PET9-2018 by Industrielinqs pers en platform

Nr. 9 - 2018

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 22,50

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Petrochem Nr. 9 - 2018

‘We moeten innovators van de toekomst opleiden’ • Dow Terneuzen creëert ruimte voor groei • Finalisten Nothern Enlightenmentz 2018 • Thema: People, planet, profit

Pet09 omslag los.indd 1

17:55 28-08-18 17:03

7ULSOH 4XDGUXSROH *& 06 7ULSOH 4XDGUXSROH *& 06

DJ W RU J O HX 4DXG DU G O H D0V D * D*V D&VK&U K R UPRDPW R D US DK S K7U L 7U S OL HS 4 X US XR SO HR 0 V V6VS 6H SF H W UF RW UPRHPW H UW H U

JMS-TQ4000GC JMS-TQ4000GC

RD PW D L FU F L R R Q I R 5 0 PW H $ X$WX R WP L FW F HUDHW D L RW Q 6I 560 P H KWRKGRVG V

L J V KH VQHVQL WVLLYW L WY\L W D \Q DGQ K G L K L J WKK WUK + L+ JK JK RUXRJXKJSKXSWX W

650 PHWKRGV DUH DXWRPDWLFDOO\ FUHDWHG E\ 650 PHWKRGV DUH DXWRPDWLFDOO\ FUHDWHG E\

$FFXPXODWLRQ FDSDELOLW\ RI -(2/ ʻŶƋƒƕƗ ŦƒƏƏƌƖƌƒƑ ŦƈƏƏʼ $FFXPXODWLRQ FDSDELOLW\ RI -(2/ ʻŶƋƒƕƗ ŦƒƏƏƌƖƌƒƑ ŦƈƏƏʼ

ʻųƈƄƎŃƇƈƓƈƑƇƈƑƗŃŶŵŰŃŋƓőƇőŶŵŰŌʼ. ʻųƈƄƎŃƇƈƓƈƑƇƈƑƗŃŶŵŰŃŋƓőƇőŶŵŰŌʼ.

DFKLHYHV KLJK VHQVLWLYLW\ UHDFWLRQ VLPXOWDQHRXVO\ DFKLHYHV KLJK VHQVLWLYLW\ DQGDQG &,'&,' UHDFWLRQ VLPXOWDQHRXVO\

(YHU\RQH FDQ XVH RSWLPL]HG 650 PHWKRGV (YHU\RQH FDQ XVH RSWLPL]HG 650 PHWKRGV

4 4 4 4 ŶƋƒƕƗŃŦƒƏƏƌƖƌƒƑŃŦƈƏƏ ŶƋƒƕƗŃŦƒƏƏƌƖƌƒƑŃŦƈƏƏ

ŪƈƈƕƑƄƈƏ ƕŃ Ƅ ŶŵŰ ŪƈƑ Ŷ ƏŵŃ Ű

$QDO\]LQJ PXOWLSOH FRPSRQHQWV ZLOO GHFUHDVH $QDO\]LQJ PXOWLSOH FRPSRQHQWV ZLOO GHFUHDVH DFTXLVLWLRQ WLPH IRU HDFK FKDQQHO DFTXLVLWLRQ WLPH IRU HDFK FKDQQHO 6HQVLWLYLW\ ZLOO GHFUHDVH IRU HDFK FRPSRQHQW 6HQVLWLYLW\ ZLOO GHFUHDVH IRU HDFK FRPSRQHQW

4 4

,RQ ,RQ 6RXUFH 6RXUFH

Improve S/N to 5 times Improve S/N up to up 5 times

,RQ (MHFWLRQ ,RQ (MHFWLRQ

Group2 Group2

Group1 Group1

,RQ ,RQ $FFXPXODWLRQ $FFXPXODWLRQ

5HGXFH QRLVH E\ DFTXLULQJ WKH 5HGXFH QRLVH E\ DFTXLULQJ WKH VLJQDO IRU RQO\ WKH WLPH ZKHQ LRQ VLJQDO IRU RQO\ WKH WLPH ZKHQ LRQ SXOVH LV GLVFKDUJHG SXOVH LV GLVFKDUJHG

Group3 Group3

ő ŶŰŵ Ű Ɠ ő ƇƓőőŶƇŵ S G 650 IXQFWLRQ DXWRPDWLFDOO\ VHWV RSWLPDO JURXSLQJV S G 650 IXQFWLRQ DXWRPDWLFDOO\ VHWV RSWLPDO JURXSLQJV $Q\RQH FDQ HDVLO\ H[HFXWH PHDVXUHPHQWV XVLQJ RSWLPDO $Q\RQH FDQ HDVLO\ H[HFXWH PHDVXUHPHQWV XVLQJ RSWLPDO 650 FRQGLWLRQV REWDLQLQJ PD[LPXP VHQVLWLYLW\ 650 FRQGLWLRQV REWDLQLQJ PD[LPXP VHQVLWLYLW\

V W&* & )D)D VW* LV SRVVLEOH WR PHDVXUH SHVWLFLGH XVLQJ )DVW*& ,W LV,WSRVVLEOH WR PHDVXUH SHVWLFLGH XVLQJ )DVW*& *HQHUDO *& 06 PHDVXUHPHQW 7RWDO PLQ *HQHUDO *& 06 PHDVXUHPHQW 7RWDO PLQ

min.

2.5E+07

2.5E+07 [001] TICC

2.0E+07

1.5E+07

[001] TICC

3HVWLFLGH FRPSRQHQWV SSE

1.0E+07

5.0E+06

0.0E+00 min.

0.0E+00 5.00

2.0E+07

2.0E+07 [002] TICC

1.5E+07

1.0E+07

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

)DVW*& 06 PHDVXUHPHQW 7RWDO PLQ )DVW*& 06 PHDVXUHPHQW 7RWDO PLQ

min.

5.0E+06

0.0E+00 min.

0.0E+00 5.00

[002] TICC

• (,& RI HDFK FRPSRQHQWV • (,& RI HDFK FRPSRQHQWV ,VRSURFDUE ,VRSURFDUE ➔ ƐŒƝ ƐŒƝ ➔

&9 &9 Q

5.00

10.00

15.00

%HQWKLRFDUE %HQWKLRFDUE ƐŒƝŃŃ ➔

ƐŒƝŃŃ ➔

&9 &9

20.00

3HUPHWKULQ 3HUPHWKULQ ƐŒƝŃŃ ➔ ƐŒƝŃŃ ➔ Q

&9 &9 Q

25.00

(WRIHQSUR[ (WRIHQSUR[ ƐŒƝŃŃ ➔ ƐŒƝŃŃ ➔ Q &9 &9 Q

25.00

www.jeolbenelux.com www.jeolbenelux.com PET09 A Cover.indd 22 PET09 A Cover.indd 2 Pet09 omslag los.indd

28-08-18 17:55

Lengk Lengkeek

IN DEZE EDITIE

12 ‘WE MOETEN DE INNOVATORS VAN DE TOEKOMST OPLEIDEN’ Volgens professor Bert Weckhuysen van de Universiteit Utrecht kunnen innovatieve aanpassingen van bestaande processen veel bijdragen aan de energietransitie. Het olietijdperk is nog niet ten einde. Daarmee kan juist ook de benodigde tijd worden gekocht om doorbraaktechnologie tot wasdom te laten komen.

16 FINALISTEN NORTHERN ENLIGHTENMENTZ BEKEND Welke innovatie uit het noorden kan de groene industriële revolutie veroorzaken? Tijdens de Northern Enlightenmentz verkiezing gaan we op zoek naar hoopgevende innovaties. Dit jaar strijden Enerpy, Groningen Seaports/Pipelife en Stercore om de titel. De winnaar wordt bekendgemaakt tijdens het congres Eemsdeltavisie op 17 oktober in Delfzijl.

52 THEMA: PEOPLE, PLANET, PROFIT De snelheid van een transitie wordt door vele factoren bepaald. Zo moet er sowieso sprake zijn van maatschappelijke urgentie. En veel draait natuurlijk om geld. Een creatieve, wijde blik kan daarbij helpen. De Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie (VNPI) heeft laten onderzoeken wat het CO2-reductiepotentieel van de Nederlandse raffinaderijen is. Uit voorlopige cijfers blijkt het potentieel fors te zijn. De veiligheidscultuur is een belangrijk onderdeel van de veiligheidsprestaties van risicovolle bedrijven. Uit onderzoek van TNO en DCMR blijkt dat de veiligheidscultuur over het algemeen voldoende is, maar beter kan en moet.

