Pet04 lr nieuw

Nr. 4 - 2015

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 21,00

Al 25 jaar het managementblad voor de olie- en chemische industrie

02 15

Inside Maga zine

voor de olieen gasin dustr

ie

INSIDE Investering en nodig in Nederlands e Noordzee

Ondergron dse gasolie opslag in zou tcavernes

OA Voorplaag.i

ndd 45

09-04-15

12:14

‘Zie aardappelen als kleine chemische reactoren’ • Finalisten Plant Manager of theYear bekend • Meer controle door offsite bouwen • Thema: Safety, Health & Environment

B Inhoud.indd 4

09-04-15 14:20

B Inhoud.indd 4

09-04-15 14:16

IN DEZE EDITIE

12 ‘ZIE AARDAPPELEN ALS KLEINE CHEMISCHE REACTOREN’ Een paar jaar geleden maakte Eward Hofstede, Plant Manager of the Year 2009, de overstap van DSM naar zetmeelfabrikant Avebe. Van groot naar iets kleiner, van chemie naar food. Hofstede: ‘Het is geweldig om zo breed bezig te zijn met een enorme hoeveelheid knoppen waaraan we kunnen draaien. De grondstof alleen al is zo divers!’

17 FINALISTEN PLANT MANAGER OF THE YEAR 2015 BEKEND

34 THEMA: SAFETY, HEALTH & ENVIRONMENT Apps en programma’s op je smartphone bieden naast vermaak ook mogelijkheden voor de chemische industrie. Betere veiligheid, minder administratie, sneller werken: volgens ontwikkelaars liggen er gouden bergen te wachten. De praktijk blijkt niettemin weerbarstig.

Steeds meer ondernemingen zetten biodiversiteit op hun duurzaamheidsagenda. De uitdaging is om tot rekenmodellen te komen, zodat de impact van bedrijfsvoering op natuur meetbaar wordt. Hieraan werkt het Platform BEE, samen met koplopers als DSM.

De drie finalisten van de Plant Manager of the Year 2015 komen uit Limburg en de Botlek. Eugène Kuijpers is sitemanager bij BASF in Maastricht, Ronald Hoenen zwaait de scepter bij DSM Dyneema in Heerlen. En in het jaar dat Votob zich actief aansluit bij de verkiezing weet ook iemand uit de tankopslag door te dringen tot de finale: Frank de Leng van Botlek Tank Terminal.

18 MEER CONTROLE DOOR OFFSITE BOUWEN FABRIEKEN Door fabrieken modulair en offsite te bouwen, zijn de omstandigheden beter in de hand te houden, waardoor verrassingen minder kans krijgen. Uitgaven zijn beter te voorspellen en te controleren en de aanpak kan voordelen hebben op het gebied van veiligheid en planning. Dat was de belangrijkste conclusie van de eerste Masters of Industry in het XperienceDock van iTanks in Rotterdam.

24 SCHIMMELS VOOR DUURZAME INDUSTRIE Schimmels zijn de sleutel tot een biobased economie. Ronald de Vries, bijzonder hoogleraar Fungal Molecular Physiology aan de Universiteit van Utrecht, onderzoekt hoe schimmels ingezet kunnen worden voor het omzetten van plantenbiomassa in grondstoffen en brandstoffen. Wat kan de industrie met schimmels en wat zijn de stappen die nog moeten worden gezet om die biobased economie waar te kunnen maken?

INSIDE EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Mijlpaal voor herbouw Shell Moerdijk • Kuraray breidt in Antwerpen met bijna vijftig procent uit • Meerderheid olie-en gasindustrie niet voorbereid op cyberdreigingen 6 Feiten en cijfers buitenland • Nieuw materiaal verbruikt vijftig procent minder energie bij afvang CO2 • Neste ‘s werelds grootste in brandstoffen uit afval en reststromen 11 Enlightenmentz 23 Innovatie 28 Agenda 33 Column 44 Olie & Gas 45

PETROCHEM 4 - 2015 3

B Inhoud.indd 3

09-04-15 13:22

Al 25 jaar het managementblad voor de olie- en chemische industrie Nummer 04 - 2015 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam E-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 312 2081 EINDREDACTIE: Liesbeth Schipper 020 312 2083 Miriam Rook 020 312 2796 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 312 2084 oiltanking terneuzen GEREALISEERD: 2013 CoAtInGSpECIfICAtIE: HeMpadUr Mastic 45880, HeMpadUr 15590 HeMpadUr 35760, HeMpatHane Hs 55610

VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, Katrien Bogaerts, Jan van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Henk Leegwater, Gerard van Nifterik, Erik te Roller, Wim Soetaert, Francis Voermans, Eric de Vries, Cyril Widdershoven, David van Baarle LAY-OUT: De Opmaakredactie OMSLAGFOTO: BASF ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Rob Koppenol rob@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions

Brede toepassing voor tanklinings en tankcoatings • Bestand tegen • Zwaar corrosieve omgeving • Uitgebreide reeks chemicaliën • Hoge temperaturen • Oplosmiddelvrije systemen • Systemen voor onderhoud • Bewezen duurzaamheid

ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België € 168,- per jaar Introductie NL/B 25% € 126,50 per jaar Overig buitenland € 196,Losse verkoopprijs € 21,Studenten € 39,Proefabonnement 3 mnd € 27,50 OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon.

Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

Hempel, bijna 100 jaar ervaring in duurzame coatingsystemen, technische begeleiding/advisering en maatwerk met hoogwaardige systeem oplossingen conform ISo-12944.

Abonnementenland: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Fax: 0251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter.

Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten.

www.hempel.nl

Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

ISSN: 1380-6386

C Commentaar.indd 4

09-04-15 13:23

COMMENTAAR

‘Een biogebaseerde chemie moet zich vooralsnog richten op producten met een hoge toegevoegde waarde.’

Suikerbieten en aardappelen Gelukkig worden er steeds verstandigere zaken gezegd over de mogelijkheden van een biogebaseerde chemie. Zoals door voormalig Plant Manager of the Year Eward Hofstede in deze Petrochem. ‘Het heeft weinig zin om mooie chemische stoffen die in aardappelen zitten met heel veel energie uit elkaar te halen om er vervolgens met heel veel energie weer bijvoorbeeld kunststoffen van te maken. Dat is niet bepaald duurzaam’, stelt Hofstede die momenteel productiedirecteur is bij zetmeelfabrikant Avebe.

Hij wil de aardappel veel meer op zijn waarde schatten: ‘Zie aardappelen als kleine, chemische reactoren die uit de grond waardevolle stoffen halen en er bruikbare moleculen van maken. Dan is het veel mooier om dichter bij de aardappel en de waardevolle samenstelling zelf te blijven.’ Een pleidooi voor een hoge toegevoegde waarde dus.

Uit elkaar trekken Ook Marco Waas, innovatiedirecteur bij AkzoNobel Industrial Chemicals, zoekt de nuance als het om biobased gaat. Het chemiebedrijf onderzoekt verschillende biogrondstoffen, waaronder de suikerbiet. En niet voor spek en bonen. Het bedrijf wil stevige stappen zetten. Maar volgens Waas is het niet verstandig om daarbij de petrochemie te kopiëren.

Begin april, tijdens een bijeenkomst in de cyclus Masters of Industry, stelde hij dat de processen van de biochemie gewoon heel anders zijn. Zo is fermentatie in de biochemie een heel proces, dat in de petrochemie nauwelijks wordt gekend. En hij onderschrijft de stellingname van Hofstede van harte. Het uit elkaar trekken van waardevolle moleculen om er vervolgens hele ander producten van te maken is volgens hem achterhaald.

Bedrijven als Unilever en ook Avebe zijn daar na experimenten van teruggekomen.

Wel wil AkzoNobel iets verder gaan met de suikerbiet, dan Avebe met de aardappel. Door de hoge concentratie suikers en dus koolwaterstoffen, lijkt de suikerbiet een waardevolle grondstof voor verschillende chemische routes. Maar niet om de hele petrochemie te vervangen en al helemaal niet om er op grote schaal energie van te maken.

PEF Ik kan het daar alleen maar mee eens zijn. Een biogebaseerde chemie moet zich vooralsnog richten op producten met een hoge toegevoegde waarde. En het liefst hoogwaardige toepassingen. Het is dus maar de vraag of de mooie biogebaseerde kunststof PEF, van Avantium, grootschalig moet worden toegepast voor colaflesjes. De kunststof schijnt minder doorlatend te zijn dan PET, waardoor het beter presteert op het gebied van houdbaarheid. In ketchupflessen van PET laat Heinz hiervoor een speciaal laagje duur Eval aanbrengen en willen we bier in plastic flessen nog eens een kans geven, dan is alleen PET niet toereikend. PEF mogelijk wel.

Focus op de bioroutes Willen we de biogebaseerde chemie echt een kans geven, dan moeten we eerst focus aanbrengen. Waar leveren bioroutes meerwaarde? En waar kunnen bioroutes efficiënter tot een eindproduct komen dan gangbare petrochemische processen?

Al eerder heb ik de term Biobased Economy totalitair genoemd en op zijn minst populistisch. Misschien heeft de marketing duidelijke begrippen nodig. De chemie en de samenleving zijn echter gebaat bij innovaties die werkelijk een verbetering zijn op het gebied van duurzaamheid een energie-efficiënte. Suikerbieten, aardappelen en boeren slimheid kunnen daar zeker een steentje aan bijdragen.

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 4 - 2015 5

C Commentaar.indd 5

09-04-15 13:23

FEITEN & CIJFERS

AkzoNobel is sinds 13 maart volledig eigenaar van Delesto, het voormalige samenwerkingsverband tussen AkzoNobel en Essent. Delesto bezit warmtekrachtcentrales en voorziet bedrijven op het Chemie Park in Delfzijl van stoom en elektriciteit. Door de verslechterende energiemarkt heeft Delesto in maart 2012 de productie aangepast en de Delesto 2 unit voorlopig uit bedrijf genomen. De overname heeft geen gevolgen voor leveringscondities en werkgelegenheid.

De ministeries van Economische Zaken en Infrastructuur en Milieu hebben met HarvestaGG, Gasunie en diverse andere partijen een Green Deal getekend die de bouw van een Green Goods Farm mogelijk moet maken. Hierin wordt speciaal geteeld gras als een groene grondstof grootschalig verwerkt tot een reeks producten, zoals voedingseiwitten voor de veevoederindustrie, organische meststoffen, biogas en bouwstenen voor bioplastics. Het is de bedoeling dat de Green Goods Farm in de gemeente Vlagtwedde wordt gevestigd.

Gasopslag Bergermeer van Taqa is op 1 april volledig in gebruik genomen. Met een werkvolume van 4,1 miljard kubieke meter is het Europa’s grootste vrij toegankelijke

PETROCHEM 4 - 2015 6

D Feiten en cijfers.indd 6

m .nl

FOTO: SHELL MOERDIJK

he

m

en

Het team ‘2B Safe’ heeft de WestVlaamse editie van de Creativiteitsmarathon gewonnen. De scholieren bedachten de ‘Safetybuddy’, waardoor er geen ongevallen op de werkvloer meer gebeuren. De Creativiteitsmarathon is een initiatief van Essenscia Vlaanderen. Bij de ‘Safetybuddy’ staat elke maand een andere werknemer in voor de veiligheid van zijn collega’s.

MIJLPAAL VOOR HERBOUW SHELL MOERDIJK De herbouw van de MSPO-2-installatie op Shell Moerdijk heeft een st gelez ee mijlpaal bereikt. Een van de twee reactoren die vorig jaar juni bij een explosie sneuvelde, is weer terug. Met speciaal wegtransport is eind maart de 22 meter hoge en ruim 33 ton wegende reactor w aangekomen bij Shell Moerdijk en op zijn plek gehesen. c .p e tro De MSPO-2-installatie, die basischemicaliën voor kunststoffen produceert, wordt herbouwd op basis van het oorspronkelijke ontwerp en bevat een aantal noodzakelijke verbeterpunten die naar voren zijn gekomen uit intern onderzoek.

Uit dat onderzoek blijkt dat een onverwachte reactie tussen ethylbenzeen en de katalysator bepalend is geweest voor de explosie.

Door geen gebruik meer te maken van ethylbenzeen tijdens activatie van de katalysator is herhaling van een zelfde soort incident uitgesloten.

Shell Moerdijk verwacht de fabriek tussen december 2015 en maart 2016 weer in bedrijf te kunnen nemen.

op ww

De lage olieprijzen eind 2014 zorgden voor een hogere jaarwinst bij chemiereus BASF. Het concern boekte in het vierde kwartaal van 2014 zelfs een winst die 26 procent hoger lag dan een jaar eerder. Over het hele boekjaar kwam de winst van BASF uit op 5,1 miljard euro, tegenover 4,8 miljard een jaar eerder.

TWINTIG SAMENWERKINGSPROJECTEN IN ZEEUWSE INDUSTRIE Een platform voor de versterking van de concurrentiekracht in de Zeeuwse industrie heeft ruim twintig projecten voor samenwerking en synergie bij grondstoffen en energiegebruik opgeleverd.

Het is de oogst van het eerste jaar Smart Delta Resources Platform (SDR). De SDR-bedrijven hebben vooral gekeken hoe ze samen efficiënter om kunnen gaan met grondstoffen en energieverbruik. Door processtromen op elkaar aan te laten sluiten en door energie en reststromen uit te wisselen, kunnen ze elkaar helpen. Wat voor het ene proces afval is, kan in het andere proces weer een grondstof blijken.

Het SDR-platform is opgericht om het hoofd te kunnen bieden aan een ongunstige energie- en grondstoffenpositie. Sinds de oprichting in februari 2014, zoekt het platform naar concrete projecten om de concurrentie-achterstand snel in te lopen. Om deze projecten te vinden, stond het eerste jaar vooral in het teken van diepgravende studie en analyse uitgevoerd door ISPT en ECN. Deze studie bracht een lijst van 180 mogelijke projecten voort. Uiteindelijk zijn daar twintig kansrijke projecten uit gekozen.

EXXON NEEMT IN ROTTERDAM ENERGIEZUINIGE PARAXYLEENFABRIEK IN GEBRUIK ExxonMobil Chemical Holland heeft in Rotterdam een nieuwe paraxyleenfabriek in gebruik genomen die de milieuprestaties en energie-efficiëntie van de fabriek nog verder verbetert. De installatie maakt gebruik van een innovatieve, gepatenteerde technologie die is ontwikkeld door ExxonMobil en in Rotterdam voor het eerst wordt toegepast.

De nieuwe installatie zal het jaarlijkse energiegebruik van de fabriek in belangrijke mate verminderen, volgens Exxon vergelijkbaar met het energieverbruik van dertigduizend Nederlandse huishoudens. Hierdoor zal ook de jaarlijkse CO2-uitstoot aanzienlijk afnemen, vergelijkbaar met ongeveer 23.000 auto’s minder op de Nederlandse wegen.

De aromatenfabriek in Rotterdam is de eerste productielocatie waar de gepatenteerde liquid phase isomerization technologie wordt toegepast. Hierbij wordt in het verwerkingsproces een stap overgeslagen waardoor de energie-efficiëntie verbetert. ExxonMobil verwacht dat de succesvolle opstart van de installatie in Rotterdam zal leiden tot nieuwe licentiekansen over de hele wereld.

De investering volgt op een aantal eerdere investeringen door ExxonMobil in Rotterdam, waaronder in 2006 de installatie voor de productie van laagzwavelige diesel, de capaciteitsuitbreiding in 2009 van de aromatenfabriek en de integratie met de waterstoffabriek van Air Products in 2010.

Aaan de raffinagekant zullen mogelijk nog meer investeringen volgen. Die wachten echter nog op groen licht van de vergunningsverstrekker en Esso Nederland BV.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

09-04-15 13:48

KURARAY BREIDT IN ANTWERPEN MET BIJNA VIJFTIG PROCENT UIT De Japanse onderneming Kuraray breidt in Antwerpen de capaciteit voor de kunststof EVOH (handelsnaam EVAL) uit met elfduizend ton per jaar. Verwacht wordt dat de nieuwe eenheid eind 2016 kan worden opgestart. Het gaat om een investering van bijna zestig miljoen euro.

De vraag naar EVAL neemt voortdurend toe. Het materiaal is dichter dan PET, waardoor het als dunne laag in levensmiddelverpakkingen de doorlatendheid verminderd. Denk bijvoorbeeld aan ketchup- en frisdankflessen. En ook wordt het verwerkt in ook in kunststof brandstoftanks in auto’s. En het wordt het gebruikt voor afneembaar behang, vloerverwarming en vacuüm isolatiepanelen voor koelkasten.

Het aandeel van Kururay in de wereldmarkt voor EVOH is ongeveer 65 procent.

MEERDERHEID OLIE-EN GASINDUSTRIE NIET VOORBEREID OP CYBERDREIGINGEN Bedrijven in de olie- en gasindustrie nemen niet voldoende concrete stappen tegen cyberdreigingen, terwijl ze zich wel bewust zijn dat zij beveiligingsmaatregelen moeten nemen. Dat blijkt uit een wereldwijd onderzoek van Fox-IT dat werd uitgevoerd door Oil & Gas IQ, een portal dat actuele informatie biedt voor de olie- en gasindustrie.

Het onderzoek laat zien dat negen van de tien bedrijven van mening zijn dat het van vitaal belang is om binnen enkele uren te reageren op een security-incident. Maar slechts vier op de tien bedrijven beschikken over een effectief Incident Response-systeem dat bij een beveiligingsincident direct in actie komt. Een van de belangrijkste zorgen van bedrijven in de olie- en gasindustrie is ‘hacktivisme’ - internetaanvallen op organisaties. Ook Advanced Persistent Threats (ATPs), malware die langere tijd ongemerkt actief kan zijn op een netwerk, is een ernstig risico.

Op de vraag of bedrijven vertrouwen hebben in hun huidige verdedigingsmaatregelen geeft 37 procent aan dat zij daar ‘geen vertrouwen’ in hebben, terwijl 45 procent zegt ‘enig vertrouwen’ te hebben. Slechts 11 procent heeft er volledig vertrouwen in dat hacks snel en effectief worden gedetecteerd en aangepakt.

Een andere uitkomst is dat 49 procent van de bedrijven in de olie- en gasindustrie schat dat de herstelkosten voor een cyberaanval tussen 500.000 en 1 miljoen euro liggen.

Toch geeft een 23 procent aan dat zij hun netwerk niet actief monitoren op verdachte activiteit en dat 19 procent geen scheiding heeft aangebracht tussen het IT-netwerk en het ‘operational technology’-netwerk. Terwijl dit toch essentiële maatregelen zijn tegen cyberdreigingen.

AMMONIAKFABRIEKEN OCI NITROGEN 10 JAAR ONGEVALSVRIJ Vijf grote turnarounds met vervangings- en debottlenecking projecten, regulier onderhoud en tientallen tussenstops zijn in de afgelopen tien jaar uitgevoerd bij de ammoniakfabrieken van OCI Nitrogen. En toch zijn er in al die jaren geen ongevallen voorgekomen. Al in januari werd de mijlpaal tien jaar lang ongevalsvrij zonder verzuim bereikt.

Tijdens al dat grote en kleine onderhoud zijn er heel wat sleuteluren gemaakt, waar het risico op een ongeval met verzuim op de loer ligt. Het behaalde resultaat is dan ook niet vanzelfsprekend. Volgens OCI Nitrogen vormen veiligheidsstudies de basis voor een veilig proces. Regels, procedures en werkprocessen geven houvast en structuur en zijn door de jaren heen geïmplementeerd en geoptimaliseerd.

gasopslag. De werkzaamheden in de Bergermeer gaan nog wel enkele maanden door. Met een grote onderhoudsinstallatie worden de oude putten uit de jaren zeventig afgesloten en onder het maaiveld afgewerkt. De verwachting is dat alle bouwactiviteiten halverwege 2015 klaar zijn.

Twee Noord-Nederlandse bedrijven, Cumapol en BioBTX, presenteerden een paar weken geleden de eerste 100 procent biogebaseerde plastics, die de basis vormen voor bioPET-flessen.

BioBTX weet de grondstoffen voor PET, xylenen, te winnen uit biomassa als afvalhout. Cumapol werkt ook aan een nieuwe recyclingsysteem, zodat alle PET opnieuw kan worden gebruikt. Voor de nieuwe PET-flessen zou men dan alleen bioPET kunnen gebruiken. Beide bedrijven hebben op het bedrijvenpark Emmtec in Emmen een proeffabriek opgezet die moet leiden tot forse opschaling van 100 procent bioplastics.

In Arnhem ondersteunt BASF Nederland een weekendschool voor kinderen uit achterstandswijken. Om ze meer kansen te geven. Het is de bedoeling dat het initiatief dit jaar wordt uitgebreid naar andere plaatsen in Nederland waar BASF ook vestigingen heeft. Met de ondersteuning van weekendscholen wil BASF haar maatschappelijke betrokkenheid tonen. Tegelijkertijd zou het volgens het concern ook mooi zijn als kinderen door de leerzame uitstapjes geïnspireerd worden om later chemie te gaan studeren.

Een consortium onderzoekt op Synergiepark InnoFase in Gelderland hoe een gesloten kringloop kan worden ontwikkeld, waarbij het afval van het ene bedrijf kan dienen als grondstof voor de ander. Onder de naam IDEM (InnoFase Duurzaam Energie-infrastructuur Model) gaan Cofely, Alliander, AVR, gemeente Duiven en Waterschap Rijn en IJssel de komende maanden de haalbaarheid van een lokale energie-infrastructuur op het Synergiepark InnoFase onderzoeken.

PETROCHEM 4 - 2015 7

D Feiten en cijfers.indd 7

09-04-15 13:48

www.moxa.com

Fanless Rugged Zone 2 19-inch LCD Panel Computer De EXPC-1319 serie panel computers zijn ontwikkeld om aan uiterste betrouwbaarheid- en veiligheidseisen in de olie en gasindustrie te voldoen. De hoge kwaliteit van de computer mede door het lage vermogensverbruik en de dual core Intel Atom D525 1,8 GHz processor resulteren in een robuuste, volledig afgeschermde UL Class 1 Div.2 panel computer die geheel conform is met IEC 60079-15 ATEX Zone 2.

Er is zoveel meer over te vertellen...

Meer weten? Bel 0318-636262 of bezoek www.modelec.nl

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

Adv_A4_Moxa_PanelComp.indd 1 PET04 Advertenties.indd 8

17-11-14 16:11 09-04-15 13:30

SHELL OPENT EERSTE LNG-TANKSTATION IN EUROPA Shell opent in Rotterdam Waalhaven het eerste LNG-tankstation (Liquefied Natural Gas) voor vrachtwagens in Europa. Het station ligt bij de A15, die een belangrijke route vormt voor vrachtwagens richting België, Frankrijk en het Duitse Ruhrgebied.

Wegtransportbedrijven kiezen volgens Shell steeds vaker voor LNG dan voor diesel, omdat het concurrerend kan zijn voor vrachtwagens. De brandstof is schoner dan diesel, omdat er minder uitstoot van fijnstof, zwavel- en stikstofoxides is. Het kan een reductie opleveren van broeikasgasemissies.

Het nieuwe station heeft een capaciteit van zeventigduizend liter LNG en kan per dag zo’n 170 vrachtwagens van vloeibaar aardgas voorzien. Shell heeft het voornemen om meer LNG-tankstations in Nederland te openen als de vraag toeneemt. De LNG voor het tankstation wordt geleverd via een speciale laadfaciliteit voor tankwagens, die onderdeel is van de break bulk terminal bij GATE (Gas Access To Europe) op de Maasvlakte.

GATE TERMINAL START BOUW LNG BREAK-BULKFACILITEIT Gate terminal is van start gegaan met de bouw van de nieuwe LNG break-bulkinfrastructuur bij haar installaties op de Maasvlakte bij Rotterdam.

Het Havenbedrijf Rotterdam is begonnen met graafwerkzaamheden voor een nieuw havenbekken naast Gate terminal. Verwacht wordt dat deze nieuwe faciliteit eind 2015 wordt opgeleverd en een impuls zal geven aan het gebruik van vloeibaar aardgas (LNG) als schone en betaalbare brandstof voor de transportsector in Nederland en Noordwest-Europa.

