PET02-2021

Nr. 2 - 2021

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 23,50

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Petrochem Nr. 2 - 2021

E

0 15:17

‘Met bestaande methoden komen we er niet’ • Groene ammoniak steunt energie-/ grondstoffentransitie • Plannen om kraker Sabic te elektrificeren • Thema: Opleidingen

PET2 omslag los.indd 1

09-03-21 17:09 17:16

MOBILEDEGASSING, DEGASSING,GUARANTEED GUARANTEEDCONTINUITY CONTINUITY MOBILE

YOURSITE. SITE.AABETTER BETTERPLACE. PLACE. YOUR

MOBILE MOBILE ®® COMBUSTOR COMBUSTOR

FLYING FLYING ®® COMBUSTOR COMBUSTOR

ZONE- -00 LANGETERMIJN TERMIJN ZONE LANGE VENTILATOREN OPLOSSINGEN OPLOSSINGEN VENTILATOREN

SIS, marktleider mobiele verbrandingssystemen Zone –0 SIS, marktleider inin mobiele verbrandingssystemen enen Zone –0 ventilatoren.

Onze services technologieën vormen sleutel om ventilatoren.

Onze services enen technologieën vormen dede sleutel om (VOC) emissies geur reduceren, onder controle houden (VOC) emissies enen geur tete reduceren, onder controle tete houden enen voldoen aan meest stringente milieuwetten regels. tete voldoen aan dede meest stringente milieuwetten enen regels.

Wij zorgen voor uw continuïteit.

Wij zorgen voor uw continuïteit.

TANK TANK TERMINAL TERMINAL

BACK-UP BACK-UP EN EN VERVANGING VERVANGING VRU VRU

RAFFINADERIJEN/ PIJPLEIDINGEN PIJPLEIDINGEN RAFFINADERIJEN/ CHEMISCHE CHEMISCHE PLANTS PLANTS

VERSCHEPEN VERSCHEPEN

TANKS BOLBOL TANKS

SIS GmbH SIS GmbH  

+49 4132 654 9100 +49 (0)(0) 4132 654 9100 +31 (0)6 1559 7982 +31 (0)6 1559 7982

@S-I-S.COM @S-I-S.COM INFO  INFO WWW.S-I-S.COM WWW.S-I-S.COM

SISG19-24270 CorporateADV_Petrochem_210x297_V4.indd1 1 SISG19-24270 CorporateADV_Petrochem_210x297_V4.indd PET Aomslag Voorplaat.indd PET2 los.indd PET A Voorplaat.indd 2 22

17-09-1910:39 10:39 17-09-19 09-03-21 17:17

IN DEZE EDITIE

10 ‘MET BESTAANDE METHODEN KOMEN WE ER GEWOON NIET’ De chemische en voedingsmiddelenindustrie kunnen niet blijven voortborduren op bestaande energiebronnen en grondstoffen.

Volgens CTO Marcus Remmers van DSM staan we aan de vooravond van een biotechnologie-revolutie om de uitdagingen op gebied van klimaat, stikstof en biodiversiteit aan te gaan.

26 THEMA: OPLEIDINGEN Om de procesindustrie nog veiliger te kunnen maken, zouden technici die dagelijks in risicovolle omgevingen werken moeten laten zien dat ze veilig werken. Dat kan binnenkort via het regionale safety center.

14 GROENE AMMONIAK STEUNT ENERGIE- EN GRONDSTOFFENTRANSITIE De landbouwsector gebruikt ammoniak al grootschalig als kunstmest. Waar de kunstmestfabrikanten nu nog grijze waterstof inzetten, kunnen ze dit vervangen door een groene variant. De anorganische verbinding is bovendien een zeer handige, vloeibare energiedrager die gemakkelijk is te transporteren. De maritieme sector lijkt vaart te willen maken met groene ammoniak als brandstof. Daar kan ook de industrie van profiteren.

18 PROJECTEN VOOR DUURZAME KEROSINE UIT DE STARTBLOKKEN Een groene luchtvaart komt steeds wat dichterbij. Afgelopen tijd zijn een aantal projecten gelanceerd voor de ontwikkeling van duurzame kerosine. Ook is de bouw van fabrieken aangekondigd. Daarbovenop liet KLM weten een eerste passagiersvlucht te hebben gemaakt met bijmenging van vijfhonderd liter duurzame synthetische kerosine.

20 PLANNEN OM KRAKER SABIC TE ELEKTRIFICEREN Mark Gerards is sinds vorig jaar plantmanager van een van de krakers van Sabic in Geleen. Het bedrijf heeft plannen om de vijftigjarige kraker te elektrificeren zodat hij toch nog decennia mee kan. ‘We proberen de zorgen over de toekomst om te draaien naar een kans om een mooie plant overeind te houden. Sterker nog, om een voorbeeld voor andere fabrieken te zijn.’

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Lanxess beperkt emissie lachgas in Antwerpen • Shell krijgt vergunning voor opsporen aardwarmte omgeving Rotterdam • Isobionics opent nieuwe destillatieplant • Haalbaarheidsstudie voor groene waterstoffabriek Maasvlakte 6 Petrochem platform 24 Projecten 30 Column • Wim Soetaert 42

PETROCHEM 2 - 2021 3

PET B Inhoud.indd 3

09-03-21 16:54

ADOPTEER EEN PUP ADOPTEER EEN PUP

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Nummer 2 - 2021 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Gedempt Hamerkanaal 155, 1021 KP Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 3122 081 EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 3122 086 Liesbeth Schipper 020 3122 083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 3122 084 David van Baarle

EN HELP ’M BLINDENGELEIDEHOND WORDEN.

VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, Henk Leegwater, Wim Soetaert, Jacqueline van Gool, Evi Husson LAY-OUT: Bureau OMA, Doetinchem

WWW.ADOPTEEREENPUP.NL

EN HELP ’M BLINDENGELEIDEHOND WORDEN.

OMSLAGFOTO: Adobestock ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, Arthur Middendorp 070 3990 000 - arthur@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 3122 088

WWW.ADOPTEEREENPUP.NL

COMMERCIEEL MANAGER: Janet Robben 020 3122 085 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions

ADVERTENTIE-INDEX 3P Quality Services b.v. ................................. 43 Abonnees ....................................................... 28 Deltavisie 15 juni 2021..................................... 8 Hogeschool Utrecht Centrum voor Natuur & Techniek .......................................................... 44 KNGF................................................................. 2 Market review ................................................ 28 Petrochem platform ....................................... 22 Process Automation Solutions ....................... 8 SIS GmbH ......................................................... 2 STAPPERT Noxon .......................................... 16

ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Nederland/België € 186,- per jaar Introductieabonnement NL/BE met 25% korting € 139,- per jaar Overig buitenland € 216,50 Losse verkoopprijs € 23,50 Studentenabonnement € 43,Proefabonnement 3 mnd € 31,Meer informatie over de verschillende abonnementen vindt u via www.petrochem.nl/abonneren OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers.

Opzeggen en wijzigen kan via abonnementen@industrielinqs.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door ons is ontvangen. Als u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Overige vragen kunt u stellen via abonnementen@industrielinqs.nl of neem telefonisch contact met ons op via 020 3122 088.

ISSN: 1380-6386 Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier binnenwerk:

Papier omslag:

PAPER & BOARD MADE OF

AGRI-WASTE

Verder ............................................................. 16

PET Advertenties.indd 4

WWW.PAPERWISE.EU

09-03-21 16:50

COMMENTAAR

‘Wellicht is een volledige circulaire chemische industrie mogelijk, als de ultieme kringloop wordt gesloten: massaal hergebruik van CO2 en CO.’

Biefstuk zonder koe Gebruiken we in 2050 nog veel koeien en andere dieren voor onze voedselvoorziening? Is er dan nog verse koolstof – fossiel of plantaardig - nodig voor de productie van onze materialen? En is onze energievoorziening dan eindelijk volledig gedecarboniseerd?

Ik vraag bewust nog niet af of het mogelijk is, want technisch zal er dan veel kunnen. In deze Petrochem schetst Marcus Remmers, chief technology officer van DSM, een beeld dat mij op dat vlak positief stemt. Er zijn ontwikkelingen in de biotechnologie en elektrochemie die echt veelbelovend zijn. Koren op de molen voor een technologie-optimist.

Even wegdromen. Momenteel zijn er grote vorderingen in laboratoria en zelfs al daarbuiten op het gebied van cellulaire landbouw. Die moet producten mogelijk maken die heel dicht in de buurt komen van, of zelfs identiek zijn aan dierlijke voedingsmiddelen en materialen. Kweekvlees bijvoorbeeld. Met het genetisch materiaal van een beperkt aantal dieren is het straks waarschijnlijk mogelijk om de hele wereldbevolking van vlees te voorzien. Ik zou er alvast voor tekenen als omnivoor. Ik vind vlees lekker, maar ben me ook bewust van de nadelen van de huidige vleesconsumptie. Vlees eten zonder dat er dieren voor worden doodgemaakt? Ik teken er direct voor. Ook als het me wat extra kost.

Optelsom En ook dromen over de toekomstige chemie. De eerste fabrieken die CO2 als grondstof omzetten in koolwaterstoffen zijn er al. Je hebt daar wel heel veel energie voor nodig en zeer geconcentreerde bronnen van CO2 en - het liefst groene - waterstof. Ook worden de eerst stappen gezet met koolmonoxide (CO) uit de staalindustrie. Om in de toekomst kunststoffen te maken, zijn fossiele bronnen sowieso niet meer nodig. Een groot deel van de chemische bouwstenen kan worden teruggewonnen uit afvalplastics. Misschien is er tijdelijk een aanvulling nodig met koolwaterstoffen uit biomassa. Maar op den duur is wellicht een volledige circulaire chemische industrie mogelijk, als de ultieme kringloop wordt gesloten: massaal hergebruik van CO2 en CO. Het lijkt minder een kwestie van kunnen dan van kiezen. Er kan veel, maar waar kiezen we voor? Volgens de Franse filosoof

Sartre staat bij alles onze keuze centraal. Zelfs geboren worden, ziet hij als een keuze. Natuurlijk kunnen we over dat laatste discussiëren. En zeker ook over onze keuzevrijheid. Maar geven we ons niet te vaak over aan het idee dat we nergens invloed op hebben? Misschien hebben we als individu weinig invloed.

Maar als bedrijf, land, continent, samenleving zijn er natuurlijk meer mogelijkheden. Nu al liggen er veel meer vleesvervangers in de schappen van supermarkten dan een paar jaar terug. Dat is een optelsom van heel veel keuzes.

Biodiversiteit Durven we als samenleving de transitie ook echt aan? Durven we ook echt te innoveren? Volgens de Vlaamse denker Jef Staes bevindt de hele samenleving zich momenteel in de chaotische overgangstijd van het 2D- naar het 3D-tijdperk. De overgang zal niet zonder slag of stoot gaan. De mensen die in het oude tijdperk aan het roer staan, zullen niet zonder slag of stoot de macht overdragen aan een nieuwe generatie mensen die veel beter geschikt is om met de nieuwe mogelijkheden om te gaan.

Staes in een eerder interview: ‘Termen als fake news zijn middelen van de oude generatie om vernieuwing te blokkeren.’

Ik heb het Jef nog niet gevraagd, maar de huidige boerenprotesten zouden ook zo maar uitingen kunnen zijn van het oude tijdperk. Willen we over dertig jaar nog steeds een leefbare wereld hebben, dan kunnen we niet op de oude manier doorgaan. Dan zullen we bijvoorbeeld stapsgewijs veel efficiënter met de beschikbare grond om moeten gaan. Alleen met innovatie en transitie kunnen we het hoofd bieden aan de uitdagen op het gebied van klimaat, biodiversiteit en een groeiende wereldbevolking. Daar moeten we iedereen in meenemen, ook diegenen die dat nu nog niet zien zitten en misschien oude gebruiken nog moeten loslaten. Te beginnen bij onszelf. Die keuze hebben we alvast.

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via Twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 2 - 2021 5

PET C Commentaar.indd 5

09-03-21 16:54

De havens van Antwerpen en Brugge willen fuseren. De stadsbesturen zijn hierover tot een akkoord gekomen.

Het ‘eenmakingstraject’ neemt naar verwachting een jaar in beslag.

Daarna gaan de havens verder onder de naam ‘Port of Antwerp-Bruges’.

In een persbericht laten de havens weten dat zij door het samengaan de belangrijkste containerhaven (157 miljoen ton/jaar), een van de grootste breakbulkhavens en de grootste haven voor overslag van voertuigen in Europa worden.

Daarnaast zal de haven meer dan 15 procent van de totale doorvoer van gas in Europa voor haar rekening nemen en blijft ze de belangrijkste chemische hub van Europa. Tot slot wordt ze de grootste cruisehaven van de Benelux.

PETROCHEM 2 - 2021 6

PET D Feiten en cijfers.indd 6

LANXESS BEPERKT EMISSIE LACHGAS IN ANTWERPEN Lanxess heeft in Lillo (Antwerpen) een installatie voor de reductie van de lachgas­ uitstoot ingehuldigd. Deze breekt ongeveer vijfhonderd ton lachgas per jaar af. Het project heeft ongeveer tien miljoen euro gekost. In 2023 komt er een tweede installatie bij, die twee keer zoveel lachgas kan afbreken.

Lachgas, of eigenlijk N2O, ontstaat bij Lanxess als bijproduct tijdens de productie van caprolactam. Het is ongevaarlijk voor de mens, maar brengt ongeveer driehonderd maal meer schade toe aan het klimaat dan CO2. De nieuwe installatie kraakt lachgas bij temperaturen rond de duizend graden Celsius tot stikstof en zuurstof. Zo wordt het gas volledig geneutraliseerd.

In een tweede processtap breekt de installatie stikstofoxiden af, met ammoniak als reductiemiddel. Bij temperaturen van 250 tot 450 graden Celsius worden de stikstofoxiden afgebroken tot stikstof en water.

Dankzij de combinatie van deze processen is de nieuwe installatie thermisch zeer efficiënt. Speciaal ontwikkelde keramische warmtewisselaars vangen de warmte op die in het proces wordt gebruikt en die ontstaat door de afbraak van lachgas en stikstofoxiden.

Ze slaan deze warmte op, om daarmee het inkomende rookgas voor te verwarmen.

Daardoor hoeft veel minder energie van buitenaf worden toegevoerd om het proces aan de gang te houden.

SHELL KRIJGT VERGUNNING VOOR OPSPOREN AARDWARMTE OMGEVING ROTTERDAM Shell Geothermie en Eneco hebben samen een vergunning gekregen voor het opsporen van aardwarmte in de regio Rotterdam.

Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft een vergunning afgegeven waarmee onderzoek kan worden gedaan naar aardwarmte in Capelle aan den IJssel, Rotterdam, Lansingerland, Krimpen aan den IJssel en Zuidplas. Aardwarmte kan als bron een bijdrage leveren aan het verder verduurzamen van warmtenetten. Het biedt de mogelijkheid om meer woningen en gebouwen in deze regio aardgasloos te verwarmen.

Eneco en Shell brengen de komende jaren het potentieel voor aardwarmte in de ondergrond in kaart. Ook maken ze afspraken met mogelijke afnemers van de aardwarmte.

Daarnaast worden de techniek en kosten verder uitgewerkt. En de partijen zoeken naar mogelijk locaties voor boringen en bekijken hoe deze eruit kunnen komen te zien.

Shell en Eneco geven aan dat het nog onbekend is wanneer ze beginnen met het ontwikkelen van aardwarmtelocaties en het aanboren van warmtebronnen. De komende jaren is dit in ieder geval nog niet aan de orde.

ISOBIONICS OPENT NIEUWE DESTILLATIEPLANT Isobionics heeft een nieuwe destillatie-plant geopend op de Brightlands Chemelot Campus in Geleen. Isobionics is een innovator op het gebied van fermentatie. Het bedrijf ontwikkelt en produceert een breed scala aan ingrediënten voor de flavour & fragrance markt met een focus op citrusolie-componenten, zoals valenceen en nootkatone. In 2019 is Isobionics overgenomen door BASF en werd het onderdeel van BASF’s Aroma Ingredients business.

Om natuurlijke geur-en smaakstoffen te produceren, gebruikt Isobionics een technologie die is gebaseerd op fermentatie. Een traditionele techniek die bekend is van processen als het brouwen van bier en het bakken van brood. Bij deze methode wordt een stof omgezet in een doelproduct met behulp van micro-organismen zoals bacteriën of schimmels. Dit proces is gebaseerd op hernieuwbare grondstoffen.

Destillatie is de laatste productiestap, die natuurlijke ingrediënten oplevert. ‘Met onze nieuwe plant kunnen we onze activiteiten nog sneller uitbreiden en tegemoetkomen aan de behoeften van klanten. We hebben veel nieuwe ingrediënten in ontwikkeling, sommige daarvan worden dit jaar al gelanceerd,’ zegt Toine Janssen, CEO van Isobionics.

FOTO: ISOBIONICS

Vopak investeert in opslag van op afval gebaseerde grondstoffen die geschikt zijn voor de productie van biobrandstoffen. Het bedrijf bouwt zestien nieuwe opslagtanks op haar terminal in Vlaardingen. In totaal gaat het om extra opslagcapaciteit van 64.000 kubieke meter.

De grondstoffen die in de nieuwe tanks worden opgeslagen, zijn bijvoorbeeld afgewerkte bakolie en talg.

Deze kunnen worden omgezet in biodiesel en biokerosine. Vopak Terminal Vlaardingen heeft al ervaring met de opslag van dit soort grondstoffen. De terminal heeft tanks voor plantaardige oliën, dierlijke vetten, oleochemicaliën en biodiesel. Er staan 293 tanks op de site, met bij elkaar een opslagcapaciteit van 565.606 De laatste keer dat de terminal nieuwe opslagtanks plaatste, was in 2014.

Toen ging het om negen tanks die vier oude moesten vervangen. Een jaar later nam het bedrijf ook nog een nieuw railverladingsstation in gebruik. Hoewel grote investeringen sindsdien uitbleven, staat de inmiddels negentig jaar oude terminal niet stil. Vopak Vlaardingen was de eerste terminal in de Rotterdamse haven waar op een tankdak energie werd opgewekt met zonnefolie.

FOTO: LANXESS

FEITEN & CIJFERS

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

09-03-21 16:55

WAFILIN EN AVEBE ZIJN WATER INNOVATOR OF THE YEAR 2021 De samenwerking van membraanexpert Wafilin en aardappelzetmeelproducent Avebe leverde een innovatie op die een doorbraak betekent in concentratieprocessen. Beide bedrijven zijn dan ook verkozen tot Water Innovator of the Year 2021.

Hun DuCam-project was volgens jury en publiek van het Watervisie platform de innovatie met de meeste impact. Ducam staat voor Duurzaam Concentreren van Aardappelsap met Membranen. Het project gebruikt membraantechnologie om aardappelsap te concentreren. Daardoor is veel minder energie nodig voor eiwitwinning en indamping.

Inmiddels kijkt Wafilin ook naar toepassingen in andere branches die nu nog thermisch indampen. Avebe en Wafilin namen het tijdens de verkiezing op tegen VSGM, dat rioolslib omzet in een grondstof voor de cementindustrie en MEZT, dat bipolaire elektrodialyse inzet voor het afscheiden van ammoniak en grondstoffen uit mest.

De Water Innovator of the Year-verkiezing is onderdeel van het Watervisie Congres dat donderdag 11 februari werd gehouden.

ExxonMobil heeft een nieuw bedrijfs­ onderdeel opgericht om zijn koolstof­ arme technologieën te commerciali­ seren. Het nieuwe ExxonMobil Low Carbon Solutions richt zich in eerste instantie op CO2-afvang en -opslag (CCS). Het bedrijf werkt aan twintig CCS-projecten over de hele wereld waaronder in Nederland en België.