18 ‘IK MAG GRAAG PARTIJEN MET ELKAAR VERBINDEN’ Hij is plant manager van een site die slechts tien jaar oud is. Van alle chemicaliën die hij distribueert, wordt 18.000 kubieke meter opgeslagen bij de buren. Maar achterover leunen doet Sander Schiereck allerminst. ‘De wereld van de chemische distributie is dynamisch. Ik haal veel energie uit de fabriek en uit mijn medewerkers.’

28 DOW TERNEUZEN CREËERT RUIMTE VOOR GROEI Op de site van Dow Terneuzen wordt het straks een stuk rustiger. Veel vrachtwagenbewegingen zijn niet meer nodig, omdat transportactiviteiten naar de randen van het complex worden verplaatst. Bovendien hebben de belangrijkste aannemers nieuwe kantoren betrokken buiten het terrein, op het nieuwe Maintenance Valuepark. Mede om plaats te maken voor een mogelijke nieuwe fabriek? Binnen enkele maanden valt de beslissing.

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Waar in Europa investeert Ineos 2,7 miljard euro? • Chloorproductie AkzoNobel beweegt mee met stroomaanbod • Gunvor stopt miljoeneninvestering Rotterdam en Antwerpen 7 Project: Ureum 8 van Yara Sluiskil 22 InnovatieLink 24 Grotere methaanuitstoot bij gaswinning Groningen 27 Projecten 33 Innovatie 48 Agenda 66

PETROCHEM 9 - 2018 3

PET09 B Inhoud.indd 3

28-08-18 17:04

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rĳn/Schelde-delta Nummer 9 - 2018 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Gedempt Hamerkanaal 155, 1021 KP Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaĳen 020 3122 081 EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 3122 086 Liesbeth Schipper 020 3122 083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 3122 084 Laura van der Linde 020 3122 083 Lotte Burger 020 3122 084 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, David van Baarle, Katrien Bogaerts, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Evi Husson, Inge Janse, Henk Leegwater, Wim Soetaert LAY-OUT: Bureau OMA bv, Wehl OMSLAGFOTO: Laura van der Linde ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, Arthur Middendorp t: 070 399 0000 - arthur@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 3122 088 COMMERCIEEL MANAGER: Janet Robben 020 3122 085 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschĳnt 11x per jaar. Nederland/België € 178,50 per jaar Introductieabonnement NL/B met 25% korting € 133,50 per jaar Overig buitenland € 208,Losse verkoopprĳs € 22,50 Studentenabonnement € 41,Proefabonnement 3 mnd € 29,50 OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wĳ gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwĳgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen en wĳzigen kan via abonnementen@industrielinqs.nl, per post of per telefoon. De opzegtermĳn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door ons is ontvangen. Als u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Overige vragen kunt u stellen via abonnementen@industrielinqs.nl of neem telefonisch contact met ons op via T 020 312 20 88. ISSN: 1380-6386 Prĳswĳzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier binnenwerk:

Papier omslag:

PAPER & BOARD MADE OF

www.hi-force.com

PET09 Adv I.indd 4

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

28-08-18 17:05

COMMENTAAR

‘Het lijkt er sterk op dat Saudi Aramco, het grootste oliebedrijf ter wereld, zijn activiteiten in de chemie verder wil uitbreiden.‘

Zwart goud? Eind oktober 2001 zaten we met een stel journalisten na te tafelen in een restaurant onder de Dom van Florence. Ook twee persvoorlichters van DSM zaten erbij. We waren met het chemiebedrijf op persreis. De twee DSM-ers hielden hun kaken stijf op elkaar, want het gesprek ging toen over overnamekandidaten. Welke partij ging de basischemie van DSM overnemen? BP werd genoemd. Ook BASF, Dow en ExxonMobil hoorden tot the usual suspects. Er werd bovendien rekening gehouden met kleinere chemische bedrijven. Allemaal uit het Westen. Maar het Saoedische Sabic? Geen moment aan gedacht… En ik wed dat de meesten van ons nog nooit van het bedrijf hadden gehoord. Ikzelf incluis, moet ik eerlijk bekennen. Niet lang daarna werd Sabic als potentiële koper bekend gemaakt. Dat was wel even wennen. Natuurlijk gingen de gesprekken over welke invloed de Arabische eigenaren zouden uitoefenen op de Nederlandse cultuur binnen de voormalige DSM-activiteiten. Het was voer voor anekdotes. Bijvoorbeeld over die keer dat de topman van Sabic de fabrieken in Geleen bezocht. Voor die gelegenheid was op meerdere plaatsen zijn portret opgehangen. Toch hing ergens nog een onopgemerkte blootfoto. En precies daar bleef de goede man even staan. ‘Definitely, that’s not me’, zou zijn reactie zijn geweest. Of dit een waargebeurd verhaal is, misschien wat aangedikt, maakt eigenlijk niet zoveel uit. Het hielp mee om het ijs te breken. Pyrolyse Inmiddels is Sabic niet meer weg te denken uit de Nederlandse chemische industrie en kocht het concern naast de activiteiten in Geleen ook een chemisch complex van GE Plastics in Bergen op Zoom. Een modern bedrijf, weten we inmiddels. En wie denkt dat Arabieren alleen maar inzetten op de versterking van hun aardoliebelangen, heeft het mis. Voor Chemelot wordt momenteel een pyrolysefabriek, om afvalplastic om te zetten in bouwstenen voor de chemie, onderzocht. En in Saudi-Arabië heeft het bedrijf ’s werelds grootste installatie staan die CO2 als grondstof gebruikt voor de productie van methanol en ureum, met behulp van zonne-energie.

Beursgang De invloed van Saoedi-Arabië op de chemische industrie in de Benelux wordt groter. Olieconcern Saudi Aramco wil alle aandelen van Arlanxeo overnemen. Sinds 2016 bezit het al de helft van de rubberproducent. De andere helft is in handen van het Duitse Lanxess dat het onderdeel in 2011 kocht van DSM. Het bedrijf heeft twintig productielocaties in negen landen, met in Nederland een grote op Chemelot. Daarnaast is het bedrijf ook in Antwerpen aanwezig. Het lijkt er sterk op dat Saudi Aramco, het grootste oliebedrijf ter wereld, zijn activiteiten in de chemie verder wil uitbreiden. Zo investeerde het de afgelopen jaren samen met Dow Chemical twintig miljard in een spiksplinternieuw chemisch complex in het Saoedische Jubail. Ook lijkt het enorme concern geld vrij te willen maken voor nieuwe overnames. Zo wordt sinds 2016 veel gespeculeerd over een beursgang. Het zou om vijf procent van de aandelen gaan. Met een totale waarde van maar liefst 100 miljard (!) euro. De totale waarde van het concern wordt immers geschat op 2 biljoen euro… Met het opgehaalde geld zou Saudi Aramco volgens insiders een groot belang willen nemen in…. jawel: Sabic. Dat is nu grotendeels in handen van een publiek Saoedisch investeringsfonds. Meer dan veel andere olie- en gas producerende landen lijkt Saudi-Arabië zich hiermee voor te bereiden op een toekomst waarin aardolie een minder belangrijke rol zal spelen. Indirect is deze actie van het olieconcern namelijk bedoeld om het land minder afhankelijk te maken van het zwarte goud. Het investeringsfonds kan het geld namelijk aanwenden voor niet-oliegerelateerde activiteiten.

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via Twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 9 - 2018 5

PET09 C Commentaar.indd 5

28-08-18 17:15

BRIGHTLANDS CHEMELOT CAMPUS | SITTARD-GELEEN (NL) | DECEMBER 13TH

[Reg

iste

r no w]

WHEN ELECTRONS POWER MOLECULES To meet the European climate challenges and goals of the Paris Agreement, new ways of collaboration are needed. Fences between the heavy process industry and energy sector have to be lowered. First steps have already been taken. New energy saving processes have been implemented and advanced bio routes have been developed. And yet another, maybe more sustainable synergy is rising...when electrons meet molecules. Grasp the opportunity Electrification and electrochemistry can play a pivotal role in cutting CO2-emissions or even becoming CO2-negative. A double-edged sword! Huge amounts of sustainable electricity can be stored by turning molecules from air and water into useful materials and fuels. Fast growing surpluses of wind and solar power in Europe can be stored. And the industry can cut its emissions dramatically and decrease its dependency on fossil feedstock in a competitive way. To grasp this opportunity, new value chains have to be developed cutting through multiple sectors. So let’s lower the sector fences and start energizing a new economy!

