyril Widdershoven LAY-OUT: Bureau OMA bv, Wehl OMSLAGFOTO: Gazprom ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Arthur Middendorp - arthur@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschĳnt 11x per jaar. Nederland/België € 175,- per jaar Introductieabonnement NL/B met 25% korting € 131,25 per jaar Overig buitenland € 204Losse verkoopprĳs € 22,Studentenabonnement € 40,50 Proefabonnement 3 mnd € 29,OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wĳ gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwĳgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermĳn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de deﬁnitieve einddatum van uw abonnement. Adreswĳzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon. Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op. ABONNEMENTENLAND: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswĳzigingen en opzeggingen. Prĳswĳzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever. Papier binnenwerk:

Papier omslag:

PAPER & BOARD MADE OF

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

Meer feiten over OPTIMASS: www.krohne.nl/optimass

PET04 C Commentaar.indd 4

04-04-17 17:12

COMMENTAAR

‘Grote financiers trekken eerder de portemonnee als duidelijke stappen worden gemaakt op het gebied van duurzaamheid en circulaire economie.’

Duurzaamheidsparagraaf Het is een interessante ontwikkeling. Niet de politiek, overheden, maar juist andere spelers lijken het initiatief te nemen op het gebied van verduurzaming, circulaire economie en energieefficiëntie. Al een tijdje zijn bijvoorbeeld tal van kleinere, maar zeker ook verschillende grote bedrijven bezig om hun producten en processen te vergroenen. Van grote concerns aan het einde van de ketens, zoals Coca-Cola, Ikea, Lego, Unilever, BMW, kun je deze veranderende scope wel begrijpen. Zij kunnen een wit –of moet ik zeggen groen – voetje halen bij de consument. Die lijkt ook steeds meer groene keuzes te maken. Volledige transparantie Chemiebedrijven staan echter verder af van de consument, dus kunnen niet de zogenoemde ‘green premium’ opstrijken. Toch zijn er twee belangrijke ontwikkelingen die ook de chemie extra stimuleren om duurzamere producten te ontwikkelen en om te investeren in bijvoorbeeld circulaire processen. Trends die al lang voor de afspraken in Parijs zijn ingezet, maar wel een extra steuntje in de rug hebben gekregen. Steeds meer hele ketens delen de verantwoordelijkheid om de complete gang van grondstof tot eindproduct te vergroenen, tot en met de recycling van het eindproduct na de gebruiksfase. Niet alleen vragen de producenten aan het einde van de keten dat steeds meer van hun toeleveranciers en de toeleveranciers op hun beurt weer van hun toeleveranciers. Een groot aantal bedrijven die in het midden of zelfs aan het begin staan, pakt het proactief op. Veel chemiebedrijven ontwerpen samen met hun klanten nieuwe, duurzamere producten, of processen om bijvoorbeeld materialen te recyclen. Vaak werken ze daarbij samen met kleine technologiebedrijven, meestal zijn dat technostarters. Denk bijvoorbeeld aan Ioniqa dat aan een proces werkt om PET zo te recyclen dat het minimaal de oorspronkelijke kwaliteit heeft. Ook ontwikkelen verschillende chemische bedrijven, zoals AkzoNobel en BASF, instrumenten waarmee hun klanten en de klanten van hun klanten kunnen zien wat de herkomst is van de materialen die ze gebruiken. Op die manier kunnen die eenvoudig analyseren welke grondstoffen in hun eindproducten zitten en hoeveel energie er in de hele keten is gebruikt. Volledige transparantie geeft een eerlijker beeld voor de consument.

Doorschakelen Er is echter een tweede ontwikkeling die chemische bedrijven tot duurzamere ontwikkeling aanzet. In de olie-industrie wordt al een tijdje rekening gehouden met de theorie van de ‘stranded assets’. Niet alle fossiele reserves worden uiteindelijk uit de grond gehaald, gewoonweg omdat het steeds duurder gaat worden om bepaalde reserves te winnen en omdat er straks geen geld beschikbaar is om de nodige extra investeringen te doen. Grote financiers als banken en pensioenfondsen steken nu al minder geld in sectoren die hen niet welgevallig zijn. Daar hoort de olie-industrie ook steeds meer bij. Het is daarom ook maar de vraag of de beslissingen van Trump de kolenindustrie in de VS er bovenop gaan helpen. Want wie gaan de nodige investeringen betalen? Voor de chemie is iets vergelijkbaars gaande. Niet voor niets hebben Rotterdam, Chemelot en de Eemsdelta grote plannen om hun industriële clusters aanmerkelijk te verduurzamen. Dat is niet alleen vanuit maatschappelijk verantwoorde overwegingen. Ze hebben gemerkt dat grote financiers eerder bereid zijn om de portemonnee te trekken als er duidelijk stappen worden gemaakt op het gebied van duurzaamheid en circulaire economie. Of zoals Eertwijn van den Dool het in deze editie stelt: ‘We zijn er steeds meer achtergekomen dat juist de financiers hogere eisen gaan stellen aan investeringsprojecten. Als in een investeringsplan geen duurzaamheidsparagraaf is opgenomen, dan nemen sommige banken of andere financiers het plan al niet meer serieus in behandeling.’ Daarom wil de Eemsdelta nu doorschakelen. De aanleg van de infrastructuur voor biostoom is dus slechts een beginnetje. Ook andere clusters lijken op de goede weg. Ze moeten wel, willen ze groeien of op zijn minst consolideren.

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via Twitter : @wimraaijen PETROCHEM 4 - 2017 5

PET04 C Commentaar.indd 5

04-04-17 17:12

FEITEN & CIJFERS

Onderzoekers van Wageningen University & Research hebben samen met olie- en gasmaatschappij Total een proces ontwikkeld om langs biotechnologische weg organische zuren te produceren. De ontdekking van het micro-organisme Monascus ruber bleek de cruciale stap in het proces. Deze schimmel is zeer geschikt voor de productie van organische zuren in grootschalige industriële fermentatieprocessen. De polymelkzuren die voortkomen uit het proces zijn bovendien biologisch afbreekbaar en hebben interessante eigenschappen. De labresultaten worden binnenkort op pilotschaal getest bij Total in de VS.

PETROCHEM 4 - 2017 6

PET04 E Feiten en Cijfers.indd 6

Shell heeft een groot deel van haar teerzanden in Canada verkocht aan een dochteronderneming van Canadian Natural Resources Limited. Shell verkoopt alle belangen in haar nog niet ontwikkelde teerzanden in de streek Alberta, haar 100 procent belang in het Peace River Complex en 60 procent belang in het Athabasca Oil Sands Project. Shell gaat ook investeren met Canadian Natural. De bedrijven kopen samen Marathon Oil Canada Corporatio (Mocc), dat zelf nog een belang van 20 procent houdt in het Athabasca Oil Sands Project. Shell en Canadian Natural betalen elk 1,25 miljard dollar aan Mocc. In totaal leveren de deals Shell 7,25 miljard dollar (6,9 miljard euro) op. Volgens Shell topman Ben van Beurden is de verkoop een belangrijke stap in het opnieuw vormgeven van het portfolio van het bedrijf. Daarin wordt gefocust op ‘vrije kasstroom en een hoger rendement’. GORGÉ NETHERLANDS/VAN DAM KOOPT WIND- EN ZONNE-ENERGIEONDERNEMING Hoekstra Suwâld, een specialistische onderneming in duurzame energie, is verkocht aan Gorgé Netherlands, de groep waar Van Dam uit Moerdijk ook toe behoort. Van Dam is specialist in olie, gas en offshore windenergie en onderdeel van het Franse beursgenoteerde bedrijf Groupe Gorgé. Hoekstra Suwâld, opgericht in 1936, houdt zich onder andere bezig met het onderhoud, beheer en de ontwikkeling van wind- en zonne-energiesystemen en het uitvoeren van installatiewerkzaamheden op het gebied van duurzame energievraagstukken. Managing director Leo van der Hoest van Gorgé Netherlands / Van Dam: ‘Met deze overname verbreden we onze kennis en netwerk in de sectoren van de fossiele energie in combinatie met de duurzame energie. De synergie met Van Dam ligt in de verbreding van ons producten- en servicepakket in de windenergie. Dit geldt met name op het gebied van offshore, maar ook op het gebied van samenwerking op technologische ontwikkelingen.’

FOTO: HOEKSTRA SUWALD

Naar verwachting arriveert op donderdag 13 april een uniek transport van Cosco Shipping Heavy Transport in de Rotterdamse haven. Dan komt het nieuwe afzinkbare schip Xin Guang Hua aan met aan boord een platform van 32.000 ton. De FPSO (Floating Production, Storage and Offloading) Western Isles zal in twee dagen worden gelost. Het wordt vervolgens naar Keppel Verolme in de Botlek verhaald. De operatie gebeurt langs de Rozenburgse landtong (havennummer 5350). Het schip is volgens de rederij het op één na grootste afzinkbare schip ter wereld. Het vaartuig is 255 meter lang en 68 meter breed. Het is in 2016 te water gelaten. Dit is de eerste keer dat het schip in Rotterdam arriveert.

FOTO: SHELL

SHELL VERKOOPT CANADESE TEERZANDEN DSM en Evonik gaan samen een fabriek opzetten om omega-3 vetzuren uit algen te winnen voor de voeding van kweekvis. Nu wordt dit uit wilde vis gehaald. De bedrijven gaan bouwen aan een productie-installatie in de Verenigde Staten op een site van Evonik. De joint venture krijgt de naam Veramaris en het hoofdkantoor zal in Nederland zijn gevestigd. Doordat de omega-3 vetzuren niet meer uit vis gehaald hoeven te worden, is er minder gevaar voor de visbestanden en dat is beter voor het ecologisch evenwicht en de biodiversiteit in de oceanen. De bedrijven steken 200 miljoen dollar in de nieuwe fabriek die in 2019 operationeel moet zijn.

AMSTERDAMSE HAVEN WIL ENERGIETRANSITIE VERSNELLEN Havenbedrijf Amsterdam maakt ruimte voor activiteiten die bijdragen aan de duurzame en circulaire economie. Met het creëren van fysieke ruimte zet de haven ook in op nieuwe ladingstromen en (maak)industrie. Dat is de strategie die Havenbedrijf Amsterdam met haar vijfjarenplan begin maart heeft aangeboden aan het gemeentebestuur van Amsterdam. Gestimuleerd door duurzaamheidsdoelstellingen en om economische redenen, is Havenbedrijf Amsterdam begonnen met de transformatie van zijn haven zodat de haven verder kan groeien. Bedrijven worden uitgedaagd tot efficiënter grondgebruik: meer activiteiten op minder vierkante meters. Het havenbedrijf trekt start-ups en scale-ups aan die zorgen voor diversificatie en innovatie, onder meer gericht op versnelling van de energietransitie. Ook voorziet Havenbedrijf Amsterdam een dalende overslag van kolen. Daarom staat in het Strategisch Plan 2017-2021 dat het havenbedrijf zich voorbereidt op een scenario waarin de Amsterdamse haven in 2030 kolenvrij is. Ook koerst het havenbedrijf aan op ontwikkeling van zijn gebied als ‘batterij van de stad’. De haven biedt warmte aan de stad en zet volop in op productie en opslag van hernieuwbare energie. Sinds eind vorig jaar is het havenbedrijf mede-eigenaar van een windpark in de Afrikahaven. Ook zullen in 2020 100.000 vierkante meter zonnepanelen in zijn gebied liggen.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

04-04-17 17:11

FOTO: AKZONOBEL

AKZONOBEL VERDUURZAAMT CHEMIEFABRIEK ROTTERDAM AkzoNobel gaat haar chemiefabriek in Rotterdam verduurzamen. Ze heeft hiervoor in het kader van het Energieakkoord een afspraak met het ministerie van Economische Zaken getekend. Eerder al tekende het bedrijf twee soortgelijke afspraken met betrekking tot energiebesparingen in Hengelo en Chemie Park Delfzijl. AkzoNobel gaat investeren in zogeheten ‘zero gap technology’ voor haar chloorbedrijf in de Botlek. Bij deze techniek zitten de platen met membranen die worden gebruikt voor de elektrolyse om zout om te zetten in bijvoorbeeld chloor zo dicht tegen elkaar dat er geen ruimte meer tussen zit. Hierdoor kunnen chemische processen efficiënter verlopen waardoor het energieverbruik voor de chemische processen in de elektrolysefabriek tot tien procent lager is. De innovatie in de Botlek levert jaarlijks een besparing op die vergelijkbaar is met het elektriciteitsverbruik van 26.000 huishoudens. ‘De eerste stappen zijn gezet’, zegt Knut Schwalenberg, directievoorzitter AkzoNobel Nederland en Managing Director Industrial Chemicals. ‘De ambities van AkzoNobel gaan verder dan het Energieakkoord. Nu al is 40 procent van ons wereldwijde energiegebruik duurzaam en in 2020 zal dit 45 procent zijn.’ SAMENWERKING E.ON EN DOW VOOR BEHEER KETELINSTALLATIE E.ON is een langdurige samenwerking met Dow Benelux aangegaan voor de bouw, het beheer en de exploitatie van een grote gasgestookte ketelinstallatie in Terneuzen, de grootste productielocatie van Dow in Europa. Met de nieuwe ketelinstallatie, die eind 2019 in gebruik wordt genomen, kan 350 ton stoom per uur worden opgewekt voor het productieproces op de locatie in Terneuzen. De hoog efficiënte nieuwe ketelinstallatie vormt een aanvulling op de bestaande energieproductie-eenheden en zorgt daarmee voor meer flexibiliteit in de energievoorziening van de locatie. De nieuwe ketelinstallatie werkt met een geavanceerde brandertechnologie waarmee aardgas en gasvormige bijproducten uit het productieproces van Dow kunnen worden verbrand. Op basis van het innovatieve technische ontwerp kan het vermogen snel omhoog worden geregeld, waardoor de stoomvoorziening altijd gewaarborgd blijft. Het project is een belangrijke stap voor E.ON bij de uitbreiding van lokale energieproductie voor zakelijke klanten. ‘Duurzame energieoplossingen die waarde creëren voor onze klanten, zijn een belangrijke strategische pijler voor E.ON’, zegt Bernd Schumacher, CEO van E.ON Connecting Energies.

FOTO: HES

HES INTERNATIONAL ONTWIKKELT TANKTERMINAL OP DE MAASVLAKTE HES International ontwikkelt een tankterminal voor de open overslag van olieproducten en biobrandstoffen op de Hartelstrook, aan de zuidzijde van de Mississippihaven op Maasvlakte 1. Op het terrein van 27 hectare komen 52 tanks met een capaciteit van circa 1,3 miljoen kubieke meter. Het Havenbedrijf Rotterdam bouwt een kade van 1.100 meter voor drie grote of vijf kleinere zeeschepen. In de Hudsonhaven komen negen aanlegplaatsen voor de binnenvaart. De HES Hartel Tank Terminal wordt een onafhankelijke opslagterminal waar klanten olieproducten open over kunnen slaan. BP heeft een meerjarig contract waarmee zij haar activiteiten in Rotterdam vergroot en heeft plannen voor pijpleidingverbindingen tussen haar Rotterdamse raffinaderij en de terminal. Op de terminal worden zogenoemde ‘clean petroleum products’ opgeslagen zoals diesel, gasolie en benzine. Volgens de planning wordt de terminal in 2018 en 2019 gebouwd en zal deze naar verwachting eind 2019 gereed zijn.

Vergeleken met tien jaar geleden kiezen bijna twee keer zoveel studenten voor een chemie-opleiding. Vooral op mbo4-, hbo- en universitairniveau maken steeds meer jongeren de keuze voor een chemie-opleiding. Dit blijkt uit onderzoek van het bureau Dialogic, uitgevoerd in opdracht van de Topsector Chemie. Niet alleen het aantal studenten, maar ook de doorontwikkeling van het curriculum van chemici is van belang. De industriële en maatschappelijke uitdagingen van de toekomst stellen nieuwe eisen aan de chemicus. Om invulling te geven aan het curriculum van de toekomst heeft de Topsector Chemie een human capital agenda (HCA) opgesteld, met als doel de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt te verbeteren en de aantrekkingskracht van de sector te vergroten. De Topsectoren en Techniekpact hebben een oproep gedaan aan het nieuwe kabinet om een nationaal akkoord voor menselijk kapitaal te initiëren. Binnen dit akkoord moeten ondernemers, werkenden, overheden en onderwijsinstellingen samen investeren in leren, innoveren en werken. Hiermee wil de coalitie zorgen dat de huidige en toekomstige beroepsbevolking kan omgaan met de technologische ontwikkelingen die op hen afkomen en een rol gaan spelen in alle banen. In hun oproep vraagt de coalitie aan het toekomstige kabinet om het beleid voor bedrijfsleven, werkgelegenheid, kennis en innovatie in samenhang te ontwikkelen. Zij pleiten verder voor regionale communities waar onderwijs, bedrijfsleven en andere partners samen werken aan leren, werken en innoveren. Er moeten ruimte en mogelijkheden worden gecreëerd om via regionaal maatwerk nu echt impact te realiseren ten aanzien van investeringen in onderwijs en arbeidsmarkt. De oproep krijgt steun van andere coalities, zoals Start-Up Delta, Nuffic, Katapult en Smart Industry. Ook bedrijven als Tata Steel, Siemens, ASML, Shell, LastMason en Ziggo onderschrijven de gezamenlijke stem.

PETROCHEM 4 - 2017 7

PET04 E Feiten en Cijfers.indd 7

04-04-17 17:11

www.moxa.com

IndustriĂŤle netwerken zijn een specialisme; wij zijn die specialisten. De Moxa industriĂŤle netwerkoplossingen zijn ontworpen voor de meest kritische toepassingen, waarbij betrouwbaarheid in een 24/7 productie omgeving centraal staat. Een applicatie specifiek netwerkontwerp en configuratie zijn hiervoor van het allergrootste belang. Wij weten hoe en zijn ervan overtuigd dat uw kennis van procesautomatisering en ons netwerkspecialisme tot niets anders kan leiden dan gezamenlijk succes.

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

Adv_A4_Moxa_industrnetw.indd 1 PET04 Advertenties.indd 8

28-12-16 14:34 04-04-17 17:14

FEITEN & CIJFERS TOTAL, BOREALIS EN NOVA BOUWEN NIEUWE STOOMKRAKER Total, Borealis en Nova zijn een joint venture aangegaan om een stoomkraker en een nieuwe Borstar poly-etheenfabriek te bouwen in Texas voor 1,7 miljard dollar. De nieuwe stoomkraker zal in 2020 worden opgestart en zorgt tijdens de bouw voor 1500 banen. De kraker wordt naast de Total raffinaderij in Port Arthur gebouwd en komt naast de al bestaande kraker van Total en BASF te staan. Patrick Pouyanne, voorzitter en CEO van Total: ‘Door de krachten te bundelen met Borealis en Nova willen we een belangrijke speler in de Amerikaanse polyethyleen markt creëren.’ De overvloed aan beschikbaar gas in de VS als gevolg van de schalierevolutie heeft volgens Total twee concurrentievoordelen voor de petrochemie: toegang tot low-cost energie om de fabrieken te laten draaien en een scherp geprijsde etheentoevoer.