Break-bulk is erop gericht grootschalige LNG-aanvoer in kleinere eenheden op te splitsen (‘smallscale LNG’). Dit maakt het mogelijk om LNG te distribueren en gebruiken als een schonere brandstof voor zeeschepen, veerboten, vrachtwagens en industriële toepassingen. Sinds 2011 maakt Gate terminal de import van overzeese LNG in Europa mogelijk. Het bedrijf ontvangt het LNG, slaat het op, laadt het over op andere tankers en maakt het gasvormig voor opname in het Noordwest-Europese gastransportnetwerk.

Shell is de eerste grote klant die capaciteit heeft gekocht bij Gate terminal.

Chemiebedrijf Chemcom Industries uit Delfzijl, dat onlangs een subsidie heeft ontvangen uit de Regionale Investeringsregeling Groningen (RIG), gaat daarmee een installatie bouwen voor het drogen van meststoffen die vervolgen door het Zwitserse Hauert kan worden verwerkt tot plantenvoeding. De subsidie bedraagt 840.000 euro.

LBC Tank Terminals investeert de komende jaren in een uitbreiding van haar Rotterdamse terminal tot een capaciteit van 250.000 kubieke meter.

Dat is een verdrievoudiging van de huidige capaciteit. Volgens planning zal de eerste expansie van 36.000 kubieke meter in de tweede helft van 2016 operationeel zijn. Alle nieuwe tanks, waarvan een groot aantal in roestvrij staal, zullen worden uitgerust voor de opslag van een breed scala aan vloeibare chemicaliën, inclusief dampverwerking en verwarmingsinfrastructuur. Tegelijkertijd investeert LBC in de verbetering en uitbreiding van de bestaande tankwagen- en spoorverladingsinfrastructuur, waardoor afhandelingstijden aanzienlijk kunnen worden verkort. Ook zal er een nieuwe steiger voor de terminal in de Botlek worden gebouwd.

PERSONALIA

BRENT RUWE OLIEKOERS 70

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

65

60

55

50

24 25 26 27

FEBRUARI 2015

2

3

4

5

6

9 10 11 12 13

16 17 18 19 20

23 24 25 26 27 30

Paul Verspoor heeft zijn onderneming Sitmae Reach Services B.V. verkocht aan het Duitse Dr Knoell Consult GmbH. Beide ondernemingen zijn als dienstverlener actief in de chemische industrie. Sitmae is juridisch vertegenwoordiger van niet-Europese fabrikanten van chemicaliën.

Dr Knoell biedt als specialist een breder palet aan adviesdiensten.

Met de overname voorziet de Duitse onderneming een uitbreiding van zijn activiteiten in Nederland. Sitmae is een zogenaamde REACH Only Representative. REACH is een Europese verordening over de productie van en handel in chemicaliën. Een van de uitgangspunten van deze verordening is de registratieplicht voor chemicaliën die naar Europa worden geïmporteerd.

MAART 2015

PETROCHEM 4 - 2015 9

D Feiten en cijfers.indd 9

09-04-15 13:48

Havep moet . . . n e b b e h e j

PR

NA

LS

AP P

VED BY RO

OFESS

IO

Voor

ons

is

er

geen

twijfel

mogelijk als het om werkkleding gaat. Wij werken er elke dag in, dus wij weten waar we het over hebben. Als je alle kwaliteiten van HaVeP bij elkaar optelt en je kijkt ook naar prijs, service en levering, kom je tot maar één conclusie: HaVeP moet je hebben.

Bescherming Draagcomfort Duurzaam Visitekaartje voor bedrijf

TEL MAAR OP!

John Senior operator

Paul Shiftleader

MEER WERKKLEDING OPLOSSINGEN ?

KIJK OP WWW.HAVEP.COM /CHEMIE T NL +31 (0)13 531 32 56 BE +32 (0)14 30 07 37 E verkoop@havep.com

Adv A4Advertenties.indd Havep Chemie-2014-V1-II.indd 1 PET04 10

10-03-14 13:30 17:04 09-04-15

FEITEN BUITENLAND

Emerson investeert ruim 25 miljoen euro in nieuw technologiecentrum Emerson is begonnen met de bouw van een ruim 25 miljoen euro kostend technologiecentrum in het Zweedse Gothenburg. Het bedrijf wil zo aan de toenemende vraag naar producten, trainingen en ondersteunende diensten voldoen.

Het nieuwe complex bestaat uit twee gebouwen met een totaaloppervlak van zeventienduizend vierkante meter en biedt plaats aan kantoorruimtes, conferentie- en trainingsfaciliteiten en een grote productielocatie. Daarnaast heeft het gebouw ook nog inspectieen testruimtes voor klanten.

Het nieuwe complex ten oosten van Gothenburg vervangt de bestaande Emerson-productielocatie in Gamlestadsvägen. Vanaf de opening in januari 2016 zullen er ongeveer 420 mensen gaan werken.

AkzoNobel investeert in organische peroxiden fabrieken AkzoNobel wil meer dan twintig miljoen euro investeren in fabrieken voor organische peroxiden in België en de Verenigde Staten. Het bedrijf maakte dat eind maart bekend.

In Mons (België) introduceert AkzoNobel nieuwe technologieën die de fabriek efficiënter maken en de capaciteit verhogen. De investering in Mons is onderdeel van een plan om een moderne, gecentraliseerde hub op te zetten waarmee AkzoNobel de Europese en wereldwijde klanten effectiever en efficiënter kan bedienen.

In Houston (Texas) voert AkzoNobel binnen de hele fabriek een nieuw systeem voor procesbeheersing in dat naar verwachting niet alleen de capaciteit aanzienlijk verhoogt, maar ook de operationele efficiëntie verbetert. Hiermee kan de locatie aan de toenemende vraag van Amerikaanse klanten voldoen.

NIEUW MATERIAAL VERBRUIKT VIJFTIG PROCENT MINDER ENERGIE BIJ AFVANG CO2 Onderzoekers van de University of California in Berkeley hebben een technologie ontwikkeld om de afvang en opslag van CO2 te verbeteren. De methode bespaart meer dan vijftig procent van de benodigde energie dan gebruikelijke technieken. CO2-opslag kan daardoor goedkoper en dus interessanter worden.

De onderzoekers maken gebruik van zogenoemde ‘metaalorganische frameworks’ (MOF’s). Deze materiaalstructuren zijn uniek omdat ze CO2 steeds sneller afvangen. Als het materiaal is verzadigd laat het CO2 gecontroleerd en snel weer los. Daarvoor is een temperatuur van slechts vijftig graden Celsius nodig. Met de nieuwe technologie kan een installatie voor de afvang en opslag van CO2 bovendien veel compacter worden ontworpen. Daarmee dalen volgens de onderzoekers zowel de investeringskosten als de operationele kosten sterk.

Metal-organic frameworks zijn een nieuwe groep materialen. Ze hebben veelbelovende eigenschappen, die toepassingen als katalysator of als scheidingsmethode voor chemische processen mogelijk maken. De MOF-kristallen bestaan uit goed geordende structuren van metaalatomen en organische moleculen. Dit geeft het materiaal een groot intern oppervlak, waaraan moleculen zich kunnen binden en kunnen reageren.

NESTE ‘S WERELDS GROOTSTE IN BRANDSTOFFEN UIT AFVAL EN RESTSTROMEN De afgelopen jaren is volgens eigen zeggen Neste Oil uitgegroeid tot de grootste producent van hernieuwbare brandstoffen uit afval- en reststromen. In 2014 produceerde het van origine Finse bedrijf bijna 1,3 miljoen ton uit deze stromen. Genoeg om volgens eigen zeggen twee jaar lang alle 650.000 dieselauto’s in Finland van brandstof te voorzien.

Voorbeelden van de afvalstromen die Neste Oil inzet zijn dierlijke vetten en visafval, gebruikte bakoliën en reststromen uit de plantaardige olieraffinage. Daarnaast zet het bedrijf ook direct plantaardige grondstoffen in, zoals gecertificeerde palmolie. Door steeds meer restromen in te zetten wil het bedrijf wel het aandeel van de maagdelijke grondstoffen terugbrengen.

Neste Oil produceert de hernieuwbare diesel NEXBTL op drie verschillende plaatsen in de wereld: Finland, Nederland en Singapore. Met de productie van twee miljoen ton per jaar was het bedrijf al de grootste producent van hernieuwbaar diesel in de wereld. Met een groeiend aandeel uit afvalstromen dus. Neste heeft zich tot doel gesteld om zonder veel extra investeringen naar een productie van 2,6 ton per jaar te gaan.

Een half jaar geleden werd ook bekend dat de Rotterdamse raffinaderij vanaf eind 2016 bio-lpg wil gaan produceren.

PETROCHEM 4 - 2015 11

E Feiten buitenland.indd 11

09-04-15 13:45

INTERVIEW

‘Zie aardappelen als kleine chemische reactoren’

PETROCHEM 4 - 2015 12

O Interview.indd 12

09-04-15 13:42

Een paar jaar geleden maakte Eward Hofstede, Plant Manager of the Year 2009, de overstap van DSM naar zetmeelfabrikant Avebe. Van groot naar iets kleiner, van chemie naar food. Hofstede: ‘Het is geweldig om zo breed bezig te zijn met een enorme hoeveelheid knoppen waaraan we kunnen draaien. De grondstof alleen al is zo divers!’

Wim Raaijen

FOTO’S: WIM RAAIJEN

Op het moment dat Eward Hofstede in 2009 tot Plant Manager of the Year werd ‘gekroond’, door zijn verdiensten bij DSM Schoonebeek, had hij al promotie gemaakt binnen hetzelfde concern. De volgende stap volgde snel en was naar buiten. Niet lang na zijn promotie accepteerde hij de functie van productiedirecteur bij zetmeelfabrikant Avebe. Het leek een grote stap, van chemie naar food. Toch ziet hij veel overeenkomsten. Niet alleen omdat veel productieprocessen erg op die in de chemie lijken, maar ook bijvoorbeeld op het gebied van veiligheid zijn er genoeg overeenkomsten. Hofstede: ‘Een aantal van onze productielocaties valt gewoon onder de BRZO-wetgeving!’

Vooral publieke perceptie is anders. Deze sector lijkt minder gevaarlijk dan de chemie. En het zwaartepunt ligt al gauw op voedselveiligheid en minder op explosiegevaar. Hofstede werd echter al snel na zijn overstap geconfronteerd met een stofexplosie. ‘De schade was fors; we hebben de fabriek herbouwd en tegelijk het proces intrinsiek veilig gemaakt.’

Veiligheid is een van de onderwerpen die hij bij aankomst veel aandacht gaf. Doordat de chemie op dit vlak continu in de gaten wordt gehouden, nemen bedrijven als DSM veiligheid al decennia lang bloedserieus. Met die veiligheidscultuur is Hofstede opgegroeid. ‘Van een afstandje zie je nog beter hoe professioneel DSM met onderwerpen als veiligheid omgaat.’

Inmiddels zijn bij Avebe ook verschillende stappen gemaakt om onder meer de productieprocessen veiliger te maken. ‘In onze strategie ‘Binden en Bouwen’ krijgt veiligheid en gezondheid veel expliciete aandacht. Daarin hebben we een aantal forse doelen gesteld, die we vast en zeker gaan halen, zoals 25 procent minder energieverbruik, minder water gebruik en een miljoen kilometer minder transport. Maar ook een flinke verlaging van de ongevalsfrequentie en een laag ziekteverzuim.’

Divers De keerzijde van volwassen systemen bij grote bedrijven als DSM is dat er vaak minder ruimte is voor creatieve geesten.

Eward Hofstede vindt het motiverend als hij kan bouwen aan organisaties. En daar krijgt hij vanuit zijn directiefunctie bij PETROCHEM 4 - 2015 13

O Interview.indd 13

09-04-15 13:42

INTERVIEW Avebe meer ruimte voor. Daarbij komt nog dat Avebe een heel groot deel van de keten bestrijkt. Van het verbouwen en veredelen van zetmeelaardappelen tot aan de ontwikkeling van nieuwe ingrediënten en materialen. Hofstede: ‘Het is geweldig om zo breed bezig te zijn met een enorme hoeveelheid knoppen waar we aan kunnen draaien. De grondstof alleen al is zo divers!’

Het bedrijf is op alle fronten bezig om meer waarde uit de aardappel te halen.

Anders dan de suikerbietenindustrie die volop bezig is om de scope flink uit te breiden naar de productie van chemisch grondstoffen en brandstoffen, zoekt de zetmeelfabrikant het dichterbij huis. Het bedrijf is al jaren geleden teruggekomen van uitstapjes naar tapioca en kunststofproductie uit zetmeel, omdat deze nieuwe activiteiten het bedrijf in de rode cijfers drukten. Door het vorige decennium meer focus aan te brengen in de activiteiten en zich volledig op de aardappel te concentreren, wist Avebe weer een financieel gezonde weg in te slaan.

Enorme impact Er zit ook een meer inhoudelijke visie achter de keuze om dichter bij de aardappel zelf te blijven. Hofstede: ‘Het heeft weinig zin om mooie chemische stoffen die in aardappelen zitten met veel energie uit elkaar te halen om er vervolgens met veel energie weer kunststoffen van te maken. Dat is niet bepaald duurzaam.

Zie aardappelen als kleine chemische reactoren die uit de grond waardevolle stoffen halen en er bruikbare moleculen van maken. Dan is het veel mooier om dichter bij de aardappel en de waardevolle samenstelling zelf te blijven. Naast de twintig procent zetmeel en anderhalf procent eiwit, zitten er zoveel bruikbare stoffen in aardappelen, waarvan we de mogelijkheden nog lang niet ten volle benutten. Innovatie met een grondstof van honderden jaren oud in een bedrijf dat in 2019 honderd jaar bestaat.’

Vanuit die gedachte zijn de afgelopen jaren al verschillende stappen gezet om de toegevoegde waarde van zetmeelaardappelen te vergroten. En dat heeft nu al enorme impact. Hofstede: ‘Na de ontkoppeling van de subsidies uit Brussel heeft Avebe goede prijzen aan haar leden (aardappelboeren zijn lid van de coöperatie – red.) uit kunnen keren, terwijl we het bedrijf tegelijkertijd tientallen miljoenen per jaar konden laten investeren in innovaties en technologie.’

Veganistische pizza’s Een mooi voorbeeld is de ontwikkeling van Solanic, een aardappeleiwitproduct met dezelfde eigenschappen als kippeneiwit. Hofstede: ‘In het vruchtwater dat overblijft nadat het zetmeel uit de aardappelen is gehaald, zitten nog verschillende waardevolle stoffen, waaronder eiwitfracties met dezelfde eigenschappen als het wit in eieren. Het

Eward Hofstede: ‘Er zitten zoveel bruikbare stoffen in aardappelen, waarvan we de mogelijkheden nog lang niet ten volle benutten.’

stolt ook onomkeerbaar bij verhitting.

Voorheen haalden we het eiwit uit het vruchtwater onder relatief hoge temperaturen. Gestold dus. We hebben nu echter een proces ontwikkeld waarmee het eiwit op relatief lage temperaturen wordt gewonnen, nog steeds in vloeibare vorm.

Daardoor is het eiwit minimaal het tienvoudige waard, omdat het in veel meer producten kan worden verwerkt.’

De eiwitfracties uit aardappelen hebben nieuwe en unieke eigenschappen voor toepassingen in voeding en cosmeticaproducten. In zuivelvrij ijs zorgt het bijvoorbeeld voor een stabiele emulsie. In glutenvrijbrood geeft het volume en een goede kruimstructuur. Ook in plantaardige burgers fungeert het aardappeleiwit als vervanger van kippeneiwit. In ‘vegan cheese’ wordt het eiwit uit de aardappel inmiddels gebruikt. Ook is het goed snijdbaar en heeft het goede smelteigenschappen, handig voor bijvoorbeeld veganistische pizza’s.

Modulaire bouw Volgens Avebe zijn de marktperspectieven voor plantaardige eiwitten uitstekend. Consumenten gaan bewuster met voeding om. Ze krijgen steeds meer een voorkeur voor plantaardige eiwitten boven dierlijke eiwitten, vanwege milieuoverwegingen, dierenwelzijn en dierziekten. Plantaardige eiwitten hebben volgens het bedrijf een ecologische footprint die vijf maal zo laag is als dierlijke eiwitten. Bovendien is aardappeleiwit niet genetisch gemodificeerd, in tegenstelling tot veel eiwit uit sojabonen.

Om de vraag bij te houden investeert Avebe enkele tientallen miljoenen euro’s in de opschaling van de Solanic-fabriek in het Drentse Gasselternijveen. De productie wordt komende tijd maar liefst vervijfvoudigd. Van pilot naar volwassen fabriek. De nieuwe installatie moet komende augustus worden opgestart, net voordat de aardappelcampagne begint.

In zijn tijd bij DSM had Hofstede al de nodige ervaring met nieuwbouwprojecten.

Hij weet dat het op tijd opleveren van een nieuwe fabriek geen koud kunstje is.

In de aardappelindustrie komt er nog een dimensie bij: de grondstof is niet door het hele jaar beschikbaar. In het najaar moet alles gebeuren. ‘Als een fabriek te laat wordt opgestart, loop je al gauw een jaar vertraging op. Dat wil je dus voorkomen.’

PETROCHEM 4 - 2015 14

O Interview.indd 14

09-04-15 13:42

De komende maanden worden spannend. Hofstede: ‘De fabriek wordt in modules elders gebouwd en in elkaar gezet in Gasselternijveen.’ Modulaire bouw en prefabricatie van installaties is normaal in de offshore, maar bij fabrieken op land loopt Avebe voorop met bedrijven als Huntsman en BTG. De ervaring is inmiddels dat deze manier van bouwen beter te plannen is.

Green Deal Doordat het nieuwe proces minder warmte gebruikt, past het ook in het streven van Avebe om voor 2018 een kwart minder energie te gebruiken ten opzichte van 2012. Ook wil het bedrijf de CO2-uitstoot met 25 procent verminderen. Hoewel de realisatie van deze besparingen breder gaat dan het verbeteren van productieprocessen, is Avebe in de productie op verschillende fronten bezig. Zoals bij het eiwit Protastar, bestemd voor de diervoedingsindustrie. De productie ervan heeft nu nog plaats in het Groningse Foxhol. Het standaardeiwit wordt echter eerst ingedroogd in Gasselternijveen en vervolgens naar Foxhol getransporteerd voor verdere bewerking. Onlangs is de bouw begonnen van een nieuwe installatie in Gasselternijveen waardoor het gehele proces straks op één locatie plaatsheeft.

Het energiebesparende project wordt de provincie Drenthe ondersteund met een Green Deal van anderhalf miljoen euro.

Het elimineren van de indroogstap levert een reductie op van tienduizend ton CO2 per jaar. De totale uitstoot van de locatie Foxhol wordt daarmee met twintig procent teruggebracht. Daarnaast wordt het aantal transportkilometers per jaar met veertigduizend verminderd.

Elektrische bestelbusjes Deze concentratie van processen betekent al een forse stap in de reductie van CO2. Hofstede: ‘Toch is het gemakkelijker om energie te besparen dan de CO2-uitstoot te reduceren. Met energiebesparing breng je meteen kosten terug.

Maatregelen verdienen zich gemakkelijk terug. We gebruiken bij Avebe heel veel energie en met elke reductie pak je dus ook een van onze belangrijkste kostenposten aan.’ En dat stopt niet bij de fabrieken. ‘Bij energiebesparing kijken we ook verder dan onze productieprocessen. Een deel van het besparingspotentieel zit in gedragsverandering.’

Ook kijkt Avebe naar vervanging van minder energie-efficiënte apparaten of vervoersmiddelen. ‘De verlichting van ons kantoor in Veendam is vervangen door LED. Dat zie je echt terug in het energieverbruik.’

Een ander mooi voorbeeld is dat Avebe eind 2014 negen elektrische bestelbusjes

ENERGY SAVERS II BIJ AVEBE Eward Hofstede was in 2009 de tweede Plant Manager of the Year. Tijdens Deltavisie op 4 juni in Rotterdam wordt voor de achtste keer de verkiezing gehouden.

Tegenwoordig geeft de PMY zich ook een opdracht mee. Zo maakte Michel Meertens zich twee jaar geleden sterk voor veiligheid met Safety Buddy. Dit jaar wil Frans Scheeren verantwoordelijkheid, meesterschap belangrijk maken met Masters of Excellence.

In de rebound wordt Hofstede nu betrokken in een van de programma’s. Cas König zette vorig jaar energie-efficiëntie op de kaart met Energy Savers. Voor EemsDeltavisie, dat dit jaar op 18 september in Delfzijl wordt georganiseerd, gaat de PMY van 2013 samen met Petrochem komende zomer op bezoek bij Eward Hofstede om te zien hoe Avebe haar duurzame ambities wil waarmaken.

in gebruik heeft genomen. ‘Dat is wel een mooi verhaal’, lacht Hofstede. ‘De chauffeurs moesten wel even wennen aan het idee. Ze maakten zich zorgen over de actieradius. Ik heb toen tegen ze gezegd dat wanneer ze stil komen te staan, ze mijn auto mogen komen halen. Dat is nog niet gebeurd. Het is mooi om te zien dat ze nu anders en bewuster naar de routes kijken. Ritjes die op dezelfde route liggen worden vaker gecombineerd.’

Neutraal Sinds januari maakt het bedrijf gebruik van de treinshuttle tussen Coevorden en Malmö voor het transport van aardappelzetmeel naar de Zweedse productielocatie. Hiermee wordt vijfhonderdduizend kilometer wegtransport bespaard.

In 2016 zal nog eens dit aantal kilometers worden bespaard als ook Duitse productielocaties voor vervoer per spoor worden ontsloten.

De grootste uitdaging ligt verder in de toekomst. Hofstede: ‘Het zou mooi zijn als we onze productielocaties op den duur geheel energie-, water- en CO2-neutraal kunnen maken. Dat de benodigde energie en water geheel uit de eigen processen zelf voortkomt. We onderzoeken dat volop, maar zoiets kost veel tijd. We beschikken inmiddels over een flinke toolkit aan nieuwe technologieën. Het is nu de uitdaging die in de juiste volgorde in te zetten zodat er met een zo laag mogelijk verbruik van water en energie zoveel mogelijk toegevoegde waarde voor de markt kan worden gecreëerd.’ ■ PETROCHEM 4 - 2015 15

O Interview.indd 15

09-04-15 13:42

Cutting-edge engineering for a safer world Fire & blast protection, thermal insulation

Promat is a global provider of fireproofing (to protect personnel, steel structures, storage vessels and equipment) and thermal insulation solutions (to reduce energy loss in pipes, pipe supports and petrochemical processing units).

Discover how you can benefit from Promat • More than 50 years of experience, innovation and know-how • Increased personnel safety & asset protection • Optimal process control • Minimal loss of space & energy • Full engineering services

© Promat International N.V. 2015-04

Contact us for more information Promat International NV, Bormstraat 24, 2830 Tisselt, Belgium | T: +32 15 71 21 86 | info@promat.be www.promat-oilandgas.com

PET04 Advertenties.indd 16

09-04-15 13:30

PLANT MANAGER OF THE YEAR

Finalisten Plant Manager of the Year 2015 bekend De drie finalisten van de Plant Manager of the Year 2015 komen uit Limburg en de Botlek.

Eugène Kuijpers is sitemanager bij BASF in Maastricht, Ronald Hoenen zwaait de scepter bij DSM Dyneema in Heerlen. En in het jaar dat Votob zich actief aansluit bij de verkiezing weet ook iemand uit de tankopslag door te dringen tot de finale: Frank de Leng van Botlek Tank Terminal.

Wim Raaijen

Al voor de achtste keer organiseert het Petrochem Platform de verkiezing van de Plant Manager of the Year. Al die tijd in nauwe samenwerking met de chemische industrie, verenigd in de VNCI. Hoewel de verkiezing al die tijd breder werd ingezet dan alleen de chemie, is dit jaar ook daadwerkelijk in samenwerking de verbreding opgezocht. Zo sloot de vereniging van bedrijven in de tankopslag, Votob, zich aan bij de verkiezing.