ExxonMobil is van plan om tot 2025 3 miljard dollar (2,5 miljard euro) te investeren in oplossingen voor lagere emissies. Ze heeft nu plannen voor twintig projecten wereldwijd.

In Nederland wil ExxonMobil zijn aandeel in het Porthos-project vergroten.

Dit Rotterdamse project heeft als doel om CO2 van industrie te verzamelen en via pijpleidingen te transporteren naar lege gasvelden in de Noordzee.

Daarnaast neemt het bedrijf ook deel aan het H-Vision project, dat kijkt naar grootschalige productie van CO2-arme waterstof in Rotterdam. In België neemt ExxonMobil, samen met ande-

ENGIE TEST INVOEDEN WATERSTOF IN WKC VAN INEOS Engie test het gebruik van waterstof in een warmtekrachtcentrale van Ineos Phenol in Doel. Het gaat om een proefproject waarbij waterstof een deel van het aardgas in een gasturbine gaat vervangen. De partners beginnen met tien procent bijmenging en voeren dat gaandeweg op naar twintig procent. Engie is verantwoordelijk voor het ontwerp, de installatie en de exploitatie van de technologie. Ineos Phenol heeft ervaring met waterstof als grondstof voor zijn productieprocessen. Het bedrijf beschikt ook over de nodige vergunningen om het waterstofproject te begeleiden.

Via deze test op industriële schaal willen de twee partijen inzichten en data verzamelen over het gebruik van waterstof in industriële installaties. Ze willen bijvoorbeeld het rendement monitoren en emissies tijdens de verbranding meten. Dit kan nuttig zijn voor de ontwikkeling van een volgende generatie branders.

Engie werkt ook al samen met Ineos binnen het power-to-methanol project in de haven van Antwerpen. Daarbij gaat het om de productie van groene methanol door afgevangen CO2 te combineren met groene waterstof. Ineos-dochter Inovyn gaat deze demop-

re partijen, deel aan het CCS-project in de Antwerpse haven. Dit project heeft onlangs steun aangevraagd bij de EU.

lant opereren op de site in Lillo.

Ineos wil tegen 2030 dat zijn Antwerpse vestigingen 55 procent minder emissies uitstoten vergeleken met 1990 en uiterlijk in 2050 moeten ze klimaatneutraal zijn. Vorig jaar sloot Ineos twee belangrijke contracten af voor de aankoop van offshore windenergie.

Ineos Phenol in Doel neemt nu al twintig procent groene stoom af via de aansluiting op het Ecluse-netwerk. Het bedrijf produceert er phenol, aceton en AMS.

FOTO: UNIPER

HAALBAARHEIDSSTUDIE VOOR GROENE WATERSTOFFABRIEK MAASVLAKTE Energiebedrijf Uniper en Havenbedrijf Rotterdam onderzoeken de mogelijkheden voor grootschalige productie van groene waterstof op de Maasvlakte. De ambitie is om in 2025 een waterstoffabriek met een capaciteit van 100 megawatt op het terrein van Uniper te realiseren en die capaciteit uiteindelijk uit te breiden tot 500 megawatt. De haalbaarheidsstudie is deze zomer afgerond.

Uniper ziet haar locatie op de Maasvlakte als de perfecte plek om op grote schaal groene waterstof te produceren. ‘Hier komt alles samen: grote hoeveelheden hernieuwbare energie, de nodige infrastructuur en industriële klanten’, zegt Andreas Schierenbeck, CEO van Uniper in een persbericht.

Na de recente succesvolle pre-kwalificatie voor het EU IPCEI-programma (Important Projects of Common European Interest) worden in de komende maanden het conceptuele ontwerp en de technische dimensies van de waterstoffabriek uitgewerkt. Ook wordt gekeken naar de afzetmogelijkheden voor de duurzame waterstof, zowel in het Rotterdamse havengebied als ook in Duitsland. Op termijn wordt levering aan grote industriële complexen in Noordrijn-Westfalen mogelijk via pijpleidingen. Tot slot kijkt het projectteam ook naar de mogelijkheden voor import, opslag en export op de Maasvlakte en worden de volgende stappen van het project gedefinieerd.

Nouryon verkoopt Salt Specialties aan de Franse Salins Group. Het gaat om drie locaties voor verpakking en distributie. De overname omvat drie locaties voor de verpakking en distributie van speciaalzout in Hengelo (Nederland), Mariager (Denemarken) en Göteborg (Zweden). Hieronder vallen onder andere het merk Jozo.

De verkoop van Salt Specialties heeft geen gevolgen voor Delfzijl. Mijnbouwactiviteiten bij Veendam en Winschoten, en de productie van industrie- en wegenzout in Delfzijl, Hengelo en Mariager blijven bij Nobian (de nieuwe naam voor de activiteiten van Industrial Chemicals van Nouryon).

Op Chemie Park Delfzijl test op- en overslagbedrijf Wildeman S&L een nieuw systeem voor containers. Er staan op het terrein aan de IJzerweg straks zeshonderd containers. Dat is handmatig niet bij te houden. Een camera leest de gegevens van containers af, waarna dit wordt verwerkt met software. Ook herkent de camera

PETROCHEM 2 - 2021 7

PET D Feiten en cijfers.indd 7

09-03-21 16:55

ROTTERDAM AHOY | 15 JUNI

[Sav e th

e da te]

www.deltavisie2021.nl

PET Advertenties.indd 8

09-03-21 16:51

FEITEN & CIJFERS GASUNIE INVESTEERT MILJARDEN IN ENERGIETRANSITIE Gasunie investeert de komende tien jaar 7 miljard euro in het vergroenen van de gasinfrastructuur. Dat staat in het jaarverslag van het bedrijf. Er liggen ambitieuze plannen klaar om tot 2030 van het huidige gas-infrastructuurbedrijf naar een duurzame energie­-infrastructuuronderneming te transformeren. Han Fennema, CEO van Gasunie, in een persbericht: ‘Over dertig jaar vervoeren onze netten groene waterstof, groen gas, warmte en CO2 waar de markt en samenleving om vragen. De investeringen en transformatie zijn noodzakelijk, willen Nederland en Duitsland in 2050 klimaatneutraal worden. Zo’n 30 tot 50 procent van de energievoorziening in 2050 zal namelijk bestaan uit moleculen in gasvormige toestand. Hierin kun je energie goedkoop opslaan en over grotere afstanden transporteren. Onze infrastructuur zal op veel punten gekoppeld zijn aan het elektriciteitsnet.’

Tegelijkertijd duurt het nog decennia voordat de rol van aardgas in Noordwest-Europa is uitgespeeld, zo zegt Fennema. ‘In 2030 heeft Nederland nog altijd 75 procent van de huidige jaarlijkse aardgasbehoefte. Wij werken hard om dit mogelijk te maken. Want in 2022 sluit de NAM de gaskraan van het Groningenveld. Dus moeten we zorgen dat we voldoende buitenlands gas in ons net kunnen ontvangen en via kwaliteitsconversie geschikt maken voor binnenlands gebruik. Daarnaast is er voldoende gasopslag nodig.’

EERSTE MATERIALEN AANGEVOERD VOOR PILOT WATERSTOFOPSLAG Half april start Gasunie met de pilot waarbij ze een boorgat vult met waterstof. De voorbereidingen hiervoor zijn in volle gang. Het doel van de testen is om aan te tonen dat het boorgat, de leidingen, afdichtingen enzovoorts geschikt zijn voor de toepassing van waterstof. Wereldwijd zijn er vier locaties waar waterstof al wordt opgeslagen in zoutlagen. Gasunie voert de tests uit in nauwe afstemming met SodM en TNO. De eerste testen worden uitgevoerd op locatie A8 omdat hier al wel een boorgat, maar nog geen caverne is aangebracht. De eerste materialen voor de pilot zijn inmiddels aangevoerd op locatie. De pilot neemt twee tot drie weken in beslag. Gedurende een paar dagen wordt er 24 uur doorgewerkt.

Gasunie onderzoekt met het Hystock-project of het mogelijk is waterstof op te slaan in de zoutcavernes in Zuidwending. De klanten van Gasunie gebruiken de zoutcavernes als peakshaver. Het gas kan zeer snel in de cavernes worden gebracht om na een aantal uren weer te worden ingezet, als duurzame bronnen te weinig elektriciteit produceren.

Die rol kan waterstof ook vervullen. Sterker nog, door overtollige windstroom om te zetten in waterstof, wordt de businesscase voor windenergie een stuk gunstiger.

Henk Abbing, directeur Hystock: ‘Hoewel waterstofopslag in feite niet veel anders zou moeten zijn dan gasopslag, heb je wel andere compressoren, afsluiters, casings, leidingen en veiligheidskleppen nodig. Omdat daar nog niet veel ervaring mee is, moeten we de afzonderlijke onderdelen, maar ook de systemen valideren en beproeven.’

BRENT RUWE OLIEKOERS 66,0 64,8 63,6

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

62,4 61,2 60,0 58,8 57,6 56,4 55,2 54,0

21

22

25

26

Januari 2021

27

28

29

1

2

3

4

5

8

9

10

11

12

15

16

17

18

19

22

afsluiters, schade aan een tank en detecteert het of een mangat dicht is.

Na de test wordt het systeem verder uitontwikkeld, zodat het vervolgens in Nederland en Europa kan worden vermarkt. Hiermee wordt overal de veiligheid verhoogd.

In de zomer van 2022 moet een nieuwe luchtscheidingsfabriek van Air Liquide in Moerdijk operationeel zijn.

De eerste paal is inmiddels geslagen.

De fabriek komt ten zuiden van de site van Shell Moerdijk te staan. Air Liquide investeert 125 miljoen euro in de bouw van de fabriek, waarvan het energieverbruik tien procent lager is dan vergelijkbare installaties. Bovendien helpt de luchtscheidingsunit het elektriciteitsnet te stabiliseren. Als er sprake is van piekbelasting, dan kan de nieuwe installatie tijdelijk het energieverbruik verlagen. De productie van zuurstof blijft daarbij gelijk.

De Inspectie SZW controleert de komende drie jaar scherp bij BRZO-bedrijven op de blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Uit eerdere inspecties blijkt dat bedrijven de gevaren van deze stoffen nog steeds onvoldoende in beeld hebben. Ook is het vaak niet duidelijk in welke mate werknemers worden blootgesteld.

Bij de inspecties gaat het om CMRSstoffen zoals chroom-6, formaldehyde of benzeen. CMRS-stoffen kunnen kanker veroorzaken, genen beschadigen of schadelijk zijn voor de voortplanting.

Zeventig procent van de zeventig geïnspecteerde producenten van lijmen, harsen en kitten en groothandels van chemische producten overtreden de regels. Dat meldt de Inspectie SZW. Inspecties waren gericht op blootstelling aan gevaarlijke stoffen.

De bedrijven hebben een waarschuwing gekregen of er is een eis gesteld om binnen een periode maatregelen te nemen. Het komend jaar voert de Inspectie SZW de her- en vervolginspecties uit. Dan wordt beoordeeld of de in 2020 geconstateerde overtredingen zijn opgeheven. Als dat niet het geval is, legt de Inspectie boetes op.

Februari 2021

PETROCHEM 2 - 2021 9

PET D Feiten en cijfers.indd 9

09-03-21 16:55

INTERVIEW

‘Met bestaande methoden komen we er gewoon niet’

PETROCHEM 2 - 2021 10

PET O Interview.indd 10

09-03-21 16:56

De chemische en voedingsmiddelenindustrie kunnen niet blijven voortborduren op bestaande energiebronnen en grondstoffen. Volgens CTO Marcus Remmers van DSM staan we aan de vooravond van een biotechnologie-revolutie om de uitdagingen op gebied van klimaat, stikstof en biodiversiteit aan te gaan. Op den duur hebben we voor melk en vlees veel minder koeien nodig en produceert de chemie materialen onder andere uit de zon, de wind en CO2. Maar voor we daar zijn, moeten we nog door verschillende fases.

Wim Raaijen

FOTO’S: DSM

Als het gaat om transformatie dan heeft DSM een rijke historie.

Met name wat betreft haar kernactiviteiten. Van het winnen van steenkool uit de Dutch State Mines, via productie van basischemicaliën, naar een gerenommeerde speler in de fijnchemie en biotechnologie. Dat die transformatie nog steeds bezig is, blijkt wel uit het recente voornemen om onder andere de productie van coatingharsen te verkopen aan chemiebedrijf Covestro. En misschien eindigt die gedaantewisseling wel nooit.

Ook op het gebied van procestechnologie zijn verschillende stappen gezet. Zo maakte DSM na de overname van Gist-Brocades eind vorige eeuw uitgebreid kennis met fermentatieprocessen.

Een stap die veel impact heeft gehad. Juist die biochemische processen vormen nu het motorblok van het moderne DSM. Decarboniseren Op het vlak van de productieprocessen verandert er volgens chief technology officer (CTO) Marcus Remmers de komende decennia nog veel meer. Dat moet ook echt, stelt hij. ‘Er zijn grote uitdagingen op het gebied van het klimaat. En vergeet ook de problemen op het vlak van biodiversiteit niet.’

Willen we over enkele decennia nog op een leefbare wereld vertoeven met voldoende voedsel en middelen voor negen miljard mensen in 2050, dan moet er veel veranderen. Remmers: ‘Topprioriteit nu is het decarboniseren van de energievoorziening.

Op die manier kunnen we veel CO2-uitstoot voorkomen.’

Straks moeten geen koolstofhoudende brandstoffen, maar duurzame elektronen de eerste viool spelen. ‘Het is daarom essentieel dat er enorm wordt geïnvesteerd in het elektriciteitsnet en duurzame energieopwekking, zoals zonne- en windenergie.’

PETROCHEM 2 - 2021 11

PET O Interview.indd 11

09-03-21 16:56

INTERVIEW Melkeiwitten Decarbonisatie is echter niet een oplossing die overal op past. Als het gaat om de productie van voedsel en materialen, dan is en blijft koolstof een essentiële bouwsteen. Dan past eerder de term recarbonisatie. Waar het decarboniseren van energie vooral gericht is op het aanpakken van de klimaatcrisis, kan recarbonisatie ook oplossingen bieden op het gebied van biodiversiteit. Remmers: ‘Ik denk dat we daarom aan de vooravond staan van een revolutie op het gebied van biotechnologie. Biowetenschappen kunnen ons namelijk helpen bij de uitdagingen waarvoor we staan. We moeten vooral ons voedsel en onze materialen op een veel duurzamere manier produceren. Als we op de oude voet doorgaan, hebben we sowieso veel te weinig grond tot onze beschikking om de groeiende wereldbevolking van eten te voorzien.

De biodiversiteit komt steeds meer onder druk te staan. Met de bestaande methoden komen we er gewoon niet. Voedzame melkeiwitten kunnen we naast uit dieren ook uit reststromen halen. Op het gebied van vleesproductie zijn er ook veel interessante innovatieve ontwikkelingen.

Cellulaire landbouw staat nog in de kin-

derschoenen, maar opent een scala aan nieuwe technologische mogelijkheden.’

Logische energiedrager Cellulaire landbouw is een nieuwe industrie waarin dierlijke producten worden nagemaakt of vervangen op basis van dierlijke cellen. Denk bijvoorbeeld aan leer- en zuivelproducten. En zelfs vlees. Met de stamcellen van één gram spierweefsel kan straks ruim tienduizend kilo vlees worden gemaakt. In theorie betekent dit dat er volgens deskundigen maar honderdvijftig koeien nodig zijn om genoeg stamcellen te produceren om kweekvlees te maken voor de gehele wereldbevolking. Met de hedendaagse wetenschap is het al mogelijk om melk te maken zonder dat daar een koe aan te pas komt. De herkomst van onze voeding kan er over enkele decennia dus heel anders uitzien. Het zou zo maar kunnen dat bij elkaar straks minder landbouw- en veeteeltgrond nodig is om een veel grotere wereldbevolking te kunnen voeden. Doordat de voedselproductie veel efficiënter is ingericht.

Ook op het vlak van materialen zijn verschillende stappen mogelijk om veel efficiënter met grondstoffen om te gaan.

‘We staan aan de vooravond van een revolutie op het gebied van biotechnologie.’

Volgens Remmers is het zelfs denkbaar dat over een paar decennia het grootste deel van de grondstoffen cyclisch is. Met het recyclen van afvalplastics worden nu al stappen gezet. Maar dat kan straks nog veel verder gaan. Zo zijn er al initiatieven om chemische bouwstenen te winnen uit koolmonoxide (CO), een belangrijk afgas uit de staalindustrie. Nog een stapje verder gaat de recycling van kooldioxide.

Lukt het om op den duur grootschalig CO2 uit geconcentreerde – met name industriële – bronnen om te zetten in chemische bouwstenen, dan lijkt een belangrijke cirkel gesloten. Of straks ook grootschalig CO2 uit de atmosfeer wordt gehaald, is volgens Remmers zeer twijfelachtig. ‘Dat kost heel veel energie.

Ik denk niet dat dat op een efficiënte manier is te realiseren.’

De revival van elektrochemie zal een belangrijke rol spelen. CO2 wordt nu nog gezien als het afvoerputje van de chemie. Om CO2 weer nuttig te kunnen maken, heeft het volgens Remmers een ‘energie-upgrade’ nodig. De meest logische energiedrager daarvoor is groene waterstof, verkregen uit de elektrolyse van water. Met verschillende koolwaterstoffen als tussenproduct is veel meer aan te vangen. Het lijkt een mooi vooruitzicht, maar daar zijn we nog lang niet, waarschuwt Remmers. ‘Dergelijke conversies hebben een laag technology readiness level (TRL, red.) en zijn nog zeer inefficiënt.’

Duizend fabrieken Er zijn nog wat stadia te doorlopen.

Remmers heeft zijn visie op de rol van biotechnologie al eerder gegeven tijdens enkele presentaties. Hij trekt daarbij een parallel met de ontwikkeling van telecomnetwerken, van 1G naar 5G, waarbij de functionaliteit steeds meer toenam.

Volgens hem zullen er ook vijf generaties van fermentatieprocessen zijn.

De eerste twee generaties zijn nagenoeg bekend. Zo zetten processen van de eerste generatie bioprocessen landbouwproducten als maïs, tarwe, suikerriet en suikerbiet om in verschillende bouwstenen.

Via hydrolyse van zetmeel en fermentatie van suikers produceren ze ethanol, butanol, verschillende voedingsmiddelen, ingrediënten voor veevoeder en ook chemicaliën. De eerste generatie is inmiddels redelijk volwassen. Remmers:

PETROCHEM 2 - 2021 12

PET O Interview.indd 12

09-03-21 16:56

‘Wereldwijd staan al meer dan duizend fabrieken van deze eerste generatie.’

Syngas De tweede generatie staat beduidend meer in de kinderschoenen. Bij deze processen gaat het om de omzetting van niet-eetbare delen van gewassen.

Denk aan cellulose en lignine. Deze bouwstenen concurreren dus niet met de voedselproductie. Remmers schetst twee routes van deze tweede generatie.

De eerste route lijkt het meest op die van de eerste generatie. Na voorbewerking van de biomassa volgt hydrolyse van de cellulose en daarna fermentatie van de suikers. Het deel dat niet via fermentatie is om te zetten in ethanol, butanol of chemicaliën, kan na thermochemische conversie in warmte en stroom worden omgezet en mogelijk ook in brandstoffen en chemische bouwstenen. De status? In de wereld staan nog geen tien fabrieken die op deze manier commercieel bioethanol produceren. Het blijkt lastiger dan gedacht en heeft daarom tijd nodig.

De andere tweede generatieroute begint met het vergassen van de biomassa.