BRENT RUWE OLIEKOERS 57

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

PERSONALIA Robert Claasen is benoemd als Chemelot Executive Director van Chemelot, de unieke chemie- en materialen community in Zuid-Limburg. Als centraal aanspreekpunt voor de 150 bedrijven op Chemelot en haar omgeving zal hij het voortouw nemen om de gezamenlijke ambitie van de competitieve en duurzame site van West-Europa waar te maken. Zijn komst is een belangrijke volgende stap om de Chemelot 2025 visie concreet vorm te gaan geven. Emmo Meijer is per 1 april het nieuwe boegbeeld van de Topsector Chemie. Met deze benoeming volgt hij Gerard van Harten op, die deze positie vanaf 1 september 2012 bekleedde. Emmo Meijer heeft in alle fasen van zijn loopbaan bruggen weten te slaan tussen wetenschap, bedrijfsleven en politiek en heeft daarmee een uitstekende achtergrond om aan de slag te gaan als boegbeeld van de Topsector Chemie.

FOTO: DSM

DSM OPENT NIEUW BIOTECHNOLOGY CENTER IN DELFT DSM heeft begin april in Delft een nieuw, hypermodern biotechnologie center geopend. Met het center vergroot DSM de capaciteit van biotechnologisch onderzoek en ontwikkeling van toepassingen in voeding en voedingsmiddelen, diervoer, bio-brandstoffen, farma en biobased materialen. Feike Sijbesma, CEO en bestuursvoorzitter van DSM: ‘In DSM’s nieuwe Biotechnology Center werken onze wetenschappers aan oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen, zoals het voorzien van alle mensen wereldwijd van goede voeding en het mogelijk maken van de transitie van een fossiele samenleving naar een op bio-hernieuwbaar gebaseerde samenleving.’ Momenteel wordt er in het nieuwe biotechnologiecentrum gewerkt aan innovaties zoals de productie van fermentatieve steviol glycociden, de caloriearme, zoetsmakende moleculen in de stevia plant, als antwoord op de wereldwijd groeiende vraag naar suikerarme voedingsmiddelen en dranken. Daarnaast ontwikkelden DSM-wetenschappers in het biotechcentrum een nieuwe technologie waarmee het oneetbare product dat bij de extractie van raapzaad- of canola-olie overblijft, wordt omgezet in een hoogwaardig plantaardig eiwit voor veelzijdige toepassingen in de levensmiddelenindustrie. Deze ‘proteïnen van de toekomst’ komen tegemoet aan de wereldwijd toenemende vraag naar proteïnen. DSM’s Biotechnology Center krijgt de naam Rosalind Franklin Biotechnology Center, als eerbetoon aan Rosalind Franklin (1920-1958). Met het eren van Franklin brengt DSM hulde aan alle vrouwelijke helden van de wetenschap.

Chemiebedrijf Ineos gaat in België de grootste LPG-opslagtank van Europa bouwen. De nieuwe tank voor de opslag van butaangas wordt gevestigd in de OTAGT-terminal in de haven van Antwerpen. De tank van 135.000 kubieke meter maakt het voor Ineos mogelijk om butaangas dat met grote schepen uit de VS en andere wereldmarkten komt te importeren. Vervolgens kan het bedrijf hiermee haar fabrieken in Keulen (Duitsland) bevoorraden en later eventueel ook de site in Lavéra (Frankrijk). Het geeft het chemiebedrijf ook de mogelijkheid om butaangas te gaan verhandelen in Europa. Volgens CEO David Thompson gaat het om een strategische investering in de toekomst van hun naftakrakers in Keulen. De verwachting is dat de opslagtank in 2019 operationeel is.

22 23 24 27 28

10 13 14 15

16 17

20 21

22 23 24 27

Maart

PETROCHEM 4 - 2017 9

PET04 E Feiten en Cijfers.indd 9

04-04-17 17:11

INTERVIEW

‘Tijd voor vervolgplannen in de Eemsdelta’

PETROCHEM 4 - 2017 10

PET04 O Interview.indd 10

04-04-17 17:00

FOTO’S: WIM RAAIJEN

‘We staan aan de vooravond van iets heel bijzonders,’ stelt Eertwijn van den Dool enthousiast. De projectdirecteur Utilities van Groningen Seaports ziet de recente aanleg van de biostoominfrastructuur in Delfzijl als een begin van veel interessante, innovatieve en verduurzamende ontwikkelingen in de Eemsdelta. De ambities gaan inmiddels veel verder dan een paar jaar geleden. Toen was de aanleg van de biostoominfrastructuur nog de belangrijkste en ambitieuze opvolging van het plan dat voormalig Shell-topman Rein Willems in 2014 ontvouwde. In het ‘Actieplan chemiecluster Eemsdelta’ om de energie-intensieve chemie in de regio duurzaam en toekomstbestendig te maken, had de Commissie Willems vooral veel aandacht voor de integratie en de verduurzaming van de utility-stromen. De aanleg van een biostoominfrastructuur moest een forse impuls geven aan de vergroening van de bestaande industrie. Hoogwaardiger En zo geschiedde. Het is allemaal best voortvarend gegaan, met een zeer ervaren projectorganisatie. Inmiddels neemt AkzoNobel sinds december 2016 namens het industrieterrein stoom af van de omgebouwde biomassacentrale van Eneco. Om de stoom bij het Chemie Park Delfzijl te krijgen, heeft Groningen Seaports in betrekkelijk korte tijd een twee en een halve kilometer lange stoomleiding aangelegd. In totaal investeerden de drie partijen tientallen miljoenen in de ombouw en aanleg. Bovendien is AkzoNobel met Eneco een leveringscontract aangegaan voor de duur van twaalf jaar met een totale waarde van ongeveer tweehonderd miljoen euro. In februari is de nieuwe infrastructuur voor biostoom met een officiële opening in gebruik genomen. Er wordt inmiddels ook gewerkt aan de aansluiting van afvalverbrander EEW op het biostoomnet, stelt Van den Dool. ‘Daar wordt nu een extra PETROCHEM 4 - 2017 11

PET04 O Interview.indd 11

04-04-17 17:00

INTERVIEW leiding voor aangelegd. Het komt daardoor nog meer in een stroomversnelling terecht. De nieuwe infrastructuur biedt EEW de kans om interessante stappen te maken. Nu heeft het bedrijf nog koelwater nodig bij de productie van elektriciteit. Maar door juist ook warmte te gaan leveren, vangt EEW twee vliegen in een klap. Niet alleen is de levering van industriële warmte hoogwaardiger dan verbranding om stroom van afval te maken, ook is er geen koelwater meer nodig om overtollige warme af te voeren.’ Het verstevigde de positie van het bedrijf bij de aanvraag van vergunningen. Uitstekende voedingsbodem Inmiddels is de biostoominfrastructuur dus eerder een ‘stepping stone’ dan een doel op zich. Gaandeweg zijn de ambities de afgelopen jaren groter geworden, vooral ook omdat de mogelijkheden van innovatie en nieuwe samenwerkingsverbanden steeds duidelijker worden, en tegelijkertijd als een vliegwiel fungeren. Van den Dool: ‘Natuurlijk zijn we heel trots dat we al een groot deel van het Actieplan hebben gerealiseerd. We hebben in korte tijd een groot gedeelte van de stoomvoorziening van het Chemie Park vergroend. De volgende stap wordt

ook al gezet, maar eenmaal bezig zien we echt steeds meer mogelijkheden. Tijd voor vervolgplannen dus.’ De mogelijkheden lijken de mindset van de nuchtere noorderlingen definitief te veranderen. Langzamerhand - en soms versneld - groeit het besef dat de Eemsdelta het in zich heeft om het groenste industriële cluster ter wereld te worden. Vooral de nabijheid van veel agrarische bedrijven, denk aan de concentratie van suikerbiet- en aardappelakkers, en ook de aanwezigheid van veel energieproductie in de Eemshaven en de Noordzee maken nieuwe combinaties aantrekkelijk. Een uitstekende voedingsbodem voor bijvoorbeeld biochemie en elektrochemie. Oranjegroene energie Steeds meer dringt ook het besef door dat verduurzaming van het industriecluster ook meteen een belangrijke aanjager kan zijn voor de o zo gewenste groei in de Eemsdelta. Nu de gaswinning wordt teruggeschroefd, zijn de ogen in Groningen meer dan ooit gericht op versterking van de industriële sectoren. Een verduurzaming kan daarbij een succesfactor zijn. Van den Dool: ‘Een partij als Google stelde bij zijn komst de voorwaarde dat het oranjegroene energie wilde afnemen.

Eertwijn van den Dool: ‘Een partij als Google stelde bij zijn komst de voorwaarde dat het oranjegroene energie wilde afnemen.’

Dus groene energie uit Nederland, uit de directe omgeving. Dat was heel concreet. De meeste chemische bedrijven hebben dergelijke expliciete eisen echter niet. Natuurlijk vinden ze het prettig als ze groene stoom af kunnen nemen tegen concurrerende tarieven, maar zij kijken eerst naar het totale businessmodel.’ Toch speelt ook bij het aantrekken van nieuwe chemische activiteiten verduurzaming een grote rol. ‘We zijn er steeds meer achter gekomen dat juist de financiers hogere eisen gaan stellen aan investeringsprojecten. Als in een investeringsplan geen duurzaamheidsparagraaf is opgenomen, dan nemen sommige banken of andere financiers het plan al niet meer serieus in behandeling.’ Bij het aanvragen van financiering kan het dus wel degelijk een rol gaan spelen als het industriële cluster waar de investering is gepland al stevig aan het vergroenen is. Dan kan bijvoorbeeld meespelen dat de stoomvoorziening al grotendeels groen is of dat het industriële cluster andere concrete mogelijkheden biedt voor vergroening van de productieprocessen. Van den Dool: ‘Die analyse heeft onze visie wel verscherpt. Zo is het onze doelstelling om in 2030 veertig procent minder CO2 uit te stoten in de Eemsdelta. Natuurlijk kijken we elkaar soms aan en discussiëren we met elkaar over hoe we dat nu weer moeten realiseren. Maar het geeft echt een interessante voedingsbodem voor groei.’ Groningen Seaports heeft bij de financiering van de stoomleiding overigens ook gemerkt hoe het werkt. ‘Het gaat hier om grote bedragen waarvoor we een externe financiering hebben gezocht. Daarbij heeft het langdurige leveringscontract met AkzoNobel natuurlijk een belangrijke rol gespeeld. Maar ook was de bank zeer gevoelig voor het hoge duurzaamheidsgehalte van het project.’ Grondstoffen Naast de duurzaamheidseisen van financiers wordt ketenverantwoordelijk in de industriële toelevering steeds belangrijker, is de overtuiging van Van den Dool. Traditioneel staan in de keten de meeste chemiebedrijven meerdere stappen van de consument af. Daardoor voelen ze niet direct maatschappelijke druk om te verduurzamen. Bedrijven als Ikea, Coca-Cola, Google, Apple en bijvoor-

PETROCHEM 4 - 2017 12

PET04 O Interview.indd 12

04-04-17 17:00

beeld grote automerken kunnen gemakkelijker de zogenoemde green premium opstrijken voor verduurzaming van hun producten dan chemieproducenten. Ze zullen er ook eerder op worden aangevallen als ze hun producten en processen niet verduurzamen. Toch komen ook chemische bedrijven steeds meer in beeld. Hun klanten zullen moeten aantonen dat de materialen die ze gebruiken ook zo duurzaam mogelijk zijn geproduceerd. Van den Dool: ‘Of het gebruik van biostoom daar nadrukkelijk in doorklinkt, weet ik ook niet, maar vergroening van grondstoffen wordt steeds belangrijker. Neem bijvoorbeeld een bedrijf als Tejin Aramid. De toepassing van twaron dat het bedrijf produceert, levert in verschillende producten een aanzienlijke footprint-verbetering ten opzichte van bijvoorbeeld staal. Dat kan alleen maar nog beter uitvallen als in de totale lifecycle nog andere verbeteringen mogelijk zijn. Bijvoorbeeld als de grondstoffen worden vergroend.’ Mooiere oplossing Dat is ook de reden waarom Groningen Seaports samen met andere partners in de regio biochemische en elektrochemische routes wil stimuleren. Niet voor niets is het betrokken bij de mogelijke komst van een bioraffinaderij. Samen

‘Als in een investeringsplan geen duurzaamheidsparagraaf is opgenomen, dan nemen sommige banken of andere financiers het plan al niet meer serieus in behandeling.’ met onder meer Avantium, AkzoNobel, Chemport Europe, RWE en Staatsbosbeheer worden de mogelijkheden om een nieuwe bioraffinaderij te bouwen op het Chemie Park Delfzijl onderzocht. De raffinaderij moet gebruik maken van het Zambezi-proces van Avantium en moet verschillende productstromen krijgen: zuivere glucose, verschillende andere suikers en lignine. Grondstoffen voor de chemie, voedingsmiddelenindustrie en brandstof voor de omzetting naar elektriciteit. De belangrijkste grondstof van de nieuwe fabriek zijn houtsnippers die lokaal worden verkregen. De toevoer daarvan wordt gecoördineerd door Staatsbosbeheer. Waar Eertwijn van den Dool nog enthousiaster van kan worden, zijn de mogelijkheden van elektrochemische conversie. Daar ligt misschien wel meer de toekomst van de chemie. Met duurzaam opgewekte stroom grondstoffen uit de directe omgeving halen. Waterstof uit water, stikstof en CO2 uit de lucht. Voor de basischemie zijn er op dat vlak

nog wel wat stappen te zetten, maar in Delfzijl en omgeving zijn al sinds jaar en dag drie bedrijven met elektrochemische productieroutes bezig. Zo produceert ESD-SIC in Farmsum siliciumcarbide met enorme hoeveelheden stroom, haalt Klesch aluminium uit aluin via de elektrochemische weg en vormen elektrolyzers het hart van de chloorproductie bij AkzoNobel. Van den Dool: ‘De chloorproductie is de ruggengraat van de chemieactiviteiten in Delfzijl. Voeg daar eens waterstof en ammoniak aan toe. Dat zijn nu precies chemicaliën die voor elektrochemische conversie interessant zijn. Gasunie en Tennet plannen momenteel een pilot in Zuidwending voor de productie van waterstof om bij te mengen in het aardgasnet. Maar waarom komen ze niet gewoon naar Delfzijl? Hier kunnen we een gegarandeerde afname regelen door de industrie en met het zuivere zuurstof dat bij de elektrolyse vrijkomt, weten we ook wel raad. Dat is toch een veel mooiere oplossing?’ ■

PETROCHEM 4 - 2017 13

PET04 O Interview.indd 13

04-04-17 17:00

PROJECT

Begin maart heeft ENGIE Services in haar apparatenbouwfabriek in Nieuwe Pekela een destillatiekolom van 40 ton, 23 meter lengte, ruim drie meter doorsnede en een inhoud van 132 duizend liter opgeleverd aan een belangrijke klant. Bij de fabriek kwam de vraag binnen voor een een-op-een-vervanging. Door eigen engineering kon de technisch dienstverlener snel een ontwerp opleveren: een fully dressed product.

Voordeel was dat de inbouwtijd tijdens de onderhoudsstop aanzienlijk is verkort. Na de standaardfases van engineering, samenbouw, kwaliteitscontrole en basiscoating, kon de finishing touch beginnen. Al deze fases zijn uitgevoerd door het bedrijf zelf, of onder supervisie, in de apparatenbouwfabriek. In de kolom is een compleet destillatiesysteem ingebouwd bestaande uit verschillende lagen van schotels. De kolom is

PETROCHEM 4 - 2017Â Â 14

PET04 S Fotospread.indd 14

04-04-17 16:55

FOTO: ENGIE SERVICES | MARK ZUIDEMA

volledig geïsoleerd en de skirt is voorzien van specialistische fireproofing: een laag van foamglas met daarover een vezellaag voor warmte-koude-overbrugging en tot slot een 10mm fireproofinglaag. Dit is een nieuwe technologie van brandbescherming voor soortgelijke apparaten. De binnenkant van de skirt is voorzien van een sprinklerleiding. Dagelijks werkt ENGIE Services hard aan innovatieve concepten, integrale en

duurzame oplossingen voor klanten in de industrie, energie, infrastructuur en utiliteit. De apparatenbouwfabriek in Nieuwe Pekela heeft jarenlange ervaring in zowel nieuwbouw, service als spoedreparaties van drukhoudende vaten, warmtewisselaars, process skids en prefab piping in zowel koolstofstaal als exotische materiaalsoorten. Ook uw project in Petrochem? Mail uw foto naar redactie@industrielinqs.nl ■ PETROCHEM 4 - 2017 15

PET04 S Fotospread.indd 15

04-04-17 16:55

DELTAVISIE 2017

Schaduwkabinet van de industrie Samen met Plant Manager of the Year 2016, Jeroen van Woerden, gaat Petrochem de komende maanden een schaduwkabinet van de industrie samenstellen. We vragen verschillende experts en beslissers welke maatregelen volgens hen goed zijn voor een sterke procesindustrie in Nederland. Jeroen van Woerden schrijft vervolgens met een selectieve groep een beleidsbrief die tijdens het jaarcongres Deltavisie op 8 juni wordt gepresen-

Cas König, minister van Milieu en Energie Mocht hij voor het Schaduwkabinet van de industrie worden gevraagd, dan zou Cas König opteren voor de post van Milieu en Energie. Met name het eerste. Hoewel hij in het verleden als voormalig Plant Manager of the Year (toen nog werkzaam bij ESD-SIC) een lans brak voor energiebesparing, ziet hij nu vooral mogelijkheden om de milieuwetgeving voor de industrie te verbeteren. ‘Energiebesparing betekent bijna altijd kostenbesparing. Voor de industrie is dat een belangrijke drijfveer, dus daar zijn volgens mij geen grote extra maatregelen voor nodig.’ Op het gebied van milieumaatregelen ligt dat complexer, stelt de algemeen directeur van

König: ‘Het zou de industrie zeer helpen als alle milieumaatregelen versneld zouden kunnen worden afgeschreven.’ Klesch Aluminium in Delfzijl. Op dat vlak zijn meer impulsen nodig om industriële bedrijven in beweging te krijgen. ‘Het zou de industrie bijvoorbeeld zeer helpen als alle milieumaatregelen versneld afgeschreven zouden kunnen worden. Of in ieder geval in een tempo dat het bedrijf het beste uitkomt. Op het moment is er

teerd. Hier stellen de volgende kandidaat-ministers zich voor: Cas König, Colette Alma, GerritJan van de Pol, Hilde Beckers en Maaike de Wit.

