PET07-2021

Nr. 7 - 2021

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 23,50

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Petrochem Nr. 7 - 2021

‘Aandacht voor cultuurverschillen’ • Finalisten Northern Enlightenmentz 2021 • Hoge gasprijs leidt tot terugdraaien productie • Thema: Sustainability

PET7 omslag los.indd 1

20-10-2021 10:07 10:03 20-10-2021

Wij Wijbegrijpen begrijpendedeuitdaging uitdagingom omdedeopbrengst opbrengstvan vanuw uw fabriek fabriekteteverhogen verhogenenendedeveiligheid veiligheidtetewaarborgen. waarborgen.

MAXIMALISEER MAXIMALISEER + KAPITALISEER + KAPITALISEER UUkrijgt krijgtmeer meeropties optiesom omproductkwaliteit productkwaliteit enenveiligheid veiligheidteteverhogen, verhogen,kosten kostentete verlagen verlagenenenrisico’s risico’steteminimaliseren. minimaliseren.

Verhoog Verhoog dede veiligheid veiligheid met met onze onze nieuwe nieuwe innovaties innovaties

Liquiphant Liquiphant FTL62: FTL62: Niveauschakelaar Niveauschakelaar voor voor zeer zeer agressieve agressieve media, media, diedie dede veiligheid veiligheid waarborgt waarborgt door door procesonderbrekingen procesonderbrekingen tete minimaliseren. minimaliseren.

Cerabar Cerabar PMC71B: PMC71B: Druktransmitter Druktransmitter diedie eenvoudige eenvoudige verificatie verificatie zonder zonder procesonderbreking procesonderbreking uitvoert uitvoert om om systeemuitval systeemuitval tete minimaliseren. minimaliseren.

Memosens Memosens CPS11E: CPS11E: Digitale Digitale pH-sensor, pH-sensor, geschikt geschikt voor voor extreme extreme pH-waarden pH-waarden enen gevaarlijke gevaarlijke zones, zones, diedie dede procesveiligheid procesveiligheid verhoogt verhoogt enen dede bediening bediening vereenvoudigt. vereenvoudigt.

Meer Meer informatie informatie vindt vindt u op u op onze onze speciale speciale website: website: www.eh.digital/3AtPPu2 www.eh.digital/3AtPPu2

PET PET A Voorplaat.indd Aomslag Voorplaat.indd 2 22 PET7 los.indd

20-10-2021 10:07

advadv Petro Pe

IN DEZE EDITIE

10 VAN DSM NAAR COVESTRO: ‘AANDACHT VOOR CULTUURVERSCHILLEN’ Begin voorjaar was de overname van DSM Resins & Functional Materials een feit. ‘Wow, was mijn eerste reactie, toen ik zag hoeveel specifieke kennis op het gebied van materialen beschikbaar is binnen Covestro. Dat kan verschillende ontwikkelingen enorm versnellen.’ Managing director Covestro Nederland Aukje Doornbos ziet vooral veel mogelijkheden.

16 FINALISTEN NORTHERN ENLIGHTENMENTZ 2021 Eemsdeltavisie is ook dit jaar weer het podium voor de Northern Enlightenmentz-verkiezing. In willekeurige volgorde presenteren Uppact, Senbis, Ocean Grazer en Purified Metal Company hun innovaties aan het publiek in het Chemport Innovation Center.

30 THEMA: SUSTAINABILITY Rechtszaken en activistische beleggers dwingen grote petrochemische bedrijven tot de vlucht voorwaarts. Verschillende bedrijven kondigden het afgelopen jaar dan ook veel nieuwe investeringen aan in een zeer divers scala aan duurzame energieprojecten. Het is wel de vraag of het tempo van de transitie snel genoeg is naar de smaak van de NGO’s.

Shell wil uiterlijk in 2025 één miljoen ton plastic afval per jaar verwerken in haar chemiefabrieken wereldwijd. Een belangrijke stap naar het realiseren van deze ambitie is de strategische samenwerking die het concern is aangegaan met BlueAlp. Samen gaan ze BlueAlps technologie voor het omzetten van plastic afval naar pyrolyse-olie verder ontwikkelen, opschalen en implementeren.

22 HOGE GASPRIJS LEIDT TOT TERUGDRAAIEN PRODUCTIE Gasprijzen van rond de honderd euro per megawattuur dwingen bedrijven hun productie terug te draaien. Met name grote elektriciteitsverbruikers zoals Damco Aldel, Nyrstar en ESD-Sic kunnen met de huidige gasprijzen niet uit de voeten. Grootste boosdoener blijkt de Europese focus op de kortetermijnhandel.

Terwijl de leveringszekerheid van met name LNG neer baat heeft bij langetermijnverplichtingen.

26 HET STUURWIEL EEN STUKJE UIT HANDEN GEVEN De fabriek zo goed en zoveel mogelijk laten draaien als kan. Dat is wat bedrijven graag willen. Bij de chloorfabriek van Nobian in Rotterdam is het zoveel mogelijk laten draaien een beetje losgelaten. De fabriek helpt het stroomnet in balans te houden. Energieleverancier Vattenfall kan bij een tekort aan stroom zorgen dat de chloorfabriek tijdelijk en beperkt minder produceert. Dat was heel erg wennen, vertelt operations manager Toine van de Lindeloof.

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Coolbrook start bouw elektrische kraker in Geleen • Ineos investeert twee miljard in groene waterstofproductie • Gate breidt capaciteit LNG-terminal uit • Dow schaalt technologie voor zuivering pyrolyse-olie op 6 Eemsdeltavisie 2021: 15 Plant One Rotterdam 20 Petrochem platform 28 Projecten 36 Column • Henk Leegwater 54

PETROCHEM 7 - 2021 3

PET B Inhoud.indd 3

20-10-2021 09:56

ADOPTEER EEN PUP

ADOPTEER EEN PUP

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Nummer 7 - 2021 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Gedempt Hamerkanaal 155, 1021 KP Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen wim@industrielinqs.nl EINDREDACTIE: Miriam Rook, Liesbeth Schipper redactie@industrielinqs.nl

EN HELP ’M BLINDENGELEIDEHOND WORDEN.

REDACTIE: Dagmar Aarts, David van Baarle redactie@industrielinqs.nl VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, Henk Leegwater, Wim Soetaert LAY-OUT: Bureau OMA, Doetinchem

EN HELPWWW.ADOPTEEREENPUP.NL ’M BLINDENGELEIDEHOND WORDEN.

OMSLAGFOTO: AdobeStock ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, Arthur Middendorp 070 3990 000 | arthur@jetvertising.nl

WWW.ADOPTEEREENPUP.NL

TRAFFIC: Breg Schoen 020 3122 088 | breg@industrielinqs.nl COMMERCIEEL MANAGER: Janet Robben 020 3122 085 | janet @industrielinqs.nl

ADVERTENTIE-INDEX

DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions

Eemsdeltavisie 4 november 2021................... 8

ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Nederland/België € 186,- per jaar Introductieabonnement NL/BE met 25% korting € 139,- per jaar Overig buitenland € 216,50 Losse verkoopprijs € 23,50 Studentenabonnement € 43,Proefabonnement 3 mnd € 31,-

Endress + Hauser ............................................. 2

Meer informatie over de verschillende abonnementen vindt u via www.petrochem.nl/abonneren

European Industry & Energy Sumnmit 202146

OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers.

Opzeggen en wijzigen kan via abonnementen@industrielinqs.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door ons is ontvangen. Als u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Overige vragen kunt u stellen via abonnementen@industrielinqs.nl of neem telefonisch contact met ons op via 020 3122 088.

Abonnees ....................................................... 48 Delta Temp ...................................................... 48

Indaver ............................................................ 55 Kewazo ........................................................... 53 KNGF................................................................. 4 Logisticon Water Treatment ........................... 24 Market review ................................................ 50 OMV Gas Marketing Trading & Finance ....... 56 Pathema .......................................................... 32 Saint-Gobain PAM Nederland....................... 46 SIS GmbH ....................................................... 14

ISSN: 1380-6386 Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier binnenwerk:

Papier omslag:

PAPER & BOARD MADE OF

STAPPERT Noxon .......................................... 50

PET Advertenties.indd 4

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

20-10-2021 10:04

COMMENTAAR

‘Verduurzaming en decarbonisatie hebben baat bij hoge energieprijzen, maar zoals nu blijkt, zitten daar ook grenzen aan.‘

Het eerlijke verhaal Bij een rondje langs de duurzame investeringsplannen van een aantal grote petrochemische bedrijven viel me een aantal dingen op. Ten eerste willen er nog weinig als petrochemisch bedrijf te boek staan, maar worden ze liever energiebedrijf genoemd.

Misschien aanvullend aan die bevinding: ze waren nog heel petrochemisch. Want hoewel het indrukwekkend is hoeveel tijd en geld de industrie besteedt aan waterstof, biobrandstoffen en CCUS, de investeringen in zowel fossiele upstream- als downstream-activiteiten waren minstens zo groot. Ook niet heel gek als olieprijzen de pan uitrijzen en overheden met de handen in het haar zitten vanwege krapte op de gasmarkt.

Ten tweede viel de diversiteit aan oplossingen voor dat ene grote klimaatprobleem op. Bedrijven zetten voorzichtige passen richting elektrificatie, het aantal circulaire projecten lijkt wel de afvalstromen te overtreffen en emissiearme producten hebben echt een green premium gekregen. In alle plannen speelt groene waterstof wel een of andere rol.

Meebetalen Voor het Eemsdeltavisie congres (4 november, CIC Farmsum) kozen we voor het thema ‘truth or dare’. De industrie wordt uitgedaagd om sprongen vooruit te maken zonder soms maar ook te weten waar ze uiteindelijk landt. Je kunt nog zulke mooie vergezichten schetsen, de dagelijkse werkelijkheid is soms wat weerbarstiger. Eigenlijk is er maar één ding zeker: niet alle mooie plannen slagen. En dat kan de industrie er eigenlijk niet bijhebben, gezien het wankele imago.

Ik sprak er onlangs nog over met een Nederlandse politicus, die bij veel Kamerleden een aversie proefde tegen de industrie. De volksvertegenwoordigers luisteren, zoals het hoort, naar hun achterban. Maar die achterban weet ook niet goed wat ze wil.

Eigenlijk weten veel partijen vooral wat ze níet willen. Geen windturbines in de tuin, geen biomassa in de centrales en geen emissies, van welke aard dan ook, van de industrie. Ga dan maar eens vertellen dat Tata Steel straks alle extra windenergie zal opsouperen als de staalgigant overstapt op groene waterstof.

Goed nieuws natuurlijk voor de directe omgeving van de hoogovens, maar de rest van Nederland zal zich afvragen waarom ze daar aan meebetalen.

Keuzes maken Aan de andere kant framen veel Kamerleden technische oplossingen als panacee. Kernenergie, liefst een thoriumcentrale, de waterstofeconomie of zelfs kernfusie lossen de klimaatcrisis wel op. Allemaal afleiding om de echte grote keuzes door te schuiven naar de volgende generatie.

Het eerlijke verhaal voor de petrochemische industrie is dat ze keihard haar best doet om het CO2-schip te keren. Maar dat de wereld tegelijkertijd in paniek raakt als de energieprijzen verachtvoudigen. De wereld zal langzaam aan het idee moeten wennen dat de goedkope energiebronnen die het klimaat bedreigen plaatsmaken voor op het oog duurdere alternatieven.

Wind en zon zijn dan wel gratis, wind- en zonne-energie zijn dat verre van. Aan de andere kant: reken maar eens uit wat klimaatadaptatie kost.

Verduurzaming en decarbonisatie hebben baat bij hoge energieprijzen, maar zoals nu blijkt, zitten daar ook grenzen aan. Een aantal grote energieverbruikers schroeft de productie noodgedwongen terug of stopt zelfs geheel tot de prijzen weer op concurrerend niveau zitten. Met als gevolg dat dezelfde productie verschuift naar concurrenten in gebieden met minder stringente CO2-normen.

De werkelijkheid is dat er niet één oplossing is voor de energieen grondstoffentransitie. En dat er weinig revoluties geweldloos verlopen. Het is de vraag welke industriële of politieke ‘influencers’ durven op te staan om dit eerlijke verhaal te vertellen. Het is misschien niet de mooiste boodschap, maar dan kunnen er wel keuzes worden gemaakt. Welke negatieve gevolgen die keuzes ook mogen hebben: niks doen levert meer problemen op.

Wegens vakantie van hoofdredacteur Wim een commentaar van collega David van Baarle.

Reageren? david@industrielinqs.nl

PETROCHEM 7 - 2021 5

PET C Commentaar.indd 5

20-10-2021 09:55

De oudste fabriek op de site van Sabic in Bergen op Zoom is de Noryl-plant.

In november bestaat deze vijftig jaar.

Hoewel er ook economisch mindere tijden zijn geweest, draait de fabriek nu juist volop. Ook de PPE-fabriek op de site, leverancier van de basisgrondstof voor Noryl, draait vanaf volgend jaar weer op volledige sterkte na eerder in de mottenballen te zijn gezet. De energie in het team is goed, mede dankzij het sturen op kwaliteit, stelt plantmanager Erik de Kock. ‘We wilden dat alles optimaal ging functioneren en hebben flink geïnvesteerd in cultuur en reliability. We hebben JOA Air Solutions ingeschakeld om de luchtbehandeling in de Noryl-plant opnieuw in te richten.’

JOA ontwerpt en implementeert op maat gemaakte filtratiesystemen voor stof, damp en geur. JOA heeft het afzuigsysteem rond de extruder opnieuw ontworpen. Dat was maatwerk. De Kock: ‘Doordat dit nu goed is, hebben we minder stof in het eindproduct, dus minder afkeur en minder klachten voor de omgeving. Dit helpt zeker mee bij de totale reliability van de machinerie.’

Lees meer over dit project op www.petrochem.nl Gasunie heeft een obligatielening met een waarde van driehonderd miljoen euro en een looptijd van vijftien jaar uitgegeven. Het bedrijf koppelt reductiedoelen aan de lening. Als deze niet worden gehaald, moet het bedrijf investeerders meer rente betalen.

Voor de obligatielening heeft Gasunie twee doelen gekozen die per 31 december 2030 moeten zijn bereikt.

De eerste doelstelling is specifiek voor de gastransportsector en houdt in dat de uitstoot van methaan met ongeveer 75 procent moet worden verminderd ten opzichte van 1990 en met 50 procent ten opzichte van 2020.

De tweede doelstelling heeft betrekking op de CO2-equivalente emissies die Gasunie zelf in de hand heeft en die zij tegen 2030 met 30 procent moet hebben teruggebracht op basis van een relatieve-waardemaatstaf.

PETROCHEM 7 - 2021 6

PET D Feiten en cijfers.indd 6

FOTO: INEOS

FEITEN & CIJFERS INEOS INVESTEERT TWEE MILJARD IN GROENE WATERSTOFPRODUCTIE Ineos investeert meer dan twee miljard euro in de productie van groene waterstof in heel Europa. Het bedrijf bouwt daarvoor in de komende tien jaar fabrieken in België, Noorwegen en Duitsland. Ook zijn investeringen gepland in het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk.

De eerste installatie die Ineos bouwt, is een twintig megawatt elektrolyzer. Hiermee kan het bedrijf schone waterstof produceren door middel van elektrolyse van water, aangedreven door koolstofvrije elektriciteit in Noorwegen. Dit project leidt tot een minimale reductie van naar schatting 22.000 ton CO2 per jaar door de ecologische voetafdruk van de activiteiten van Ineos in Rafnes te verkleinen en als hub te dienen voor de levering van waterstof aan de Noorse transportsector.

In Duitsland is Ineos van plan om een honderd megawatt elektrolyzer op grotere schaal te bouwen om groene waterstof te produceren op de locatie in Keulen. Waterstof uit de installatie gebruikt ze bij de productie van groene ammoniak. Het Keulen-project resulteert in een vermindering van de CO2-uitstoot van meer dan 120.000 ton per jaar. Het biedt ook kansen om e-fuels te ontwikkelen via power-to-methanol-toepassingen op industriële schaal.

Ineos ontwikkelt andere projecten in België, Frankrijk en het VK en het bedrijf verwacht verdere partnerschappen aan te kondigen met toonaangevende organisaties die betrokken zijn bij de ontwikkeling van nieuwe waterstoftoepassingen.

GATE BREIDT CAPACITEIT LNG-TERMINAL UIT Gate breidt de capaciteit van de LNG-terminal op de Maasvlakte uit met 1,0 bcm per jaar.

Eerder dit jaar kondigde het bedrijf ook al een uitbreiding met 0,5 bcm aan. Daarmee komt de totale capaciteit van de terminal straks op 13,5 bcm per jaar.

De nu aangekondigde extra capaciteit is nodig voor de groeiende LNG-activiteiten van Uniper en moet vanaf oktober 2024 beschikbaar zijn. Op dat moment wordt Uniper de grootste capaciteitshouder bij Gate terminal met een capaciteit van 4 bcm onder een langetermijncontract. Andreas Gemballa, director LNG bij Uniper: ‘De LNG Trading-activiteiten zijn aanzienlijk gegroeid van minder dan dertig ladingen in 2016 tot meer dan driehonderd tot nu toe dit jaar.’

Gate terminal is een joint venture van Gasunie en Vopak. De terminal kende de laatste jaren periodes met een zeer hoge bezettingsgraad. In mei behaalde de terminal een record hervergassing van ongeveer 1,1 bcm. Omdat er voldoende bindende marktinteresse was, besloot Gate daarom in juli al de capaciteit met 0,5 bcm per jaar te verhogen.

Ook deze capaciteit komt in oktober 2024 beschikbaar.

Gate is de eerste Nederlandse LNG-importterminal en operationeel sinds 2011. De capaciteit van de LNG-terminal dekt ongeveer een derde van het nationale gasverbruik. De terminal heeft drie opslagtanks, drie aanlegsteigers, drie laadplaatsen voor tankwagens en een omgeving waar LNG wordt omgezet in aardgas.

DOW SCHAALT TECHNOLOGIE VOOR ZUIVERING PYROLYSE-OLIE OP Dow werkt aan de engineering van een eenheid die pyrolyse-olie – gemaakt van afvalplastic – zuivert voor gebruik in de fabrieken van het concern. De eenheid komt op de site in Terneuzen te staan en krijgt een capaciteit van 10.000 ton per jaar. Dow wil met de eenheid een nieuwe technologie van Haldor Topsoe voor het zuiveren van circulaire grondstoffen naar een industriële schaal tillen. De eenheid draait op de PureStep-technologie van Haldor Topsoe, die onzuiverheden uit vloeibare grondstof kan verwijderen. Als de opschaling van de technologie goed verloopt, kunnen straks nieuwe kunststoffen worden gemaakt van laagwaardig gemengd afval. Inclusief banden en producten die PVC bevatten.

Er is nu al een sterke marktvraag naar circulair polyethyleen. En Dow wil tegen 2030 één miljoen ton plastic inzamelen, hergebruiken of recyclen om aan de verwachte vraag te voldoen. In lijn met die ambitie werkt het bedrijf ook al samen met Fuenix Ecogy. Dit bedrijf ontwikkelde een technologie voor de productie van pyrolyse-olie uit plastic afval.

Het gaat om een thermochemisch proces dat in Duitsland is ontwikkeld en gepatenteerd.

De Duitse technologiepartner heeft zijn krachten gebundeld met een groep ondernemers in Limburg die samen Fuenix Ecogy vormen.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

20-10-2021 09:55

FOTO: COOLBROOK

COOLBROOK START BOUW ELEKTRISCHE KRAKER IN GELEEN De eerste spades zijn in de grond voor de bouw van Coolbrooks eerste elektrische stoomkraker op serieuze schaal. De pilotinstallatie op Brightlands Chemelot Campus moet in april 2022 volledig operationeel zijn, waarna een periode van anderhalf jaar testen en verder perfectioneren volgt. Het project kost zo’n 12,5 miljoen euro.

Het Fins-Nederlandse Coolbrook ontwikkelt een elektrisch aangedreven naftakraker.

Deze Rotor Dynamische Reactor (RDR) kan de CO2-uitstoot van het kraakproces enorm reduceren bij gebruik van hernieuwbare energiebronnen. Coolbrook heeft 5,5 miljoen euro subsidie gekregen van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat voor verdere ontwikkeling van de technologie. De andere 7 miljoen euro die Coolbrook in de pilotinstallatie steekt, komt van private Finse investeerders.

RDR is een geheel nieuw reactorconcept voor stoomkrakers. Waar in een traditionele kraker het reactiemengsel door spoelvormige buizen in het fornuis stroomt, wordt het mengsel in de RDR opgewarmd door op hoge snelheid ronddraaiende rotorbladen. Het belangrijkste verschil is dat in een stoomkraker het staal het heetst is, terwijl in de RDR het reactiemengsel zelf het heetste deel is. En dit scheelt aanzienlijk in het energieverbruik. Een RDR-reactor verbruikt dertig procent minder energie dan een traditionele kraker.

Doordat het mengsel zeer snel wordt opgewarmd tot een hoge temperatuur, kan de opbrengst ook beter worden geoptimaliseerd. De verblijftijd is vijftig milliseconden. De etheenopbrengst in de RDR ligt daardoor zo’n twintig procent hoger dan in een conventionele reactor. Coolbrook verwacht ook dat de reactor goedkoper zal zijn dan de huidige reactoren in termen van CAPEX-kosten. Dat komt door het compacte ontwerp, waardoor de reactor veel kleiner is. Vanwege de hogere opbrengst zullen ook de OPEX-kosten lager zijn.

Coolbrook bouwt de reactor in Finland. Voor het eind van dit jaar doet het bedrijf daar nog luchttesten met de technologie, waarna begin volgend jaar de reactor naar Geleen wordt verscheept. De pilotinstallatie krijgt een capaciteit van vijfhonderd kilogram per uur.

FOTO: WINTERSHALL

WINTERSHALL WIL GASLEIDINGEN IN NOORDZEE HERGEBRUIKEN VOOR CO2-TRANSPORT Het Duitse olie- en gasbedrijf Wintershall Dea onderzoekt hoe bestaande gaspijpleidingen in de Noordzee kunnen worden gebruikt voor het transporteren van vloeibaar CO2.

Het bedrijf ziet groot potentieel voor CO2-opslag in het Nederlandse gedeelte van de Noordzee, waar 1200 kilometer aan leidingen ligt.

Er ligt meer dan 4800 kilometer pijpleiding in de zuidelijke Noordzee, waarvan 1200 kilometer wordt geëxploiteerd door Wintershall Noordzee in het Nederlandse gedeelte van het water. Delen van dit netwerk zouden voor CO2-transport kunnen worden gebruikt.

Wintershall Noordzee exploiteert ook veel uitgeputte reservoirs. Deze zijn potentieel geschikt voor de opslag van CO2. Deskundigen schatten volgens Wintershall dat er ongeveer achthonderd miljoen ton CO2 kan worden opgeslagen in het Nederlands continentaal plat. Dat is genoeg om de volledige jaarlijkse uitstoot van de hele Nederlandse industrie dertig keer op te slaan.

Voor Wintershall Dea maakt het onderzoek, dat ze samen met de OTH Regensburg Universiteit doet, deel uit van de maatregelen van het bedrijf om de energietransitie te bevorderen. In november 2020 heeft Wintershall Dea zich klimaatdoelstellingen gesteld.