Op die manier wordt syngas geproduceerd, een mengsel van koolmonoxide en waterstof. Via fermentatie van syngas kunnen verschillende chemische bouwstenen worden verkregen. Denk aan ethanol, butanol, maar ook aceton, butaandiol en andere chemicaliën. Interessant aan deze route is dat ook afgassen uit bijvoorbeeld de staalindustrie worden ingevoegd. Die bestaan ook voor een groot deel uit syngas. Sinds 2018 produceert een fabriek van de Shougang Group in China op deze manier ethanol uit syngas uit haar staalfabrieken. Daarbij gebruikt het een proces van Lanzatech, dat momenteel commerciële fabrieken bouwt in Zuid-Afrika en Californië.

Ook in het Vlaamse Gent wordt op het terrein van staalproducent Arcelormittal een fabriek gebouwd die op die manier biobrandstoffen produceert uit afgassen.

Proteïnen In de derde generatie draait het met name om de opkomst en de omzetting van fotosynthetische microalgen. Voordeel is dat ze relatief snel zonlicht en CO2 omzetten in hoogwaardige biomassa. De kweek van algen is bovendien zeer intensief en op een relatief klein opper-

Marcus Remmers (DSM): ‘Topprioriteit nu is het decarboniseren van de energievoorziening.’

vlakte kan een hoge opbrengst worden gerealiseerd. Ook op plaatsen die minder of niet geschikt zijn voor landbouw. Via verschillende conversie en scheidingstechnieken gaat de industrie volgens Remmers in de toekomst een grote variatie aan producten uit algen halen.

Denk aan chemische bouwstenen, maar ook proteïnen voor voedsel en voeder en bijvoorbeeld kunstmest.

Totale integratie Dan de vierde generatie. In die generatie gaat duurzaam opgewekte stroom en dus elektrochemie volgens Remmers een belangrijke rol spelen. De processen uit de eerste en tweede generatie krijgen dan een extra dimensie. De suikers uit de eerste twee generaties kunnen worden verrijkt met bouwstenen die worden geproduceerd uit CO2 en groen waterstof. Denk aan methanol, methaan, mierenzuur en koolmonoxide. Dat levert een geïntegreerde productie met uiteenlopen-

de producten, van ethanol en butanol tot voedsel- of voedingsingrediënten en chemische bouwstenen, zonder CO2-emissies. Het lijkt misschien een eindfase, juist door die totale integratie.

Biodiversiteit Toch ziet Remmers daarna juist nog een mogelijke stap. Hij noemt die de volledige e-fermentatie. Hij filosofeert erover of dat wellicht deze uiteindelijke fase is. Materialen, chemische bouwstenen, brandstoffen en warmte worden dan wellicht geproduceerd uit koolstof, water en elektronen. Verkregen uit CO2 en duurzame energiebronnen als wind en zon. De integratie met voedsel en voeder wordt dan mogelijk weer ontvlochten. Onze voedingsmiddelen, zelfs vlees, komen dan uit de akkerbouw.

Remmers: ‘Ontkoppeling? Ik zie het meer als een efficiëntieslag. Met name om de biodiversiteit weer ruim baan te geven.’ ■ PETROCHEM 2 - 2021 13

PET O Interview.indd 13

09-03-21 16:56

ENERGIETRANSITIE

Groene ammoniak steunt energie- en grondstoffentransitie De landbouwsector gebruikt ammoniak al grootschalig als kunstmest. Waar de kunstmestfabrikanten nu nog grijze waterstof inzetten, kunnen ze dit vervangen door een groene variant. De anorganische verbinding is bovendien een zeer handige, vloeibare energiedrager die gemakkelijk is te transporteren.

De maritieme sector lijkt vaart te willen maken met groene ammoniak als brandstof. Daar kan ook de industrie van profiteren.

David van Baarle

Waterstof komt in veel onderzoeken naar voren als energievorm voor langetermijnopslag. Waar elektriciteit moeilijk is op te slaan, is gasopslag een stuk eenvoudiger. Toch kent ook waterstof de nodige uitdagingen. Het gasmolecuul is veel kleiner en heeft een lagere energiedichtheid dan aardgas. Om met aardgas vergelijkbare energiewaarden te krijgen, moet er veel gas worden aangeleverd. En om het economisch op te slaan is compressie nodig of koeling naar zeer lage temperaturen (-275 graden Celsius), waarbij het gas vloeibaar wordt. Toch lijkt er een redelijk eenvoudige oplossing: bindt drie waterstofmoleculen aan stikstof en er ontstaat ammoniak. Deze anorganische verbinding blijft vloeibaar bij iets verhoogde druk of temperaturen van rond de -33 graden Celsius.

Fokko Mulder, hoogleraar aan de TU Delft, breekt al langer een lans voor ammoniak als energiedrager. Dat zijn missiewerk nu meer aansluiting krijgt, heeft volgens hem zelf vooral met ontwikkelingen in de scheepvaart te maken. ‘De International Maritime Organization schudde de scheepvaart op door beperkingen te stellen aan het zwavelgehalte van zware stookolie. Een van onze studenten onderzocht al eerder of ammoniak als schoon alternatief kan worden ingezet op de zeevaart. Schepen transporteren nu al ammoniak de wereld over dat als kunstmest wordt ingezet in de agrarische sector. Waarom dan niet ammoniak inzetten als brandstof? Je zou het direct kunnen verbranden, eerst kraken en alleen het waterstof gebruiken of de ammoniak via een brandstofcel laten oxideren waarbij stroom ontstaat.’

Inmiddels zijn al meerdere scheepbouwers en vlooteigenaren op het idee gesprongen.

Zo werkt het Finse Wärtsila samen met Eidesvik Offshore aan het zogenaamde

Viking Energy Project. Met als doel een schip te laten varen op brandstofcellen met ammoniak als voeding. Tegelijkertijd experimenteren de Finnen ook al met directe verbranding van ammoniak. Met name dat laatste heeft wel wat voeten in de aarde omdat bij verbranding ook stikstofoxiden (NOx) kunnen ontstaan, wat natuurlijk zeer ongewenst is vanwege schadelijkheid voor mens en milieu. Toch denkt Wärtsila dat de uitstoot van NOx kan worden voorkomen door nabehandeling van de rookgassen of optimalisatie van het verbrandingsproces.

Energiezuiniger Er zitten dus ook nadelen aan ammoniak. Mulder: ‘Vergeet ook niet dat ammoniak giftig is. Je moet wel voorzorgsmaatregelen nemen om emissies of contact met de vloeistof te voorkomen.

Maar dat is met waterstofgas onder cryogene condities niet veel anders. Toch wegen de nadelen in mijn ogen niet op tot de voordelen. Een van de grote pluspunten is dat er al veel ervaring is met ammoniakproductie via de kunstmestindustrie. Bedrijven als Yara en OCI produceren al jarenlang ammoniak door waterstof via het Haber-Bosch proces te laten reageren met stikstof. De hiervoor benodigde waterstof onttrekt men nu nog aan aardgas. Vervang je dat echter door groene waterstof, dan ontstaat ineens een veel duurzamere variant.’

Het stoomreforming-proces en de water-shift-reactie die de koolstoffen uit het gasmengsel verwijdert, zijn zeer energie-intensief. ‘Je vervangt dus niet alleen een fossiele bron voor een duurzame, maar verwijdert ook een energie-intensieve processtap. Het Haber-Bosch proces daarentegen heeft al een efficiency van rond de negentig procent. Overigens zijn er ook onderzoeken gaande om

PETROCHEM 2 - 2021 14

PET S Ammoniak.indd 14

09-03-21 16:57

FOTO: BASF SE

ammoniak direct op elektrochemische wijze te maken. Eenvoudig gezegd voldoet het om stikstof toe te voegen aan de elektrode die waterstof produceert. Maar dergelijke technologie staat nog wel in de kinderschoenen.’

Seizoensopslag Vergroening van de kunstmestindustrie kan dus de weg vrijmaken voor andere toepassingen van ammoniak. Mulder: ‘De kunstmestsector vergroenen zet op zich al zoden aan de dijk, aangezien de sector goed is voor 1,5 procent van het wereldwijde energieverbruik. Maar de wereldwijde groei van duurzame energiebronnen als wind- en zonne-energie overstijgt die energievraag ruim. Zoals bekend hebben die bronnen weer als nadeel dat ze intermitterend zijn. Grof gezegd produceren de bronnen tweederde van de energie in een derde van de tijd. De onbalans tussen energieproductie en -consumptie maakt een vorm van opslag noodzakelijk.’

Op de korte termijn kunnen batterijen of vraagsturing nog een oplossing bieden, maar met name seizoensopslag is nog een uitdaging. ‘De meeste duurzame energie is nu eenmaal beschikbaar in de zomer, terwijl de energievraag in de winter het hoogst is. Daar is ammoniak een zeer goede kandidaat voor. Hoewel

Fokko Mulder (TU Delft): ‘Ook voor ammoniak geldt dat het een onderdeel moet zijn van een nieuw energiesysteem.’

Gasunie nu onderzoekt of ze waterstofgas in ondergrondse zoutcavernes kan opslaan, is de energiedichtheid van die opslag niet heel groot. Stel dat een zoutcaverne vijfhonderdduizend kuub waterstof onder druk kan opslaan, dan heeft de ammoniakproductie van Yara Sluiskil die voorraad in drie dagen opgemaakt.

Ammoniak daarentegen kan je in dezelfde soort omvang opslagtanks bewaren als aardolie. Een opslagtank van zeg honderdduizend ton ammoniak vertegenwoordigt een vermogen van twee derde terawattuur. Daarmee kan je veel eenvoudiger strategische energievoorraden aanleggen. En de Vopaks van deze wereld kunnen dit soort parken op dezelfde manier beheren als ze nu al doen.’

Bovendien kan je ammoniak vanuit alle delen van de wereld importeren. Mulder: ‘Daarmee wordt het interessanter om zonne-energie van landen dichter bij de evenaar te importeren via schepen. In de VS ligt al een vierduizend kilometer lange ammoniakleiding, dus ook binnenlands transport is geen probleem.’

Businesscase Natuurlijk kleven aan ammoniakproductie dezelfde nadelen als aan de productie van waterstof. Groene ammoniak moet concurreren met grijze ammoniak die nog altijd veel goedkoper is. Bovendien kunnen de elektrolyzers alleen maar groene waterstof maken bij overschotten aan groene energie. Dat betekent in de praktijk dat ze maar tweeduizend uur per jaar aan kunnen staan. Dat maakt de businesscase niet heel aantrekkelijk.

Naast het feit dat niet iedere elektrolyzer zomaar aan en uit kan worden gezet.

Mulder: ‘Ook voor ammoniak geldt dat het een onderdeel moet zijn van een nieuw energiesysteem. Dat heeft baat bij een sterk verknoopt elektriciteitsnetwerk dat zowel de zonne-energie uit zuidelijke landen als windenergie uit het noorden met elkaar verknoopt.’

De elektriciteitsprijs moet gedurende een aanzienlijk deel van de tijd fors omlaag om elektrolyse aantrekkelijk te maken.

Daarnaast moet de capex van elektrolyzers omlaag. Voor een deel kan dat door PETROCHEM 2 - 2021 15

PET S Ammoniak.indd 15

09-03-21 16:57

INOX INTELLIGENCE

THE ART OF STAINLESS STEEL STAPPERT Noxon is een landelijk opererende handelsorganisatie op gebied van roestvaststalen buizen, fittingen en staf.

Wij zijn onderdeel van een onafhankelijke internationale groep met diverse Europese vestigingen. Met ons brede assortiment en omvangrijke voorraden zijn we in staat om uw bestelling op uw gewenste datum en tijd in heel Nederland te leveren. Wij werken continu aan optimalisatie van de kwaliteit van onze

producten, dienstverlening en efficiency in de kosten. We zoeken daarbij altijd naar de aansluiting met uw wensen en behoeften.

Wij hechten veel waarde aan langdurige persoonlijke relaties. Uw ervaren klantenteam is op de hoogte van uw wensen, reageert snel en adequaat op al uw vragen, is oplossingsgericht en helpt u bij het maken van de juiste keuzes.

Op welk gebied kunnen wij u ontzorgen?

STAPPERT Noxon B.V. Gerstdijk 4, 5704 RG Helmond - Netherlands T +31 492 582111 | noxon@stappert.biz noxon.stappert.biz

Inkoopgemak of kosten efficiency?

MAGNEETGEKOPPELDE CENTRIFUGAALPOMPEN

VERDERMAG

De 100% lekvrije pomp

BEZOEK ONZE WEBSITE

VERDER is fabrikant van VERDERMAG pompen VERDER B.V. Tel.: +31 (0)50-549 59 00 sales@verder.nl

PET Advertenties.indd 16

www.verder.nl

09-03-21 16:51

Elektrificatie Dat de procesindustrie onderdeel wordt van de keten, is energetisch een logische stap. Mulder: ‘Veel processen zijn min of meer redoxprocessen. Die reductieprocessen kunnen ook prima met waterstof plaatsvinden. De staalindustrie experimenteert al met de productie van sponsijzer via directe reductie. Ook de cementindustrie zou Portland-cement met hitte uit groene waterstof kunnen produceren.

Bij de reactie komt bovendien zeer zuiver CO2 vrij, dat de koolstofchemie prima kan gebruiken als grondstof.

Het goede nieuws is dat waterstof veel fossiele grondstof of brandstof kan ver-

FOTO: YARA

fundamenteel onderzoek, maar ook schaalvergroting kan bijdragen aan kostenverlaging. ‘Tegelijkertijd moeten we ook de businessmodellen onder de loep nemen. We zijn namelijk in de energiewereld gewend aan relatief lage investeringen in assets terwijl de operationele kosten die ruimschoots overschrijden.

Nu gaan we naar hogere investeringen aan de voorkant, terwijl de zon en wind gratis zijn. De total cost of ownership is op den duur dan ook lager. Maar dat neemt niet weg dat er nog wel forse investeringen nodig zijn.’

vangen voor de meest energie-intensieve en CO2-producerende processen. Zoals het maken van staal, beton en ammoniak. Je moet dat dan wel betaalbaar krijgen door alleen goedkope elektriciteit hiervoor te gebruiken. Dat is die elektriciteit die de zonne- en windparken produceren in circa een derde van de tijd.

Onderwijl moeten de assets wel rendabel

blijven voor de elektriciteitsproducent, ook bij lagere prijzen. Om die balans te houden, moet de uitbouw van duurzame opwekcapaciteit hand in hand gaan met de industriële transitie naar elektrische en elektrochemische processen. Als dat lukt, profiteren zowel de industrie als de energiebedrijven van de toenemende schaalgrootte.’ ■

WERELD OMARMT GROENE AMMONIAK Inmiddels heeft de energiebranche de ammoniakindustrie gevonden. De Europese Unie legt zelfs de groene loper uit voor initiatieven op dit vlak. Die uitnodiging is inmiddels opgepakt. Zo kondigden Yara, Statkraft en Aker een samenwerkingsovereenkomst aan waarbij de partijen de ammoniakfabriek in het Noorse Porsgrunn willen elektrificeren en voeden met groene elektriciteit. De partijen willen zelfs al verder gaan en onderzoeken ook de mogelijkheid voor de bouw van een nieuwe groene ammoniakfabriek. De Noren rekenden al uit dat alleen voor verduurzaming van de scheepvaart vijfhonderd tot zeshonderd miljoen ton ammoniak nodig is. Dat is vier keer meer dan nu wereldwijd wordt geproduceerd.

Dichter bij huis, wordt ook de fabriek van Yara in Sluiskil vergroend. Het bedrijf ging daarvoor een samenwerking aan met het Deense Ørsted. Een honderd megawatt elektrolyzer, gevoed door offshore windenergie van Ørsted, kan dan jaarlijks ongeveer 75.000 ton groene ammoniak produceren. Dat is circa tien procent van de capaciteit van de grootste van de ammoniakfabrieken in Sluiskil.

Denemarken Denemarken heeft in de tussentijd ook zelf plannen om toe te treden tot de groene ammoniak business. Investeringsmaatschappij Copenhagen Infrastructure Partners (CIP) wil een

groot deel van de offshore windenergie van de Deense westkust inzetten voor de productie van ammoniak. Als de bouw van de één gigawatt elektrolyzer daadwerkelijk doorgaat, kan het project wel eens een van de grootste van Europa worden.

Gezien de partners in het project (Arla, Danish Crown en DLG) wordt de ammoniak vooral ingezet in de landbouw en veeteelt, maar ook zeevlooteigenaren A.P. Moller - Maersk en DFDS zijn aangesloten.

Saudi-Arabië Wat betreft de grootste ammoniakfabriek gaan de Denen de competitie aan met Saudi-Arabië. In het noordwesten van het land moet een ammoniakfabriek verrijzen die jaarlijks 1,2 miljard ton groene ammoniak produceert. Air Products, Thyssenkrupp en Haldor Topsoe hebben al een overeenkomst getekend met investeerder Acwa Power en projectontwikkelaar Neom.

De partijen schatten de totale investering op zo’n vijf miljard dollar.

Daarvoor bouwt Thyssenkrupp vier gigawatt elektrolysecapaciteit voor de dagelijkse productie van 650 ton waterstof. Air Products zet zijn luchtscheidingstechniek in voor de productie van de benodigde stikstof. De technologie van Haldor Topsoe produceert vervolgens de ammoniak.

PETROCHEM 2 - 2021 17

PET S Ammoniak.indd 17

09-03-21 16:57

INNOVATIE

Projecten voor duurzame kerosine uit de startblokken Groene luchtvaart komt steeds wat dichterbij. Afgelopen tijd zijn een aantal projecten gelanceerd voor de ontwikkeling van duurzame kerosine. Ook is de bouw van fabrieken aangekondigd. Daarbovenop liet KLM weten een eerste passagiersvlucht te hebben gemaakt met bijmenging van vijfhonderd liter duurzame synthetische kerosine.

Het brengt een groene luchtvaart dichterbij, maar toch zijn we er nog lang niet. De productie van duurzame kerosine is nog lang niet genoeg om de uiteindelijke klimaatdoelen te bereiken.

Dagmar Aarts

KLM vloog in januari van Schiphol naar Madrid, deels op synthetische kerosine. In het passagierstoestel was vijfhonderd liter bijgemengd. Shell produceerde deze groene kerosine in haar onderzoekscentrum in Amsterdam op basis van CO2, water en hernieuwbare energie uit zon en wind.

Vijfhonderd liter is niet veel, het vliegtuig kan ervan naar de startbaan taxiën en misschien nog een deel van de start van doen. Deze vlucht laat vooral zien dat bijmengen met duurzame synthetische kerosine kan. Het dient tegelijkertijd ook als inspiratie voor overheden om beleid te maken op het gebied van duurzame vliegtuigbrandstoffen (sustainable aviation fuel, SAF). Denk bijvoorbeeld aan een bijmengverplichting. Dat is de manier om het aandeel van SAF in de kerosinepool te doen groeien. Het is namelijk twee tot drie keer zo duur als fossiele kerosine.

Te weinig fabrieken Ondertussen lopen er wereldwijd verschillende projecten voor de productie van SAF. In Delfzijl in Nederland willen SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol de eerste Europese productiefaciliteit voor duurzame kerosine bouwen in Delfzijl.

In deze fabriek willen ze groene waterstof combineren met afval- en reststromen, zoals gebruikt frituurvet, om 100.000 ton duurzame vliegtuigbrandstof en 15.000 ton bioLPG per jaar te produceren. Het frituurvet wordt verwerkt met het zogeheten HEFA-proces, waarbij esters en vetzuren met waterstof worden omgezet.

Wie kijkt naar andere SAF-projecten ziet dat SkyNRG bij bijna allemaal is betrokken. Tien jaar geleden begon dit bedrijf als handelaar in duurzame kerosine. In 2016 zag SkyNRG dat er te weinig SAF werd gemaakt en schoof ze ook meer naar de projectontwikkelaarsrol toe.