Dagmar Aarts, Laura van der Linde, Wim Raaijen

PETROCHEM 4 - 2017 16

PET04 P Schaduwkandidaten.indd 16

04-04-17 16:57

wel zo’n regeling voor ‘afschrijving at will’, maar die geldt alleen voor een beperkte lijst. Ik denk dat het voor het investeringsklimaat in Nederland een goede zaak zou zijn om het breder te trekken dan alleen milieu-investeringen van deze beperkende lijst (VAMIL).’ König legt uit hoe dat in de praktijk kan werken. ‘Stel, ik heb als bedrijf een goed jaar gedraaid en nog wel wat financiële ruimte voor wat investeringen. Dan gaat dat geld eerder in milieumaatregelen zitten, wanneer die bijvoorbeeld in een paar jaar kunnen worden afgeschreven. Daardoor hoeft het bedrijf in deze goede jaren minder belasting te betalen, maar heeft het wel een paar goede investeringen gedaan. Uiteindelijk krijgt de overheid de belastinginkomsten toch wel, alleen iets later. Immers na een paar jaar kan het bedrijf niets meer aftrekken van de gedane investeringen.’ Zekerheid geven Een andere beslissing die Cas König zou willen nemen, is mogelijk lastiger voor een Nederlandse minister, omdat die meer met Europese regelgeving heeft te maken. ‘Als een bedrijf een milieumaatregel neemt, dan moet overheden het bedrijf ook zekerheden bieden. Dat er bijvoorbeeld geen andere, aangescherpte regels voor deze investering gaan gelden tijdens de afschrijftermijn. Onzekerheid hierover werkt namelijk vaak averechts. Bedrijven worden door de onzekerheid over regelgeving vaak ontmoedigd om milieumaatregelen te nemen.’ Zekerheid geven betekent volgens König niet meteen dat bedrijven vervolgens geen verbeteringen zullen doorvoeren tijdens de afschrijftermijn. ‘Sommige innovaties verdienen zich gewoon terug, bijvoorbeeld op het gebied van energiebesparing.’ Colette Alma, minister van Economische Zaken en Klimaatbeleid Colette Alma, directeur van de VNCI (Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie), zou graag een positie bekleden in het schaduwkabinet van de industrie als minister van Economische Zaken en Klimaatbeleid. Vanuit deze

Alma: ‘De focus van het Nederlandse klimaatbeleid ligt nu te eenzijdig op duurzame energieopwekking.’ rol zou ze graag een co-creatie aangaan tussen enerzijds de overheid en anderzijds het bedrijfsleven en de kenniscentra. ‘De overheid laat momenteel kansen onbenut, daar waar de chemische industrie een grote bereidheid toont om de verduurzaming aan te jagen. De focus van het Nederlandse klimaatbeleid ligt nu te eenzijdig op duurzame energieopwekking.’ CO2-reductie De eerste maatregel die Alma als minister van Economische Zaken en Klimaatbeleid wil doorvoeren is ‘het klimaatbeleid sturen op CO2-reductie.’ De chemische industrie is energie-intensief en zal dat in veel gevallen ook blijven. Tegelijkertijd kan en wil deze bedrijfstak daadkrachtig bijdragen aan de transitie naar een duurzame samenleving, noodzakelijk voor een schone en welvarende toekomst van ons land. ‘Sturen op CO2-reductie maakt de weg vrij voor een verduurzamingsslag vanuit de chemische industrie’, zegt Alma. ‘Zo zou het op grote schaal

ontwikkelen en inzetten van chemische recycling en het benutten van duurzame biomassa als grondstof voor duurzame materialen een enorme impuls geven aan de verduurzaming.’ Investeringsbank De overheid en de (chemische) industrie hebben elkaar nodig. ‘Wanneer de industrie aan de slag gaat met deze verduurzaming, moet door de overheid het risico worden afgedekt via een nationale investeringsbank. Deze nationale investeringsbank zou primair gericht moeten zijn op verduurzaming.’ Tot slot zou Alma als minister een groot voorstander zijn van voortzetting van het Topsectorenbeleid om zo de Nederlandse kenniseconomie te blijven stimuleren. ‘Innovaties moeten blijvend worden gestimuleerd’, vindt Alma. Met deze drie-eenheid van maatregelen kan duurzaamheid de drijver worden van een nieuw en succesvol Nederlands industrie- en handelsbeleid. PETROCHEM 4 - 2017 17

PET04 P Schaduwkandidaten.indd 17

04-04-17 16:57

DELTAVISIE 2017

Gerrit-Jan van de Pol, minister van Klimaat en Energie Gerrit-Jan van de Pol, algemeen directeur van GMB, vindt dat er een nieuwe ministerpost moet worden ingesteld. Hij wil minister van Klimaat en Energie worden. Niet gek, duurzaamheid loopt als een rode draad door de activiteiten van GMB. Het bedrijf richt zich op alles dat met water te maken heeft, zoals waterzuivering en waterveiligheid (bijvoorbeeld dijken). Daarnaast heeft GMB activiteiten in de Rotterdamse haven gericht op de infrastructuur van met name bulkoverslagterreinen en containerterminals. ‘Duurzaamheid wordt vaak gezien als antwoord op een bedreiging, maar in feite is het ook een basis voor de onderneming, er zit een businessmodel aan vast.’ Fiscale maatregel Van de Pol: ‘Klimaat en energiebeleid, dat buitengewoon belangrijk is voor de toekomst van de wereld, bleef onderbelicht in de verkiezingsdebatten. Er moet daarom een investeringsprogram-

ma Duurzame Energie komen met een horizon van twintig jaar. Dit programma zorgt voor zekerheid voor bedrijven om te kunnen investeren in duurzame energie, waardoor verduurzaming echt onderdeel gaat worden van de economie. Bedrijven gaan pas inzetten op bijvoorbeeld zonneen windenergie als ze zeker weten dat ze daar de komende jaren op kunnen rekenen. Als de leveranciers van zonnepanelen weten dat bedrijven gaan investeren, dan gaan zij hun productiecapaciteit verder opkrikken en wordt de prijs lager. Dan komt het vliegwiel op gang, er komt massa.’ In de Rotterdamse haven zou volgens Van de Pol een fiscale maatregel kunnen helpen om bedrijven alternatieven te laten zoeken voor het gebruik van fossiele grondstoffen. ‘Ik denk dan aan een verbreding van de Innovatiebox, dat is een krachtig stimuleringsmiddel gericht op innovatie. Dit zou je ook kunnen doen met de focus op circulaire economie. Als je kan aantonen dat jouw proces substantieel circulair is, krijg je een korting op je

vennootschapsbelasting. Zo kun je ook BTW-differentiatie gebruiken en circulaire producten lager belasten en zo voor de consument aantrekkelijker te maken.’ Omgevingswet Als minister van Klimaat en Energie zou Van de Pol klimaatadaptatie onderdeel maken van de omgevingswet. ‘Het is onvermijdelijk dat het klimaat verandert, dus moeten we ons aanpassen. De omgevingswet kan daarbij belangrijk zijn. Bij nieuwe vergunningen moet klimaatadaptatie er onderdeel van uitmaken. Heel concreet daarin is bijvoorbeeld de watertoets. Kan jouw (bouw)project een piekbui opvangen? Hetzelfde geldt voor hittestress. Er wordt steeds meer in steen uitgevoerd in steden, terwijl we groen nodig hebben. Zit er genoeg groen in je plan? Deze maatregel geldt vooral voor bewoond gebied en minder voor bedrijfsterreinen en industrie. De bedrijfsomgeving zal uit zichzelf al rekening houden met piekbuien, omdat er anders machines uit kunnen vallen.’ Hilde Beckers: minister van Economische Zaken Hilde Beckers is HR-manager bij chemisch bedrijf Kemira. Zij zou wel minister van Economische Zaken willen worden in het schaduwkabinet van de industrie. ‘Ik denk dat je bedrijven vanuit deze ministerpost goed kunt ondersteunen.’ Als ze wordt gekozen tot minister van Economische Zaken, dan zou Beckers een maatschappelijke dienstplicht willen instellen voor jongeren. ‘Hierbij moet worden gericht op zelfvertrouwen en op samenwerking om de samenhang in de maatschappij te versterken. Je kunt niet vroeg genoeg beginnen om te werken aan zelfvertrouwen en samenwerking,

Van de Pol: ‘Bedrijven gaan pas inzetten op bijvoorbeeld zonneen windenergie als ze zeker weten dat ze daar de komende jaren op kunnen rekenen.’ PETROCHEM 4 - 2017 18

PET04 P Schaduwkandidaten.indd 18

04-04-17 16:57

Beckers: ‘In het onderwijs moet veel meer op mindset worden ingezet dan alleen op kennis en kunde. Hierdoor kun je uitval op de werkvloer voorkomen.’

daarom moet deze dienstplicht in de vormende jaren plaatsvinden. Denk aan jongeren van achttien jaar of jongeren die net klaar zijn met hun studie. Ik zie voor me dat ze voor een collectief van bedrijven werken in een project waarin een gezamenlijk vraagstuk centraal staat. Een vraagstuk waar de bedrijven afzonderlijk geen tijd of capaciteit voor hebben. Bijkomend voordeel is ook dat deze bedrijven elkaar meer gaan opzoeken.’ Maar een belangrijkere maatregel wat Beckers betreft is het verlagen van de belasting op arbeid. ‘De werkgelegenheid zal groeien en er is ‘meer ruimte’ om een echte werkgemeenschap te vormen waar iedereen een plek heeft en welzijn mogelijk is. Er is werk genoeg.’ Levenslang leren Als minister wil Beckers ook inzetten op levenslang leren. ‘Als het om de chemische branche gaat denk dan bijvoorbeeld aan onderwijs over hoe je omgaat met ploegenritmes, met leefritme, met eten en met bewegen. Daarnaast vind ik stressmanagement belangrijk. Ik denk dat veel mensen door stress niet goed kunnen werken. Niet iedereen kan bijvoorbeeld goed met deadlines werken. Vaak denken medewerkers zelf dat iets af moet en leggen ze zichzelf druk op zonder in dialoog te gaan met collega’s. Ik vind dat er op de werkvloer veel meer naar het grotere geheel moet worden gekeken dan dat mensen problemen in hun eentje op gaan lossen. In het onderwijs moet veel meer op mindset worden ingezet dan alleen op kennis en kunde. Hierdoor kun je uitval op de werkvloer voorkomen. Het totale bedrijfsleven zou het beter gaan doen als er levenslang leren is.’

Maaike de Wit, minister van Klimaat Advocate Maaike de Wit, onlangs als partner toegetreden tot Straatman Koster advocaten in Rotterdam, kiest voor de ministerspost van minister van Klimaat. Ze stelt daarbij wel een voorwaarde: ‘Met een groot budget en ruim mandaat!’ Hiermee wil De Wit als eerste maatregel de Klimaatwet snel invoeren. ‘Wel moet de wet zodanig worden aangepast dat daarin niet alleen beleidsdoelstellingen voor de regering worden opgenomen, maar dat de wet ook gaat gelden als bindend toetsingskader voor overheidshandelen.’ Het huidige wetsvoorstel bevat ambitieuze doelstellingen (onder andere in 2050: 100 procent hernieuwbare energie en 95 procent minder uitstoot dan in 1990) die een leidraad zijn voor de regering bij het maken van beleid. De Wit vindt dat de doelstellingen moeten gelden als toetsingskader voor het overheidshandelen. ‘Op die manier kunnen bedrijven, burgers en instellingen de overheid houden aan dit beleid. Dat dwingt de verschillende overheidslichamen om het klimaat onderdeel te laten zijn van nieuw en bestaand beleid.’

Verantwoordingsplicht Bovenstaande geldt voor alle sectoren. Wanneer ze inzoomt op de industrie en het ruimtelijk domein zou De Wit als minister van Klimaat de volgende maatregel willen doorvoeren: ‘Ik zou in de huidige wetgeving en de toekomstige Omgevingswet voor nieuwe ontwikkelingen onder meer een verantwoordingsplicht ten aanzien van de klimaatdoelstellingen willen opnemen.’ Ze licht dit toe aan de hand van huidige regelgeving voor nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen waarvoor de zogenoemde Ladder Duurzame Verstedelijking geldt. ‘Voor een nieuwe ruimtelijke ontwikkeling in niet-verstedelijkt gebied, moet er voldoende vraag zijn naar die ontwikkeling en gelden dat er binnen het verstedelijkt gebied geen mogelijkheden zijn. Zo wordt niet onnodig gebouwd en wordt zo veel mogelijk gebruik gemaakt van bestaande locaties.’ Als minister zou De Wit eenzelfde verantwoordingsplicht in willen voeren voor de klimaatdoelstellingen. ‘Met als insteek dat wanneer nieuwe ontwikkelingen mogelijk worden gemaakt – bijvoorbeeld doordat daarPETROCHEM 4 - 2017 19

PET04 P Schaduwkandidaten.indd 19

04-04-17 16:57

The mGuard Security-router helps you to keep the lights on...

With a special set of features for the process industry: - Ex Certification suitable for zone 2 (Atex, IECEx, UL) - Ambient operating temperature (-40...+70 °C) - Redundant 24VDC Power Supply - Intelligent OPC-inspector/-Firewall - VPN Tunneling (max. 250) - Deep Packet Inspection - Central management tool - NAT/1:1-NAT - CIFS Integrity monitoring: Secure your IPCs without the need of a virusscanner - User firewall: User activated, pre-configurable firewall rulesets (e.g. programming, diagnostics, etc.)

More information please call +31 (0316) 59 17 20 or visit our website phoenixcontact.nl/security

[SA VE

ITANKS | ROTTERDAM | 22 MEI 2017

THE

DAT E]

ROBOTISERING IN DE PROCESINDUSTRIE www.mastersofindustry.nl Masters of Industry 22 mei halve pagina.indd 1

PET04 Advertenties.indd 20

03-04-17 10:03

04-04-17 17:14

De Wit ‘Ik zou in huidige en toekomstige wetgeving een verantwoordingsplicht ten aanzien van de klimaatdoelstellingen willen opnemen.’ voor een vergunning wordt verleend/ aangepast of een nieuw bestemmingsplan wordt gemaakt – verantwoord moet worden welke effecten dat heeft op het klimaat en dat er geen gunstigere alternatieven mogelijk zijn.’ Energiebesparingsplicht Tot slot wil De Wit de energiebesparingsplicht fors aanscherpen. ‘Dit geldt voor alle bedrijven, instellingen en ook burgers.’ Met daarbij ruime financieringsmogelijkheden. ‘Zo zullen van bijvoorbeeld brandstoffen, bouwstoffen en grondstoffen uitsluitend de klimaatvriendelijkere varianten zijn toegestaan, tenzij kan worden aangetoond dat deze niet toereikend zouden zijn.’ Het Energieakkoord zet fors in op energiebesparing; met name bij industrie en in de gebouwde omgeving is volgens De Wit nog veel winst te behalen. ‘Door iedereen te verplichten om maximale besparing te behalen en daarbij – indien nodig – een financieringsmogelijkheid te bieden, kan veel energie worden bespaard’ ■

DELTAVISIE 2017 Tijdens Deltavisie gaan we op zoek naar wat een gevoel van eigenaarschap kan opleveren. In de avond wordt de tiende Plant Manager of the Year verkozen. Ook wordt voor de derde maal de VOMI Safety eXperience Award uitgereikt. Kijk voor het volledige programma en aanmelden op: www.deltavisie2017.nl

PETROCHEM 4 - 2017 21

PET04 P Schaduwkandidaten.indd 21

04-04-17 16:58

PROJECTEN

CHEMIE Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2016

De BASF-groep investeert wereldwijd vijfhonderd miljoen euro in een nieuwe technologie voor de productie van superabsorbers. De Antwerpse fabriek is als eerste aan de beurt om de bestaande installatie aan te passen aan de nieuwe technologie. Lees meer hierover in Petrochem 4, 2016

Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: onbekend Afronding: halverwege 2017

Dow bouwt in Terneuzen een fabriek voor de productie van CPP en verdubbelt daarmee de capaciteit. Het CPP, copolymer polyol, wordt in Saoedi-Arabië verwerkt tot eindproduct. Daar bouwen Dow en Saudi Aramco een groot chemiecomplex. De vestiging in Terneuzen is uitgekozen omdat het productieproces veel kennis vraagt, die hier volop aanwezig is. De fabriek moet halverwege 2017 operationeel zijn.

Opdrachtgever: Inovyn Waar: Antwerpen/Lillo Investering: onbekend Afronding: 2017

Inovyn, een 50/50-joint venture van Solvay en Ineos, investeert in een kaliumhydroxide (KOH) productie-eenheid in Antwerpen/Lillo. De nieuwe eenheid krijgt een capaciteit van 160 kiloton KOH en zal in 2017 in gebruik worden genomen

Opdrachtgever: Kuraray Waar: Antwerpen Investering: 60 miljoen euro Afronding: eind 2016

Het Japanse Kuraray breidt in Antwerpen de capaciteit voor de kunststof EVOH (handelsnaam EVAL) uit met 11.000 ton per jaar. Verwacht wordt dat de nieuwe eenheid eind 2016 kan worden opgestart. Het gaat om een investering van bijna zestig miljoen euro.

Opdrachtgever: Nippon Shokubai Waar: Zwijndrecht Investering: 350 miljoen euro Afronding: 2018

Het Japanse Nippon Shokubai investeert 350 miljoen euro in een uitbreiding van de productiecapaciteit voor superabsorberende polymeren (SAP) en de bouw van een nieuwe productie-eenheid voor acrylzuur in Zwijndrecht. De nieuwe installaties moeten in het tweede kwartaal van 2018 operationeel zijn. Lees meer hierover in Petrochem 6, 2015

Opdrachtgever: Sabic Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: maart 2017

Sabic bouwt een proeffabriek op Brightlands Chemelot Campus voor de ontwikkeling van de volgende generatie polypropeen. Het bedrijf gaat gasfase-polymerisatie-technologie toepassen. Voor de bouw en installatie is gekozen voor Zeton, dat een skid-mounted systeem heeft ontworpen waarmee opstarttijden worden verkort. De fabriek wordt in Enschede gebouwd, getest en gedemonteert in circa vijftien modules die dan op transport gaan naar Geleen. De installatie wordt waarschijnlijk eind maart 2017 in gebruik genomen.

Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: 241 miljoen euro Afronding: half 2017

Yara Sluiskil investeert ruim 241 miljoen euro in een nieuwe productie-installatie voor kunstmest die een capaciteit krijgt van 660.000 ton per jaar. De bouw van de plant is in 2015 begonnen. De verwachting is dat de installatie halverwege 2017 klaar is voor gebruik.

Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: 192,7 miljoen euro Afronding: eind 2017

Yara Sluiskil investeert 170 miljoen euro in een nieuwe ureumgranulatiefabriek die eind 2017 in gebruik wordt genomen. Daarnaast investeert het bedrijf 27,2 miljoen euro in een nieuw laadgebouw voor ureum dat in het derde kwartaal van 2017 operationeel moet zijn.