Deze omvatten de vermindering van de Scope 1- en Scope 2-emissies van broeikasgassen in alle eigen en niet-eigen geëxploiteerde exploratie- en productieactiviteiten tegen 2030. Na 2030 wil de onderneming haar netto koolstofintensiteit, met inbegrip van de Scope 3-emissies, op significante wijze verminderen. CCS en waterstof zijn daarbij belangrijke technologieën.

De Onderzoeksraad voor Veiligheid breidt het lopende onderzoek naar de veiligheid van omwonenden van industriële complexen uit naar Nijmegen en Dordrecht. In deze regio’s zijn er bij bewoners zorgen over de uitstoot van Asfalt Productie Nijmegen en Chemours (en voorheen DuPont de Nemours) in Dordrecht. De Raad startte in april 2021 een onderzoek naar de wijze waarop de veiligheid van burgers in Nederland wordt beschermd tegen de risico’s van soms jarenlange schadelijke industriële uitstoot en lozingen. De impact van Tata Steel op de omgeving van IJmuiden was de aanleiding van het onderzoek.

Met een bijdrage van drie miljoen euro van Nationaal Programma Groningen kan het opleidingsprogramma Waterstof Werkt van start gaan. Met de subsidie uit het provinciaal programma stellen de projectpartners een breed opleidingsprogramma samen op het gebied van waterstof.

Het gaat dan om opleidingen, trainingen, traineeships en stageplekken op mbo-, hbo-, wo- en professioneel niveau. Het programma Waterstof Werkt is een initiatief van New Energy Coalition in samenwerking met onderwijsinstellingen en bedrijfsleven. Het programma heeft een totale omvang van ruim zeven miljoen euro.

Jorn ter Braak van Facta is tijdens het congres iMaintain Techport verkozen tot Techniekheld 2021. Met de verkiezing willen we techniekhelden die vaak in de anonimiteit hun werk doen eens in het spotlicht zetten. Zo laten we zien hoe veelzijdig de techniek is en kunnen we misschien een volgende generatie inspireren. Ter Braak (33 jaar) is monteur buitendienst voor de industrietak van rotating equipmentspecialist Facta. Een heel afwisselende baan volgens hem. De ene week staat hij bijvoorbeeld in een staalfabriek en de week erop werkt hij in de scheepvaart. Naast Ter Braak stonden ook Sander van Ruijven (Croonwolter&dros) en het duo Nickel van de Mortel en Sebastiaan Guzik (Sitech Services) als techniekhelden in de finale.

PETROCHEM 7 - 2021 7

PET D Feiten en cijfers.indd 7

20-10-2021 09:55

u in]

[Schrijf n

CHEMPORT INNOVATION CENTER FARMSUM

1

4 NOVEMBER

Eemsdeltavisie 2021 - Truth or dare Transitie vraagt om eerlijke mogelijkheden, maar ook om veel durf. Neem de chemische industrie.

Chemici worden opgeleid om risicomijdend te zijn. Alles moet zo veilig en efficiënt mogelijk.

Experimenteren staat daar al gauw haaks op. Hoe rijmt de dagelijkse praktijk met de huidige noodzaak om te innoveren?

Programma

En eerlijk is eerlijk. Veel hoopgevende innovaties sterven een vroegtijdige dood. Briljante mislukkingen te over. Hoe houden we de moed erin?

En wat zijn de valkuilen voor innovatieve bedrijven?

Tijdens Eemsdeltavisie 2021 gaan we in gesprek met onder meer innovators, wetenschappers en experts uit de industrie.

14:30 uur

Pauze

14:45 uur

Pitches Northern Enlightenmentz 2021 & kick off Hydrogen Trail Europe

Initiatiefnemers:

Eventpartners:

13:00 uur

Ontvangst en inloop

13:30 uur

Talkshow & kick off CIC

Talkshowgasten zijn o.a. Eertwijn van den Dool (sitemanager CIC), Soledad van Eijk (TNO) en Robert Jan Poppen (plantmanager Nobian)

Dit jaar strijden Uppact, Senbis, Ocean Grazer en Purified Metal Company om de winnaar te worden van de Northern Enlightenmentz 2021.

De Hydrogen Trail Europe met Tes Apeldoorn, Carina Nieuwenweg en Leon Rosseau (winnaars scenariowedstrijd 2019) 15:45 uur

Pauze

16:00 uur

Talkshow & bekendmaking winnaar Northern Enlightenmentz 2021

Talkshowgasten zijn o.a. Eertwijn van den Dool (voormalig winnaar Northern Enlightenmentz), Niels Schenk (BioBTX) en Prof. Paul Iske (Chief Failure Officer van het Instituut der Briljante Mislukkingen).

17:00 uur

Netwerkborrel

www.eemsdeltavisie2021.nl PET Advertenties.indd 8

20-10-2021 10:04

FOTO: ADOBESTOCK

FEITEN & CIJFERS

GASUNIE EN NORTH SEA PORT WERKEN AAN ZEEUWS WATERSTOFNETWERK Gasunie en North Sea Port hebben een overeenkomst ondertekend voor de ontwikkeling van een regionaal transportnetwerk voor waterstof in Zeeland. Het Hydrogen Delta Network NL moet een open netwerk worden dat in 2027 wordt verbonden met de landelijke waterstofinfrastructuur die Gasunie in Nederland ontwikkelt.

Momenteel is het Zeeuwse industriële cluster, met 520.000 ton per jaar, goed voor 35 procent van de vraag naar waterstof in Nederland. Voor een regionale infrastructuur voor waterstof moet de markt zich ontwikkelen en zijn ook aanvullende activiteiten noodzakelijk. Zo wordt gewerkt aan elektrolyse, waarbij met duurzaam opgewekte elektriciteit CO2-vrije waterstof wordt gemaakt. In Zeeland zijn inmiddels al meerdere elektrolyseprojecten aangekondigd. Naast de ontwikkeling rondom grootschalige elektrolyse biedt de regio ook goede kansen voor import van waterstof via locaties in het havengebied van North Sea Port.

Het aanbod van waterstof komt vooral uit Vlissingen en de afnemers van waterstof zitten vooral in de Kanaalzone Terneuzen-Gent. De komende periode wordt gekeken naar de beste manier om Vlissingen en Terneuzen met elkaar te verbinden. De regio biedt kansen voor het hergebruik van bestaande aardgasleidingen (via land) maar ook het kruisen van de Westerschelde behoort tot de mogelijkheden (wellicht een gezamenlijke kruising met meerdere soorten leidingen en kabels).

Gelijktijdig met de ontwikkeling van het Zeeuwse waterstofnetwerk ontwikkelt North Sea Port samen met gastransportbedrijf Fluxys en ArcelorMittal een vergelijkbaar regionaal netwerk in België. Eind 2025 is de waterstofinfrastructuur in de deltaregio gereed.

BRENT RUWE OLIEKOERS 85,0 83,5 82,0

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

80,5 79,0 77,5 76,0 74,5 73,0 71,5 70,0

10

13

14

15

16

September 2021

17

20

21

22

23

24

27

28

29

30

1

4

5

6

7

8

11

Het Brightsite Plasmalab op Chemelot krijgt een subsidie van 230.000 euro van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Verwacht wordt dat er met plasmatechnologie belangrijke doorbraken op het gebied van duurzaamheid komen voor zowel kunststoffabricage als het genereren van schone waterstof. Plasmatechnologie is een efficiënt elektrisch proces voor het splitsen en synthetiseren van moleculen. Studenten en onderzoekers van de Maastricht University (UM) gaan aan de slag in het Brightsite Plasmalab, waar met geavanceerde apparatuur demonstrators worden ontworpen en gebouwd.

Het Brightsite Plasmalab opent officieel op donderdag 18 november.

Het plasmalab wordt de plek waar Brightsite partners UM, TNO en Sitech Services in samenwerking met bedrijven grensverleggend onderzoek doen, bestaande plasmatechnologie optimaliseren en nieuwe plasmaprocessen ontwikkelen, die toepasbaar en schaalbaar zijn voor de chemische industrie. De hele innovatieve keten kan gebruik maken van het Brightsite Plasmalab.

PERSONALIA De algemene ledenvergadering van de Koninklijke Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) heeft op 5 oktober ingestemd met de benoeming van Paul de Krom als voorzitter per 1 februari 2022. Op dit moment is De Krom voorzitter van de raad van bestuur en CEO van TNO. Daarnaast is hij lid van de raad van commissarissen van HTM, vice-voorzitter van de raad van toezicht van de Hogeschool Utrecht en voorzitter van Nederland Distributie Land. Eerder was hij onder andere staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en lid van de Tweede Kamer. Van 1991 tot 2003 was hij in verschillende HR-functies werkzaam voor Shell.

Paul de Krom neemt het stokje over van vertrekkend voorzitter Bernard Wientjes.

12

Oktober 2021

PETROCHEM 7 - 2021 9

PET D Feiten en cijfers.indd 9

20-10-2021 09:55

INTERVIEW

Van DSM naar Covestro: ‘Aan­ dacht voor cultuurverschillen’

PETROCHEM 7 - 2021 10

PET O Interview.indd 10

20-10-2021 09:54

Begin voorjaar was de overname van DSM Resins & Functional Materials een feit. ‘Wow, was mijn eerste reactie, toen ik zag hoeveel specifieke kennis op het gebied van materialen beschikbaar is binnen Covestro. Dat kan verschillende ontwik­ kelingen enorm versnellen.’ Managing director Covestro Nederland Aukje Doornbos ziet vooral veel mogelijkheden.

FOTO’S: WIM RAAIJEN

Wim Raaijen

De aanleiding voor een interview kan tegenwoordig zo maar een bericht zijn op social media. LinkedIn in dit geval. De bijdrage ging over DSM, dat onlangs aankondigde de laatst overgebleven materiaalactiviteiten in een apart onderdeel te bundelen en in de etalage te zetten. De laatste der Mohikanen.

Vanaf de aankoop van Gist Brocades (en de latere overname van de Roche Vitamins business) veranderde het bedrijf zich in meer dan twintig jaar van basischemie- en materialenproducent naar een grote speler in wat je kunt samen vatten onder het kopje life science. Met enige fantasie: Gist Brocades 2.0.

Alom veel respect voor DSM als nationaal recordhouder transformatie. Want de historie en de totale make-over gaan nog veel verder terug, naar de Staatsmijnen. Ook veel lof voor het feit dat het bedrijf telkens frontrunner is op het gebied van innovatie en verduurzaming. Met veel erkenning in tal van internationale benchmarks.

Toch valt er ook wel een kritische noot te plaatsen, met name als je verduurzaming bekijkt in een groter geheel, vanuit volledige industriële ketens bijvoorbeeld. DSM heeft door zich door de decennia heen telkens versterkt in de onderdelen waarin veel aanknopingspunten liggen voor innovatie en verduurzaming.

Denk aan ingrediënten voor voeding en gezondheidsproducten.

In de basischemie- en kunststoffenproductie – die in verschillende deals zijn afgestoten – zijn er weliswaar ook mogelijkheden, maar die zijn schaarser en vragen wellicht om grotere, complexere acties.

Het gaat dus niet alleen over de toekomst van DSM, maar ook over het nalatenschap. Vanuit het grotere industriële systeem is het van belang hoe de kopers de voormalige DSM-onderdelen voortzetten.

PETROCHEM 7 - 2021 11

PET O Interview.indd 11

20-10-2021 09:54

INTERVIEW Sterk dna Een van de commentaren op het LinkedIn-bericht kwam van Aukje Doornbos, sinds april managing director van Covestro Nederland. Volgens haar profiel op LinkedIn werkte ze daarvoor – op een maand na – zeventien jaar in verschillende functies bij DSM. Zij ging dus in het afgelopen voorjaar mee met de recente verkoop van DSM: De overgang van de activiteiten op het gebied van Resins & Functional Materials (RFM) naar Covestro. De voorlaatste groep der Mohikanen, zou je kunnen zeggen.

Doornbos begrijpt de kritische noot wel.

Ze heeft met heel veel plezier en bezieling bij DSM gewerkt. Met overtuiging ook. ‘DSM heeft een heel sterk dna waarin de passie voor verduurzaming, de wereld beter te maken, heel belangrijk is. Ik had het erg naar mijn zin’, stelt ze.

Dan kun je alleen maar hopen dat de nieuwe eigenaar daar ook ruimte voor geeft.

Op dat vlak is Doornbos optimistisch gestemd. Ze is vanaf het begin betrokken geweest bij de overname, zelfs een paar

maanden eerder dan bijna al haar collega’s. ‘Ik moest een tijdje echt mijn lippen stijf op elkaar houden.’ Tijdens het overnameproces en ook in de afgelopen zes maanden binnen Covestro heeft ze veel respect gevoeld. ‘Er is heel veel aandacht geweest voor de cultuurverschillen. Er wordt ook echt met interesse geluisterd.

Hoe vaak heb ik de vraag gekregen: ‘Hoe doen jullie dat dan?’ Over en weer willen we veel van elkaar leren.’

Iedereen lijkt er van doordrongen dat veel fusies en overnames niet goed uit de verf komen door cultuurverschillen.

Want die verschillen zijn er zeker. Zelfs sommige stereotypen blijken te kloppen. Doornbos: ‘Binnen DSM waren we gewend om iets minder strak op de beslissingen te zitten. Dat zit wat meer in de Nederlandse en misschien ook wel Limburgse cultuur. Dat geeft flexibiliteit.

Covestro heeft meer strakke processen.

Dat kennen we van de Duitse cultuur.

Ja is ja en nee is nee. Dat geeft wel veel duidelijkheid.’ Maar over alles is open te praten en weinig is van tevoren in beton gegoten. ‘Behalve over de inrichting van

‘Heel veel mensen hebben het gevoel dat er voor hen is besloten. En dat is natuurlijk ook een hele reële emotie.’

SAP. Daar moesten we wel in mee’, glimlacht ze.

Versnellen Het lijkt er sterk op dat Covestro delen van het DSM-dna omarmt. Toen het chemiebedrijf zich in 2015 afscheidde van Bayer, had het innovatie en verduurzaming meteen hoog in het vaandel staan. De gedrevenheid die de voormalig DSM-ers binnenbrengen kan die ambitie nog meer impulsen geven. Doornbos: ‘Met RFM waren we mondiaal koploper op verschillende gebieden, bijvoorbeeld in het vervangen van zorgwekkende stoffen en het introduceren van producten op basis van hernieuwbare grondstoffen.

En neem bijvoorbeeld het onderdeel Niaga, waarbij we heel ver gaan met de recycling van tapijt. We gaan dan ook echt naar veranderingen in het product tapijt zelf. Design for sustainability.’

Doornbos verwacht dat deze posities binnen Covestro juist nog meer zijn uit te breiden. ‘Binnen DSM had ik toch soms het gevoel dat beschikbaar kapitaal eerder in andere onderdelen werd geïnvesteerd. Hier bij Covestro lijkt veel meer mogelijk, alleen al op het gebied van investeringen. Er is bijvoorbeeld een miljard euro beschikbaar voor diverse investeringen met een focus op circulariteit. Wow, was mijn eerste reactie, toen ik zag hoeveel specifieke kennis op het gebied van materialen beschikbaar is binnen Covestro. Dat kan verschillende ontwikkelingen enorm versnellen.’

Individueel bewijsdrang Het was in het overnameproces ook opgevallen dat bij RFM veel vrouwen belangrijke posities bekleedden. Doornbos zelf en bijvoorbeeld ook Mirjam Verhoeff, Plant Manager of the Year 2019.

‘Daar is bij DSM heel veel op gestuurd.

Sowieso op meer diversiteit, dus niet alleen meer vrouwen op belangrijke posities. Daarbij gaat het om goede rolmodellen. Helen Mets heeft op dat vlak binnen DSM heel veel betekent. Tegelijkertijd moeten we uitkijken dat we niet te veel in categorieën gaan denken.

Inclusiviteit is niet alleen een kwestie van vinklijstjes. Hoewel ik graag rolmodel wil zijn, sta ik niet met een spandoek ‘Vrouw met twee kinderen’. Bij inclusiviteit gaat het er ook om hoe je met elkaar omgaat. Hoewel ik nu in een team zit

PETROCHEM 7 - 2021 12

PET O Interview.indd 12

20-10-2021 09:54

met minder vrouwen dan eerder, voelt het wel inclusiever. Er is veel meer sprake van een hecht team en minder individuele bewijsdrang.’

Samenwerking Ook in omvang lijkt het voormalige DSM RFM groot genoeg om een rol van betekenis te spelen binnen Covestro.

‘Het hoofdkantoor voegt wat dat betreft ook daad bij het woord. Zo is zestig procent van het management van het onderdeel Coatings & Adhesives voormalig DSM.’ Voor het eerst wordt Covestro vol zichtbaar in de Nederlandse chemie, met vestigingen in Hoek van Holland, Geleen, Waalwijk, Zwolle en Amsterdam. Weliswaar is het concern al langer vijftig procent eigenaar van Lyondell­ Basell op de Maasvlakte, maar Covestro is niet betrokken bij het opereren van de fabriek. Aan Doornbos nu de taak om Covestro Nederland op de kaart te zetten met bijbehorende infrastructuur. ‘Uiter-

Aukje Doornbos (Covestro): ‘Er is heel veel aandacht geweest voor de cultuurverschillen. Er wordt ook echt met interesse geluisterd.’

aard zoeken we ook veel samenwerking met Antwerpen, waar Covestro een grote productielocatie heeft. Bijvoorbeeld op het gebied van corporate communicatie gaan we veel samen doen. Van een Benelux-organisatie is echter geen sprake geweest. Er zijn te veel specifieke zaken per land. Bijvoorbeeld op het gebied van arbeidsvoorwaarden.’

Reële emotie Al met al was het afgelopen jaar – sinds de aankondiging op 30 september 2020 – een emotionele achtbaan voor Doornbos en haar collega’s die de overstap maakten. ‘Ik vergelijk het wel eens met een verhuizing van het ene mooie dorp naar het andere mooie dorp. De nieuwe

buren zijn heel vriendelijk, maar het is natuurlijk wel erg wennen. En nog steeds zijn we soms op zoek naar waar de melk staat in de lokale supermarkt.’

Ze is er zich ook van bewust dat het voor haar gemakkelijker is geweest dan voor haar collega’s, omdat ze vanaf het begin dichter op het vuur zat. ‘Heel veel mensen hebben het gevoel dat er voor hen is besloten. En dat is natuurlijk ook een hele reële emotie. Daarom zijn we ook heel open over het proces geweest. Mensen moeten ook de tijd en ruimte krijgen. Er is vanuit Covestro ook alles aan gedaan om op 1 april iedereen welkom te laten voelen. Vanwege de overname hebben we gelukkig nauwelijks medewerkers verloren.’ ■ PETROCHEM 7 - 2021 13

PET O Interview.indd 13

20-10-2021 09:54

MOBILE DEGASSING, GUARANTEED CONTINUITY

YOUR SITE. A BETTER PLACE.

FLYING COMBUSTOR®

MOBILE COMBUSTOR®

ZONE - 0 VENTILATOREN

LANGE TERMIJN OPLOSSINGEN

SIS, marktleider in mobiele verbrandingssystemen en Zone – 0 ventilatoren. Onze services en technologieën vormen de sleutel om (VOC) emissies en geur te reduceren, onder controle te houden en te voldoen aan de meest stringente milieuwetten en regels.

Wij zorgen voor uw continuïteit.

TANK TERMINAL

BACK-UP EN VERVANGING VRU

RAFFINADERIJEN/ CHEMISCHE PLANTS

PIJPLEIDINGEN

VERSCHEPEN

BOL TANKS

SIS GmbH   

+49 (0) 4132 654 9100 +31 (0)6 1559 7982 INFO@S-I-S.COM

 WWW.S-I-S.COM

SISG19-24270 CorporateADV_Petrochem_210x297_V4.indd 1 PET Advertenties.indd 14

17-09-19 10:39 20-10-2021 10:05

EEMSDELTAVISIE 2021

‘Je moet risico’s durven te nemen’ Volgens professor Paul Iske leven we wel in een interessante tijd op het gebied van innovatie.

‘De cycli van businessmodellen worden steeds korter. En dat is op zich hoopgevend. Bovendien wordt uitwisseling van informatie en transparantie steeds belangrijker.’ Iske is een van de talkshowgasten bij het congres Eemsdeltavisie 2021, 4 november bij het gloednieuwe CIC in Farmsum.

Wim Raaijen

Paul Iske is hoogleraar Open Innovation & Business Venturing aan de Universiteit Maastricht. Open innovatie betekent voor hem dat je ook transparant bent over de zaken die niet goed gaan.

‘We zijn vaak geneigd om alleen onze successen te delen. Kijk maar eens op social media. Bijna alleen maar geslaagde mensen. Maar dat is natuurlijk niet de realiteit. Heel veel goedbedoelde en goeddoordachte ideeën gaan bij de uitvoering fout. Door te onderzoeken waarom projecten mislukken, kunnen we onszelf verbeteren.’

Iske heeft het dan niet over projecten die al bij voorbaat gedoemd zijn te mislukken. ‘Als je geblinddoekt de A2 oploopt, weet je van tevoren dat het misgaat. Nee, het gaat juist om projecten die goed doordacht zijn en toch mislukken. Dus aan het idee ligt het niet. Maar waarom gaat het in de realiteit toch fout?’

Risico’s Juist op het gebied van verduurzaming is veel te leren van mislukkingen. Iske: ‘Je zou de Energiewende in Duitsland een

briljante mislukking kunnen noemen.

Voor de Duitse burgers hing aan de enorme groei van duurzaam opgewekte stroom een behoorlijk subsidieprijskaartje. Dat kun je geen succes noemen, temeer omdat andere landen profiteren van de ontwikkelingen in Duitsland en Denemarken.’ Iske pleit er toch voor dat hoopvolle, maar onzekere ontwikkelingen worden gefinancierd. ‘De meeste doorbraken komen voort uit wat we van tevoren niet wisten. Dan moet je risico’s durven te nemen.’

Waarde Als een bedrijf gezond wil ondernemen moet het volgens Iske holistisch naar waarde kijken. Dus niet alleen naar de platte cijfertjes. Er zijn volgens hem drie soorten kapitaal die belangrijk zijn voor de continuïteit en gezondheid van een bedrijf. ‘Het gaat om financieel kapitaal, maatschappelijk kapitaal en intellectueel kapitaal. Ze moeten alle drie minimaal op nul staan, maar het liefst positief.’

Volgens professor Paul Iske leven we wel in een interessante tijd op het gebied van innovatie. ‘De cycli van businessmodellen worden steeds korter. En dat is op zich hoopgevend. Bovendien wordt uitwisseling van informatie en transparantie steeds belangrijker.’ Doordat oude systemen weer worden uitgedaagd, ontstaat volgens Iske een positief spanningsveld.

‘Of de nieuwe uitdagers bieden een serieus alternatief, of de oude uitdagers gaan hun businessmodellen aanpassen. Dan leren ze van hun fouten.’ ■ Bekijk het hele programma en schrijf snel in! www.eemsdeltavisie2021.nl

PETROCHEM 7 - 2021 15

PET T Eemsdeltavisie.indd 15

20-10-2021 09:54

EEMSDELTAVISIE 2021

Finalisten Northern Enlightenmentz 2021 Eemsdeltavisie is ook dit jaar weer het podium voor de Northern Enlightenmentz-verkiezing. In willekeurige volgorde presenteren Uppact, Senbis, Ocean Grazer en Purified Metal Company hun innovaties aan het publiek in het Chemport Innovation Center. Lees hier alvast hoe innovatie bijdraagt aan het oplossen van plastic vervuiling of het voorkomen van micro­ plastics in het milieu. Zelfs met asbest vervuild staal, kan nog

Senbis: Bio-afbreekbaar polyester voorkomt microplastics in milieu

Senbis is lastig in één zin te beschrijven.