‘Fabrieken die duurzame brandstoffen kunnen maken, richtten zich nu vooral op het wegtransport’, legt Oskar Meijerink (senior project lead van SkyNRG) uit. ‘Denk aan ethanol. Het wegtransport heeft een bijmengverplichting, de luchtvaart niet. Om meer fabrieken te realiseren in de wereld, zijn we projecten voor de productie van SAF gaan opzetten.’ Met als eerste resultaat de fabriek in Delfzijl die nu in de laatste fase van het ontwerp is en waarvan de bouw voor begin 2022 gepland staat.

Aandacht Die ene fabriek is niet voldoende, legt Meijerink uit. ‘We hebben meer fabrieken nodig om de luchtvaart te verduurzamen, op andere plekken, met andere technieken en met andere partners.

Andere partijen doen dat natuurlijk ook.

En dat is goed.’ SkyNRG is zelf betrokken bij zo’n vijftien projecten wereldwijd in verschillende stadia van ontwikkeling.

De laatste anderhalf jaar is er veel veranderd in de aandacht voor SAF en de intentie van overheden in Europa om een bijmengverplichting voor de luchtvaart in te stellen. Die gaat er waarschijnlijk komen. Dat zal ervoor zorgen dat de vraag naar duurzame kerosine structureler wordt. Maar daar moet dan wel aan kunnen worden voldaan.

Technieken Het produceren van SAF kan met verschillende technologieën. Qua technieken zijn er zo’n negen interessante routes die in drie grotere categorieën zijn in te delen. De eerste categorie is SAF geproduceerd uit afvaloliën en vetten.

Deze ‘HEFA’-route is het verst ontwikkeld en is al commercieel beschikbaar.

In 2011 maakte KLM als eerste ter wereld een commerciële vlucht met deze

PETROCHEM 2 - 2021 18

PET T Biokerosine.indd 18

09-03-21 16:58

FOTO: PIXABAY

brandstof bijgemengd in de tank.

De tweede categorie maakt gebruik van biomassareststromen. Kerosine op basis van deze reststromen is nog niet commercieel beschikbaar. Projecten op dit gebied bevinden zich vaak nog in ontwikkeling, waarbij sommige nu richting de industriële demofase gaan. De derde route is op basis van CO2 en waterstof, de zogenoemde power-to-liquids, e-fuels of synthetische kerosine.

Power-to-liquids In die categorie zijn afgelopen weken een paar projecten gelanceerd in Nederland. Een daarvan is start-up Synkero, dat een commerciële fabriek in de haven van Amsterdam wil bouwen. Het is een samenwerking van Port of Amsterdam, Royal Schiphol Group, KLM en Sky­ NRG. Meijerink: ‘Dit project heeft als doel om zogenaamde ‘unavoidable’ CO2 van bedrijven uit het havengebied op te vangen en met groene waterstof om te zetten naar duurzame kerosine. In Rotterdam willen we (met andere partners, red.) een demonstratiefabriek neerzetten waarbij CO2 uit de lucht als grondstof dient.’

Voor een ander project, Take-Off genaamd, kende de Europese Unie onlangs een subsidie van vijf miljoen euro toe. Dit consortium, onder leiding van TNO, wil een innovatief proces opleveren dat SAF produceert tegen

lagere kosten en met een hogere energie-efficiëntie in vergelijking met andere power-to-liquids-alternatieven. Take-Off wil daarvoor CO2 uit industriële rookgassen afvangen en die laten reageren met groene waterstof. Dit produceert lichte olefinen die vervolgens chemisch worden omgezet tot SAF. Locatie Welke technologie wordt gebruikt voor het maken van SAF hangt voor een groot deel af van de locatie van de fabriek. Een plek waar veel groene waterstof beschikbaar is, is bijvoorbeeld handig voor de power-to-liquids-routes. Je kunt je daarom afvragen of Amsterdam de meest handige plek is voor de Synkero-fabriek.

Meijerink: ‘Dat is zeker waar. Maar wij zien dit als een ontwikkelingstraject, met als eerste een ten opzichte van de industrie kleinschalige commerciële fabriek.

Dan is het fijn om dat in de buurt te ontwikkelen met partners die je kent en waar partners en overheden overtuigd zijn van deze ontwikkeling. De opschaling kan in Amsterdam plaatsvinden als de opschaling van duurzame elektriciteit heel vlot gaat. Maar Synkero richt zich nu eerst op deze eerste stap.’

Certificeren Wie het lukt om SAF te produceren, is er nog niet. De brandstof en het pro-

ductieproces moeten dan nog worden gecertificeerd voor de SAF mag worden bijgemengd in een vliegtuig. Honderd procent vliegen op SAF is zelfs nog niet toegestaan. Er mag, afhankelijk van de productiemethode, tot maximaal vijftig procent worden bijgemengd. Deze specificaties en de certificering worden vastgesteld door ASTM. In het geval van de HEFA- of power-to-liquidsroutes zitten er geen aromaten in de brandstof, die wel nodig zijn in het eindproduct.

‘We zien wel dat nieuwe motoren en vliegtuigen deze aromaten een stuk minder nodig hebben en we zien ook leveranciers van motoren en vliegtuigbouwers werken aan testen op honderd procent duurzame kerosine’, zegt Meijerink. ‘De verwachting is daarom ook dat in de komende tientallen jaren de bijmengingslimiet mogelijk niet meer nodig is. Het is nu ook nog geen probleem, want we zijn nog lang niet bij die vijftig procent bijmenging. De Nederlandse luchtvaartsector heeft zelf gezegd dat ze vanaf 2030 veertien procent wil bijmengen. Zo zijn er ook in andere landen in Europa plannen. Toch is het belangrijk dat we op termijn volledig kunnen verduurzamen, dus is het goed dat er onderzoek plaatsvindt naar de mogelijkheden om op honderd procent SAF te kunnen vliegen.’ ■ PETROCHEM 2 - 2021 19

PET T Biokerosine.indd 19

09-03-21 16:58

PLANTMANAGER

Plannen om kraker Sabic te elektrificeren Mark Gerards (39 jaar) is sinds vorig jaar plantmanager van een van de krakers van Sabic in Geleen. Een kraker waarvan het de vraag is of hij over tien jaar nog op de huidige manier opereert. De kraker is al vijftig jaar oud en niet energetisch gebouwd.

Dat brengt steeds hogere kosten met zich mee. Sabic heeft plannen om de kraker te elektrificeren zodat hij toch nog decennia mee kan. ‘Zo proberen wij de zorgen over de toekomst om te draaien naar een kans om een hele mooie plant overeind te houden. Sterker nog, om een voorbeeld voor andere fabrieken te zijn.’

Dagmar Aarts

De toekomst van de Olefins-3-plant van Sabic in Geleen wordt onderzocht. De plant bestaat uit een naftakraker, een benzeen-, butadieen en MTBE-fabriek.

De kraker is oud en energetisch niet het meest zuinig. Plantmanager Mark Gerards: ‘Er zijn wel wat optimalisaties geweest, maar nooit echt een grote klapper. De verwachting is dat CO2-prijzen en de prijzen voor stoom, gas, water en elektra hoger worden waardoor wij steeds meer kosten krijgen. Op termijn zijn we zoveel kosten kwijt aan het runnen van de plant, dat we dat niet meer goedgemaakt krijgen met de verkoop van producten.’

Hart van de fabriek En daar zegt hij nogal wat. Olefins-3 vormt samen met Olefins-4 (ook een kraker) het hart van de Sabic-fabrieken.

Zij zitten vooraan in het proces, de andere fabrieken hebben de etheen en pro­ peen nodig die zij maken. Bij Olefins-4 speelt de discussie over de toekomst overigens nog niet. Die is op een andere manier gebouwd en heeft wel een aantal grote upgrades gehad om de energieefficiëntie te verhogen. ‘Olefins-4 krijgt ook te maken met de stijging van energiekosten en het effect daarvan op het huishoudboekje, maar beduidend later dan Olefins-3. Dan kan je iets geruster zijn over de middellange termijn.’

Gerards is blij dat de discussie over de toekomst van de plant vorig jaar is gestart. ‘Als je doet alsof je de eeuwigheid

DE PLANTMANAGER In deze rubriek ‘De plantmanager’ laten wij elke keer een andere plantmanager aan het woord over zijn werk, visie en bedrijf. Hoe lukt het plantmanagers om succesvol te zijn en kunnen ze anderen daarin inspireren?

Kent u interessante plantmanagers? Mail dan naar redactie@industrielinqs.nl

hebt, loop je achter de feiten aan.’ Sabic bekijkt nu allerlei mogelijkheden om op korte termijn de kosten beheersbaar te houden en om door te gaan in de toekomst. ‘Voor investeringen wordt gekeken wat echt nodig is. Veiligheidsprojecten gaan altijd door. Maar over projecten die de productiecapaciteit moeten vergroten, kan je discussiëren. De voornaamste zet die wij willen nemen, is om te proberen van het gas af te gaan.’

Elektrificeren Vanuit verschillende consortia waar Sabic onderdeel van is, onderzoekt ze de mogelijkheden om het kraakproces te elektrificeren. De verwachting is dat deze onderzoeken midden dit decennium tot een volwassen technologie leiden, die in de praktijk kan worden getest en toegepast. Om dat succesvol te kunnen realiseren, moet de site aan belangrijke randvoorwaarden voldoen. ‘Denk aan vragen zoals: Waar haal je energie vandaan? Hoe haal je die betrouwbaar op locatie? En wat is de investering?’

Gerards heeft er vertrouwen in dat het moet lukken. ‘We denken niet aan iets te beginnen wat niet zou kunnen. Maar we weten dat dit veel discussies oplevert en een enorme inspanning vraagt van medewerkers.’ Naar verwachting doet de CEO van Sabic op korte termijn een officiële aankondiging over de toekomst van de kraker.

Medewerkers Olefins-3 biedt direct werk aan 170 mensen en indirect aan een veelvoud daarvan. Voor hen is het vervelend om te horen dat hun plant er over tien jaar misschien niet meer in de huidige opzet is. ‘Toch is dit de juiste discussie’, zegt Gerards. ‘We moeten er eerlijk over zijn.

Het heeft wel op alle fronten zijn weer-

PETROCHEM 2 - 2021 20

PET M Plantmanager.indd 20

09-03-21 16:59

FOTO’S: SABIC

slag op de bezetting. Mensen maken zich zorgen over de toekomst.’

De onzekere toekomst van de plant, maakt het bijvoorbeeld lastig om nieuwe operators te vinden. ‘Als operator volg je een leertraject van een aantal jaar.

Daarmee wordt deze een specialist in de fabriek. Een operator wordt zo kennis­ intensief opgeleid dat het lastig is om ergens anders aan de bak te komen zonder weer een heel leertraject te starten.

Als operator heb je een grote baanzekerheid, maar je moet niet onderschatten wat het met iemand doet om bij een andere fabriek weer onderaan de ladder te beginnen. Het is daarom terecht dat nieuwe operators zich afvragen waarom ze opgeleid zouden willen worden in een fabriek waarvan ze weten dat er discussie is over de toekomst.’

Spagaat De kunst voor Gerards is om de zorgen te vertalen naar een toekomst. De plant heeft immers medewerkers nodig om de plannen uit te werken. ‘Mijn zorg is dat

Mark Gerards (Sabic): ‘Als je doet alsof je de eeuwigheid hebt, loop je achter de feiten aan.’ de motivatie minder wordt en dat mensen om zich heen gaan kijken. Er is een enorme vraag naar operators. Je merkt dat het de jonge generatie wel aanspreekt dat wij grondstoffen voor duurzame plastics maken. Maar uiteindelijk heeft iedereen een huis en misschien een gezin.

Daar zie je de spagaat ontstaan. Het voelt goed om in een bedrijf te werken dat bezig is met verduurzaming en een antwoord heeft op de marktvraag naar duurzame plastics. Maar uiteindelijk gaat het er aan het eind van de maand ook over dat je loon op je rekening krijgt.’

Er wordt daarom ook veel gepraat met medewerkers over de situatie. De sfeer is volgens de plantmanager goed. ‘Maar het is wel een dun lijntje. Er is een mooi toekomstperspectief door elektrificatie en optimalisatie, maar er is ook onzekerheid over de besluitvorming en timing van

implementatie. Onze operators projecteren deze onzekerheid ook op zichzelf.

Daarom blijven we intensief in gesprek met onze medewerkers. We moeten daarom heel goed blijven uitleggen waarom we ergens wel geld aan uitgeven en waarom we ergens geen geld aan uitgeven.’

Tussenfase Gerards gebruikt bij zijn uitleg vaak voorbeelden waarvan hij hoopt dat die mensen aanspreken. Zo maakt hij de vergelijking met elektrische- en dieselauto’s. ‘Om nu nog een dieselauto te kopen, moet je wel een goede reden hebben. Bijvoorbeeld dat je hele lange afstanden rijdt. Maar een elektrische auto kopen veel mensen ook nog niet terwijl dat wel de toekomst is. Dat komt misschien omdat het nog te duur is of omdat je je afvraagt of je dan nog PETROCHEM 2 - 2021 21

PET M Plantmanager.indd 21

09-03-21 16:59

MAGAZINE

ONLINE NIEUWS

BEREIK NETWERK EVENEMENTEN KENNIS DELEN BRANDED CONTENT Nr. 5 - 2019

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 23,-

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta

‘Oliebedrijven hebben gebrek aan voorstellingsvermogen’ • Finalisten Plant Manager of the Year 2019 bekend • Thema: Engineering & Contracting

Het Petrochem platform is een zelfstandig en onafhankelijk kennisnetwerk, gericht op asset owners en toeleveranciers in de hele keten van olie-, gas- en chemische industrie Het Petrochem platform deelt binnen de industrie kennis via haar netwerk, magazines, websites, events en verkiezingen.

Het Petrochem platform versterkt uw netwerk.

Het Petrochem platform kent experts, leden en partners.

Meer weten: Janet Robben +31(0)20 31 22 085 janet@industrielinqs.nl

Het Petrochem platform biedt partners en leden een optimale mix van zichtbaarheid, bereik, netwerk en kennis.

www.petrochem.nl petrochem platformadv nieuw-1.indd 1 PET Advertenties.indd 22

12-07-19 16:52 10:24 09-03-21

wel naar Zuid-Frankrijk kunt rijden.

Je zit een beetje in een tussenfase op dat gebied. En daar zitten we met onze kraker ook in. We weten dat het anders moet en dat het anders kan, maar er zijn aspecten waardoor nog niet iedereen om is. Met die parallellen probeer ik uit te leggen hoe je de situatie moet zien. Dat is niet om de onzekerheid weg te praten.

Maar wel om zo eerlijk mogelijk de context neer te zetten en om te voorkomen dat we onszelf tekort doen. We zijn nog steeds winstgevend, hebben een hele mooie plant en veel kennis en kunde.’

Vertrouwen De reacties zijn vooralsnog positief. Maar Gerards denkt dat er nog veel hobbels zijn te nemen totdat ze bij elektrificatie aankomen. Bij een aantal daarvan verwacht hij dat de bezetting een tik krijgt.

En de bezetting heeft het vanuit meerdere opzichten al zwaar. In 2016 is er een ernstig ongeval geweest. ‘Dat ongeval is een open wond en komt altijd terug. Het heeft nog steeds impact op de bezetting omdat het zorgde voor een groot verloop.

Er zijn nog altijd medewerkers die ermee worstelen. Daarbij komt nu ook nog eens de onzekerheid over de toekomst.’

Toch is de sfeer volgens de plantmanager goed. ‘Dat krijg ik niet alleen zelf terug, maar dat blijkt ook uit onderzoeken die we door derden laten doen. We hebben open communicatie met elkaar, medewerkers gaan ervoor, helpen elkaar en willen verbeteren. Ik vind het mooi om daarbij betrokken te zijn. Ik heb er ook vertrouwen in dat het goed komt met onze site. We produceren niet iets waar mensen uiteindelijk hun handen vanaf gaan trekken, zoals dieselmotoren.’

Mark Gerards (Sabic): ‘Laten wij maar de proeftuin zijn voor anderen.’

Proeftuin De hamvraag is natuurlijk of het hoofdkantoor van Sabic de investering in elektrificatie op grote schaal wil doen.

Gerards ziet de investering zelf ook als een kans om een voorbeeld voor anderen te zijn. ‘Alle naftakrakers zitten in dezelfde boot. Wij zijn een van de eersten in

het rijtje waar discussie over is. Er zijn zat naftakrakers die energetisch een stuk gunstiger zijn. Uiteindelijk krijgen zij ook met deze materie te maken. Laten wij nu maar de eerste zijn, dat geeft ook voordelen. Laten wij maar de proeftuin zijn voor anderen.’ ■

PETROCHEM 2 - 2021 23

PET M Plantmanager.indd 23

09-03-21 16:59

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Subsidie voor industriewaterleiding naar Delfzijl Het Nationaal Programma Groningen kent een subsidie toe aan North Water (joint venture van Evides Industriewater en Waterbedrijf Groningen) voor een industriewatertransportleiding naar Delfzijl. North Water wil een nieuwe transportleiding tussen Delfzijl en Appingedam aanleggen en deze aansluiten op de industriewaterleiding Garmerwolde-Eemshaven. Daarmee kan het bedrijf industriewater op basis van oppervlaktewater leveren aan de regio Delfzijl.

Vomi wil bewustwording veilig werken met Chroom-6 bevorderen Vomi heeft een infographic ontwikkeld om de bewustwording te bevorderen rondom het veilig werken met Chroom-6 houdende materialen. Blootstelling aan Chroom-6 kan ernstige gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. De infographic is bedoeld om bewustzijn te creeren bij medewerkers op de werkvloer door hen te informeren over het werken aan (mogelijk) Chroom-6 houdende materialen, de gevaren ervan en over de Arbeidshygiënische strategie. Via een toolbox is een instrument beschikbaar om met medewerkers in gesprek te gaan en hen voor te lichten. Ook wordt er door Vomi een kennissessie en een rondetafeldiscussie georganiseerd.

Bekijk de partnerfilmpjes op www.petrochem.nl/partners-leden CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

ENGIE logotype_solid_BLUE_RGB 14/04/2015 24, rue Salomon de Rothschild - 92288 Suresnes - FRANCE Tél. : +33 (0)1 57 32 87 00 / Fax : +33 (0)1 57 32 87 87 Web : www.carrenoir.com

RÉFÉRENCES COULEUR

Zone de protection 1 R0 G170 B255

Zone de protection 2 Zone de protection 3

LEADER IN HIGH TEMPERATURE SOLUTIONS

Chemelot op weg naar circulair water Chemelot wil het watersysteem op de site klaarmaken voor de toekomst. Ze wil haar watergebruik verminderen, componenten beter uit water halen en waar mogelijk hergebruiken. Daarvoor start onder de vlag van Brightsite het programma ‘Circulair water voor Chemelot’.

Het uiteindelijke doel is een nullozing, oftewel circulair water. Dat lukt niet alleen met het optimaliseren van processen, ook zijn nieuwe technologieën nodig en moet worden gekeken naar het totale watersysteem op de site.

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Janet Robben: janet@industrielinqs.nl - 020 312 2085

PET02 L Platform.indd 24

09-03-21 17:05

‘EXPERTQU TES’ Bij de N33-zuid is afgesproken dat de bouwers het werk deels voorfinancierden, in ruil voor het onderhoud. Dat is gebeurd in een periode dat bouwers om werk verlegen zaten, maar wel geld nodig hadden. Dat kan nu opnieuw een optie zijn. Ik denk dat je in dit geval naar bouwers van infrastructurele werken moet gaan en hen de vraag voorleggen of zij er belang bij hebben dit op deze manier te doen.’