Program 09.45h

10.30h Plenary morning program • Opening conference • International keynote • Three short talks from decision makers/experts from different backgrounds; Robert Claasen (Chemelot Executive Director), Prof. Bert Weckhuysen (Utrecht University) • Pitches Industrial Energy Enlightenmentz 12.30h

Lunch

13.30h

Parallel sessions round one and two

15.15h

Network break

15.45h

Parallel session round three

16.45h

Conclusion and announcement winner Industrial Energy Enlightenmentz • Interactive debate • Announcement winner Industrial Energy Enlightenmentz • Closing conference

17.30h

A co-creation of:

Reception and registration

Network drinks

Launching partner:

www.industryandenergy.nl PET09 Adv I.indd Advertentie Industry6 and energy 2018 hele pagina.indd 1

28-08-18 22-08-18 17:05 09:30

FEITEN & CIJFERS WAAR IN EUROPA INVESTEERT INEOS 2,7 MILJARD EURO? Ineos investeert 2,7 miljard euro in een ethaankraker en een propaandehydrogeneringsfabriek. De beslissing waar deze fabrieken komen te staan, is nog niet genomen, maar ze worden samen gebouwd, ergens aan de kust in Noordwest-Europa. Het wordt de eerste nieuwe kraker in Europa sinds twintig jaar. Het is eveneens de grootste investering in de Europese chemische industrie sinds jaren. Dat geldt overigens ook voor Ineos, want het bedrijf heeft nooit eerder zo’n grote investering gedaan. Al eerder was bekend dat het concern in Europa een propaandehydrogeneringsfabriek wilde bouwen. Daarbij werd Antwerpen specifiek als mogelijke vestigingsplaats genoemd. Ook maakte Ineos eerder plannen bekend om de capaciteit van zijn krakers in Grangemouth (Schotland) en Rafnes (Noorwegen) fors uit te breiden tot elk meer dan een miljoen ton per jaar. Ineos produceert momenteel bijna 4,5 miljoen ton etheen en propeen in Europa, maar is nog steeds de grootste afnemer van die twee bouwstenen in de regio. Als het nu aangekondigde megaproject over vier jaar zal zijn afgerond, voorziet het bedrijf veel meer zelf in de grote behoefte aan etheen en propeen. De propaandehydrogeneringsfabriek zal 750.000 ton propaan per jaar omzetten in propeen. De capaciteit van de kraker is niet bekend gemaakt, maar de uitbreiding van de krakers in Grangemouth en Rafnes kwam neer op 900.000 ton etheen per jaar extra productiecapaciteit.

De havenbesturen van Zeebrugge en Antwerpen hebben Deloitte en Laga gevraagd een economisch complementariteits- en robuustheidsonderzoek uit te voeren. In het onderzoek worden de lopende vormen van samenwerking geëvalueerd en wordt onderzocht wat de meerwaarde voor beide havens kan zijn. De samenwerking gaat alleen door als allebei de havens er sterker van worden. Het onderzoek wordt naar schatting afgerond in het eerste kwartaal van 2019. De Commissie m.e.r. heeft het milieueffectrapport voor de Waste-toChemicals fabriek in het Botlekgebied Rotterdam beoordeeld. Zij vindt het nog niet compleet en mist nog belangrijke milieu-informatie over het productieproces. Het Waste-to-Chemicals consortium wil in het Rotterdamse havengebied een fabriek bouwen voor de productie van methanol uit afval. De installatie zal ongeveer 360.000 ton huishoudelijk en bedrijfsafval verwerken tot synthesegas en dit omzetten naar circa 220.000 ton methanol.

GUNVOR STOPT MILJOENENINVESTERING ROTTERDAM EN ANTWERPEN Oliehandels- en raffinageconcern Gunvor heeft een investeringsprogramma van enkele honderden miljoenen euro’s in zijn Rotterdamse en Antwerpse raffinaderijen stilgelegd. Ook is de verkoop van de tankopslagdochter opgeschort. Dit blijkt uit een interne memo die in handen is van het FD. In Rotterdam zou een nieuwe fabriek worden gebouwd voor de productie van schone scheepsbrandstoffen. De bouw was al begonnen, maar is stop gezet. Ook zouden er twee opslagtanks worden gebouwd in Antwerpen. Door verandering van omstandigheden kan de investering in schonere brandstoffen niet meer uit. Gunvor zoekt nu een partner of een andere manier om het project toch door te laten gaan.

alternatieve bestemming te geven, dan is een grootschalige buizeninfrastructuur noodzakelijk. De leidingen kunnen ook worden gebruikt om waterstof te verdelen of om bijvoorbeeld de restgassen van ArcelorMittal in te zetten als grondstof bij Dow Chemicals. Het onderzoek loopt tot 30 juni 2019.

FOTO: PIXABAY

CHLOORPRODUCTIE AKZONOBEL BEWEEGT MEE MET STROOMAANBOD AkzoNobel Specialty Chemicals heeft op haar site in Rotterdam ‘e-flex’-technologie in gebruik genomen. Daarbij passen computergestuurde algoritmes automatisch de productie af op het elektriciteitsaanbod. Op die manier worden de energiekosten geoptimaliseerd en grote schommelingen in het elektriciteitsnetwerk opgevangen. Deze zijn het gevolg van het toenemende aanbod van energie uit hernieuwbare bronnen, zoals windenergie. Het bedrijf werkt ook aan de aanleg van een tweede, zelfstandige productielijn voor chloor en loog. De nieuwe productielijn, die naar verwachting in 2021 gereed is, maakt een continue toevoer van chloor mogelijk, ook wanneer één lijn in onderhoud is. Ook ontstaat er ruimte om de productiecapaciteit in de toekomst uit te breiden bij een verdere groei van de vraag. Naar verwachting start de bouw van de nieuwe productielijn in 2019.

Het havengebied van North Sea Port onderzoekt de haalbaarheid, vormgeving en uitrol van een grootschalige buisleidinginfrastructuur. Als het havengebied een aantal grensoverschrijdende projecten op poten wil zetten om CO2 te transporteren en een

BioBTX heeft een demofabriek gebouwd op het Zernikepark in Groningen. BTX staat voor benzeen, tolueen en xyleen. BioBTX maakt deze chemische bouwstenen uit groene grondstoffen, waarna er ‘groene’ plastics van kunnen worden geproduceerd. Na de bouw van de testfabriek in Groningen is het voornemen om de technologie in de markt uit te rollen.

PETROCHEM 9 - 2018 7

PET09 D Feiten en Cijfers.indd 7

28-08-18 17:16

Betrouwbare en veilige Remote Access; onze geschiedenis én toekomst. WESTERMO heeft een jarenlange geschiedenis in het ontwikkelen en fabriceren van betrouwbare Remote Access oplossingen. Zo hebben wij alleen al in Nederland tienduizenden analoge industriële modems van WESTERMO geleverd, waarvan er nog vele in gebruik zijn. De opgedane kennis van toen is gebruikt om slimme, veilige en eenvoudig te conﬁgureren oplossingen te ontwikkelingen voor een nieuwe generatie Remote Access als LTE/4G, ADSL en VDSL. Betrouwbaarheid staat hierbij voorop; dit geldt toch ook voor uw installaties?

Robust Industrial Data Communications - Made Easy

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

hr18_adv_WmoA4_BreedbandRouter.indd 1 PET09 Adv I.indd 8

15-01-18 15:19 28-08-18 17:05

POWER-TO-GAS-PROJECT IN ZUIDWENDING OFFICIEEL VAN START Gasunie New Energy heeft bij Zuidwending het officiële startsein gegeven voor de bouw van een elektrolyser. Deze gaat zonne-energie gebruiken om water te splitsen in waterstof en zuurstof. Waterstof is een energiedrager die – in tegenstelling tot elektriciteit – in grote hoeveelheden goed kan worden opgeslagen. Het project HyStock is een belangrijke stap in de opschaling van power-to-gas-technologie. Met het demonstratieproject willen Gasunie-dochters EnergyStock en Gasunie New Energy ervaring opdoen met de omzetting van duurzaam opgewekte elektriciteit naar waterstof. Op de aarden wallen en de parkeerplaatsen rondom de bestaande installatie voor gasopslag worden zo’n twaalfduizend zonnepanelen geïnstalleerd met een gezamenlijk vermogen van 2,4 megawatt. Hiervan is 1,4 megawatt bestemd voor de verduurzaming van de eigen energievoorziening van de bestaande installatie. Eén megawatt wordt gebruikt om ervaring op te doen met de omzetting van groene stroom in groene waterstof. Daarvoor worden drie zeecontainers op de bestaande installatie geplaatst. Eén container bevat een elektrolyser waarmee water wordt gesplitst in waterstof en zuurstof. De tweede bevat de benodigde elektronica en de derde een kleine compressor die de opslagcilinders vult met waterstof. Met deze zogenoemde tube trailers kan het waterstof worden vervoerd naar afnemers in bijvoorbeeld de mobiliteit en industrie.