GROEN EN BIO Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 87 miljoen euro Afronding: half 2017

Staalconcern ArcelorMittal, LanzaTech en Primetals Technologies investeren 87 miljoen euro in de Gentse vestiging van ArcelorMittal om bio-ethanol te maken uit gassen die vrijkomen bij staalproductie. Verwacht wordt dat de productie halverwege 2017 begint.

PETROCHEM 4 - 2017 22

PET04 K projecten.indd 22

04-04-17 17:04

PROJECTEN

Opdrachtgever: ERS Waar: Antwerpen Investering: 3,7 miljard euro Afronding: 2020

Het Saoedische chemiebedrijf Energy Recovery Systems (ERS) wil 3,7 miljard euro investeren in een productie-eenheid voor groene ammoniak en groen ureum in Antwerpen. Als de plannen doorgaan, kan de fabriek vanaf 2020 jaarlijks 3,5 miljoen ton afvalgrondstof verwerken tot 1,2 miljoen ton groene ureum en 645.000 ton groene ammoniak.

Opdrachtgever: Lowlands Methanol Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2018

Het nieuwe bedrijf Lowlands Methanol is van plan een methanolfabriek te bouwen in de haven van Rotterdam. De afvalverwerkingsinstallatie moet per jaar 150.000 ton biomassa en afval gaan verwerken. In de fabriek worden hout en RDF (Refuse Derived Fuel) bewerkt en vergast. Naar verwachting is de installatie medio 2018 operationeel.

Opdrachtgever: Neste Waar: Rotterdam Investering: 60 miljoen euro Afronding: eind 2016

Neste investeert zestig miljoen euro in een installatie voor de productie van biopropaan op haar Maasvlakte-site. De installatie moet eind 2016 in productie zijn. De totale verwachte productie van de installatie zal rond de dertig- tot veertigduizend ton per jaar zijn.

Opdrachtgever: Synvina Waar: Antwerpen Investering: 250 tot 300 miljoen euro Afronding: 2021

Synvina, de joint venture van Avantium en BASF, bouwt een furaandicarbonzuur-fabriek (FDCA) voor de productie van biologisch plastics op de Verbund-site van BASF in Antwerpen. De fabriek krijgt een capaciteit van 50.000 ton per jaar en is de eerste commerciële FDCA-fabriek ter wereld.

OLIE, GAS EN OFFSHORE Opdrachtgever: NAM Waar: tussen Hoogeveen en Meppel Investering: onbekend Afronding: onbekend

NAM werkt aan de tweede fase van het Aardgas+-project om de laatste tien procent gas met stikstofinjectie uit een veld in regio tussen Hoogeveen en Meppel te kunnen winnen. Er worden stapsgewijs elf putten geboord die stikstof injecteren in het gasveld.

Opdrachtgever: OOS International Waar: Serooskerke Investering: 1 miljard euro Afronding: 2019

Het Zeeuwse bedrijf OOS International gaat met het Chinese China Merchant Industry Holdings twee nieuwe schepen bouwen voor het slopen en installeren van offshore-platforms. De investering bedraagt bijna een miljard euro. De schepen moeten in 2019 klaar zijn.

RAFFINAGE Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Rotterdam Investering: 1 miljard dollar Afronding: 2018

ExxonMobil breidt de hydrocracker-installatie op zijn raffinaderij in Rotterdam uit. De hydrocracker-installatie zal zwaardere producten omzetten in hoogwaardige eindproducten zoals EHC Group II basisolie en ultra-laagzwavelige diesel. De investering bedraagt meer dan 1 miljard dollar.

Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Antwerpen Investering: 730 miljoen euro Afronding: eind 2017

ExxonMobil investeert 730 miljoen euro in de Antwerpse raffinaderij. Het bedrijf bouwt een delayed coker unit, een kraker die zware, hoogzwavelige restolie omzet in schonere olieproducten en transportbrandstoffen, zoals gasolie voor de scheepvaart en diesel.

Opdrachtgever: Gunvor Waar: Rotterdam Investering: 300 miljoen dollar Afronding: 2019

Gunvor investeert driehonderd miljoen dollar in een upgrade (doorontwikkeling en infrastructurele verbeteringen) van de Rotterdamse raffinaderij. Gunvor wil de raffinaderij integreren in haar raffinaderijen in Antwerpen en Ingolstadt (Duitsland). Lees meer over de overname van en plannen met de raffinaderij in Petrochem 1, 2016

PETROCHEM 4 - 2017 23

PET04 K projecten.indd 23

04-04-17 17:04

PROJECTEN

Opdrachtgever: Shell Waar: Pernis Investering: onbekend Afronding: 2018

Shell bouwt een nieuwe fabriek in Pernis: een solvent deasphalter (SDA). De SDA zal zwaardere fracties uit aardolie verwijderen, zodat de raffinaderij een groter deel van de ruwe aardolie kan verwerken tot lichtere, hoogwaardige producten. De nieuwe eenheid zorgt voor een andere samenstelling van het productportfolio.

Opdrachtgever: Total Waar: Antwerpen Investering: 1 miljard euro Afronding: begin 2017

Total investeert een miljard euro in de modernisering van haar Antwerpse raffinaderij via de projecten OPTARA (uitbreiding van de bestaande olieraffinaderij met een solvent deasfaltering-eenheid) en ROG (valoriseren van koolwaterstoffen in het gasnetwerk). Lees meer hierover in Petrochem 10, 2014

TANKOPSLAG Opdrachtgever: BTT Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2017

Botlek Tank Terminal (BTT) breidt de opslagcapaciteit in Rotterdam uit van 200.000 naar 467.000 kubieke meter. Hiervoor worden veertien opslagtanks gebouwd die medio 2017 in gebruik moeten worden genomen. Uiteindelijk wil BTT de opslagcapaciteit in Rotterdam uitbreiden tot zo’n 750.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: VTTI Waar: Rotterdam en Antwerpen Investering: onbekend deel van 400 miljoen dollar Afronding: onbekend

Tankopslagbedrijf VTTI investeert vierhonderd miljoen dollar in acquisities, maar ook in de uitbreiding van terminals. Zo zal de capaciteit van de Rotterdamse dochter ETT worden uitgebreid met ruim tien procent (174.000 kubieke meter) om flexibeler brandstoffen te kunnen opslaan. Daarnaast verwacht VTTI dat de vraag naar lpg in Europa blijft stijgen omdat nafta deels wordt vervangen door lpg. Daarom krijgt de ATPC-terminal in Antwerpen er twee nieuwe lpg-tanks van vijftienduizend kubieke meter bij.

Opdrachtgever: ITC Rubis Terminal Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2016

ITC Rubis Terminal bouwt in Antwerpen veertien nieuwe opslagtanks op de site op de Linkeroever. Daarmee krijgt het bedrijf er 45.500 kubieke meter opslagcapaciteit voor chemicaliën bij. De nieuwe tanks worden in 2016 in gebruik genomen.

Opdrachtgever: LBC Tank Terminals Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: eerste helft 2017

LBC Tank Terminals investeert in een uitbreiding van haar Rotterdamse terminal tot een capaciteit van 250.000 kubieke meter. Volgens planning zal de eerste expansie van 36.000 kubieke meter in de eerste helft van 2017 operationeel zijn. Lees meer hierover in Petrochem 6, 2015

Opdrachtgever: Noord Natie Terminals Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2016

Noord Natie Terminals bouwt naast de bestaande opslagterminal in Antwerpen 32 nieuwe tanks. In totaal komt er negentigduizend kubieke meter opslagcapaciteit voor vloeistoffen bij. De eerste tanks worden naar verwachting medio 2016 in gebruik genomen.

Opdrachtgever: Rubis Terminal Waar: Rotterdam Investering: 120 miljoen euro Afronding eerste fase: oktober 2016

Rubis Terminal breidt haar terminal in Rotterdam in vijf fases uit. In totaal bestaat de uitbreiding uit 45 tanks met een totale capaciteit van bijna 150.000 kubieke meter, waarmee een totale investering van 120 miljoen euro is gemoeid. Fase 1 van de uitbreiding is eind 2016 afgerond. Lees meer hierover in Petrochem 3, 2016

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: eind 2018

Sea-Tank Terminal bouwt in Antwerpen een dedicated tankterminal voor een wereldspeler uit de chemiesector. In eerste instantie krijgt de terminal een capaciteit van 750.000 kubieke meter. In een tweede fase wordt er mogelijk meer capaciteit bijgebouwd. Naar verwachting duurt de bouw van de terminal twee jaar. De investering wordt geraamd op 250 miljoen euro.

PETROCHEM 4 - 2017 24

PET04 K projecten.indd 24

04-04-17 17:04

PROJECTEN

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 50 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

Sea-Tank Terminal gaat voor haar klant Total een nieuwe installatie voor vloeibare bulk inrichten aan het Hansadok in de haven van Antwerpen. Het gaat om een investering van vijftig miljoen euro.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 100 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

SEA-invest bouwt extra tankcapaciteit in het Hansadok in de haven van Antwerpen. Op de concessiegronden zal in een eerste fase 160.000 kubieke meter aan opslagcapaciteit worden gebouwd voor Total. De extra capaciteit geldt als uitbreiding van de naastgelegen bestaande terminal van Sea-Tank Terminal die in 2013 al is uitgebreid en momenteel een capaciteit heeft van 860.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: Zenith Energy Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

Zenith Energy, een Amerikaans bedrijf dat actief is in de opslag en distributie van petroleum, raffinageproducten, aardgasvloeistoffen en petrochemische producten, wil een tankterminal bouwen in Antwerpen. Het bedrijf heeft al een terminal in Amsterdam. Zodra de concessie in Antwerpen is toegekend, kan Zenith in een eerste fase 500.000 kubieke meter aan capaciteit bouwen en daarna uitbouwen tot 1.000.000 kubieke meter.

UTILITIES Opdrachtgever: Ecluse Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Ecluse gaat de energievoorziening op basis van aardgas van meerdere chemiebedrijven in Antwerpen vervangen door een warmtenet van ongeveer vijf kilometer lengte. Zes verbrandingsinstallaties produceren stoom voor een maximaal vermogen van ongeveer 250 megawatt. Afnemers met een ‘letter of intent’ om gedurende een langere periode warmte af te nemen, zijn Ineos, Lanxess, ADPO, Ashland, DNCP en Monument Chemical. Het netwerk is zo ontworpen dat het op termijn kan groeien.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: eind 2017

Evides Industriewater realiseert een tweede demiwaterfabriek op de Maasvlakte om de Botlek, Europoort en Maasvlakte 1 en 2 van hoogwaardig proceswater te kunnen voorzien. De fabriek kan straks 800 kubieke meter demiwater per uur produceren. De bouw is in volle gang, de ingebruikname staat gepland voor het vierde kwartaal van 2017.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Botlek Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het Rotterdamse haven- en industriegebied Botlek krijgt een centrale afvalwaterzuivering. AkzoNobel Industrial Chemicals, Huntsman, Emerald Kalama Chemical en Kemira hebben een intentieverklaring voor het project getekend. Evides Industriewater is de projectontwikkelaar en toekomstige bedrijfsvoerder van de nieuwe afvalwaterzuivering.

Opdrachtgever: Havenbedrijf Rotterdam Waar: Europoort en Pernis Investering: 50 miljoen euro Afronding: 2019

Het Havenbedrijf Rotterdam wil tussen Europoort en Pernis een 25 kilometer lange pijpleiding aanleggen voor het transport van laagzwavelige dieselolie. Het zogenoemde Diesel Common Carrier System is bedoeld voor meerdere gebruikers. Hiermee kunnen dus alle bedrijven in de productie, opslag en handel in dieselbrandstoffen met elkaar worden verbonden. De bouw begint in 2017 en de ingebruikname is gepland voor 2019.

Opdrachtgever: o.a. Shell Waar: Rotterdam Investering: 16 miljoen euro Afronding: onbekend

Shell, Warmtebedrijf Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam gaan restwarmte, die vrijkomt bij de raffinaderij van Shell Pernis, leveren aan de regio Rotterdam. Het project moet energie leveren om in de warmtebehoefte van 16.000 huishoudens te kunnen voorzien. Met het project is een totale investering van ongeveer 16 miljoen euro gemoeid.

PETROCHEM 4 - 2017 25

PET04 K projecten.indd 25

04-04-17 17:04

CHEMIELINK Efficiënter medicijn door samenwerking EmulTech op de TU/Eindhoven en Avivia van de NovioTechCampus Nijmegen gaan samenwerken om hun aanbod in medicijntechnologie te versterken. De samenwerking combineert het innovatieve proces van EmulTech om gecontroleerd medicijnen aan het lichaam af te geven met de expertise van Avivia om een nieuwe bestemming voor medicijnen te vinden. Met de gecombineerde oplossing willen de bedrijven farmaceutische klanten helpen om medicijnen efficiënter en beter te maken. StartLife en Metro ondersteunen samen start-ups Om innovatieve foodtech-oplossingen te ontwikkelen, hebben StartLife uit Wageningen en Metro Group een partnerovereenkomst getekend. StartLife en Metro, in Nederland vertegenwoordigd door Makro, gaan de komende drie jaar start-ups ondersteunen. ‘De groothandel en de winkeliers verkopen hun voedingsmiddelen al meer dan dertig jaar op dezelfde manier’, aldus Jan Meiling, directeur van StartLife. ‘Dat gaat veranderen. Bedrijven willen op deze verandering anticiperen, maar daarvoor moeten ze inzicht hebben in nieuwe technologieën en nieuwe, kortere logistieke lijnen. De samenwerking vereenvoudigt de toegang tot baanbrekende innovaties waar onze start-ups aan werken: van nieuwe voedingsmiddelen tot nieuwe manieren om producten te leveren of te presenteren.’ De samenwerking geeft start-ups toegang tot de groothandel en supermarkten, waardoor ze hun producten in een echte omgeving kunnen testen.

Deze pagina’s worden mogelijk gemaakt door CHEMIELINK ChemieLink is een netwerk van innovatieve hotspots in de chemie met zo’n 300 bedrijven.

NETTENERGY SLAAT VLEUGELS UIT Nettenergy, ontwikkelaar van de pyroflash-technologie en gevestigd op de Green Chemistry Campus, gaat samenwerken met bedrijven in onder andere Australië, de VS en Oekraïne. Met pyroflash wordt biomassa omgezet in vloeibare brandstoffen en biochemicaliën. Omdat de productie schaalbaar, mobiel en zelfvoorzienend plaatsvindt, biedt het een aantrekkelijk businessmodel. Het Australische energiebedrijf Pyrotech Energy, dat actief is in de biomassasector, gaat de marketing en licenties verzorgen met het doel om productiefaciliteiten voor afval uit biomassa in Australië, Nieuw-Zeeland, Papua Nieuw-Guinea en de Zuid-Pacific te realiseren. Verder gaan Nettenergy en Universum Invenio de omzetting van biomassa in Oekraïne en noordwest-Amerika op een effectieve, ecologische en winstgevende manier aanpakken. De ontwikkelaar gaat ook samen met het Amerikaanse Renewable Carbon & Electric (RCE) in het oosten van Amerika aan de slag. Nettenergy werkt al samen met Shirke Energy uit India voor een deel van Azië en Afrika en Biostruction Engineering in Griekenland voor het Balkangebied. PROEFTUIN MICROFLUIDISCHE SYSTEMEN In Twente is de proeftuin Microfluidische Systemen gestart om de kwaliteit, samenwerking en het delen van kennis en apparatuur voor de productie van chips te optimaliseren. Binnen deze proeftuin werken bedrijven zoals Micronit, Uneedle, Smarttip en Bronkhorst High-Tech samen met de Universiteit Twente en Saxion. Een aantal concrete projecten voor de verdere ontwikkeling en productie van microfluïdische systemen en apparaten zijn ook deel van dit project, zoals een micro-pipet, een micro-naald en een microfluïdisch systeem voor het meten van verbrandingswaarden van gasmengsels. In Twente is hoogwaardige infrastructuur beschikbaar voor onderzoek en ontwikkeling op het gebied van micro-nanotechnologie, waaronder het MESA+ NanoLab en het innovatielaboratorium High Tech Factory, met 5000 m2 aan clean rooms, laboratoria en kantoren. De bedrijven gaan nauwer samenwerken om de efficiency te vergroten en de capaciteit van bestaande infrastructuur uit te breiden. Het ultieme doel is de stap naar een industriële productie van een microfluïdische chip of hulpmiddel te versnellen. NIEUWE BAR-LE-DUC FLES VAN GERECYCLED PLASTIC De nieuwe fles van Bar-le-Duc bestaat voor honderd procent uit gerecycled PET. Leverancier is Morssinkhof Plastics met zijn product MOPET-A. Daarmee is Bar-le-Duc het eerste grote landelijke frisdranken- en watermerk dat honderd procent gerecycled PET gebruikt in al haar flessen. In Nederland moeten grote flessen minimaal voor 28 procent uit gerecycled materiaal bestaan en kleinverpakkingen voor 23 procent. Morssinkhof Plastics, met onder meer een vestiging op de COCi-locatie in Emmen, legt zich toe op kunststofrecycling. Het bedrijf is een van Europa’s grootste producenten van hoogwaardig herwonnen grondstoffen. Gebruikelijke bezwaren met betrekking tot stevigheid en verkleuring van het flessenmateriaal zijn overwonnen. ‘Plastic hergebruiken in flessen kan en moet veel forser’, zegt Erald Holtrust, CEO van Bar-le-Duc’s moederbedrijf United Softdrinks. ‘Honderd procent inzamelen en honderd procent hergebruiken, zo maken we de cirkel rond: bottle-to-bottle. Bar-le-Duc laat zien dat het kan.’