Het bedrijf doet zowel onderzoek in opdracht van derden als eigen product­ ontwikkeling. De zogenaamde innova­ tiepijplijn van het bedrijf is dan ook in drie delen opgesplitst, waarin markt­ onderzoek, R&D en productontwikke­ ling gescheiden is. Nijhoving: ‘We heb­ ben hier apparatuur die bedrijven nooit zelf kunnen bekostigen of bedienen. Zo hebben we onlangs nog zwaar geïnves­ teerd in een dubbelschroef extruder en spinningmachines waarmee we allerlei biopolymeren kunnen ontwikkelen en testen in garens.’

Een specialisme van het bedrijf is de ont­ wikkeling van bio-gebaseerde en bio-af­ breekbare polymeren. ‘Mensen halen die termen nog wel eens door elkaar’, zegt Nijhoving. Want de kunststoffen die je met biologische grondstoffen produceert, kunnen dezelfde eigenschappen hebben als de fossiele varianten. Net als je ook met fossiele grondstoffen geproduceerde polymeren bio-afbreekbaar kunt maken.

De keuze voor het een of het ander is dan ook met namelijk gedreven door CO2-besparing aan de ene kant en het voorkomen van zwerfvuil en microplas­ tics aan de andere kant.’

Wat betreft productontwikkeling heeft Senbis Sustainable Products al heel wat successen op zijn naam gezet. Neem

een mooi product opleveren terwijl een ogenschijnlijk eenvoudig opslagsysteem een oplossing biedt voor de opslag van overtollige windenergie.

David van Baarle

FOTO: SENBIS

Bekijk het hele programma en schrijf snel in! www.eemsdeltavisie2021.nl

Specialisme van Senbis is de ontwikkeling van bio-based en bio-afbreekbare polymeren.

PETROCHEM 7 - 2021 16

PET Q Northern Enlightenmentz.indd 16

20-10-2021 09:53

Microplastics Het laatste project waar Nijhoving zich in heeft vastgebeten, is de ontwikkeling van een totaal nieuw bio-afbreekbaar polyester. ‘Niet iedereen weet dat kleding een grote bijdrage levert aan microplas­ tics. Veel kleding is geheel of deels van polyester gemaakt. En iedere wasbeurt slijt een stukje van de vezel af, wat via het water in het milieu terechtkomt.

We ontwikkelen nu een bio-afbreekbare polyester zodat het plastic op den duur verdwijnt. Dat is nog niet zo eenvoudig omdat de kledingindustrie dezelfde eisen stelt als aan de niet afbreekbare variant.

Bovendien willen ze het liefste dezelf­ de kapitaalintensieve fabrieken blijven gebruiken. Het nieuwe bio-polyester zal te maken zijn uit zowel fossiele als biolo­ gische monomeren. Nijhoving verwacht dat de industrie in de eerste jaren snel kan opschalen met de fossiele varianten.

‘De kledingmarkt gebruikt zo’n vijftig miljoen ton polyester per jaar. Dat vul je niet even in met de huidige beschikbare biogrondstoffen. Natuurlijk kan je op

FOTO: OCEAN GRAZER

bijvoorbeeld bio-afbreekbare korrels die het voetbalvelden met kunstgras beter bespeelbaar maken. Op het moment gebruikt men hiervoor nog voorname­ lijk granulaat van gemalen autobanden.

Dat kwam groot in het nieuws omdat deze nadelige gezondheidseffecten voor spelers zouden hebben. Nijhoving: ‘Men vergeet nog wel eens dat de korrels uit­ eindelijk ook in de natuur belanden.

Dit is nauwelijks te voorkomen, maar je kunt er wel voor zorgen dat ze daar geen schade aanrichten. Dit kan door ze bioafbreekbaar te maken. Hetzelfde geldt voor de draadjes voor bosmaaiers en trimmers. Met iedere maaibeurt slijt het draad en komen de resten in het milieu terecht.’ En zo heeft Nijhoving nog veel meer voorbeelden, van draadjes voor de tomatenkweek tot de zogenaamde dolly rope van visnetten. ‘Dat laatste kunststof is het meest gevonden zwerfafval aan de Hollandse kusten’, zegt Nijhoving.

‘Deze polyethene touwen beschermen de visnetten tegen slijtage, maar slijten zelf dus des te harder. Alleen al door dit soort kunststoffen bio-afbreekbaar te maken, voorkom je een hoop vervuiling.’

De Ocean Battery is een efficiënte manier van opslag van overtollige windenergie.

den duur de duurzame grondstoffen bij­ mengen, maar de impact van het voor­ komen van microplastics is in onze ogen te groot om daarop te wachten.’

Ocean Grazer: Opslag door waterkracht

De enige optie die windparkoperators hebben, is windturbines stil te zetten als ze te veel produceren. En dat is natuur­ lijk zonde. De energiebranche zoekt dan ook naarstig naar een goedkope en efficiënte manier van opslag van overtol­ lige windenergie. Ocean Grazer zegt dé oplossing te hebben gevonden met de Ocean Battery. In de basis is het concept kinderlijk eenvoudig. Bij productieover­ schotten pompt het systeem water uit starre reservoirs in flexibele zakken op de zeebodem. Hierdoor slaat het systeem energie op in de vorm van water onder hoge druk. Bij hoge stroomprijzen, stroomt het water terug van de flexibele balgen naar de starre reservoirs met lage druk. Daar zetten meerdere hydro-turbi­ nes de druk weer om in elektriciteit.

CEO Frits Bliek van Ocean Grazer ziet dan ook weinig belemmeringen voor

grootschalige aanleg van het opslag­ systeem. ‘Misschien nog wel de groot­ ste uitdaging is om de balgen goed en goedkoop aan de zeebodem te bevesti­ gen. Maar we hebben een innovatieve offshorebranche die ook de installatie van windturbines betaalbaar maakte.

Onderwaterrobots kunnen het werk bij­ voorbeeld ook uitvoeren.’

Stuwdam Wat rendement betreft, scoort de instal­ latie zeer hoog. Bliek: ‘Natuurlijk kost het verpompen van water energie, maar dat is uiteindelijk maar twintig procent van de totale capaciteit. Vergelijk dat maar eens met een elektrolyzer: de helft van de energie gaat al verloren in de conversie en als je het gas weer omzet in elektriciteit blijft nog maar dertig procent over van de oorspronkelijke stroomcapaciteit. Natuurlijk zijn er wel rendementswinsten te halen door herge­ bruik van warmte en zuurstof, maar dat kan eigenlijk alleen maar als de installatie dicht bij de industrie staat.’

Ook lithium-ion batterijen kennen hun beperkingen, met als voornaamste dat ze PETROCHEM 7 - 2021 17

PET Q Northern Enlightenmentz.indd 17

20-10-2021 09:53

EEMSDELTAVISIE 2021 duur zijn. ‘Daar komt bij dat de batte­ rijen nog steeds zeldzame metalen nodig hebben, wat om meerdere redenen niet wenselijk is. Ook redox-flow batterijen wil je liever niet op zee bouwen, vanwege de kans op lekkages.’

Hoewel de technologie geen raketweten­ schap is, heeft Ocean Grazer wel degelijk patenten liggen voor zijn oplossing. ‘De turbines die we gebruiken, kunnen we min of meer van de plank kopen’, zegt Bliek. ‘Stuwdammen werken al decennia met dit soort turbines die al die jaren probleemloos hebben gedraaid. De inno­ vatie zit vooral in het systeem. Dat is robuust en modulair. De balgen zijn via een buis aangesloten op de turbines. Hoe meer opslag je nodig hebt, hoe langer de buis wordt en hoe meer balgen je daar­ aan koppelt. Tot nog toe testen we syste­ men met een capaciteit van twee tot tien megawattuur per eenheid, maar op den duur moet dat naar utility schaalgrootte.’

Uppact: Wrijving smelt gemengde kunststofstromen

In zijn zoektocht naar een efficiënte en eenvoudige plastic verwerkingstechno­ logie, stuitte Jan Jaap Folmer van Upp! op een interessante Australische inno­ vatie. Folmer: ‘Met deze technologie is het mogelijk ongesorteerd, ongewassen en ongemalen gemengd plastic afval te verwerken tot eindproducten zoals bij­ voorbeeld palen en planken. De machine verwerkt tapijttegels, visnetten, multilay­ er verpakkingen en zelfs gymschoenen

FOTO: ADOBESTOCK

Werkend concept Om er zeker van te zijn dat het systeem blijft werken onder de barre omstan­ digheden in de Noordzee, testte Ocean Grazer het systeem in de haven van Groningen Seaports. Binnenkort test Ocean Grazer het systeem zelfs op ware

grootte in een zandafgraving. Bliek: ‘Simpel gezegd geldt voor het rendement van het systeem dat hoe dieper de balg ligt -en hoe hoger de druk- hoe beter hij presteert. In Nederland zijn veel zand­ winlocaties met een behoorlijke diepte.

We zijn nu bezig om in een van die afgravingen een gat te graven van zo’n honderd meter diep. Dit soort plassen zijn te gevaarlijk om in te zwemmen, maar er zijn wel partijen die er drijvende zonnepanelen op willen plaatsen. De combinatie met zo’n zonnepark is ideaal voor ons opslagsysteem. Grootschali­ ge zonneparken lopen namelijk tegen dezelfde problemen op als windparken.’

Ook afgedankte visnetten met boeien er nog aan kunnen in de machine gevoed.

of sigarettenpeuken. De basis van de technologie is dat elk stuk plastic door middel van wrijvingsenergie wordt ver­ warmd tót zijn eigen smeltpunt. Waarna het in gesmolten toestand met de andere gesmolten plastics wordt gemengd tot een homogene massa. Die massa perst men vervolgens in een mal. De kwaliteit van het nieuwe materiaal is hierdoor veel beter dan je op basis van de laagwaardige en gemengde input zou verwachten.’

Het proces slaat dus zowel sortering, shredderen en wassen van het materiaal over en is zo een kosten- en energie-effi­ ciënte oplossing voor vele lastig te recy­ clen afvalstromen. Om de installatie in Europa te commercialiseren zette Upp! samen met de Australische en Neder­ landse partners het bedrijf Uppact op.

Allereerst verscheept Uppact de prototy­ pe installatie naar Nederland als test- en demonstratiefaciliteit. Folmer: ‘Uitein­ delijk is het de bedoeling om groot­ schalige verwerkingscapaciteit voor de verschillende moeilijk te recyclen plastic en textiel afvalstromen in Europa en ook wereldwijd op te zetten.’

Visnetten In de tussentijd waren er nog wel twee uitdagingen. Uppact moest een locatie hebben voor de test en demonstratiefaci­ liteit en een partij die graag zijn moeilij­ ke kunststofafval wil omzetten in duur­ zame producten. De locatie vond Folmer bij Groningen Seaports, dat graag expe­ rimenteerruimte biedt aan innovatieve duurzame bedrijven. En scheepsafvalver­ werker Bek en Verburg had nog wel een afvalstroom die ze graag wilde upcyclen: visnetten. Folmer: ‘Visnetten zijn door­ gaans gemaakt van nylon, maar hebben vaak ook onderdelen van polyetheen.

Vissers leveren afgedankte netten in bij Bek en Verburg met de boeien er nog aan. Ook die kunnen eenvoudig in de machine worden gevoed.’

Inmiddels is de installatie onderweg van Australië naar Groningen en kan Uppact bijna starten met de eerste proeven. ‘Als alles goed verloopt, is het de bedoeling verschillende commerciële productie­ lijnen in te richten, afhankelijk van de behoefte van een afnemer’, zegt Folmer.

‘Een fabriek van deze omvang moet jaar­ lijks minimaal 5000 ton aan verwerkt plastic afval afzetten. Wat betreft aanvoer voorzie ik geen problemen. De vraag naar

PETROCHEM 7 - 2021 18

PET Q Northern Enlightenmentz.indd 18

20-10-2021 09:53

recyclingcapaciteit is wereldwijd enorm en deze moeilijk te recyclen gemeng­ de stromen plastic en ook textielafval verdwijnen nog grotendeels in de ver­ brandingsovens, op stortplaatsen en in de rivieren en oceanen. Ook synthetisch textiel zoals bijvoorbeeld polyester of nylon is zeer lastig te recyclen, maar met onze technologie prima te verwerken. Wij denken dan ook met ons Textiel-Plas­ tic-Composiet materiaal mooie producten met unieke eigenschappen te kunnen maken. En ook voor een aantal afvalstro­ men waar Bek en Verburg nu geen duur­ zaam alternatief voor heeft, is onze tech­ nologie een mooie oplossing. Zo hebben we een unieke optie voor het plastic afval dat bij Bek en Verburg van schepen en uit de oceanen en rivieren komt.’

Bij de aankondiging van de aandeel­ houders van Purified Metal Company (PMC) dat ze een fabriek wilden bou­ wen om met asbest vervuild staal te recyclen, zullen velen zich achter de oren hebben gekrabd. De investering was immers fors. En dat voor een techno­ logie die zich nog niet had bewezen en voor een nog niet bestaand probleem.

Het asbeststaal mocht immers gewoon worden gestort.

De volhoudende aandeelhouders, waar­ van Nathalie van de Poel er één is, kre­ gen echter het gelijk aan hun kant. Het langverwachte stortverbod is in juli in werking getreden en inmiddels verwerkte de fabriek de eerste 450 ton aan asbest­ houdend staal. Van de Poel: ‘Dat wil overigens nog niet zeggen dat schroot­ eigenaren ons massaal weten te vinden.

Dat iets niet mag worden gestort, wil niet automatisch zeggen dat het niet gebeurt. Ik rijd nu dan ook stad en land af om partijen te informeren over onze milieuvriendelijke oplossing die ook nog eens circulair staal oplevert. We hebben net een samenwerkingsverband met Renewi getekend dat zijn containers met asbesthoudend staal naar onze fabriek zal sturen. Maar we kunnen nog veel meer staal verwerken.’

Uitdagingen Tot nog toe wordt alleen al in Nederland jaarlijks zestig tot tachtigduizend ton met asbest vervuild staal gestort. PMC

FOTO: PMC

PMC: Asbesthoudend staal veilig circulair

Het gerecyclede staal is een hoogwaardige grondstof voor nieuwe staalproducten.

bouwde de afgelopen twee jaar een fabriek in Delfzijl waarin het vervuilde staal zodanig wordt verhit dat de asbest­ vezels kapot gaan en het staal smelt.

Daarmee is het asbest onschadelijk geworden, terwijl het ruwijzer dat over­ blijft weer kan worden ingezet in pro­ ducten. Grootste uitdaging daarbij was om een gesloten systeem te ontwerpen zonder emissies naar de omgeving.

De dagelijkse praktijk bleek weerbar­ stiger dan de ingenieurs van tevoren hadden bedacht. ‘Het eerste jaar moesten we nog veel kinderziektes oplossen’, zegt Van de Poel. ‘Het werken met hoge tem­ peraturen onder onderdruk leverde toch behoorlijk wat uitdagingen op. Dit was echter wel een voorwaarde voor het veilig werken met asbest en zware metalen.

We wilden dat er absoluut niets schade­ lijks in het milieu terecht zou kunnen komen. Daarmee zijn we ook een stuk milieuvriendelijker dan de traditionele staalindustrie. De traditionele staalfa­ brieken gebruiken ook schroot, maar ze voorkomen niet dat de gassen die daarbij vrijkomen in het milieu terecht komen.’

Putdeksels Het gerecyclede staal, met een kool­ stofgehalte van 3,5 procent, is een

hoogwaardige grondstof die ingezet kan worden door staalfabrikanten om nieuwe staalproducten te produceren. Zo maakt een klant van PMC er putdeksels van.

‘Dankzij de hoge staalprijs kunnen we kosteneffectief produceren’, zegt Van de Poel. ‘Ik zou komend jaar dan ook partijen willen aanbieden om hun met asbest vervuilde schroot om niet te ver­ werken. Het storten van het vervuilde staal kost gemiddeld honderd euro per ton. Bovendien draagt het circulair ver­ werken van een afvalproduct bij aan de duurzaamheidsagenda van bedrijven.

Maar we moeten echt de markt op gang brengen om het jaarlijkse volume van 150.000 ton te halen.’

Zodra de fabriek in Delfzijl op volle toeren draait, wil PMC nog vijf verge­ lijkbare fabrieken bouwen in Europa.

Van de Poel: ‘We krijgen al aanvragen voor het verwerken van met asbest ver­ vuild staal uit Duitsland, Griekenland en zelfs New York. Die laatste zoekt een duurzame oplossing voor het recyclen van zijn metrostellen. We denken dan ook genoeg animo te hebben voor onze duurzame oplossing. Het mooie is dat als we een nieuwe fabriek bouwen, we de geleerde lessen van afgelopen jaar kun­ nen meenemen in het ontwerp. ■ PETROCHEM 7 - 2021 19

PET Q Northern Enlightenmentz.indd 19

20-10-2021 09:53

PLANT ONE ROTTERDAM

Razendsnel van pilot naar megafabriek Pryme maakt van afvalplastics dankzij pyrolyse weer grondstoffen voor nieuwe plastics. Bij Plant One Rotterdam test het bedrijf de technologie uit. En dat moet snel, want in 2024 wil het bedrijf al een megafabriek openen die zestig ton plastic per uur verwerkt.

De bouw van de testfabriek in Rotterdam is begonnen. De funderingswerkzaamheden zijn gestart en eind van het jaar verwacht Pryme de eerste apparatuur. Aan het eind van het tweede kwartaal van 2022 wil het bedrijf de fabriek opstarten. ‘We gaan hier vijf ton plastic per uur verwerken’, legt build director Wim van den Broeck uit. ‘Denk daarbij aan polypropyleen, polyetheen en polystyreen.’

Dat verwerken gebeurt met behulp van pyrolyse. Dat is een thermisch kraakproces waarbij plastic, afval of biomassa worden ontleed door het tot een hoge temperatuur te verhitten zonder dat daarbij zuurstof aanwezig is. Daardoor ontstaan gas, olie en een koolachtig resi-

du, die kunnen dienen als brandstof of als grondstof voor producten.

Geen reststromen Pyrolyse is al een oeroud proces. Wat maakt dat Pryme toch vernieuwend is?

Van den Broeck: ‘Om pyrolyse op grote schaal te doen, heb je een stabiel proces nodig dat 24/7 werkt. Je moet het niet elke vijf uur stil hoeven te leggen om schoon te maken. Dat is de grote moeilijkheid. Daarom gebruiken wij elektrisch verwarmde reactoren die zorgen voor een betere warmteoverdracht en die zichzelf reinigen. Dat zorgt ervoor dat we 24/7 kunnen draaien en we maar één stop per jaar hebben. Daarnaast is het ons gelukt honderd procent omzetting van plastics te krijgen. We hebben geen reststromen.’

Hoewel de testfabriek alleen nog maar uit een betonnen fundering bestaat, wordt ook al gedacht aan een grote fabriek in de omgeving van Rotterdam en aan drie kleinere fabrieken in andere Europese landen. In Rotterdam wil Pryme in 2024 een fabriek openen die zestig ton plastic per uur kan verwerken. Bij de andere fabrieken gaat het om twintig ton per uur.

Deze pagina’s worden mogelijk gemaakt door Plant One Rotterdam

Het is Pryme gelukt honderd procent omzetting van plastics te krijgen.

PETROCHEM 7 - 2021 20

PET M Plant One.indd 20

20-10-2021 09:53

FOTOS: PRYME

PLANT ONE ROTTERDAM

Hoewel de testfabriek alleen nog maar uit een betonnen fundering bestaat, wordt ook al gedacht aan een grotere fabriek.

Krakervoeding Dat zijn volumes die grote partijen nodig hebben. Pryme heeft al een strategische overeenkomst met Shell. Het olie- en gasbedrijf kan de pyrolyseolie die uit de installatie komt, gebruiken om de krakers mee te voeden om weer nieuwe plastics te kunnen maken. ‘Het is het meest circulaire dat je je kunt voorstellen’, zegt Van den Broeck. ‘Shell heeft aangegeven één miljoen ton aan te willen nemen in 2030. Wij zijn momenteel degene die deze grote hoeveelheden aan kan gaan leveren. Een kraker verbruikt twee tot drie miljoen ton per jaar. Dan moet je niet met een aantal druppels aankomen, je moet op zijn minst tien procent van het krakervolume kunnen leveren. Dan begint het spel.’

Testen, optimaliseren en opschalen, zijn niet het enige waar het bedrijf nu mee bezig is. Om de testfabriek volgend jaar te starten, moet er nu ook een operationele organisatie worden neergezet. ‘We zijn druk bezig om die vorm te geven’, zegt plantmanager Sander Schiereck.

‘Dat doen we niet alleen om deze fabriek hier bij Plant One te runnen, maar ook om de grote fabriek die we gaan bouwen te kunnen bemannen. De mensen die

we aannemen kunnen hier in het proces meeleren. Zij worden de pioniers die het proces tot in de puntjes gaan regelen.’

Samen groeien Het blijft moeilijk om goede mensen te vinden in dit vakgebied, maar Schiereck denkt dat het bedrijf aantrekkelijk is voor nieuwe medewerkers omdat het zo met duurzaamheid bezig is. ‘Ik denk dat dat helpt. We zijn met iets moois bezig en er zit groei in. Er zijn weinig bedrijven die in zo’n tempo een fabriek neer willen zetten. We hopen dat dat mensen aantrekt. Als je hier als operator of als shiftleader binnenstapt, kan je samen met ons die groei doormaken. We zijn alles nog aan het ontwikkelen van procedures tot aan bedrijfscultuur. Gelukkig kunnen we ook gebruikmaken van de operators van Plant One. Daarnaast maken we gebruik van de vergunning en utilities van Plant One, zitten we hier in een mooie innovatieve omgeving en krijgen we de nodige engineering en civiele support om de fabriek te kunnen bouwen. Dat maakt het haalbaar.’

Samen groeien is sowieso een thema dat vaker terugkomt. De volledige value chain komt samen. Van den Broeck:

‘Het gaat om een circulaire samenwerking tussen de supplier van feedstock, ons en de afnemer van de pyrolyseolie.

Zo kunnen we er een succes van maken.’

Schiereck voegt daaraan toe: ‘Zeker bij de megaplant moet de gehele value chain ook opschalen. Wij zetten een grote fabriek neer, maar een leverancier van plastics moet ook investeren. De totale keten groeit mee. Ook de afnemers moeten onze producten in hun proces integreren. Dat is het mooie van deze installatie bij Plant One. We produceren hier op kleine schaal en koppelen de gehele keten aan onze fabriek. Dat is onze eerste fase.’

Snel Als na commissioning aantoonbaar is dat Pryme een stabiel proces heeft, kan worden opgeschaald naar de mega­ fabriek die het bedrijf in 2024 klaar wil hebben. Schiereck: ‘Dat is heel snel. Het betekent dat zodra we hier opstarten, we heel snel moeten leren waar de pijnpunten en verbeterpunten zitten zodat we die gelijk kunnen meenemen in het ontwerp van de megafabriek. Want die zit op dat moment al in een engineering­ traject.’ ■ PETROCHEM 7 - 2021 21

PET M Plant One.indd 21

20-10-2021 09:53

GAS

Hoge gasprijs leidt tot terugdraaien productie Gasprijzen van rond de honderd euro per megawattuur dwingen bedrijven hun productie terug te draaien. Met name grote elektriciteitsverbruikers zoals Damco Aldel, Nyrstar en ESD-Sic kunnen met de huidige gasprijzen niet uit de voeten. Grootste boosdoener blijkt de Europese focus op de korte termijnhandel.