Een eerste stap om de komende jaren meer sectoren in de procesindustrie aan de verkiezing te verbinden.

Wie volgt Frans Scheeren (OCI Nitrogen) op?

Frank de Leng (BTT) De betrokkenheid van Votob werpt meteen al haar vruchten af in de nominatiefase. Frank de Leng van Botlek Tank Terminal (BTT) wist een finaleplaats te bemachtigen. BTT was voorheen een graansilo. In een periode van twee jaar is de silo omgebouwd tot tankopslagbedrijf. Alle medewerkers van de graansilo die wilden, zijn in die twee jaar omgeschoold tot medewerker van het tankopslagbedrijf.

Eugène Kuijpers (BASF) De tweede kandidaat komt van het jarige BASF. Dit jaar viert de chemiereus internationaal zijn honderdvijftigjarige bestaan. En dan is het extra feestelijk dat Eugène Kuijpers, site manager van BASF Maastricht, het al tot de finale van de verkiezingen heeft geschopt. In Maastricht maakt het bedrijf pigmentpreparaten, met name voor het inkleuren van verschillende kunststoffen. Zo werd het Nederlandse vrouwenhockeyteam vorig jaar wereldkampioen op kunstgras met kleurpigmenten van BASF.

Ronald Hoenen (DSM) DSM heeft al winnaars voortgebracht en ook dit jaar heeft het concern een kandidaat. Ronald Hoenen is site manager van de Dyneema-fabriek in Heerlen. Dyneema is al jarenlang een van de paradepaarden van DSM. Het is een ultrasterke vezel met tal van toepassingen. Bijvoorbeeld hechtdraad dat decennialang in het lichaam moet blijven zitten, of touwen die enorme krachten moeten doorstaan in de scheepvaart. En wat te denken van kogelbestendige kleding en voertuigen.

Deltavisie 2015 De twee maanden krijgen de kandidaten bezoek van de jury en er worden nominatiefilmpjes gemaakt. Tijdens het congres Deltavisie op 4 juni in Rotterdam mogen finalisten een column voordragen over een onderwerp waar ze zich sterk voor willen maken, mochten ze verkozen worden. In de avond van het congres wordt de winnaar bekendgemaakt. De vakkundige jury onder leiding van voormalig Lyondell-topman Jos Benders kan het grootste deel van de punten verdelen.

Maar het grote publiek kan via internet invloed uitoefenen en de bezoekers van het congres kunnen hun favoriet met hun stem een duwtje in de rug geven.

PETROCHEM 4 - 2015 17

T PMY.indd 17

09-04-15 13:26

MASTERS OF INDUSTRY

Meer controle door offsite bouwen fabrieken Door fabrieken modulair en offsite te bouwen, zijn de omstandigheden beter in de hand te houden, waardoor verrassingen minder kans krijgen. Uitgaven zijn beter te voorspellen en te controleren en de aanpak kan voordelen hebben op het gebied van veiligheid en planning. Dat was de belangrijkste conclusie van de eerste Masters of Industry in het XperienceDock van iTanks in Rotterdam.

Wim Raaijen, Liesbeth Schipper

In 2014 zijn twee projecten in het nieuws gekomen waarbij de fabrieksinstallaties elders werden geprefabriceerd, vervolgens in modules werden getransporteerd om uiteindelijk op de beoogde sites in elkaar te worden geschroefd.

Zowel de nieuwe polyolenfabriek van Huntsman als de pyrolysefabriek van BTG-BTL zijn op tijd opgeleverd en er was nauwelijks tot geen sprake van overschrijding van de kosten. De constructie van de pyrolysefabriek verliep zelfs ‘uitgesproken saai’, stelt Gerhard Muggen van BTG-BTL. ‘Alles paste perfect, er waren geen verrassingen.’

De pyrolysefabriek die twintig miljoen liter groene pyrolyse-olie per jaar kan produceren op basis van afvalhout, werd gebouwd op het terrein van Zeton in Enschede. Het bedrijf bouwde de installatie daar in z’n geheel op, inclusief pompen en bedrading. Muggen: ‘Voordat hij werd ontmanteld in twintig modules, werd alles gecontroleerd zodat we wisten dat de installatie werkte. De modules werden vervolgens getransporteerd naar Hengelo en daar in acht dagen weer opgebouwd.

In acht dagen! Het was heel voorspelbaar, er ging niets mis. Voor een mkb-bedrijf is dat echt een voordeel, want met deze manier van bouwen zijn er weinig risico’s.

Alles is al eens getest vóór de oplevering en het interface management is extreem laag, want Zeton doet alles.’

SUIKERBIET Masters of Industry zijn werkcolleges toegepaste industriekunde, georganiseerd door Industrielinqs in samenwerking met verschillende partners, waaronder iTanks en Groningen Seaports. De tweede bijeenkomst over de mogelijkheden van de suikerbiet als grondstof voor de chemie werd op 2 april in Delfzijl gehouden. Daar gaven Marco Waas van AkzoNobel en Hans van Klink van het Chembeet-project een college. Lees het artikel daarover in Petrochem 5.

Meer over Masters of Industry vindt u op www.mastersofindustry.nl.

Kopiëren De installatie werd nu in Hengelo opgebouwd, maar dat zou overal ter wereld kunnen, stelt Muggen. ‘Ook in Brazilië bijvoorbeeld. Geef mij een betonnen vloer en de installatie kan er zo op.’ Dat was een van de redenen waarom BTGBTL voor een modulaire aanpak koos.

‘Terwijl de grond klaargemaakt wordt, kan Zeton parallel aan de installatie bouwen. Dat scheelt natuurlijk al tijd, maar het bouwen ter plekke vraagt ook weinig tijd. Dat is zeker een voordeel als een installatie moet worden gebouwd in de ‘middle of nowhere’. Je hebt onsite gewoon minder mensen nodig.’

Wat ook meespeelde bij de beslissing om modulair te gaan bouwen, is dat de technologie op deze manier volledig in handen van BTG-BTL en Zeton blijft.

‘Het is een praktische manier om kopiëren tegen te gaan.’

Muggen is zeer te spreken over de modulaire aanpak. ‘De constructie bij Zeton, het transport van Enschede naar Hengelo, de voorbereidingen op de site en de opbouw ter plekke verliepen volledig volgens planning. De kostenoverschrijding was twee procent, ruim binnen de marges. Bovendien had deze overschrijding niets te maken met de modules, maar met ander installatiewerk op de uiteindelijke locatie.’ In totaal heeft het project negentien miljoen euro gekost.

Muggen: ‘Modulair bouwen is zeker geen oplossing voor alles, maar ons heeft het veel voordelen geleverd: minder risico, meer controle over het project, en meer controle over de kwaliteit.’

Kwetsbare onderdelen Ook bij de polyolenfabriek van Huntsman, die in Noord-Brabant werd gebouwd en daarna in vier modules naar Rotterdam werd getransporteerd, was het

PETROCHEM 4 - 2015 18

P RondeTafel.indd 18

09-04-15 13:38

Lektesten De installatie werd gebouwd op het terrein van de FB Group in Heijningen.

Boerstra: ‘Het voordeel daarvan was dat het een veilige omgeving is, er geen verstorende activiteiten zijn, en alle equipment bij de hand is. Dat werkt heel efficiënt.’ Het voordeel dat Muggen ook al noemde, namelijk dat de installatie kon worden getest nog voordat hij

FOTO: HUNTSMAN

projectverloop voorspelbaar. En dit project viel eveneens niet duurder uit dan eerder was geraamd, waarbij nog van een conventionele aanpak werd uitgegaan.

Het project had zelfs minder kunnen kosten als ook verschillende kwetsbare onderdelen offsite in de modules waren geïntegreerd. Om geen risico’s te nemen zijn die nu later ingemonteerd, maar achteraf gezien was dat volgens Taco Boerstra, director Chemicals van adviesen ingenieursbureau Tebodin misschien niet eens nodig geweest.

Al tijdens de basic engineering kwam het team van Tebodin tot de conclusie dat modulair bouwen een oplossing was voor een probleem met de planning.

Boerstra: ‘De nieuwe installatie moest worden gebouwd in een ‘hazardous area’, rechtstreeks naast een bestaande plant. Bovendien was de verwachting dat de aanvraag van vergunningen een tijdrovend traject zou worden, meer dan een jaar.’ De modulaire aanpak tackelde dit probleem. Nu konden de modules worden gebouwd, tegelijkertijd met de civiele werkzaamheden onsite. ‘We hadden op de site geen heet werk kunnen doen, of daar heel veel maatregelen voor moeten nemen. Door modulair te bouwen konden we het project daarom ook veiliger uitvoeren, want het aantal constructie-activiteiten op de site werd enorm beperkt.’

‘ Modulair bouwen is zeker geen oplossing voor alles, maar ons heeft het veel voordelen geleverd.’ voor transport in delen uit elkaar werd gehaald, brengt Boerstra eveneens naar voren. ‘Hydrotesten en lektesten waren allemaal al eens gedaan. Isolatie was aangebracht. Sprinklers en tracing waren al geïnstalleerd en hoefden alleen nog maar te worden gekoppeld na aankomst op de site van Huntsman.’

Het transport lag in handen van Mammoet. Deze partij werd al vroeg in het project betrokken en kon veel kennis inbrengen. Boerstra: ‘Wat zijn behapbare formaten? Wat is mogelijk met het

transport op de site, tussen installaties door? We hebben Mammoet al vroeg om input gevraagd, punten om rekening mee te houden bij het ontwerp.’ Uiteindelijk werd de installatie in vier modules getransporteerd. De zwaarste module woog honderdveertig ton. En alle vier zijn in één dag op de site van Huntsman geplaatst.

Timing Discussiepunten waren er natuurlijk ook wel. Zo was er behoorlijk wat tijdelijk PETROCHEM 4 - 2015 19

P RondeTafel.indd 19

09-04-15 13:38

Meet toch gewoon alles wat u wilt!

nie goe uw S dge il 2 keu rd

CONTACTVRIJE FLOWMETERS voor gassen en vloeistoffen Enkele kenmerken:     

Geen inbreuk op het leidingwerk Montage zonder procesonderbreking Ook voor hoge temperatuur en druk Zonder obstructie en bewegende delen Grote rangeability

FLEXIM Van buiten meten, wat van binnen stroomt.

FLEXIM Instruments Benelux BV Tel.: +31(0)10 24 92 333 Fax.: +31(0)10 24 92 339 www.flexim.com benelux@flexim.com

Kennis verbreden en verdiepen

www.pao.tudelft.nl

Drogen in de procesindustrie - 9 en 10 juni Sproeidrogen - 18 en 19 november Explosieveiligheid - 18, 19 en 20 november Thermische analyse - 9, 10 en 11 december Dispersies in de industrie - 2 of 2,5 dag, op aanvraag Modulaire cursussen: volg het gehele traject of losse module(s): Chemical engineering Module 6: Solids handling - 20 mei. Het traject start opnieuw in november 2015.

Polymeerchemie en -technologie 2, 9 juni, 22, 29 september, 6 oktober, 3, 10 november, module 6 op aanvraag.

Process Control voor procestechnologen 3, 4, 17 en 18 juni Leiderschapsontwikkeling voor ingenieurs 21, 22 september, 4, 27 november 2015, 5, 25 januari, 15 februari 2016 Diverse personal skills cursussen, onder andere: Financieel management voor de technische professional - 2, 3, 18 en 19 juni Omgaan met macht en (interne of externe) politiek - 4 en 5 juni Gesprekstechnieken voor technische specialisten - 9 juni Interesse in andere cursussen op het gebied van Procestechnologie, Chemie, Techniek of Management?

Kijk voor alle cursussen op www.pao.tudelft.nl Postbus 5048 2600 GA Delft

015 278 83 50 info@paotechniek.nl

Advertentie_PAO_Petrochem_april_2015.indd 1

PET04 Advertenties.indd 20

1-4-2015 10:52:27

09-04-15 13:30

FOTO: BROEZE NIJVERDAL

staal nodig voor het transport van de modules. Als de vloeren van de modules in staal waren uitgevoerd, was daar minder van nodig geweest, maar Huntsman koos bewust voor een betonnen fundatie. Voordeel van beton is dat er minder trillingen zijn en dat het gemakkelijker schoon te houden is. Boerstra: ‘En in de piping zitten extra verbindingspunten.

Die wil je eigenlijk zo weinig mogelijk in een installatie hebben, maar zijn door de modulaire aanpak nu eenmaal wel nodig.’

Ook de maatvoering van de modules was een punt waarmee rekening moest worden gehouden. ‘We hadden geen ruimte voor onvoorziene dingen omdat de maten van de modules bepalend waren. We hebben zo compact mogelijk gebouwd. En het was natuurlijk spannend of de timing tijdens het transport zou kloppen. Er was namelijk maar een beperkte tijd waarin het tij goed was

VOOR- EN NADELEN OFFSITE EN MODULAIR BOUWEN VOORDELEN: Voorspelbaar Veilig Efficiënt

voor aanlanding van de modules. Deze moesten vervolgens ook nog over een leidingbrug van Huntsman worden gehesen en daarom werd die tijdelijk stilgelegd. Dat moest qua timing allemaal in elkaar passen.’

Geen concessies Boerstra concludeert dat de voordelen voor de veiligheid en planning door modulair en offsite te bouwen ruimschoots opwegen tegen de nadelen, zoals de extra kosten voor tijdelijk staal, transport en ontwerp. ‘Er zijn meerkosten, maar die kun je wegstrepen tegen

‘Door modulair te bouwen konden we het project veiliger uitvoeren, want het aantal constructie-activiteiten op de site werd enorm beperkt.’

NADELEN: Transport Extra verbindingen Beperkte maatvoering

de efficiëntere manier van bouwen. Het kost dus niet heel veel meer, en tegelijkertijd zijn de risico’s wel veel lager.

Dat is natuurlijk heel prettig. Bovendien hebben we geen concessies hoeven doen aan het ontwerp. De basis voor het ontwerp stond al voor de beslissing werd genomen om modulair te gaan bouwen, en daar zijn we niet meer van afgeweken.’

Zou Boerstra andere bedrijven adviseren modulair en offsite te gaan bouwen? ‘Ja, zeker. De voordelen wegen op tegen de nadelen. Maar bij een mooie green field dicht bij de bewoonde wereld zal conventioneel bouwen waarschijnlijk economischer blijven. Met offsite bouwen beperk je risico’s, maar het transport van grote modules blijft natuurlijk ook heel spannend.’ ■

PETROCHEM 4 - 2015 21

P RondeTafel.indd 21

09-04-15 13:38

Zijn al uw chemicaliën voorzien van een label?

Succesvolle CLP-labeling Waar vindt u het CLP-label dat u nodig heeft voor eind juni 2015?

Kies voor een printoplossing van Brady en beantwoord aan de nieuwe regelgeving!

Juni 2015 is heel dichtbij!

Het is nu tijd voor actie!

Ontvang onze brochure met CLP/GHSoplossingen! www.bradyeurope.com/safetyexpert T: 070 323 62 98 E: emea_request@bradycorp.com

• PREHEAT AND STRESS RELIEF

SPECIALIST IN HEAT TREATMENT

• INDUCTION AND RESISTANCE • CERTIFIED OFFSHORE TECHNICIANS • RENTAL AND SALES OF EQUIPMENT • STATIONARY AND MOBILE FURNACES • DRY OUT AND CURING

WWW.DELTA-HEAT-SERVICES.COM

PET04 Advertenties.indd 22

INFO@DELTA-HEAT-SERVICES.COM

+31 (0) 187 - 49 69 40

09-04-15 13:31

ENLIGHTENMENTZ

Enlightenment: Aromaten uit organisch afval TNO pitcht project Biorizon tijdens Deltavisie 2015 Enlightenmentz zijn lichtende voorbeelden voor een duurzame toekomst.

Samen kunnen ze de groene industriële revolutie veroorzaken. Tijdens Deltavisie 2015, 4 juni in Rotterdam, zullen diverse ondernemers en instellingen hun ideeën in een kort en vlammend betoog pitchen. Hierna worden de winnaars bekend gemaakt. Nu alvast een voorproefje van TNO met het project Biorizon.

Wat is het?

Het open-innovatie programma Biorizon ontwikkelt processen om biomassa om te zetten in aromaten. Daarbij zijn twee richtingen gekozen: aromaten uit lignine en aromaten uit suikers. ‘Wij onderzoeken bij TNO dat laatste, onder andere binnen het deelproject Waste2Aromatics’, vertelt Jan Harm Urbanus, scientific manager van Biorizon. ‘Gemeentelijke afvalstromen bevatten veel suikers.

Wij hebben een proces ontwikkeld om die suikers om te zetten in furanen, en daarvan kunnen vervolgens aromaten worden gemaakt.’

In dit project zijn eerst de kenmerken van negen verschillende afvalstromen onderzocht en werd gekeken of die geschikt zijn voor omzetting in furanen.

Inmiddels experimenteert TNO met drie veelbelovende afvalstromen, de eerste resultaten worden deze zomer verwacht.

Wie zit er achter?

Biorizon is een initiatief van TNO, VITO en Green Chemistry Campus, maar inmiddels zijn ook de krachten gebundeld met Wageningen UR Food & Biobased Research. Bij het deelproject Waste2Aromatics heeft de afvalbranche zich aangesloten: Attero, AEB Amsterdam, Orgaworld en de Vereniging Afvalbedrijven (VA). En voor de omzetting van furanen naar aromaten werkt Biorizon samen met Avantium.

Wat doet het?

Het proces zet, onder invloed van temperatuur en onder zure omstandigheden, huishoudelijk organisch afval om in furanen. Urbanus: ‘Dat is op zich een bekend proces, maar hoe je dat gecontroleerd doet, is het geheim van de smid.’

TNO richt zich op een continu proces.

‘Potentieel kunnen we de technologie zo ontwikkelen dat we alle gemeentelijke afvalstromen in het proces kunnen mikken en steeds blijven monitoren welke temperatuur en zuurgraad nodig is, maar dat is nog toekomst. Nu onderzoeken we de optimale condities voor drie verschillende afvalstromen nog apart.’

Waarom is het een lichtend voorbeeld?

Met het project willen de onderzoekers de CO2-footprint van bestaande producten verkleinen, maar het mag niet méér kosten. Kortom, de business case van biobased producten moet kloppen. Dat lukt nog wel voor speciale producten, maar voor bijvoorbeeld bulkchemicaliën is dat lastiger. ‘Je redt het niet met gewone suikers als je aromaten wilt maken.

Dat is veel te duur’, stelt Urbanus.

De chemische industrie heeft dus goedkope stromen nodig: stro, hout of afval.

‘Organisch restafval wordt nu gebruikt voor het maken van energie, biogas of compost, maar deze branche wil er meer uit halen. Die twee behoeftes brengt Biorizon bij elkaar in een sluitende business case. We geven het afval een grotere toegevoegde waarde en verlagen tegelijkertijd de footprint van de chemische industrie.’ ■

PETROCHEM 4 - 2015 23

V Enlightenmentz.indd 23

09-04-15 13:26

BIOBASED ECONOMIE

Schimmels voor duurzame industrie Schimmels zijn de sleutel tot een biobased economie. Ronald de Vries, bijzonder hoogleraar Fungal Molecular Physiology aan de Universiteit van Utrecht, onderzoekt hoe schimmels ingezet kunnen worden voor het omzetten van plantenbiomassa in grondstoffen en brandstoffen.

Wat kan de industrie met schimmels en wat zijn de stappen die nog moeten worden gezet om die biobased economie waar te kunnen maken?

Dagmar Aarts

Wie via een biologische route plantenbiomassa wil omzetten, komt volgens Ronald de Vries al snel bij schimmels uit. In de natuur leeft het merendeel van schimmels op plantenmateriaal, dus hebben ze een heel scala aan enzymen om biomassa om te zetten. De enzymen zijn een natuurlijke katalysator die zorgen dat een bepaalde stof makkelijk wordt omgezet in een andere stof. Die enzymen kunnen worden gebruikt voor industriële processen. De kunst is om voor elk proces het juiste enzym te vinden.

Schimmels worden nu al voor veel processen ingezet. De Vries: ‘Elk gezin gebruikt per dag wel 25 producten waar iets van een schimmel in zit. Denk aan wasmiddelen, broodverbeteraars en kaas. En citroenzuur in frisdranken en voedingsmiddelen wordt door ze geproduceerd.’

Zo kan de hoogleraar nog wel even doorgaan, want ook in de papierindustrie, farmacologie en diervoederindustrie worden producten vaak voorbehandeld met schimmelenzymen om de energieoverdracht te verhogen. Er is dus eigenlijk al een hele brede industrie. Maar op dit moment worden er minder dan vijftig schimmels gebruikt terwijl er naar schatting anderhalf tot vijftien miljoen soorten bestaan.

RONALD DE VRIES Professor Ronald de Vries (1967) is op 1 mei 2014 benoemd tot bijzonder hoogleraar ‘Fungal Molecular Physiology’ aan de Universiteit Utrecht. Op 27 februari van dit jaar sprak hij zijn oratie uit. De Vries studeerde en promoveerde aan Wageningen Universiteit. Ook in de jaren dat hij voor zijn werk met andere onderwerpen dan biomassa omzetting door schimmels bezig was, bleef hij in de avonden en weekenden ‘doorhobbyen’ in dat veld. Daardoor heeft hij er altijd over kunnen publiceren. Sinds 2009 is De Vries groepsleider Fungal Physiology bij het CBSKNAW Fungal Biodiversity Centre in Utrecht. Hier heeft hij een groep van 24 postdocs, promovendi en analisten opgebouwd.

Toepassingen Schimmels zouden in de industrie onder andere gebruikt kunnen worden voor het maken van monomere aromatische verbindingen die als bouwstenen kunnen dienen voor de chemische industrie.

De Vries: ‘In plaats van dat je die uit olie en dergelijke haalt, win je die dan uit plantmateriaal. Daardoor zijn ze duurzaam, hebben ze een lagere koolstof footprint en zijn ze specifieker van aard.

Dat laatste is het grootste verschil tussen een chemische omzetting en een enzymatische omzetting. Met enzymen krijg je een uniformer product dat ook nog chirale eigenschappen heeft. Een chemische omzetting is vaak minder specifiek waardoor er ongewenste zijproducten ontstaan.’

Volgens De Vries kunnen schimmels ook een uitkomst bieden voor de biobrandstofproductie. ‘Daar worden tegenwoordig heel vaak restproducten voor gebruikt, zoals tarwe stro en houtsnippers’, zegt hij. ‘Die producten bevatten relatief veel lignine en die stof heeft een aantal nadelen. Het is heel lastig af te breken en gaat een verbinding aan met de polysacharide die je eigenlijk voor de biobrandstof wil gebruiken. Doordat de polysachariden vastzitten aan het lignine zijn ze moeilijk afbreekbaar.’

Witrotschimmels, een paddenstoelvormende schimmel, zijn als enige in staat om zowel polysachariden als lignine af te breken en enzymen van deze schimmels zouden dus voor de biobrandstofproductie kunnen worden gebruikt.

Maar De Vries denkt verder dan dat.

Op dit moment wordt vooral gekeken naar lignine-afbraak als het verwijderen van een storende invloed. De hoogleraar wil daar creatiever mee omgaan. ‘Het is een aromatisch polymeer en aromaten worden in de industrie heel veel gebruikt

PETROCHEM 4 - 2015 24

R Oratie.indd 24

09-04-15 13:28

FOTO’S: UNIVERSITEIT UTRECHT

‘ Je moet opmerkzaam worden voor de kansen die er voor jouw ontdekking in de industrie zijn.’ voor het maken van verf en andere chemicaliën. Het zou heel mooi zijn als wij dat lignine niet alleen maar als een lastige afvalstof zouden kunnen verwijderen, maar er ook iets mee zouden kunnen doen.’

Tientallen jaren Volgens de hoogleraar kan het nog tientallen jaren duren voordat schimmels en enzymen op de bovenstaande manieren efficiënt kunnen worden gebruikt.

‘Er wordt te makkelijk over gepraat.