PETROCHEM 4 - 2017 26

PET04 M innovatielink.indd 26

04-04-17 17:01

INNOVATIETOUR AMSTERDAM: BACKSTAGE BIJ CHEMISCHE HOTSPOTS Voor chemische starters en opschalende ondernemers blijkt het zeer inspirerend om te werken in een laboratorium of industriële loods met gelijkgestemde en gedreven onderzoekers en ondernemers. De twintig deelnemers aan de InnovatieTour op 23 maart in Amsterdam maakten in hoog tempo kennis met innovaties in scheiden, analyseren en maken. En met de mensen en faciliteiten die deze innovaties mogelijk maken, want een blik achter de schermen is wat InnovatieLink, Innovation Lab Chemistry Amsterdam en Prodock als organisatoren voor ogen staat. Neem katalysatoren. Zonder katalysatoren onvoldoende voedsel, geen plastics, dure kleurstoffen, geen moderne medicijnen en geen biobased materialen, verzekert Sander Kluwer van InCatT dat van innovatieve homogene katalysatoren zijn business heeft gemaakt. InCatT is een van de 130 bedrijven die gevestigd zijn binnen de muren van het Amsterdam Science Park. Omdat de 10001500 bekende katalysatoren niet telkens bij elke reactie hun werk doen, moet telkens weer naar de beste katalysator onder de meest geschikte condities gezocht worden. Een chemicus kan elke dag een test doen. Dankzij de twee robots die InCatT heeft aangeschaft, zijn nu dagelijks tientallen testen mogelijk. Een zoektocht van een jaar wordt zo teruggebracht tot een week. Op deze manier heeft InCatT bijvoorbeeld al samen met mkb-bedrijven Drywood Coatings en Parvus een sneldrogende biobased verf voor hout ontwikkeld. Daarnaast boeken de vier mensen en twee robots vooral succes in de farmacie. Citrusschillen Aan de andere kant van de stad, in het westelijk havengebied, heeft ProDock halverwege vorig jaar een voormalige loods geopend als pilotlocatie voor startende ondernemers in de biobased/circulaire economie, energie, en logistiek. Een paar weken geleden heeft Peelpioneers hier zijn intrek genomen. De jonge ondernemers halen etherische olie uit de schillen van citrusvruchten. En dat ruik je. Van dit afvalproduct van de horeca, sapindustrie en supermarkten verdwijnt jaarlijks 250 miljoen in verbrandingsovens, vergistingsinstallaties of in diervoeding. In een proces van versnipperen, persen en centrifugeren, weet Peelpioneers uit elke duizend kilo schillen vijf kilo etherische olie te halen. In deze vroege fase is het nog vooral een mechanische bewerking - op 23 maart 170 kilo - maar bij opschaling zullen ze ook chemische processen gaan toepassen, tot 13 kiloton per jaar. Nadat de olie eruit is gehaald, levert de start-up de versnipperde schillen als grondstof aan gespecialiseerde bedrijven voor de extractie van pectine en vezels die ook nog in de schillen zitten. Lignine Op fundamenteel niveau werkt Ties Korstanje van het Van ’t Hoff Institute for Molecular Sciences aan de conversie van houtige biomassa in chemicaliën. Hij concentreert zich op lignine, het meest taaie deel. Het complexe is om de moleculen katalytisch in losse aromaten te breken en de zuurstofatomen los te krijgen. Uiteindelijk is het doel om een grootschalig proces ontwikkelen zodat de gevestigde fossiele industrie biobased aromaten moeiteloos in de bestaande infrastructuur kan toepassen.

Brightlands Innovation Factory aan de slag met start-ups Brightlands Innovation Factory, de ondernemerstak van Brightlands, is begonnen met een intensief programma voor start-ups voor een solide start van hun onderneming. De aftrap van The Spring Incubator 2017 werd gegeven met de Venture Expert Day in een zaal vol met venture experts en start-ups. Zo ontwerpt Boostani, een spin-off van het Aken-Maastricht Institute for Biobased Materials, een vezel om de recycleerbaarheid van verpakkingsfolie te verbeteren. Verder wil Clear Chain een platform creëren voor consumenten waarop de gehele textiel-verkoopketen te traceren is. Het doel is een grotere transparantie, meer maatschappelijke verantwoordelijkheid en duurzame keuzes voor de consument. En Sovrgn Music uit het Zuid-Afrikaanse Johannesburg ontwikkelt een slim ticketing systeem op basis van geospatiale en blockchain-technologie om voor festivalorganisatoren de kennis over klanten te vergroten. Brightlands Innovation Factory laat zich inspireren door gedurfde ideeën voor een betere en duurzame wereld en versterkt hedendaagse pioniers in geavanceerde materialen, gezondheid, voeding, en slimme diensten op hun weg van idee naar bedrijf. Brightlands Innovation Factory levert zowel expertise en programma’s als diensten, faciliteiten en toegang tot financiering. Mycelium-lab voor biobased bouwen Speciaal voor studenten van het lectoraat Biobased Bouwen van het Centre of Expertise Biobased Economy is een mycelium-lab gebouwd bij SPARK, de innovatiecampus voor de bouw. Mycelium is het netwerk van draden van een schimmel en behoort met zijn natuurlijke oorsprong tot een van de biobased bouwstoffen waarmee bij SPARK wordt gewerkt. In het aparte laboratorium groeien schimmels op verschillende substraten om hiervan myceliumcomposieten te kunnen ontwikkelen. Door middel van diverse mallen, geproduceerd met de vacuümvormmachine van SPARK, is het mogelijk producten te creëren die toepasbaar zijn in de bouwindustrie. In dit project werken studenten Chemie, Chemische Technologie, Bouwkunde, Engineering, Commerciële Economie en Environmental Science aan diverse vraagstukken over het materiaal. Behalve de ontwikkeling van het materiaal, testen ze ook materiaaleigenschappen als sterkte, thermische isolatie en waterbestendigheid. Ook voeren ze een Life Cycle Assesment uit en kijken ze naar de economische haalbaarheid van het materiaal.

PETROCHEM 4 - 2017 27

PET04 M innovatielink.indd 27

04-04-17 17:01

PRODUCTEN

COMPACTE NETVOEDING De nieuwe 3-fase Emparro-schakelende netvoedingen van Murrelektronik zijn onderdelen voor hoogwaardige voedingssystemen. De nieuwste variant is speciaal ontwikkeld voor gebruik in AS-interface applicaties met een bedrijfsspanning van 30,5V. Deze heeft verder een MTBF-waarde van circa 1.000.000 bedrijfsuren en een geïntegreerde gasontlading overspanningbeveiliging beschermt de schakelende netvoeding tegen storingsimpulsen van maximaal 6 kilovolt. Een rendement van 92,5 procent zorgt voor weinig vermogensverlies. In het geval van een storing kan noodzakelijke informatie voor de besturing via een meldcontact beschikbaar worden gesteld. Ook beschikt de voeding over een ingebouwd reservevermogen. Daarnaast is de voeding bijzonder compact en neemt slechts 50 millimeter plaats in op de DIN-rail. Dankzij de aansluitklemmen met push-in-technologie kan de bedrading zonder gereedschap worden gemonteerd. Meer informatie: www.murrelektronik.nl DESIGN AWARD VOOR VEILIGHEIDSLAARS Dunlop Protective Footwear heeft een iF Design Award gewonnen met de Purofort Reliance laars. Deze award behoort tot een van de grootste en belangrijkste prijzen ter wereld op het gebied van design. De jury was onder de indruk van de modieuze ‘rigger style’ laars, die fashion en optimale bescherming laat samenkomen. De laars is licht en isoleert tot -20 graden Celsius. De zool is extreem slipbestendig. Meer informatie: www.dunlopboots.com/nl ELEKTRONISCH PORTIER VOOR DE BOUWPLAATS Heras Smart Access is een eenvoudig en betrouwbaar systeem voor tijdelijke toegangscontrole en tijdsregistratie van Heras Mobile Fencing & Security. De module is vanaf maart 2017 te huur in Nederland en België. Met het systeem weet de uitvoerder altijd wie er op het terrein is en was: personeel, leveranciers, uitzendkrachten, onderaannemers en relaties. Anti Climb bouwhekken, een schuifpoort (of slagboom) en een tourniquet (of looppoort) vormen de basis. Nieuw zijn de scanner (voor pas en optische vingerafdrukken) en smart box (installatiekast). Meer informatie: www.heras.nl OLIEKIJKGLAS Het 3-D BullsEye van Des-Case is en handig driedimensionaal kijkglas voor inspectie van de olie op tandwielkasten, pompen en opslagtanks. Bestaande kijkglazen kunnen eenvoudig door deze uitvoering worden vervangen. Het 360 graden zicht op de olie geeft direct een beeld van de helderheid en kleur. Het materiaal van deze kijkglazen is Uv-bestendig, dus zonlicht beïnvloedt de waarneming niet. De dikte van het materiaal maakt het 3D-kijkglas robuust en bestand tegen schokken. Meer informatie: www.hitma.nl

DISPOSABLE HANDSCHOENEN In de nieuwe latex handschoenenlijn van Showa is keus uit negen verschillende modellen in drie diktes en twee lengten. De handschoenen voor eenmalig gebruik hebben een hoge chemische weerstand, zijn comfortabel, duurzaam en goedgekeurd volgens de richtlijnen en certificaten. Daarnaast zijn ze gemakkelijk aan en uit te trekken. Meer informatie: www.wiltec.nl IE5 TOERENGEREGELDE ELEKTROMOTOREN De SuPremE motor van KSB voldoet sinds januari aan de hoogste energie-efficiëntie classificering IE5 (IEC/TS 60034-30-2) voor toerengeregelde elektromotoren. De motor heeft ten opzichte van IE4-motoren twintig procent minder verliezen. SuPremE motoren met een nominaal toerental van 3.000 omwentelingen per minuut in de efficiëntieklasse IE5 zijn leverbaar met een vermogen tot 18,5 kilowatt. De uitvoeringen met een nominaal toerental van 1.500 omwentelingen per minuut voldoen tot aan een vermogen van 15 kilowatt grotendeels aan de eisen van de IE5-klasse. Meer informatie: www.ksb.nl 2-IN-1 NOTEBOOK Panasonic lanceert de eerste semi-rugged 2-in-1 notebook met een afneembare tablet. De 2-in-1 Panasonic Toughpad FZ-Q2 notebook heeft een grote 12,5inch display en verschillende zakelijke poorten. Het device kan door mobiele medewerkers flexibel ingezet worden als standalone tablet of als notebook in combinatie met het toetsenbord. Panasonic richt zich met de FZ-Q2 vooral op field sales en service professionals. De display van de FZ-Q2 is ideaal voor medewerkers die technische gegevens en formulieren willen bekijken of die detailafbeeldingen en presentaties van hoge kwaliteit aan potentiële klanten willen laten zien. Meer informatie: www.toughbook.eu

PETROCHEM 4 - 2017 28

PET04 F Producten.indd 28

04-04-17 17:10

INGEZONDEN

Speeladvies Veiligheidscoach Henk Leegwater gaf in zijn meest recente column een ‘voorzet’ aan de VNCI, over een goede leerschool over veiligheid. Hij vindt dat toezicht kwalitatief fors omhoog moet. Om in voetbaltermen te blijven: hij legt de bal precies op tijd op de stip.

Peter Bareman, Hoofd Veiligheid & Gezonde Werkomgeving VNCI

Onze ervaren coach vindt dat een professionele bedrijfstak zoals de (petro)chemie recht heeft op deskundige controle en daarmee inspecteurs die op basis van vakkennis en kunde hun inspecties uit voeren. Dit komt ook het gelijke speelveld ten goede. VNCI is al jaren ‘trouwe’ supporter van deze speelstijl. Op de koffie Op basis van de Rotterdamse principes ‘Hand in hand kameraden’ en ‘Niet lullen, maar poetsen’ hebben de chemische industrie, overheid en wetenschap vorig jaar de handen ineen geslagen om het aantal ongevallen naar nul terug te brengen. Hiervoor worden afspraken gemaakt op basis van vijf aanvalsplannen, die samengebracht zijn in het meerjarenprogramma ‘Duurzame Veiligheid 2030’. De industrie is de ‘coach’ van

twee van deze plannen. Allereerst de doorontwikkeling van innovatieve en veilige assets en ten tweede de ontwikkeling van een hoogwaardig kennissysteem voor de chemie. Met name dat laatste past bij de ‘Leegwater-speelwijze’. Tot nu toe is er sprake van een groot aantal opleidings- en trainingsfaciliteiten die reeds worden toegepast. Op ad hoc basis worden (snuffel)stages aangeboden aan BRZO-inspecteurs en krijgen ze de mogelijkheid mee te lopen bij interne en externe audits. Ook de managers van BRZO-bedrijven worden klaargestoomd voor de echte wedstrijd. Zo zijn meerdaagse cursussen voor managers van deze bedrijven ontwikkeld; hoe om te gaan met de implementatie, uitvoering en naleving van de BRZO-veiligheidsregels, zoals ontwikkeld door PHOV (Post Hoger Onderwijs Veiligheidskunde) en Chorda samen met de VNCI. Verder worden door de regionale veiligheidsnetwerken regelmatig workshops ‘inspecteurs op de koffie’ georganiseerd, om kennis en informatie te delen tussen BRZO-bedrijven en -inspecteurs. Aanvalspatroon Alle partijen zijn het er over eens dat we nu de ‘next step’ moeten zetten. Daarom is het belangrijk om zowel bij de overheid als de chemische industrie de kennis over veiligheid te vergroten. We gaan onder andere verkennen waar de mogelijke ‘kennisgaps’ zitten binnen het industriële veiligheidsdomein en wat nodig is om deze gaten in de linies te dichten, zowel bij de overheid als de industrie. Gedacht wordt aan de oprichting van een kenniscentrum, dat alle betrokken private en publieke partijen kan bedienen. Dat kan fysiek of virtueel zijn. Maar er is zeker behoefte om met behulp van de wetenschap een dergelijk

centrum op te zetten in aanvulling op de kenniscentra die er al zijn, zoals universiteiten, het RIVM, het Instituut voor Fysieke Veiligheid en de SSVV. Hierbij wordt ook nadrukkelijk de samenwerking gezocht met andere wetenschappelijke domeinen, zoals de gedragswetenschap. Onder het motto ‘vroeg geleerd is oud gedaan’ wordt gewerkt aan een veiligheidscurriculum voor hbo chemische technologie dat het komende schooljaar wordt geïntroduceerd. Dit heeft tot gevolg dat studenten, die later in de chemie of bij de overheid aan de slag gaan, voldoende basis mee hebben gekregen op het gebied van veiligheid. Deze investering kan verder worden verzilverd door op andere niveaus, van wo tot vmbo, een veiligheidscurriculum aan te bieden. Ook ‘opleidingsplants’ zoals de RDM Trainingplant zijn onderdeel van het aanvalsplan. Verder wordt ingezet op het versterken van het leren van elkaar, ondersteund door nieuwe technologie. Centraal staat wederzijdse informatie-uitwisseling tussen overheid en industrie en het beslechten van de transparantieparadox. Actieve ‘menging’ van medewerkers van bedrijven, brandweer, omgevingsdiensten in gezamenlijke leertrajecten past uitstekend binnen dit aanvalspatroon. Transfer Deze publieke-private samenwerking en co-creatie is uniek in Europa. Waar de Nederlandse voetbalclubs (helaas) op 1-0 achterstaan op internationaal niveau, onderscheidt de Nederlandse chemie samen met de overheid en wetenschap zich van de rest van de wereld. Het speeladvies van Henk gaf ik al eerdere persoonlijk invulling, door een transfer aan te gaan van de inspectie naar de VNCI. ■ PETROCHEM 4 - 2017 29

PET04 V Ingezonden.indd 29

04-04-17 16:55

DELTAVISIE 2017

De weg tussen aardappelen en chemie Begin juni wordt de tiende Plant Manager of the Year gekozen. Als je patronen in de afgelopen tien jaar zou willen zien, kun je ze nog ontdekken ook. Zo is het opmerkelijk dat Edith Romp, Plant Manager of the Year 2011 tegenwoordig Director Manufacturing Europe/Site Director is bij DSM. Ze komt van Avebe af. Dat terwijl voormalig PMY Eward Hofstede (2009) al veel eerder DSM voor Avebe inruilde. Eén ding is wel duidelijk, weinig winnaars van de afgelopen tien jaar zitten nog op dezelfde plaats of binnen hetzelfde bedrijf.

Wim Raaijen

Het verhaal van Edith Romp, de enige vrouwelijke winnaar van de Plant Manager of the Year verkiezing is zeker bijzonder. Ze is opgegroeid tussen de aardappelboeren in Appingedam, maar koos voor een carrière in de chemie. ‘Veel familieleden komen uit een boerenbedrijf en tijdens verjaardagen praatten we vaak over de aardappeloogst. Mijn nicht heeft nog een boerderij.’ Dus het was toch wel een beetje thuiskomen toen zij ruim vier jaar geleden Tejin Aramid verruilde voor zetmeelfabrikant Avebe, dat alles doet met de aardappelen uit haar vertrouwde omgeving. Het herlaadde de gesprekken tijdens de verjaardagen ook enorm. Haar nicht is immers lid van de coöperatie van de zetmeelfabrikant. Het gaf ook een ander thuisgevoel. Ze kwam in een bedrijf terecht waarin ze de nuchtere, directe cultuur herkende van de Groningers waar tussen ze was opgegroeid; haar afkomst. Toch wel anders dan het Japanse bedrijf Teijin Aramid waar ze daarvoor zes jaar werkzaam was. Want ondanks dat de fabriek van Teijin op het chemiepark in Delfzijl staat, is in de cultuur de Japanse identiteit terug te vinden. Relatiegericht, hiërarchisch en

DELTAVISIE 2017 8 juni vindt in InnovatieKracht Spijkenisse het jaarcongres Deltavisie plaats, met als thema ‘Eigenaarschap’. De laatste jaren zijn steeds meer industriële bedrijven op zoek naar het gevoel van eigenaarschap. Hoe kan je medewerkers zo betrekken dat ze fabrieken beter laten lopen? En hoe blijven productiebedrijven zich verantwoordelijk voelen voor hun producten, ook al zijn ze al lang buiten hun bereik? In de avond wordt de tiende Plant Manager of the Year verkozen. Ook wordt voor de derde maal de VOMI Safety eXperience Award uitgereikt. Een dag om niet te missen! Kijk voor het volledige programma en aanmelden op www.deltavisie2017.nl

met oog voor details. Ze is heel positief over die tijd. Romp: ‘Ik heb daar echt een geweldige tijd gehad en ook de mate van detail was goed voor mij, denk ik. Ik heb er heel veel van geleerd. ‘The devil is in the details’, wordt weleens gezegd. En dat klopt ook wel.’ Nieuwe uitdaging Vergeet niet dat Edith Romp juist bij Teijin Aramid met de titel van Plant Manager of the Year aan de haal ging. ‘Dat was echt een waanzinnige eer. Misschien wel te veel voor een persoon. Je doet het altijd met een heel team.’ Het juryrapport loog er in 2011 in ieder geval niet om. ‘Edith heeft een uitmuntend technisch en organisatorisch inzicht. Via haar continue verbeterproject GOUD zijn belangrijke verbeteringsstappen gemaakt op HSE, kosten- en productiemanagementgebied. Snelle resultaten worden bereikt door met multifunctionele teams op twee sporen te werken, aan kortetermijn- en aan langetermijnverbeteringen. Structurele cultuuraspecten borgen het traject van continue verbetering.’ Mooie volzinnen voor een uitstekende prestatie. Helemaal als je bedenkt dat vrouwelijke plantmanagers in Japanse bedrijven nog veel schaarser zijn dan in westerse. Toch kon ze de lokroep van Avebe niet weerstaan. ‘Ken je het verhaal daarachter wel?’ Ze glimlacht: ‘Een jaar na mijn verkiezing was ik weer bij het Deltavisiecongres in Rotterdam. Daar raakte ik ’s avonds in gesprek met Eward Hofstede, die een tijd daarvoor DSM voor Avebe had ingeruild. Hij dacht in dat gesprek aan mij te merken dat ik langzamerhand aan een nieuwe uitdaging toe was. En als ik dat zelf ook zo voelde, dat ik hem maar eens moest bellen. Op de weg