Terwijl de leveringszekerheid van met name LNG meer baat heeft bij langetermijnverplichtingen.

David van Baarle

Met gasprijzen die zelfs even de 160 euro per megawattuur aantikten, is er een golf van paniek ontstaan in Europa.

Een combinatie van een koude winter, energietekorten in het Verre Oosten en handelaren die garen spinnen bij een overspannen gasmarkt drijft de Title Transfer Facility (TTF) Future prijs tot niet eerder geziene hoogte. Elektriciteitsgrootverbruikers als aluminiumproducent Damco Aldel, zinkproducent Nyrstar en ESD-Sic meldden al de productie stop te moeten zetten in afwachting van betere tijden. De gascentrales draaien namelijk op volle toeren en die rekenen de hogere CO2-prijzen door in de elektriciteitskosten.

Ook Yara Sluiskil, dat aardgas gebruikt als grondstof voor de productie van kunstmest schroeft zijn productie voorlopig terug. Het bedrijf kocht vorig jaar nog gas in voor vier euro per megawatt­ uur terwijl de prijzen op de intraday markt voor december op bijna 88 euro staan. De Europese Unie kondigde al een toolbox aan om EU-burgers te beschermen tegen de gevolgen van de huidige prijzen, maar of de industrie daarin wordt meegenomen, is nog maar de vraag. De EU kan eigenlijk voornamelijk sturen op het verlagen van de energiebelasting. Maar grootverbruikers krijgen al kortingen.

Perfecte storm Het lijkt de perfecte storm voor de gasmarkt. De snel herstellende economie na de coronacrisis verraste veel bedrijven en gascentrales draaiden op volle toeren.

Dankzij de koude winter waren bovendien de strategische gasvoorraden al flink aangesproken, terwijl de gascentrales dankzij een hete zomer ook overuren draaiden. Die hete zomer had ook gevolgen voor Brazilië, dat voor zijn stroom-

voorziening afhankelijk is van waterkracht. Toen de stuwdammen leeg raakten, moest het land ook naar alternatieve energiebronnen zoeken. Dan is LNG de meest voor de hand liggende optie.

Voorheen kwam veel van het vloeibare gas uit de Verenigde Staten. Maar de Amerikaanse schaliemarkt ondervond veel last van de oververzadigde gasmarkt tijdens de piek van de Covid-crisis. Het gas klotste toen nog tegen de plinten, wat tot een heroriëntatie van het businessmodel bij de schalieproducenten leidde.

En toen kregen China en Australië ook nog eens ruzie. De Australiërs wilden namelijk onderzoeken waar de bron van Covid-19 precies lag. En dat was tegen het zere been van Peking, dat gelijk de kolenimport uit Australië verbood. Beide landen zijn zeer van elkaar afhankelijk, aangezien China jaarlijks zo’n twaalf miljard euro aan steenkool inkoopt.

Het land heeft wel zelf mijnen in Mongolië, maar dat steenkool was dankzij de coronacrisis moeilijk naar China te vervoeren. Twee belangrijke truckroutes werden namelijk gesloten om verspreiding van het virus te voorkomen. In de tussentijd koopt China alle LNG-voorraden op die maar beschikbaar zijn, waardoor de Europese LNG-terminals vooralsnog werkeloos toekijken.

Lange termijncontracten Coby van der Linde, directeur van Clingendael International Energy Programme, ziet de ontwikkelingen met lede ogen aan. ‘Eerst nog maar afwachten hoe structureel de problemen zijn’, zegt Van der Linde. ‘Zijn er echt fysieke tekorten, of zijn er handelaren die van de huidige paniek profiteren? Wat betreft de laagcalorische gasvoorraden hoeven we ons volgens mij geen zorgen te maken. Gasunie en GasTerra zijn wettelijk verplicht zorg

PETROCHEM 7 - 2021 22

PET S Gasprijs.indd 22

20-10-2021 09:52

FOTO: KEES VAN DE VEEN

te dragen voor de seizoensvoorraad. Dat is voor de H-gas berging in Bergermeer wel anders, waar vooral handelsvoorraden worden aangehouden. Die zit dan ook verre van vol.’

Volgens Van der Linde zijn de energiegrootverbruikers grotendeels zelf verantwoordelijk voor de huidige situatie.

‘Met de invoering van de TTF werd de koppeling tussen de olie- en de gasprijs losgelaten. Marktpartijen concentreerden zich steeds meer op de kortetermijnmarkten en hun klanten profiteerden daar tot voor kort behoorlijk van door het ruime gasaanbod. Inmiddels is de mondiale markt echter zodanig gegroeid en het aanbod is verkrapt.’

Al enkele jaren neemt in de wereld buiten de EU de voorkeur voor langetermijncontracten toe. ‘Zolang er een kopersmarkt bestond was deze druk in Europa niet zo groot. Maar met het ontstaan van een verkopersmarkt neemt de voorkeur voor het langer vastleggen van de gasaanvoer via pijpleiding en LNG in de industrie wellicht weer toe. Zeker de Aziatische LNG-markt is een typische markt die drijft op een combinatie van langetermijncontracten en kortetermijnaankopen. Producerende partijen moeten onder andere investeren in productie en liquefactiecapaciteit, wat je alleen maar doet als je zeker weet de komende jaren

Coby van der Linde (Clingendael International Energy Programme): ‘Overheden moeten nadenken over flankerend beleid om de leveringszekerheid veilig te stellen.’ behoorlijke volumes te kunnen leveren.’

De liquefactiecapaciteit vormt momenteel ook een bottleneck voor extra LNG uit bijvoorbeeld de VS. China had dit al eerder begrepen en werkte al veel met langetermijncontracten, waar het nu van profiteert. Maar ook Bangladesh, India en Pakistan consumeren inmiddels een groot deel van het LNG-aanbod via langetermijncontracten.

Nu de Chinezen op zoek moeten naar alternatieven voor het staalkool, kopen ze alle kortetermijnaanbod op wat maar beschikbaar is. Van der Linde: ‘Grote kans dat de Chinese overheid daarbij steun biedt. Dat maakt het erg moeilijk voor Europese marktpartijen om daar tegenop te bieden. Overheden moeten dan ook nadenken over flankerend beleid om de leveringszekerheid veilig te stellen.

De markt zorgt daar niet altijd voor.’

Samenwerking Europa leunt voor zijn gasvoorziening sterk op Rusland. Waarbij de grootste uitdaging is het Russische gas richting

Europa te transporteren. Vooral conflicten met de Oekraïne leverden nog wel eens leveringsproblemen op in het verleden. Maar Gazprom sloot eind december 2019 nog een vijfjarige overeenkomst met het Oekraïense Naftogaz voor continuering van transit van Russisch gas via Oekraïne naar de EU. Daarnaast werd gerekend op het opengaan van Nordstream2 dat deze winter verlichting zou kunnen geven in de krapte van de gasmarkt. Die leiding zou al klaar moeten zijn, maar Amerikaanse inmenging zorgde ervoor dat een aantal contractors afhaakte waardoor het project vertraagde. De pijpleiding wacht nu op de laatste toestemming van de Duitse reguleringsinstanties.

Van der Linde: ‘Europa is voor zijn gasvoorziening grotendeels afhankelijk van Noorwegen, Algerije en Rusland. Voor een markt die zelf nauwelijks gas produceert is het best tricky om dan weinig langetermijncontracten te hebben en veel te rekenen op aanvoer uit de korte termijnmarkt. Bovendien moet men PETROCHEM 7 - 2021 23

PET S Gasprijs.indd 23

20-10-2021 09:52

Kleine investeringen

VOOR GROTE OPLOSSINGEN U zoekt een - tijdelijke - oplossing voor een waterzuivering, waterhergebruik of andere waterbehandeling? En u wilt liever niet investeren?

Europa’s grootste verhuurvloot biedt u complete full-scale installaties of losse componenten, zoals zandfilters, actiefkoolfilters, striptorens, pompen, bufferbakken, lamellenbezinkers, flotatie, beluchtingen, ionenwisselaars, omgekeerde osmose, ultrafiltratie en MBR. Plug & Play opgeleverd, inclusief de benodigde certificaten.

Bel of mail Logisticon Verhuur voor een áltijd passende huur- of lease-oplossing.

Logisticon Water Treatment B.V. Logisticon Verhuur B.V. Energieweg 2 2964 LE Groot-Ammers, Nederland

PET Advertenties.indd 24

T +31 (0)184 60 82 60 E water@logisticon.com W www.logisticon.com

20-10-2021 10:05

Politieke keuze De oplossing voor de huidige crisis ligt dan ook met name bij de politiek. Van der Linde: ‘De Nederlandse overheid koos voor een volledig liberale energiemarkt zonder rekening te houden met de impact van krap aanbod. Landen als Frankrijk en Spanje doen dat wel. In Frankrijk heeft men een eigen strategische gasreserve terwijl Spanje marktpartijen verplicht om vijftien procent boven op de afgesloten gascontracten aan te houden als reservevoorraad.’

FOTO: NYRSTAR

nadenken over spreiding van de risico’s.

Ook Rusland had last van Covid waardoor de gasproducenten soms noodzakelijk onderhoud voor zich uit moesten schuiven. Dat legt uiteindelijk druk op het systeem. Maar tot nog toe houdt Rusland zich netjes aan de leveringsverplichtingen. Dat moet ook wel omdat er forse boeteclausules zijn afgesproken in de contracten met Gazprom.’

Bijkomende factor is dat de investeringsrisico’s in de ontwikkeling van nieuwe gasreservoirs ook steeds meer toenemen.

‘De Europese Green Deal spreekt van uitfasering van het gasverbruik richting 2030 en 2050. Dan zijn partijen minder snel geneigd om hoge investeringen te doen in gasvelden zonder contractuele ondersteuning.’

Van der Linde: ‘De Nederlandse overheid koos voor een volledig liberale energiemarkt zonder rekening te houden met de impact van krap aanbod.’

Voorlopig voelt demissionair premier Rutte niets voor de vorming van een strategische gasreserve door de Europese Unie. Ook het gezamenlijk inkopen van gas door de EU-lidstaten zag hij niet zitten. Dit zei Rutte in een debat in de Tweede Kamer naar aanleiding van de

EU-top over de gascrisis.

Volgens Rutte duurt het vijf jaar voordat zo’n gasreserve klaar is en zou het dus geen oplossing bieden voor de huidige crisis. Ook een Europees inkoopblok zou volgens de premier geen effect hebben op de mondiale gasmarkt. ■

INDUSTRIE IN PANIEK Steeds meer bedrijven kondigen aan de productie terug te schroeven. Aldel, ESD-SIC en Nyrstar schreven al een brandbrief aan demissionair minister van EZK Stef Blok.

Aldel Aluminiumfabriek Aldel in Delfzijl schroefde zijn productie terug tot eenderde van de gebruikelijke hoeveelheid. Volgens CFO Erik Wildschut kan hij niet concurrerend blijven. Een paar maanden geleden was de prijs van een megawattuur elektriciteit zo’n 109 euro, dat is nu bijna 170 euro per megawattuur.

Met deze prijzen kost een ton aluminium 2550 euro aan elektriciteit. En dat terwijl de marktprijs voor een ton aluminium 2500 euro is.

ESD-Sic Voor het produceren van siliciumcarbide is veel energie nodig.

ESD-SIC verbruikt jaarlijks zo’n 420.000 megawatt- uur. Daarmee is het bedrijf in grootte de achtste stroomafnemer van Nederland. Onder de huidige stroomprijs, kan het bedrijf niet

concurreren tegen bedrijven uit het verre oosten.

Nyrstar Zinkfabrikant Nyrstar besloot zijn productie tot maximaal de helft terug te schroeven. Op volle capaciteit draaien is volgens het bedrijf economisch niet meer haalbaar. De elektriciteitsprijs volgt voor een belangrijk deel de gasprijs en energiebedrijven rekenen de hogere CO2-kosten door aan hun klanten.

Het gaat om fabrieken in het Brabantse Budel, Balen in België en het Franse Auby.

Yara Yara heeft de productie van ammoniak uit aardgas in Europa met veertig procent verminderd. De ammoniak die Yara nodig heeft voor de productie van kunstmest wordt nu deels ingekocht. In Sluiskil draaien de drie ammoniakfabrieken sinds kort op een laag pitje. Een deel van het terugdraaien van het productievolume heeft ook te maken met de naderende onderhoudsstop in Sluiskil.

PETROCHEM 7 - 2021 25

PET S Gasprijs.indd 25

20-10-2021 09:52

PLANTMANAGER

Het stuurwiel een stukje uit handen geven De fabriek zo goed en zoveel mogelijk laten draaien als kan.

Dat is wat bedrijven graag wil­ len. Bij de chloorfabriek van Nobian in Rotterdam is het zoveel mogelijk laten draaien een beetje losgelaten. De fabriek helpt het stroomnet in balans te houden. Energieleverancier Vattenfall kan bij een tekort aan stroom zorgen dat de chloor­ fabriek tijdelijk en beperkt min­ der produceert. En dat was heel erg wennen, vertelt operations manager Toine van de Lindeloof.

Dagmar Aarts

In de fabriek in Rotterdam maakt Nobian chloor, loog, waterstof en stoom.

De belangrijkste grondstof is elektriciteit en daar gebruikt het bedrijf dan ook een heleboel van. Vandaar dat hij een rol kan spelen in het in balans houden van het stroomnet. Is er weinig stroom beschikbaar dan kan Vattenfall de productie van Nobian binnen bepaalde marges verlagen. Dit wordt ook wel e-flex genoemd.

Van de Lindeloof: ‘In de klassieke situatie wordt het net in balans gehouden door gas- of kolencentrales hoger of lager te laten draaien. Nu doen we dat ook door onze productie hoger of lager te laten draaien.’ Een besparing op het gebruik van fossiele brandstoffen.

Telefoontje Dit is volgens de operations manager nodig om de transitie naar het duurzaam opwekken van energie mogelijk te maken. ‘Door de verschuiving van gas en kolen naar onder andere zonne- en windenergie is er behoefte aan meer

INFRASTRUCTUUR Als er minder stroom beschikbaar is, wordt de chloorproductie van Nobian automatisch afgeschaald. Het tempo wordt weer opgevoerd als het aanbod dat toelaat.

Deze aanpassing gebeurt volautomatisch door real-time ondersteuning van Vattenfall. Door de samenwerking wordt veertig megawatt aan flexibele capaciteit aan het net toegevoegd. Dit staat gelijk aan een vijfde van de chloorproductie van Nobian in Rotterdam.

Om het af- en opschalen voor elkaar te krijgen, staat Nobian in verbinding met Vattenfall. En dat stelt andere eisen aan de infrastructuur. ‘Je moet nu ook met een IT-systeem een verbinding hebben met het netwerk van Vattenfall en dat moet ook weer verbonden zijn met het regelsysteem van de fabriek’, zegt Van de Lindeloof.

‘Het was nog best wel een uitdaging om dat goed voor elkaar te krijgen.’ Cybersecurity is dan ook een groot onderwerp geweest in gesprekken tussen de twee partijen.

Dankzij het IT-systeem kan Nobian berekenen wat de optimale setting van de fabriek is. ‘Als Vattenfall besluit om de chloorfabriek minder elektriciteit te geven, worden de ideale ‘setpoints’ berekend. Uiteindelijk wordt de productie dan zo verdeeld over de cellen die chloor produceren dat er een minimaal elektriciteitsverbruik is.’

samenwerking tussen gebruikers en producenten van elektriciteit. Als bedrijf kunnen wij een rol spelen, omdat we een grootverbruiker zijn van elektriciteit.

Ook is ons type fabriek redelijk makkelijk aan te passen in de hoeveelheid belasting. We doen dit ook omdat het nodig is voor de maatschappij om dat elektriciteitsnetwerk te kunnen houden.

Dat hebben wij natuurlijk als bedrijf weer nodig om op de lange termijn onze producten te kunnen maken.’

Helemaal nieuw is het trouwens niet dat Nobian de productie aanpast als er weinig stroom beschikbaar is op het net.

Maar eerder deed het bedrijf dat alleen in noodsituaties. Het was onderdeel van het zogeheten noodvermogen. ‘Dan kregen we een telefoontje met de vraag of we wat konden doen en dan pasten we de productie zelf aan met de hand. Het verschil is dat we nu onderdeel uitmaken van het continu regelvermogen van Vattenfall.’

Automatische verbinding Klanten merken er volgens Van de Lindeloof niets van. ‘Daarom kunnen wij het doen, want ons bestaansrecht is dat wij klanten kunnen beleveren met onze producten. Het overgrote deel van de tijd is het elektriciteitsnet behoorlijk goed in balans en kunnen wij normaal draaien. Het komt erop neer dat we enkele keren per week een kwartiertje wat lager draaien. Als je op het totale volume kijkt, dan kom je onder de één procent uit.’

Omdat Nobian nu continu deel uitmaakt van het in balans houden van het elektriciteitsnet, is er een automatische verbinding met het netwerk van Vattenfall. De energieleverancier kan daardoor met een druk op de knop de productie van de chloorfabriek aanpassen. En dat voelt wel eens raar, zegt Van de Linde-

PETROCHEM 7 - 2021 26

PET P Plantmanager.indd 26

20-10-2021 09:52

FOTO: FIENEKE SPAANS

loof. ‘We zijn al tientallen jaren bezig om zelf heel strak de touwtjes in handen te hebben om ervoor te zorgen dat we alles blijven beheersen. Het vergt een grote mate van vertrouwen in het systeem en de andere partij dat dat goed blijft gaan.’

Operators kunnen altijd kiezen Zeker in het begin vonden medewerkers het spannend. ‘Het voelt alsof we het stuurwiel een stukje in de handen van Vattenfall leggen, terwijl we juist heel diep in onze cultuur hebben dat je binnen je eigen productie alles zelf aanstuurt. Daarom hebben we vaak gevraagd hoe iedereen zich erbij voelt.

Dat klinkt misschien wat zweverig. Maar als je het over bijvoorbeeld veiligheid hebt, is hoe medewerkers zich erbij voelen heel belangrijk. Veiligheid is ook een stuk beleving. We voeren veel gesprekken over hoe we ervoor hebben gezorgd dat we veilig blijven werken.’

Er zijn daarom belangrijke waarborgen in gebouwd. In de eerste plaats zijn dat allerlei veiligheidssystemen. Als bepaalde lichten in de fabriek niet op groen staan, kan Vattenfall de productie niet verlagen.

Denk daarbij bijvoorbeeld aan procesparameters die belangrijk zijn voor het stabiel bedrijven van de fabriek. ‘Daarnaast kunnen onze operators er altijd voor kiezen geen e-flex te doen. Als we net door eigen handelen al een grote wijziging

Toine van de Lindeloof: ‘Het komt erop neer dat we enkele keren per week een kwartiertje wat lager draaien.’ hebben gehad bijvoorbeeld, gaan we niet nog een verandering voor het elektriciteitsnet doen. Het is niet veilig om hele grote slingeringen in jouw proces aan te brengen. Je wilt rustig en beheerst een fabriek bedrijven. In 99,5 procent van de gevallen is dit helemaal niet van toepassing, maar het is belangrijk om te weten dat we altijd veilig kunnen blijven draaien. Als Vattenfall ons laat flexen, zijn de veranderingen daarom ook beperkt.

Maar daarmee hebben we wel degelijk een groot effect omdat we een grote afnemer zijn van elektriciteit.’

Breder bezig Nog steeds hebben Van de Lindeloof en zijn medewerkers het vaak over e-flex.

‘In chemische fabrieken ben je eigenlijk continu bezig om ervoor te zorgen dat je

zo hoog mogelijk draait. Het heeft veel geld gekost om de installatie te bouwen en je wilt dat apparaat zo goed en zoveel mogelijk gebruiken. Nu doen we iets waardoor we de installatie af en toe wat minder gebruiken. En dat valt op. Ik kijk regelmatig hoe de fabriek draait. Als ik zie dat we lager draaien, dan denk ik aan de e-flex.’

De samenwerking met Vattenfall zorgt er volgens de operations manager voor dat iedereen ziet dat ze ergens deel van uitmaken. ‘Je bent breder bezig dan de fabriek. Als de e-flex een langere periode aanhoudt, zie je dat mensen gaan opzoeken wat er aan de hand is in het elektriciteitsnetwerk. Is er een probleem?

Het maakt de wereld weer breder dan de fabriek. Ik vind dat goed. Je bent onderdeel van een groter geheel.’ ■

DE PLANTMANAGER In deze rubriek ‘De plantmanager’ laten wij elke keer een andere plantmanager aan het woord over het werk, visie en bedrijf. Hoe lukt het plantmanagers om succesvol te zijn en kunnen ze anderen daarin inspireren? Kent u interessante plantmanagers? Mail dan naar redactie@industrielinqs.nl

PETROCHEM 7 - 2021 27

PET P Plantmanager.indd 27

20-10-2021 09:52

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Allard Castelein tot zomer 2023 bij Havenbedrijf Rotterdam Allard Castelein is voor een derde termijn benoemd tot president-directeur van Havenbedrijf Rotterdam. Castelein blijft tot de zomer van 2023 en verlaat daarna het Havenbedrijf. Hij trad op 1 januari 2014 aan als president-directeur van het Havenbedrijf Rotterdam.

Miriam Maes, voorzitter van de Raad van Commissarissen van Havenbedrijf Rotterdam: ‘De impact van de coronacrisis op het Havenbedrijf, de uitvoering van de nieuwe ondernemingsstrategie en de uitdagingen van een aantal belangrijke investeringen in infrastructuur, digitalisering en energietransitie, zijn complex en cruciaal voor de toekomst van de haven. Allard Castelein speelt een wezenlijke rol bij de realisatie van deze projecten.’

Bekijk de partnerfilmpjes op www.petrochem.nl/partners-leden CONTENTPARTNERS

Demonstratiefabriek maakt natuurlijke bioplastics uit afvalwater Het klinkt onwaarschijnlijk; plastic maken uit afvalwater. Maar het gaat toch echt op grotere schaal beginnen.

Bij energie- en hergebruikbedrijf HVC in Dordrecht is de bouw gestart van een demonstratiefabriek voor het maken van bioplastics uit zuiveringsslib en afvalwater. De installatie is in het voorjaar van 2022 gereed.

Met de bouw van deze fabriek, zetten vijf waterschappen en het Friese bedrijf Paques Biomaterials, kenniscentrum Stowa en HVC een bijzondere stap op weg naar een meer biobased economie. De vijf deelnemende waterschappen zijn waterschap Brabantse Delta, De Dommel, Hollandse Delta, Scheldestromen en Wetterskip Fryslân.

De recent in een proefopstelling, gemaakte kilogrammen bioplastic worden nu uitgeprobeerd voor producttoepassingen. De vijf waterschappen investeren samen ruim 2,5 miljoen euro in dit project. Daarnaast investeren ook HVC en Paques Biomaterials in deze ontwikkeling.

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

ENGIE logotype_solid_BLUE_RGB 14/04/2015 24, rue Salomon de Rothschild - 92288 Suresnes - FRANCE Tél. : +33 (0)1 57 32 87 00 / Fax : +33 (0)1 57 32 87 87 Web : www.carrenoir.com

RÉFÉRENCES COULEUR

Zone de protection 1 R0 G170 B255

Zone de protection 2 Zone de protection 3

LEADER IN HIGH TEMPERATURE SOLUTIONS

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Janet Robben: janet@industrielinqs.nl - 020 312 2085

PET07 L Platform.indd 28

20-10-2021 10:02

‘QU TES’ Binnen DSM waren we gewend om iets minder strak op de beslissingen te zitten. Dat zit wat meer in de Nederlandse en misschien ook wel Limburgse cultuur. Dat geeft flexibiliteit.