Mensen denken dat we het in vijf jaar wel voor elkaar krijgen, omdat we nu ook al gebruik van ze maken. Maar de oude toepassingen liggen in de voedsel-, papier- en textielsector. Die kenmerken zich doordat er in geen geval volledige afbraak nodig is. Terwijl wij volledige afbraak nodig hebben als we producten als monomere bouwstenen willen gebruiken. Het is te kort door de bocht om te

denken dat het met kleine aanpassingen ook voor andere processen inzetbaar is. Echte doorbraken kosten tientallen jaren.’

Nadelen Sommige schimmels hebben namelijk nog wat nadelen waar eerst een oplossing voor gevonden moet worden, voordat ze kunnen worden gebruikt in de industrie.

Veel schimmels groeien bijvoorbeeld niet makkelijk in een industriële omgeving.

Daarom wordt geprobeerd om hun enzymen in andere schimmels te produceren die hier wel op aangepast zijn. ‘Dat is een behoorlijke uitdaging en met onderzoek daarnaar staan we nog in de kinderschoenen’, zegt De Vries.

In de natuur wordt biomassa volledig afgebroken, maar dat gebeurt zelden door één schimmel. Verschillende organismen zijn bij de afbraak betrokken.

De Vries: ‘De meeste van onze enzym-

mengsels voor de industrie komen van één schimmel. Dat betekent dat je een groot deel van de diversiteit mist die in de natuur bij afbraak komt kijken. Daarnaast kan een schimmel in de natuur zijn set enzymen veranderen als een deel van de biomassa is afgebroken. Een commercieel enzym heeft die eigenschap niet. Door beter te kijken wat er in de natuur eigenlijk precies gebeurt, is er op dat gebied winst te halen. We moeten ons afvragen welke enzymen welke rollen spelen, welke schimmels waarvoor belangrijk zijn en wat de volgorde van afbraak in een natuurlijk proces is. Als dat in kaart is gebracht, kan je veel gerichter nieuwe strategieën bedenken voor het omzetten van biomassa.’

Een probleem bij het gebruik van biomassa is dat de delen van de plant die het makkelijkst kunnen worden omgezet in grondstoffen en brandstoffen, worden gebruikt als voedsel. Het omzetten van de restproducten zoals stro of aardappelschillen is een behoorlijke uitdaging en daar zijn nog een aantal stappen te maken voordat het economisch rendabel wordt. De Utrechtse professor is er PETROCHEM 4 - 2015 25

R Oratie.indd 25

09-04-15 13:28

Fluorkunststof lekbakken/opvangbakken voor chemicaliën of kleverige substanties De lek-opvangbak uit PTFE is uitermate geschikt voor de opvang van chemicaliën en uitstekend te gebruiken bij de opvang en release van kleverige substanties. Dit ter vervanging van metaalachtige of minder resistente kunststof lek-opvangbakken.

Door de excellente anti-hecht eigenschap van PTFE, vormen kleverige substanties in uw productie geen probleem meer. Alsmede zorgen anti-hecht eigenschappen voor een eenvoudige reiniging en hergebruik van de lek-opvangbak. Afhankelijk van de hoeveelheid en het soortelijk gewicht van het product, kunnen de bakken als liner of als standalone geleverd worden.

Gebruik antistatische PTFE bij eventuele vonkvorming In petrochemische toepassingen kan er tijdens het transporteren van vloeistoffen vonkontlading plaatsvinden. Onze antistatische PTFE bakken zorgen voor een uitstekende afvoer van de statische elektriciteit (zowel voor niet geleidende als geleidende vloeistoffen).

Bij gebruik van de volgende vloeistoffen is er een grote kans op vonkvorming: Ethylbenzeen, smeerolie, afgewerkte olie, Styreen monomeer, benzines, kerosine, Nafta, Benzeen, Heptaan, Hexaan, Tolueen, Xyleen.

Kenmerken van de PTFE lekbak/opvangbak • Vloeistofdicht • Geproduceerd uit 100% PTFE materiaal, ook leverbaar in antistatische uitvoering • Maximale gebruikstemperatuur +316°C • Eenvoudig schoon te maken • Alle PTFE componenten voldoen aan de FDA 21 CFR 177.1550 • Voldoet aan de UL94V0 (niet brandbaar) • Leverbaar met handvatten • Goede lossing(s) eigenschappen De lekbakken en opvangbakken worden op klantspecificatie geproduceerd en zijn op aanvraag in diverse kleuren en uitvoeringen leverbaar. Neem contact op met Polyfluor Plastics (Tel. 076-7920000 of info@polyfluor.nl) voor meer informatie en advies omtrent uw specifieke toepassing.

WAGENBORG NEDLIFT

SIGN OF SOLUTIONS HEAVY TRANSPORT. LIFTING AND HOISTING. CREATING CONNECTIONS. STATE OF THE ART EQUIPMENT. OUR COMMITTED PEOPLE AND SPECIAL CARE FOR YOUR VALUED CARGO. THAT IS WHAT IT’S ALL ABOUT IN OUR BUSINESS. CONTACT US AT: WAGENBORG \ MERSEYWEG 50b \KG 3197 KG \ ROTTERDAM \ THE NETHERLANDS CONTACT: WAGENBORG NEDLIFTNEDLIFT \ MERSEYWEG 50B \ 3197 \ ROTTERDAM BOTLEKBOTLEK \ THE NETHERLANDS TEL: +31(0)10 300 69 00 \ NEDLIFT@WAGENBORG.COM \ WWW.WAGENBORG.COM TEL: +31 10 300 69 00 \ NEDLIFT@WAGENBORG.COM \ WWW.WAGENBORG.COM PET04 Advertenties.indd 26

09-04-15 13:31

van overtuigd dat het wel kan. Maar dan moet er volgens hem een ‘serieuze investering’ in fundamenteel onderzoek worden gedaan.

Fundamenteel onderzoek Geld krijgen voor fundamenteel onderzoek is niet altijd makkelijk, want bij de financiering van academische instellingen wordt in toenemende mate gekeken naar de relevantie en toepasbaarheid van onderzoeken. ‘Je wordt steeds verder naar de toepassing geduwd en verder weg van de hele fundamentele vraagstelling. Ik snap dat men wil zien wat er met het geld gebeurt, maar ik vind dat pioniersonderzoek niet weg moet vallen. We moeten ons niet alleen laten leiden door toepassingen, want dan lopen we het risico dat we iets wat we ons nu nog niet voor kunnen stellen ooit gaan vinden.’

Vanuit de industrie is er veel belangstelling voor het onderzoek aan de Universiteit Utrecht en de partijen werken ook samen. De Vries kreeg ongeveer twee jaar geleden een Vici-beurs waar vijf bedrijven aan deelnemen. Zij testen het onderzoek van de wetenschappers in hun industrie. De één test bijvoorbeeld de sacharificatie (suikervorming) van schimmelenzymen, een ander kijkt naar genexpressietoepassingen. ‘Het is goed om vanuit een ander perspectief naar je eigen resultaten te kijken. Je moet ook opmerkzaam worden voor de kansen die er voor jouw ontdekking in de industrie zijn en dat kan alleen door veel met mensen uit die sector te praten.’

‘De kunst is om voor elk proces het juiste enzym te vinden.’

Veranderen Het hangt volgens De Vries van de industrie af of ze erg moeten veranderen als een bedrijf gebruik wil gaan maken van schimmels. ‘Je hebt nu al de grote enzymproducenten zoals DSM en Dupont. Zij zullen voornamelijk met dezelfde productiestammen blijven werken. Alleen zullen zij enzymmengsel maken voor een toenemend aantal toepassingen, waardoor mogelijk hun catalogus aan enzympreparaten breder wordt. De uitdaging ligt meer bij bedrijven als AkzoNobel, de chemische tak van DSM, Total en BP die hun van oorsprong chemische processen, die toch vaak op fossiele grondstoffen zijn gebaseerd, mogelijk om gaan zetten naar op vegetatie gebaseerde biologische processen.’

Dat hoeven ze niet per se binnen hun eigen bedrijf op te lossen. Zo kocht Total het bedrijf Ameris Bancorp op in de VS. Ameris Bancorp is een echt biobedrijf,

waarmee Total expertise binnenhaalt.

Vervolgens kunnen ze kijken hoe ze die expertise in hun processen kunnen integreren.

Footprint Met de huidige stand van de techniek is de schimmel nog geen rendabele oplossing om rest-biomassa zoals stro om te zetten in grondstoffen en brandstoffen.

Maar De Vries verwacht dat, als in kaart is gebracht hoe schimmels in de natuur biomassa opruimen, de kosten van een biologisch proces concurrerend zullen zijn met een chemisch proces. ‘Als bedrijven dan moeten kiezen denk ik dat de keus heel makkelijk is. Het milieuoogpunt weegt daarbij heel zwaar. Bedrijven willen graag laten zien dat hun koolstof footprint omlaag gaat. Schimmels die plantenbiomassa omzetten zijn minder vervuilend. Daarnaast raakt onze fossiele brandstof ooit een keer op. Plantenbiomassa zal altijd blijven bestaan.’ ■ PETROCHEM 4 - 2015 27

R Oratie.indd 27

09-04-15 13:28

INNOVATIE Stel vragen aan de wetenschap Iedereen in Nederland kan tot 1 mei een vraag aan de wetenschap stellen op wetenschapsagenda.nl. Op basis van deze vragen wordt de Nationale Wetenschapsagenda ontwikkeld.

Daarin worden onderzoeksthema’s opgenomen waardoor de Nederlandse wetenschap zich de komende jaren kan laten inspireren.

De agenda zal bestaan uit een clustering van vragen rond een aantal thema’s of domeinen. Het gaat om vragen die gericht zijn op kansrijke uitdagingen. Nieuwe mogelijkheden die bijdragen aan oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken en benutting van economische kansen.

Het opstellen van de agenda is een open proces: iedereen kan dus vragen indienen.

Jury’s, ingesteld door de KNAW, zullen de binnengekomen vragen selecteren. Ze bekijken of de ingediende vragen voldoende uitdagend en kansrijk zijn voor de Nederlandse wetenschap, en of ze niet al eerder zijn beantwoord. In november is de presentatie van de Nationale Wetenschapsagenda.

Polymerenplatform verbindt universiteit en industrie Geleen heeft er een nieuw platform op het gebied van polymeren bij: het Brightlands Materials Center. Achttien partijen hebben hun samenwerking toegezegd, waaronder de Provincie Limburg, TNO, DSM, SABIC, TU/e, WUR, Maastricht University (UM) en de Brightlands Chemelot Campus. De partners investeren samen 45 miljoen euro in het polymeren center. Het moet hét technologische platform voor de verbinding van universiteiten met de industrie worden.

Polymeren zijn onder meer belangrijk voor energiereductie, onder andere het lichter maken van voertuigen en woningisolatie, en het veilig en duurzaam verpakken van levensmiddelen.

Daarnaast zijn er toepassingen met functionele polymeren in bijvoorbeeld LED-verlichting in televisies en zonnecellen. Ook nieuwe productietechnieken zoals 3D-printen krijgen speciale aandacht binnen het Center.

TANKKEURING ZONDER MAN-ENTRY Brandstoftanks moeten regelmatig worden gekeurd en het is beter als de inspecteur de tank daarbij niet hoeft te betreden. Tanktechniek bood al een poosje tankkeuringen aan waarbij dit niet nodig is, maar dat kon alleen bij ondergrondse opslagtanks die honderd procent permatex zijn gecoat. Het bedrijf ontwikkelde daarom samen met ID-TEC ook een oplossing voor tanks die niet honderd procent inwendig zijn gecoat. Ook deze kunnen nu zonder man-entry worden geïnspecteerd met een robot.

De tankviewer is een inspectierobot die wanddikte en putcorrosie kan meten in tanks en leidingen. De robot meet automatisch afschot en beschikt over een camera waarbij alle beelden direct worden opgeslagen. De opbouw bestaat uit een aandrijving met twee motoren, waardoor traploos voor- en achteruit rijden mogelijk is.

De behuizing van de robot wordt via een gecontroleerde massaverbinding door de kabel aan de buitenkant van de tank gemonteerd, waardoor de kans op overspringen van statische lading minimaal is.

NIEUWE METHODE HAALT CYANIDE UIT INDUSTRIEEL AFVALWATER Onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam hebben een nieuwe methode ontdekt om cyanide uit afvalwater van staalfabrieken te verwijderen. Het verwijderen van cyanide uit afvalwater is kostbaar maar noodzakelijk. De scheikundigen ontdekten een manier om dit sneller, goedkoper en efficiënter te doen. De groep testte de nieuwe katalysator eerst in het laboratorium met een gesimuleerde mix van afvalwater. Toen dit succesvol bleek te zijn, hebben de onderzoekers de experimenten en metingen herhaald met het afvalwater van een staalfabriek. Ook hier werd weer een reductie van negentig procent gevonden. Ze gebruikten daarbij een heterogene katalysator. Dit is een vaste stof die niet oplost en niet wordt verbruikt tijdens het proces. Een klein beetje katalysator kan een grote hoeveelheid afvalwater dus zuiveren. De UvA heeft een octrooiaanvraag ingediend die aan de staalindustrie ter beschikking zal worden gesteld.

ONDERZOEK HELPT KLEINE ONDERNEMERS GROEIEN

De chemische industrie staat voor belangrijke uitdagingen: ze moet verduurzamen en tegelijkertijd haar concurrentiepositie behouden. Deze uitdagingen vragen om een transformatie, een diepe en vergaande verandering van bestaande praktijken. In deze transformatie zullen kleine, kennisintensieve bedrijfjes een belangrijke rol spelen. Grote bedrijven hebben zich steeds meer teruggetrokken uit het risicovolle, langetermijnonderzoek. Kleine bedrijven durven over het algemeen meer risico te nemen, maar moeten aantonen dat hun idee technologisch en commercieel levensvatbaar is: ze moeten gaan groeien. Het zijn namelijk de groeiende bedrijven die nieuwe technologie naar de markt brengen en de chemie kunnen helpen bij deze transformatie.

PETROCHEM 4 - 2015 28

J Innovatie.indd 28

09-04-15 13:44

FOTO: BPT

Er zijn echter te veel kleine, kennisintensieve bedrijven die niet de overgang van start ITANKS-LEDEN naar groei maken. Daarom gaan Arjan van Rooij en prof. Floris Rutjes van de Radboud Petrochem Platform Universiteit nu onderzoeken hoe deze overgang het beste kan worden gemaakt. Naast de economische aspecten (het commerciële potentieel) komen de ethische aspecten van het ondernemerschap daarbij aan de orde. De resultaten van het onderzoek worden INNOVATIE vertaald in richtlijnen voor ondernemers in de chemische industrie. Daarmee kunnen ze hun kleine, kennisintensieve bedrijven laten groeien en kunnen deze bedrijven de cheFLOWID BOUWT PILOT VOOR SPINNING DISC-TECHNOLOGIE mie transformeren.

Flowid gaat haar gepatenteerde spinning disc-technologie opschalen naar een indusITANKS-LEDEN triële omgeving, op commerciële schaal. De spinning disc is een nieuw type chemische Petrochem Platform In de Top Sector Chemie wordt op dit moment gewerkt aan een netwerk van Innovation INNOVATIE reactor, die niet alleen veel kleiner is dan conventionele reactors, maar ook veiliger, Labs (iLABs) en Centres for Open Chemical Innovation (COCIs) om het proces van idee efficiënter en milieuvriendelijker.

De kleinschalige fabriek wordt gebouwd op de BrightINNOVATIE lands Campus in en Sittard-Geleen en moet eind 2015 klaar zijn. in het laboratorium tot product op de markt te faciliteren.

InChemelot nauw contact in interacFLOWID BOUWT PILOT VOOR SPINNING DISC-TECHNOLOGIE In een spinning disc-reactor worden verschillende vloeistoffen van bovenaf op horizontie met ondernemers onderzoekers de bedrijfjes dienaar inschijven deindusiLABs en COCIs Flowid gaatanalyseren haar gepatenteerde spinning disc-technologie opschalen een taal geplaatste gedoseerd.ITANKS-LEDEN De schijven, ongeveer zo groot als een cd, draaien FLOWID BOUWT PILOT VOOR SPINNING DISC-TECHNOLOGIE triëlegeweest. omgeving, op commerciële schaal.

De die spinning disc een nieuw typevoortvloeien, chemische Petrochem Platform snel rond in een nauw aanactief zijn en zijn Met de richtlijnen uit datisonderzoek hopen Flowid gaat haar gepatenteerde spinning disc-technologie opschalen naar een indusITANKS-LEDEN reactor, die niet alleen veel kleiner is dan conventionele reactors, maar ook veiliger, sluitende behuizing. Door de de onderzoekers dat de ondernemers kunnen uitvinden wat werkt in hun onderneming triële omgeving, op commerciële schaal.

Degebouwd spinning op discdeisBrighteen nieuw type chemische Petrochem Platform efficiënter en milieuvriendelijker.

De kleinschalige fabriek wordt centrifugale krachten mengen reactor, die alleente veel kleiner dan conventionele reactors, maar ook veiliger, Chemelot Campus in Sittard-Geleen en moet eindis2015 zijn. en wat niet. Enlands misschien ook om hetniet punt bepalen omklaar te stoppen. de stoffen terwijl ze langs de

FOTO: BPT

FOTO: BPT

ELASTISCHE

efficiënter en milieuvriendelijker.

De kleinschalige fabriek gebouwd op de BrightIn een spinning disc-reactor worden verschillende vloeistoffen van bovenaf opwordt horizondraaiende schijven worden lands ChemelotDe Campus in Sittard-Geleen en moet eind klaar zijn. taal geplaatste schijven gedoseerd. schijven, ongeveer zo groot als een cd,2015 draaien gepompt. De stoffen gaan POLYMEER UITIn SPUITPISTOOL een spinning disc-reactor worden snel verschillende vloeistoffen rond in een nauw aan-van bovenaf op horizononder goed controleerbare taal geplaatste schijven gedoseerd. De schijven, ongeveer zo groot draaien sluitende behuizing.

Door de als een cd,tankomstandigheden een chemiEen zwaar gecorrodeerde rond in een nauw aancentrifugale krachtensnel mengen sche reactie aan en het ontstabodem wordt normaal gesprosluitende Door de de stoffen terwijl ze langs de behuizing. ne product wordt afgevangen. centrifugale krachten mengen draaiende schijven Flowid schaalt deworden technologie op vannieuwe. het laboratorium naar een industriële omgeving. ken vervangen door een de stoffen ze langs de gepompt.

Dehet stoffen gaan Dit maakt mogelijk om deterwijl capaciteit te verhogen van 8 kubieke meter naar 80 kubieHet vervangen van een bodem schijven worden ruim voldoende is. onder goed per controleerbare ke meter dag, draaiende wat voor veel toepassingen gepompt.

De stoffen gaan samen met de TU/e, waar de technologie omstandigheden een chemiis het echter een kostbaar en tijdroBij realiseren van de fabriek werkt Flowid onder goed controleerbare sche reactie aan en het ontstawerd ontwikkeld, en met Brightlands Chemelot Campus, waar de nodige voorzieningen vend proces. Tijd die afgaat van omstandigheden een cheminevoor product wordt afgevangen. dergelijke fabrieken aanwezig zijn.

Met het project is 1,7 miljoen euro gemoeid, de beschikbaarheid scheeuro reactie aan enuit hethet ontstaFlowid schaalt de technologie op van het laboratorium naarwaarvan een operationele industriële omgeving. ruim 700.000 subsidie Operationeel Programma Zuid-Nederland Dit maakt het mogelijk om de capaciteit te verhogen van 8 kubieke meter naarne 80product kubie- wordt afgevangen.

(OP-Zuid). van de opslagtank.

Van der Ende Flowid schaalt de technologie van het laboratorium naar een industriële omgeving. ke meter per dag, wat voor veel toepassingen ruimop voldoende is. heeft daarom een techniek, mogelijk om de capaciteit te verhogen van 8 kubieke meter naar 80 kubieBij het realiseren vanDit demaakt fabriekhet werkt Flowid samen met deNIEUWSTE TU/e, waar de technologie 3D-BRIL HEEFT LEGIO TOEPASSINGEN meter per dag,Chemelot wat voor Campus, veel toepassingen ruim is.niet alleen werd ontwikkeld, en ke met Brightlands waar de nodige voorzieningen Windows 10 voldoende draait opde je telefoon, tablet en pc, maar ook op je neus via chopped fibrestraks coating, die Bij het realiseren van dehet fabriek werkt Flowid samen de TU/e, waar de technologie voor dergelijke fabrieken aanwezig zijn.

Met project is 1,7 miljoen euro gemoeid, HoloLens, eenmet nieuwe computerbril van Microsoft. Amper een week nadat Google aanveiligecomputerbril gebruiksduur van detetank werd ontwikkeld, enhet met BrightlandsProgramma Chemelot waar Glass de nodige voorzieningen waarvan ruim 700.000 euro subsidie uit Operationeel Zuid-Nederland kondigdeCampus, niet meer verkopen, introduceerde Microsoft zijn eigen voor dergelijke fabrieken aanwezig zijn.variant: Met hetHoloLens. project 1,7 is miljoen euro gemoeid, (OP-Zuid).

Het een kruising tussen in korte tijd isvoor zeker tien jaarGoogle Glass en Oculus Rift, de virtual reawaarvan ruim 700.000 euro subsidie uitlity-bril het Operationeel Programma Zuid-Nederland van Facebook. kan verlengen.

NIEUWSTE 3D-BRIL (OP-Zuid).

HEEFT LEGIO TOEPASSINGEN Door de HoloLens zie je de wereld om je heen, en daar overheen wordt een 3D-beeld

Windows 10van draait straks niet alleen op je telefoon,Dit tablet pc, maar ook dat op je neus viahoudt met jepolyEen andere innovatie het bedrijf is Polyurea. isen een duurzame en elastische geprojecteerd rekening positie. Augmented reality is de vakterm: een NIEUWSTE 3D-BRIL HEEFT LEGIO TOEPASSINGEN HoloLens, een nieuwe computerbril van Microsoft.

Amper een week nadatwaaraan Google virtuele aanwerkelijkheid objecten zijn toegevoegd. meer die wordt gevormd door een snelle reactie van twee chemicaliën: isocyanaat en Windows 10 draait niet alleen opZo’n je telefoon, tablet en maarZo ookbiedt op jehet neus via bedrijf ODG al enige tijd een compukondigde computerbril Glass niet meer straks te verkopen, introduceerde Microsoft eigen doorkijkbril iszijn nietpc, nieuw. jonge amine. Polyurea word verspoten duty hotGlass airless pompen.

In pomphuis HoloLens, eenhigh nieuwe computerbril van Microsoft.

Amper eenhet week nadat Googlevan aanvariant: HoloLens.

Het is eenmet kruising tussen Google en Oculus de virtual reaterbril metRift, doorkijklenzen aan.

Het knappe Microsofts HoloLens is dat het apparaat kondigde computerbril Glass niet meerhet te verkopen, introduceerde Microsoft zijn herkent eigen HoloLens bewegingen zodat je met lity-bril van Facebook. beeld aanpast op je positie.

Daarnaast worden de twee afzonderlijke componenten verwarmd tot zeventig graden Celsius, HoloLens. is een tussen Google Glass en Oculusvirtuele Rift, de knoppen virtual reaDoor de HoloLens zievariant: je de wereld om jeHet heen, en kruising daar overheen wordt een 3D-beeld gebaren taken kan uitvoeren: indrukken, virtuele objecten manipuleren waarna de beide componenten binnen het spuitpistool inreality eenisfractie vermengd. lity-bril van Facebook. geprojecteerd dat rekening houdt met je positie.

Augmented de vakterm: een 3D-wereld. en rondlopen in eenworden virtuele Door de HoloLens zie jemet de wereld je heen, envan daar overheen wordt per een 3D-beeld werkelijkheid waaraan virtuele zijn toegevoegd.

Na menging van de componenten –objecten dit gaat eenom snelheid twaalf liter minuut geprojecteerd dat rekening met je positie. reality is de vakterm: een Zo’n doorkijkbril is niet nieuw. Zo biedt het jongehoudt bedrijf ODG al enigeAugmented tijd een compu– ontstaat eenterbril thermische reactie van het product en loopt de istemperatuur op tot 74 grawerkelijkheid virtuele objecten zijn toegevoegd. met doorkijklenzen aan. Hetwaaraan knappe van Microsofts HoloLens dat het apparaat doorkijkbril is niet nieuw.