PETROCHEM 4 - 2017 30

PET04 Q Edith Romp.indd 30

04-04-17 16:56

FOTO: WIM RAAIJEN

terug liet het me al niet meer los. Een paar maanden later heb ik hem maar eens gebeld.’ Toen ging het snel. Ineens werkten bij Avebe twee voormalig Plant Managers of the Year. Food safety Zoals gezegd, Avebe voelde een beetje als thuiskomen. ‘Wat ik ook mooi vond, is dat er een enorme loyaliteit is bij dat bedrijf. Datzelfde merk ik nu hier ook bij DSM. Veel mensen werken al heel lang bij deze bedrijven. Dat is echt heel goed voor de continuïteit en de betrokkenheid. Het betekent ook dat als je iets wilt veranderen, dat het extra aandacht vraagt. Veel wordt al heel lang op dezelfde manier gedaan. Maar met goede argumenten kun je ver komen.’ Ze voelde zich in ieder geval als een vis in het water in het Drents/Groningse ‘bolwerk’. Met de mensen die recht voor hun raap zijn en vooral ook trots op hun werk en hun bedrijf. Dat ze vier jaar geleden van een chemiebedrijf naar een voedingsmidde-

Romp: ‘Er wordt stilgestaan bij de menselijke organisatie. Dat heeft een onmiskenbaar positieve invloed op de performance.’

lenbedrijf ging, was achteraf niet zo’n grote overgang. ‘Food safety is wel wat anders, maar voor de rest is Avebe puur een chemische omgeving. De processen, de apparatuur, ze vormden een bekende wereld.’ Menselijke organisatie Sinds een paar maanden is Edith Romp dus terug bij een chemiebedrijf, als Director Manufacturing Europe/Site Director van DSM. Natuurlijk is dat nog maar kort. Te kort om er veel over te kunnen vertellen. Toch is ze al onder de indruk van de werkprocessen en de enorme aandacht voor het veiligheidsbewustzijn bij DSM. ‘Dat gaat hier echt heel ver. Steeds verder eigenlijk. Dat heb

ik nog nergens zo meegemaakt. Tegelijkertijd is er heel veel ruimte voor eigen initiatief. Als je hier iets ziet dat beter kan, doe het dan. Regel het. Daar is iedereen hier heel bewust mee bezig. En het is ook gebaseerd op respect. Ik was hier net binnen, toen binnen DSM de global appreciation day werd gehouden. De CEO stond deze dag stil bij datgene wat de mensen het afgelopen jaar voor DSM hadden gedaan en bedankte hen daarvoor. Er wordt dan stilgestaan bij de menselijke organisatie. Dat heeft ook een onmiskenbaar positieve invloed op de performance.’ ■

PETROCHEM 4 - 2017 31

PET04 Q Edith Romp.indd 31

04-04-17 16:56

Organised by EASYFAIRS

VA KBEURS

Dé Nederlandse vakbeurs voor technologie en innovatie in pompinstallaties en industriële componenten

BOEK UW STAND

Gelijktijdig met:

www.easyfairs.com/pumps-nl @PumpsValvesRdam / #pumpsvalves Vakbeurs PUMPS & VALVES

PV17_185x132_Adv_Petroch.indd 1

31/03/17 10:10

Your Service Solution for Rotating Equipment

ADVERTENTIE-INDEX Abonnees. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Aerzen Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Brand Energy & Infrastructure Services . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Deltavisie 2017. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 easyFairs Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Krohne Nederland. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48, 49 Masters of Industry 22-5-2017. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 MODELEC Data-Industrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Sulzer is the leading service provider for rotating equipment. Our customized and innovative solutions help to reduce maintenance time and cost, and improve the eﬃciency and reliability of your equipment. When pumps, turbines, compressors, and generators are essential to your operations, you need a service partner you can trust. Contact us to discover your best service solution.

PET04 Advertenties.indd 32

Sulzer Turbo Services Rotterdam B.V. Rotterdam Service Center Moezelweg 190 NL-3198 LS Europoort RT. Phone +31 181 282000 Fax +31 181 282002 sulzertsrotterdam@sulzer.com www.sulzer.com

Petrochem platform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36-38 Phoenix Contact . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 SCA Hygienic Products. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Sulzer Turbo Services Rotterdam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32

04-04-17 17:14

AGENDA SEMINAR / CURSUS / MASTERCLASS Industrielinqs pers en platform MASTERS OF INDUSTRY: ROBOTISERING IN DE PROCESINDUSTRIE www.mastersofindustry.nl Save the date! Houd een gaatje vrij in uw agenda voor de volgende Masters of Industry over robotisering in de procesindustrie. Meer informatie over het programma wordt spoedig bekend gemaakt via www.mastersofindustry.nl

22 mei 2017 Locatie wordt nog bekend gemaakt

CONGRES / BEURS / EVENEMENT Industrial Promotions International www.apexshow.com

APEX 2017 Op APEX 2017 presenteren internationale fabrikanten van verreikers, werkliften, schaarliften, telescoophoogwerkers, verticale werkplatforms, mast hoogwerkers en hoogwaardig steigermateriaal hun producten. Naast bekende fabrikanten uit Europa en de VS geven ook acht fabrikanten uit China een acte de presence. Bezoekers krijgen de kans om hun mening over actuele onderwerpen en trends te ventileren, om kennis en ervaring uit te wissel en om state-of-the-art technologie en innovatie te bekijken.

2-4 mei 2017 RAI, Amsterdam

PScongres www.pscongres.nl

PROCESS SAFETY Process Safety Through the years personal safety obtained a lot of attention. The disaster in 2005 at the Texas City Refinery learned that for avoiding this type of catastrophic incidents, another approach is necessary: Process Safety! That is the management of processes with hazardous chemicals. The aim of this conference is to strengthen the process safety culture by networking and by sharing knowledge. During the year the individual companies are strongly internally focussed, while learning together speeds-up the process. To do so, world class speakers and interesting topics are selected to share experience and learnings. Further a network forum supports the knowledge exchange at individual level. The process safety conference is aimed at the technical safety specialists, managers and inspectors that are related to companies that are dealing with hazardous chemical processes.

17 mei 2017 Van der Valk Hotel, Dordrecht

8 juni 2017 Innovatiekracht, Spijkenisse

Petrochem platform www.deltavisie2017.nl DELTAVISIE 2017: EIGENAARSCHAP Auto- en huisbezitters gaan door de bank genomen verantwoordelijker om met hun eigendommen dan bijvoorbeeld leasers en huurders. Hoe kun je die verantwoordelijkheid ook voelen of creëren als iets niet van jou is? De laatste jaren zijn steeds meer industriële bedrijven op zoek naar het gevoel van eigenaarschap. Hoe kan je medewerkers zo betrekken dat ze fabrieken beter laten lopen? En hoe blijven productiebedrijven zich verantwoordelijk voelen voor hun producten, ook al zijn ze al lang buiten hun bereik? Tijdens Deltavisie op 8 juni in Spijkenisse gaan we op zoek naar wat het gevoel van eigenaarschap kan opleveren. Verder stelt Petrochem samen met Plant Manager of the Year 2016 Jeroen van Woerden een Schaduwkabinet van de Industrie samen, dat verschillende beleidsvoorstellen wil voorleggen aan de zaal. In de avond wordt ook de opvolger van Jeroen van Woerden gekozen, de tiende Plant Manager of the Year inmiddels. Ook wordt voor de derde maal de VOMI Safety eXperience Award uitgereikt. Een dag om niet te missen! ILM Exhibitions www.ilmexhibitions.com/ peftec/

PEFTEC 2017 PEFTEC is a specialist conference and exhibition for the petrochemical, chemical and oil industries. Visitors to PEFTEC will be process managers and laboratory scientists who test and analyse petrochemicals and oil as well as environmental managers who monitor and water and air emissions in and out of the processing plant.

29-30 november 2017 Antwerpen

PETROCHEM 4 - 2017 33

PET04 H Agenda.indd 33

04-04-17 17:07

INNOVATIE MAERSK TANKERS DRIJFT SCHIP AAN MET WIND Maersk Tankers gaat een van haar schepen uitrusten met Flettner-rotoren. Het project zal de eerste installatie van windaangedreven energietechnologie op een tankschip zijn. De rotoren moeten tot een brandstofbesparing van zeven tot tien procent leiden. Het gaat om een gemoderniseerde versie van de Flettner rotor: hierin wordt een draaiende cilinder die het Magnus-effect gebruikt om windenergie te benutten om een schip voort te stuwen. Het lijkt op het effect van een zijl. Wanneer windomstandigheden gunstig zijn, kunnen de rotoren worden aangezet en hoeven de hoofdmotoren minder hard te draaien. Hierdoor wordt brandstof bespaard en is er minder CO2-uitstoot. De rotoren, met een hoogte van dertig meter en een diameter van vijf meter, worden in de eerste helft van 2018 gemonteerd op het schip. Tot het einde van 2019 wordt data verzameld om de technologie te testen.

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

FOTO: VIKTOR

FOTO:NORSEPOWER

Rental

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

TECHBEDRIJVEN VIKTOR EN CODURE ONTVANGEN GROEIFINANCIERING Viktor en Codure, spinoffs van het Delftse MOCS, ontvangen een kapitaalinjectie van InnovationQuarter. Met de investering zijn de ondernemingen in staat zich door te ontwikkelen tot zelfstandige en winstgevende bedrijven. Het softwarebedrijf Viktor en hardwareproducent Codure krijgen met de investering de nodige impuls om de producten versneld te vermarkten. MOCS is een succesvolle onderneming die gevestigd is in de incubator YES!Delft. Het bedrijf combineert engineering- en advieswerk met het lanceren van nieuwe producten in de maritieme, offshore en civiele sector. De producten die ondergebracht zijn in de spinoffs Viktor en Codure zijn ontwikkeld op basis van de kerncompetenties van MOCS, en brengen een doorbraak teweeg binnen respectievelijk de design engineering softwaremarkt en die van waterleiding herstel. Het web-based platform Viktor biedt een geautomatiseerde oplossing voor complexe en herhaalde ontwerpprocessen. Door de toepassing van parametrisch ontwerpen besparen klanten veel tijd en geld en worden menselijke fouten voorkomen. Codure maakt koppelstukken voor leidingen die worden vervangen via de ‘cured-in-place piping’ methode, waarbij de leiding van binnenuit wordt vervangen zonder dat deze hoeft te worden opgegraven. De MOCS-koppelstukken zijn de missende schakel om de CIPP-methode ook bij drinkwaterleidingen toe te passen.

PETROCHEM 4 - 2017 34

PET04 G innovatie.indd 34

04-04-17 17:08

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

FOTO:WIKICOMMONS

FOTO: A.HAK

ROBOT INSPECTEERT TANKS Voor de inspecties van tanks heeft A.Hak Industrial services het Online Tank Inspection Systems (OTIS) ontwikkeld. Dit systeem kan worden gebruikt in de petrochemie, op luchthavens en in water en nucleaire industrieën. Vaak wordt een tank tijdens het uitvoeren van het onderhoud buiten bedrijf gesteld. Door de nieuwe Online Tanks Inspection Systems kan een inspectie van de tank worden uitgevoerd zonder dat deze tank buiten bedrijf is. De robot is tijdbesparend, veilig en is zeer nauwkeurig door de vernieuwde technologie hierachter. In de tank volgt de robot een vooraf bepaalde route en maakt miljoenen ultrasonische scans van de bodem van de tank om een data-analyse te kunnen doen. De robot is voorzien van een onboard sonarsysteem om objecten in tanks te detecteren. Als er wordt gewerkt in heldere vloeistoffen kan de robot worden uitgerust met camera’s voor visuele inspectie. Het navigatiesysteem stelt inspecteurs in staat om bij een volgende inspectie exact dezelfde route te inspecteren. De robot kan in een tank met tot dertig centimeter slib werken. EUROPESE SUBSIDIE BRENGT SLIMME INDUSTRIËLE ROBOTS BINNEN HANDBEREIK Onderzoekers van de TU Delft krijgen een Europese subsidie van 7,6 miljoen euro voor het ontwikkelen van open-source robot-software. Hierdoor komen slimme industriële robots binnen handbereik voor Nederlandse bedrijven. De helft van het budget is namelijk beschikbaar voor (industriële) partijen die mee willen ontwikkelen aan toepassingen. Het nieuwe project ROSIN staat onder andere voor ‘Robot Operating System’. Dit gaat onder meer over software om robots te laten kijken, 3D-beelden te laten begrijpen en zelf te verzinnen hoe ze snel en veilig kunnen bewegen. De geavanceerde wetenschappelijke algoritmes komen via de internationale ROS-gemeenschap voor iedereen gratis ter beschikking. De subgroep ‘ROS-Industrial’ maakt de software vervolgens geschikt voor betrouwbaar gebruik in de industrie. Naast penvoerder TU Delft zijn de projectpartners; het Fraunhofer Institute for Manufacturing Engineerung and Automation IPA en Fachhochschule Aachen in Duitsland, IT University Copenhagen, robotbedrijf ABB in Zweden en onderzoeksinstituut Tecnalia in Spanje. De partners zullen werken aan (tools voor) verdere kwaliteitsverbetering van de software, aan het opleiden van studenten en werknemers uit de industrie, en aan het verder vergroten van de gebruikersgroep van de ROS-software.

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 4 - 2017 35

PET04 G innovatie.indd 35

04-04-17 17:08

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie. Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Rotterdam als innovatiehub interactief op de kaart Het Interactieve Rotterdam Innovatie Ecosysteem biedt inzicht in alles wat het Rotterdamse innovatie ecosysteem te bieden heeft. Zo kan de unieke positie die Rotterdam als innovatiehub en verbindende factor tussen haven en stad inneemt nog verder worden verstevigd. U vindt het ecosysteem op portofrotterdam.com/innovatiehub. innovaties in de regio worden versneld en er ontstaan kansen voor het aantrekken van meer interessante partijen naar de regio. Nieuwe tool meet gebruik van groene grondstoffen AkzoNobel, Advanced Biochemical (Thailand) en EY lanceren een pilot voor een online tool om de aanwezigheid van biogebaseerde grondstoffen in producten te meten. De tool maakt inzichtelijk welk percentage van een product bestaat uit grondstoffen van natuurlijke oorsprong. Dit maakt het makkelijker voor producenten en consumenten om duurzamere producten te kiezen en een stap te zetten naar een meer circulaire economie. Na de proefperiode met biogebaseerde epichlorohydrine (ECH) dat wordt gebruikt in de productie van duurzame epoxycoatings willen de partners de tool ook toepassen bij andere chemicaliën. HU opent duurzame energieproeftuin Hogeschool Utrecht heeft een Energylab geopend. Wat techniekstudenten aan theorie leren over duurzame oplossingen voor woningen, passen ze in deze proeftuin in de praktijk toe. Veel technieken om huizen efficiënt te verduurzamen bestaan al. Ze worden alleen nog onvoldoende geïntegreerd toegepast. De HU wil ook bedrijven in de bouwen installatiesector betrekken bij de energieproeftuin. Studenten worden zo opgeleid aan de hand van praktijkvraagstukken en bedrijven worden geholpen met innovatie-voorstellen.

Bekijk de partnerfilmpjes op www.petrochem.nl/partners-leden

CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

KLEUREN: LOGO CITTÀ ROMANA PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Janet Robben: janet@industrielinqs.nl - 020 312 2085

PET04 L Platform.indd 36

04-04-17 17:03

‘EXPERTQU TES’ Bij de volgende verkiezingen kan er weer een geheel nieuw politiek klimaat ontstaan. Waar je eerst nog subsidie kreeg voor je nieuwe fabriek, wordt diezelfde fabriek enkele jaren later mogelijk bijna gesloten doordat ineens hard wordt ingezet op milieuprestatie. Dit zien we momenteel bij de energiecentrales gebeuren.’

Vele staten, bedrijven en organisaties zetten zich nu al schrap tegen de geplande maatregelen.Net zoals bij Trumps plan voor de gezondheidszorg is er nog een lange weg te gaan om dit plan in de realiteit om te zetten. Het valt nog te bezien of hij ook de volgende stap zal zetten, de Amerikaanse uitstap uit het klimaatakkoord van Parijs.’

Chris Aldewereld in zijn column in deze Petrochem.

Wim Soetaert in zijn column in deze Petrochem.

‘Het opleidingsaanbod afstemmen op de jobs van de toekomst vormt een grote uitdaging voor het onderwijs en het HR-beleid in de ondernemingen. Onderwijs en bedrijfsleven zullen intensief moeten samenwerken om een evenwichtig antwoord te vinden op de vergrijzing van de werknemerspopulatie in verhouding tot de krapte van technische profielen op de arbeidsmarkt.’

De chemische sector beweegt traag. Dat komt onder andere door gevestigde belangen: veel assets waarin geïnvesteerd is en grote afhankelijkheid van de olie- en gassector. Bedrijven die zich te lang oriënteren op fossiel, gaan terrein verliezen. De chemie mag daarom best kritischer zijn richting die sector, bijvoorbeeld door vragen te stellen hoe ze gezamenlijk kunnen optrekken voor de decarbonisering van dit energiesysteem.’

Frank Beckx, gedelegeerd bestuurder van essenscia vlaanderen, tijdens de zesde editie van ‘We are chemistry’.

Elsbeth Roelofs, MVO Nederland, in Chemie Magazine.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Johan Alebregtse AkzoNobel Industrial Chemicals,

Chris Bruijnes InnovatieLink, directeur

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, business manager

Bart Leenders Neste, managing director

Cees Jan Asselbergs voormalig algemeen adviseur Deltalinqs

Frans Brüning KH Engineering, business development manager

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Frank de Leng Segin, new business manager

Frank Beckx Essencia Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Michel Leyseele Havenbedrijf Antwerpen, Head of Energy & Chemicals Department

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Tijs Koerts Sr. Process Safety consultant

Cor van de Linde iTanks, managing director

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Cas König Klesch Aluminium Delfzijl, algemeen directeur

Michel Meertens DSM, site director

Sandra de Bont VOTOB, directeur

Ronald Hoenen, DSM Dyneema, site manager

Enrico Lammers Pro6com en DWG Process & Safety managing director/ partner

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Internationaal MVO programma

Jan Bout Bout&Co, partner

Eward Hofstede Avebe, project director flavour development

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Chris Roubos Evides Industriewater, manager Sales & Marketing

BU director Advanced Manufacturing

PET04 L Platform.indd 37

Ruud Schenk ENGIE West Industrie, algemeen directeur

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

René Venendaal BTG Bioliquids, algemeen directeur

Roelf Venhuizen voormalig voorzitter Profion en directeur NAM

Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux

Maaike de Wit Straatman Koster advocaten, advocaat

John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur

Cyril Widdershoven Verocy, partner/founder

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Jeroen van Woerden Kemira, managing director Plant Manager of the Year 2016

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Cor Zijderveld SBE, voorzitter

Wouter Stam Flowid, managing director

04-04-17 17:03

MAGAZINE ONLINE FILM EVENTS MEETINGS AWARDS EXPERTS LEDEN PARTNERS ZICHTBAARHEID BEREIK CONTACT KENNISDELING

Het Petrochem platform is een zelfstandig en onafhankelijk managementplatform voor de olie- en chemische industrie, gericht op opdrachtgevers en toeleveranciers in de hele keten van oliewinning, via raffinage en bulkchemie tot fijnchemie Het Petrochem platform deelt kennis en inspiratie door de integratie van netwerk, magazine, website, events, social media, film, verkiezingen, round tables en specials.