FOTO: PIXABAY

AGEING SPEELT FLINKE ROL BIJ ONGEVALLEN MET CHEMISCHE STOFFEN Het RIVM heeft onderzocht welke rol veroudering van installaties speelt bij ongevallen met chemische stoffen. Het blijkt dat bij ongeveer dertig procent van de ongevallen veroudering van de installaties (mede) oorzaak is van het ongeval. Veroudering wordt in Nederland vaak aangeduid met de Engelse term ageing. Sinds 2015 zijn BRZO-bedrijven verplicht om de veiligheidsrisico’s die samenhangen met veroudering en corrosie van hun installaties in kaart te brengen en te beheersen. Sinds 2017 besteden BRZO-inspectiediensten bij hun inspecties aandacht aan ageing van installaties. Het RIVM heeft voor dit onderzoek 91 ongevallenrapportages van BRZO-bedrijven geanalyseerd. Daarnaast heeft het instituut met een enquête onderzocht hoeveel aandacht de branches besteden aan veroudering. Daaruit bleek dat veroudering nog niet bij alle branches expliciet wordt meegenomen bij de beheersing van risico’s. Ook blijkt dat bedrijven veroudering verschillend definiëren. Wel zijn er sinds de enquête initiatieven genomen om meer aandacht te krijgen voor veroudering van installaties bij overheid en bedrijven. BOUW DERDE REACTOR ZEELAND REFINERY BEGONNEN De bouw van een derde reactor voor de stoomkraker van Zeeland Refinery in Vlissingen-Oost is officieel begonnen. De joint venture van Total en Lukoil investeert veertig miljoen euro in de uitbreiding. Met de bouw van de derde reactor zet de raffinaderij in op efficiëntie en duurzaamheid. ‘Dankzij de derde reactor wordt een CO2-uitstoot van ongeveer tienduizend ton per jaar vermeden en kan een breder scala aan grondstoffen worden omgezet naar waardevolle producten’, stelt algemeen directeur Tanneguy Descazeaud. Het bedrijf bouwt de extra reactor van dertig meter hoog naast de twee bestaande reactoren. Het productieproces moet hierdoor efficiënter en flexibeler worden en de productiekosten lager. Tijdens de grote onderhoudsstop van de raffinaderij medio 2020 wordt de nieuwe reactor verbonden met de bestaande installatie, waarna deze in bedrijf kan worden genomen.

FOTO: PIXABAY

FEITEN & CIJFERS De PlasticRoad, de weg op basis van gerecycled plastic, wordt werkelijkheid. In september start een pilot en wordt een dertig meter lang fietspad aangelegd in Zwolle. Een paar maanden later volgt het tweede fietspad elders in de provincie Overijssel. De PlasticRoad is een holle prefab constructie waarin kabels en leidingen kunnen worden verwerkt, die water kan bergen, infiltreren naar de ondergrond mogelijk maakt en licht van gewicht is. Met de pilots wordt getoetst op technische en economische haalbaarheid. Purified Metal Company kan beginnen met de bouw van een fabriek die vervuild staalschroot recyclet tot een hoogwaardige grondstof voor de staalindustrie. De financiering is rond. Het bedrijf hoopt de fabriek in Delfzijl uiterlijk in juli 2020 operationeel te hebben. Dankzij de fabriek wordt 150.000 ton CO2 per jaar bespaard ten opzichte van de productie van staal uit ijzererts. Deze CO2-besparing komt overeen met de jaarlijkse uitstoot van 45.000 personenauto’s. Een aantal afvalenergiebedrijven wil de mogelijkheden van het afvangen en hergebruiken van CO2 in de glastuinbouw verder onderzoeken. Afvalenergiebedrijven AEB Amsterdam, HVC, AVR Rotterdam en CO2-leverancier OCAP hebben hiervoor een subsidie ontvangen via de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Ook afvalenergiebedrijf Twence heeft hiervoor recent een subsidiebeschikking ontvangen. Sekisui richt een nieuw bedrijf op voor de productie van thermische interfacematerialen voor milieuvriendelijke voertuigen. Hiervoor bouwt het Japanse bedrijf een nieuwe fabriek in Roermond. Het plan is om circa 12,3 miljoen euro te investeren in het opzetten van het nieuwe bedrijf, waaronder de bouw van de fabriek. Het nieuwe bedrijf, Sekisui Polymatech genaamd, wordt een volle dochter van Sekisui. Volgens de planning wordt de fabriek operationeel in het voorjaar van 2020.

PETROCHEM 9 - 2018 9

PET09 D Feiten en Cijfers.indd 9

28-08-18 17:16

FRIJNS INDUSTRIAL GROUP WE CONSTRUCT YOUR STEEL De FRIJNS INDUSTRIAL GROUP is met meer dan 80 jaar ervaring een internationale staalbouwer en specialist op het gebied van engineering, productie,conservering, montage, onderhoud, dak-en wandbeplating en project management van staalconstructies en turn-key projecten voor de industrie. Heeft u interesse in een vrijblijvende afspraak? Bel ons voor informatie of kijk op www.frijnsgroup.com

FRIJNS INDUSTRIAL GROUP De Valkenberg 14 6300 AD Valkenburg aan de Geul T F

+ 31(0) 43 601 0101 + 31(0) 43 601 0102

E W

info@frijnsgroup.com www.frijnsgroup.com

Vakspecialisten met een hart voor staal.

FIG_B&S_ad_1-2_dec2014.indd 1

PET09 Adv I.indd 10

20-11-14 10:54

28-08-18 17:05

FEITEN & CIJFERS VITO BOUWT PILOT-INSTALLATIE VOOR BIO-AROMATEN De Vlaamse onderzoeksorganisatie VITO gaat met partners Jacobs Belgium en VMH een pilot-installatie bouwen voor de productie van bio-aromaten uit lignine/hout. Het LignoValue Pilot project kost 4,3 miljoen euro en moet tegen het eerste kwartaal van 2021 resulteren in een werkende installatie. De proefinstallatie krijgt een capaciteit van ongeveer tweehonderd kilo per dag en biedt bedrijven de mogelijkheid om verdere stappen in hun ontwikkelingstraject te zetten. Het doel is om de installatie zo flexibel mogelijk te ontwerpen om verschillende processen te kunnen demonstreren. Zij zal ook mobiel zijn, zodat geïnteresseerde bedrijven de installatie op hun eigen site kunnen testen.