Zo biedt het jonge bedrijf ODG al enige tijd een compuhet beeld is aanpast opZo’n je positie.

Daarnaast herkent HoloLens bewegingen zodat jebelastbaar. met den Celsius. Daarna de Polyurea binnen vijf seconden uitgehard en

Sloot Tankbouw

Sloot Tankbouw

Sloot Tankbouw

Sloot Tankbouw

terbril met doorkijklenzen Het knappe vanobjecten Microsofts HoloLens is dat het apparaat gebaren taken kan uitvoeren: virtuele knoppen aan. indrukken, virtuele manipuleren beeld aanpast op je positie. Daarnaast herkent HoloLens bewegingen zodat je met en rondlopen in een het virtuele 3D-wereld.

BINDMIDDELEN VOOR VERVEN WATERBASIS gebaren taken kan OP uitvoeren: virtuele knoppen indrukken, virtuele objecten manipuleren en rondlopen in een virtuele 3D-wereld.

BETERE De chemie van bindmiddeldeeltjes is sterk bepalend voor de kwaliteit van een verf. In de praktijk is deze chemie heel complex. Daarom onderzoekt een consortium van TU Eindhoven, Universiteit Utrecht, SyMo-Chem en DSM Coating Resins nauwgezet hoe de eigenschappen van vereenvoudigde, perfect gedefinieerde bindmiddeldeeltjes nu DEZE RUBRIEK WORDT MEDE precies de kwaliteit van de uiteindelijke coating beïnvloeden. Deze kennis zal worden MOGELIJK GEMAAKT DOOR toegepast voor de ontwikkeling van hoogwaardige verven op waterbasis. Doel is om het gebruik en de daaraan gerelateerde uitstoot van alle milieuonvriendelijke stoffen zoals oplosmiddelen en neutralisatiemiddelen in verven te voorkomen.

Het consortium krijgt voor het onderzoek steun van het Fonds Nieuwe Chemische InnoDEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR PETROCHEM 1 – 2015 47 vaties. Een ander onderzoek dat dit fonds ondersteunt is het stroomlijnen van elektroDEZE RUBRIEK WORDT MEDE chemie. Elektrochemische processen krijgen hernieuwde aandacht omdat de duurzame MOGELIJK GEMAAKT DOOR opwekking van elektriciteit toeneemt wat tot (periodieke) daling van de stroomprijs leidt.

Opslag en gebruik van duurzaam opgewekte elektriciteit J_Innovaties.inddis47niet alleen essentieel voor 04-02-15 PETROCHEM 1 – 2015 47 de balans in het elektriciteitsnetwerk, maar biedt ook nieuwe kansen voor economisch rendabele elektrochemische processen. Een consortium van de Universteit Twente, PETROCHEM 1 – 2015 47 DEZE RUBRIEK WORDT MEDE Universiteit Leiden, Akzo Nobel Industrial Chemicals, Shell Global Solutions, MAGNETO MOGELIJK GEMAAKT DOOR special J_Innovaties.indd anodes en47 Elson Technologies gaat de efficiëntie, selectiviteit en duurzaamheid 04-02-15 08:59 van elektrochemische processen verbeteren. Zij richten zich daarbij op reacties waarbij J_Innovaties.indd 47 04-02-15 08:59 gassen zoals waterstof, zuurstof en chloor worden gevormd.

PETROCHEM 4 - 2015 29

J Innovatie.indd 29

09-04-15 13:44

08:59

Het Petrochem Platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan een transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie. Het platform belicht op een journalistieke en onafhankelijke manier innovaties, behandelt actuele onderwerpen en inspireert. Het Petrochem Platform bereikt zijn doelgroep via het blad Petrochem (elf edities per jaar), de website www.petrochem.nl (dagelijkse updates), rondetafelbijeenkomsten (vier per jaar), het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Raamcontract Gasunie voor Tebodin Tebodin heeft een raamcontract ter waarde van veertig miljoen euro afgesloten met Gasunie. Het ingenieursbureau zal het gasbedrijf ondersteuning bieden bij de vernieuwing van het regionale transportnet voor gas. In heel het land moeten duizend gasontvangststations, 2800 afsluitsystemen en tachtig meetstations worden vernieuwd.

GDF SUEZ investeert in nieuwe LNG-stations DCB Energy en GDF SUEZ realiseren samen tien LNG tankstations. Het gaat om LNGtankstations op bestaande of op nieuwe tankstation locaties. Het eerste station wordt in het najaar van 2015 geopend in Delft. Eind dit jaar zullen nog twee locaties geopend worden in Roosendaal en Venlo. Met de nieuwe LNG tankstations nemen DCB Energy en GDF SUEZ een leidende positie in de LNG markt voor de transportsector in Nederland.

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Het Petrochem Platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan een transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie. Het platform belicht op een journalistieke en onafhankelijke manier innovaties, behandelt actuele onderwerpen en inspireert. Het Petrochem Platform bereikt zijn doelgroep via het blad Petrochem, de website www.petrochem.nl, rondetafelbijeenkomsten en het jaarcongres Deltavisie.

DE VOLGENDE BEDRIJVEN ZIJN PARTNER VAN HET PETROCHEM PLATFORM

KLEUREN: LOGO CITTÀ ROMANA

OVERIGE PARTNERS PETROCHEM PLATFORM:

LEDEN PETROCHEM PLATFORM:

KLEUREN: LOGO CITTÀ ROMANA

Havenbedrijf Rotterdam en LBC Tank Terminals bouwen nieuwe steiger Het Havenbedrijf Rotterdam en onafhankelijk tankopslagbedrijf LBC Tank Terminals hebben een langetermijnovereenkomst gesloten voor het bouwen van een nieuwe steiger voor de LBC terminal in de Botlek in Rotterdam.

PET3 platform.indd 30

PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

04-03-15 13:08

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem Platform, kijk dan op

www.petrochem.nl/platform

of neem contact op met Anouk Bouwmeester: Anouk@industrielinqs.nl - 020 3122 797

PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

‘EXPERT QUOTES’ Het integreren van decentrale en variabele opwekking vraagt om intelligente systemen voor zowel elektriciteit als gas die de landsgrenzen overschrijden.'

Roelf Venhuizen, Profion, bezocht voor zijn expertblog de conferentie Enabling Sustainability with Gas. Wanneer je zwakke schakels kent, breekt de ketting nooit zonder tijdige en geplande actie met het laagst mogelijke risico.'

Cor Kloet, Strategic Board Delta Region, bezocht voor zijn expertblog het iTanks Pitchontbijtje.

Het heeft weinig zin om mooie chemische stoffen die in aardappelen zitten met heel veel energie uit elkaar te halen om er vervolgens met heel veel energie weer bijvoorbeeld kunststoffen van te maken. Dat is niet bepaald duurzaam.'

Eward Hofstede, Avebe, in deze Petrochem.

'In het Midden-Oosten liggen er altijd verschillende kapers met hun scheepjes klaar voor de Arabische havens om de olie in te laden, om het zo maar te zeggen.'

Cyril Widdershoven, TNO, over het principe-akkoord met Iran over nucleaire activiteiten. Het Westen bouwt de economische sancties af als Iran zich aan de afspraken houdt.

Boeren zouden met een lokale unit op hun boerderij melk kunnen pasteuriseren of hoogwaardige producten uit agrarisch afval kunnen maken.'

Wouter Stam, Flowid.

Wij worden genoodzaakt om te kijken naar andere grondstoffen. De kwaliteit van de petroleumcokes die wij inzetten wordt steeds slechter. Dat betekent ook dat ons eindproduct steeds slechter wordt. We doen bijvoorbeeld onderzoek naar biocokes.'

Cas König, ESD-SIC, tijdens een ronde tafel van het Petrochem Platform over nieuwe grondstoffen.

Als opdrachtgevers moeten we ze wel vertrouwen geven op de langere termijn.’

Plant Manager of the Year 2014 Frans Scheeren (OCI Nitrogen) wil zich tijdens Deltavisie met het programma ‘Masters of Industry’ hard maken voor het versterken van kennis en ervaring in de procesindustrie. Hij wil ook dat contractors zich verantwoordelijk gaan voelen voor de installaties die ze onderhouden.

Op plekken als Californië en Japan worden speciale maatregelen wat betreft de funderingen getroffen. De bedrijven in Chemie Park in Delfzijl zijn niet gebouwd om aardbevingen te doorstaan.'

Interview met Ben Ale, TU Delft, op Radio 1, 27 maart 2015.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Ben Ale BenAle Risk Management Advice, eigenaar

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Eward Hofstede AVEBE, managing director operations

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

René Venendaal BTG Bioliquids, algemeen directeur

Johan Alebregtse AkzoNobel Indus­trial Chemicals, site director Rotterdam

Niko van Gent voormalig woordvoerder, Huntsman Holland

Karin Husmann Plant One, managing director

Bart Leenders Neste Oil, managing director

Dik Schipper Dow Benelux, production leader

Roelf Venhuizen Profion, voorzitter

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Cor van de Linde iTanks, managing director

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Cyril Widdershoven TNO, business development manager

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Louwrens Hacquebord Universiteit Groningen, professor

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Michel Meertens DSM, director manufacturing competences

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Jan Bout Bout&Co, partner

René den Heeten Huntsman Polyurethanes, process chemist

Cas König ESD-SIC, plantmanager

Frans Scheeren OCI Nitrogen, plantmanager

Wouter Stam Flowid, managing director

Wilt u adverteren in Duurzaam GeproDuceerD? Neem Media Nederland Neem contact contact op opmet metCross Jetvertising b.v. bart.dewilde@crossadvertising.nl arthur middendorp: arthur@jetvertising.nl Telefoon: (010) 742 05 49

Telefoon: (070) 399 00 00

Partners van Duurzaam Geproduceerd ondersteunen en faciliteren het platform. Elke partner levert continu kwaliteitsnieuws, visie, sprekers, project-, procesPINIONS en productinformatie.

We maken daarbij onderscheid ONTWORPEN IN tussenSCHIEDAM contentpartners (voor ondersteuning via expertise) en partners (ondersteuning en facilitering). Bedrijven kunnen naast partner ook lid worden.

EemsDeltavisie 2015 • Donderdag 18 september Nijlicht Eemshaven

Het kennisplatform Duurzaam Geproduceerd

OFFSHORE NL

PINIONS, HAKEN

veer erKABELSCHIJVEN ResEN GELEVERD in uw a VANUIT n age d HAPS

DE DRAGENDE KRACHT VAN DE OFFSHORE

AFSLUITERS THEMA: Nieuwe Chemie in de Eemsdelta GELEVERD UIT DE Met ONMISBARE SCHAKELS UITpresentaties DE OFFSHORE inspirerende over nieuwe chemische GOUDA routes, EN Partners STAALHARDINXVELDONTMOETEN ELKAAR OP 24 EN 25 MAART maar ook nieuwe vormen van samenwerken. Bovendien de tweede editie CONSTRUCTIE GIESSENDAM 2015 IN GORINCHEM DOOR EEN van de Northern Enlightenmentz-verkiezing.

BEDRIJF UIT ZWIJNDRECHT

Doelgroep EemsDeltavisie congres in de procesindustrie BOORGEREED• Management van de toeleverende industrie SCHAPPEN GELEVERD VANUIT • Consultants en onderzoekers ETTEN-LEUR • Beleidsmakers bij overheden Bedrijfsleden flowid

Contentpartners • Management

®

Op de hoogte blijven? www.eemsdeltavisie.nl

@offnl_eh

Wilt u meer weten over de mogelijkheden voor Kijk dan op www.duurzaamgeproduceerd.nl Registreer u nu viapartners? www.evenementenhal.nl/offshore-go of neem contact op met Anouk Bouwmeester via Anouk@industrielinqs.nl of 020 3122 797

_DGP_A5_partnerpagina.indd 2 A Voorplaat.indd 21_platform_dgp.indd 1 Naamloos-5 1 2

25% korting op uw vacature

03-06-14 13:12 07-04-15 16:58 16:38 03-06-14 15:57 30-03-15

VACATURES Het Petrochem Platform heeft sinds 2014 op vacatures.petrochem.nl een eigen vacaturesite waarop werkgevers en -nemers in de (petro)chemie elkaar kunnen vinden. Tientallen opdrachtgevers en duizenden bezoekers hebben hier inmiddels gebruik van gemaakt.

Als lezer van Petrochem willen we u graag aanbieden met korting uw vacature(s) hier te plaatsen. In samenwerking met het bureau Exenzo, dat de werving voor deze website uitvoert, geven wij daarom eenmalig 25% korting op het plaatsen van één of meerdere vacatures. U kunt zo tegen lage kosten de voordelen van deze website uitproberen.

Wilt u hier gebruik van maken?

Wilt u meer weten over deze website?

Neem dan contact op met Exenzo via

Neem dan contact op met Miriam Rook,

sales@exenzo.com en vermeld hierbij

redactie- en innovatiemanager van

dat u lezer bent van Petrochem. U krijgt

Industrielinqs, via 020 3122 796 of

dan 25% korting op uw bestelling.

miriam.rook@industrielinqs.nl

pet_vacature_advertentie.indd 1

PET04 Advertenties.indd 32

23-10-14 15:02

09-04-15 13:31

AGENDA SEMINAR / CURSUS / MASTERCLASS ROVC www.rovc.nl/studieadvies/ kennissessieproces

AANPAKKEN KENNISTEKORT VAN UW E/I TECHNICIANS De procesindustrie kampt met een tekort aan goed opgeleide technici, terwijl het binnen deze sector extra belangrijk is dat medewerkers goed gekwalificeerd zijn. Niet alleen vanwege de veiligheid van het personeel, maar ook om het aantal storingen aan installaties te minimaliseren en sneller te verhelpen.

Om dit kennistekort tegen te gaan is het belangrijk dat de opleidingspaden per medewerker inzichtelijk zijn. De vraag hoe dit het beste aangepakt kan worden staat centraal tijdens de sessie.

4 juni 2015 Rotterdam

CONGRES / BEURS / EVENEMENT Petrochem platform www.deltavisie2015.nl

DELTAVISIE 2015 – ZERO Cijfers mogen nooit op zichzelf staan. Elk getal moet altijd worden gerelateerd aan een context. Een voorbeeld: honderdduizend kan heel veel zijn, maar voor multinationals is honderdduizend euro bijna niks. Een uitzondering is het getal nul. Dit getal is namelijk heel duidelijk en kan vaak zonder context worden gelezen. Het is namelijk ‘niks’. Ook zonder relatie met de realiteit blijft het niets. Nul heeft daarom misschien ook bijna nooit nieuwswaarde. Nul ongelukken, nul schade, het is geen nieuws. Nul is bijna nooit interessant. Toch is ‘nul’ in de industrie op heel veel vlakken het meest gewenste getal: zero accidents, zero emissions, zero impact. Als we de stip op de horizon zouden kunnen naderen, dan is die in veel gevallen geen stip, maar een nul.

4 juni 2015 Rotterdam

Reed Business Opleidingen www.atexcongres.nl

ATEX-CONGRES 2015 Dit jaarlijkse congres is bedoeld voor bedrijven die te maken hebben met explosieveiligheid. Tijdens het congres kunnen bezoekers deelnemen aan een variëteit van sessies op het gebied van wet- en regelgeving, praktijkvoorbeelden, zonering, gas/stofexplosies en mechanische ontstekingsbronnen.

De laatste ontwikkelingen op het gebied van risico’s en inspectie worden gedeeld, evenals best practices van grote industriële opdrachtgevers.

9 juni 2015 Brabanthallen, Den Bosch

Management Producties www.havenconferentie.nl

NATIONALE HAVENCONFERENTIE 2015 De concurrentiekracht op de Nederlandse havens neemt toe. Hoe kunnen we zorgen dat alle randvoorwaarden op orde zijn, om onze internationale positie te behouden en uit te bouwen? Urgente onderwerpen aan de orde komen zijn innovatie, bereikbaarheid en behoud van industrie.

9 juni 2015 Zuiderstrandtheater, Den Haag

NEN www.gas2015.org

GAS2015 Deze beurs is de ontmoetingsplek voor internationale experts en bedrijven uit zo’n veertig landen op het gebied van gasanalyse. Onderwerpen die aan bod komen in de deelsessies zijn: aardgas & biogas; metrologie, normalisatie en certificatie; analytische applicaties; gezondheid, veiligheid en milieu.

10-12 juni 2015 Beurs-WTC, Rotterdam

RVO

PRAKTIJKDAG BIO-ENERGIE 2015 Tijdens de praktijkdag inspireren grote en kleinere ondernemers bezoekers met nieuwe initiatieven en succesvolle projecten. Deelnemers worden bijgepraat over duurzaamheid, financiering en beleid. Bezoekers kunnen sessies en workshops volgen en zijn in de gelegenheid om marktpartijen te spreken op de praktijkmarkt.

18 juni 2015 Apenheul, Apeldoorn

Petrochem www.eemsdeltavisie.nl

EEMSDELTAVISIE 2015 Met inspirerende presentaties over nieuwe chemische routes, maar ook nieuwe vormen van samenwerken. Bovendien de tweede editie van Northern Enlightenmentz-verkiezing. Doelgroep van dit congres: management in de procesindustrie en toeleverende industrie, consultants en onderzoekers, beleidsmakers bij overheden.

18 september 2015 Nijlicht Eemshaven

PETROCHEM 4 - 2015 33

K Agenda.indd 33

09-04-15 13:43

PETROCHEM 4 - 2015 34

X Themaspread.indd 34

09-04-15 13:25

THEMA SAFETY, HEALTH & ENVIRONMENT

• Apps en programma’s op je smartphone, zoals WhatsApp en Facebook, bieden naast vermaak ook mogelijkheden voor de chemische industrie. Betere veiligheid, minder administratie, sneller werken: volgens ontwikkelaars liggen er gouden bergen te wachten. De praktijk blijkt niettemin weerbarstig.

• Steeds meer ondernemingen zetten biodiversiteit op hun duurzaamheidsagenda. De uitdaging is om tot rekenmodellen te komen, zodat de impact van bedrijfsvoering op natuur meetbaar wordt. Hieraan werkt het Platform BEE, samen met koplopers als DSM. De Helpdesk Bedrijfsleven & Biodiversiteit biedt ondersteuning.

PETROCHEM 4 - 2015 35

X Themaspread.indd 35

09-04-15 13:25

APPLICATIES

Veiligheid in de chemie: we appen!

Apps en programma’s op je smartphone, zoals WhatsApp en Facebook, bieden naast vermaak ook mogelijkheden voor de chemische industrie. Betere veiligheid, minder administratie, sneller werken: volgens ontwikkelaars liggen er gouden bergen te wachten. De praktijk blijkt niettemin weerbarstig.

Inge Janse

Wil je een plant manager in de chemie blij maken? Laat dan de termen ‘beheersbaar’, ‘voorspelbaar’ en ‘controleerbaar’ vallen. Niets mooier dan een fabriek die stabiel doet wat hij moet doen. Logisch natuurlijk, want een reactor die als een zonnetje draait is ideaal voor de productie en veiligheid. Chemiebedrijven vinden het daarom vaak lastig om nieuwe ideeën en oplossingen een plek te geven op de site, want voor je het weet verstoor je het gekoesterde proces.

Maar stilstand is achteruitgang, zeker nu de mondiale concurrentie steeds groter wordt. Gelukkig zijn er bewegingen zichtbaar, bijvoorbeeld voor de veiligheid. Steeds meer partijen richten zich namelijk op nieuwe manieren om oude

problemen op te lossen. Apps, mobiele applicaties voor smartphones, nemen daarbij een steeds grotere rol in.

Zwitsers zakmes Een van de partijen die zich hiermee bezighouden is AndSafety, dat mobiele applicaties voor HSE, kwaliteit en operaties op de werkvloer van de industrie maakt. De aanleiding hiervoor was dat teveel veiligheidssoftware bedoeld was voor HSE-specialisten, en te weinig voor de man op de werkvloer, vertelt een van de oprichters, Paul de Vries. ‘De monteur wil heus wel veilig werken, maar de eisen, administratie en papieren zijn gewoon heel erg complex. De balans tussen de moeite die hij moet doen en het resultaat klopt niet.’

Hoe dat in de praktijk werkt? Een bedrijf neemt een abonnement, waarna alle medewerkers een handvol apps op hun smartphone of tablet installeren.

Tezamen vormen deze een digitaal Zwitsers zakmes voor alles wat met werken in de chemie te maken heeft, zoals werkplekinspecties, registratie van bijna-incidenten, uitvoeren van audits en analyseren van risico’s. ‘Met onze apps kunnen werknemers checklijsten invullen, foto’s nemen, gegevens toevoegen, observaties classificeren en vervolgacties vastleggen’, weet De Vries. ‘Ben je aan het werk en zie je dat er een brandblusser ontbreekt of een trap niet gekeurd is? Dan kun je dat direct doorgeven. Zo integreren we HSE in het normale werk.’

Alle informatie die werknemers hiermee registeren, wordt automatisch in de cloud verzameld en kan achteraf nog bewerkt en aangevuld worden op de normale desktopcomputer. Het leuke van digitaal rapporteren is volgens De Vries onder meer het gemak om conclusies te trekken. ‘In het verleden werd

PETROCHEM 4 - 2015 36

X1 Veilige apps.indd 36

09-04-15 13:25

pas een maand na een audit besloten welke oplossingen er nodig waren. Nu zijn de resultaten direct zichtbaar. Je ziet daardoor dat mensen gelijk actie ondernemen als er iets niet goed gaat.’

‘ Een LMRA in app-vorm kan vragen stellen over specifiek werk, zoals in afgesloten ruimtes of bij hoge temperaturen.’

Minder administratie Volgens De Vries nemen de diensten van zijn bedrijf veel voordelen met zich mee.

‘Mensen hebben direct zicht op wat er op de werkvloer gebeurt. En als iedereen ziet wat er mis is, kunnen oplossingen sneller doorgevoerd worden.’ Daarnaast neemt de administratieve rompslomp af. ‘Het is niet meer nodig om notities over te schrijven, foto’s te downloaden, bewerken en plakken, data in Excel over te nemen, rapporten op te sturen en te checken of acties zijn ondernomen.’ En dat scheelt al snel een fte, denkt De Vries.

Een ander voordeel is dat de app al het werk bundelt. ‘Vaak zijn er nu veel aparte formulieren voor HSE-observaties, audits en kwaliteitsinspecties, plus de operationele logboeken en procedure-checklijsten.

Onze app integreert deze allemaal.’

Maar de grote winnaar, dat is de veiligheid. ‘Neem de Last Minute Risk Analysis. Op papier is deze niet toege-

past op de specifieke werksituatie. Je ziet daarom dat monteurs deze algemene analyse onderweg van huis naar werk invullen. Een LMRA in app-vorm kan vragen stellen over specifiek werk, zoals in afgesloten ruimtes of bij hoge temperaturen.’ Bovendien zorgen meer gemak en minder administratie voor meer observaties en inspecties, terwijl de digitale registratie het makkelijker maakt om informatie om te zetten in trends.

Bottom-up Natuurlijk zijn er ook nadelen, geeft De Vries direct toe. ‘Het werken op een mobiel apparaat is niet altijd even handig. Een tablet is soms te groot om mee rond te lopen, terwijl een smartphone niet echt lekker werkt om op te schrijven. Wij proberen daarom zoveel mogelijk formulieren met keuzelijsten aan te bieden. Je kunt daarna op je desktop eventueel tekst aanvullen.’

Ook mobiel internet is niet overal beschikbaar, dus daarvoor heeft het bedrijf een offline-versie ingebouwd. Aan de techniek zal het volgens De Vries alvast niet liggen. Want hoewel normale smartphones niet welkom zijn in explosiegevaarlijke omgevingen, verschijnen er steeds meer Atex-gecertificeerde toestellen op die markt die bovendien steeds minder log en onhandig zijn. Het enige nadeel blijft wel dat Atex-smartphones nog relatief veel geld kosten.