Covestro heeft meer strakke processen. Dat kennen we van de Duitse cultuur. Ja is ja en nee is nee. Dat geeft wel veel duidelijkheid.’

Aukje Doornbos, managing director Covestro Nederland, over cultuurverschillen en de overname van DSM Resins & Functional Materials door Covestro.

Om inzicht te krijgen, lijkt mij het nuttig om programmeren van computers in opleidingen mee te nemen. Procesoperators en maintenance technicians leren in hun opleiding wel hoe regelkleppen werken en hoe ze in elkaar zitten, zo ook met turbines, compressoren, destillatiekolommen enzovoort.

Computers en software maken geen deel uit van hun opleidingen. Toch is begrip daarvan even cruciaal als het begrip van de procesapparatuur zelf. Zonder goed werkende computers immers geen goed draaiende fabrieken of condition based maintenance.’

Henk Leegwater in zijn column in deze editie.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN

PET07 L Platform.indd 29

Johan Alebregtse Manufacturing & Technology Executive Consultancy

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Inter­ nationaal MVO programma

Niek Stokman Bilfinger Tebodin West Nederland, sales manager oil & gas

Frank Beckx Kennis- en Lobbycentrum Voka, directeur

Ronald Hoenen DSM, global SHEQ director

Bart Leenders Neste, vice president production

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

Gabriel Tschin Plant One Rotterdam, managing director

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, senior business manager

Frank de Leng Van Happen Containers, operationeel directeur

Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux

Henk Veldink Hexion, senior director European manufacturing

Sandra de Bont VOTOB Academy, directeur

Emre Kaya Organik Kimya, global supply chain director

Michel Leyseele Nationale Maatschappij der Pijpleidingen, managing director

John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur

René Venendaal BTG Biomass Technology Group, algemeen directeur

Jan Bout Bout&Co, partner

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Marit van Lieshout Kenniscentrum Duurzame Havenstad, Iector Procesoptimalisatie en -intensificatie

Gerald Schotman Shell, presidentdirecteur

Roelf Venhuizen voormalig voorzitter Profion en directeur NAM

Frans Brüning Iv-Industrie, business development manager

Tijs Koerts EPSC, operations director

Cor van de Linde iTanks, managing director

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Roelof van Wijk Teijin Aramid, plantmanager

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Cas König Groningen Seaports, directeur

Michel Meertens DSM, vice president premix operations

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Maaike de Wit Straatman Koster advocaten, advocaat

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Enrico Lammers Pro6com en DWG Process & Safety managing director/ partner

Genserik Reniers TU Delft, professor Safety and Security Science Group

Wouter Stam Flowid, managing director

Jeroen van Woerden Jitink, managing director

Plant Manager of the Year 2015

Plant Manager of the Year 2017

Cor Zijderveld voormalig voorzitter SBE

Plant Manager of the Year 2016

20-10-2021 10:02

THEMA: SUSTAINABILITY

Versnelling in verduurzaming petrochemie Rechtszaken en activistische beleggers dwingen grote petrochemische bedrijven tot de vlucht voorwaarts. Bedrijven als Shell en BP kondigden het afgelopen jaar dan ook veel nieuwe investeringen aan in een zeer divers scala aan duurzame energieprojecten. Het is wel de vraag of het tempo van de transitie snel genoeg is naar de smaak van de NGO’s. Want de gewonnen rechtszaken, lijken naar meer te smaken.

David van Baarle

Milieudefensie schreef eind mei naar eigen zeggen geschiedenis. Samen met 17.000 mede-eisers spande de milieu­ organisatie een klimaatzaak aan tegen Shell. Volgens Milieudefensie schendt Shell zijn wettelijke zorgplicht doordat de activiteiten van het bedrijf klimaatschade veroorzaken en de klimaatdoelen van Parijs ondermijnen. De eisers wilden dan ook via de rechter afdwingen dat Shell zijn beleid en investeringen in lijn brengt met de klimaatdoelen van Parijs.

Bovendien zou Shell zijn olie- en gasproductie af moeten bouwen en zijn uitstoot terugbrengen naar nul in 2050.

De rechter gaf de eisers op veel punten gelijk. Zo beval de rechter Shell in 2030 zijn CO2-uitstoot ten opzichte van 2019 met netto 45 procent terug te brengen.

In diezelfde tijdsspanne van negen jaar moet het bedrijf zich verplicht inspannen om de CO2-uitstoot van toeleveranciers en afnemers te verminderen met 45 procent netto.

Niet geheel onverwacht gaat Shell in beroep tegen de uitspraak. CEO Ben van Beurden verklaarde dat Shell vooral in hoger beroep gaat omdat een rechterlijke uitspraak tegen één enkel bedrijf niet effectief is. ‘Er is duidelijk, ambitieus beleid nodig dat fundamentele verandering in het hele energiesysteem stimuleert’, aldus Van Beurden.

Kantelen Het Nederlands/Britse bedrijf meldde wel dat het zijn Powering Progress-strategie wil versnellen. Het einddoel is ook voor Shell netto nul uitstoot in 2050, maar de tussendoelen wijken af van de door de rechter opgelegde 45 procent reductie in 2030. Zo communiceerde Shell dat het de netto carbon footprint in 2030 met twintig procent wil verlagen, dat is fors minder dan de 45 pro-

cent die Milieudefensie wil afdwingen.

Dat doel zou volgens de plannen van Shell wel vijf jaar later kunnen worden gehaald.

In Shell Venster zegt van Beurden dat hij de bestaande business wil gebruiken om te kantelen. ‘We hebben een groot voordeel dat we een raffinaderij hebben in Pernis. Die gebruiken we in de overgang van een grijze naar een groene waterstof­ economie. Zo werken we aan een waterstoffabriek om te investeren in zwaar transport op waterstof. Die fabriek draait op de energie van ons windpark. En terwijl we ons samen met klanten voorbereiden op deze nieuwe energiedrager, vergroenen wij met waterstof de fabrieken van Shell Pernis. Restwarmte leveren we aan woningen. We maken nog meer biobrandstoffen. En straks nog meer synthetische producten. De bestaande fabrieken gebruiken we als springplank voor de energietransitie.’

Meerdere paarden Shell zal in februari bekendmaken hoe het verder denkt de ambitie te kunnen waarmaken om qua CO2-uitstoot netto neutraal te worden. Maar de koers lijkt in ieder geval al ingezet met meerdere routes. Zo was het opvallend dat het energiebedrijf niet snel na de uitspraak van de rechter aankondigde een biobrandstoffenfabriek te bouwen in Pernis met een capaciteit van 820.000 ton per jaar. Het Shell Energie- en Chemiepark Rotterdam is daarmee het tweede park dat werd aangekondigd, na de lancering van het Energy and Chemicals Park Rheinland in Duitsland in juli van dit jaar. In dit Duitse chemiepark nam het bedrijf pas nog een tien megawatt PEM-elektrolyzer in gebruik. Goed voor de jaarlijkse productie van 1.300 ton groene waterstof.

PETROCHEM 7 - 2021 30

PET X Artikel 3pag.indd 30

20-10-2021 09:51

FOTO: BP

Shell Moerdijk gooit het over een andere boeg en investeerde in nieuwe fornuizen, waarmee de site tien procent van zijn uitstoot reduceert. Samen met Dow onderzoekt men ook de volgende stap: de introductie van elektrische ethyleenstoomkrakers. Na toekenning van een subsidie van 3,5 miljoen euro onderzoeken de bedrijven nu de mogelijkheden voor de aanleg van een multi-megawatt proefinstallatie met potentiële opstart in 2025. Daarnaast kondigden Shell Ventures en BlueAlp een strategische samenwerking aan. De bedrijven ontwikkelen BlueAlps pyrolyse-technologie voor het omzetten van plastic afval naar een chemische grondstof om deze vervolgens op te schalen en te implementeren.

Zo bindt het bedrijf steeds meer duurzame innovators aan zich. Samen met Nordsol en Renewi bouwde het bedrijf de eerste bio-LNG-installatie van Nederland. De nieuwe installatie produceert naar verwachting zo’n 3,4 kiloton bioLNG per jaar uit organisch afval.

Ook aan de achterkant ziet Shell steeds meer langlopende onderzoeksproces-

Ineos kondigde een investering aan van meer dan twee miljard dollar in de productie van groene waterstof in heel Europa. sen tot wasdom komen. Zo test het bedrijf zijn samen met de universiteit van Wenen ontwikkelde Solid Sorbent Technology bij BMC Moerdijk. De proefinstallatie met een CO2-afvangcapaciteit van één ton per dag boekte eerder veelbelovende resultaten in het inmiddels voltooide ViennaGreenCO2-project.

Een andere aantrekkelijke optie is de inzet van circulaire grondstoffen. Zo doopten Shell, Enerkem en Air Liquide hun gezamenlijke waste-to-chemicals-project nog om tot waste-to-jet. Het proces van Enerkem creëert ultra-schoon syngas uit afval. De Fischer-Tropsch­technologie van Shell kan dit syngas weer opwaarderen tot duurzame vliegtuigbrandstof.

Beyond petroleum Shell staat zeker niet alleen in deze duurzame ambities. BP kondigde al

langer aan afscheid te nemen van zijn petrochemische activiteiten en door te gaan als energiebedrijf. In lijn met deze strategie verkocht het bedrijf begin dit jaar nog zijn laatste wereldwijde petrochemische activiteiten aan het eveneens Britse Ineos voor een totaalbedrag van vijf miljard dollar. Ineos had al in 2005 een groot deel van BP’s chemische activiteiten overgenomen, maar nu neemt het bedrijf ook de productie van met name aromaten en acetylproducten in veertien productiefabrieken in Azië, Europa en de VS over.

Ook interessant om te melden is de aankondiging van Ineos van een investering van meer dan twee miljard dollar in de productie van groene waterstof in heel Europa. De eerste fabrieken worden gebouwd in Noorwegen, Duitsland en België en er zijn ook investeringen PETROCHEM 7 - 2021 31

PET X Artikel 3pag.indd 31

20-10-2021 09:51

Circulair koelwater 100% chemievrij: rigoureus eenvoudig

100% CHEMIEVRIJ

IVG-CT

KOELTOREN

GERECYCLED AFVAL-& KOELWATER

De watertransitie staat voor de deur. De hoogste tijd om

100% chemievrij en circulair te koelen. Dat betekent:

‘Take, Make & Waste’ definitief om te draaien naar ‘Reduce,

zonder risico’s, zonder hoge kosten en met een oplossing

Re-use & Recycle’. Dat klinkt complex, maar dat is het niet.

die zich breeduit heeft bewezen in de prakijk. Te mooi

Onze hoogwaardige IVG-CT koelwateroplossing maakt het

om waar te zijn? Niet bij Pathema. Daarom beloven wij:

voor u als waterverbruiker eenvoudig om

eenvoud als basis, impact als garantie.

€

€ € 100% chemievrij

Direct rendement

€ Laagste (water)footprint

Geheel ontzorgd

Circulair koelen zonder risico’s? t: 013 - 78 20 201

PET Advertenties.indd 32

e: sales@pathema.nl

w: www.pathema.nl

20-10-2021 10:05

FOTO: SHELL

Shell bouwde in Duitsland een 10 megawatt elektrolyzer.

gepland in het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk.

Tegelijkertijd stort BP zich op de productie van duurzame grondstoffen. Zo gingen de Britten recent een strategisch partnerschap aan met Lanxess Antwerpen voor duurzaam geproduceerd cyclohexaan. Lanxess gebruikt cyclohexaan als precursor bij de productie van hoogwaardige nylon 6-harsen. BP zet biogebaseerde en biocirculaire grondstoffen, zoals koolzaadolie of biomassa, in voor de productie van groen cyclohexaan.

Eerder dit jaar kondigde BP al een overeenkomst aan met Sabic om de productie van grondstoffen uit gebruikte gemengde kunststoffen op te voeren.

Daarmee kan Sabic de hoeveelheid fossiele grondstoffen terugdringen in zijn petrochemische fabrieken in het Duitse Gelsenkirchen.

Om deze duurzame koers kracht bij te zetten, haalde het bedrijf onlangs nog Anja-Isabel Dotzenrath van RWE Renewables over naar de gas- en koolstofarme energiedivisie. De duurzame divisie investeert en bouwt een hernieuwbare energiecapaciteit van twintig gigawatt in 2025 dat moet oplopen naar vijftig

Eerder dit jaar kondigde BP een overeenkomst met Sabic aan om de productie van grondstoffen uit gebruikte gemengde kunststoffen op te voeren. gigawatt in 2030. Daarnaast investeert BP Gas & Low Energy ook in aardgas, biobrandstoffen voor de zware transportsector en CCUS en waterstof.

Up- en downstream Helemaal afscheid nemen van de olie doet BP zeker niet. Zo investeert het bedrijf nog volop in de ontwikkeling van olievelden, getuige de aankondiging van de ingebruikname van het Thunder Horse South Expansion Phase 2-project.

Deze uitbreiding levert een extra productie op van 25.000 vaten olie-equivalent in de Golf van Mexico. Verdere uitbreiding met nog eens zes bronnen moet uiteindelijk een productie opleveren van 400 duizend vaten olie.

Ook de raffinageactiviteiten blijven een belangrijk deel van het BP-portfolio beslaan. Het bedrijf kondigde wel grote aanpassingen aan in zijn Cherry Point Refinery in Washington. Zo moet een

investering van 169 miljoen euro de efficiëntie van de hydrocracker verbeteren en het geplande onderhoud terugdringen. Na voltooiing van het project zal de hydrocracker minder waterstof verbruiken en bovendien op lagere temperaturen kunnen opereren.

Tegelijkertijd verbetert de raffinaderij de koelwaterinfrastructuur. Door het koelwater vaker te recirculeren, neemt het warmteverlies aanzienlijk af. Optimalisatie van de bedrijfstemperatuur van de kraakprocessen moet bovendien leiden tot een efficiëntere conversie waardoor minder lichtere fracties ontstaan zoals methaan en ethaan. De raffinaderij verbrandt deze restgassen tot nog toe voor procesverwarming.

BP investeert ook in de Verenigde Staten in biodiesel. Met een bedrag van 45 miljoen dollar verdubbelt het bedrijf de biodieselproductie in de Cherry Point Refinery naar 2,6 miljoen vaten per jaar. ■ PETROCHEM 7 - 2021 33

PET X Artikel 3pag.indd 33

20-10-2021 09:51

THEMA: SUSTAINABILITY

Markt voor pyrolyse-olie bloeit razendsnel op Shell wil uiterlijk in 2025 één miljoen ton plastic afval per jaar verwerken in haar chemiefabrieken wereldwijd. Een belangrijke stap naar het realiseren van deze ambitie is de strategische samenwerking die het concern is aangegaan met BlueAlp. Samen gaan ze BlueAlps technologie voor het omzetten van plastic afval naar pyrolyse-olie verder ontwikkelen, opschalen en implementeren.

Liesbeth Schipper

Ongeveer een jaar geleden nam BlueAlp op het terrein van RenaSci in Oostende haar eerste commerciële installatie in productie. In de loop van dat jaar zijn de bottlenecks en kinderziektes van de nieuwe installatie opgelost en sinds juni draait de installatie full-scale. De installatie had op dat moment al meer dan een miljoen kilo plastic verwerkt en behaalde een consistent rendement van ruim 76 procent. ‘Dat was hoger dan we ooit hadden verwacht’, vertelt Chris van der Ree, CTO van BlueAlp. ‘We verwerken continu 1.400 kilo plastic afval per uur’, stelde Van der Ree in juni. En hij wist ook dat de marktvraag naar pyrolyse-olie groot is. ‘Chemiebedrijven gebruiken deze circulaire olie maar al te graag als grond- of brandstof in hun productieprocessen. We verwachten de komende jaren veel nieuwe opdrachten.’

Strategische partner En nu heeft Shell dus een aandelenbelang van 21,25 procent genomen in BlueAlp. Andere aandeelhouders zijn Mourik, Rumali, Den Hartog en Renasci. De volgende stap is dat Shell en BlueAlp een joint venture oprichten voor de bouw van twee nieuwe installaties in Nederland. Ze verwachten dat deze straks meer dan dertig kiloton plastic afval per jaar kan verwerken.

DOW EN PYROLYSE-OLIE Dow heeft vergelijkbare ambities als Shell. Dit concern wil tegen 2030 één miljoen ton plastic afval inzamelen, hergebruiken of recyclen. In lijn met die plannen werkt het bedrijf samen met Fuenix Ecogy. Ook dit bedrijf heeft een technologie ontwikkeld voor de productie van pyrolyse-olie uit plastic afval. Ook werkt Dow samen met Haldor Topsoe. Gezamenlijk willen ze technologie voor het zuiveren van pyrolyse-olie opschalen. Dow bouwt daarvoor een installatie met een capaciteit van 10.000 ton per jaar op haar site in Terneuzen.

HET BLUEALP-PROCES IN VIJF STAPPEN 1.

2.

3.

4.

5.

Voorbehandeling van plastic afval (versnipperen, analyseren, sorteren, drogen).

Smelten en kraken van de kunststoffen.

Condensatie van de gassen uit het kraakproces.

Destillatie van de gecondenseerde vloeistoffen.

Behandeling en opslag van de pyrolyse-olie.

Deze installaties moeten in 2023 operationeel zijn en leveren dan alle pyrolyseolie als grondstof aan de krakers van Shell in Moerdijk en Rheinland (Duitsland). Shell onderzoekt nog of ook licenties kunnen worden verleend voor nog eens twee installaties in Azië. Deze moeten het Shell Energy and Chemicals Park Singapore bevoorraden.

‘Met Shell als strategische partner denk ik dat BlueAlp een geweldige kans heeft om uit te groeien tot een wereldleider in de pyrolyse-markt’, zegt Van der Ree. ‘We concentreren ons in eerste instantie op het verhogen van de huidige verwerkingscapaciteit van de technologie. En vervolgens op het in licentie geven van onze technologie aan derden.’

Het Shell-technologieteam in Amsterdam staat klaar om met BlueAlp de technologie verder te verbeteren en op te schalen om grotere hoeveelheden plastic afval te kunnen recyclen. Shell wil ook eigen technologie inzetten om de zuiverheid van de pyrolyse-olie nog verder te verbeteren.

PETROCHEM 7 - 2021 34

PET X2 Blue Alp.indd 34

20-10-2021 09:50

FOTO: SHELL

Succesvolle proeven Shell heeft in Moerdijk overigens al succesvolle proeven gedraaid met de pyrolyse-olie van BlueAlp. Dit gaat het concern nu ook doen met pyrolyse-olie van Pryme. Deze komt op dit moment nog uit Pryme’s R&D-locatie in Gent, maar levert het bedrijf de olie aan vanuit haar eerste testfabriek in Rotterdam. Deze is momenteel nog in aanbouw.

Als alles volgens planning verloopt, is de bouw van deze fabriek aan het einde van het eerste kwartaal in 2022 afgerond. In de loop van het tweede kwartaal volgen de eerste tests en vanaf de tweede helft van volgend jaar moet de installatie klaar zijn voor productie. In een eerste stap gaat de fabriek 35 tot 40 kiloton plastic verwerken (40 kiloton plastic levert ongeveer 30 kiloton pyrolyse-olie op).

Gaandeweg voert Pryme de capaciteit op naar 60 kiloton plastic afval. Shell wil ook de olie van Pryme als grondstof gebruiken in zijn krakers in Moerdijk en Rheinland (Duitsland).

Chris van der Ree (BlueAlp): ‘We verwerken continu 1.400 kilo plastic afval per uur.’

De strategische samenwerking van Shell en Pryme voorziet ook in toekomstige leveringen vanuit een tweede fabriek van Pryme. Deze krijgt een productiecapa-

citeit van 350 kiloton pyrolyse-olie per jaar. De ingebruikname van deze tweede fabriek staat gepland voor 2024. ■

PYROLYSE VAN PLASTIC AFVAL Pyrolyse is een chemisch proces waarbij bijvoorbeeld plastic afval zonder zuurstof wordt verwarmd. De langere koolstofketens in polymeren breken daardoor af in kortere moleculen. Deze kunnen vervolgens verder worden verwerkt tot brandstoffen of grondstoffen voor de chemische industrie.

Pyrolyse kan plastic afval van lage kwaliteit recyclen. Dit kan niet worden gerecycled met de traditionele mechanische recyclingprocessen. Het gaat bijvoorbeeld om landbouwplastic en de plastic folies die worden gebruikt om voedsel vers te houden. Dit plastic wordt normaal gesproken gedumpt of verbrand.

PETROCHEM 7 - 2021 35

PET X2 Blue Alp.indd 35

20-10-2021 09:50

PROJECTEN CHEMIE Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2021

BASF breidt stapsgewijs de capaciteit van haar alkoxyleringseenheid in Antwerpen uit.

De eenheid is een downstream-activiteit van de ethyleenoxideproductie. In 2021 moet de productiecapaciteit met 25 procent zijn verhoogd.

Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: ruim 500 miljoen euro Afronding: 2022

BASF investeert meer dan vijfhonderd miljoen euro in de bouw van een tweede grote ethyleenoxide-fabriek en verschillende installaties voor ethyleenoxide-derivaten. De gefaseerde opstart van de nieuwe installaties begint in 2022.

Opdrachtgever: Black Bear Carbon Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Black Bear Carbon gaat op Chemelot rubbergranulaat van afgekeurde vrachtwagen- en autobanden verwerken via pyrolyse. Daarbij valt het rubber uiteen in carbon black, pyolyse-olie en -gas. De twee productielijnen krijgen elk een capaciteit van 2.300 kilo granulaat per uur en kunnen samen 40.000 ton granulaat per jaar verwerken. Dit levert maximaal 18.000 ton carbon black, ongeveer 6.000 ton gas en 20.000 ton olie per jaar op.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Kallo Investering: 1 miljard euro Afronding: medio 2022

Borealis gaat op haar productiesite in Kallo een fabriek bouwen voor propaandehydrogenering. Deze krijgt een capaciteit van 750.000 ton per jaar. In het eerste halfjaar van 2022 zou de fabriek moeten opstarten.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Kallo Investering: onbekend Afronding: 2021

Borealis breidt de capaciteit van zijn polypropeenfabriek in Kallo uit met tachtig kiloton.

De verwachting is dat de toegevoegde capaciteit in 2020 in gebruik kan worden genomen.

De capaciteitsverhoging is bedoeld om ten volle te profiteren van de nieuwe propaandehydrogeneringsfabriek in Kallo.

Opdrachtgever: Covestro Waar: Antwerpen Investering: 300 miljoen euro Afronding: 2022

Covestro wil driehonderd miljoen euro investeren in de bouw van een nieuwe productieeenheid voor aniline in Antwerpen. De opstart van de nieuwe eenheid wordt verwacht in 2022. Aniline is een grondstof voor MDI, dat vervolgens een voorproduct is van polyurethaan hardschuim.

Opdrachtgever: Ineos Waar: Lillo (Antwerpen) Investering: 5 miljard euro Afronding: 2024

Ineos investeert drie miljard euro in een nieuwe ethaankraker en een propaandehydrogeneringsfabriek in Lillo (Antwerpen). De propaanhydrogeneringsfabriek krijgt een capaciteit van 750.000 ton propeen per jaar en de ethaankraker 1.250.000 ton etheen per jaar. Voorlopig concentreert Ineos zich eerst op de bouw van de kraker.