FOTO: PIXABAY

PLASTIC AFVAL ALS GRONDSTOF VOOR BRAND- EN KUNSTSTOFFEN Neste, producent van hernieuwbare diesel, wil van plastic afval een grondstof maken voor brandstoffen en kunststoffen. Het doel is om volgend jaar een proef op industriële schaal te hebben en tegen 2030 wil het bedrijf meer dan een miljoen ton plastic afval verwerken. Neste is wereldwijd de grootste producent van hernieuwbare diesel uit afval en residuen. Het bedrijf wil ook leider worden in koolstofarme raffinage en de circulaire economie door innovatieve oplossingen te ontwikkelen op basis van afvalplastic. In Europa wordt jaarlijks 25 miljoen ton wegwerpplastic gebruikt, daarvan wordt minder dan dertig procent ingezameld voor recycling. De Europese Unie wil het hergebruik van plastic verhogen naar 50 procent in 2025 en 55 procent in 2030. NAM HEEFT PLANNEN VOOR WATERSTOFFABRIEK IN EMMEN Op de NAM-locatie van de voormalige gaszuiveringsinstallatie (GZI) in Emmen komt mogelijk een groene waterstoffabriek. Eigenaar NAM gaat dit met verschillende partners onderzoeken. Groen waterstof kan de fabrieken op het Emmtec-terrein van onder andere DSM en Teijin Aramid onafhankelijk maken van het Groningse gas. Het industrieterrein behoort tot de tweehonderd grootverbruikers, die van minister Wiebes binnen vier jaar moeten overschakelen op alternatieven. De plek van de GZI is zo geschikt, omdat de waterstof is te distribueren via het bestaande gasnetwerk. Bovendien is de locatie aangesloten op het industriële elektriciteitsnetwerk. Dat is belangrijk voor de aanvoer van de grote hoeveelheden groene elektriciteit die nodig zijn om via elektrolyse waterstof te produceren. BRENT RUWE OLIEKOERS

De gaswinning uit het Groningenveld moet komend jaar dalen naar maximaal 19,4 miljard kubieke meter. Dat blijkt uit het ontwerp-instemmingsbesluit voor het gasjaar 2018/2019 dat sinds eind augustus ter inzage ligt. De daling van de gaswinning is in lijn met het afbouwplan van het kabinet. In maart heeft het kabinet besloten de gaswinning op zo kort mogelijke termijn volledig te beëindigen. Het Tilburgse kunststofbedrijf Britannia Techno Polymer (BTP) is overgenomen door het Amerikaanse miljardenbedrijf Ascend Performance Materials. Met deze strategische overname beschikt Ascend over haar eerste eigen productiefaciliteit buiten de Verenigde Staten. Voerfabrikant ForFarmers Nederland gaat een biomassacentrale in Lochem bouwen. De grondstof voor de biomassacentrale komt van houtsnippers die vrijkomen bij het onderhoud van houtwallen, hagen en bospercelen in de Achterhoek. De investering voor de biomassacentrale bedraagt 4,8 miljoen euro en de verwachting is dat ze per 1 april 2019 operationeel is.

PERSONALIA Johan Atema zal per 1 september 2018 de nieuwe directeur zijn van de NAM. Hij volgt Gerald Schotman op, die bij Shell de rol van vice president Joint Ventures Delivery & Excellence gaat vervullen.

Juriaan Steenland is per 1 oktober de nieuwe chief operating officer van Koole Terminals. Steenland werkte eerder als managing director voor VTTI-terminals in de Verenigde Staten en later voor de ETT-activiteiten in Rotterdam.

77 76

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

75 74 73 72 71 70 69 68

2526 27 2829 2 3 4 5 6 9 10 11 12 13 16 17 18 1920 2324 252627 30 31 1 2 3 6 7 8 9 10 13 14 1517 20

Juli 2018

Richard Zwinkels heeft Paul Buijsingh per 1 september opgevolgd als general manager van Shell Moerdijk. Voor Shell Moerdijk is Zwinkels geen onbekende: van 2010 tot 2012 was hij namelijk Production & Maintenance manager.

augustus 2018

PETROCHEM 9 - 2018 11

PET09 D Feiten en Cijfers.indd 11

28-08-18 17:16

INTERVIEW

‘We moeten de innovators van de toekomst opleiden’

PETROCHEM 9 - 2018 12

PET09 O Interview.indd 12

28-08-18 17:19

Wetenschappers reiken opties en denkroutes aan. Ze kunnen hoop geven voor de toekomst, maar moeten ook aansporen tot realisme. Volgens professor Bert Weckhuysen van de Universiteit Utrecht kunnen innovatieve aanpassingen van bestaande processen veel bijdragen aan de energietransitie. Het olietijdperk is nog niet ten einde. Daarmee kan juist ook de benodigde tijd worden gekocht om doorbraaktechnologie tot wasdom te laten komen. Wim Raaijen

FOTO’S: WIM RAAIJEN

Wie op internet zoekt naar professor Bert Weckhuysen stuit al snel op een intrigerende YouTube-video. Een opname van een presentatie die de hoogleraar gaf bij TEDx Binnenhof een paar jaar geleden. Daarin haalt hij molecuulmodellen tevoorschijn, die we nog wel kennen van de scheikundelessen op de middelbare school. Kunststof bolletjes die je tot moleculen kunt legoën. Water is een zuurstofbolletje vastgeklikt aan twee kleinere waterstofbolletjes. Weckhuysen haalt tijdens zijn TED-talk een ander molecuul met drie bolletjes tevoorschijn, twee zuurstofatomen die elk met een dubbele binding aan een koolstofatoom vastzitten. ‘Dit is de huidige boosdoener, CO2,’ stelt hij. ‘Maar laten we er een molecuul water bij halen.’ Met waterstof uit water en koolstof uit CO2 kun je theoretisch een grote verscheidenheid aan organische moleculen maken, betoogt hij. Er is alleen heel veel energie voor nodig. Hij moet ook kracht zetten en stevig wrikken aan het CO2-molecuul om het C-atoom los te krijgen. Symbolisch. Volgens Weckhuysen is er naast heel veel energie, vooral ook veel kennisontwikkeling nodig om CO2 grootschalig in te zetten als grondstof. En mogelijk het CO2-probleem net zo op te lossen als het probleem met zure regen en het gat in de ozonlaag. Want wie heeft het daar nog over? Nog niet volwassen Een inspirerende presentatie. Maar wie denkt met Weckhuysen een dromer, een idealist te treffen, heeft het goed mis. Ja, hij is ervan overtuigd dat er veel mogelijk is en wordt als het gaat om verduurzaming van de chemische industrie. Mits we goede keuzes maken, uiteraard geholpen door de wetenschap. PETROCHEM 9 - 2018 13

PET09 O Interview.indd 13

28-08-18 17:19

INTERVIEW Als hoogleraar anorganische chemie en katalyse aan de Universiteit Utrecht tast hij daarom voortdurend de toekomst van de chemie af. Er zijn verschillende hoopgevende onderzoekslijnen, maar voor veel oplossingen en mogelijke doorbraken wordt ons geduld voortdurend op de proef gesteld. Keulen en Aken zijn immers niet op één dag gebouwd. Dat het olietijdperk al ten einde loopt, vindt Weckhuysen bijvoorbeeld een veelgehoorde, maar ongegronde uitspraak. Er staan in de wereld nog veel raffinaderijen, krakers en afgeleide installaties die niet zomaar zijn afgeschreven. Er wordt nieuwe technologie ontwikkeld, maar veel innovatieve technieken zijn nog niet volwassen genoeg en vaak nog zeer inefficiënt. Dreamliner Aan het voorspellen van de toekomst, waagt hij zich ook niet aan. Er is sowieso geen blauwdruk. Bovendien moeten keuzes worden gemaakt die vaak buiten het bereik van de wetenschap liggen. Weckhuysen: ‘Het is onze taak om opties en denkroutes aan te reiken. We bieden gereedschappen. Of die tot doorbraken leiden, hangt af van veel factoren die buiten onze invloed vallen.’ Denk alleen al aan de olieprijs of de belasting op

CO2. Hoe dwingend durft een overheid te zijn? Met meer dan normale interesse volgt hij daarom de ontwikkelingen rond het Nederlandse Klimaatakkoord. Hij voelt daarbij wel meteen de behoefte opkomen om te relativeren. Weckhuysen: ‘49 procent minder CO2-uitstoot in 2030. Dat is een heel ambitieus plan. Maar beseffen we echt wel voldoende waar we ja tegen willen zeggen? Is er ook goed nagedacht over hoe we het allemaal gaan realiseren? En welke offers daar voor nodig zijn?’ Om het wat dichter bij het dagelijks leven te brengen rekent hij voor: ‘Een gemiddeld gezin stoot meer dan tien ton CO2 uit per jaar. Een gemiddelde auto al 4,5 ton. In 2030 willen we dat gehalveerd hebben. Ik heb het ook voorgerekend bij een congres in Canada. Ik was daar gekomen in een Dreamliner, waardoor ik al een ton bij mijn CO2-uitstoot kon optellen.’ Fundamenteel Weckhuysen denkt dat er zeker mogelijkheden zijn, als we ons niet alleen blindstaren op de verre toekomst. Op oplossingen die nog heel veel ontwikkeltijd nodig hebben. Onderzoek vooral wat op korte termijn mogelijk is, is zijn devies. Zo kan energiebesparing het

‘Door het kraakproces efficiënter te maken, kunnen we nu al resultaten boeken.’