Cas König, Groningen Seaports, in de podcast ‘Voorwaarts Voorwaarts’ over de verdubbeling van de N33 naar Eemshaven en Delfzijl.

Deze crisis laten we dus straks achter ons, maar de volgende crisis loert al om de hoek. De klimaatcrisis is allesbehalve opgelost en daar bestaat jammer genoeg geen vaccin voor. Of toch: in feite zijn de meeste technologieën voor de oplossing van de klimaatcrisis reeds beschikbaar. Ze worden alleen niet grootschalig uitgerold omdat er in wezen geen vraag naar en behoefte aan is. Zodra die behoefte dringend en dwingend wordt, zal de nood de oplossing creëren, net zoals bij het virus. Het recept is simpel: plak een prijs op de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen en de markt doet de rest. Dat markmechanisme moet worden gecreëerd door een algemene koolstoftax. Ik heb er al vaak voor gepleit en ik stel tot mijn genoegen vast dat dit idee ondertussen gemeengoed is geworden.’

Wim Soetaert in zijn column in deze editie.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN

PET02 L Platform.indd 25

Johan Alebregtse Manufacturing & Technology Executive Consultancy

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Enrico Lammers Pro6com en DWG Process & Safety managing director/ partner

Genserik Reniers TU Delft, professor Safety and Security Science Group

Wouter Stam Flowid, managing director

Frank Beckx Essencia Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder

Ronald Hoenen DSM, global SHEQ director

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Inter­ nationaal MVO programma

Niek Stokman Bilfinger Tebodin West Nederland, sales manager oil & gas

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, senior business manager

Bart Leenders Neste, vice president production

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

Gabriel Tschin Plant One Rotterdam, managing director

Sandra de Bont VOTOB Academy, directeur

Emre Kaya Organik Kimya, global supply chain director

Frank de Leng Van Happen Containers, operationeel directeur

Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux

Henk Veldink Hexion, senior director European manufacturing

Jan Bout Bout&Co, partner

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Michel Leyseele Nationale Maatschappij der Pijpleidingen, managing director

John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur

René Venendaal BTG Biomass Technology Group, algemeen directeur

Frans Brüning Iv-Industrie, business development manager

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Marit van Lieshout Kenniscentrum Duurzame Havenstad, Iector Procesoptimalisatie en -intensificatie

Gerald Schotman Shell, presidentdirecteur

Roelf Venhuizen voormalig voorzitter Profion en directeur NAM

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Tijs Koerts EPSC, operations director

Cor van de Linde iTanks, managing director

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Roelof van Wijk Teijin Aramid, plantmanager

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Cas König Groningen Seaports, directeur

Michel Meertens DSM, vice president premix operations

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Maaike de Wit Straatman Koster advocaten, advocaat

Plant Manager of the Year 2015

Plant Manager of the Year 2017

Jeroen van Woerden Jitink, managing director Plant Manager of the Year 2016 Cor Zijderveld voormalig voorzitter SBE

09-03-21 17:05

THEMA: OPLEIDINGEN

Regionale safety centra maken industrie veiliger Om de procesindustrie nog veiliger te kunnen maken, zouden technici die dagelijks in risicovolle omgevingen werken moeten laten zien dat ze veilig werken. Dat kan binnenkort via het regionale safety center.

David van Baarle

Om maar gelijk met de deur in huis te vallen: een safety center is niet nieuw.

Grote bedrijven zoals Shell, ExxonMobil en BP richtten al praktijkruimtes in waar eigen personeel en dat van contractors kennis kan maken met de op de site verplichte persoonlijke beschermingsmiddelen, geldende veiligheidsprocedures en gedragsregels. Enige uitdaging is dat technici nog wel eens op meerdere sites werken. Zo kan het zijn dat iemand die net het safety center van BP heeft doorlopen, de volgende dag een vergelijkbare training krijgt bij ExxonMobil. Dat kost extra tijd die een techneut liever in het uitvoeren van projecten steekt. Bovendien is het ook maar de vraag of iemand op die manier alert blijft op gevaarlijke situaties. Waarom zouden de bedrijven niet samenwerken en één centrale praktijkbegeleiding afnemen? Dat vonden ook Deltalinqs en VOMI, die de handen ineen sloegen.

Gelijke trainingen ‘De opkomst van safety centra onderschrijft het belang dat de petrochemische industrie hecht aan veiligheid’, zegt Marco Kemmers, directeur van Deltalinqs Training & Services. ‘Maar met drie safety centra, wordt het voor aannemers wel ingewikkelder om van site naar site te gaan. Nu heeft Deltalinqs al een regionaal trainingscentrum op de RDM Campus. We vroegen ons af of we daar niet een safety center aan konden toevoegen. Al snel vonden we aansluiting bij VOMI, de brancheorganisatie voor dienstverlenende bedrijven in de procesindustrie. Het is namelijk zowel in het belang van de asset owners als de dienstverleners om veiligheid gezamenlijk te organiseren.’

Gelukkig sloten ExxonMobil, BP, Shell en DSM zich al snel aan bij het initiatief.

Kemmers: ‘Niet dat ExxonMobil, BP en Shell hun eigen safety centra opdoeken, maar ze willen wel meewerken aan een equivalent van de praktijktrainingen.

Met als achterliggende gedachte dat als een lasser of bijvoorbeeld een steigerbouwer een training bij ExxonMobil volgt, hij niet dezelfde training bij BP hoeft te volgen. Om dat voor elkaar te krijgen, moesten we wel eerst de overeenkomsten en verschillen tussen de trainingen in kaart brengen. Na een gap-analyse zien we dat de praktijktrainingen grotendeels overeenkomen. De verschillen zitten met name in het aantal life saving rules of bijvoorbeeld de hoogte vanaf waar valbescherming verplicht is. We zijn nu de laatste hand aan het leggen aan harmonisering van de trainingen, zodat we vanaf 1 april kunnen beginnen met de eerste praktijkbegeleiding in het regionale safety center.’

Register De toetsing is opgebouwd uit drie delen.

Eerst krijgen cursisten een e-learning link zodat ze hun theoretische kennis kunnen opvijzelen. Een toets bij de safety centers moet uitwijzen of de theorie is blijven hangen. Vervolgens krijgt een deelnemer diverse scenario’s voorgeschoteld waarmee deze kan laten zien de theorie ook in de praktijk te kunnen brengen. Kemmers: ‘We kozen bewust voor generieke toetsen met scenario’s die de meeste veldwerkers wel eens meemaken. Uitgangspunt is de leerstof van de training Risico herkennen en beheersen in de petrochemie.’

Zo kan een cursist bijvoorbeeld een gesloten ruimte betreden, waar deze kan kiezen uit diverse soorten verlichting. Als de cursist de theorie goed toepast, weet deze welke apparatuur hier wel of niet te gebruiken en waar potentieel gevaarlijke

PETROCHEM 2 - 2021 26

PET X1 Thema.indd 26

09-03-21 17:00

FOTO’S: DELTALINQS

situaties ontstaan. ‘Door de dialoog aan te gaan met de begeleider en de medecursisten kan een cursist laten zien dat de voorschriften zijn geïnternaliseerd.

Idealiter zouden we per training twintig procent van alle theoretische VCA-kennis willen toetsen in de praktijk. Bij een herhaling krijgt een cursist een ander scenario voorgeschoteld, zodat deze op den duur alle theorie ook in de praktijk heeft gezien. We hebben nu afgesproken dat de certificering twee jaar geldig is.

Dat betekent uiteraard dat we de status per medewerker goed moeten bijhouden. Deltalinqs heeft al een examenregister waar het de resultaten vastlegt van stof- en poortinstructies. Het idee is om datzelfde register in te zetten om de praktijktrainingen veiligheid vast te leggen. We streven er naar de onderlinge registratie van de safety centers op 1 april rond te hebben.’

Competenties VOMI-voorzitter Jeroen Maan, ziet veel voordelen in regionale safety centers voor zijn leden en zou het initiatief het liefste als een olievlek laten verspreiden over de overige industrieclusters. ‘Het werkt veiligheid verhogend als er eenduidigheid is in het veiligheidsbeleid over verschillende opdrachtgevers heen. Daarnaast is het efficiënter. Alleen al de equivalentie-

verklaring kan al heel wat duidelijkheid geven. Door samen te werken, worden de regels eenduidiger en duidelijker voor gasten op de sites.’

Maan zou op den duur echter nog verder willen gaan. ‘Onze leden hebben een grote wens om ook de toetsing van beroepscompetenties te centraliseren.

Uitzendbureaus leveren soms lassers uit Oost-Europa bij wie het niveau niet direct te herleiden is uit de certificaten op diploma’s. Vaak vragen bedrijven die personen dan om een paar proeflassen te maken. Het testen van competenties is vast onderdeel van het proces. Door dit als branche op te pakken verhogen we de efficiency en is er meer hands-on-tooltime beschikbaar. Bovendien voorkom je met een registratiesysteem dat iemand die niet competent blijkt via een achterdeurtje toch op een site binnenkomt.’

Straks zijn er dus vier safety centra actief: die van BP, ExxonMobil, Shell en het regionale safety center. Maan: ‘Bedrijven die overwegen zelf een safety center in te richten, kunnen zich bij het regionale safety center aansluiten.’

Pitlane Dat BP een safety centrum inrichtte was Coen den Heijer van ExxonMobil niet ontgaan. De veiligheidscijfers van de ExxonMobil-site in de Botlek waren al

goed op orde. Toch zag ook Den Heijer dat het lezen van teksten, bekijken van video’s en afnemen van toetsen een redelijk passieve manier was om contractors de basis veiligheidsinstructies mee te geven. ‘We werkten het idee van een veiligheids pitlane uit, waar we analoog aan de Formule 1, heel snel de praktijksituaties konden laten zien. Net als in de Formule 1 waar teams eerst een aantal checks doen voordat ze een band verwisselen of tanken, moet een technicus ook eerst een loss prevention self assesment-checklist uitvoeren. Bij iedere volgende klus, moet je steeds bewust zijn van de potentiële gevaren en van de maatregelen die je kunt nemen om gevaarlijke situaties te voorkomen.’

Ook de inrichting van het centrum was teamwerk. De ene contractor leverde een steiger, de andere een flensverbinding.

‘Op die manier konden we mensen laten ondervinden hoe ze het veiligste een ladder konden beklimmen en welke persoonlijke beschermingsmiddelen ze moeten gebruiken. We zagen al snel dat mensen enthousiast waren en bewuster werden van de risico’s op een site. Een lasser of monteur onthoudt toch beter welke labels er aan een vrijgegeven flens moeten hangen als deze die al een keer in de praktijk heeft gezien. Over het algemeen geldt dat mensen beter dingen PETROCHEM 2 - 2021 27

PET X1 Thema.indd 27

09-03-21 17:00

MARKET REVIEW DEMONTAGE

PIPE SUPPORTS

DDM Demontage B.V. Demontage, Sloopwerken Industriële verhuizingen, Asbestsanering 3454 PW DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

PROCESS CONTROL

MAGION Process Control Engineering B.V. Dutramex B.V.

Energieweg 19 4143 HK LEERDAM Tel: +31(0)345 - 61 40 11 E-mail: sales@dutramex.com Website: www.dutramex.com Veerhangers & -supports Hydraulische Schokdempers Trillingsdempers Bewegingsbegrenzers Pijpophangingen Pijpondersteuningen Klemsystemen Glijplaten Isolatiepakketten Counter Weight Systemen Staalconstructies

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

STUDBOLTS

WARMTEBEHANDELING

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

BC Basco MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com Contactpersonen : Vanessa Schelfhout en Jon Cockram

SMIT Heat Treatment PO Box 117 5430 AC Cuijk

Locatie Rotterdam: Scheepsbouwweg 45, Rotterdam +31 78 699 96 90 rotterdam@smit-industrial.com Locatie Cuijk: Havenlaan 16, Katwijk NB cuijk@smit-industrial.com www.smit-industrial.com

Petrochem

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten Multimediale bedrijfspresentaties Wekelijkse nieuwsbrief Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • U kunt naar aanleiding van uw abonnement ook besluiten om bedrijfslid van het Petrochem platform te worden. Hierbij krijgt u onder andere voor twee personen toegang tot het jaarcongres Deltavisie. Meer weten? Kijk op www.petrochem.nl/bedrijfslidmaatschap

Ga direct naar petrochem.nl/abonneren en blijf iedereen voor PET_half_liggend.indd 1

13-12-17 12:46

PET09_MartketReview-liggend2020.indd 50

02-02-21 13:44

PET Advertenties.indd 28

09-03-21 16:53

onthouden als ze iets in de praktijk hebben toegepast. Dat geldt misschien nog wel meer voor technici, die vaak meer doeners zijn.’

Inmiddels is het centrum een groot succes. Den Heijer: ‘We hebben zelf trainers die met groepjes door de pitlane lopen.

Maar we leiden ook onze contractors op zodat ze hun eigen mensen kunnen begeleiden. Onze gasten krijgen onderweg films te zien van gevaarlijke situaties, kunnen safety games spelen en bijvoorbeeld een flens open maken. Bij grote turnarounds moeten we de trainingen uiteraard al lang van tevoren plannen.

Dan komen er immers vijftienhonderd externen over de vloer. Wat vooral opvalt aan deze praktische aanpak is, zoals ik het noem: ‘het wauw-effect’. Mensen krijgen niet zomaar de zoveelste film voorgeschoteld, maar zien dat ExxonMobil veiligheid echt serieus neemt. Dat effect nemen ze ook mee in hun werk op de site.’

De samenwerking op het gebied van safety centers in de regio, juicht Den Heijer van harte toe. ‘We hebben al de nodige equivalentie-toetsen doorlopen en zagen dat zo’n tachtig procent al overeenkwam. Het is goed om dingen zoveel mogelijk te harmoniseren, al zullen er altijd wel wat smaakverschillen tussen de sites blijven. Wij hanteren nu eenmaal andere kleuren en codes op onze labels dan Shell of BP. Het zou niet handig zijn als we die allemaal moeten standaardiseren. Het kan dan ook zijn dat we die specifieke informatie nog op een andere manier moeten communiceren.

Waar mogelijk willen we zoveel mogelijk samenwerken en ervaringen delen.’

Foodgrade Een voedingsmiddelenfabriek van DSM Gist Productie Bedrijf wijkt in meerdere opzichten af van de petrochemische fabrieken van ExxonMobil en BP. ‘Mensen zijn nu eenmaal minder gealarmeerd als ze een spill kunnen opeten’, zegt sitemanager Wilfred Buijs. ‘Aan de andere kant moeten we juist ook weer veel meer rekening houden met voedselveiligheid.’

De veiligheidsrecords van de site in Delft zijn niet slecht, maar Buijs ziet wel trends die de prestaties onder druk kunnen zetten. ‘Zoals gezegd is het veiligheidsbewustzijn in de voedingsmiddelen­ industrie in het algemeen wat lager dan

in de chemie. De producten die we hier produceren, kunnen morgen op je bord liggen. Toch werken we ook hier met hoge druk, hoge temperaturen, basen en zuren die allemaal potentiële risico’s vormen voor mensen die in de buurt ervan werken. Een tweede trend waar we indirect mee te maken krijgen, is dat een aantal BRZO-bedrijven assessment centers inrichten en daarmee de poortcontrole verscherpen. Dat is goed voor de prestaties van die bedrijven, maar de afgewezen mensen komen wel ergens anders terecht.’

Als derde trend ziet Buijs dat de druk op de arbeidsmarkt stijgt. ‘We kunnen steeds moeilijker technisch geschoold personeel aan ons binden. De vijver wordt kleiner en als gevolg daarvan moeten we soms de lat wat lager leggen.

Tegelijkertijd willen we niet inboeten op het veiligheidsbewustzijn van ons eigen personeel en dat van onze contractors.’

De vraag van Deltalinqs om aan te sluiten bij de regionale safety centers kwam dan ook als geroepen voor Buijs. ‘De keerzijde van jarenlange hoge veiligheidsscores is dat personeel nog nauwelijks in aanraking komt met gevaarlijke situaties.

Dat klinkt tegenstrijdig, maar mensen leren het meest van hun fouten. Als je dit in een gecontroleerde omgeving kunt organiseren, krijg je veilig gedrag veel beter tussen de oren. Natuurlijk hebben ook wij site-specifieke trainingen, zoals hoe je equipment moet achterlaten in een voedselveilige omgeving. Maar de generieke veiligheidsinstructies die normaal gesproken op papier of via films worden gecommuniceerd, kan je heel goed in een safety center laten beleven.’

DSM gaat zelfs zover dat ook de andere locaties in de Benelux gebruik willen maken van dergelijke safety centra.

‘Uiteraard kijken we eerst hoe we het centrum op de RDM-campus kunnen inzetten om het veiligheidsgedrag van technische medewerkers te screenen en verbeteren. We gaan dat tevens vastleggen in het ‘digital safety passport’.

Met name tijdens turnarounds krijgen we veel personeel over de vloer uit heel Europa. Ook die mensen zullen we moeten helpen onze veiligheidsinstructies te internaliseren. Laat ze maar zien wat we veilig vinden en laat ze maar ‘stop’ roepen als ze zien dat iets fout dreigt te gaan.’ ■ PETROCHEM 2 - 2021 29

PET X1 Thema.indd 29

09-03-21 17:00

PROJECTEN CHEMIE Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2021

BASF breidt stapsgewijs de capaciteit van haar alkoxyleringseenheid in Antwerpen uit.

De eenheid is een downstream-activiteit van de ethyleenoxideproductie. In 2021 moet de productiecapaciteit met 25 procent zijn verhoogd.

Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: ruim 500 miljoen euro Afronding: 2022

BASF investeert meer dan vijfhonderd miljoen euro in de bouw van een tweede grote ethyleenoxide-fabriek en verschillende installaties voor ethyleenoxide-derivaten. De gefaseerde opstart van de nieuwe installaties begint in 2022.

UPDATE Opdrachtgever: Black Bear Carbon Waar: Geleen Investering: onbekend Beslissing: onbekend

In twee identieke productielijnen gaat Black Bear Carbon op Chemelot rubbergranulaat van afgekeurde vrachtwagen- en autobanden verwerken via pyrolyse. Daarbij valt het rubber uiteen in carbon black, pyolyse-olie en -gas. De twee lijnen krijgen elk een capaciteit van 2.300 kilo granulaat per uur en kunnen samen 40.000 ton granulaat per jaar verwerken. Dit levert maximaal 18.000 ton carbon black, ongeveer 6.000 ton gas en 20.000 ton olie per jaar op.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Kallo Investering: 1 miljard euro Afronding: medio 2022

Borealis gaat op haar productiesite in Kallo een fabriek bouwen voor propaandehydrogenering. Deze krijgt een capaciteit van 750.000 ton per jaar. In het eerste halfjaar van 2022 zou de fabriek moeten opstarten.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Kallo Investering: onbekend Afronding: 2021

Borealis breidt de capaciteit van zijn polypropeenfabriek in Kallo uit met tachtig kiloton.

De verwachting is dat de toegevoegde capaciteit in 2020 in gebruik kan worden genomen.

De capaciteitsverhoging is bedoeld om ten volle te profiteren van de nieuwe propaandehydrogeneringsfabriek in Kallo.

Opdrachtgever: Covestro Waar: Antwerpen Investering: 300 miljoen euro Afronding: 2022

Covestro wil driehonderd miljoen euro investeren in de bouw van een nieuwe productieeenheid voor aniline in Antwerpen. De opstart van de nieuwe eenheid wordt verwacht in 2022. Aniline is een grondstof voor MDI, dat vervolgens een voorproduct is van polyurethaan hardschuim.