Het Petrochem platform versterkt uw netwerk.

Het Petrochem platform kent experts, leden en partners.

Meer weten: Wim Raaijen +31(0)20 31 22 081 wim.raaijen@industrielinqs

Het Petrochem platform biedt partners een optimale mix van zichtbaarheid, bereik, contact en kennisdeling.

www.petrochem.nl PET04 Advertenties.indd 38 170308 iLinqs Platformadv.indd 1

04-04-17 16:02 17:14 08-03-17

ONBEVANGEN

'Met de komst van een nieuwe regering bestaat het risico dat er weer een nieuwe lijn wordt uitgezet. De ervaring van de laatste paar verkiezingen leert dat het politieke milieu steeds in beweging is.'

Continuïteit Tijdens het schrijven van deze column hebben we net de landelijke verkiezingen gehad en hopen we dat er spoedig een regering wordt geformeerd. De onderhandelingen zijn recentelijk begonnen. Momenteel kan ik alleen maar hopen dat op het moment dat u dit leest die regering niet inmiddels alweer gevallen is. Het zal vast moeizaam gaan bij het formeren. Wat er ook uit komt, het biedt toch weer enig inzicht in hoe het politieke klimaat er in de nabije toekomst uitziet. Onzekerheid Dat de politiek een grote stempel drukt op de industrie is een feit. De politiek schept het kader waarbinnen de industrie moet opereren. Denk aan de milieueisen. Het is een politieke keuze om wel of niet de kolencentrales te sluiten, of om toch meer in te zetten op economische groei. Met de komst van een nieuwe regering bestaat het risico dat er weer een nieuwe lijn wordt uitgezet. Een groene regering heeft andere ideeën dan een linkse of rechtse. De ervaring van de laatste paar verkiezingen leert dat het politieke milieu steeds in beweging is. Continuïteit is hierdoor niet echt aan de orde. Het doen van investeringen door de industrie is hierdoor lastig. Investeringen in nieuwe processen, of het in stand houden van oude processen, zijn gericht op de langere termijn, tientallen jaren. Maar een regering gaat niet zo lang mee. Bij de volgende verkiezingen kan er weer een geheel nieuw politiek klimaat ontstaan. Waar je eerst nog subsidie kreeg voor je nieuwe fabriek, wordt diezelfde fabriek enkele jaren later mogelijk bijna gesloten doordat ineens hard wordt ingezet op milieuprestatie. Dit zien we momenteel bij de energiecentrales gebeuren. Daar bovenop creëert de politiek vaak een klimaat van onzekerheid. Denk aan de Brexit. Sinds zeker is dat Groot-Brittannië de EU gaat verlaten, is het voor bedrijven aldaar onzeker geworden welke koers zij moeten varen. Niemand weet wat de gevolgen precies zullen zijn en hoe lang het proces gaat duren. En in onzekere omstandigheden is het niet aantrekkelijk om grote investeringen te doen.

zonder echte visie. Kijk naar Amerika. Door de komst van de nieuwe president staat ineens de toekomst van het Chemical Safety Board onder druk. Een dergelijke onderzoeksorganisatie levert natuurlijk niet direct geld op. Dus die moet maar wijken voor investeringen op korte termijn. Maar eigenlijk levert de CSB op de langere termijn wel geld op. Want juist door het werk van een onafhankelijke onderzoeksorganisatie worden lessen uit incidenten gedeeld, waardoor minder uitval door incidenten voor de hand ligt. Een fabriek die een forse brand heeft gehad, zal langere tijd niet kunnen produceren en dus geen bijdrage aan de economie leveren. Het zou de politiek sieren als er minder oppervlakkig wordt gekeken en meer op lange termijn gedacht wordt. Gelukkig hebben we in Nederland het populisme niet laten zegevieren. Dat schept in elk geval hoop.

Chris Aldewereld is ingenieur Scheikundige Technologie en werkzaam als Adviseur Industriële Veiligheid. Aldewereld@gmail.com

Hoop Dan nog de doodsteek van de politiek. Het populisme. Niet inhoudelijk betrokken, maar domweg oppervlakkig geroep, PETROCHEM 4 - 2017 39

PET04 J Onbevangen.indd 39

04-04-17 17:05

PETROCHEM 4 - 2017 40

PET04 X Thema.indd 40

04-04-17 16:54

FOTO: STATOIL | EVA SLEIRE

THEMA PROCESOPTIMALISATIE EN OPERATIONAL EXCELLENCE

• Dow Benelux in Terneuzen wil de restgassen van staalfabrikant ArcelorMittal in Gent gebruiken om producten te maken. In het project Steel2Chemicals wordt onderzocht of het mogelijk is om efficiënter met grondstoffen om te gaan en om CO2-emissies te verminderen. • Automatiseren en het gebruiken van intelligente systemen wint in steeds meer sectoren terrein. Maar hoe gaat de procesindustrie om met deze trends? En in welke mate verandert bijvoorbeeld de functie van een operator?

PETROCHEM 4 - 2017 41

PET04 X Thema.indd 41

04-04-17 16:54

PROCESOPTIMALISATIE

Restgassen staalfabriek voeden krakers Dow Chemiebedrijf Dow Benelux in Terneuzen wil de restgassen van staalfabrikant ArcelorMittal in Gent gebruiken om producten te maken. In het project Steel2Chemicals wordt onderzocht of het mogelijk is om efficiënter met grondstoffen om te gaan en om CO2-emissies te verminderen.

Dagmar Aarts

Bij de staalproductie van ArcelorMittal, net over de grens bij Zeeuws-Vlaanderen, wordt jaarlijks negen miljoen ton CO2 uitgestoten. Bij de productie van staal in de hoogovens komt een mengsel van stikstof, koolmonoxide en kooldioxide vrij. Omdat bedrijven koolmonoxide niet mogen uitstoten, wordt dat gas verbrand in een elektriciteitscentrale, waarbij ook weer CO2 vrijkomt. De restgassen die ArcelorMittal verbrandt of de lucht in laat gaan, kan Dow goed gebruiken bij het maken van producten. De krakers van Dow worden nu gevoed met op olie- en gas gebaseerde grondstoffen. Lukt het om de restgassen van het staalbedrijf als grondstof te gebruiken, dan koppelt het chemiebedrijf zich los van de olieprijs en van fossiele grondstoffen. Syngas Voordat het zover is, moet er nog flink worden getest. De gassen van ArcelorMittal kunnen niet zomaar in krakergrondstoffen worden omgezet. Om de grondstof te maken is syngas nodig, een mengsel van koolmonoxide (CO) en waterstof (H2). Koolmonoxide heeft de staalfabrikant genoeg, waterstof is in beperktere mate beschikbaar. Dow heeft zelf een overschot aan waterstof

en daarmee kan een demoplant in Gent worden gevoed. ‘Op de lange termijn wordt gewerkt aan nieuwe vormen van waterstof, bijvoorbeeld uit zonne-of windenergie’, zegt projectleider Matthijs Ruitenbeek van Dow. Syngas wordt in diverse fabrieken in de wereld al gebruikt om producten van te maken, maar dat syngas wordt gemaakt uit aardgas of steenkolen. Van het syngas gemaakt met gas uit een staalfabriek moet nog worden onderzocht hoe het kan worden ingezet. Ruitenbeek: ‘Het is een van de speerpunten van het Steel2Chemicals-project. In een van onze pilotplants hebben we als doel om aan te tonen dat we het gas schoon genoeg kunnen maken en in de tweede pilotplant gaan we het opgeschoonde gas omzetten in het door ons gewenste product.’ Proeffabrieken De twee proeffabrieken komen in Gent naast de staalfabriek te staan waar de restgassen beschikbaar zijn. Om de waterstof van Dow naar de proeffabriek te krijgen is een pijpleiding nodig. Een gedeelte van die leiding ligt er al, omdat Dow al waterstof levert aan partijen in de regio. Als na onderzoek uiteindelijk blijkt dat de restgassen kunnen worden

SAMENWERKINGSVERBAND De samenwerking van Dow Benelux en ArcelorMittal komt voort uit het samenwerkingsverband: Smart Delta Resources. Het is een gezamenlijk initiatief van elf energie- en grondstof intensieve industriële bedrijven in de Delta-regio. In 2013 zijn deze bedrijven een platform gestart om te kijken of het mogelijk is om onderling energie en grondstoffen uit te wisselen. Wat voor de één een afvalstroom is, kan voor de ander een voedingsstroom zijn. Matthijs Ruitenbeek: ‘Dit platform is

nodig om de klimaatdoelen die we met elkaar hebben gesteld te bereiken. We moeten beter omgaan met onze grondstoffen en energie en dat kan je niet alleen binnen je eigen organisatie doen. Het platform heeft al geleid tot een heleboel potentiële synergiën die momenteel in businesscases worden uitgewerkt.’

PETROCHEM 4 - 2017 42

PET04 X1 Pilotproject.indd 42

04-04-17 16:53

FOTO: ARCELORMITTAL

gebruikt voor de producten van Dow, dan wordt de fabriek daarvoor naast ArcelorMittal gebouwd. De vloeistof die uit die plant komt, kan via schepen, vrachtwagens of een pijpleiding naar Terneuzen worden vervoerd.

Ruitenbeek: Als we meer chemische bedrijven en staalproducenten kunnen laten samenwerken, dan kunnen miljoenen tonnen CO2 en nafta worden bespaard.’

Economisch en juridisch haalbaar Het is volgens Ruitenbeek nu nog te vroeg om te zeggen of die fabriek er ook echt gaat komen. ‘Ik denk dan aan 2025. Naast dat we moeten kijken of het technisch mogelijk is, onderzoeken we ook of het project economisch en juridisch haalbaar is. Of het economisch haalbaar is, hangt onder andere af van de olie- en gasprijs. Beide zijn op dit moment niet hoog, waardoor alternatieven als deze het moeilijk hebben om daarmee te concurreren. Je kunt ervoor zorgen dat je technologie goedkoper wordt waardoor je dichter bij de gewenste prijs komt of je kan speculeren over de olieprijs op de lange termijn, maar dat is lastig.’

De juridische haalbaarheid van het project is ook nog een punt. Afvalgassen mogen nu namelijk niet zomaar worden gebruikt om producten van te maken. Ruitenbeek: ‘Regelgeving in Europa werkt dit soort concepten tegen. In het verleden is de wetgeving niet gericht geweest op de circulaire economie. Het zijn op zich simpele dingen die moeten veranderen, maar daar gaat wel veel tijd overheen.’ Wat ook nog moet worden uitgewerkt is wie de economische en milieuvoordelen krijgt toegewezen. Ruitenbeek: ‘De CO2 wordt in Gent bespaard, wie krijgt daar de credits voor? En hoe gaan we de voordelen daarvan met elkaar afstemmen?

Dat is iets wat op termijn de nodige uitwerking nodig heeft.’ Koppelen Met het project proberen Dow en ArcelorMittal niet alleen elkaar te helpen, het doel is om de staalsector aan de chemie te koppelen. ‘We gaan kijken op welke plekken dit proces nog meer haalbaar is’, zegt Ruitenbeek. ‘Wij kunnen van de negen miljoen ton die ArcelorMittal jaarlijks uitstoot in onze demonstratiefabriek tien tot vijftien procent besparen. Als we meer chemische bedrijven en staalproducenten kunnen laten samenwerken, dan kunnen miljoenen tonnen CO2 en nafta worden bespaard.’ ■ PETROCHEM 4 - 2017 43

PET04 X1 Pilotproject.indd 43

04-04-17 16:53

INTELLIGENT OPERATIONS

Nieuwe rol operator nabij Waar een aantal jaar geleden nog voorzichtige stapjes werden gezet, komen er geleidelijk aan steeds meer slimme geautomatiseerde systemen tot stand. Neem de landbouwsector. Vroeger verrichtte de boer met zijn tractor en andere landbouwmachines louter het fysieke werk op het veld. De nieuwste machines zijn tegenwoordig voorzien van sensoren, microprocessoren, data-opslag en een IP-adres zodat de gegenereerde data op afstand kunnen worden uitgelezen en geanalyseerd via een smartphone, tablet of PC. Ook in de industrie winnen intelligente systemen terrein. Wat betekent dat voor de operator?

Evi Husson

Het aantal gewerkte uren geeft een indicatie van wanneer onderhoud nodig is en ook de hoeveelheid geoogst product wordt inzichtelijk gemaakt. De slimme boer koppelt vervolgens de data van de zaaimachine aan de hoeveelheid gebruikte voedings- of bemestingsstoffen en de opbrengst van het veld. Juiste conclusies zorgen voor een betere oogst en dus toegevoegde waarde. Maar het kan nog slimmer. De boer 4.0 koppelt nog meer systemen aan elkaar, zoals een weerdatasysteem (weersvoorspelling, regen-, vochtigheids- en temperatuursensoren), een zaadoptimalisatiesysteem (performance database, zaaddatabase en optimalisatietoepassingen) en een irrigatiesysteem (veldsensoren, irrigatietoepassingen, irrigatiedatabase). Door alle data te koppelen, ontstaat een systeem der systemen die de landbouwprestaties, mits de data juist worden geanalyseerd, aanzienlijk kan verbeteren. Als dat nog niet slim genoeg is, zijn er inmiddels ook drones in de maak die bijvoorbeeld taken als gewasbesproeiing kunnen overnemen. Daarnaast gebeurt inspectie-, sorteer- en verpakkingswerk van gewassen steeds vaker geautomatiseerd en worden koeien in de moderne boerderij automatisch gevoederd en gemolken. Een boer 4.0 heeft met andere woorden steeds meer analytisch vermogen nodig om zijn bedrijf zo optimaal mogelijk te runnen. Zijn werk lijkt nog maar weinig op het boeren van pakweg twintig jaar geleden.

functie van een operator? Wordt hij volledig redundant? Rob Everink geeft zijn visie. Hij is werkzaam als Process Control Manager bij DSM Nutritional Products in Zwitserland waar voedingsstoffen en vitaminen worden geproduceerd. Voorheen was hij werkzaam bij DSM in Geleen en betrokken bij de WIB (Process Automation Users’ Association in Nederland) waarin bedrijven inzichten delen over automatiseren. ‘Besturingssystemen worden in de procesindustrie, of het nu gaat om voedingsmiddelen, chemie of petrochemie, net zoals in andere sectoren steeds meer geautomatiseerd. Waar voorheen kleppen en pompen alleen door de operator konden worden bediend, worden deze in de nieuwere fabrieken vervangen door geautomatiseerde exemplaren. We zien een trend waarin automatische besturingen steeds vaker de bovenhand hebben: denk aan meer toestandafhankelijke automatisering (shutdown/startup), meer unitgebaseerde regelingen, het integraal verbeteren van de procesbeheersing door beter alarmmanagement, MES en het genereren van meer informatie in plaats van louter data. Zonder modelgestuurde automatiseringen die je in de petrochemie tegenwoordig ziet, hebben bedrijven overigens geen bestaansrecht meer. Deze evolutie is eigenlijk ook niet zo gek, aangezien uit diverse onderzoeksrapporten blijkt dat de grootste kans op een fout in een chemische fabriek een menselijke fout is, een fout van de operator.’

Zonder automatisering geen bestaansrecht Automatiseren en het gebruiken van intelligente systemen wint in steeds meer sectoren terrein. Maar hoe gaat de procesindustrie om met deze trends? En in welke mate verandert bijvoorbeeld de

Autonoom opereren Meer automatiseren betekent ook minder manuren. ‘In twintig jaar tijd is het aantal operators met een derde tot de helft afgenomen’, stelt Everink. ‘Dit is een tendens die in andere sectoren nog veel meer aan de orde is. Neem de

PETROCHEM 4 - 2017 44

PET04 X2 Intelligent operations.indd 44

04-04-17 16:52

FOTO: BLUEWATER

brouwerijsector. Een brouwerij heeft zijn processen zodanig geautomatiseerd en betrouwbaar gemaakt dat het aantal operators drastisch is gereduceerd. Zo drastisch dat in sommige diensten zelfs zonder operator kan worden gewerkt.’ Zover komt het in de chemie of procesindustrie wellicht niet, vermoedt Everink. ‘Er is nog een groot verschil tussen een brouwerij en zware chemie of petrochemie, aangezien een fout in deze sector enorme gevolgen kan hebben. De overheid en omgeving zullen wellicht niet gauw akkoord gaan wanneer een chemische fabriek volledig autonoom zou draaien. Dat past niet bij de huidige tijdsgeest. Voordat überhaupt stappen in die richting kunnen worden gezet, zal nog een groot aantal berekeningen moeten worden uitgevoerd die aantonen dat een fabriek in staat is om één of twee diensten zonder operator te draaien. Ik betwijfel ten zeerste dat een volledig autonome chemische fabriek er ooit zal komen. Hoe groter de gevolgen wanneer er iets misgaat, hoe kleiner de kans op volledig autonoom opereren.’ Grenzen opzoeken Toch blijven ook de chemie en petrochemie verder automatiseren. ‘De grenzen waarin de fabrieken opereren worden