komende decennium verreweg de meeste CO2-reductie opleveren. Helemaal in de industrie. Weckhuysen: ‘We kunnen de processen die nu al draaien als eerste aanpakken. Neem bijvoorbeeld de productie van ammoniak.’ De synthese van ammoniak kost veel aardgas als energie en grondstof. Met andere, efficiëntere routes is veel CO2-uitstoot te reduceren. Hij ziet ook interessante mogelijkheden bij de huidige krakers. ‘Wereldwijd staan er ongeveer vijfhonderd. Alleen al door het kraakproces efficiënter te maken, kunnen we resultaten boeken. Kraken is een endotherm proces. Kunnen we de verhitting bijvoorbeeld niet op een andere manier regelen?’ Het is volgens de hoogleraar nog steeds een actuele vraag hoe er meer uit fossiele grondstoffen kan worden gewonnen, met minder CO2-uitstoot. Als het om verduurzaming gaat, is daarin volgens hem nog veel te bereiken. Zijn specialisme, de katalyse, kan daar een belangrijke rol in spelen. Katalysatoren kunnen lange olieketens knippen tot brandstoffen of bouwstenen voor de chemie, denk aan etheen en propeen. Door de werking van deze katalysatoren fundamenteel te onderzoeken, kunnen mogelijk processen worden ontwikkeld die veel minder energie gebruiken en zodoende veel minder CO2 uitstoten. Methaan Eerst dus het laaghangende fruit, maar tegelijkertijd onderzoekt de vakgroep van Weckhuysen ook de mogelijkheden voor de middellange en langere termijn. Ze kijkt bijvoorbeeld naar manieren om beter en effectiever organisch afval en biomassa bij te mengen in krakers. Voor de langere termijn richt hij zich onder meer op solar fuels. Met zowel directe fotochemische omzetting van CO2 als reactie van CO2 met groene waterstof is het mogelijk om brandstoffen en bouwstenen voor de chemie te maken. Met name de directe omzetting van CO2 in methaan (CH4) is nog een hele uitdaging. Weckhuysen: ‘De opbrengst van dit soort processen is nog steeds laag. Er is dus nog veel onderzoekswerk te doen.’ Schoolser Om alles in een beter perspectief te zien, is meer kennis nodig en ook meer

PETROCHEM 9 - 2018 14

PET09 O Interview.indd 14

28-08-18 17:19

inhoudelijk debat, is de overtuiging van de professor. ‘Onlangs mocht ik een congres organiseren waar onder meer Marjan van Loon van Shell sprak. Voor het brede debat had ik ook filosoof Peter Paul Verbeek van de Universiteit Twente uitgenodigd. Voor het eerst kreeg ik te maken met protesten en spandoeken in de zaal, gericht tegen Shell. Mensen die gebruikmaakten van hun recht tot vrije meningsuiting. Yes! Helemaal goed. Maar wat ik dan jammer vind, is dat ze meteen na het protest de zaal verlieten. Blijf dan, zou ik zeggen. Ga in debat! Dat mis ik wel een beetje.’ De nieuwe generatie wetenschappers zal een prominente rol spelen bij de energietransitie. Als opleider van jonge mensen pleit hij voor een brede belangstelling bij studenten. ‘De eerste wetenschappers waren heel breed geïnteresseerd. Ik ben zeer voor de homo universalis. Door meer van verschillende wetenschappen te begrijpen, kun je verbindingen leggen. Dan kun je mogelijk meer oplossingen zien en problemen beter uitdagen. Voor een hoogleraar moet opleiden verder gaan dan alleen het delen van boekenwijsheid. Ik merk dat studenten momenteel schoolser worden. Dat ligt zeker niet alleen aan de studenten zelf. Vergeet niet dat we de innovators van de toekomst moeten opleiden. Laten we ze uitdagen en leren denken, verbindingen leren leggen.’ Succes Zelf ziet hij zijn postdoctorale tijdperk in de Verenigde Staten als de mooiste tijd in zijn wetenschappelijke loopbaan. Als jonge Vlaming, afgestudeerd aan de universiteit van Leuven, mocht hij twee jaar onderzoek doen in de staten Pennsylvania en Texas. ‘De vrijheid die ik toen had, geweldig.’ Dat gunt hij ook de jonge wetenschappers. ‘Nu ik tegen de vijftig loop, merk ik steeds meer dat het niet alleen om prestaties gaat. Bijvoorbeeld om hoeveel publicaties je achter je naam hebt staan. Dat kan niet je enige motivatie zijn als wetenschapper. Dat wordt op den duur heel ledig.’ Het is volgens Weckhuysen juist de bedoeling dat huidige studenten ideeën, theorieën en innovatieve routes verder brengen. Dat kan het beste als iedereen, dus ook de hoogleraar, openstaat voor nieuwe ideeën en inzichten. ‘Ik kan ook

Weckhuysen: ’Je kunt verbindingen leggen door meer van verschillende wetenschappen te begrijpen.’ niet jaloers zijn. Zeker niet als iemand met een beter idee komt. Openheid is echt heel belangrijk. Studenten vergeten vaak dat hoogleraren ook student zijn geweest. En weet ook dat ik me op elk college opnieuw moet voorbereiden. Toen ik student was, zei een hoogleraar eens tegen me dat hij ook nog elke dag bijleerde.’ Vooral de honger om bij te leren kan iedereen verder brengen. ‘Een andere mooie uitspraak die ik me altijd nog kan

herinneren, kwam van een leraar Latijn. Succes is i maal i maal i. Interesse maal intelligentie maal inzet. De beste wetenschappers hebben voldoende van alle drie. Het zijn menselijke eigenschappen. Een reden te meer om bij het opleiden van studenten ook hier aandacht aan te geven. Wetenschappers moeten zeker heel gepassioneerd zijn. Zelf voeg ik er overigens ook de factor geluk aan toe. Maar dat is een plusje, geen vermenigvuldigingsfactor.’ ■

INDUSTRY & ENERGY 2018 Bert Weckhuysen spreekt op 13 december tijdens het congres Industry & Energy 2018, een internationaal congres met een speciale focus op elektrificatie en elektrochemie. Kijk voor het programma en aanmelden op www.industryandenergy.nl.

PETROCHEM 9 - 2018 15

PET09 O Interview.indd 15

28-08-18 17:19

EEMSDELTAVISIE 2018

Finalisten Northern Enlightenmentz bekend Welke innovatie uit het noorden kan de groene industriële revolutie veroorzaken? Tijdens de Northern Enlightenmentz verkiezing gaan we op zoek naar hoopgevende innovaties. Dit jaar strijden Enerpy, Groningen Seaports/Pipelife en Stercore om de titel. De winnaar wordt bekendgemaakt tijdens het congres Eemsdeltavisie op 17 oktober in Delfzijl.

Dagmar Aarts

Met de verkiezing willen we de noordelijke provincies van Nederland inspireren bij het toepassen van hoopgevende innovaties en willen we de bedrijven die meedoen een duwtje in de rug geven. Radiolyse Ook dit jaar hebben we weer drie mooie innovaties die meedoen aan de verkiezing. De eerste is Enerpy, een bedrijf dat zich richt op het herwinnen van grondstoffen en energie uit problematisch organisch afval. Denk daarbij aan biomassa, plastics, huishoudelijk afval, bedrijfsafval en oude autobanden. Eigenlijk alles waar een koolstof in zit, kan Enerpy met een gepatenteerde technologie omzetten in carbon, olie en gas. Het proces van Enerpy lijkt op pyrolyse, maar zelf noemen ze het liever radiolyse. Voor het thermische kraakproces maakt het bedrijf namelijk gebruik van straling (microgolven). Middels de radiation wordt het afval verhit en worden de molecuulketens gebroken. In gasvorm verlaten deze moleculen de reactor om vervolgens onder speciale condities in condensors te worden getransformeerd naar oliën en eventueel water. Een deel van het gas blijft in gasvorm. In de reactor komt na het proces de vaste grondstof carbon vrij. Het proces is energiezuiniger dan pyrolyse. Om het organisch afval om te zetten in hernieuwde grondstoffen is energie nodig in de vorm van hitte. Deze hittebron kan worden gevormd door de verbranding van een brandstof als houtsnippers, gas of carbon. De restwarmte kan worden gebruikt voor het opwekken van elektriciteit en warm water. Alle energie wordt op deze wijze optimaal benut. Enerpy heeft een demoplant in Delfzijl. Het bedrijf heeft als doel om een installatie op industriële schaal te realiseren