Opdrachtgever: Huntsman Waar: Rotterdam-Botlek Investering: onbekend Afronding: medio 2021

Huntsman installeert bij haar MDI 1-fabriek een nieuwe crystallizer. De vijftig meter hoge installatie gaat hoogwaardige MDI-producten produceren. De nieuwe crystallizer vervangt niet alleen de oude uit 1973, maar heeft ook een hogere capaciteit.

Opdrachtgever: Ineos Waar: Lillo (Antwerpen) Investering: 5 miljard euro Afronding: 2024

Ineos investeert drie miljard euro in een nieuwe ethaankraker en een propaandehydrogeneringsfabriek in Lillo (Antwerpen). De propaanhydrogeneringsfabriek krijgt een capaciteit van 750.000 ton propeen per jaar en de ethaankraker 1.250.000 ton etheen per jaar. Voorlopig concentreert Ineos zich eerst op de bouw van de kraker.

Opdrachtgever: Kronos Waar: Gent Investering: 36 miljoen Afronding: 2022

Kronos, producent van titaandioxide, investeert 26 miljoen euro in een uitbreiding van productiecapaciteit. Er komt een grotere pigmentfilter en mogelijk een vierde stoommaler en nieuwe verpakkingslijn. Hierdoor kan de productiecapaciteit worden verhoogd naar 120.000 ton per jaar. Daarnaast investeert het bedrijf 10 miljoen euro in energierecuperatie.

PETROCHEM 2 - 2021 30

PET02 K Projecten.indd 30

09-03-21 17:01

PROJECTEN NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Lanxess Waar: Lillo Investering: onbekend Afronding: 2023

Lanxess heeft in Lillo (Antwerpen) een installatie voor de reductie van de lachgasuitstoot in gebruik genomen. Deze breekt zo’n vijfhonderd ton lachgas per jaar af. Het project heeft ongeveer tien miljoen euro gekost. In 2023 komt er een tweede installatie bij, die twee keer zoveel lachgas kan afbreken.

Opdrachtgever: Nobian Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2021

Om ook tijdens periodiek onderhoud aan de vraag naar chloor te kunnen voldoen, bereidt Nobian (voorheen Nouryon) een investering voor in twee parallelle productielijnen die los van elkaar kunnen functioneren. Dankzij het splitsen van de Rotterdamse fabriek kan het bedrijf straks continu via pijpleidingen chloor aan klanten leveren.

Opdrachtgever: Nouryon Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: begin 2021

Nouryon breidt de productiecapaciteit voor monochloorazijnzuur (MCA) in Delfzijl uit.

Nouryon investeert in technologie- en efficiencyverbeteringen om de huidige MCA-productie in Delfzijl te verhogen, om tegemoet te komen aan de groei van de markt en de eigen toegenomen consumptie van MCA voor de productie van carboxymethylcellulose (CMC).

Opdrachtgever: Shell Waar: Moerdijk Investering: honderden miljoenen euro’s Afronding: 2025

Shell Moerdijk vervangt de zestien oudste fornuizen van de stoomkraker door acht nieuwe. De capaciteit blijft gelijk. De nieuwe fornuizen worden vanaf 2022 in modules naar de locatie verscheept. Daar worden ze één voor één in elkaar gezet om gefaseerd de capaciteit van de oude fornuizen over te nemen.

Opdrachtgever: Teijin Aramid Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: medio 2022

Teijin Aramid breidt haar productiecapaciteit voor Twaron supervezels met meer dan 25 procent uit. De totale extra capaciteit zal volledig beschikbaar zijn in 2022. Diverse grote investeringen verhogen de productiecapaciteit, inclusief implementatie van de nieuwste technologie.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Umincorp Waar: onbekend Investering: onbekend Afronding: onbekend

Umincorp wil een tweede plastic recycling fabriek in Nederland bouwen. Het bedrijf heeft al een recyclingfabriek in Amsterdam en werkt bij de tweede samen met Bilfinger voor de engineering, procurement en constructie.

GROEN EN BIO Opdrachtgever: o.a. Alco Bio Fuel Waar: Gent Investering: 10 miljoen euro Afronding: voorjaar 2022

Bioraffinaderij Alco Bio Fuel (ABF), industriële gasleverancier Messer Benelux en IJsfabriek Strombeek investeren tien miljoen euro in een ‘recovery unit’ voor koolstofdioxide. Het gaat om een tweede unit bij Alco Bio Fuel in Gent. De installatie recupereert en zuivert CO2-gas uit de processtroom en zet het om in vloeistof. In het voorjaar van 2022 moet de unit operationeel zijn.

Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 120 miljoen euro Afronding: 2022

ArcelorMittal investeert via dochteronderneming C-Shift 120 miljoen euro in het project Steelanol om tien procent van de afvalgassen van het staalbedrijf om te zetten in bioethanol. C-Shift maakt gebruik van een nieuwe technologie waarbij bacteriën CO-rijk gas vergisten tot ethanol en kan straks zo’n 80 miljoen liter bio-ethanol per jaar produceren.

Opdrachtgever: Cargill Waar: Gent Investering: 150 miljoen euro Afronding: juni 2022

Cargill investeert 150 miljoen euro in een nieuwe biodieselfabriek in Gent. Deze krijgt een productiecapaciteit van 115.000 ton biodiesel per jaar en kan rioolslib, reststoffen uit de industrie en allerlei andere grondstoffen verwerken tot biodiesel. In juni 2022 moet de fabriek klaar zijn.

PETROCHEM 2 - 2021 31

PET02 K Projecten.indd 31

09-03-21 17:01

PROJECTEN Opdrachtgever: Nordsol Waar: Amsterdam Investering: onbekend Afronding: eind 2021

Nordsol bouwt een bio-LNG-installatie op het terrein van Renewi in Amsterdam. De installatie gaat 3,4 kiloton bio-LNG per jaar produceren uit biogas dat Renewi in vergisters maakt van organisch afval. Shell verkoopt het bio-LNG bij haar LNG-tankstations.

UPDATE Opdrachtgever: Photanol en Nobian Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: 2024

In een demofabriek van Photanol en Nobian (voorheen Nouryon) in Delfzijl zetten bacteriën CO2 om in organische zuren. De twee partijen willen de fabriek in 2023 gaan opschalen naar 30.000 ton. Deze commerciële fabriek moet vervolgens in 2024 in productie gaan.

Opdrachtgever: S4 GroNext Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: medio 2021

S4 GroNext bouwt een fabriek in de Eemshaven waarin plastic afval dat niet recyclebaar is, wordt omgezet in gas. Dit kan vervolgens in de chemische industrie worden gebruikt als duurzame grondstof.

Opdrachtgever: Sabic en Plastic Energy Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: tweede helft 2022

Sabic investeert in een project voor de chemische recycling van moeilijk verwerkbaar plastic afval in een grondstof voor stoomkrakers. Het bedrijf werkt hierbij samen met Plastic Energy. Voor de productie van Tacoil, een gepatenteerd product van Plastic Energy, bouwen ze op Chemelot een fabriek die naar verwachting in de tweede helft van 2022 in bedrijf gaat.

Opdrachtgever: SCW Systems/Gasunie Waar: Delfzijl Investering: 200 miljoen euro Afronding: 2023

SCW Systems gaat samen met partner Gasunie een fabriek in Delfzijl bouwen die jaarlijks 150 tot 200 miljoen kubieke meter groen gas produceert uit (natte) organische reststromen. Met de bouw van de fabriek is een investering gemoeid van 150 tot 200 miljoen euro. Naast groen gas wordt ook groene waterstof geproduceerd.

Opdrachtgever: SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: 2022

SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol bouwen Europa’s eerste productiefaciliteit voor duurzame vliegtuigbrandstof in Delfzijl. Om aan voldoende waterstof te komen, bestuderen Nobian (voorheen Nouryon) en Gasunie een uitbreiding van een geplande groene waterstofeenheid ter plaatse. Groene waterstof zou worden gecombineerd met afval- en reststromen om 100.000 ton duurzame vliegtuigbrandstof en 15.000 ton bioLPG per jaar te produceren.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Synkero Waar: Amsterdam Investering: onbekend Afronding: 2027

Start-up Synkero wil in de Amsterdamse haven een fabriek bouwen voor de productie van 50.000 ton duurzame kerosine. Grondstof is CO2 dat wordt afgevangen in de industrie of direct uit de lucht. Dit wordt samen met groene waterstof omgezet in synthetisch kerosine. De planning is dat de fabriek in 2027 draait.

OLIE, GAS EN OFFSHORE Opdrachtgever: NAM Waar: Pernis Investering: onbekend Afronding: onbekend

NAM wil de gaswinning uit het gasveld Pernis herstarten. Met een nieuwe boring kan het bedrijf de gaswinning hervatten en nog ongeveer 300 miljoen kubieke meter gas produceren over een periode van meerdere jaren.

Opdrachtgever: ONE-Dyas Waar: Noordzee Investering: onbekend Afronding: onbekend

ONE-Dyas wil gas winnen in veld N05-A in de Noordzee. Boven het veld komt een gaswinningsplatform in zee, ongeveer twintig kilometer uit de kust van Schiermonnikoog.

Vanaf deze locatie worden maximaal twaalf putten geboord, waarvan een deel naar veld N05-A en een deel naar een aantal naastgelegen velden die mogelijk gas bevatten.

PETROCHEM 2 - 2021 32

PET02 K Projecten.indd 32

09-03-21 17:01

PROJECTEN Opdrachtgever: Petrogas E&P Waar: blokken A en B (Noordzee) Investering: onbekend Afronding: onbekend

Petrogas E&P Netherlands wil in de komende tien jaar circa vijf gasvelden in de blokken A en B van de Noordzee uitrusten met een gasproductieplatform. Het gas wordt per pijpleiding getransporteerd naar het platform A12. Daar wordt het verzameld, behandeld en gecomprimeerd voor transport via NOGAT-pijpleiding, die in Den Helder aan land komt.

Opdrachtgever: Vermilion Energy Waar: Heerenveen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Vermilion Energy Netherlands wil vanuit de bestaande locatie Nieuwehorne aardgas winnen uit twee gasvoorkomens. De verwachte capaciteit is maximaal 470.000 kubieke meter aardgas per dag. Vermilion verwacht er aardgas te winnen tot 2029. Voor het transport moet een transportleiding worden aangelegd naar de bestaande gasleiding in Mildan.

TANKOPSLAG Opdrachtgever: Alpha Terminals Waar: Vlissingen Investering: 450 miljoen Afronding: 2022

Alpha Terminals investeert 450 miljoen euro in een nieuwe terminal voor vloeibare bulk in het havengebied van Vlissingen. De tankterminal krijgt 59 tanks met een gezamenlijke opslagcapaciteit van 720.000 kubieke meter. Daarnaast komt er een steiger voor het lossen en laden van zee- en binnenvaartschepen.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Evolution Terminals Waar: Vlissingen Investering: onbekend Afronding: 2023

Evolution Terminals ontwikkelt in Vlissingen een nieuwe terminal voor de opslag van vloeibare bulkgoederen. Het bedrijf is van plan minimaal 619.000 kubieke meter vloeibare bulkopslagcapaciteit en een diepwatersteiger met een diepgang tot 17 meter te bouwen.

De terminal krijgt ook infrastructuur voor het laden en lossen van vrachtwagens en treinen.

Opdrachtgever: GPS Waar: Amsterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

GPS breidt haar tankopslag in de haven van Amsterdam uit. Eind 2019 nam het bedrijf al zeventien nieuwe tanks met in totaal 134.000 kubieke meter extra opslagcapaciteit in gebruik, dedicated voor VARO Energy. Nu komt daar nog zo’n 17.000 bij voor opslag van ethanol.

Opdrachtgever: HES International Waar: Maasvlakte 1 Investering: enkele honderden miljoenen euro’s Afronding: derde kwartaal 2021

HES International ontwikkelt op Maasvlakte 1 een tankterminal van 52 tanks met een totale capaciteit van circa 1,3 miljoen kubieke meter voor de op- en overslag van olieproducten en biobrandstoffen. De HES Hartel Tank Terminal wordt een onafhankelijke opslagterminal, maar BP heeft zich gecommitteerd aan het project, inclusief plannen voor pijpleidingverbindingen tussen hun raffinaderij en de terminal, die eind 2019 gereed is.

Opdrachtgever: Koole Tankstorage Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

Koole Tankstorage Botlek bouwt een state-of-the-art opslagterminal met een capaciteit van 80.000 kubieke meter naast de bestaande Koole Botlek terminal in Rotterdam. Koole bouwt de terminal dedicated voor Marvesa Supply Chain Services. Dit bedrijf zal de terminal voor lange termijn leasen.

Opdrachtgever: LBC Tank Terminals Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: derde kwartaal 2021

LBC Tank Terminals breidt haar terminal in de Botlek uit met 70.000 kubieke meter extra opslagcapaciteit voor chemicaliën. Daarmee komt de totale capaciteit van de terminal op 180.000 kubieke meter. Ook de nieuw gebouwde diepzeesteiger wordt uitgebreid met twee extra aanlegplaatsen. Het project is naar verwachting in het derde kwartaal van 2021 klaar.

Opdrachtgever: Maastank Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

Maastank gaat in de Botlek zijn opslagcapaciteit uitbreiden. Op termijn wil het bedrijf de tankopslagactiviteiten in de Rotterdamse haven verdubbelen van 67.900 kubieke meter naar zo’n 140.000 kubieke meter.

PETROCHEM 2 - 2021 33

PET02 K Projecten.indd 33

09-03-21 17:01

PROJECTEN Opdrachtgever: Oiltanking Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2021

Oiltanking Antwerp Gas Terminal wordt de logistieke partner van Borealis voor de handling van propeen en propaan. Daarom bouwt het bedrijf een nieuwe opslagtank met een capaciteit van 135.000 kubieke meter propaan.

Opdrachtgever: Rubis Terminal Waar: Rotterdam Investering: 120 miljoen euro Afronding: onbekend

Rubis Terminal breidt haar terminal in Rotterdam in vijf fases uit. In totaal bestaat de uitbreiding uit 45 tanks met een totale capaciteit van bijna 150.000 kubieke meter, waarmee een totale investering van 120 miljoen euro is gemoeid. Fase 2 van de uitbreiding is in 2020 afgerond. Het ging daarbij om negen tanks van 1.500 kubieke meter en zes tanks van 3.000 kubieke meter voor chemicaliën.

Opdrachtgever: Sea-Mol Waar: Antwerpen Investering: 300 à 400 miljoen euro Afronding: medio 2021

De Japanse groep MOL Chemical Tankers investeert samen met havengroep SEAInvest 300 à 400 miljoen euro in de bouw van een tankterminal voor vloeibare chemicaliën. Hiervoor wordt de joint venture Sea-Mol opgericht. De terminal wordt in fasen gebouwd en krijgt uiteindelijk een capaciteit van 500.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: Standic Waar: Antwerpen Investering: 200 miljoen euro Afronding: eerste kwartaal 2021

Tankopslagbedrijf Standic realiseert in Antwerpen een nieuwe opslagterminal voor de distributie van chemieproducten en chemische nichemarkten. De grootte van de tanks varieert van 500 tot 3.500 kubieke meter. De terminal krijgt een opslagcapaciteit van ongeveer 95.000 kubieke meter. De oplevering is gepland begin 2021. De investering is zo’n 200 miljoen euro.

Opdrachtgever: Vesta Terminals Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2022

Vesta Terminals breidt zijn terminal in Antwerpen uit met 150.000 kubieke meter. De extra capaciteit is bestemd voor vliegtuigbrandstoffen, gasolie en diesel. Het gaat om vijf nieuwe tanks van elk 30.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: Vopak Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: derde kwartaal 2021

Vopak breidt zijn terminal op de Linkeroever in Antwerpen uit met vijftigduizend kubieke meter. De extra capaciteit is volledig bestemd voor de opslag van chemicaliën. Het concern wil de nieuwe tanks in het derde kwartaal van 2021 in gebruik nemen.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Vopak Waar: Vlaardingen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Vopak investeert in opslag van op afval gebaseerde grondstoffen die geschikt zijn voor de productie van biobrandstoffen. Het bedrijf bouwt zestien nieuwe opslagtanks op haar terminal in Vlaardingen. In totaal gaat het om een extra opslagcapaciteit van 64.000 kubieke meter.

UTILITIES Opdrachtgever: Air Liquide Waar: Moerdijk Investering: 125 miljoen euro Afronding: 2022

Air Liquide investeert 125 miljoen euro in een luchtscheidingseenheid voor de productie van zuurstof. In 2022 moet de fabriek in Moerdijk operationeel zijn. Bijzonder is dat het bedrijf de unit combineert met een energieopslagsysteem. De unit kan straks maximaal 2.200 ton zuurstof per dag maken.

Opdrachtgever: Air Liquide Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: medio 2021

Air Liquide bouwt een nieuwe stikstofverwijderingseenheid op de site van BASF in Antwerpen. Deze kan het bedrijf van zeer zuiver gas voorzien om een efficiëntere productie van MDI mogelijk te maken. Naar verwachting is de nieuwe eenheid medio 2021 operationeel.

PETROCHEM 2 - 2021 34

PET02 K Projecten.indd 34

09-03-21 17:01

PROJECTEN Opdrachtgever: Air Products Waar: Zuidbroek Investering: onbekend Afronding: oktober 2021

Air Products bouwt drie luchtscheidingsinstallaties voor een nieuwe stikstofinstallatie van Gasunie in Zuidbroek, Groningen. De stikstof maakt geïmporteerd aardgas geschikt voor Nederlands gebruik. De fabrieken produceren 180.000 kubieke meter stikstof per uur zodra ze in oktober 2021 operationeel zijn.

Opdrachtgever: Avaio en Aecom Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2024

Avaio en Aecom bouwen samen een ontziltingsinstallatie op het terrein van Covestro in de haven van Antwerpen. Deze gaat vanaf begin 2024 brak dokwater oppompen en omzetten in hoogwaardig proceswater voor de chemiesector. Avaio verwacht medio 2022 te kunnen beginnen met de bouw van de installatie. Die zou twee jaar later, in 2024, operationeel moeten zijn.

Opdrachtgever: BP Geel Waar: Geel Investering: onbekend Afronding: 2021

BP Geel bouwt een nieuwe stoomketel die ervoor zorgt dat de site van stoom wordt voorzien als een van de twee bestaande ketels in onderhoud is. De komende jaren worden de drie ketels op elkaar afgestemd om een optimale combinatie te maken. Zo wordt een van de bestaande ketels op termijn een standby-ketel. Tegen 2021 moet dat proces rond zijn.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: voorjaar 2022

Evides Industriewater bouwt een slimme demiwaterinstallatie op de site van BASF in Antwerpen. De installatie gebruikt verschillende waterstromen uit de productie van BASF en zet restwarmte uit condensaat in om de zuivering te verduurzamen. Dit resulteert in efficiënter watergebruik en een lager energie- en chemicaliënverbruik.

Opdrachtgever: Gasunie Transport Services Waar: Zuidbroek Investering: 500 miljoen Afronding: 2022

Gasunie Transport Services wil de stikstofinstallatie in Zuidbroek uitbreiden. Het project omvat ook een mengstation inclusief vier kilometer nieuwe leiding, en aansluitleidingen op bestaande gasleidingen en een stikstofleiding die is verbonden met de bestaande stikstofcaverne in Heiligerlee.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: North Water Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

North Water wil een duurzame industriewatervoorziening en -infrastructuur tussen Delfzijl en Appingedam realiseren. Door deze vervolgens aan te sluiten op de industriewaterleiding Garmerwolde-Eemshaven wordt het mogelijk om industriewater op basis van oppervlaktewater te leveren aan de regio Delfzijl. In de industriewaterzuivering Garmerwolde wordt oppervlaktewater, en op termijn mogelijk ook RWZI-effluent gebruikt.