Everink: ‘De cruciale vraag is of de operator nog steeds in staat is om alle informatiebronnen te verwerken en daar een oordeel over te vormen.’ steeds nauwer. In onze fabrieken vervult de operator op dit moment nog best een grote rol, maar dat zal binnen nu en vijf à tien jaar drastisch verminderen. Zijn hoofdtaak zal dan niet langer bestaan uit het werkelijk besturen van de fabriek, maar zal opschuiven richting onderhoud en het zoeken naar verdere optimaliseringsmogelijkheden. Zijn taak verschuift van equipmentfocus naar procesmanagement.’ Everink geeft aan hoe dit stap voor stap gebeurt. ‘Voorheen waren er nog veel kleppen en pompen die alleen de operator kon bedienen. In de nieuwere fabrieken wordt er nog maar zelden een handmatige klep geplaatst, tenzij deze misschien eens in de vijf jaar wordt bediend. Is de frequentie hoger, dan gebeurt dit voortaan automatisch.’ Steeds vaker zullen systemen de handelingen van de operator overnemen. ‘De operator is momenteel nog veel bezig met data-analyse. Hij ziet een temperatuur en moet zelf beoordelen of stijging of daling van de temperatuur goed is voor het proces of niet. De operator hoeft daarvoor tegenwoordig niet meer

alles uit het hoofd te weten, aangezien hij behoorlijk wat digitale hulpmiddelen krijgt aangereikt vanuit documentenmanagementsystemen. Deze systemen geven aan wat er moet gebeuren bij welke afwijkingen van het normale proces. De huidige generatie van regelsystemen verzamelt steeds meer informatie waardoor de informatiestroom groeit. De cruciale vraag is of de operator nog steeds in staat is om alle informatiebronnen te verwerken en daar een oordeel over te vormen.’ Betrokkenheid De operator van nu ziet zijn wereld snel veranderen. ‘Belangrijk is om bij iedere verandering de operator te betrekken. Doe je dit niet, dan zal een aantal operators juist proberen aan te tonen dat bepaalde automatische handelingen niet werken. We betrekken operators bij het proces en trainen ze vervolgens om met nieuwe systemen te werken. Soms gebruiken we daarvoor simulaties waarin we de operator het gedrag van een proces laten zien, om aan te tonen hoe hij op bepaalde situaties moet reageren of PETROCHEM 4 - 2017 45

PET04 X2 Intelligent operations.indd 45

04-04-17 16:52

[SAV

E TH

iNNOVATIEKRACHT | SPIJKENISSE | 8 JUNI

E DA TE]

T IN E B A K D U W S T R IE A H U SC IN D HE T E D VAN ME T

EIGENAARSCHAP De laatste jaren zijn steeds meer industriële bedrijven op zoek naar het gevoel van eigenaarschap. Hoe kan je medewerkers zo betrekken dat ze fabrieken beter laten lopen? En hoe blijven productiebedrijven zich verantwoordelijk voelen voor hun producten, ook al zijn ze al lang buiten hun bereik? Tijdens Deltavisie gaan we op zoek naar wat het gevoel van eigenaarschap kan opleveren. Verder stelt Petrochem samen met Plant Manager of the Year 2016 Jeroen van Woerden een Schaduwkabinet van de Industrie samen, dat verschillende beleidsvoorstellen wil voorleggen aan de zaal. In de avond wordt de opvolger van Jeroen van Woerden gekozen, de tiende Plant Manager of the Year inmiddels. Ook wordt voor de derde maal de VOMI safety eXperience Award uitgereikt. Een dag om niet te missen! Initiatiefnemer:

Contentpartners:

Programma 11.00 uur

Aanvang ochtendprogramma - Welkom door dagvoorzitters Jeroen van Woerden (Kemira) en Wim Raaijen (Petrochem) - 3 ochtendtalks met o.a. Raymond van der Horst (ExxonMobil)

12.30 uur

Netwerklunch

13.30 uur

Aanvang middagprogramma - Debat met Schaduwkabinet van de Industrie - Parallel: businesscases, werkcolleges en pitches VOMI Safety eXperience Award

15.30 uur

Korte pauze

16.00 uur

Vervolg middagprogramma - Middagtalk Hero de Jager (Aliancys) over dienend leiderschap en zelfsturende teams - Interviews met voormalig PMY’s over hoe het gaat en over ‘Eigenaarschap’ - Pitches finalisten Plant Manager of the Year

17.30 uur

Netwerkborrel

18.30 uur

Aanvang avondprogramma met diner - uitreiking VOMI Safety eXperience award 2017 - bekendmaking Plant Manager of the Year 2017

Partners:

www.deltavisie2017.nl Deltavisie hele pagina 20170317.indd 1 PET04 Advertenties.indd 46

20-03-17 04-04-17 17:06 17:14

ingrijpen. Soms betekent een automatiseringsslag zelfs dat hij niet meer mag ingrijpen en toestemming moet vragen om te interfereren. Zijn werkveld verschuift langzaam.’ Rustig en constant De operator moet zijn handelingen veel bewuster uitvoeren. ‘Zijn handelingen worden veel meer geregistreerd. Hoe vaak grijpt een operator in? Waarom grijpt hij in? Stelt hij tien keer per dienst een regelaar bij, dan moet je je als engineer afvragen waarom hij dit doet, aangezien de regelaar normaal zou moeten functioneren. Gebeurt dit, dan moeten wij de processen zodanig inrichten dat hij dit niet meer hoeft te doen. De effectiviteit van de automatisering wordt daardoor met schreden hoger. Er worden minder fouten gemaakt. De fabriek draait rustiger, de kwaliteit wordt constanter en omdat er minder storingen zijn, zie je ook dat pompen langer meegaan.’ Hbo+ De complexiteit van de processen neemt toe. ‘Wij proberen de systemen zo in te richten dat de operator tijdig wordt gewaarschuwd wanneer abnormaal gedrag optreedt, maar hij moet wel in staat zijn dat te vertalen. Dat is de

grootste slag die we moeten slaan bij de operator.’ Hij moet hier wel klaar voor zijn. ‘Bepaalde systemen worden zo complex dat de operator niet meer kan zien wat de oorzaak is of wat de gevolgen zijn wanneer een klep op een bepaalde plek wordt geopend. Wat gebeurt er als een plc het niet meer weet? Is de operator in staat om het proces met standaard handelingen nog veilig in een bepaalde richting te sturen? Door de toename aan complexiteit en data is er een ander type operator nodig dan we nu hebben. De operator zoals die er nu is, is mbo+niveau, wat raakt tegen het hbo aan. Hij volgt veel standaard vastgelegde procedures en heeft een equipmentfocus. De operator die we over tien jaar zullen hebben, heeft minstens hbo of zelfs universitair niveau en werkt veel meer procesmatig. Zijn taak zal veel meer zijn gericht op het verder optimaliseren van de fabriek terwijl hij in staat moet zijn om acute beslissingen te nemen. Maakt een pomp een ander geluid? Hoeveel uren heeft hij al gedraaid, is het noodzakelijk om van pomp te wisselen om een eventuele storing te voorkomen? Wanneer kan maintenance worden ingepland? Dat soort overwegingen en planningsactiviteiten gaan meer en meer richting de operator en zijn directe sturende taak wordt minder en minder.

Een analytisch vermogen en de nodige wiskundige achtergrond zijn daarbij belangrijk. Niet iedere huidige operator heeft deze competenties.’ Niet alle operators omarmen dit gegeven. Everink: ‘Wie al jarenlang gewend is aan een bepaald patroon en dat wordt overhoop gegooid, komt mogelijk terecht in een negatieve spiraal. Het is de taak van het bedrijf om operators te begeleiden en hen langzaam te laten wennen aan veranderingen. Dat is een proces van lange adem. Je moet hen dus coachen en indien nodig kijken naar andere mogelijkheden.’ Toekomst Er verandert stapsgewijs veel, voor zowel operators als de processen zelf. Hoe de procesindustrie er over twintig jaar uit zal zien, is echter lastig te bepalen. ‘In 1999 beweerden velen in ons vakgebied dat we in 2010 fabrieken zouden besturen met een soort Google Glass, waarbij er geen centrale meetkamers meer zouden zijn, zowat alles computergestuurd zou zijn en de operator een ondergeschikte rol zou vervullen. Nu zijn we 25 jaar verder en is dit idee nog steeds geen realiteit. We gaan wel die kant op, maar niet zo snel als we soms denken.’ ■

BIG DATA IN DE CHEMIE Tegenwoordig wordt vaak over big data gesproken, maar heel nieuw is dit volgens Everink niet. ‘Vanuit ons vakgebied zeggen we wel eens dat we al dertig jaar wat met big data doen, maar we noemden dat correlaties en soft sensors. Al enige tijd proberen we zoveel mogelijk relaties te leggen tussen oorzaak en gevolg en tussen systemen onderling. Belangrijk is volgens mij dat we alle data – al dan niet met normale statistiek – inzichtelijk maken en nagaan of we trends zien waarop we beslissingen kunnen nemen. Als je een hoop data in een plc stopt en die trekt daaruit conclusies, terwijl je de logica erachter niet kunt volgen, is dit dan zinvol en veilig? Er moet altijd met de nodige kritische blik naar data worden gekeken. Een voorbeeld: We hebben vroeger voor polyetheenfabrieken neurale netten gemaakt om de kwaliteit van polyetheen te voorspellen op basis van temperaturen, drukken, hoeveelheden, enzovoort. Daartoe waren we redelijk in staat, maar het was lastig te begrijpen hoe het model deze correlaties maakte. Hoe ben je dan in staat om de beoordelen of wat de computer

uitrekent betrouwbaar is? Uiteindelijk hebben we via normale statistiek deze data proberen te stroomlijnen en trends proberen te vinden in het neurale net om beter te begrijpen wat het model inhield. Er is met andere woorden nog enige voorzichtigheid geboden om te vertrouwen op de kennis, data en conclusies die een computer genereert, omdat er toch nog altijd enige notie aanwezig moet blijven hoe die data en conclusies tot stand zijn gekomen, zeker in deze sector. Je moet daarbij ook goed onderzoek doen naar de mogelijke risico’s van het model en weten wat je moet doen als het systeem plots abnormaal gedrag vertoont. Geleidelijk aan zetten we stappen in die richting. Tegelijkertijd moeten de veiligheid, betrouwbaarheid en reputatie hoog blijven. Als er een incident gebeurt, moet je kunnen verklaren hoe dit is gebeurd en wordt er des te kritischer naar de fabriek gekeken. Fabrieken moeten worden gezien als veilige betrouwbare assets die goede kwaliteit leveren. Zomaar alles van de ene dag op de andere veranderen, is daarom onmogelijk.’

PETROCHEM 4 - 2017 47

PET04 X2 Intelligent operations.indd 47

04-04-17 16:52

MARKET REVIEW ALGEMEEN

ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 514 15 14 Fax: +31 (0)72 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl Aandrijftechniek Afdichtings- & Rubbertechniek Stromingstechniek Industriële kunststoffen Gereedschappen & Onderhoudsproducten

DEMONTAGE

DDM Demontage B.V.

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

KUNSTSTOFROOSTERS EN CONSTRUCTIES (GVK)

Victor Lighting

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

INDUSTRIE ISOLATIE

ENERGIETECHNIEK

FlexxCon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 BT Amersfoort Magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede Tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 E-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES) Advies, specificaties, cursus, inspecties en audits volgens Internationale CINI Standaard

Engineering , supply of energy processes, biomass, steam, thermal oil, hot water, incinerators

MLG Instruments

Westfrankelandsestraat 10c 3117 AR Schiedam Tel: + 31(0)10 473 50 50 Email: info@mlg-instruments.com Website: www.mlg-instruments.com Fabrikant van Magnetische Peiltoestellen, Peilglastoestellen, Kijktoestellen, Schakelaars, Transmitters (4-20 mA), RVS Vlotters & Titanium vlotters tbv stoomketels & drukvaten

CHEMICALS

AB Heatec Engineering BV

for industry, marine & offshore worldwide PO Box 160 NL – 7480 AD Haaksbergen The Netherlands Tel: +31 (0) 653231730 Fax: +31 (0) 842299814 E-mail : info@abheatecengineering.com Website: www.abheatecengineering.com

EXPLOSIEVEILIGE VERLICHTING & OFFGRID/HYBRIDE POWER SOLUTIONS

NCTI

Hofweg 1, 3208 LE Spijkenisse Tel: +31 181 698030 Email: info@ncti.nl Website: www.ncti.eu Onafhankelijk kennisinstituut voor procesisolatie in industrie

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

De Noord Chemicals b.v. Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

Outback Power

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK Keuring, inspectie en bouw van (chemie)installaties BRL K903 gecertificeerd. Staal, RVS en kunststof.

Emsbroek B.V.

Chemicals, Lime, Recycling and Automotive

MAGION Process Control Engineering B.V.

Industrieweg 11 7251 JT Vorden Tel: +31(0)575 55 73 06 E-mail: info@emsbroek.nl Website: www.emsbroek.nl

Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars. Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam

Kiwa Inspecta Nederland B.V. Postbus 70 2280 AB Rijswijk Tel: 088- 998 4621 Fax: 088- 998 4420 Email: inspectie@kiwa.nl Internet: www.kiwa.nl

Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

PETROCHEM 4 - 2017 48 56 PETROCHEM 4 – 2017

PET04 Advertenties.indd 48 Alle pagina's PET01_MartketReview.indd

04-04-17 17:23

MARKET REVIEW PIPE SUPPORTS

STAALCONSTRUCTIES

WARMTEBEHANDELING

Bea Nederland B.V. Frijns Steel Construction b.v. Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERDAM Tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

PROCESS CONTROL

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

De Valkenberg 14 6301 PM Valkenburg a/d Geul Postbus 150 6300 AD Valkenburg a/d Geul Tel: +31 (0)43 601 01 01 Fax: +31 (0)43 601 01 02 E-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsindustrialgroup.com

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

VEILIGHEID

STUDBOLTS

BC Basco MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com Contactpersoon : Toyah Timmermans

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

G4S Fire & Safety BV

Veiligheidstoezicht, Veiligheidsmaterialen & -middelen, Technische veiligheidsmiddelen Donk 1c 2991 LE BARENDRECHT Tel: +31 (0) 88 1160630 E-mail: safety@nl.g4s.com Website: www.g4ssafetysolutions.nl

Smit Gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KATWIJK (N. Br.) Tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 E-mail: info@smit-industrial.com Website: www.smit-industrial.com

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor

PETROCHEM 2017 57 49 PETROCHEM 44–- 2017

_advA5_www_petrochem.indd 43

PET04 Advertenties.indd 49

01-06-16 12:55

04-04-17 14:24 17:22 03-04-17

COLUMN

‘De hernieuwbare energiesector is een snel groeiende industriesector die nu reeds 650.000 mensen tewerkstelt in de Verenigde Staten. Alleen al in zonne-energie werken er vandaag de dag meer mensen dan in de sectoren van olie, gas en steenkoolwinning tezamen.’

Clean Power Plan Op 28 maart ondertekende President Trump opnieuw een ‘presidential order’, ditmaal over energieonafhankelijkheid. Met één pennentrek werd het ‘Clean Power Plan’ van zijn voorganger Obama ongedaan gemaakt en naar de prullenbak verwezen. Trumps plan moet alle obstakels voor de ontwikkeling van fossiele energie uit de weg ruimen, zodat deze industrietak kan groeien en Amerika weer ‘great’ wordt. In het bijzonder moet steenkool terugkomen, een campagnebelofte aan de mijnwerkers die Trump hiermee nakomt. Tevens werden grote reducties in het budget en de werking van de EPA (Environmental Protection Agency) aangekondigd. Scott Pruitt, de pas aangestelde directeur van het EPA die er ooit voor pleitte om het agentschap helemaal af te schaffen, vond het allemaal geweldig. Hij stelt dat het plan de kosten van energie zal doen dalen, banen zal creëren en de Verenigde Staten autonoom zal maken inzake energie. Over de klimaatgevolgen van het plan werd met geen woord gerept, want dat probleem bestaat niet volgens Pruitt en Trump. Hete soep ‘Alternative facts’ op zijn best, de wereld keek er naar en schudde meewarig het hoofd bij het horen van zoveel onzin. Ook in deze zaak is Trumps voornaamste probleem de realiteit die er helemaal anders uitziet. Andere landen laten zich dan ook niet van de wijs brengen en gaan gewoon door met hun investeringen in hernieuwbare energie. Zonne- en windenergie worden immers steeds goedkoper en de bodem is nog lang niet bereikt. Bij de recente gunning van de windmolenparken Borssele 3 en 4 bleek windenergie al beduidend goedkoper dan gedacht. Als deze trend zich doorzet zijn er straks helemaal geen subsidies meer nodig voor hernieuwbare energie. Maar ook binnen de Verenigde Staten blijkt er geen meerderheid voor dit beleid. Bijna driekwart van de Amerikanen vindt dat de uitstoot aan broeikasgassen moet worden gereguleerd en dat de Verenigde Staten moeten blijven deelnemen aan het klimaatakkoord van Parijs. Volgens Andrew Steer, directeur van het Amerikaanse World Resources Institute, schiet Trump zichzelf economisch in de voet met dit plan. De hernieuwbare energiesector is een snel groeiende industriesector die nu reeds

650.000 mensen tewerkstelt in de Verenigde Staten. Alleen al in zonne-energie werken er vandaag de dag meer mensen (260.000) dan in de sectoren van olie, gas en steenkoolwinning tezamen. Amerikaanse bedrijven die actief zijn in hernieuwbare energie blijken niet al te zeer gealarmeerd door dit beleid. Ze menen dat de soep niet zo heet wordt gegeten als ze wordt opgediend en gaan gewoon door, business as usual. Hun optimistische groeiperspectieven zijn immers reëel en gestoeld op feiten. Dat kan van de perspectieven voor steenkool allerminst gezegd worden: deze sector zal blijven krimpen, met of zonder Trump. Honderden steenkoolmijnen werden reeds gesloten en die gaan heus niet heropstarten door dit beleid. Aan diggelen Het laat zich aanzien dat het presidentieel plan van Trump bij een plan zal blijven. Veel van de energiepolitiek wordt immers bepaald op het niveau van de afzonderlijke Amerikaanse staten en daar is er veel meer optimisme en continuïteit in de strategie voor hernieuwbare energie. Vele staten, bedrijven en organisaties zetten zich nu al schrap tegen de geplande maatregelen. Net zoals bij Trumps plan voor de gezondheidszorg is er nog een lange weg te gaan om dit plan in de realiteit om te zetten. Het valt nog te bezien of Trump ook de volgende stap zal zetten, de Amerikaanse uitstap uit het klimaatakkoord van Parijs. Hoe het ook loopt, de geloofwaardigheid van Trump inzake energiepolitiek en klimaatbeleid ligt onherroepelijk aan diggelen. Tot lering en vermaak van de rest van de wereld. Wordt ongetwijfeld vervolgd.

Wim Soetaert Prof. Wim Soetaert is verbonden aan InBio.be, expertisecentrum voor industriële biotechnologie en biokatalyse van de Universiteit Gent.

PETROCHEM 4 - 2017 50

PET04 I Column.indd 50

04-04-17 17:06

NIEUW vanaf april 2017

Omdat kleine details van groot belang zijn Verbeterde schoonmaakoplossingen voor de industrie Rsneller

R zekerder

Rschoner

Waar details het verschil maken, is de keuze voor de juiste reinigingsdoek beslissend. Verkort uw productietijd en vergroot uw potentieel - met verbeterde poetsen reinigingsoplossingen voor de industrie.

www.tork.nl

Tork_Anzeige_NL_Industrie_A4_02_2017.indd 1 PET4 omslag enkel.indd 3

28.02.2017 12:10:09 05-04-17 17:16 13:48 04-04-17

PET4 omslag enkel.indd PET04 A Voorplaat.indd 1 2

05-04-17 13:47