Opdrachtgever: Kronos Waar: Gent Investering: 36 miljoen Afronding: 2022

Kronos, producent van titaandioxide, investeert 26 miljoen euro in een uitbreiding van productiecapaciteit. Er komt een grotere pigmentfilter en mogelijk een vierde stoommaler en nieuwe verpakkingslijn. Hierdoor kan de productiecapaciteit worden verhoogd naar 120.000 ton per jaar. Daarnaast investeert het bedrijf 10 miljoen euro in energierecuperatie.

Opdrachtgever: Lanxess Waar: Lillo Investering: onbekend Afronding: 2023

Lanxess heeft in Lillo (Antwerpen) een installatie voor de reductie van de lachgasuitstoot in gebruik genomen. Deze breekt zo’n vijfhonderd ton lachgas per jaar af. Het project heeft ongeveer tien miljoen euro gekost. In 2023 komt er een tweede installatie bij, die twee keer zoveel lachgas kan afbreken.

Opdrachtgever: Nobian Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2021

Om ook tijdens periodiek onderhoud aan de vraag naar chloor te kunnen voldoen, bereidt Nobian (voorheen Nouryon) een investering voor in twee parallelle productielijnen die los van elkaar kunnen functioneren. Dankzij het splitsen van de Rotterdamse fabriek kan het bedrijf straks continu via pijpleidingen chloor aan klanten leveren.

PETROCHEM 7 - 2021 36

PET07 K Projecten.indd 36

20-10-2021 09:58

PROJECTEN Opdrachtgever: Shell Waar: Moerdijk Investering: honderden miljoenen euro’s Afronding: 2025

Shell Moerdijk vervangt de zestien oudste fornuizen van de stoomkraker door acht nieuwe. De capaciteit blijft gelijk. De nieuwe fornuizen worden vanaf 2022 in modules naar de locatie verscheept. Daar worden ze één voor één in elkaar gezet om gefaseerd de capaciteit van de oude fornuizen over te nemen.

Opdrachtgever: Teijin Aramid Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: medio 2022

Teijin Aramid breidt haar productiecapaciteit voor Twaron supervezels met meer dan 25 procent uit. De totale extra capaciteit zal volledig beschikbaar zijn in 2022. Diverse grote investeringen verhogen de productiecapaciteit, inclusief implementatie van de nieuwste technologie.

Opdrachtgever: Tessenderlo Kerley Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: medio 2023

Tessenderlo Kerley begint in 2022 met de bouw van een fabriek voor vloeibare meststoffen op het Chemelot-terrein in Geleen. Het bedrijf wil het ontwerp van de fabriek eind 2021 afronden en verwacht dat de fabriek in het tweede kwartaal van 2023 klaar is voor de productie van ammoniumthiosulfaat.

Opdrachtgever: Umincorp Waar: onbekend Investering: onbekend Afronding: onbekend

Umincorp wil een tweede plastic recycling fabriek in Nederland bouwen. Het bedrijf heeft al een recyclingfabriek in Amsterdam en werkt bij de tweede samen met Bilfinger voor de engineering, procurement en constructie.

GROEN EN BIO Opdrachtgever: o.a. Alco Bio Fuel Waar: Gent Investering: 10 miljoen euro Afronding: voorjaar 2022

Bioraffinaderij Alco Bio Fuel (ABF), gasleverancier Messer Benelux en IJsfabriek Strombeek investeren tien miljoen euro in een ‘recovery unit’ voor koolstofdioxide. Het gaat om een tweede unit bij Alco Bio Fuel in Gent, die CO2-gas uit de processtroom recupereert en zuivert en omzet in vloeistof. Begin 2022 moet de unit operationeel zijn.

Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 120 miljoen euro Afronding: 2022

ArcelorMittal investeert via dochteronderneming C-Shift 120 miljoen euro in het project Steelanol om tien procent van de afvalgassen van het staalbedrijf om te zetten in bioethanol. C-Shift maakt gebruik van een nieuwe technologie waarbij bacteriën CO-rijk gas vergisten tot ethanol en kan straks zo’n 80 miljoen liter bio-ethanol per jaar produceren.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: BioBTX Waar: Delfzijl Investering: 80 miljoen euro Afronding: 2027

BioBTX bouwt in Delfzijl een fabriek die 50.000 ton plastic afval gaat omzetten in de grondstoffen benzeen, tolueen en xyleen. De bouw van de fabriek gaat in twee fasen, waarbij de eerste fase al in 2024 klaar moet zijn. De fabriek vergt een investering van tachtig miljoen euro.

Opdrachtgever: Cargill Waar: Gent Investering: 150 miljoen euro Afronding: juni 2022

Cargill investeert 150 miljoen euro in een nieuwe biodieselfabriek in Gent. Deze krijgt een productiecapaciteit van 115.000 ton biodiesel per jaar en kan rioolslib, reststoffen uit de industrie en allerlei andere grondstoffen verwerken tot biodiesel. In juni 2022 moet de fabriek klaar zijn.

Opdrachtgever: DBG BioEnergy Waar: Moerdijk Investering: onbekend Afronding: eind 2022

DBG BioEnergy bouwt in Moerdijk een fabriek die industrieel afval dat anders wordt verbrand, omzet in biogas en organische kunstmest. De fabriek krijgt een capaciteit van drieduizend kubieke meter biogas per uur, dat vervolgens met een installatie van Nordsol wordt omgezet in bio-LNG. Het gaat om 15 kiloton bio-LNG per jaar.

PETROCHEM 7 - 2021 37

PET07 K Projecten.indd 37

20-10-2021 09:58

PROJECTEN NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Dow werkt aan het ontwerp en de engineering van een eenheid die pyrolyse-olie – gemaakt van afvalplastic – zuivert voor gebruik in de fabrieken van het concern. De eenheid komt op de site in Terneuzen te staan en krijgt een capaciteit van 10.000 ton per jaar.

Het hart van de eenheid draait om de PureStep-technologie van Haldor Topsoe, die onzuiverheden uit vloeibare grondstof kan verwijderen.

Opdrachtgever: Gidara Energy Waar: Amsterdam Investering: 250 miljoen euro Afronding: begin 2024

Gidara Energy bouwt in de haven van Amsterdam een fabriek die niet-recyclebaar afval omzet in syngas en vervolgens in methanol. De fabriek krijgt een capaciteit van ongeveer 87,5 kiloton methanol. De verwachting is dat deze begin 2024 operationeel is.

Opdrachtgever: IST Green Chemicals Waar: Axelse Vlakte Investering: honderd miljoen euro Afronding: begin 2024

IST Green Chemicals bouwt op de Axelse Vlakte in Zeeland een nieuwe fabriek die bio-ethanol uit suikerbieten maakt. Niet via een tussenstap met suiker, maar rechtstreeks, dankzij de Betaprocess-technologie. Deze brengt de cellen van de suikerbiet via vacuüm­ extrusie tot explosie, waardoor de suikers direct bloot komen te liggen.

Opdrachtgever: Neste Waar: Rotterdam Investering: 190 miljoen euro Afronding: tweede helft 2023

Neste breidt haar productiecapaciteit in Rotterdam uit om de productie van duurzame vliegtuigbrandstof (SAF) mogelijk te maken. Momenteel produceert de raffinaderij voornamelijk duurzame diesel. Dankzij aanpassingen aan de raffinaderij kan Neste straks 500.000 ton SAF per jaar produceren.

Opdrachtgever: Photanol en Nobian Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: 2024

In een demofabriek van Photanol en Nobian (voorheen Nouryon) in Delfzijl zetten bacteriën CO2 om in organische zuren. De twee partijen willen de fabriek in 2023 gaan opschalen naar 30.000 ton. Deze commerciële fabriek moet vervolgens in 2024 in productie gaan.

Opdrachtgever: Relement Waar: Bergen op Zoom Investering: onbekend Afronding: onbekend

Relement, een spin-off van TNO, vestigt zich op de Green Chemistry Campus. Het bedrijf gaat op commerciële schaal bio-aromaten uit biomassaresiduen produceren voor toepassing in onder meer smeermiddelen en coatings. Een van de eerste bio-aromaten die Relement op de markt brengt, is een alternatief voor ftaalzuuranhydride in alkydverf.

Opdrachtgever: S4 GroNext Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: medio 2021

S4 GroNext bouwt een fabriek in de Eemshaven waarin plastic afval dat niet recyclebaar is, wordt omgezet in gas. Dit kan vervolgens in de chemische industrie worden gebruikt als duurzame grondstof.

Opdrachtgever: SCW Systems/Gasunie Waar: Delfzijl Investering: 200 miljoen euro Afronding: 2023

SCW Systems gaat samen met partner Gasunie een fabriek in Delfzijl bouwen die jaarlijks 150 tot 200 miljoen kubieke meter groen gas produceert uit (natte) organische reststromen. Met de bouw van de fabriek is een investering gemoeid van 150 tot 200 miljoen euro. Naast groen gas wordt ook groene waterstof geproduceerd.

Opdrachtgever: Shell Waar: Pernis Investering: onbekend Afronding: 2024

Shell Pernis bouwt een fabriek die biobrandstoffen gaat maken van biologische (afval) olie. De fabriek krijgt een capaciteit van 820.000 ton biobrandstoffen per jaar. Naast de fabriek komt een pre-treatment unit (PTU) met een capaciteit van ongeveer 1.100 kiloton voorbehandelde olie per jaar. Ook komen er nieuwe tanks op de site in Pernis.

Opdrachtgever: Shell en BlueAlp Waar: Nederland Investering: onbekend Afronding: 2023

Een joint-venture van Shell en BlueAlp bouwt twee installaties in Nederland, die dertig kiloton moeilijk te recyclen plastic gaan omzetten in pyrolyse-olie. De installaties moeten in 2023 operationeel zijn en leveren alle pyrolyse-olie als grondstof aan de krakers van Shell in Moerdijk en Duitsland.

PETROCHEM 7 - 2021 38

PET07 K Projecten.indd 38

20-10-2021 09:58

PROJECTEN Opdrachtgever: o.a. SkyNRG Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: 2022

SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol bouwen een productiefaciliteit voor duurzame vliegtuigbrandstof in Delfzijl. Groene waterstof zou worden gecombineerd met afval- en reststromen om 100.000 ton duurzame vliegtuigbrandstof en 15.000 ton bioLPG per jaar te produceren.

Opdrachtgever: Synkero Waar: Amsterdam Investering: onbekend Afronding: 2027

Start-up Synkero wil in de Amsterdamse haven een fabriek bouwen voor de productie van 50.000 ton duurzame kerosine. Grondstof is CO2 dat wordt afgevangen in de industrie of direct uit de lucht. Dit wordt samen met groene waterstof omgezet in synthetisch kerosine. De planning is dat de fabriek in 2027 draait.

Opdrachtgever: Vertoro Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2026

Vertoro wil een fabriek bouwen die lignine-houdende biomassa kan omzetten in cellulose, suikers en zogenoemde Goldilocks. Dit laatste is een ruwe lignine-olie en een alternatief voor aardolie. Een demofabriek moet in 2022 opertioneel zijn. Daarna volgt rond 20252026 een opschaling van de demofabriek naar 250.000 ton per jaar met extra modules.

Opdrachtgever: VTTI Waar: Tilburg Investering: onbekend Afronding: derde kwartaal 2023

Tankopslagbedrijf VTTI neemt het bio-energieproject van Re-N Technology over. In 2023 wil het bedrijf een biogasinstallatie hebben gebouwd. Deze verwerkt organisch afval en nevenstromen met een anaeroob vergistingsproces. De installatie krijgt een capaciteit van 17 megawatt en genereert onder meer 23 miljoen kubieke meter biogas per jaar.

OLIE, GAS EN OFFSHORE Opdrachtgever: Fluxys Waar: Zeebrugge Investering: onbekend Afronding: begin 2026

Fluxys LNG gaat op de LNG-terminal in Zeebrugge zes miljoen ton extra hervergassingscapaciteit per jaar aanbieden, en daarvoor is bijkomende infrastructuur nodig. Vanaf begin 2024 gaat het om in totaal 4,7 miljoen ton extra capaciteit per jaar, en vanaf begin 2026 moet de volledige 6 miljoen ton per jaar beschikbaar zijn.

Opdrachtgever: NAM Waar: Pernis Investering: onbekend Afronding: onbekend

NAM wil de gaswinning uit het gasveld Pernis herstarten. Met een nieuwe boring kan het bedrijf de gaswinning hervatten en nog ongeveer 300 miljoen kubieke meter gas produceren over een periode van meerdere jaren.

Opdrachtgever: ONE-Dyas Waar: Noordzee Investering: onbekend Afronding: onbekend

ONE-Dyas wil gas winnen in veld N05-A in de Noordzee. Boven het veld komt een gaswinningsplatform in zee, ongeveer twintig kilometer uit de kust van Schiermonnikoog.

Vanaf deze locatie worden maximaal twaalf putten geboord, waarvan een deel naar veld N05-A en een deel naar een aantal naastgelegen velden die mogelijk gas bevatten.

Opdrachtgever: Petrogas E&P Waar: blokken A en B (Noordzee) Investering: onbekend Afronding: onbekend

Petrogas E&P Netherlands wil in de komende tien jaar circa vijf gasvelden in de blokken A en B van de Noordzee uitrusten met een gasproductieplatform. Het gas wordt per pijpleiding getransporteerd naar het platform A12. Daar wordt het verzameld, behandeld en gecomprimeerd voor transport via NOGAT-pijpleiding, die in Den Helder aan land komt.

Opdrachtgever: Vermilion Energy Waar: Heerenveen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Vermilion Energy Netherlands wil vanuit de bestaande locatie Nieuwehorne aardgas winnen uit twee gasvoorkomens. De verwachte capaciteit is maximaal 470.000 kubieke meter aardgas per dag. Vermilion verwacht er aardgas te winnen tot 2029. Voor het transport moet een transportleiding worden aangelegd naar de bestaande gasleiding in Mildan.

Opdrachtgever: Wintershall Noordzee Waar: Noordzee Investering: onbekend Afronding: 2022

Wintershall Noordzee begint met een grootschalig ontmantelingsprogramma in de Noordzee. Het bedrijf sluit 24 putten in zowel Nederlandse als Duitse wateren. Daarnaast verwijdert het bedrijf twee productieplatforms (Q4-A en Q4-B) en twee onderzeese installaties (P9-A en P9-B).

PETROCHEM 7 - 2021 39

PET07 K Projecten.indd 39

20-10-2021 09:58

PROJECTEN TANKOPSLAG Opdrachtgever: Alpha Terminals Waar: Vlissingen Investering: 450 miljoen Afronding: 2022

Alpha Terminals investeert 450 miljoen euro in een nieuwe terminal voor vloeibare bulk in het havengebied van Vlissingen. De tankterminal krijgt 59 tanks met een gezamenlijke opslagcapaciteit van 720.000 kubieke meter. Daarnaast komt er een steiger voor het lossen en laden van zee- en binnenvaartschepen.

Opdrachtgever: Eurotank Amsterdam Waar: Amsterdam Investering: onbekend Afronding: eind 2021

Eurotank Amsterdam bouwt gasolietanks om zodat het er biobrandstoffen en plantaardige olie in kan opslaan. Het gaat om een capaciteit van 75.000 kubieke meter. De steigers en laadarmen krijgen eveneens een upgrade en het bedrijf bouwt ook een nieuw laadstation. De ombouw moet eind 2021 klaar zijn.

Opdrachtgever: Evolution Terminals Waar: Vlissingen Investering: onbekend Afronding: 2023

Evolution Terminals ontwikkelt in Vlissingen een nieuwe terminal voor de opslag van vloeibare bulkgoederen. Het bedrijf is van plan minimaal 619.000 kubieke meter vloeibare bulkopslagcapaciteit en een diepwatersteiger met een diepgang tot 17 meter te bouwen.

De terminal krijgt ook infrastructuur voor het laden en lossen van vrachtwagens en treinen.

Opdrachtgever: GPS Waar: Amsterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

GPS breidt haar tankopslag in de haven van Amsterdam uit. Eind 2019 nam het bedrijf al zeventien nieuwe tanks met in totaal 134.000 kubieke meter extra opslagcapaciteit in gebruik, dedicated voor VARO Energy. Nu komt daar nog zo’n 17.000 bij voor opslag van ethanol.

Opdrachtgever: HES International Waar: Maasvlakte 1 Investering: honderden miljoenen Afronding: derde kwartaal 2021

HES International ontwikkelt op Maasvlakte 1 een tankterminal van 52 tanks met een totale capaciteit van circa 1,3 miljoen kubieke meter voor de op- en overslag van olieproducten en biobrandstoffen. BP heeft zich gecommitteerd aan het project, inclusief plannen voor pijpleidingverbindingen tussen hun raffinaderij en de terminal.

Opdrachtgever: Koole Tankstorage Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

Koole Tankstorage Botlek bouwt een state-of-the-art opslagterminal met een capaciteit van 80.000 kubieke meter naast de bestaande Koole Botlek terminal in Rotterdam. Koole bouwt de terminal dedicated voor Marvesa Supply Chain Services. Dit bedrijf zal de terminal voor lange termijn leasen.

Opdrachtgever: LBC Tank Terminals Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: derde kwartaal 2021

LBC Tank Terminals breidt haar terminal in de Botlek uit met 70.000 kubieke meter extra opslagcapaciteit voor chemicaliën. Daarmee komt de totale capaciteit van de terminal op 180.000 kubieke meter. Ook de nieuw gebouwde diepzeesteiger wordt uitgebreid met twee extra aanlegplaatsen. Het project is naar verwachting in het derde kwartaal van 2021 klaar.

Opdrachtgever: Oiltanking Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2021

Oiltanking Antwerp Gas Terminal wordt de logistieke partner van Borealis voor de handling van propeen en propaan. Daarom bouwt het bedrijf een nieuwe opslagtank met een capaciteit van 135.000 kubieke meter propaan.

Opdrachtgever: Vesta Terminals Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2022

Vesta Terminals breidt zijn terminal in Antwerpen uit met 150.000 kubieke meter. De extra capaciteit is bestemd voor vliegtuigbrandstoffen, gasolie en diesel. Het gaat om vijf nieuwe tanks van elk 30.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: Vopak Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: derde kwartaal 2021

Vopak breidt zijn terminal op de Linkeroever in Antwerpen uit met vijftigduizend kubieke meter. De extra capaciteit is volledig bestemd voor de opslag van chemicaliën. Het concern wil de nieuwe tanks in het derde kwartaal van 2021 in gebruik nemen.

PETROCHEM 7 - 2021 40

PET07 K Projecten.indd 40

20-10-2021 09:58

PROJECTEN Opdrachtgever: Vopak Waar: Vlaardingen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Vopak investeert in opslag van op afval gebaseerde grondstoffen die geschikt zijn voor de productie van biobrandstoffen. Het bedrijf bouwt zestien nieuwe opslagtanks op haar terminal in Vlaardingen. In totaal gaat het om een extra opslagcapaciteit van 64.000 kubieke meter.

UTILITIES Opdrachtgever: Air Liquide Waar: Moerdijk Investering: 125 miljoen euro Afronding: 2022

Air Liquide investeert 125 miljoen euro in een luchtscheidingseenheid voor de productie van zuurstof. In 2022 moet de fabriek in Moerdijk operationeel zijn. Bijzonder is dat het bedrijf de unit combineert met een energieopslagsysteem. De unit kan straks maximaal 2.200 ton zuurstof per dag maken.

Opdrachtgever: Air Products Waar: Zuidbroek Investering: onbekend Afronding: oktober 2021

Air Products bouwt drie luchtscheidingsinstallaties voor een nieuwe stikstofinstallatie van Gasunie in Zuidbroek, Groningen. De stikstof maakt geïmporteerd aardgas geschikt voor Nederlands gebruik. De fabrieken produceren 180.000 kubieke meter stikstof per uur zodra ze in oktober 2021 operationeel zijn.

Opdrachtgever: Avaio en Aecom Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2024

Avaio en Aecom bouwen samen een ontziltingsinstallatie op het terrein van Covestro in de haven van Antwerpen. Deze gaat vanaf begin 2024 brak dokwater oppompen en omzetten in hoogwaardig proceswater voor de chemiesector. Avaio verwacht medio 2022 te kunnen beginnen met de bouw van de installatie. Die zou twee jaar later, in 2024, operationeel moeten zijn.

Opdrachtgever: Chemours Waar: Dordrecht Investering: onbekend Afronding: medio 2022

Chemours wil een nieuwe zuiveringsinstallatie bouwen die onder andere gefluorineerde stoffen uit het afvalwater haalt. Dat gebeurt nu met een tijdelijke mobiele unit. De chemisch-fysische zuiveringsinstallatie gaat gemiddeld zestig kubieke meter afvalwater per uur verwerken, met een maximale capaciteit van 120 kubieke meter per uur.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: voorjaar 2022

Evides Industriewater bouwt een slimme demiwaterinstallatie op de site van BASF in Antwerpen. De installatie gebruikt verschillende waterstromen uit de productie van BASF en zet restwarmte uit condensaat in om de zuivering te verduurzamen. Dit resulteert in efficiënter watergebruik en een lager energie- en chemicaliënverbruik.

Opdrachtgever: Gasunie Waar: Nederland Investering: 1,5 miljard euro Afronding: 2027

Gasunie investeert 1,5 miljard euro in een nationaal transportnet voor waterstof. Dit net sluit grote industriële clusters aan op installaties waar straks blauwe of groene waterstof wordt gemaakt. Het bedrijf zet voor dit net bestaande gasleidingen in, die vrijkomen door de dalende aardgasvraag. De backbone kan er al in 2027 liggen.

Opdrachtgever: Gasunie TS Waar: Zuidbroek Investering: 500 miljoen Afronding: 2022

Gasunie Transport Services wil de stikstofinstallatie in Zuidbroek uitbreiden. Het project omvat ook een mengstation inclusief vier kilometer nieuwe leiding, en aansluitleidingen op bestaande gasleidingen en een stikstofleiding die is verbonden met de bestaande stikstofcaverne in Heiligerlee.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: o.a. Gasunie Waar: Zeeland Investering: onbekend Beslissing: eind 2025

Gasunie en North Sea Port ontwikkelen een regionaal transportnetwerk voor waterstof in Zeeland. Het Hydrogen Delta Network NL wordt een open netwerk dat in 2027 wordt verbonden met de landelijke waterstofinfrastructuur die Gasunie in Nederland ontwikkelt.

Begin 2022 wordt de route voor het regionale waterstofnetwerk bepaald.

PETROCHEM 7 - 2021 41

PET07 K Projecten.indd 41

20-10-2021 09:58

PROJECTEN NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Gate Terminal Waar: Maasvlakte Investering: onbekend Beslissing: oktober 2024

Gate terminal, een joint venture van Gasunie en Vopak, breidt de capaciteit van haar LNG-terminal op de Maasvlakte uit met 1,5 bcm per jaar. Daarmee komt de totale capaciteit van de terminal straks op 13,5 bcm per jaar. De extra capaciteit moet vanaf oktober 2024 beschikbaar zijn.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Ineos Waar: België Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Ineos investeert meer dan twee miljard euro in de productie van groene waterstof in heel Europa. Het bedrijf bouwt daarvoor in de komende jaren tot 2032 fabrieken in Noorwegen (20 MW elektrolyzer) en Duitsland (100 MW elektrolyzer). Ook voor België, Frankrijk en het VK heeft Ineos investeringen in elektrolyzers gepland.