Opdrachtgever: Stercore Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: 2022

Stercore heeft groen licht gekregen voor de bouw van een innovatieve mestvergassingsinstallatie in Emmen. De fabriek draait straks voornamelijk op duurzaam opgewekte elektrische energie en zet mest en digestaat uit co-vergisters om in groen gas en bio based carbon.

Opdrachtgever: Tien partners Waar: Rodenhuize Investering: 140 miljoen euro Afronding: 2024

Tien private en publieke partners investeren 140 miljoen euro in het North-CMethanol project. Dit project omvat een elektrolyzer van 65 megawatt die water met windenergie omzet in groene waterstof en een methanolfabriek die deze waterstof gebruikt om afgevangen CO2 van lokale industriële spelers om te zetten naar groene methanol. De partners voorzien op termijn een opschaling naar 600 MW in 2030.

Opdrachtgever: o.a. Vattenfall Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: 2023

Vattenfall, Gasunie en het Noorse Equinor werken samen om waterstof in te zetten als brandstof voor de Magnum-centrale in de Groninger Eemshaven. Zij hebben een innovatieproject opgestart om vanaf 2023 een van de drie units van de centrale over te schakelen op waterstof.

PETROCHEM 2 - 2021 35

PET02 K Projecten.indd 35

09-03-21 17:01

PROJECTEN Opdrachtgever: VoltH2 Waar: Vlissingen Investering: 35 miljoen euro Afronding: onbekend

VoltH2 wil een groene waterstoffabriek in Vlissingen bouwen. Het gaat om een 25 megawatt elektrolyse-eenheid die jaarlijks tot 3.600 ton groene waterstof gaat produceren.

Eventueel kan de fabriek later worden uitgebreid tot 100 megawatt met een potentiële productie van 14.400 ton groene waterstof per jaar.

PILOTS/PROEFFABRIEKEN Opdrachtgever: ArcelorMittal en Dow Waar: Gent Investering: 20 miljoen euro Afronding: 2022

Staalproducent ArcelorMittal in België wil CO uit zijn afvalgassen leveren aan Dow Benelux in Terneuzen. Dow kan de CO met eigen overtollig waterstof combineren tot syngas. Allereerst worden twee proeffabrieken gebouwd in Gent. In 2022 wordt op basis van de pilots besloten of het businessplan economisch levensvatbaar is.

Opdrachtgever: Asbeter Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2022

Asbeter kan met hun proces asbestplaten veilig, betaalbaar en circulair vernietigen met behulp van zure industriële reststromen. Het bedrijf heeft een pilotinstallatie in Rotterdam.

In 2021 wil het starten met de bouw van een demoplant van 8.000 ton per jaar. Deze moet dan in 2022 operationeel zijn.

Opdrachtgever: bedrijven en overheden Zeeland en Vlaanderen Waar: Vlissingen-Oost Investering:100 miljoen euro Afronding: 2025

Zeeuwse en Vlaamse bedrijven en overheden willen in 2030 een grote groene waterstoffabriek in bedrijf hebben. De fabriek moet een capaciteit krijgen van één gigawatt. en komt waarschijnlijk in Vlissingen-Oost te staan. Eerste stap is echter de bouw van een proeffabriek met een investering van honderd miljoen euro. Die moet er in 2025 staan.

Opdrachtgever: o.a. Bek & Verburg Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: onbekend

Bek & Verburg, Groningen Seaports en Impact Recycling zetten samen een pilotproject op om oude visnetten te recyclen. Ze onderzoeken of kunststof visnetten vanuit heel Nederland in Eemshaven kunnen worden gescheiden in PP en PE, beide met een zuiverheid van 98 procent. Na de proefperiode kan de installatie mogelijk tot twee ton visnetvezels per uur recyclen.

Opdrachtgever: CEA, Paul Wurth, Engie, Sunfire, Neste Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: begin 2023

Het project MULTIPLHY integreert een hoge-temperatuur elektrolyzer met het bioraffinageproces van Neste in Rotterdam. De elektrolyzer gaat groene waterstof produceren voor de productie van biobrandstoffen. Het gaat om ‘s werelds eerste multi-megawatt hoge-temperatuur elektrolyser voor waterstofproductie. De elektrolyser krijgt een nominaal vermogen van 2,6 megawatt en een waterstofproductiecapaciteit van 60 kilo per uur.

Het consortium denkt ook al aan een elektrolyser van 100 megawatt in een volgende fase.

Opdrachtgever: Coolbrook Waar: Geleen Investering: 12 miljoen euro Afronding: eerste helft 2021

Het Finse Coolbrook investeert twaalf miljoen euro in een zogeheten RDR-eReactor. Dit is een elektrische oplossing voor het verwarmen van de ovens in naftakrakers. De testreactor wordt op de Brightlands Chemelot Campus gebouwd en moet met een capaciteit van vijfhonderd kilo grondstoffen per uur produceren.

Opdrachtgever: Indaver Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: medio 2021

Afvalbeheerder Indaver bouwt een demo-installatie voor het recyclen van vijftienduizend ton end-of-life plastics per jaar. De installatie zet gemengde polyolefines om in basisproducten als nafta en wax. Polystyrenen worden afgebroken tot monomeren die opnieuw als grondstof zijn te gebruiken. De installatie krijgt een capaciteit van twee ton per uur.

Opdrachtgever: Itero Waar: Sittard-Geleen Investering: 25 miljoen euro Afronding: 2023

Het Britse Itero bouwt op de Brightlands Chemelot Campus een demonstratiefabriek voor het omzetten van moeilijk te recyclen plastic afval in een grondstof voor nieuwe plastics.

De unit krijgt een capaciteit van 27 ton gemengd en vervuild plastic. Voor toekomstige fabrieken kunnen meerdere modules naast elkaar worden gezet worden.

PETROCHEM 2 - 2021 36

PET02 K Projecten.indd 36

09-03-21 17:01

PROJECTEN Opdrachtgever: o.a. Paques Waar: Dordrecht Investering: onbekend Afronding: eind 2021

Vijf waterschappen, Stowa, Paques en HVC bouwen in Dordrecht een proeffabriek om PHBV te produceren. Dit is een volledig afbreekbaar en duurzaam bioplastic, gemaakt uit organische afvalstromen zoals zuiveringsslib, industrieel afvalwater en voedselresten. De proeffabriek komt bij de slibverwerkingsinstallatie van HVC in Dordrecht te staan.

Opdrachtgever: PolyStyreneLoop Waar: Terneuzen Investering: 6,5 miljoen euro Afronding: eind tweede kwartaal 2021

PolyStyreneLoop wil naast chemiebedrijf ICL-IP in Terneuzen een demofabriek bouwen, die broomhoudend polystyreenafval gaat recyclen. De bouw start begin 2019. Het proces levert schone polystyreen op die direct kan worden hergebruikt. De demofabriek kan drieduizend ton gerecycled polystyreen per jaar produceren.

Opdrachtgever: o.a. Port of Antwerp Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2022

Een consortium van Engie, Fluxys, Indaver, Inovyn, Oiltanking, Port of Antwerp en de Vlaamse Milieuholding gaat duurzame methanol produceren in de haven van Antwerpen. Op de site van Inovyn komt een pilotinstallatie die afgevangen CO2 en waterstof, gemaakt met groene energie, omzet in methanol. Tegen het einde van 2022 is de pilotfabriek operationeel en produceert hij ongeveer achtduizend ton duurzame methanol per jaar.

Opdrachtgever: Stora Enso Waar: Gent Investering: 9 miljoen euro Afronding: eerste kwartaal 2021

Stora Enso investeert negen miljoen euro in een proeffabriek in de haven van Gent. De fabriek gebruikt in eerste instantie industrieel beschikbare fructose om hoogwaardige chemicaliën en materialen te produceren voor het testen van toepassingen. In de toekomst moeten dat suikers uit hout en andere non-food biomassa worden. De fabriek is naar verwachting klaar in het eerste kwartaal van 2021.

Opdrachtgever: o.a. Twence Waar: Hengelo Investering: onbekend Afronding: 2021

Twence, Coval Energy, TNO en de TU Delft bouwen een pilot-installatie voor de productie van mierenzuur. De installatie wordt in eerste instantie gevoed met CO2 uit de bestaande natriumbicarbonaatinstallatie. Coval Energy ontwikkelt technologie. Mierenzuur heeft de potentie om als groene grondstof fossiele grondstoffen te vervangen.

Opdrachtgever: VITO Waar: Antwerpen Investering: 4,3 miljoen euro Afronding: eerste kwartaal 2021

Vlaamse onderzoeksorganisatie VITO bouwt met Jacobs Belgium en VMH een pilot-installatie voor de productie van bio-aromaten uit lignine/hout. De installatie krijgt een capaciteit van ongeveer tweehonderd kilo per dag. Het LignoValue Pilot project kost 4,3 miljoen euro en moet tegen het eerste kwartaal van 2021 resulteren in een werkende installatie.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Zenid Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

Zenid, een initiatief van Rotterdam The Hague Airport, Climeworks, SkyNRG en Rotterdam The Hague Innovation Airport, wil in Rotterdam een demonstratiefabriek voor duurzame kerosine bouwen. Met afgevangen CO2 uit de lucht als grondstof. Uniper is bij het project betrokken voor de engineering en gaat de fabriek opereren.

PLANNEN Opdrachtgever: Antwerp@C Waar: Antwerpen Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Antwerp@C, een consortium van Air Liquide, BASF, Borealis, ExxonMobil, Ineos, Fluxys, Port of Antwerp en Total, onderzoekt de haalbaarheid van een CO2-infrastructuur in Antwerpen. Het gaat om een centrale pijpleiding op beide oevers en verschillende gemeenschappelijke behandelingsunits. Ook een gemeenschappelijke installatie voor het vloeibaar maken van CO2 en de tussentijdse opslag ervan zijn onderdeel van de infrastructuur.

Opdrachtgever: Avantium Waar: Delfzijl Investering: 150 miljoen euro Beslissing: eind maart 2021

Avantium wil zijn eerste commerciële fabriek met een capaciteit van vijf kiloton in Delfzijl bouwen. De fabriek gaat industriële suikers omzetten in FDCA, een grondstof voor groene plastics. Een definitief investeringsbesluit volgt nog dit jaar, waarna de eerste productie in 2023 moet volgen. De bouw van de fabriek vergt een investering van 150 miljoen euro.

PETROCHEM 2 - 2021 37

PET02 K Projecten.indd 37

09-03-21 17:01

PROJECTEN Opdrachtgever: o.a. Avantium Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: 100 miljoen euro Beslissing: onbekend

Avantium, Nobian (voorheen Nouryon) en RWE willen een bioraffinaderij bouwen op Chemie Park Delfzijl, waarin uit houtsnippers zuivere suikers worden gemaakt die kunnen dienen als grondstof voor verven en lakken. De fabriek krijgt een capaciteit van 130 kiloton houtsnippers per jaar, maar kan worden opgeschaald naar 350 kiloton. De fabriek is mogelijk in 2022 operationeel.

Opdrachtgever: BioBTX Waar: onbekend Investering: onbekend Beslissing: onbekend

BioBTX wil een fabriek bouwen die op grote schaal chemicaliën produceert uit reststromen zoals plastic afval. De fabriek moet in 2023 klaar zijn. Op dit moment werkt het bedrijf nog aan het optimaliseren van de processen, technieken en producten in de demofabriek op het Zernikepark in Groningen.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Beringen Investering: onbekend Beslissing: uitgesteld

Borealis heeft de front end engineering and design fase voor de uitbreiding van zijn polypropeenfabriek in Beringen goedgekeurd en het EPC-contract toegekend aan Tecnimont. De definitieve investeringsbeslissing over deze uitbreiding van 250 tot 300 kiloton wordt eind 2019 genomen en de opstart wordt medio 2022 verwacht.

Opdrachtgever: BP Waar: Rotterdam-Europoort Investering: 1 miljard euro Beslissing: onbekend

BP overweegt zijn raffinaderij in Rotterdam uit te breiden met een hydrocracker om producten als laagzwavelige diesel en kerosine te produceren. Daarnaast kan BP met dit proces basisolie produceren voor de productie van smeermiddelen. Met de bestaande hoeveelheid grondstoffen kunnen straks meer hoogwaardige producten worden geproduceerd.

Opdrachtgever: o.a. BP, Nobian Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2022

BP, Nobian en Havenbedrijf Rotterdam onderzoeken samen de haalbaarheid van een waterelektrolyse-installatie van 250 megawatt. Daarmee zou maximaal 45.000 ton groene waterstof per jaar kunnen worden geproduceerd voor de raffinaderij van BP in Rotterdam.

De partners willen in 2022 een definitieve investeringsbeslissing over het project nemen.

Opdrachtgever: Corbion Waar: onbekend Investering: 150 miljoen euro Beslissing: onbekend

Corbion heeft plannen voor de bouw van een nieuwe melkzuurfabriek. De kans is groot dat de fabriek in Europa komt en Nederland zou dan een goeie kanshebber zijn als locatie.

De fabriek krijgt een capaciteit van meer dan 100.000 ton per jaar.

Opdrachtgever: Deltalinqs, AVR en Tronox Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Deltalinqs, AVR en Tronox onderzoeken de haalbaarheid van een 5 megawatt elektrolyser met verwaarding van de geproduceerde waterstof, restwarmte én zuurstof. Het project geeft ook een doorkijk naar opschaling richting 100 megawatt. Hierbij wordt rekening gehouden met mogelijkheden voor het verwerken van CO/CO2 uit restgas en mogelijk ook rookgas naar chemicaliën zoals methanol.

Opdrachtgever: Dow en Tata Steel Waar: IJmuiden Investering: 1 miljard euro Afronding: 2025-2027

Dow Benelux en Tata Steel Nederland overwegen in IJmuiden een fabriek te bouwen, die rookgassen van Tata’s hoogovens afvangt en het koolmonoxide omzet in synthetisch gas.

Dow kan daar in Terneuzen plastics van maken. De bouw hangt af van het succes van twee proefprojecten.

Opdrachtgever: Fluxys/Parkwind/Eoly Waar: Zeebrugge Investering: 35 miljoen euro Beslissing: 2023

Fluxys, Parkwind en Eoly willen een elektrolyzer van 25 megawatt in Zeebrugge realiseren. De haalbaarheidsstudie voor het project – Hyoffwind genoemd – is positief uitgevallen. Als het project groen licht krijgt wil het consortium tegen midden 2021 beginnen met de bouw van de installatie. De eerste productie is gepland voor begin 2023.

Opdrachtgever: Gasunie Waar: Zuidwending Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Gasunie bereidt de opslag van groene waterstof voor in vier zoutcavernes bij Zuidwending. Het gaat om een verkenning naar de marktbehoefte en een onderzoek naar eisen waaraan de installatie moet voldoen. Als de bouw in 2023 of 2024 begint, kan de eerste caverne in 2026 worden gevuld.

PETROCHEM 2 - 2021 38

PET02 K Projecten.indd 38

09-03-21 17:01

PROJECTEN Opdrachtgever: Gasunie en Havenbedrijf Rotterdam Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2021

Als het project van Shell voor de bouw van een waterstoffabriek op de Tweede Maasvlakte doorgaat, is er ook een pijpleiding nodig. Gasunie en Havenbedrijf Rotterdam willen die samen aanleggen en exploiteren. De pijpleiding loopt van de fabriek op de Tweede Maasvlakte naar de raffinaderij van Shell in Pernis. Het definitieve besluit voor de aanleg is gepland in de eerste helft van 2021. Het project kan dan in 2023 worden afgerond.

Opdrachtgever: o.a. Gasunie Waar: Amsterdam IJmuiden Investering: onbekend Beslissing: 2020

Gasunie en Havenbedrijf Amsterdam willen binnen vijf jaar een waterstofleiding tussen Amsterdam en IJmuiden realiseren. De regionale leiding moet uiteindelijk onderdeel worden van de landelijke waterstofbackbone die Gasunie wil realiseren. Een haalbaarheidsstudie moet eind 2020 zijn afgerond.

Opdrachtgever: o.a. Gasunie Waar: Den Helder Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Gasunie, NAM, GasTerra, Port of Den Helder, Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord, gemeente Den Helder, provincie Noord-Holland en New Energy Coalition onderzoeken de haalbaarheid van een waterstoffabriek in Den Helder. Het gaat om een fabriek die waterstof maakt uit aardgas en de CO2 afvangt voor opslag.

Opdrachtgever: Groningen Seaports, Gasunie en Shell Waar: Eemshaven Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Groningen Seaports, Gasunie, RWE, Shell en Equinor slaan de handen ineen voor het ambitieuze project NortH2. Kern van het plan is de bouw van ’s werelds grootste windpark in de Noordzee met een vermogen van tien gigawatt. En de bouw van een waterstoffabriek in de Eemshaven, waar de windenergie wordt omgezet in groen waterstof. De partners verwachten zo’n 800.000 ton groen waterstof per jaar te produceren in 2040.

Opdrachtgever: o.a. Haven Oostende Waar: Oostende Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Haven Oostende, DEME Concessions en PMV willen een groene waterstoffabriek bouwen. De fabriek vangt pieken bij de productie van groene stroom af en moet in 2025 klaar zijn. Eerst wordt de haalbaarheid verder onderzocht waarna demonstratieprojecten volgen. De fabriek - Hyport - krijgt een capaciteit van 50.000 ton waterstof per jaar.

Opdrachtgever: o.a. Havenbedrijf Rotterdam Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: begin 2022

Havenbedrijf Rotterdam, Gasunie en Energie Beheer Nederland hebben het CCS-project Porthos gelanceerd. Het gaat om een leiding door het havengebied in Rotterdam waaraan bedrijven afgevangen CO2 kunnen leveren. Jaarlijks moet zo’n twee tot vijf miljoen ton CO2 worden opgeslagen, oplopend tot dertig miljoen ton in 2030. De partijen nemen in 2021 een investeringsbeslissing. In 2024 moet het systeem operationeel zijn.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: mogelijk Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2023

Ineos Oxide wil een nieuwe fabriek voor ethylideen norborneen (ENB) bouwen. Een beslissing over de locatie van de nieuwe fabriek is nog niet genomen. Een van de opties is om in Antwerpen een tweede productielijn te bouwen. Het concern heeft daar al een ENB-fabriek, waar momenteel via debottlenecking de capaciteit wordt vergroot.

Opdrachtgever: Lyondell Waar: Botlek Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Lyondell overweegt zijn SMPO-fabriek in de Botlek uit te breiden door een debottlenecking. De capaciteit zou kunnen worden verhoogd van 325 naar 375 kiloton propyleenoxide en van 725 naar 850 kiloton styreenmonomeer per jaar. Het project wordt nog onderzocht op financiële en technische haalbaarheid.

Opdrachtgever: Mitsubishi Gas Chemical Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2021

Mitsubishi Gas Chemical wil een nieuwe fabriek voor de productie van meta-xyleen­ diamine (MXDA) bouwen op het terrein van Huntsman in Botlek-Rotterdam. MXDA wordt gebruikt als verharder en corrosieremmer in coatings.

Opdrachtgever: NAM Waar: Emmen Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Op de NAM-locatie van de voormalige gaszuiveringsinstallatie in Emmen komt mogelijk een groene waterstoffabriek. Eigenaar NAM gaat deze optie met verschillende partners nader onderzoeken. Groen waterstof kan de fabrieken op het Emmtec-terrein van onder andere DSM en Teijin Aramid onafhankelijk maken van het Groningengas.

PETROCHEM 2 - 2021 39

PET02 K Projecten.indd 39

09-03-21 17:01

PROJECTEN Opdrachtgever: Neptune Energy Waar: Noordzee Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Neptune Energy doet een haalbaarheidsonderzoek naar grootschalige CO2-opslag in de Noordzee. Het bedrijf wil jaarlijks tussen vijf en acht miljoen ton CO2 opslaan in de lege gasvelden in de licentiegebieden L10-A, L10-B en L10-E, die Neptune Energy exploiteert. In totaal gaat het om 120 tot 150 miljoen ton CO2.