En dan is er nog een onverwacht probleem: de eenvoud om AndSafety in te voeren. ‘Onze apps zijn door iedereen te installeren en te gebruiken. Je kunt zelfs collega’s uitnodigen om mee te doen, waardoor de verbeteringen bottom-up plaatsvinden. Maar chemiefabrikanten zijn dat niet gewend. Die denken al gauw aan hogere prijzen, uitgebreide beslistrajecten met meer mensen en langdurige implementaties.’

PETROCHEM 4 - 2015 37

X1 Veilige apps.indd 37

09-04-15 13:25

VAKBEURS Petrochem geeft meer waarde voor industrieel onderhoud, shutdown technologie, asset management en productiebetrouwbaarheid

Antwerp Expo • 1 & 2 april 2015 Nr. 3 - 2015

Petrochem is het managementblad voor de olie- en chemische industrie.

Petrochem richt zich vooral op het middelen: hoger management van Gelijktijdig met industrie en toeleveranciers in de gehele MAINTENANCE keten. Die loopt van oliewinning, via raffinage en bulkchemie tot fijnchemie.

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 21,-

Al 25 jaar het managementblad voor de olie- en chemische industrie

Special edition Congress • 1 & 2 / 04 / 2015

MAINTENANCE

Registreer u op :

Gelijktijdig met

www.easyfairs.com/maintenance-environment

01 15

Inside Magazine

Uw code: 139

INSIDE Meer suiker uit de biet BA Voorplaat.indd

A Omslag.indd 1 016_mob.indd 1

Petrochem abonnees krijgen meer 30°W

20°W

10°W

51,31°N

C6 H5 C H 2 3 C 6H

5C H 2 3

Lees een jaar lang elf papieren edities van het magazine Petrochem en bezoek als abonnee Everything is possible ook de online omgeving www.petrochem.nl met

Ga naar www.bladenbox.nl/?petrochem en bestel!

Of bel 0900-2265263 en vraag naar de speciale beursaanbieding MNEXTbeurs2015 Deze actie is geldig t/m 8 mei 2015 10°E

4,32°E

20°E

30°E

C

60°E

50°E

Visit www.portofantwerp.com/en/chemical-cluster Follow us at www.portofantwerp.com/everythingispossible

6H 5C 2H

filx

POR T OF ANT WERP

#eisp13 #portofantwerp

YOU

at the Port of Antwerp 50% korting voor maar € 84,00.

40°E

50°N

R

D

RI

NK

IN

G

Als abonnee van Petrochem blijft BuO T Tiedereen voor LE AT THE GYM YOU R DRINKIN G 40°W

30°W

20°W

10°W

0°

4,32°E

10°E

20°E

30°E

45°N

Chemistry. The modern magic. Because it is truly a miracle what the chemical cluster at the port of Antwerp can do.

Providing the raw material for your drinking bottle, your shopping bag or the oil for your new Vespa. You name it: everything is possible at the port of Antwerp.

45°N

50°N

Aanbieding

6 5 2 3

Organized by:

51,31°N

5 2 3

H6 C3

C6H5C 2H 3 C 6H 5C 2H 3 C 6

04-03-15 04-03-15 13:17 12:42

Main Media partner

C2 H C H 2H 4 2 4 C 2H 4 CO H4 H 3 H C 6 C53H 6 C 6H 5OC 3H 6 6 C 3H

6

6H C H 5 2 3

0°

H 5OH

40°W

Naamloos-6 1

07-03-2011 16:40:39

Abonneren?

Exclusief voor abonnees biedt www.petrochem.nl toegang tot alle artikelen uit Petrochem. Bovendien kunt u de status van nieuwbouwprojecten H en uitbreidingen volgen in de Petrochem 5 H 3projectendatabase.

C HCH CHCH

16:10

‘We moeten niet onnodig aan gold plating doen’ • Faalkansen berekenen met bestaande procesdata • Lopend naar offshore-platforms • Thema: Opslag & Logistiek

En lezen ontvang uwmagazine gratis badge omonline beide vakbeurzen te bezoeken! per jaar, het ook en blijven iedereen voor door een goed beeld van Media partner Knowledge partner de actualiteit en ontwikkelingen in de olie- en chemische industrie

50°W

EU: 25% biobased smeermidd elen

47

03-03-15

Abonnees ontvangen elf papieren edities

60°W

voor de biochemie

BO 40°E

TT

E

RVS – en stalen tanks - Autoclaven

- Kolommen

- RVS tanks

- Reactors

- Opslagtanks

- Silo’s

- Buffervaten

- Filtertanks

- Druktanks

- Warmtewisselaars

AJK Hydrolift, Industrie Kanaal-Noord 1173, B-3960 Bree Tel. +32 89 46 93 90 email: info@ajkhydrolift.eu Web: www.ajkhydrolift.eu

R Emerald.indd 22 PET04 Advertenties.indd 38

04-03-15 09-04-15 13:04 13:31

HET APP-OERWOUD Wie aan de slag wil met apps voor de veiligheid in de fabriek, heeft bepaald geen gebrek aan keuze. Sterker nog: al snel zie je door de apps de fabriek niet meer. Een - zeker niet volledig - overzicht van partijen die mobiele diensten die helpen bij de onsite veiligheid.

Smart Worker Platform Uit Amsterdam komt het Smart Worker Platform, een digitale omgeving waarin operators - zowel van tevoren als realtime - tips en handvatten krijgen voor optimale veiligheid, goed voorbereid werk en kennis over hoe de fabriek draait.

Het platform werkt onder meer voor Android, Iphone, smartwatches en Google Glass.

Safety Changer Nog zo’n initiatief is Safety Changer, dat zijn klanten mee wil nemen naar de 21e eeuw van QHSE-management met zijn mobiele risico- en veiligheidsapps. Het bedrijf uit Delft biedt daarom drie diensten aan: de AuditChanger (voor het digitaal registeren van controles op de plant), IncidentChanger (om veiligheidsrisico’s met een smartphone of tablet vast te leggen en door te geven) en SurveyChanger (een stappenplan-app die werknemers door alle benodigde fasen meeneemt voordat zij veilig aan het werk kunnen beginnen).

Ondertussen op de plant Een grote klant van het bedrijf is Cofely, dat de veiligheidsapps gebruikt bij een grote machinefabrikant voor onderhoud, beheer en bediening van onder meer de waterstofinstallaties. Maar hoe wordt er in de chemie eigenlijk gedacht over al die nieuwe ontwikkelingen? Een belronde levert minder enthousiaste reacties op.

Frans Scheeren, Director Manufacturing bij OCI Nitrogen en regerend Plant Manager of the Year, is bijvoorbeeld een stuk terughoudender dan de vele app-bouwers. ‘Het is nogal eenvoudig: op de Chemelot-site is het gebruik van mobiele telefoons in draaiende fabrieken verboden, terwijl op de plekken waar smartphones toegestaan zijn meestal ook ruimschoots voldoende vaste pc’s zijn.

Conclusie: in het veld mag het niet, en daarbuiten zie ik nu nog weinig vraag-

Smartflow Bij adviesbureau Adromi Groep weten ze dat er bij het Kwaliteit, Arbo en Milieu (KAM)-werk van veiligheidsdeskundigen heel veel papierwerk komt kijken.

Adromi ging daarom in zee met mobiele-dienstenbouwer 88degrees om samen de KAM App te realiseren.

Checks op bouwsites, werken met beschermende kleding, ongevallen bij personeel: al het registratiewerk kan met dit programma direct op de smartphone of tablet gebeuren, inclusief de mogelijkheid om foto’s, gesproken boodschappen en handtekeningen mee te sturen.

gestuurde behoefte.’

Niettemin weet Scheeren dat de ontwikkelingen met ‘veilige’ smartphones niet stilstaan. ‘Ook op de Chemelot-site experimenteren we met explosieveilige, Atex-gecertificeerde tablets. Als deze worden toegestaan, dan ontstaat er vanzelf meer behoefte aan mobiele apps en zal het aanbod ook toenemen.’ Mocht dat gebeuren, dan ziet hij daar zeker de voordelen van in voor efficiency-verhoging. ‘Denk hierbij aan het snel beschikbaar hebben van data en documenten.’

Sociale gebeuren Ook bij Cas König, Managing Director bij ESD-SIC, krijgen apps nog nul op het rekest. ‘We gebruiken die momenteel nog niet.’ Hetzelfde geluid laat Dik Schipper, tot voor kort plant manager bij Dow Terneuzen en voormalig Plant

‘ Als de explosieveilige, Atex-gecertificeerde tablets worden toegestaan, ontstaat er vanzelf meer behoefte aan mobiele apps.’

Bilfinger Maar het zijn niet alleen de kleine, hippe startups die zich richten op digitale innovatie op de werkvloer.

Ook een kolos als Bilfinger is druk doende met bits en bytes. Neem bijvoorbeeld zijn zogeheten Scaffolding App. Via deze mobiele applicatie krijgen steigerbouwers digitale werkbonnen, waardoor het einde nabij is voor de onleesbare aantekeningen en zoekgeraakte documenten. Bovendien zijn administratie en facturering grotendeels geautomatiseerd.

Manager of the Year, horen. Apps gemeengoed? Verre van zelf. ‘We gaan juist het gebruik van smartphones tegen.

Ook binnen onze teams zijn werknemers er niet voor. Want als iedereen in bijvoorbeeld de controlekamer op zijn iPhone bezig is, dan valt het sociale gebeuren helemaal weg. Bovendien moeten mensen zich daar juist op het werk concentreren.’

Misschien dat Nederland achter ligt op andere landen? Daar lijkt het niet op, getuige de ervaringen van Michel Meertens, die voor DSM plant manager is in China. ‘We hebben hier twintig locaties, maar ik ben nog nergens apps tegengekomen.’ Meertens denkt momenteel ook nog niet na over de inzet hiervan. Eerst richt hij zich namelijk op de fundamenten van het bedrijf. ‘We concentreren ons nu vooral op het verbeteren van de basisprocessen in de fabrieken, zoals de organisatie van onze maintenance en het trainen van onze operators. Pas daarna gaan we over apps nadenken.’ ■

PETROCHEM 4 - 2015 39

X1 Veilige apps.indd 39

09-04-15 13:25

BIODIVERSITEIT

Natuur als kapitaalgoed Steeds meer ondernemingen zetten biodiversiteit op hun duurzaamheidsagenda. De uitdaging is om tot rekenmodellen te komen, zodat de impact van bedrijfsvoering op natuur meetbaar wordt. Hieraan werkt Platform BEE, samen met koplopers als DSM. De Helpdesk Bedrijfsleven & Biodiversiteit biedt ondersteuning.

Marieke van Doggenaar

DUURZAAM ONDERNEMEN Duurzaamheid biedt ondernemend Nederland kansen om te innoveren en nieuwe markten aan te boren, met als resultaat economische groei, winst voor het milieu én een groen imago. Heeft u ook duurzame ambities? De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland stimuleert innovatie en duurzaam ondernemen in opdracht van diverse ministeries en biedt financiering, kennis en partners. www.rvo.nl/duurzaamondernemen

‘Biodiversiteit en natuurlijk kapitaal zijn relatief nieuwe mvo-onderwerpen’, zegt Patrick van Bael, senior advisor Sustainability bij DSM. ‘Hiervoor hebben bedrijven minder concrete aangrijpingspunten dan voor bijvoorbeeld energiebesparing of luchtvervuiling, de klassieke duurzaamheidsthema’s.’ Biodiversiteit is de verscheidenheid aan planten, dieren en ecosystemen. Deze zorgen voor bijvoorbeeld schone lucht, vruchtbare grond, het klimaat en grondstoffen. Kortom, het natuurlijk kapitaal van de economie.

In de lineaire economie winnen we grondstoffen, produceren er iets mee, consumeren en gooien de rest weg.

‘Onhoudbaar’, vindt Van Bael. ‘Gelukkig zien steeds meer bedrijven natuurlijk kapitaal als het volgende onderwerp op de duurzaamheidsagenda.’ Deze ontwikkeling past in de enorme vlucht die duurzaam ondernemen de afgelopen vijftien jaar heeft genomen. Doel is ‘no net loss’, waarbij bedrijfsactiviteiten niet ten koste gaan van biodiversiteit en ecosystemen, en er idealiter zelfs aan bijdragen.

Baathebber Dat natuurlijk kapitaal nu pas aan terrein wint, is verklaarbaar, aldus Marnix Koopmans, van VNO-NCW. ‘Het is lastiger hiervoor een business case te

berekenen dan voor bijvoorbeeld energiebesparing. Bij biodiversiteit is de kosthebber niet per se baathebber. Neem akkerranden ingezaaid met bloemen.

Hiervoor maakt de boer kosten, maar is het de horeca die profiteert van recreanten. Het is moeilijk te bepalen hoe je daadwerkelijk iets verbetert: neem een schoenmaker die wil verduurzamen. Die concludeert dat zijn gebruik van leer de voornaamste impact op de natuur geeft.

De koe wordt echter niet gehouden voor het leer, maar voor het vlees: leer is een bijproduct. Als vleesconsumptie de veehouderij in stand houdt, kun je als schoenmaker je product verduurzamen, maar ben je per saldo niets opgeschoten.’

Van Bael vult aan: ‘Het is tijd om de overstap te maken van praten naar concrete strategieën. ‘No net loss’ is een mooie kreet, maar om het reëel te maken, moet je meten. Zo kun je bepalen waar je het als bedrijf beter kunt doen en waar je goed bezig bent. De perceptie is vaak dat de chemische industrie hoe dan ook slecht is voor de biodiversiteit, terwijl dat lang niet altijd opgaat.

Ook dat moeten we kunnen aantonen.’

Afhankelijkheid Bedrijven kunnen via grondstofwinning en bedrijfslocaties een (negatieve) impact

PETROCHEM 4 - 2015 40

X2 Platform BEE.indd 40

09-04-15 13:24

hebben op natuurlijk kapitaal. Ze kunnen ervan afhankelijk zijn, zoals in de biobased economy of landbouw, of het versterken van ecosystemen als corebusiness hebben. De afhankelijkheid van en impact op natuurlijk kapitaal vormen een risico voor het voortbestaan van bedrijven, zeker nu natuurlijke grondstoffen schaarser worden. Toch hebben ze slecht inzicht hierin. Om samen met natuur- en milieuorganisaties te werken aan bewustzijn rond dit thema, is het Platform Biodiversiteit, Ecosystemen & Economie (Platform BEE) opgericht, een initiatief van VNO-NCW en de Nederlandse tak van de International Union for the Conservation of Nature (IUCN NL). Aangehaakt zijn bedrijven als Unilever, Shell, DSM, Heijmans en Arcadis.

Op initiatief van het platform is de Helpdesk Bedrijfsleven & Biodiversiteit opgezet. Deze helpt bedrijven op weg door tot maximaal twee dagen kosteloos advies te geven. Het platform faciliteert daarnaast koplopers om natuurlijk kapitaal te vertalen in zichtbare acties die ze kunnen verantwoorden in hun bedrijfsbalans. Een van deze 'Natural Captains' is DSM, dat studies uitvoert om de impact van producten op biodiversiteit en ecosystemen te meten, om dit te kunnen meenemen in besluitvorming en risicomanagement. Van Bael legt uit: ‘Denk hierbij aan Life Cycle Analysis-achtige berekeningen. Maar dan voor biodiversiteitelementen, zoals de impact van landbouw op bodemvruchtbaarheid of van stikstofuitstoot op planten en dieren.

Dit vereist samenwerking tussen bedrijven en ecologen.’ Hij benadrukt dat er algemene standaarden moeten komen voor de hele industrie. ‘Dan wordt het objectiever en heeft niet elk bedrijf zijn eigen manier van meten.’

‘ No net loss is een mooie kreet, maar om het reëel te maken, moet je meten.’

Green Deal Platform BEE sloot een Green Deal met het ministerie van Economische Zaken: in vijf jaar moeten de partijen in het platform de noodzaak van natuurlijk kapitaal breed bekendmaken in het bedrijfsleven. Tweede doel is dat het bedrijfsleven innoveert met natuurlijk kapitaal. Hierbij krijgt het platform ondersteuning van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). ‘Het is belangrijk dat de overheid meewerkt’, vindt Van Bael. ‘Het transparant maken van de impact op biodiversiteit is onmisbaar om de natuur te beschermen en uiteindelijk ook onze economie. Maar de markt zal dit niet afdwingen. Consumenten willen er immers niet meer voor betalen, daarom zien bedrijven vaak niet direct wat het ze oplevert. De overheid kan R&D en kennisdeling faciliteren, zodat we toch stappen zetten. En er zal ook regelgeving moeten komen rond de omgang met natuurlijk kapitaal.’

Quickscan De overheid vindt natuurlijk kapitaal een belangrijk thema, stelt Maaike Snel, adviseur bij RVO. ‘In 1992 ondertekende Nederland het internationale Verdrag voor Biologische Diversiteit. Daarmee verbinden we ons eraan om biodiversiteit

te behouden voor natuur en mens.’

Tijdens de looptijd van de Green Deal heeft Platform BEE verschillende instrumenten om ondernemers te ondersteunen die met natuurlijk kapitaal aan de slag willen. Naast de eerder genoemde Helpdesk zijn er twee tenders geweest in de subsidieregeling Biodiversiteit en Bedrijfsleven, waarmee pilotprojecten worden gesteund die zijn gericht op reductie van negatieve impact op biodiversiteit en ecosystemen. Daarnaast ontwikkelt het platform een quickscan waarmee bedrijven snel kunnen zien waar hun impact en afhankelijkheden liggen. ‘Grote multinationals hebben biodiversiteit vaak op hun duurzame langetermijnstrategie staan’, vervolgt Snel.

‘Zij zien het belang op de grondstofzekerheid. Daarnaast zijn er mkb-bedrijven die biodiversiteit zien als kans voor nieuwe businesscases, zoals de teelt van zeewier of aanleg van groene daken. De Green Deal loopt door tot eind 2016 en dan willen we minimaal 42 koplopers te hebben. Zo hopen we dat natuurlijk kapitaal steeds meer aandacht en vooral concrete aanknopingspunten krijgt.’ ■ Meer informatie: www.bedrijfslevenenbiodiversiteit.nl www.platformbee.nl/naturalcaptains

PETROCHEM 4 - 2015 41

X2 Platform BEE.indd 41

09-04-15 13:24

MARKET REVIEW AANDRIJFTECHNIEK EN GEREEDSCHAPPEN

CHEMICALS

EXPLOSIEVEILIGE VERLICHTING & JUNCTION BOXES

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

ABTECH www.abtech.eu ERIKS bv Rotterdam

Sevillaweg 75 3047 AL Rotterdam Postbus 35040 3005 DA Rotterdam Tel: +31 (0)10-245 50 00 Fax: +31 (0)10-262 06 22 E-mail: info.rotterdam@eriks.nl Website: www.eriks.nl

AFDICHTINGEN, AFSLUITERS SLANGEN EN KUNSTSTOFFEN

Chemicals, Lime, Recycling and Automotive De Noord Chemicals b.v.

Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

BLAST VALVES

MANN+HUMMEL Vokes Air BV Filter + Beschermtechniek Nijverheidsweg 15 3401 MC IJSSELSTEIN Postbus 309 3400 AH IJSSELSTEIN Tel: +31 (0)88- 865 37 24 Fax: +31 (0)88- 865 37 00 E-mail: infonl@vokesair.com Website: www.vokesair.com

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MECHANICAL CONTRACTING

DEMONTAGE

ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72- 514 15 14 Fax: +31 (0)72- 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl

Abtech

DDM Demontage B.V.

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

ENERGIETECHNIEK

Victor Lighting

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

INTEC Netherlands BV

for Benelux, marine & offshore PO Box 101 NL – 8180 AC Heerde The Netherlands Tel: +31 (0) 653 23 17 30 Fax: +31 (0) 842 29 98 14 Email: info@intec-energy.nl Website: www.intec-energy.nl

Postbus 2517 2940 AA LEKKERKERK Tel: +31 (0)180- 45 21 88 Fax: +31 (0)180- 66 23 08 E-mail: info@klip.nl Website: www.klip.nl

MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

Kiwa Nederland B.V. Engineering , supply of energy processes, biomass, steam, thermal oil, hot water, ORC, incinerators, solid fluid bed, sander dust installations

Engineering, Pijpleidingen, Montage en Apparatenbouw

Sir Winston Churchilllaan 273 2288 EA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK Tel: +31 (0)70 414 44 00 Fax: +31 (0)70 414 44 20 E-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.kiwa.nl

KUNSTSTOFROOSTERS EN CONSTRUCTIES (GVK)

Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars.

Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

MILIEU & ENVIRONMENT

FlexxCon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 BT Amersfoort Magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede Tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 E-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

NR Koeling

Griendstraat 13 Postbus 95 2920 AB KRIMPEN A/D IJSSEL Tel: +31 (0) 180 54 51 11 Fax: +31 (0) 180 54 51 10 E-mail: Info@nrkoeling.nl Website: www.nrkoeling.nl

PETROCHEM 4 - 2015 42 PETROCHEM 3 – 2015

44

PET3 PET04Market Marketreview.indd Review.indd4442

04-03-15 09-04-15 13:03 13:29

PET3 Mar

3-15 13:03

MARKET REVIEW PIPE SUPPORTS

PROCESS SIMULATION

Protomation bv Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERDAM Tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

PROCESS CONTROL

In Control by Simulation Operator Training Simulators Arendstraat 4 6135 KT SITTARD Tel: +31 (0)46 458 47 48 Fax: +31 (0)46 458 63 83 E-Mail: info@protomation.com Website: www.protomation.com

STAALCONSTRUCTIES

Python BV

Nijverheidsweg 20 7921JJ Zuidwolde (Dr.) Tel: +31 (0)528 -37 10 45 Fax: +31 (0)528-37 13 96 Mail: info@python.nl Websites: www.python.nl

WATERBEHANDELING

EUROWATER B.V.

Pastoor van Breugelstraat 8a 4744 RB Bosschenhoofd The Netherlands Tel: +31 880005000 Fax: +31 880005005 E-mail: gvt@eurowater.nl Website: www.eurowater.nl

VERZEKERINGEN

STUDBOLTS

INTRAMAR insurances BC Basco MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 479 82 72 63 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com

Bea Nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

Het Nieuwe Diep 34 A8 1781 AD DEN HELDER Postbus 891 1780 AW DEN HELDER Tel: +31 (0)223- 61 22 22 Fax: +31 (0)223- 61 55 22 E-mail: info@intramar.nl Website: www.intramar.nl

WARMTEBEHANDELING

Jotem Waterbehandeling b.v.

Parelstraat 24 7554 TM HENGELO Tel: +31 (0)74- 24 25 255 Fax: +31 (0)74- 24 34 880 E-mail: info@jotem.nl Website: www.jotem.nl zz

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Smit Gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KATWIJK (N. Br.) Tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 E-mail: info@smit-industrial.com Website: www.smit-industrial.com

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Robbin Hofman, tel. 070 399 0000.

Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

PETROCHEM 4 - 2015 43 PETROCHEM 3 – 2015 45

PET3 PET04Market Marketreview.indd Review.indd4543

04-03-15 09-04-15 13:03 13:29

COLUMN

‘Een grensoverschrijdend en dus breder perspectief is zeer belangrijk, want we zijn, zeker in de Delta, gewoon buren.’

Benelux renaissance Op 16 maart 1815, bijna exact tweehonderd jaar geleden, riep Willem I zichzelf uit tot koning van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Hij deed dat nog voor het Congres van Wenen – dat Europa moest hertekenen na de finale nederlaag van Napoleon in Waterloo – definitief was afgerond.

Gelukkig volgde het Congres Willem I in zijn ambities om terug aan te knopen bij het jaar 1585, waar het allemaal was misgelopen tussen de Spanjaarden en de Geuzen van weleer. Na 230 jaar scheiding der Nederlanden werd Willem I vorst van België, Nederland en Luxemburg. Zeg maar Benelux avant la lettre.

Economische samenwerking In mijn woonstad Gent wordt deze tweehonderdste verjaardag van het Hollands Bewind nogal nadrukkelijk gevierd met tal van events onder de slogan ‘Gent kleurt Oranje’. Niet geheel onterecht, want Willem I heeft Gent toch wel wat cadeaus gedaan: Willem I gaf Gent haar universiteit (1817), reorganiseerde en democratiseerde het onderwijs en liet het zestiende-eeuwse traject van de Sassevaart uitgraven tot het kanaal Gent-Terneuzen (1827).