Opdrachtgever: North Water Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

North Water wil een duurzame industriewatervoorziening en -infrastructuur tussen Delfzijl en Appingedam realiseren. Door deze vervolgens aan te sluiten op de industriewaterleiding Garmerwolde-Eemshaven wordt het mogelijk om industriewater op basis van oppervlaktewater te leveren aan de regio Delfzijl. In de industriewaterzuivering Garmerwolde wordt oppervlaktewater, en op termijn mogelijk ook RWZI-effluent gebruikt.

Opdrachtgever: Stercore Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: 2022

Stercore heeft groen licht gekregen voor de bouw van een innovatieve mestvergassingsinstallatie in Emmen. De fabriek draait straks voornamelijk op duurzaam opgewekte elektrische energie en zet mest en digestaat uit co-vergisters om in groen gas en bio based carbon.

Opdrachtgever: Tessenderlo Group Waar: Tessenderlo Investering: onbekend Afronding: eind 2025

Tessenderlo Group wil een tweede gascentrale bouwen in Tessenderlo. Vorig jaar al heeft het bedrijf daarvoor aanvragen ingediend. Als alles volgens plan verloopt, zou de nieuwe 900 MW energiecentrale per 1 november 2025 operationeel moeten zijn. Het bedrijf heeft al een gasgestookte 425 MW STEG-centrale in Tessenderlo.

Opdrachtgever: Tien partners Waar: Rodenhuize Investering: 140 miljoen euro Afronding: 2024

Tien private en publieke partners investeren 140 miljoen euro in het North-CMethanol project. Dit project omvat een elektrolyzer van 65 megawatt die water met windenergie omzet in groene waterstof en een methanolfabriek die deze waterstof gebruikt om afgevangen CO2 van lokale industriële spelers om te zetten naar groene methanol. De partners voorzien op termijn een opschaling naar 600 MW in 2030.

Opdrachtgever: o.a. Vattenfall Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: 2023

Vattenfall, Gasunie en het Noorse Equinor werken samen om waterstof in te zetten als brandstof voor de Magnum-centrale in de Groninger Eemshaven. Zij hebben een innovatieproject opgestart om vanaf 2023 een van de drie units van de centrale over te schakelen op waterstof.

Opdrachtgever: VoltH2 Waar: Vlissingen Investering: 35 miljoen euro Afronding: onbekend

VoltH2 bouwt een groene waterstoffabriek in Vlissingen. Het gaat om een 25 MW elektrolyse-eenheid die jaarlijks tot 3.600 ton groene waterstof kan produceren. Sweco ontwerp de installatie zo dat deze kan worden uitgebreid naar 100 MW. De investering voor de eerste fase is begroot op 35 miljoen euro. De jaren erna kan die bij uitbreiding oplopen tot 100 miljoen euro.

Opdrachtgever: VoltH2 en Virya Energy Waar: Terneuzen Investering: 40 miljoen euro Afronding: tweede helft 2023

VoltH2 Terneuzen en Virya Energy bereiden de bouw van een groene waterstoffabriek op industriepark Axelse Vlakte in Terneuzen voor. Het gaat om een 25 MW elektrolyse-eenheid. De fabriek zal jaarlijks tot 3.600 ton groene waterstof produceren. Eventueel kan de productie later nog worden verdubbeld en mogelijk verdrievoudigd. De investering voor de eerste fase is begroot op 35 tot 40 miljoen euro.

PETROCHEM 7 - 2021 42

PET07 K Projecten.indd 42

20-10-2021 09:58

PROJECTEN PILOTS/PROEFFABRIEKEN Opdrachtgever: Asbetter Acids Waar: Rotterdam Investering: 70 miljoen euro Afronding: 2024

Asbetter Acids bouwt een demonstratiefabriek die 60.000 ton asbestcement dakplaten gaat verwerken en tegelijkertijd 170.000 ton industriële restzuren neutraliseren. Het ontwerp voor de fabriek moet in september 2022 gereed zijn. Daarna volgt de aanbesteding voor de bouw van de fabriek. Het project vergt een investering van 60 tot 70 miljoen euro.

Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: 25 miljoen euro Afronding: begin 2023

BASF Antwerpen investeert 25 miljoen euro in een proeffabriek voor superabsorberende polymeren (SAP). Het nieuwe SAP Excellence Center wordt uitgerust met dataverwerkingssystemen en sensortechnologie, die zorgen voor hogere productperformance en versnelling van de opschaling in de productie-installaties.

Opdrachtgever: o.a. Bek & Verburg Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: onbekend

Bek & Verburg, Groningen Seaports en Impact Recycling zetten samen een pilotproject op om oude visnetten te recyclen. Ze onderzoeken of kunststof visnetten vanuit heel Nederland in Eemshaven kunnen worden gescheiden in PP en PE, beide met een zuiverheid van 98 procent.

Opdrachtgever: CEA, Paul Wurth, Engie, Sunfire, Neste Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: begin 2023

Het project MULTIPLHY integreert een hoge-temperatuur elektrolyzer met het bioraffinageproces van Neste in Rotterdam. De elektrolyzer gaat groene waterstof produceren voor de productie van biobrandstoffen. Hij krijgt een nominaal vermogen van 2,6 megawatt en een waterstofproductiecapaciteit van 60 kilo per uur. Het consortium denkt ook al aan een elektrolyser van 100 megawatt in een volgende fase.

Opdrachtgever: CFK Recycling Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het Duitse CFK Recycling wil met Teijin Aramid een pilot opzetten voor het recyclen van koolstofvezels door middel van pyrolyse. Het gaat om een pilot op kleine schaal voor de recycling van aramide. De insteek is vooral om te kijken wat er met het gerecyclede product mogelijk is.

Opdrachtgever: Coolbrook Waar: Geleen Investering: 12,5 miljoen euro Afronding: april 2022

Het Finse Coolbrook investeert twaalf miljoen euro in een zogeheten RDR-eReactor. Dit is een elektrische oplossing voor het verwarmen van de ovens in naftakrakers. De testreactor wordt op de Brightlands Chemelot Campus gebouwd en moet met een capaciteit van vijfhonderd kilo grondstoffen per uur produceren.

Opdrachtgever: D-CRBN Waar: Antwerpen Investering: 150 miljoen euro Afronding: 2029

Start-up D-CRBN wil een pilot doen met een plasmareactor. Deze gaat per jaar 30.000 ton CO2 omzetten in CO en O2. De reactor is goed schaalbaar en de start-up hoopt dan ook in 2029 een miljoen ton per jaar te kunnen omzetten.

Opdrachtgever: Deep Branch Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Biotechbedrijf Deep Branch wil een proeffabriek bouwen op Chemelot. Het bedrijf gebruikt micro-organismen om CO2 en waterstof om te zetten in eiwitten. Met de proeffabriek wil het bedrijf informatie verzamelen voor het engineeringontwerp van haar eerste productiefaciliteit op commerciële schaal. Die fabriek zou in al 2023 moeten produceren.

Opdrachtgever: Indaver Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: medio 2021

Afvalbeheerder Indaver bouwt een demo-installatie voor het recyclen van vijftienduizend ton end-of-life plastics per jaar. De installatie zet gemengde polyolefines om in basisproducten als nafta en wax. Polystyrenen worden afgebroken tot monomeren die opnieuw als grondstof zijn te gebruiken. De installatie krijgt een capaciteit van twee ton per uur.

Opdrachtgever: Itero Waar: Sittard-Geleen Investering: 25 miljoen euro Afronding: 2023

Het Britse Itero bouwt op de Brightlands Chemelot Campus een demonstratiefabriek voor het omzetten van moeilijk te recyclen plastic afval in een grondstof voor nieuwe plastics.

De unit krijgt een capaciteit van 27.000 ton gemengd plastic afval per jaar. Voor toekomstige fabrieken kunnen meerdere modules naast elkaar worden gezet worden.

PETROCHEM 7 - 2021 43

PET07 K Projecten.indd 43

20-10-2021 09:58

PROJECTEN Opdrachtgever: o.a. Paques Waar: Dordrecht Investering: onbekend Afronding: eind 2021

Vijf waterschappen, Stowa, Paques en HVC bouwen in Dordrecht een proeffabriek om PHBV te produceren. Dit is een volledig afbreekbaar en duurzaam bioplastic, gemaakt uit organische afvalstromen zoals zuiveringsslib, industrieel afvalwater en voedselresten.

De proeffabriek komt bij de slibverwerkingsinstallatie van HVC in Dordrecht te staan.

Opdrachtgever: PolyStyreneLoop Waar: Terneuzen Investering: 6,5 miljoen euro Afronding: eind tweede kwartaal 2021

PolyStyreneLoop wil naast chemiebedrijf ICL-IP in Terneuzen een demofabriek bouwen, die broomhoudend polystyreenafval gaat recyclen. De bouw start begin 2019. Het proces levert schone polystyreen op die direct kan worden hergebruikt. De demofabriek kan drieduizend ton gerecycled polystyreen per jaar produceren.

Opdrachtgever: o.a. Port of Antwerp Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2022

Een consortium van Engie, Fluxys, Indaver, Inovyn, Oiltanking, Port of Antwerp en de Vlaamse Milieuholding gaat duurzame methanol produceren in de haven van Antwerpen. Op de site van Inovyn komt een pilotinstallatie die afgevangen CO2 en waterstof, gemaakt met groene energie, omzet in methanol. Tegen het einde van 2022 is de pilotfabriek operationeel en produceert hij ongeveer achtduizend ton duurzame methanol per jaar.

Opdrachtgever: PosHydon-consortium Waar: offshore Investering: onbekend Afronding: 2022

Een consortium van onder andere TNO, Neptune Energy, DEME en NEL doet een waterstofpilot op het Q13a-A platform van Neptune Energy. De pilot heet PosHYdon en gaat zeewater opwerken tot demiwater waarna een 1,25 MW elektrolyzer, gevoed door windstroom, dit omzet in maximaal 500 kilo groene waterstof per dag.

Opdrachtgever: Sabic Plastic Energy Advanced Recycling Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: tweede helft 2022

Sabic en Plastic Energy bouwen binnen een 50/50 joint venture een fabriek die moeilijk recyclebare kunststoffen omzet in synthetische oliën. Deze Tacoil gaat als grondstof naar de installaties van Sabic op Chemelot. Die maakt er opnieuw polymeren van. De fabriek is de eerste installatie op commerciële schaal en krijgt een capaciteit van 15.000 ton Tacoil per jaar.

Opdrachtgever: Shell Waar: Moerdijk Investering: onbekend Afronding: 2024

Shell heeft een nieuwe technologie ontwikkeld om CO2 uit rookgassen af te vangen en bouwt daarvoor een demonstratiefabriek op het terrein van energiecentrale BMC Moerdijk. Deze gaat in de loop van 2024 zo’n 150 ton CO2 per dag afvangen. Bilfinger is engineering en projectpartner in het demonstratieproject, dat TulipGreenCO2 heet.

Opdrachtgever: Stora Enso Waar: Gent Investering: 9 miljoen euro Afronding: eerste kwartaal 2021

Stora Enso investeert negen miljoen euro in een proeffabriek in de haven van Gent. De fabriek gebruikt industrieel beschikbare fructose om hoogwaardige chemicaliën en materialen te produceren voor het testen van toepassingen. In de toekomst moeten dat suikers uit hout en andere non-food biomassa worden.

Opdrachtgever: o.a. Twence Waar: Hengelo Investering: onbekend Afronding: 2021

Twence, Coval Energy, TNO en de TU Delft bouwen een pilot-installatie voor de productie van mierenzuur. De installatie wordt in eerste instantie gevoed met CO2 uit de bestaande natriumbicarbonaatinstallatie. Coval Energy ontwikkelt technologie. Mierenzuur heeft de potentie om als groene grondstof fossiele grondstoffen te vervangen.

Opdrachtgever: VITO Waar: Antwerpen Investering: 4,3 miljoen euro Afronding: eerste kwartaal 2021

Vlaamse onderzoeksorganisatie VITO bouwt met Jacobs Belgium en VMH een pilot-installatie voor de productie van bio-aromaten uit lignine/hout. De installatie krijgt een capaciteit van ongeveer tweehonderd kilo per dag. Het LignoValue Pilot project kost 4,3 miljoen euro en moet tegen het eerste kwartaal van 2021 resulteren in een werkende installatie.

Opdrachtgever: Zeeland en Vlaanderen Waar: Vlissingen-Oost Investering:100 miljoen euro Afronding: 2025

Zeeuwse en Vlaamse bedrijven en overheden willen in 2030 een grote groene waterstoffabriek in bedrijf hebben. De fabriek moet een capaciteit krijgen van één gigawatt. en komt waarschijnlijk in Vlissingen-Oost te staan. Eerste stap is echter de bouw van een proeffabriek met een investering van honderd miljoen euro. Die moet er in 2025 staan.

PETROCHEM 7 - 2021 44

PET07 K Projecten.indd 44

20-10-2021 09:58

PROJECTEN PLANNEN Opdrachtgever: Air Liquide Waar: Terneuzen Investering: onbekend Beslissing: 2022

Air Liquide heeft vergevorderde plannen om een 200 MW elektrolyzer te bouwen in Terneuzen. Het project, ELYgator genaamd, integreert op een slimme manier twee verschillende elektrolysetechnologieën (PEM en alkaline) in één ontwerp. In 2022 neemt het bedrijf een definitieve beslissing over de investering. Als het project groen licht krijgt, kan de installatie in 2024 beginnen met de productie van groene waterstof.

Opdrachtgever: Antwerp@C Waar: Antwerpen Investering: onbekend Beslissing: 2022

Antwerp@C, een consortium van Air Liquide, BASF, Borealis, ExxonMobil, Ineos, Fluxys, Port of Antwerp en Total, onderzoekt de haalbaarheid van CO2-infrastructuur in Antwerpen. Het gaat om een centrale pijpleiding op beide oevers en verschillende gemeenschappelijke behandelingsunits. Ook een gemeenschappelijke installatie voor het vloeibaar maken van CO2 en de tussentijdse opslag ervan zijn onderdeel van de infrastructuur.

Opdrachtgever: Aramis Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2023

TotalEnergies, Shell Nederland, EBN en Gasunie onderzoeken onder de naam Aramis samen de mogelijkheid voor een derde CO2-afvang en opslaghub in de haven van Rotterdam. De CO2-inzamelingshub omvat een compressor station, een terminal om schepen aan te leggen en opslagtanks die de vloeibare CO2 van de schepen tijdelijk kunnen opslaan. De partijen mikken op een operationele start in 2026.

Opdrachtgever: Avantium Waar: Delfzijl Investering: 150 miljoen euro Beslissing: tweede helft 2021

Avantium wil zijn eerste commerciële fabriek met een capaciteit van vijf kiloton in Delfzijl bouwen. De fabriek gaat industriële suikers omzetten in FDCA, een grondstof voor groene plastics. Een definitief investeringsbesluit volgt nog dit jaar, waarna de eerste productie in 2023 moet volgen. De bouw van de fabriek vergt een investering van 150 miljoen euro.

Opdrachtgever: o.a. Avantium Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: 100 miljoen euro Beslissing: onbekend

Avantium, Nobian en RWE willen een bioraffinaderij bouwen op Chemie Park Delfzijl, waarin uit houtsnippers zuivere suikers worden gemaakt die dienen als grondstof voor verven en lakken. De fabriek krijgt een capaciteit van 130 kiloton snippers per jaar, maar kan worden opgeschaald naar 350 kiloton. De fabriek is mogelijk in 2022 operationeel.

Opdrachtgever: Avantium en Cosun Beet Company Waar: onbekend Investering: onbekend Beslissing: eerste helft 2023

Avantium en Cosun Beet Company willen dit jaar een joint venture oprichten voor de bouw van een commerciële fabriek die suikers uit bieten omzet in glycolen (MEG en MPG). De investeringsbeslissing daarvoor volgt in de eerste helft van 2023. De commer­ ciële activiteiten kunnen vervolgens in 2025 beginnen.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Beringen Investering: onbekend Beslissing: uitgesteld

Borealis heeft de front end engineering and design fase voor de uitbreiding van zijn polypropeenfabriek in Beringen goedgekeurd en het EPC-contract toegekend aan Tecnimont. De definitieve investeringsbeslissing over deze uitbreiding van 250 tot 300 kiloton wordt eind 2019 genomen en de opstart wordt medio 2022 verwacht.

Opdrachtgever: BP Waar: Rotterdam-Europoort Investering: 1 miljard euro Beslissing: onbekend

BP overweegt zijn raffinaderij in Rotterdam uit te breiden met een hydrocracker om producten als laagzwavelige diesel en kerosine te produceren. Daarnaast kan BP met dit proces basisolie produceren voor de productie van smeermiddelen. Met de bestaande hoeveelheid grondstoffen kunnen straks meer hoogwaardige producten worden geproduceerd.

Opdrachtgever: o.a. BP, Nobian Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2022

BP, Nobian en Havenbedrijf Rotterdam onderzoeken samen de haalbaarheid van een waterelektrolyse-installatie van 250 megawatt. Daarmee zou maximaal 45.000 ton groene waterstof per jaar kunnen worden geproduceerd voor de raffinaderij van BP in Rotterdam.

De partners willen in 2022 een definitieve investeringsbeslissing over het project nemen.

PETROCHEM 7 - 2021 45

PET07 K Projecten.indd 45

20-10-2021 09:58

EUROPEAN INDUSTRY & ENERGY SUMMIT 2021

ENERGIZING A SUSTAINABLE FUTURE 7 – 8 DECEMBER 2021 • ROTTERDAM AHOY

[Schrijf

nu in]

www.industryandenergy.eu PET Advertenties.indd 46

20-10-2021 10:05

PROJECTEN Opdrachtgever: Corbion Waar: onbekend Investering: 150 miljoen euro Beslissing: onbekend

Corbion heeft plannen voor de bouw van een nieuwe melkzuurfabriek. De kans is groot dat de fabriek in Europa komt en Nederland zou dan een goeie kanshebber zijn als locatie.

De fabriek krijgt een capaciteit van meer dan 100.000 ton per jaar.

Opdrachtgever: o.a. Deltalinqs Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Deltalinqs, AVR en Tronox onderzoeken een 5 megawatt elektrolyzer met verwaarding van geproduceerde waterstof, restwarmte én zuurstof. Het project geeft ook een doorkijk naar opschaling richting 100 megawatt. Hierbij wordt rekening gehouden metr het verwerken van CO/CO2 uit restgas en mogelijk ook rookgas naar chemicaliën zoals methanol.

Opdrachtgever: Dow en Tata Steel Waar: IJmuiden Investering: 1 miljard euro Afronding: 2025-2027

Dow Benelux en Tata Steel Nederland overwegen in IJmuiden een fabriek te bouwen, die ook gassen van Tata’s hoogovens afvangt en het koolmonoxide omzet in synthetisch gas.

Dow kan daar in Terneuzen plastics van maken. De bouw hangt af van het succes van twee proefprojecten.

Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: onbekend Beslissing: 2022

Dow wil in drie stappen naar een emissieloze productie toewerken in Terneuzen. In de eerste fase gaat het om de bouw van een fabriek die bijproducten omzet in waterstof en CO2. De waterstof gaat als schone brandstof terug in het productieproces en de CO2 wordt afgevangen en opgeslagen totdat er alternatieve technologieën zijn ontwikkeld. Als het project in 2022 groen licht krijgt, kan de waterstoffabriek naar verwachting in 2026 opstarten.

Opdrachtgever: Engie Waar: Den Helder Investering: onbekend Beslissing: medio 2021

Engie en Port of Den Helder overwegen de bouw van een één tot anderhalf megawatt elektrolyzer in de Kooyhaven in Den Helder. De elektrolyzer moet de stroom van een nieuw drie megawattpiek zonnepark op industrieterrein Oostoever omzetten in groene waterstof. Het streven is begin 2022 een keten van zonnepark, elektrolyzer en ook een tankstation volledig operationeel te hebben.

Opdrachtgever: Fluxys/Parkwind/Eoly Waar: Zeebrugge Investering: 35 miljoen euro Beslissing: 2021

Fluxys, Parkwind en Eoly willen een elektrolyzer van 25 megawatt in Zeebrugge realiseren. De haalbaarheidsstudie voor het project – Hyoffwind genoemd – is positief uitgevallen. Als het project groen licht krijgt wil het consortium tegen midden 2021 beginnen met de bouw van de installatie. De eerste productie is gepland voor begin 2023.

Opdrachtgever: Gasunie Waar: Zuidwending Investering: 500 miljoen euro Beslissing: 2022

Gasunie bereidt de opslag van groene waterstof voor in vier zoutcavernes bij Zuidwending. Als alles volgens plan verloopt, kan de eerste zoutcaverne in 2026 zijn gevuld met waterstof. En het is de bedoeling dat er in 2030 vier cavernes met waterstof zijn gevuld.

Voor het geschikt maken van alle vier de cavernes is ongeveer 500 miljoen euro nodig.

Opdrachtgever: Gasunie en Havenbedrijf Rotterdam Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2021

Als het project van Shell voor de bouw van een waterstoffabriek op de Tweede Maasvlakte doorgaat, is er ook een pijpleiding nodig. Gasunie en Havenbedrijf Rotterdam willen die samen aanleggen en exploiteren. De pijpleiding loopt van de fabriek op de Tweede Maasvlakte naar de raffinaderij van Shell in Pernis. Het definitieve besluit voor de aanleg is gepland in 2021. Het project kan dan halverwege 2024 worden afgerond.

Opdrachtgever: o.a. Gasunie Waar: Den Helder Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Gasunie, NAM, GasTerra, Port of Den Helder, Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord, gemeente Den Helder, provincie Noord-Holland en New Energy Coalition onderzoeken de haalbaarheid van een waterstoffabriek in Den Helder. Het gaat om een fabriek die waterstof maakt uit aardgas en de CO2 afvangt voor opslag.

PETROCHEM 7 - 2021 47

PET07 K Projecten.indd 47

20-10-2021 09:58

Petrochem

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten Multimediale bedrijfspresentaties Wekelijkse nieuwsbrief Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • U kunt naar aanleiding van uw abonnement ook besluiten om bedrijfslid van het Petrochem platform te worden. Hierbij krijgt u onder andere voor twee personen toegang tot het jaarcongres Deltavisie. Meer weten? Kijk op www.petrochem.nl/bedrijfslidmaatschap

Ga direct naar petrochem.nl/abonneren en blijf iedereen voor PET_half_liggend.indd 1

13-12-17 12:46

Flexibel koeling huren voor betrouwbare bedrijfsprocessen.

Delta-Temp is dé specialist inzake verhuur van industriële koeling. Onze moderne chillers zijn geschikt voor zware industriële toepassingen. Bij Delta-Temp huurt u eenvoudig extra koelvermogen op maat van uw project.

010-799 53 90

PET Advertenties.indd 48

www.delta-temp.nl

info@delta-temp.nl

Verhuur | Verkoop | 24/7 support

20-10-2021 10:06

PROJECTEN Opdrachtgever: Groningen Seaports, Gasunie en Shell Waar: Eemshaven Investering: onbekend Beslissing: 2024

Groningen Seaports, Gasunie, RWE, Shell en Equinor slaan de handen ineen voor het ambitieuze project NortH2. Kern van het plan is de bouw van ’s werelds grootste windpark in de Noordzee met een vermogen van tien gigawatt. En de bouw van een waterstoffabriek in de Eemshaven, waar de windenergie wordt omgezet in groen waterstof. De partners verwachten zo’n 800.000 ton groen waterstof per jaar te produceren in 2040.