in de verwerking van een specifieke en problematische afvalstroom. Kunststof waterstofnet De tweede finalist is Groningen Seaports samen met producent van kunststof buizen Pipelife. Zij willen een infrastructuur voor het transport van groene waterstof aanleggen in Delfzijl en de Eemshaven. In eerste instantie wordt vier kilometer aan infrastructuur aangelegd. Het doel is om binnen een jaar tijd de leiding te realiseren. Vernieuwend daarbij is het gebruik van kunststofleidingen, die de kosten significant kunnen verlagen zowel voor de aanschaf en aanleg. Groningen Seaports en Pipelife hebben twee nieuwe kunststof buistypes ontwikkeld. Een eenvoudige van PE voor lage druk en een met aramide versterkte pijpleiding voor de hoge druk. Zelfs de homedruk-variant, die meer dan zestien bar aan kan, wordt straks geleverd op haspels van ongeveer drie diameter en is zodoende eenvoudig uit te rollen. Bovendien vergen ze veel minder onderhoud en zijn ze niet corrosiegevoelig. De aan te leggen infrastructuur gaat waterstof gemaakt met duurzame energie uit windmolens en zonneparken transporteren naar met name chemiebedrijven in de regio Groningen. De inzet van groen waterstof is nog duur. Daarom moeten alle zeilen worden bijgezet om verschillende onderdelen in deze toekomstige keten goedkoper te maken. Voor de plannen in de Eemsdelta gaat Pipeline de gasbuizen leveren en Groningen Seaports zorgt voor de aanleg. Waterstof kan een belangrijke oplossing bieden voor fluctuaties in het groene energieaanbod. Elektriciteit van windmolens kan omgezet in en opgeslagen worden als waterstof. Waterstof kan op haar beurt weer worden omgezet naar

PETROCHEM 9 - 2018 16

PET09 T N-Enlichtenmentz.indd 16

28-08-18 17:19

grondstof of brandstof voor diverse chemie- en industriële bedrijven. Groen gas uit mest De derde finalist is het Drentse bedrijf Stercore, dat er in is geslaagd om met een innovatieve technologie duurzame energie en koolstof te produceren uit mest en digestaat. Bijzonder is dat hierbij alle reststoffen worden hergebruikt. Andere producenten van groen gas hebben nog steeds te maken met afvalstoffen, die nog moeten worden verwerkt. De kosten daarvan kunnen zo maar hoger liggen dan de opbrengsten. Met het systeem dat Stercore heeft ontwikkeld, blijven er alleen producten over. Naast groen gas zijn dat koolstof, CO₂ en warmte. De koolstof is hernieuwbaar met waardevolle mineralen, waarmee het bedrijf hoogwaardige organische meststoffen en andere bodemverbeteraars kan maken. De CO₂ en de restwarmte uit het productieproces kunnen door de tuinbouw worden benut. Het bedrijf wil een fabriek in Emmen bouwen, naast een industrieterrein.

Als deze volledig operationeel is, kan die ongeveer twintig miljoen kubieke meter aan groen gas produceren. Dit gas is direct te gebruiken. De installatie is gekoppeld aan een methanisatieinstallatie, die het geproduceerde ruwe gas omzet in gas van Groningse aardgaskwaliteit. De twintig miljoen kubieke meter gas die Stercore in Emmen produceert, is bovendien een netto hoeveelheid. Het benodigde gas voor eigen gebruik is hierin al verrekend.

De verkiezing Tijdens Eemsdeltavisie op 17 oktober strijden de drie finalisten om de titel. De winnaar wordt bepaald door een deskundige jury (verdeelt 60 punten), internetstemmen (20 punten) en de bezoekers van het congres (20 punten). Houd onze website www.petrochem.nl in de gaten, voor uitgebreidere artikelen over de drie finalisten en voor het uitbrengen van uw stem op uw favoriet Northern Enlightenment. ■

EEMSDELTAVISIE In de Industrieagenda voor de Eemsdelta durven de opstellers het aan: in 2050 kan het chemie- en energiecluster nettogebruiker zijn van CO2. Geen reductie, maar herstel! Net als bomen, die zijn niet CO2-neutraal, maar zetten kooldioxide juist om. Het vraagt wel een andere manier van kijken. CO2 is daarbij geen probleem, maar potentiële grondstof. De eerste projecten zijn er. Wat is er op termijn nog meer mogelijk? Bij Eemsdeltavisie op 17 oktober in Delfzijl onderzoeken we hoe de industrie nog meer kan leren van hoe bossen functioneren: Factory as a Forest. Kijk voor het volledige programma en aanmelden op www.eemsdeltavisie.nl.

PETROCHEM 9 - 2018 17

PET09 T N-Enlichtenmentz.indd 17

28-08-18 17:19

PLANTMANAGER

‘Ik mag graag partijen met elkaar verbinden’ Hij is plantmanager van een site die slechts tien jaar oud is. Van alle chemicaliën die hij distribueert, wordt 18.000 kubieke meter opgeslagen bij de buren. Maar achterover leunen doet Sander Schiereck allerminst. ‘De wereld van de chemische distributie is dynamisch. Ik zie vele uitdagingen. Ik haal veel energie uit de fabriek en uit mijn medewerkers.’ Schierecks belangrijkste advies: ‘Luister naar je mensen.’

Laura van der Linde

‘Ik zou graag vier vaten tolueen, één can butyldiglycol en één IBC xyleen ontvangen en het zou fijn zijn als dat morgen binnen is.’ Voor diverse bedrijven is dit een onmogelijke klantvraag, maar voor Brenntag is het een heel normaal verzoek. Zowel de minimale hoeveelheden als de korte levertijd zijn in principe haalbaar. ‘We zijn een one-stop-shop voor de professionele gebruiker’, legt Sander Schiereck uit. Sinds september 2017 is hij binnen Brenntag Benelux plantmanager van de vestiging in Rotterdam. ‘En ja, dat vraagt om een hoge mate van flexibiliteit en aanpassingsvermogen, maar dat maakt het werk zeer dynamisch.’ Een goede buur Brenntag richt zich op de distributie van chemicaliën. Het bedrijf vormt een schakel tussen producenten en afnemers van chemicaliën. Producten worden ingekocht, chemicaliën uit grote bulkvolumes worden herverpakt in kleinere eenheden en Brenntag zorgt voor vullen, etiketteren, pelletiseren en fijnmazige distributie naar klanten in binnen- en buitenland. Al deze activiteiten vinden plaats op de locatie in Rotterdam. Deze locatie fungeert tevens als een hub voor de Europese vestigingen van Brenntag. Schiereck: ‘Wij hebben hier veertig tanks van vijftig kubieke meter onder de grond en daarnaast hebben wij een co-siting agreement met Vopak waar opslagtanks van 800 tot 1.200 kubieke meter worden

DE PLANTMANAGER In deze rubriek ‘De plantmanager’ laten wij elke keer een andere plantmanager aan het woord over het werk, de visie en het bedrijf. Hoe lukt het plantmanagers om succesvol te zijn en kunnen ze anderen daarin inspireren? Kent u interessante plantmanagers? Mail ons: redactie@industrielinqs.nl.

gehuurd.’ De samenwerking met Vopak is dus erg belangrijk. ‘Toen we hier ruim tien jaar geleden gingen bouwen, wisten we dat er geen ruimte was voor een aanlegplaats voor schepen. Maar doordat we gebruikmaken van de havenfaciliteiten van Vopak, kunnen we handelen alsof we die havenaansluiting wel hebben. Er is dagelijks contact tussen Brenntag en Vopak. ‘Wij zijn van de korte en snelle wisselingen en dat vraagt ook van Vopak, waar ze eigenlijk langere doorlooptijden gewend zijn, om flexibiliteit.’ In deze samenwerking gaat het vooral om bulkvoorraden die vervolgens door Brenntag worden herverpakt in IBC’s, tweehonderd liter drums en in cans. Of, als het toch om grote hoeveelheden gaat, dan kan ook een tankauto worden afgevuld. Er is een laadstelling met vier straten. Daarnaast kunnen er diverse mengsels worden gemaakt en afgevuld op de mengafdeling. Ook staan op het terrein twee PGS 15 loodsen met elk vierduizend palletplaatsen. ‘De ene wordt gebruikt voor opslag van de oplosmiddelen die we zelf verpakken. En de andere is bestemd voor prepacked materialen. Deze producten komen dus verpakt binnen, bijvoorbeeld als zakgoed of in bigbags of vaten.’ Mensenmens De veertigjarige plantmanager werkt inmiddels één jaar op deze Brenntag-site in Botlek Rotterdam. Daarvoor heeft hij ruim zes en een half jaar ervaring opgedaan binnen Sabic waar hij begon als process engineer. Hij werkte zich op en in 2017 nam hij afscheid als plantmanager van de site in Bergen op Zoom. ‘Dat was voor mij dagelijks minimaal een uur rijden. Het leek me goed om een baan dichter bij huis te zoeken.’ Schiereck meldde zich bij Progressive Recruitment