Met onder andere die belangrijke beslissingen werden de drijvende politieke en intellectuele krachten in Gent hardnekkige ‘orangisten’. Dat werd hen in 1830, toen België na een ampele oproer – eerder een Brusselse opstootje – toch onafhankelijk werd, nogal kwalijk genomen. Maar dat is geschiedenis.

Ondanks de tweede scheiding van 1830 werd al vanaf 1840 opnieuw gezocht naar economische samenwerking tussen de Lage Landen en dat leidde in 1863 al tot een eerste Handelsen Scheepsverdrag. Het Benelux-idee dook nog sterker op in 1944, toen de gevluchte regeringen uit Nederland en België in Londen opnieuw werkten aan het concept van een douane-unie voor vrij onderling goederentransport en gelijke douanetarieven aan de gezamenlijk buitengrenzen.

In 1958 leidde dat tot het Benelux-verdrag, dat vaak als model wordt genoemd voor het Verdrag van Rome dat eveneens in 1958 de basis vormde voor de EU van vandaag.

In 2008 werd het Benelux-verdrag ter gelegenheid van het half-eeuwfeest hernieuwd, maar sindsdien kent het een wat sluimerend bestaan in de schaduw van een sterker EU-beleid en het groeiende debat over de Europese finaliteit.

Benelux Business Roundtable Toch is de idee van de Benelux als experiment inzake samenwerking tussen buurstaten over de grenzen heen niet begraven.

Er kondigt zich zowaar een kleine renaissance aan. Midden januari van dit jaar werd in het statige Egmontpaleis (overigens opgetrokken ten bate van Willem I en de Oranjedynastie) een niet onbelangrijke diner gehouden. De ‘Benelux Business Roundtable’ (BBR) werd er, in het bijzijn van de Belgische minister van Buitenlandse Zaken en diplomatieke vertegenwoordigers van de Benelux-landen, boven de spreekwoordelijke doopvont gehouden.

Die BBR is een kransje van vijftien vertegenwoordigers (meestal CEO’s) uit de belangrijke economische sectoren van België, Nederland en Luxemburg. Aanwezig: de energiesector (gas en elektriciteit), de chemiesector en de dienstverlenende sector (consultancy, HR-beleid, industriële holdings en banken).

Grensoverschrijdend perspectief Ook Wouter De Geest, CEO van BASF Antwerpen, zat aan tafel. ‘We willen voor een beperkt aantal economische facetten samen en vanuit onze diverse invalshoeken pragmatische – zeg maar bruikbare- aanbevelingen formuleren voor de Benelux-regeringen en bij uitbreiding voor de Europese Commissie. We beperken ons bewust tot die aspecten die ook een grensoverschrijdend en dus breder perspectief hebben zoals energiebeleid, arbeidsmobiliteit, infrastructuur, innovatie en de eengemaakte Europese markt. Dat is voor de sector van de chemie en petrochemie zeer belangrijk want we zijn, zeker in de Delta, gewoon buren’, argumenteert hij.

Het aantal deelnemers is beperkt omdat de groep kort op de bal wil spelen en ieder van de deelnemers zich engageert om op basis van de eigen specificiteit ‘position papers’ voor te bereiden die na overleg moeten uitmonden in suggesties voor flankerend industriebeleid. ‘Het is een hernieuwde poging om de positie van de Benelux-industrie binnen Europa te versterken en samen te zoeken naar oplossingen die onze concurrentiekracht kan versterken. Ook de Duitse industrie waarmee we een grote verwevenheid hebben, heeft daar baat bij’, zegt De Geest. Hij is alleszins overtuigd van het nut van een Benelux-renaissance.

We kijken uit naar de eerste resultaten van de BBR. Erover communiceren staat alleszins in de streefdoelen.

Jan Van Doorslaer

PETROCHEM 4 - 2015 44

M Column.indd 44

09-04-15 13:43

02 15

Inside Magazine voor de olie- en gasindustrie

Investeringen nodig in Nederlandse Noordzee

OA Voorplaag.indd 45

Ondergrondse gasolieopslag in zoutcavernes

09-04-15 13:41

DATUM: 4 JUNI 2015 LOCATIE: TCC/RDM CAMPUS ROTTERDAM

THEMA:

ZERO PROGRAMMA 10.30 Business cases partners 12.00 Ontvangst/lunch 13.00 Welkom door dagvoorzitters Cees Jan Asselbergs (Deltalinqs) en Wim Raaijen (Petrochem) 13.05 Keynote, Marieke Schoningh, DSM Sinochem 13.30 Plant Manager of the Year 2015 - de columns 14.00 Korte pauze 14.10 Eerste ronde Masterclasses ZERO Footprint/Process Enlightenmentz/VOMI Safety Award 14.50 Tweede ronde Masterclasses ZERO Accidents, ZERO Loss / Process Enlightenmentz 15.30 Pauze 16.00 PMY 2014 Frans Scheeren, OCI Nitrogen 16.20 Safety Buddy 16.40 Debat met Blogs van onder anderen Henk Leegwater over ZERO accidents, ZERO emissions en ZERO loss.

17.15 Borrel 18.30 Diner met bekendmaking PMY 2015 en VOMI Safety Award 2015

ZERO “Nul” is in de industrie op heel veel vlakken het meest gewenste getal: zero accidents, zero emissions, zero impact. Als we de stip op de horizon zouden kunnen naderen, dan is die in veel gevallen geen stip, maar een nul. Tijdens Deltavisie gaan we onderzoeken hoe we die 0 op de horizon kunnen bereiken.

w w w. d e l t av i s i e 2 015 . n l DE VOLGENDE BEDRIJVEN ZIJN PARTNER VAN HET PETROCHEM PLATFORM

PET04 Advertenties.indd Adv Deltavisie.indd 36 46

09-04-15 16:55 13:31 07-04-15

04

NIEUWS

Exxon maakt meer plannen voor Rotterdamse raffinaderij Chemie gaat verscherpt toezien op veiligheid toeleveranciers Prijsschommelingen olie nog niet ten einde

•

•

06

I NVESTERINGEN NODIG IN NEDERLANDSE NOORDZEE

Door de lage olieprijs schroeven grote bedrijven hun investeringen in olie- en gasprojecten terug. Investeringen in de Nederlandse Noordzee gaan vooralsnog wel door, maar een nieuwe toestroom van geld blijft uit. En die is nodig om de resterende voorraden gas uit de Noordzee te halen.

10

O NDERGRONDSE OPSLAG VAN GASOLIE IN ZOUTCAVERNES

In de loop van dit jaar slaat AkzoNobel 250.000 kubieke meter gasolie op in twee zoutcavernes, zo’n vierhonderdvijftig meter onder de oppervlakte van industrieterrein De Marssteden in Enschede. Het gaat om de eerste ondergrondse opslag van gasolie in Nederland.

Uitgave van Industrielinqs pers en platform BV Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam

Eindredacteur Miriam Rook 020 3122 796 Liesbeth Schipper 020 3122 083

Algemeen directeur Wim Raaijen 020 3122 281

Vormgeving De Opmaakredactie, Wehl

Uitgever Mark Oosterveer 020 3122 793

Medewerkers Dagmar Aarts, Pieter Pulleman, Cyril Widdershoven, Erik te Roller

Advertentieverkoop Jetvertising BV Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk t: 070 399 0000 | f: 070 390 2488 website: www.jetvertising.nl

CO LO F O N

OLIE EN GAS 02|15

Traffic Breg Schoen 020 3122 088 Drukwerk PreVision Graphic Solutions

Cover Øyvind Hagen – Statoil ASA

02 | 15

OB Inhoud.indd 47

3

09-04-15 13:41

EXXON MAAKT MEER PLANNEN VOOR ROTTERDAMSE RAFFINADERIJ > Er lijkt schot te zitten in de plannen van Exxon Mobil om naast de Antwerpse raffinaderij ook de Rotterdamse uit te breiden. Onlangs meldde Reuters dat het bedrijf ook nog eens van plan is om de productie van hoge kwaliteit smeermiddelen in de Botlek uit te breiden.

Al eerder werd duidelijk dat Exxon een significante uitbreiding van de raffinaderij onderzoekt. In de vergunningsaanvraag zou het gaan om een vergroting van de capaciteit van de kraker van vijftigduizend vaten per dag naar zeventigduizend vaten per dag. Plus veertig procent dus. Deze grote uitbreiding betreft de productie hoge kwaliteit brandstoffen, waaronder ultralaagzwavelig diesel. Exxon wilde niets zeggen over de kosten van het plan, maar volgens

de raming van een expert is het niet waarschijnlijk dat het totale project boven de tweehonderd tot driehonderd miljoen euro zal uitkomen.

Volgens Exxon moet nog goedkeuring worden gegeven aan de grote plannen door Nederlandse overheid en ook de investering moet nog worden financieel goedgekeurd door de Nederlandse dochter Esso Nederland BV. Gaat het allemaal door, dan begint de constructie in 2016 en moet de uitbreiding begin 2018 in bedrijf zijn.

CHEMIEBEDRIJVEN GAAN VERSCHERPT TOEZIEN OP VEILIGHEIDSPRESTATIES TOELEVERANCIERS > Ze gaan daarbij gebruikmaken van adviezen van het platform Veiligheid Voorop.

Het plan van aanpak van het platform geeft handreikingen voor de manier waarop bedrijven

hun opdrachtnemers kunnen beoordelen op veiligheidsprestaties, veiligheidscultuur en de mate waarin wettelijke normen naleven. Dat kan gebeuren voordat een opdracht verstrekt wordt of tijdens de uitvoering ervan.

‘Als chemisch bedrijf moeten we er voor in kunnen staan dat we alleen zaken doen met bedrijven die het qua veiligheid op orde hebben’, aldus Anton van Beek, voorzitter van Veiligheid Voorop.

Bij twijfel over een juiste veiligheidscultuur kan van de opdrachtnemer een plan ter verbetering van veiligheidscultuur en -prestaties worden gevraagd. De aanpak is erop gericht dat bedrijven elkaar sterker maken, onder meer door deuren voor elkaar open te stellen en door introductie van een ‘buddyschap’. Dat houdt in dat grotere opdrachtgevers een aantal opdrachtnemers specifiek voorzien van hulp, begeleiding en advies.

Veiligheid Voorop is een platform van ondernemingen in Nederland die met gevaarlijke stoffen werken (BRZO-bedrijven). Het platform is in 2011 op initiatief van werkgeversorganisatie VNO-NCW en enkele branches in de (petro)chemie, in het leven geroepen om de veiligheid bij BRZO-bedrijven in de chemieketen te verbeteren.

MICROBEN KUNNEN WINNING SCHALIEGAS EEN POSITIEVER IMAGO GEVEN > Met een innovatieve technologie kan de schaliegasindustrie mogelijk haar imago oppoetsen. De Universiteit van Colorado Boulder ontwikkelde

4

OD Nieuws.indd 48

02 | 15

09-04-15 13:40

VEEL OLIEPRODUCTEN NAAR AFRIKA

een nieuwe biologische zuiveringsmethode die geen energie kost, maar juist oplevert. De enorme hoeveelheden afvalwater die de olie- en gasindustrie produceert vormen de ideale voeding voor de microben die uit achtergebleven koolwaterstoffen elektrische stroom genereren.

In de Verenigde Staten produceert de olie- en gasindustrie per jaar 21 miljard vaten afvalwater.

De zuivering is duur en moeilijk. Het water is heel zout en bevat nog veel koolwaterstoffen.

De nieuwe zuiveringsmethode weet daar juist heel goed raad mee. Met de opgeladen accu’s kan bovendien ook het zout uit het water worden gezuiverd.

De wetenschappers noemen dit ‘microbial capacitive desalination’. De zoutdeeltjes vallen uiteen in positief en negatief geladen ionen. Die worden aangetrokken door de elektrodes van de accu.

Olie- en gasbedrijven hebben voor ‘fracking’ steeds meer behoefte aan water. Door onder hoge druk water in de bodem te spuiten, zijn ook moeilijk toegankelijke olie- en gasvoorraden te ontginnen. De olie-industrie kan met de nieuwe technologie vervuild water steeds opnieuw gebruiken.

Fracking staat al een tijdje negatief in de aandacht. De risico’s voor de omgeving en het milieu zouden enorm zijn. De nieuwe techniek kan mogelijk soelaas bieden. De start-up BioElectric wil de techniek commercialiseren.

PRIJSSCHOMMELINGEN OLIE NOG NIET TEN EINDE > De forse prijsschommelingen van olie en gas zijn nog niet ten einde volgens de Energiemonitor van het Economisch Bureau van ABN AMRO. ABN AMRO verwacht een gemiddelde olieprijs van 60 dollar per vat in 2015 en 75 dollar per vat in 2016. Hoewel het aantal boorinstallaties in de Verenigde Staten snel daalt, blijft de olieproductie gestaag stijgen. Tegelijkertijd is sprake van een hogere efficiency van de olieproductie.

Daarnaast benadrukt ABN AMRO dat olie- en gasproductie vaker worden gecombineerd. Hierdoor leidt een lagere olieprijs niet per definitie tot sluiting van minder rendabele bronnen, omdat hiermee ook gas kan worden geproduceerd. ABN AMRO verwacht wel een lagere groei van de Amerikaanse olieproductie, maar dit zal pas over enkele maanden zichtbaar worden.

ABN AMRO denkt dat het voorbarig is om te concluderen dat de bodem onder de olieprijsdaling is gezet. Zij wijst erop dat er nu nog geen veranderingen zijn aan de fundamenten van de markt in vergelijking met enkele weken geleden. Zo blijft het overaanbod van olie een plafond leggen op de olieprijs in de aanbod-gedreven markt. ABN AMRO verwacht dat deze overcapaciteit pas in de tweede helft van het jaar zal afnemen.

> Het exportaandeel van Nederlandse goederen naar Afrika is in de jaren 2008 tot en met 2014 gestegen van 2,6 procent tot 3,3 procent. De exportwaarde bedroeg in 2014 ruim 14,2 miljard euro. Afrikaanse landen nemen een belangrijke positie in bij de belangrijkste groeilanden. Dit maakte het CBS op 3 april bekend.

Afrika is een belangrijke exporteur van ruwe aardolie. Door gebrek aan raffinaderijen wordt de olie geraffineerd in andere gebieden waaronder Nederland. De olieproducten worden vervolgens weer ingevoerd door Afrikaanse landen voor eigen gebruik. Togo, Ghana en Senegal zijn gesitueerd in de West-Afrikaanse regio.

De forse exportgroei naar deze drie landen gaat samen met een forse exportkrimp van 537 miljoen (-24 procent) van minerale brandstoffen naar Nigeria.

Het belang van Afrika voor de Nederlandse goederenhandel is de afgelopen zes jaar toegenomen. Van de twintig belangrijkste groeilanden zijn er negen Afrikaans. Togo, Ghana en Senegal behoren tot de top vijf. Naar deze drie landen is in het afgelopen jaar voor bijna 2,8 miljard euro geëxporteerd. Dat is net iets meer dan de export naar Brazilië. Tegelijkertijd nam het gezamenlijk belang van Togo, Ghana en Senegal voor onze export toe van 0,15 procent in 2008 tot 0,64 procent in 2014.

GROOT ONDERHOUD AAN KRAKER DOW IN TERNEUZEN > Dow is begin maart begonnen met groot onderhoud aan kraker 3 (LHC 3) in Terneuzen. De installatie wordt zes weken stilgelegd. Bij de onderhoudsoperatie zijn veel andere bedrijven betrokken. In totaal komen er zo’n duizend externe medewerkers – van stellingbouwers en kraanmachinisten tot brandwachten en inspecteurs – helpen met het onderhoud. Om de kraker veilig stil te leggen en later weer op te starten, is het gebruik van de fakkelinstallatie nodig. Daarom zal er sprake zijn van extra fakkelactiviteit.

SHELL SCHRAPT 250 BANEN > Shell schrapt nog minstens 250 banen in 2015 bij zijn Britse activiteiten in de Noordzee. In augustus 2014 kondigde Shell ook al een reductie van 250 arbeidsplaatsen aan. De maatregelen worden genomen vanwege de gedaalde olieprijs. Shell moet kosten besparen, efficiënter werken en de concurrentiepositie van haar activiteiten over de hele wereld verbeteren. Volgens Shell is twintig procent van de productie in het Verenigd Koninkrijk onrendabel als de olieprijs beneden de vijftig dollar per vat komt.

02 | 15

OD Nieuws.indd 49

5

09-04-15 13:40

OFFSHORE

Investeringen nodig in Nederlandse Noordzee Door de lage olieprijs schroeven grote bedrijven hun investeringen in olie- en gasprojecten terug.

Investeringen in de Nederlandse Noordzee gaan vooralsnog wel door, maar een nieuwe toestroom van geld blijft uit. En die is nodig om de resterende voorraden gas uit de Noordzee te halen. Wat betekent de lage olieprijs voor de winning in de Nederlandse Noordzee en zien bedrijven hier nog wel kansen?

Dagmar Aarts

Voor die inspanningen is geld nodig, want het vinden en produceren van de resterende voorraden is moeilijk en dus kostbaar. Die nieuwe investeringen worden op dit moment niet gedaan. ‘De huidige olieprijs speelt uiteraard een belangrijke economische rol in het doen van nieuwe investeringen’, aldus woordvoerder Jelto Terpstra van Nogepa.

Verkopen Grote bedrijven trekken zich terug uit de Nederlandse wateren. Zo verkocht het grote Amerikaanse concern Chevron vorig jaar zijn olie- en gasbelangen op de Nederlandse Noordzee aan Petrogas. Shell en BP hebben al eerder belangen in de Noordzee verkocht. Hoewel Shell nog steeds 28 offshore platformen heeft in Nederland, die nu niet in de markt worden gezet.

De gasproductie in de Noordzee neemt af door afnemende voorraden. De productie zal op basis van voorzichtige schattingen 22,5 miljard kubieke meter bedragen in 2020 en 10,8 miljard kubieke meter in 2030. Volgens branchevereniging Nogepa is er potentieel om met meer exploratie-inspanningen vijftien tot twintig miljard kubieke meter uit de Noordzee te produceren in 2030.

‘ Ondersteuning van de overheid is nodig.’

FOTO: DANA

Dat grote bedrijven zich terugtrekken, betekent dat er kansen zijn voor kleinere bedrijven. Dat schrijft ABN Amro in 2014 in een visie op de olie- en gasleveranciers.

‘Waar veel grote olie- en gasmaatschappijen hun conventionele productie afbouwen liggen er kansen voor kleinere bedrijven. Zij kunnen door middel van andere productiemethoden en (kosten)efficiënter werken (industrie 4.0) de olie- en gasproductie langer op een hoog peil handhaven.’

De Ruyter-platform van Dana.

6

OH Olieprijs.indd 50

Hulp kabinet Volgens Nogepa vinden er op dit moment, op enkele uitzonderingen na, geen grote wijzigingen plaats op het Continentaal Plat. Maar economische en strategische belangen kunnen daar volgens woordvoerder Terpstra verandering in brengen. In januari heeft de branchevereniging hulp gevraagd aan het kabinet om energiebedrijven te helpen bestaande olievelden op de Noordzee beter te benutten en nieuwe kleine velden te ontginnen.

Het kabinet ging niet op dit verzoek in.

Terpstra: ‘Exploratie en productie van aardgasreserves zijn commerciële afwegingen van individuele bedrijven.

02 | 15

09-04-15 13:39

Door staatsdeelname kunnen bedrijven hun investeringsrisico delen en hebben zij toegang tot kennis die noodzakelijk is voor een doelmatige winning van aardgas.

Continue ondersteuning van de overheid voor innovatie met betrekking tot gaswinning zal een efficiënte winning verder ondersteunen.’

Interesse Toch is er ook zonder extra hulp van het kabinet al wel interesse voor de Nederlandse Noordzee volgens staatsonderneming EBN. ‘Afgelopen periode heeft EBN verschillende keren gesproken met nieuwe bedrijven die concrete belangstelling hebben getoond om in Nederland actief te worden’, schrijft woordvoerder Kiki Vergoossen in een e-mail. Zij ziet dat investeringen vooralsnog doorgaan, maar dat vestigingen in Nederland het wel moeilijker krijgen om goedkeuring te krijgen voor nieuwe projecten. ‘Dit heeft te maken met wereldwijde budgetverminderingen.’ Vergoossen schrijft dat marginale en gestrande kleine gasvelden met name interessant zijn voor kleine operators, omdat zij zich kunnen specialiseren in het efficiënt uitvoeren van (deel)projecten en het toepassen van nieuwe technologie.

EBN kan bedrijven helpen het investeringsrisico voor operators te verminderen door een stabiele partner te zijn en risicodragend mee te investeren voor veertig procent.

‘Wij stimuleren communicatie en samenwerking tussen operators en promoten nieuwe technieken om in de toekomst de velden goedkoper te kunnen ontwikkelen en opereren’, aldus Vergoossen.

Nieuwe velden Een van de bedrijven die het nog wel ziet zitten in de Nederlandse Noordzee is Wintershall Noordzee. Het concern heeft 24 offshore-platforms en is daarmee een van de meest actieve Nederlandse operators als het gaat

FOTO: WINTERSHALL

Het gasproductieplatform F16 van Wintershall in de Nederlandse Noordzee.

om productie, ontwikkeling en exploratieactiviteiten.

In 2015 wil Wintershall drie opererende putten in het Nederlandse water boren en ze gaan participeren in vijf niet-opererende putten. Wintershall ziet kansen in de Noordzee omdat ze nog steeds nieuwe velden ontdekken.

Beleggingsfonds ziet veel in gasvelden op de Noordzee.

Woordvoerder Stefan Leunig: ‘De Nederlandse Noordzee heeft een goede infrastructuur van pijpleidingen en platforms die de ontwikkeling van nieuwe velden ondersteund. Zelfs als deze klein zijn.’

De Zuidelijke Noordzee blijft daarnaast volgens Leunig een aantrekkelijke locatie voor innovatieve en kostenefficiënte ontwikkelingen. ‘Doordat we in de Deense, Nederlandse en Britse sectoren opereren, hebben wij de KLEINEVELDENBELEID De overheid stimuleert bedrijven al sinds 1974 om kleine gasvelden tot ontwikkeling te brengen met het kleineveldenbeleid. Het is bedoeld om het opsporen en ontwikkelen van kleine gasvelden te stimuleren en zo het grote Groningenveld te sparen. Omdat het Groningenveld zo groot is en relatief gemakkelijk en goedkoop is te exploiteren, zouden kleine gasvelden, vanwege economische redenen niet worden ontsloten. Daardoor zou waarde in de grond blijven zitten en zou Nederland niet optimaal gebruik maken van zijn bodemschatten. Daarom is toen bepaald dat het aardgas uit de kleine velden met voorrang moest worden gewonnen. Sinds 2010 geeft de overheid financiële voordelen aan bedrijven die investeren in marginale velden, omdat ze denken dat deze velden anders niet worden gebruikt.

02 | 15

OH Olieprijs.indd 51

7

09-04-15 13:39

De vakbeurs vo

or professiona

ls in het labora torium

Jaarbeurs Utre c

ht | 7  8 OKTO BER 2

015

DE ONTMOETINGSPLAATS Labtechnology is de grootste labbeurs in Nederland en dé ontmoetingsplaats voor de laboratoriumwereld. Het concept blijft helder: contact tussen leveranciers en laboratoriumprofessionals, analisten en labmanagers op de beursvloer, in combinatie met een inhoudelijk programma.

BEZOEKERS Elke editie van Labtechnology kan rekenen op ruim 1.000 gerichte bezoekers. Daarnaast zullen zo’n 500 mensen het congres The Analytical Challenge bezoeken. Onder de Nederlandse en Vlaamse bezoekers onder andere chemici, life scientists, analisten, labmanagers en labinkopers.

BEURSVLOER Twee dagen lang staat de beursvloer vol met innovatieve laboratoriumtechnologie en producten ter ondersteuning van de werkzaamheden in het laboratorium.