Opdrachtgever: H2Gate Waar: Amsterdam Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Vijf partijen onder de naam H2Gate onderzoeken of het importeren van een miljoen ton groene waterstof per jaar haalbaar is in de Amsterdamse haven. Ook werken ze aan een blauwdruk voor een import-, opslag-, distributie- en handelshub. Het initiatief ligt bij Port of Amsterdam en tankopslagbedrijf Evos.

Opdrachtgever: o.a. Haven Oostende Waar: Oostende Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Haven Oostende, DEME Concessions en PMV willen een groene waterstoffabriek bouwen. De fabriek vangt pieken bij de productie van groene stroom af en moet in 2025 klaar zijn. Eerst wordt de haalbaarheid verder onderzocht waarna demonstratieprojecten volgen. De fabriek - Hyport - krijgt een capaciteit van 50.000 ton waterstof per jaar.

Opdrachtgever: o.a. Havenbedrijf Rotterdam Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2022

Havenbedrijf Rotterdam, Gasunie en Energie Beheer Nederland hebben het CCS-project Porthos gelanceerd. Het gaat om een leiding door het havengebied in Rotterdam waaraan bedrijven afgevangen CO2 kunnen leveren. Jaarlijks moet zo’n twee tot vijf miljoen ton CO2 worden opgeslagen, oplopend tot dertig miljoen ton in 2030. De partijen nemen in 2022 een investeringsbeslissing. In 2024 moet het systeem operationeel zijn.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: mogelijk Antwerpen Investering: onbekend Beslissing: 2023

Ineos Oxide wil een nieuwe fabriek voor ethylideen norborneen (ENB) bouwen. Een beslissing over de locatie van de nieuwe fabriek is nog niet genomen. Een van de opties is om in Antwerpen een tweede productielijn te bouwen. Het concern heeft daar al een ENB-fabriek, waar momenteel via debottlenecking de capaciteit wordt vergroot.

Opdrachtgever: Lyondell Waar: Botlek Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Lyondell overweegt zijn SMPO-fabriek in de Botlek uit te breiden door een debottlenecking. De capaciteit zou kunnen worden verhoogd van 325 naar 375 kiloton propyleenoxide en van 725 naar 850 kiloton styreenmonomeer per jaar. Het project wordt nog onderzocht op financiële en technische haalbaarheid.

Opdrachtgever: Mitsubishi Gas Chemical Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2021

Mitsubishi Gas Chemical wil een nieuwe fabriek voor de productie van meta-xyleen­ diamine (MXDA) bouwen op het terrein van Huntsman in Botlek-Rotterdam. MXDA wordt gebruikt als verharder en corrosieremmer in coatings.

Opdrachtgever: NAM Waar: Emmen Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Op de NAM-locatie van de voormalige gaszuiveringsinstallatie in Emmen komt mogelijk een groene waterstoffabriek. Eigenaar NAM gaat deze optie met verschillende partners nader onderzoeken. Groen waterstof kan de fabrieken op het Emmtec-terrein van onder andere DSM en Teijin Aramid onafhankelijk maken van het Groningengas.

Opdrachtgever: Neptune Energy Waar: Noordzee Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Neptune Energy doet een haalbaarheidsonderzoek naar grootschalige CO2-opslag in de Noordzee. Het bedrijf wil jaarlijks tussen vijf en acht miljoen ton CO2 opslaan in de lege gasvelden in de licentiegebieden L10-A, L10-B en L10-E, die Neptune Energy exploiteert.

In totaal gaat het om 120 tot 150 miljoen ton CO2.

Opdrachtgever: Neste Waar: Rotterdam Investering: 1,5 miljard euro Beslissing: begin 2022

Neste wil een nieuwe fabriek voor hernieuwbare producten bouwen op de Eerste Maasvlakte in Rotterdam. Het bedrijf heeft daar al een raffinaderij voor duurzame diesel. De uiteindelijke investeringsbeslissing volgt eind dit jaar of begin volgend jaar. De investeringskosten zijn geraamd op 1,5 miljard euro.

PETROCHEM 7 - 2021 49

PET07 K Projecten.indd 49

20-10-2021 09:58

MARKET REVIEW DEMONTAGE

DDM Demontage B.V. Demontage, Sloopwerken Industriële verhuizingen, Asbestsanering 3454 PW DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

PIPE SUPPORTS

PROCESS CONTROL

WARMTEBEHANDELING

MAGION Process Control Engineering B.V. Dutramex B.V.

Energieweg 19 4143 HK LEERDAM Tel: +31(0)345 - 61 40 11 E-mail: sales@dutramex.com Website: www.dutramex.com Veerhangers & -supports Hydraulische Schokdempers Trillingsdempers Bewegingsbegrenzers Pijpophangingen Pijpondersteuningen Klemsystemen Glijplaten Isolatiepakketten Counter Weight Systemen Staalconstructies

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

STUDBOLTS

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

BC Basco MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.beck-industries.com Contactpersonen : Vanessa Schelfhout en Jon Cockram

SMIT Heat Treatment PO Box 117 5430 AC Cuijk

Locatie Rotterdam: Scheepsbouwweg 45, Rotterdam +31 78 699 96 90 rotterdam@smit-industrial.com Locatie Cuijk: Havenlaan 16, Katwijk NB cuijk@smit-industrial.com www.smit-industrial.com

INOX INTELLIGENCE

THE ART OF STAINLESS STEEL STAPPERT Noxon is een landelijk opererende handelsorganisatie op gebied van roestvaststalen buizen, fittingen en staf.

Wij zijn onderdeel van een onafhankelijke internationale groep met diverse Europese vestigingen. Met ons brede assortiment en omvangrijke voorraden zijn we in staat om uw bestelling op uw gewenste datum en tijd in heel Nederland te leveren. Wij werken continu aan optimalisatie van de kwaliteit van onze

producten, dienstverlening en efficiency in de kosten. We zoeken daarbij altijd naar de aansluiting met uw wensen en behoeften.

Wij hechten veel waarde aan langdurige persoonlijke relaties. Uw ervaren klantenteam is op de hoogte van uw wensen, reageert snel en adequaat op al uw vragen, is oplossingsgericht en helpt u bij het maken van de juiste keuzes.

Op welk gebied kunnen wij u ontzorgen?

STAPPERT Noxon B.V. Gerstdijk 4, 5704 RG Helmond - Netherlands T +31 492 582111 | noxon@stappert.biz noxon.stappert.biz

Inkoopgemak of kosten efficiency?

PET09_MartketReview-liggend2020.indd 50

19-08-2021 12:47

PET Advertenties.indd 50

20-10-2021 10:06

PROJECTEN Opdrachtgever: o.a. Nobian Waar: IJmuiden Investering: onbekend Beslissing: 2021

Nobian, Tata Steel en Port of Amsterdam onderzoeken de haalbaarheid van een honderd megawatt waterelektrolysefabriek voor de productie van maximaal vijftienduizend ton waterstof per jaar, plus zuurstof, op het terrein van Tata Steel in IJmuiden. Een definitief besluit wordt verwacht in 2021. De bouw zou rond 2023-2024 klaar kunnen zijn.

Opdrachtgever: Nobian en Gasunie Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Nobian en Gasunie New Energy onderzoeken een power-to-gas-installatie op het Chemie Park Delfzijl. De bedrijven willen met een twintig megawatt waterelektrolyse-unit elektriciteit omzetten in drie kiloton groene waterstof per jaar. BioMCN combineert de waterstof met CO2 uit andere processen voor de productie van biomethanol.

Opdrachtgever: Ørsted Waar: Zeeland Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Ørsted wil in twee fasen een elektrolysecapaciteit van 1 GW realiseren. Het bedrijf wil die koppelen aan een groot windmolenpark (2GW) in het Nederlandse deel van de Noordzee.

In een eerste fase gaat het om 500 MW aan elektrolysecapaciteit. De ontwikkeling van deze fase begint zodra de regelgeving en een regionaal waterstofnetwerk klaar is. De tweede fase is afhankelijk van de aansluiting op de nationale waterstofinfrastructuur.

Opdrachtgever: Proton Ventures Waar: Bergen op Zoom Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Proton Ventures onderzoekt of het technisch/economisch haalbaar is om een fabriek voor groene ammoniak te bouwen op de site van Sabic in Bergen op Zoom. Het bedrijf denkt aan een capaciteit van 8.500 ton groene ammoniak per jaar. Grondstof voor de ammoniakfabriek is waterstof dat als bijproduct ontstaat in de chloorfabriek van Sabic.

Opdrachtgever: RWE Waar: Eemshaven Investering: onbekend Beslissing: 2021

Het project Eemshydrogen van RWE omvat de bouw van een 50 MW-elektrolyzer in de Eemshaven met een directe aansluiting op windpark Westereems van RWE. Als RWE in 2021 een definitieve investeringsbeslissing neemt, kan het in 2024 groene waterstof produceren. BioMCN is dan de eerste klant. Mogelijk neemt Evonik ook groene waterstof af.

Opdrachtgever: RWE Waar: Geleen Investering: onbekend Beslissing: 2022

RWE wil op Chemelot een installatie bouwen die organische reststromen verwerkt tot grondstoffen-pellets, om die via vergassing om te zetten in circulaire waterstof. Over de afname van deze waterstof is RWE in gesprek met OCI, het moederbedrijf van kunstmestproducent OCI Nitrogen.

Opdrachtgever: Shell Waar: Emmen Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Shell heeft vergevorderde plannen om een 10 megawatt elektrolyzer bouwen op het terrein van de voormalige gaszuiveringsinstallatie van de NAM in Emmen. De elektrolyzer gaat de energie van het 12 megawatt zonnepark van Shell op de locatie (28.500 panelen) omzetten in groene waterstof.

Opdrachtgever: Shell Waar: Leeuwarden Investering: onbekend Beslissing: eind 2021

Shell wil warm water oppompen uit een warmtebron, zo’n 2,7 kilometer onder het aardoppervlak, om er woningen en gebouwen in Leeuwarden mee te verwarmen. Na een proefboring in september moet blijken of de ondergrond goed genoeg is om door te gaan met de aanleg van een warmtenet, de bouw van een warmtecentrale en het boren van een tweede put. Als alles volgens plan verloopt, begint de levering van warmte in 2023.

Opdrachtgever: o.a. Shell Waar: Tweede Maasvlakte Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2021

Samen met partners wil Shell een waterstoffabriek bouwen op de Tweede Maasvlakte in Rotterdam. Groene stroom uit windenergie moet daarbij water splitsen in waterstof en zuurstof. De fabriek krijgt een vermogen van rond de tweehonderd megawatt. De productie moet in 2023 starten met zo’n vijftig- tot zestigduizend kilo waterstof per dag. Het definitieve investeringsbesluit voor de waterstoffabriek is nog niet genomen.

Opdrachtgever: o.a. Shell en Enerkem Waar: Rotterdam Investering: 200 miljoen euro Beslissing: eind 2022

Shell, Enerkem en Havenbedrijf Rotterdam vormen het langverwachte waste-to-chemicals-project om tot waste-to-jet. De partners gaan per jaar 360 kiloton niet-recylcebaar afval omzetten in 80 kiloton jetfuel (70%) en nafta (30%). Als de vergunningaanvraag voor het herziene project soepel verloopt, kan de productie in 2025/26 beginnen.

PETROCHEM 7 - 2021 51

PET07 K Projecten.indd 51

20-10-2021 09:58

PROJECTEN Opdrachtgever: Teijin en BioBTX Waar: Emmen en Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

Teijin en BioBTX hebben grote investeringsplannen om de Twaron-vezels van Teijin te verduurzamen. Teijin is al zo ver dat de engineering wordt voorbereid. BioBTX heeft nu een demofabriek in Groningen en denkt aan een fabriek – mogelijk in Delfzijl – van enige tientallen miljoenen euro’s. De investering van Teijin zou een veelvoud daarvan bedragen.

Opdrachtgever: Uniper Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2022

Uniper wil groene waterstof gaan produceren op haar Maasvlakte-locatie. Het bedrijf onderzoekt de mogelijkheden van een elektrolyse-installatie die om te beginnen een capaciteit van 100 MW krijgt. In de verdere toekomst kan de capaciteit groeien naar 500 MW. Een investeringsbesluit volgt in 2022.

Opdrachtgever: UPM Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Het Finse UPM wil een geavanceerde bioraffinaderij met een capaciteit van 500.000 ton hooogwaardige hernieuwbare brandstoffen bouwen. Het bedrijf ziet Rotterdam als mogelijke plek voor de nieuwe raffinaderij, naast het Finse Kotka. Grondstof voor de raffinaderij zijn houtige biomassa en duurzaam vloeibaar afval en andere restgrondstoffen.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Vattenfall Waar: Amsterdam Investering: onbekend Beslissing: 2022

Vattenfall heeft plannen voor de bouw van een 10 megawatt elektrolyzer op het terrein van de voormalige Hemweg-centrale in Amsterdam. De elektrolyzer moet in 2024 operationeel zijn. Eventueel wordt de capaciteit tegen 2027 nog verhoogd naar 100 megawatt.

Het bedrijf neemt in 2022 een definitief besluit over project HY4Am.

Opdrachtgever: Wintershall Waar: Blok F17 Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Wintershall wil ongeveer 120 kilometer ten noorden van Den Helder olie en gas winnen (blok F17). De verwachte productie zou maximaal 20.000 vaten olie en 500.000 kubieke meter gas per dag zijn. Het gas wordt per pijpleiding getransporteerd. De olie wordt in een onderwateropslagtank opgeslagen die wekelijks wordt geleegd.

Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: onbekend Beslissing: uiterlijk begin 2022

Yara wil in Sluiskil groene ammoniak produceren. Daarvoor werkt het samen met offshore windparkontwikkelaar Ørsted. Een 100 megawatt elektrolyzer moet de windenergie van Ørsted omzetten in groene waterstof, waarmee Yara zo’n 75.000 ton groene ammoniak per jaar kan maken, en vervolgens groene meststoffen.

Opdrachtgever: Zeeland Refinery Waar: Vlissingen Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Zeeland Refinery heeft plannen voor de bouw van een honderdvijftig megawatt elektrolyzer in Vlissingen. Deze zou vanaf 2025 waterstof aan de raffinaderij kunnen gaan leveren. Een groeipad naar één gigawatt in 2030 behoort ook tot de mogelijkheden.

PETROCHEM 7 - 2021 52

PET07 K Projecten.indd 52

20-10-2021 09:59

BRANDED CONTENT

Robot helpt steigerbouwer Steigerbouw is een lichamelijk zwaar beroep.

Kewazo heeft daar met de Liftbot een oplossing voor. Deze robot neemt het zware, repetitieve werk uit handen en zorgt ervoor dat het beroep van steigerbouwer ook in de toekomst nog aantrekkelijk is.

Op het moment besteden steigerbouwers tachtig procent van hun tijd aan het verplaatsen van steigerelementen.

Dat kan beter dacht Kewazo. Met de robot, Liftbot genaamd, verbetert het bedrijf de veiligheid, arbeidsomstandigheden en efficiëntie in de steigerbouw. Een groot voordeel is dat bedrijven er significant mee op arbeidskosten kunnen besparen.

In de Liftbot passen meerdere steigerelementen die bouwers normaal gesproken van hand tot hand doorgeven.

Met een druk op een knop weet de robot automatisch op welke hoogte hij moet stoppen. Doordat de robot op batterijen werkt, is hij overal makkelijk te plaatsen.

Gamification Industrieel dienstverlener Altrad testte de digitale collega en wil hem binnenkort gaan inzetten op industriële sites in Nederland en België. Bart Gyssels van Altrad: ‘Voor ons is het belangrijkste dat de robot onze steigerbouwers verlost van het meest fysieke gedeelte van hun werk.

Doordat het doorgeven van de buizen heel repetitief werk is, is de kans dat hier iets misgaat het grootst. Het werk wordt dankzij de robot veiliger.’

Daarnaast denkt Gyssels dat de robot kan helpen om het beroep van steigerbouwer nog interessanter te maken.

‘Het is moeilijk om nieuwe medewerkers te vinden, terwijl we ze wel nodig hebben in de toekomst. De Liftbot zorgt ervoor dat steigerbouwers meer tijd hebben om constructies te bedenken en problemen bij klanten op te lossen. Dat maakt het werk leuk. Wat ook helpt, is de gamification die de robot met zich meebrengt. De robot verzamelt data over hoeveel elementen zijn verplaatst en hoe snel. Hierdoor kan je een positieve competitie tussen teams opzetten.’ ■

Met een druk op een knop weet de robot automatisch op welke hoogte hij moet stoppen. Foto’s: Kewazo

Kewazo is een van de meest toonaangevende bouwrobotica start-ups in de wereld. Het bedrijf is opgericht in 2018 met de visie om bouwwerkzaamheden op locatie te digitaliseren met robotica en dataanalyse. Kewazo combineert kennis en ervaring op het gebied van bouwrobotica, civiele techniek, programmeren en het bedrijfsleven. www.kewazo.com

PETROCHEM 7 - 2021 53

PET Branded Content 1 pag.indd 53

20-10-2021 09:59

COLUMN

‘Enig inzicht in computersystemen en hun communicatie helpt om begrip te krijgen voor wat er aan de hand is en wat een oplossing kan zijn.’

Computerkennis Vorige maand wilde mijn vrouw tijdens het voorbereiden van de avondmaaltijd weten hoe laat ik thuis zou komen. Ik had haar daartoe mijn live location per WhatsApp gestuurd. Uitle­ zen lukte haar niet, het klokje bleef maar draaien. Ze dacht dat ze iets verkeerds deed. Later bleek dat de hele wereld gedurende de nodige uren niet kon Whatsappen. Het lag dus aan de soft­ ware. Eerder lag het treinverkeer in Nederland volkomen stil door een softwarestoring en kon een tijd geleden om diezelfde reden niet worden afgerekend bij de kassa’s van een supermarkt.

Daar ook al een keer lege kaasschappen vanwege software­ problemen.

Tijdens onze vakantie waren we met de fiets op de terugweg naar de camping toen in een donker, onverlicht bos de accu van mijn telefoon het begaf. Zonder navigatie bleken de donke­ re bospaadjes een spannende puzzel. Waar zijn we nog zonder computers? Mijn camper gaf alarmerende waarschuwingen over de status van de versnellingsbak en de veiligheidssystemen. Oef, dat kon wat gaan worden. Gelukkig was er niets anders aan de hand dan een slechte verbinding tussen de computer en de sen­ soren en was het vervangen van een kabelboom de oplossing.

Oplossend vermogen Vandaar mijn idee dat enig inzicht in computersystemen en hun communicatie helpt om begrip te krijgen voor wat er aan de hand is en wat een oplossing kan zijn. Dat doet mij denken aan een dialoog aan het begin van mijn carrière, lang geleden dus. Ik maakte deel uit van een projectteam dat de computer verving die de batchbesturing van een PVC-fabriek verzorgde: van een PDP8-computer naar een PDP11. De programmeer­ taal van Fortran IV naar Fortran 77, waarin veel meer gestruc­ tureerd kon worden geprogrammeerd. Nadat het systeem was opgeleverd en wij de nodige shifts ter plekke hadden begeleid, moest een achtergelaten telefoonnummer volstaan. Op een avond werd ik opgebeld door een operator. Het gesprek verliep als volgt: “De computer heeft het roerwerk gestart, maar zegt dat het roerwerk niet loopt en daardoor gaat de batchbesturing niet verder, terwijl we buiten zien we dat het roerwerk wel loopt”. Ik: “Het loopwerk loopt dus wel?”. Operator: “Ja, trou­ wens vandaag heeft onderhoud er nog aan gewerkt”. Ik: “Dus

ze hebben er aan gewerkt?”. Operator: “Ja en dan moeten ze toerensensor er even afhalen”. Ik: “Dus de toerensensor was er af?”. Operator: “Ja, en soms vergeten ze die terug te plaatsen”.

Ik: “Dus soms vergeten ze dat?”. Operator: “Goh, ik laat buiten even kijken”. En even later: “We hebben de toerensensor terug­ geplaatst en de batchbesturing loopt nu verder”. Door als een soort dr. Clavan (voor de jongeren: zie YouTube) de zin te her­ halen had de operator zelf het probleem opgelost. Aanvankelijk dacht hij dat het aan de nieuwe besturing lag. Blijkbaar heeft een onbegrepen computer invloed op ons denkproces en ons oplossend vermogen.

Lesstof Om inzicht te krijgen, lijkt mij het nuttig om programmeren van computers in opleidingen mee te nemen. Procesoperators en maintenance technicians leren in hun opleiding wel hoe regelkleppen werken en hoe ze in elkaar zitten, zo ook met turbines, compressoren, destillatiekolommen enzovoort. Com­ puters en software maken geen deel uit van hun opleidingen.

Toch is begrip daarvan even cruciaal als het begrip van de pro­ cesapparatuur zelf. Zonder goed werkende computers immers geen goed draaiende fabrieken of condition based maintenance.

Vandaar mijn pleidooi om dat wel te doen. Waarom trouwens niet al op de basisschool beginnen? Computers zijn immers overal. In mijn vorige column schreef ik al dat mijn kleinkin­ deren op de bassischool ongeveer dezelfde lesstof krijgen als ik vroeger op de lagere school, terwijl de wereld toch aardig veranderd is. Ook nu pleit ik er niet voor om vakken op de bassischool te laten vervallen, want die blijven nog steeds van belang, maar actieve computerkennis door zelf te programme­ ren zou prima kunnen worden geïntegreerd in bijvoorbeeld het vak rekenen.

Henk Leegwater is onafhankelijk consultant. henk.leegwater@lexxin.com

PETROCHEM 7 - 2021 54

PET I Column.indd 54

20-10-2021 10:00

Uw Uwpartner partnervoor vooreen een veilig veiligen enduurzaam duurzaam beheer beheervan vanuw uw (petro)chemisch (petro)chemischafval afval

On-site On-site manpower manpower

Innovatief Innovatief webportaal webportaal met metreporting reporting

Kennis Kennis&& expertise expertise

Oplossing Oplossingop opmaat maat borgt borgtuw uwcontinuïteit continuïteit van vanafvoer afvoer

Veilig VeiligADRADRtransport transport

HoogHoogtechnologische technologische verwerking verwerking

Ompakken, Ompakken, opop-&&overslag overslag

Recycling Recyclingvan van materialen materialen&& energie energie

Contacteer Contacteerons: ons: salesnl@indaver.nl salesnl@indaver.nl +31 +31115 11567 6788 8840 40 Samen Samenmet metde deNederlandse Nederlandseindustrie industrienaar naareen eencirculaire circulaireeconomie economie www.indaver.nl www.indaver.nl

advadv Petrochem Petrochem A4_20201009.indd A4_20201009.indd1 1 PET7 omslag los.indd 55

13/10/20 13/10/2015:29 15:29 20-10-2021 20-10-2021 10:03 10:03 20-10-2021 10:08

Petrochem Nr. 7 - 2021

Deze dynamische tijden vragen om flexibele oplossingen. Als internationale aardgasleverancier werken wij met prijs- en leveringsconcepten op maat en weten we alles van risicomanagement. Graag analyseren wij met u de risico’s waardoor onze oplossingen aansluiten op uw behoeften. Zoekt u een professionele partner? Op ons kunt u rekenen.

Neem contact met ons op als u wilt weten wat onze energieoplossingen voor uw bedrijf kunnen betekenen: omv-gas.nl

PET Aomslag Voorplaat.indd 1 PET7 los.indd 56

20-10-2021 10:08