Opdrachtgever: Neste Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Neste overweegt een fabriek voor duurzame kerosine op de Eerste Maasvlakte in Rotterdam te bouwen. Het bedrijf heeft daar al een raffinaderij voor duurzame diesel. De tweede fabriek zou een investering van ruim honderd miljoen euro vergen. De fabriek kan echter ook worden gebouwd in Finland, waar het bedrijf eveneens een raffinaderij heeft.

Opdrachtgever: o.a. Nobian Waar: IJmuiden Investering: onbekend Beslissing: 2021

Nobian, Tata Steel en Port of Amsterdam onderzoeken de haalbaarheid van een honderd megawatt waterelektrolysefabriek voor de productie van maximaal vijftienduizend ton waterstof per jaar, plus zuurstof, op het terrein van Tata Steel in IJmuiden. Een definitief besluit wordt verwacht in 2021. De bouw zou rond 2023-2024 klaar kunnen zijn.

Opdrachtgever: Nobian en Gasunie Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Nobian (voorheen Nouryon) en Gasunie New Energy onderzoeken een grootschalige power-to-gas-installatie op het Chemie Park Delfzijl. De bedrijven willen met een twintig megawatt waterelektrolyse-unit elektriciteit omzetten in drie kiloton groene waterstof per jaar. BioMCN gaat de waterstof combineren met CO2 uit andere processen voor de productie van biomethanol, een grondstof voor biobrandstoffen en de chemische industrie.

In verband met een geplande kerosinefabriek in Delfzijl onderzoeken de partijen een scale-up van twintig naar zestig megawatt.

Opdrachtgever: Proton Ventures Waar: Bergen op Zoom Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Proton Ventures onderzoekt of het technisch en economisch haalbaar is om een fabriek voor de productie van groene ammoniak te bouwen op de site van Sabic in Bergen op Zoom. Het bedrijf denkt daarbij aan een capaciteit van 8.500 ton groene ammoniak per jaar. Grondstof voor de ammoniakfabriek is waterstof dat als bijproduct ontstaat in de chloorfabriek van Sabic.

Opdrachtgever: RWE Waar: Eemshaven Investering: onbekend Beslissing: 2021

Het project Eemshydrogen van RWE omvat de bouw van een 50 MW-elektrolyzer in de Eemshaven met een directe aansluiting op windpark Westereems van RWE. Als RWE in 2021 een definitieve investeringsbeslissing neemt, kan het in 2024 groene waterstof produceren. BioMCN is dan de eerste klant. Mogelijk neemt Evonik ook groene waterstof af.

Opdrachtgever: RWE Waar: Geleen Investering: onbekend Beslissing: 2022

RWE wil op Chemelot een installatie bouwen die organische reststromen verwerkt tot grondstoffen-pellets, om die vervolgens via vergassing om te zetten in circulaire waterstof.

Over de afname van deze waterstof is RWE in gesprek met OCI, het moederbedrijf van kunstmestproducent OCI Nitrogen. Waterstof kan aardgas vervangen bij de productie van ammoniak, de belangrijkste bouwsteen van kunstmest.

Opdrachtgever: Shell Waar: Emmen Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Shell heeft vergevorderde plannen om een 10 megawatt elektrolyzer bouwen op het terrein van de voormalige gaszuiveringsinstallatie van de NAM in Emmen. De elektrolyzer gaat de energie van het 12 megawatt zonnepark van Shell op de locatie (28.500 panelen) omzetten in groene waterstof.

Opdrachtgever: o.a. Shell Waar: Tweede Maasvlakte Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2023

Samen met partners wil Shell een waterstoffabriek bouwen op de Tweede Maasvlakte in Rotterdam. Groene stroom uit windenergie moet daarbij water splitsen in waterstof en zuurstof. De fabriek krijgt een vermogen van rond de tweehonderd megawatt. De productie moet in 2023 starten met zo’n vijftig- tot zestigduizend kilo waterstof per dag. Het definitieve investeringsbesluit voor de waterstoffabriek is nog niet genomen.

PETROCHEM 2 - 2021 40

PET02 K Projecten.indd 40

09-03-21 17:01

PROJECTEN Opdrachtgever: Smart Delta Resources Waar: Gent, Terneuzen, Vlissingen Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Een consortium van Belgische en Nederlandse bedrijven, waaronder ArcelorMittal, Dow Benelux, PZEM, Yara, Zeeland Refinery, Gasunie en Fluxys, heeft het project Carbon Connect Delta opgezet. Het project onderzoekt de haalbaarheid van CCUS in het havengebied van North Sea Port (Gent, Terneuzen, Vlissingen). Het consortium verwacht de haalbaarheidsstudie eind 2020 af te ronden. De ambitie is om al vanaf 2023 1 miljoen ton CO2 per jaar af te vangen en dat uit te breiden tot een niveau van 6,5 miljoen ton per jaar in 2030.

Opdrachtgever: Teijin en BioBTX Waar: Emmen en Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

Teijin en BioBTX hebben grote investeringsplannen om de Twaron-vezels van Teijin te verduurzamen. Teijin is al zo ver dat de engineering wordt voorbereid. BioBTX heeft nu een demofabriek in Groningen en denkt aan een fabriek – mogelijk in Delfzijl – van enige tientallen miljoenen euro’s. De investering van Teijin zou een veelvoud daarvan bedragen.

NIEUW PLAN Opdrachtgever: Uniper en Port of Rotterdam Waar: Maasvlakte Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Energiebedrijf Uniper en Havenbedrijf Rotterdam onderzoeken de mogelijkheden voor grootschalige productie van groene waterstof op de Maasvlakte. De ambitie is om in 2025 een waterstoffabriek met een capaciteit van 100 megawatt op het terrein van Uniper te realiseren en die capaciteit uiteindelijk uit te breiden tot 500 megawatt.

NIEUW PLAN Opdrachtgever: UPM Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Het Finse UPM wil een geavanceerde bioraffinaderij met een capaciteit van 500.000 ton hooogwaardige hernieuwbare brandstoffen bouwen. Het bedrijf ziet Rotterdam als mogelijke plek voor de nieuwe raffinaderij, naast het Finse Kotka. Grondstof voor de raffinaderij zijn houtige biomassa en duurzaam vloeibaar afval en andere restgrondstoffen.

Opdrachtgever: W2C Waar: Rotterdam Investering: 200 miljoen euro Beslissing: onbekend

Een samenwerkingsverband van Nobian (voorheen Nouryon), Shell, Air Liquide, Enerkem en Havenbedrijf Rotterdam wil een waste-to-chemicals-fabriek in Rotterdam realiseren. De installatie gaat uit ongeveer 360.000 ton huishoudelijk en bedrijfsafval synthesegas en vervolgens zo’n 220.000 ton methanol produceren.

Opdrachtgever: Wintershall Waar: Blok F17 Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Wintershall wil ongeveer 120 kilometer ten noorden van Den Helder olie en gas winnen (blok F17). De verwachte productie zou maximaal 20.000 vaten olie en 500.000 kubieke meter gas per dag zijn. Het gas wordt per pijpleiding getransporteerd. De olie wordt in een onderwateropslagtank opgeslagen die wekelijks wordt geleegd.

Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: onbekend Beslissing: uiterlijk begin 2022

Yara wil op haar site in Sluiskil groene ammoniak gaan produceren. Daarvoor werkt het bedrijf samen met offshore windparkontwikkelaar Ørsted. Een 100 megawatt elektrolyzer moet de windenergie van Ørsted omzetten in groene waterstof, waarmee Yara zo’n 75.000 ton groene ammoniak per jaar kan maken, en vervolgens groene meststoffen. Yara neemt uiterlijk begin 2022 een definitieve investeringsbeslissing. Het project kan dan in 2024/2025 operationeel zijn.

Opdrachtgever: Zeeland Refinery Waar: Vlissingen Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Zeeland Refinery heeft plannen voor de bouw van een honderdvijftig megawatt elektrolyzer in Vlissingen. Deze zou vanaf 2025 waterstof aan de raffinaderij kunnen gaan leveren. Een groeipad naar één gigawatt in 2030 behoort ook tot de mogelijkheden.

PETROCHEM 2 - 2021 41

PET02 K Projecten.indd 41

09-03-21 17:01

COLUMN

‘Het beleid moet een algemene koolstoftax opleggen, voor iedereen en zonder uitzonderingen, als drijvende kracht achter alle mogelijke oplossingen voor het klimaatprobleem.’

Niet praten, maar doen Langzaam maar zeker kruipen we uit het dal van de coronacrisis. Die vooruitgang danken we aan de wetenschap die ons met vaccins de wapens geeft om het virus te verslaan. Dat we dit gevecht zullen winnen is vrijwel zeker, de enige onzekerheid is hoe lang dit gevecht nog duurt. Ik ben vooral benieuwd naar wat er daarna gebeurt: gaat de wereld ‘back to normal’, of misschien zelfs in overdrive: alle remmen los? Of zal onze wereld blijvend veranderd zijn, in positieve of in negatieve zin?

Door het virus zijn sommige dingen in zeer korte tijd sterk veranderd. Wat me geweldig opvalt, is hoe gewoon het geworden is om een online vergadering of overleg te houden. Zeker, videoconferencing kon voor de pandemie ook al, maar het was allesbehalve ingeburgerd. Het ging vaak mis en de kwaliteit was ondermaats. Dankzij het virus is dat heel snel verbeterd. Dat is niet het resultaat van nieuwe technologie, maar van de simpele noodzaak tot versnelde uitrol en perfectionering van een bestaande technologie. Het virus heeft die evolutie versneld: de nood creëert de oplossing.

Sleutelfactor Deze crisis laten we dus straks achter ons, maar de volgende crisis loert al om de hoek. De klimaatcrisis is allesbehalve opgelost en daar bestaat jammer genoeg geen vaccin voor. Of toch: in feite zijn de meeste technologieën voor de oplossing van de klimaatcrisis reeds beschikbaar. Ze worden alleen niet grootschalig uitgerold omdat er in wezen geen vraag naar en behoefte aan is.

Zodra die behoefte dringend en dwingend wordt, zal de nood de oplossing creëren, net zoals bij het virus.

Het recept is simpel: plak een prijs op de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen en de markt doet de rest. Dat markmechanisme moet worden gecreëerd door een algemene koolstoftax. Ik heb er al vaak voor gepleit en ik stel tot mijn genoegen vast dat dit idee ondertussen gemeengoed is geworden.

De sleutelfactor vormt hierbij het beleid, de politiek. Die moet een algemene koolstoftax opleggen, voor iedereen en zonder uitzonderingen. Als drijvende kracht achter alle mogelijke oplossingen voor het klimaatprobleem. De nodige schaal van verandering is enorm en zonder marktmechanisme gaat het niet gebeuren.

Doortastend ingrijpen Dat politici in actie kunnen schieten hebben we al gemerkt. De dadendrang om het virus krachtdadig te bestrijden was enorm.

Dat had vooral met de dynamiek van deze crisis te maken. De exponentiële groei van een virus levert een typische J-curve op.

Je ziet het eerst langzaam groeien en dan gaat het plots razendsnel de hoogte in. De kunst is om voor dat kritische punt in te grijpen, want daarna heb je het niet meer onder controle. Die dynamiek werd rampzalig gedemonstreerd in Italië en Spanje, wat de leerschool vormde voor de rest van Europa. Jammer genoeg verschilt de dynamiek van de klimaatopwarming erg van de dynamiek van een virusinfectie. De klimaatopwarming is eerder lineair. Het wordt heel langzaam maar zeker warmer, bijna onzichtbaar. Het is duidelijk dat we eigenlijk vroeger hadden moeten ingrijpen. Het is nog niet te laat, maar het wordt wel dringend om doortastend in te grijpen. Iedereen kan zelf vaststellen dat de klimaatverandering niet ergens in de verre toekomst ligt, maar reeds hier en nu grote problemen veroorzaakt.

Oplossing Het Europese beleid heeft het begrepen en zet sterk in op de ‘green deal’. Een opsteker was ook de nieuwe president van de VS, die prompt na zijn beëdiging zijn land weer in lijn bracht met de rest van de wereld. Ik ben dan ook hoopvol gestemd.

Straks kan alles weer vooruit en dan kunnen we echt beginnen bouwen aan een duurzame wereld. Het wordt niet gemakkelijk maar het is perfect mogelijk. Alle elementen van de oplossing zijn reeds voorhanden. We moeten het gewoon doen. Niet praten, maar doen. Net zoals een jaar geleden.

Wim Soetaert Prof. Wim Soetaert is verbonden aan InBio.be, expertisecentrum voor industriële biotechnologie en biokatalyse van de Universiteit Gent.

PETROCHEM 2 - 2021 42

PET I Column.indd 42

09-03-21 17:02

9-19 10:39 9 10:39

3P Quality Quality Services Services zoekt: zoekt: 3P Quality Services B.V. een onafhankelijk technisch 3P3P Quality Services B.V. is is een onafhankelijk technisch inspectiebureau binnen petrochemische industrie, inspectiebureau binnen dede petrochemische industrie, process industrie, offshore energiesector. process industrie, offshore enen energiesector.

Wijbieden biedeneen eenbreed breedscala scalaaan aansupport supportservices, services, Wij Onze sleutelwoorden zijn: Inspectie, Maintenance Onze sleutelwoorden zijn: Inspectie, Maintenance enen Vendor inspectie activiteiten.

Vendor inspectie activiteiten.

Quality Services B.V. bemiddelt vanuit een projectma3P3P Quality Services B.V. bemiddelt vanuit een projectmatige aanpak en/of vanuit een vaste bemiddeling binnen tige aanpak en/of vanuit een vaste bemiddeling binnen dede vakgebiedenEngineering, Engineering,Construction Constructionmanagement, management, vakgebieden Shutdown management Project management.

Shutdown management enen Project management.

Voor diverse nationale internationale functies het Voor diverse nationale enen internationale functies opop het gebied van inspectie aanverwante diensten, zijn gebied van inspectie enen aanverwante diensten, zijn wijwij doorlopend zoek naar: doorlopend opop zoek naar:

QQUUAALLI ITTYY SSEERRVVI ICCEESS

WerktuigbouwkundigenMBO/HBO MBO/HBOniveau niveau Werktuigbouwkundigen ideale kandidaten beschikken minimaal over: DeDe ideale kandidaten beschikken minimaal over: MBO/HBO werktuigbouwkunde • •MBO/HBO werktuigbouwkunde Opleiding IKT/SKK (II/III) – en/of MLT/EWT/IWT • •Opleiding IKT/SKK (II/III) – en/of MLT/EWT/IWT Beheersing van Microsoft Office • •Beheersing van Microsoft Office Goede contactuele eigenschappen • •Goede contactuele eigenschappen Grote mate van zelfstandigheid • •Grote mate van zelfstandigheid Quality Services biedt kansen mogelijkheden ook 3P3P Quality Services biedt kansen enen mogelijkheden ook voor plussers starters arbeidsmarkt.

Quavoor 5050 plussers enen starters opop dede arbeidsmarkt.

3P3P QuaServices gecertificeerd volgens ISO 9001/VCA. Een litylity Services is is gecertificeerd volgens ISO 9001/VCA. Een kwaliteitsgarantie gaat echter niet alleen om systemen kwaliteitsgarantie gaat echter niet alleen om systemen enen standaarden, maar vooral om mensen.

Daarom investeren standaarden, maar vooral om mensen.

Daarom investeren voortdurend onze professionals door middel van opwijwij voortdurend in in onze professionals door middel van opleidingen coaching. leidingen enen coaching.

Voor meer informatie vragen kunt contact opneVoor meer informatie enen vragen kunt uu contact opnemen met Dhr. C.J. Graaf Dhr. van Oevelen men met Dhr. C.J. dede Graaf ofof Dhr. K.K. van Oevelen +31(0)161 438 500.

TT +31(0)161 438 500.

Bent onze juiste kandidaat?

Mail dan sollicitatie Bent uu onze juiste kandidaat?

Mail dan uwuw sollicitatie met naar 3pqs@3pgroup.com onder vermelding van met CVCV naar 3pqs@3pgroup.com onder vermelding van zoekt werktuigbouwkundigen jong talent.

3P3P zoekt werktuigbouwkundigen enen jong talent.

PET2 omslag los.indd 43

3Pzoekt zoektook ookjong jongtalent talent 3P heeftin insamenwerking samenwerkingmet metdiverse diverseklanten klanteneen eenovereenovereen3P3Pheeft komst om jonge talenten een kans geven. onze klanten komst om jonge talenten een kans tete geven.

3P3P enen onze klanten willen graag investeren voor toekomst verwillen graag investeren voor nunu enen in in dede toekomst enen 3P3P verzoekt kandidaten die lasser NDO-erreeds reeds 5 jaar ervaring zoekt kandidaten die alsals lasser ofof NDO-er 5 jaar ervaring hebben een MTS diploma hebben en/of willen behalen hebben enen een MTS diploma hebben en/of ditdit willen behalen tete solliciteren. solliciteren. overleg samenwerking met onze klanten zoekt een InIn overleg enen in in samenwerking met onze klanten zoekt 3P3P een geschikte werklocatie omopop termijn door groeien naar een geschikte werklocatie om termijn door tete groeien naar een volwaardige QC-er en/of inspecteur. volwaardige QC-er en/of inspecteur.

Voor een volledig overzicht van vacatures bekijk het aanbod Voor een volledig overzicht van dede vacatures bekijk het aanbod op: www.3pgroup.com op: www.3pgroup.com

Continuïteit door door Continuïteit deskundigheid. deskundigheid.

09-03-2117:08 17:08 17:17 09-03-21

• Wat is Asset Management?

• Hoeveel onderhoud is juist genoeg?

• Kunnen we met de onderhoudsfunctie waarde creëren?

• Wat is de rol van onderhoud binnen het Asset Management?

• Wat is Predictive Maintenance en hoe geef ik dit vorm?

INFORMEER!

2021 EXTRA START LOGIE TECHNO ONDERHOUDS EEN. IN HOOGEV

W ARDECREAT WA A IE DOOR GOED ONDERHOUD AT Een onderhoudsopleiding bij Hogeschool Utrecht helpt u in uw eigen bedrijf de antwoorden te vinden op deze vragen. Aan de hand van kaders gesteld door het Institute of Asset Management (IAM) en de European Federation of National Maintenance Societies (EFNMS) zijn vele mooie resultaten en forse besparingen bereikt bij de deelnemende bedrijven. Door de brede scope op zowel Materiaalkunde, Engineering, Inspectie als Maintenance Management bieden onze opleidingen op het gebied van Onderhoud precies die (integrale) kennis die nodig is om verder te kunnen kijken dan het eigen vakgebied, en daardoor aantoonbaar betere resultaten te boeken.

• Post-MBO Onderhoudstechniek (OTK) • Post-HBO Onderhoudstechnologie (OT) • Post-HBO Onderhoud en Asset Management • Master of Engineering in Maintenance & Asset Management

Petrochem Nr. 2 - 2021

KENNIS MOET JE OOK ONDERHOUDEN.

DEZE OPLEIDIN ZIJN IN TE BR GEN ENG IN DE BACHEL EN WERKTUIGBOU OR WKUNDE DEELTIJD.

INFORMEER!

Start september 2021 Start oktober 2021 Start oktober 2021 Start september 2021

Alle genoemde opleidingen kunnen naar wens in-company (op maat) verzorgd worden.

Informeer naar de mogelijkheden.

Meer weten? Bel 088 481 88 88, mail naar info@cvnt.nl of kijk op www.cvnt.nl.

ER VALT NOG GENOEG TE LEREN

iMaintain 2019-FC-210x297mm.indd 1 PET2 los.indd 144 PET Aomslag Voorplaat.indd

20-05-20 15:17 09-03-21 17:17