PROGRAMMA Net als tijdens voorgaande edities zal er op beide dagen een interessant inhoudelijk programma zijn.

In samenwerking met de Sectie Analytische Chemie van de KNCV en andere partners zullen er veel actuele thema’s en technieken worden belicht.

Wilt u professionals en beslissers in het laboratorium ontmoeten? Reserveer dan nu voor Labtechnology 2015.

Neem voor meer informatie contact op met Bas van den Engel via +31 (0)33 4539450 / bas@archermedia.nl of kijk op www.labtechnology.nl. partners:

PET04 Advertenties.indd 52 337_Advertentie_Labtechnology_2015_210x297.indd 1

organisatie:

09-04-15 09-10-14 13:32 09:37

FOTO: DANA

Het werk op de Nederlandse Noordzee gaat nog gewoon door.

unieke kans om te profiteren van samenwerkingen in complexe processen. Een ander belangrijk punt is dat Nederland voorziet in een stabiel (fiscaal) regime.’

Ook GDF Suez E&P Nederland blijft werken in de Nederlandse zee. Het bedrijf heeft naar eigen zeggen weinig last van de lage olieprijs, omdat ze vooral gas produceert. Maar twee van de 32 platforms in Nederland produceren olie. Daarnaast is de olieproductie van GDF Suez gelegen in gebieden waar de productiekosten laag zijn. Het bedrijf wil verder vanwege hun strategie niet zeggen wat voor kansen ze nog meer in de Noordzee ziet.

Kansen voor kleine efficiënte bedrijven.

Taqa gaat ook onverminderd door met de winning op het Nederlandse continentaal plat en wil nieuwe olie- en gasvelden in de omgeving van hun aanwezige infrastructuur ontwikkelen. Het kleineveldenbeleid van de overheid (zie kader) stimuleert volgens het bedrijf de winning en biedt voldoende kansen. Volgens woordvoerder Timo Waarsenburg is de hulp die Nogepa aan het kabinet heft gevraagd wel nodig om het ontwikkelen van kleine velden te kunnen laten renderen.

Beleggen Een heel ander, nieuw en klein bedrijf dat wel wat ziet in de Noordzee is Cefin. Eigenaren Dirk van Vuuren en Stephan Follender hebben een beleggingsfonds opgericht (het Orange Natural Gas Participations fonds) waarmee ze belangen gaan nemen in producerende kleine gasvelden op de Nederlandse Noordzee. Uniek in ons land.

Follender: ‘De grote exploratie en productie bedrijven zijn zich aan het terugtrekken uit de kleine gasvelden op de Noordzee. Dat is onder andere een gevolg van de lage olieprijs maar ook omdat de velden te klein worden voor een aantal grote spelers. Ons fonds mikt op de aankoop van hun participaties in producerende gasvelden. De waarde van een veld wordt voor een groot deel bepaald door de gasprijs. Als de gasprijs daalt, zoals nu het geval is, kan het aantrekkelijk zijn om te kopen maar dat is afhankelijk van je visie op de gasprijs.’

‘Gas is een relatief schone transitiebrandstof en wij hebben de visie dat gas de komende vijftien à twintig jaar nog nodig is om de slag te maken naar duurzame systemen voor energie’, aldus Follender. Het bedrijf is momenteel in gesprek met geïnteresseerde investeerders.

Dat zijn onder andere familiefondsen die naar voorbeeld van de familie Fentener van Vlissingen met hun E&P bedrijf Dyas, in de gasproductie zouden willen stappen.

‘We hopen dat we voor de zomer meer duidelijkheid hebben van de geïnteresseerde partijen.’ De minimale inleg is vijf miljoen euro en de minimale fondsomvang is 25 miljoen euro.

Kansen De lage olieprijs lijkt op dit moment weinig effect te hebben op de activiteiten die al bezig zijn in de Nederlandse Noordzee. Alleen blijven nieuwe investeringen nog uit.

Volgens EBN biedt de lage olieprijs zelfs kansen voor Nederland, omdat wij een gasland zijn. En de gasprijs is redelijk op niveau gebleven. De staatsonderneming vindt dat de lage olieprijs wel laat zien dat er grote urgentie is dat zowel de operationele kosten als kosten voor investeringen omlaag moeten.

02 | 15

OH Olieprijs.indd 53

9

09-04-15 13:39

OPSLAG

Ondergrondse opslag van gasolie in zoutcavernes In de loop van dit jaar slaat AkzoNobel 250.000 kubieke meter gasolie op in twee zoutcavernes, zo’n vierhonderdvijftig meter onder de oppervlakte van industrieterrein De Marssteden in Enschede. Het gaat om de eerste ondergrondse opslag van gasolie in Nederland. Deze olie, gewoonlijk dieselolie, maakt deel uit van de nationale strategische buffervoorraad. Waarom gebeurt dat? Kan dat veilig?

Hier volgen de ins en outs van de olieopslag in de zoutholtes bij Enschede.

Erik te Roller

In juni 2010 liet AkzoNobel weten dat het zijn ondergrondse zoutcavernes in samenwerking met de toenmalige North Sea Group (nu Argos) wilde gaan inzetten voor het opslaan van strategische voorraden gasolie. De verwachting was dat het bedrijf hier in de tweede helft van 2011 klaar voor zou zijn, maar het traject van ruimtelijke besluitvorming en het verkrijgen van vergunningen heeft meer tijd gekost. Op 1 april 2014 beschikte AkzoNobel over vergunningen van het ministerie van Economische Zaken voor de opslag in vijf cavernes. Ondergrondse

10

02 | 15

OG Zoutcavernes.indd 54

opslag valt namelijk onder de Mijnbouwwet, waarbij het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM), zoals de naam al zegt, toezichthouder is. Twee weken later ontstond er echter ongerustheid vanwege een olielekkage bij een zoutcaverne in een natuurgebied bij Epe, net over de grens in Duitsland. AkzoNobel heeft naar aanleiding van dit incident pas op de plaats gemaakt met de verdere ontwikkeling van dit project tot er meer duidelijkheid zou zijn over de toedracht van de lekkage bij Epe. Die is er inmiddels (zie kader).

In de afgelopen tijd heeft het bedrijf de gemeente en omwonenden uitgebreid voorgelicht over het project, waaronder de technische aanpak die een veilige toe- en afvoer van olie in Enschede moet garanderen en de verschillen met de olieopslag in Epe. Ook heeft minister Kamp van EZ verscheidene Kamervragen over de opslag en de risico’s beantwoord.

Nationale voorraad De vijf cavernes, ontwikkeld ten behoeve van de zoutwinning, zijn ellipsvormige holle ruimten van circa twintig meter hoog, tachtig meter breed en honderd à honderdvijftig meter lengte die ontstaan zijn door de zoutwinning uit een steenzoutlaag van zo’n zeventig meter dikte op vierhonderd à vierhonderdvijftig meter diepte onder de grond. Hoewel de Nederlandse Staat eigenaar is van de zoutlagen in de bodem, heeft AkzoNobel vergunning om zout te winnen en te verkopen, en om olie in de cavernes op te slaan. SodM houdt daar toezicht op.

De gasolie behoort samen met ruwe olie, benzine en kerosine tot de nationale strategische olievoorraad, die sinds de oliecrisis in 1973 wordt aangehouden. Nederland is als lid van de Europese Unie en van het International Energy Agency (IEA) namelijk verplicht negentig dagen netto-import in voorraad te hebben, voor het geval dat de import van olie om de een of andere reden stokt.

Dit is in de Wet Voorraadvorming Aardolieproducten van 2012 verankerd. Bedrijven die meer dan honderdduizend ton per jaar aan olieproducten afzetten zijn verplicht om een bepaalde voorraad olie als buffer aan te houden. Zodoende bevindt twintig procent van de nationale voorraad zich bij verschillende bedrijven. De Stichting Centraal Orgaan Voorraadvorming Aardolieproducten (COVA) beheert de overige tachtig procent van de

09-04-15 13:39

n

voorraad krachtens de wet in opdracht van het ministerie van Economische Zaken. Zij huurt hiervoor her en der opslagruimte. In 2014 was de strategische olievoorraad ruim vijf miljoen kubieke meter (bijna vijf miljoen ton), zowel aan ruwe olie als olieproducten en goed voor ongeveer twee maanden van het totale jaarlijkse Nederlandse verbruik. Gasolie is de verzamelnaam voor olieproducten, zoals diesel, huisbrandolie en lichte stookolie. Bij gasolie gaat het meestal om laagzwavelige diesel.

Nederland is als lid van de EU verplicht negentig dagen netto-import in voorraad te hebben.

De vijf zoutcavernes in Enschede verschillen in grootte en kunnen in totaal 750 duizend kubieke meter olie bevatten, dat is gemiddeld 150 duizend kubieke meter per caverne en anderhalf keer zoveel als wat in een grote olietank op de Maasvlakte gaat. COVA heeft met Argos (zij huren de cavernes van AkzoNobel), een contract afgesloten voor de opslag van in eerste instantie 250 duizend kubieke meter olie verdeeld over twee cavernes.

Deze geplande hoeveelheid maakt ruwweg vier à vijf procent van de nationale oliereserve uit. Van de resterende 500 duizend kubieke meter van de vijf zoutcavernes is de helft gereserveerd voor eventuele toekomstige uitbreiding van de strategische opslag en is de andere helft bedoeld voor mogelijke commerciële opslag. De betrokken partijen delen niet mee welke investeringen met de opslag zijn gemoeid.

Olieconcern Argos, ontstaan uit een fusie van Argos Oil en North Sea Group in 2012, is verantwoordelijk voor de op- en overslag van de olie die eigendom is van COVA. De gasolie wordt vanuit de havens van Amster-

OLIELEK Op 12 april 2014 zijn op drie plekken in het natuurgebied Amtsvenn bij Epe in Duitsland olieverontreinigingen gevonden. Tien koeien zijn ziek geworden van het drinken van een olie-watermengsel en daarna afgemaakt. Anderhalve maand later werd duidelijk dat de olie (naar schatting circa zeventig kubieke meter) niet is weggelekt uit de zoutcaverne, maar uit een scheur in het boorgat dat de caverne met de installaties boven de grond verbindt. Het lek werd uiteindelijk gevonden op 217 meter diepte. In Epe pompt men de olie door een enkelwandige buis de caverne in en uit. De olie staat hier dus in rechtstreeks contact met de buitenkant van het boorgat. In Enschede maakt AkzoNobel echter gebruik van een dubbelwandige buis, waarbij de gasolie door de binnenbuis zal stromen. De ruimte tussen de binnen- en buitenbuis is gevuld met een anticorrosieve vloeistof. Het bedrijf houdt de druk in deze zogenoemde annulaire ruimte tussen de beide buizen nauwlettend in de gaten. Als de buitenbuis lekt raakt, stroomt anticorrosieve vloeistof de grond in, maar die is niet schadelijk voor het milieu. De druk in de annulaire ruimte zal dan dalen en dat zal meteen opgemerkt worden. Als de binnenbuis lek raakt, stroomt er gasolie de annulaire ruimte in. In dat geval zal de druk in de annulaire ruimte toenemen en ook dat zal het bedrijf snel opmerken. Tevens zal AkzoNobel de samenstelling van de vloeistof permanent monitoren, als back-up voor de permanente drukmeting.

Een ander verschil is, dat de caverne in Duitsland door één boorgat met de installaties aan de oppervlakte is verbonden, terwijl de cavernes in Enschede door twee boorgaten met de buitenwereld zijn verbonden. Het ene dubbelwandige boorgat dient om olie in en uit de caverne te pompen, het andere om pekel (met zout verzadigd water) uit en in de caverne te pompen. Als één van de twee boorgaten beschadigd raakt, dan blijft de caverne via het tweede boorgat toegankelijk. Dit maakt de opslag veiliger en minder kwetsbaar. Vier van de vijf cavernes hebben zelfs een derde boorgat, dat zo nodig ook toegang tot de caverne kan bieden.

Op grond van deze verschillen is het volgens AkzoNobel en SodM zeer onwaarschijnlijk dat een lekkage in een boorgat in Enschede dezelfde gevolgen zou hebben als de lekkage in Epe.

02 | 15

OG Zoutcavernes.indd 55

11

09-04-15 13:39

Een abonnement op PT Industrieel Management Nu met 50% korting!

PT Industrieel Management Magazine over engineering, manufacturing en supply chain management PT Industrieel Management richt zich op het management in de technologische industrie.

Engineering, manufacturing en supply chain management vormen de pijlers van deze uitgave.

Lees over de methoden en technieken om processen efficiĂŤnter en effectiever te maken.

Verhoog systematisch de productiviteit van uw organisatie. Leer van de best cases in de markt.

Hoe doen uw collega’s in de brede maakindustrie het?

Hoe hebben zij hun supply chain ingericht?

Hoe pakken ze de innovatie van producten en processen op?

Waar halen ze hun briljante ontwikkelaars vandaan?

En gaan ze voor open innovatie op geloven ze juist helemaal niet in dat model?

Dit en nog veel meer leest u in PT Industrieel Management.

Neem nu een abonnement en profiteer van 50% korting.

Ga naar www.bimmedia.nl/ptim!

PET04 Advertenties.indd 56

09-04-15 13:32

dam, Rotterdam en Antwerpen met binnenvaarttankers naar het depot van Argos in Hengelo getransporteerd en van daaruit per tankwagen naar de cavernes vervoerd langs een route die in de milieueffectrapportage (MER) en vergunning is vastgelegd. Geen overbodige luxe, want voor het vervoer van 250 duizend kubieke meter gasolie zijn ongeveer zesduizend volle tankwagens nodig. COVA blijft overigens eigenaar van de opgeslagen gasolie.

Mocht de strategische olievoorraad op enige moment aangesproken worden, dan levert Argos de olie terug aan COVA .

Veilig, efficiënt en duurzaam Olieopslag in zoutcavernes is voor Nederland nieuw, maar andere landen zoals Duitsland hebben er al jaren ervaring mee. Elders in de wereld dienen zoutcavernes ook als opslagplaats voor aardgas, LPG, stikstof, waterstof en perslucht. De olieopslag in de zoutcavernes bij Enschede is zoals het er nu naar uitziet veilig, efficiënt en duurzaam. Zoutlagen staan als zeer stabiel en lekdicht bekend, maar om het zeker te weten heeft AkzoNobel verscheidene bureaus uit zowel Nederland als Duitsland onderzoek laten doen naar de omvang en stabiliteit van de cavernes. De conclusie luidt dat de cavernes in De Marssteden stabiel zijn door hun hoogte en doorsnee, ligging in het zoutpakket en gelet op hun historie. Ook leent hun vorm en volume zich goed voor opslag. Tijdens de opslag zal het volume van de caverne niet veranderen en blijft de druk op de bodem vrijwel gelijk aan die in de huidige situatie, waarin de cavernes nog met pekel zijn gevuld. Daarom verwachten de bureaus geen bodemdaling als gevolg van de opslag. SodM onderschrijft deze mening. De algehele conclusie is, dat de olieopslag geen effect heeft op de stabiliteit van de cavernes.

De voordelen Met opslag in Enschede slaat COVA twee vliegen in één klap. De opslag in cavernes is een stuk goedkoper dan de opslag in bovengrondse tanks, waarvan de prijzen zijn gestegen als gevolg van de sterk gegroeide vraag naar opslagcapaciteit in de Nederlandse en Belgische havens.

Ook vragen bovengrondse tanks meer onderhoud.

Ten tweede helpt de opslag in zoutcavernes de opslagca-

paciteit in Nederland te vergroten. Dat biedt de mogelijkheid om de voorraad in het buitenland af te bouwen, zo staat in het Inpassingsplan gasolieopslag zoutcavernes regio Twente uit 2013 van de ministers Kamp van EZ en Schultz van Infrastructuur & Milieu. Voor COVA is het namelijk veel eenvoudiger om contracten te sluiten in Nederland en hierop toezicht te houden. En in tijden van crisis is de olie dichter bij de markt beschikbaar.

Nederland slaat al tientallen jaren een voorraad ruwe olie van bijna anderhalf miljoen ton (circa dertig procent van de buffervoorraad) op in ondergrondse cavernes in Duitsland. Over de afbouw hiervan en de huidige status van dit beleid gaat EZ vragen uit de weg.

Een ander voordeel van ondergrondse opslag is dat de kwaliteit van de gasolie minder snel achteruit gaat. Als bijvoorbeeld dieselolie boven de grond langdurig wordt opgeslagen, ontstaat er bezinksel als gevolg van oxidatie.

Bij de ondergrondse opslag is geen zuurstof aanwezig, waardoor geen oxidatie kan plaatsvinden. Ook is de temperatuur in de caverne zeer constant, waardoor er het product niet door temperatuurschommelingen veroudert. Daarom gaat het MER uit van een verversing eens in de vijf jaar. Dit is nog aan de voorzichtige kant, want de ervaring in het buitenland leert dat verversing maar eens in de tien tot vijftien jaar nodig is.

AkzoNobel ziet ook mogelijkheden om zoutcavernes in te zetten voor de opslag van duurzame energie.

Wat het ministerie van EZ niet in het inpassingsplan (ruimtelijke plannen) noemt, maar wat voor zich spreekt, is, dat een olietank boven de grond kwetsbaarder is voor terroristische aanslagen dan een ondergrondse opslagplaats. Dit is eveneens een voordeel.

In het kader van de MER heeft COVA ook gekeken naar vijf bovengrondse locaties aan de kust, in havens en bij bestaande pijpleidingen. Daarnaast zijn er acht ondergrondse locaties bekeken. Vijf locaties zijn afgevallen, omdat ze niet geschikt zijn voor opslag. Op basis van doelmatige winning, aantal, volume en logistiek is de locatie in Twente als beste locatie uit de bus gekomen.

De belangrijkste voordelen zijn, dat de risico’s voor de omgeving geringer zijn dan bij bovengrondse opslag, de kwaliteit van de gasolie beter behouden blijft, het goedkoper is, de strategische opslag beter gespreid is en dat er aan de situatie bovengronds in Enschede weinig verandert.

AkzoNobel ziet ook mogelijkheden om zoutcavernes in te zetten voor de opslag van duurzame energie, bijvoorbeeld in de vorm van perslucht of waterstofgas. Het bedrijf heeft overeenkomsten gesloten met diverse partijen om plannen te ontwikkelen voor het verwezenlijken daarvan.

02 | 15

OG Zoutcavernes.indd 57

13

09-04-15 13:39

ADVERTENTIE-INDEX Abonnees . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Aerzen International Rental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 AJK Hydrolift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Andus Group . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 BASF Belgium Coordination Center Comm.V. . . . . . . . . . . . . . . . 58 Brady. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Delta Heat Services. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 EAO Benelux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 EemsDeltaVisie 2015. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 eVision . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Flexim Instruments Benelux. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Havep Workwear . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Heldere signalering.

Met de nieuwe hevelschakelaars.

Hempel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42, 43 MODELEC Data-Industrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 PAO Stichting PostAcademisch Onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

EAO introduceert de vlak verzonken verlichte hevelschakelaar uit de serie 04.

Petrochem platform. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30, 31 Polyfluor Plastics. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

. Duidelijke LEDverlichting . Verbeterde stof- en waterdichtheid: IP67 . Uitstekend tactiel gevoel . Fraai vlak verzonken design . Vele aansluitmogelijkheden

Promat International. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Vacaturesite Petrochem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Wagenborg Nedlift Vlaardingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 OLIE&GAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

BASF Belgium Coordination Center Comm.V. . . . . . . . . . . . . . . . 14 BetaPublishers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 BIMmedia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Deltavisie congres 2015. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

www.eao.nl

Your Expert Partner for Human Machine Interfaces

EAO_Petrochem_Lever_switch_90x132mm_26-03-2015.indd 1

EAO Benelux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

26.03.2015 13:33:43

Ucrete Fast

Wanneer een productiestop geen optie is!

Wilt u geen tijd verliezen en uw kostbare productieproces stilleggen voor het renoveren van uw productievloer! UcreteÂŽ Fast kan na 5 uur bij ca. 10 ÂşC weer volledig belast worden.

Kijk voor uw oplossingen op master-builders-solutions.basf.nl Of bel direct voor advies: T +31 (0)162 425 190

PET04 Advertenties.indd 58

09-04-15 13:32

ANDUS group companies: Manufacturing FIB Industries Gouda Refractories Gouda Feuerfest Deutschland Nedstaal Special Steel Van Voorden Castings

Services & Maintenance Gouda Vuurvast Belgium Gouda Vuurvast Services ISS Projects Lengkeek Staalbouw Van Voorden Maritime

Contracting Armada Janse Armada Mobility Armada Rail HSM Offshore HSM Steel Structures RijnDijk Construction

Serving the industry Professionaliteit en creatief denken, gecombineerd met kennis van zaken, zijn de kenmerken van RijnDijk Construction. Multidisciplinaire constructieprojecten worden volgens hoge (inter)nationale standaards en veiligheids- en kwaliteitseisen uitgevoerd. Dit maakt RijnDijk Construction tot een betrouwbare, full service partner. Project management, engineering, productie en montage worden in eigen beheer vanuit gespecialiseerde productielocaties uitgevoerd. RijnDijk Construction is een speler van formaat voor grootschalige projecten in de (petro)chemische industrie, zware industrie, energiemarkt en complexe utiliteitsbouw.

RijnDijk Construction BV Beukenlaan 115 5616 VC Eindhoven NL T +31 (0)40 - 246 72 28 E info@rijndijk.com

B Inhoud.indd RijnDijk Corporate4MagAd.indd 1

RijnDijk Construction is een zelfstandige werkmaatschappij binnen de ‘Contracting divisie’ van Andus Group.

De overige divisies zijn ‘Manufacturing’ en ‘Services & Maintenance’. Andus Group is een internationale onderneming met circa 1.100 medewerkers en 16 gespecialiseerde werkmaatschappijen wereldwijd actief in een breed, industrieel werkveld.

Kennismaken? Graag. Bel of kijk op www.rijndijk.com of www.andusgroup.com

09-04-1509:21 14:16 30-01-15

“Vanaf mijn eerste dag bij eVision voelde ik mij lid van een grote familie.”

Na een succesvolle loopbaan van maar liefst 24 jaar bij DOW Chemical was Martien Rutten klaar voor een nieuwe uitdaging in zijn carrière. Na een online zoektocht landde hij via LinkedIn op een passende vacature van eVision Industry Software.

Martien reist nu als Senior Trainer & On-Site Support (T&OSS) Consultant bij eVision de wereld over en draagt bij aan het verbeteren van processen en veiligheid in de olie-, gas-, en petrochemische industrie.

vijf continenten, dus als je van reizen en exotische lokaties houdt kom je hier zeker aan je trekken. Het is heel speciaal om een kijkje in de keuken te kunnen nemen bij ‘s werelds grootste spelers binnen de industrie.

Het verbeteren van processen vergt veel mensenkennis en ervaring, aldus Martien: “Om veranderingen effectief te kunnen introduceren, moet je alle neuzen in dezelfde richting krijgen.

Voor dit werk zijn communicatieve vaardigheden daarom ontzettend belangrijk.”

“Niet alleen zie ik daar de laatste, meest geavanceerde technologische ontwikkelingen, ik ontmoet ook elke dag nieuwe mensen en culturen op de meest geweldige lokaties.”

Het meest bijzondere aan zijn werk vindt Martien de verschillende plekken waar het hem brengt: “eVision is actief op

Hoewel hij als T&OSS Consultant vaak op reis is, voelt Martien zich nooit echt ver verwijderd van het hoofdkantoor in Den Haag: “Sinds mijn eerste dag bij eVision voel ik mij lid van een grote familie.

Ook al ben ik soms aan de andere kant van de

wereld, we spreken dagelijks met elkaar. Bij mijn team kan ik altijd terecht voor feedback en begrip.”

Zoek jij net als Martien Rutten een nieuwe uitdaging? eVision is continu op zoek naar Training en On-Site Support Consultants voor posities in het Midden-Oosten en/of Europa. Bezoek voor meer informatie onze website:

www.evision-software.com

PETROCHEM 4 - 2015 4

www.evision-software.com/careers

B Inhoud.indd 4

09-04-15 14:15