PETROCHEM 9 - 2018 18

PET09 P Plantmanager.indd 18

29-08-18 10:23

FOTO’S: LAURA VAN DER LINDE

en zo werd hij op het pad van Brenntag gebracht. ‘Een interessant pad. Ik ben graag werkzaam in de chemische industrie, op een BRZO-locatie. Bovendien was het dicht bij huis zodat ik ook wat meer tijd heb om te genieten van mijn dochters van inmiddels drie en zes jaar oud.’ Het bleek een prima match en Schiereck kwam terecht op een site waar het goed georganiseerd was, maar waar hij ook zijn tanden in een aantal uitdagingen kon zetten. ‘Ik mag graag partijen met elkaar verbinden en vanuit het motto ‘Connecting Chemistry’ staat dit bij Brenntag hoog op de beleidsagenda.’ Daarnaast is Schiereck een mensgerichte manager. ‘Deze site is slechts tien jaar oud, dus de processen draaien wel. Dat geeft me alle ruimte om me te richten op de medewerkers. Wat beweegt hen? Wat vinden zij belangrijk? Hoe kunnen we zorgen voor eigenaarschap?’ Spiegel De eerste stap van Schiereck, nadat zijn voorganger Theo Gebuis vanwege pensionering het stokje had overgedragen,

Schiereck: 'Ik kan het misschien zelf wel verzinnen, maar ik heb liever dat het vanuit de mensen zelf komt.’ was koffie drinken met alle operators en heftruckchauffeurs. ‘Ik wilde weten wie ze zijn, hoe ze in hun vel steken. Maar ik wilde ook van hen weten hoe het gaat op de werkvloer.’ Schiereck stelde vragen als: ‘Benoem drie dingen die goed gaan en drie dingen die je zou willen verbeteren.’ En ook: ‘Wat zou je veranderen als je een grote zak geld tot je beschikking zou hebben?’ Sommige medewerkers zijn al ruim twintig jaar aan het bedrijf verbonden en Schiereck heeft ervaren dat het voor deze waardevolle krachten best lastig is om na te denken over hoe het anders kan. ‘Ze werken al twintig jaar op een bepaalde manier. Dat het ook anders kan, dat het beter of efficiënter kan, daar wil ik ze bij helpen. Daarom hou ik ze een spiegel voor. Ik kan het misschien zelf wel verzinnen, maar ik heb liever dat het vanuit de mensen zelf komt.’ Om die reden heeft Schiereck het ‘ploe-

genpraatje’ geïntroduceerd. Op deze momenten wordt informatie over operationele en personele zaken gedeeld, over veiligheid en toekomstige projecten. ‘Maar de helft van de tijd hou ik mijn mond en luister ik naar mijn mensen.’ Sturen op near misses Op deze manier is er alle ruimte om ideeën en verbetervoorstellen in te dienen. Volgens Schiereck zijn er altijd wel manieren om het werk veiliger of efficiënter uit te voeren. ‘We proberen hier een meldcultuur te creëren waarin near misses in alle openheid worden gemeld. Niet om iemand ergens van te kunnen beschuldigen maar om gevaarlijke of potentieel gevaarlijke situaties te kunnen voorkomen en om hiervan te kunnen leren.’ Zo is op de site een zogenaamd learning-to-see programma gestart. Hierbij worden foto’s getoond PETROCHEM 9 - 2018 19

PET09 P Plantmanager.indd 19

28-08-18 17:42

EVENEMENTENHAL DELFZIJL | 17 OKTOBER

In de Industrieagenda voor de Eemsdelta durven de opstellers het aan: in 2050 kan het chemie- en energiecluster nettogebruiker zijn van CO2. Geen reductie, maar herstel! Net als bomen, die zijn niet CO2-neutraal, maar zetten kooldioxide juist om. Het vraagt wel een andere manier van kijken. CO2 is daarbij geen probleem, maar potentiële grondstof. De eerste projecten zijn er. Wat is er op termijn nog meer mogelijk?

[Sch

rijf

nu i

Programma 10.30 uur

Aanvang congres

• Ulco Vermeulen (Directeur Participations & Business Development, Gasunie) • Pitches Northern Enlightenmentz

12.00 uur

Netwerklunch

13.00 uur

Aanvang middagprogramma

• Korte presentaties en interactief debat

Bij Eemsdeltavisie op 17 oktober in Delfzijl onderzoeken we hoe de industrie nog meer kan leren van hoe bossen functioneren: Factory as a Forest.

Initiatiefnemers:

14.15 uur

Korte pauze

14.45 uur

Vervolg programma

• Burcu Ünal (Carbon Productivity Lead Manager, Covestro) • Geanne van Arkel (Head of Sustainable Development, Interface) • Bekendmaking winnaar Northern Enlightenmentz

16.15 uur

Netwerkborrel

Eventpartners:

Partners:

www.eemsdeltavisie.nl PET09 Adv I.indd 20pagina.indd 1 EemsDeltavisie hele

28-08-18 22-08-18 17:06 09:12

van gevaarlijke situaties. ‘Het gaat hier over het waarnemen van risicosituaties. Zijn er tijdelijk objecten geplaatst voor brandbeveiligingsmiddelen? Zijn er technische defecten waarbij iets mis kan gaan? Loopt er een collega naast je die niet de juiste PBM’s draagt? Is er ergens struikelgevaar? Dat soort situaties.’ Verder worden alle near misses en natuurlijk ook de daadwerkelijke incidenten geregistreerd. ‘We sturen erop aan dat we per medewerker drie meldingen kunnen registreren. Dat klinkt misschien als een stimulans om je collega te verlinken, maar zo moet je dat niet zien. Een near miss melden mag ook zonder namen te noemen. Alleen als het constant om dezelfde man of vrouw gaat, dan wil ik dat natuurlijk wel weten.’ Doel van dit programma is het creëren van bewustwording bij de medewerkers en ervoor zorgen dat iedereen aan het einde van de dag veilig naar huis kan. Efficiënter Een van de efficiency-verbeteringen die Schiereck heeft geïntroduceerd is het gebruik van portofoons. ‘Onderlinge communicatie is ongelooflijk belangrijk. Zeker in de dynamische wereld waar wij in werken. Communiceren middels portofoons gaat sneller dan communicatie met mobiele telefoons.’ Volgens Schiereck is dit een simpele investering waarmee het werk al snel efficiënter en veiliger kan worden gemaakt. Een ander verbetervoorstel waar een van de medewerkers mee kwam, was dat er in een bepaald proces een aantal losse stickers moesten worden geplakt. ‘Dit gebeurde al jaren zo en dan word je een beetje blind voor alternatieven, maar toch werd er op een dag geopperd of het plakken van één sticker met daarop alle informatie niet mogelijk zou zijn. Dat is onderzocht en bleek mogelijk.’ Een ander project dat voor de komende jaren op de planning staat, is het verder verbeteren van het management warehouse systeem. ‘We vertrouwen nu nog heel veel op ervaring en de ogen en de oren van onze medewerkers. Staan die producten klaar die moeten worden klaargezet voor die specifieke klant? We gaan onze mensen voorzien van scanners waarmee een directe koppeling wordt gemaakt met SAP. Op deze manier ver-

‘Mensen die niet direct de juiste papieren hebben, maar wel gemotiveerd zijn om deze te behalen, kunnen prima intern worden opgeleid.’ klein je de kans op vergissingen want je weet zeker dat het juiste product wordt klaargezet voor de klant. Daarnaast zorgen we hiermee voor minder papierwerk.’ Uitdagingen Het verbeteren van de veiligheid en het verbeteren van de efficiency zijn belangrijke speerpunten voor Schiereck. ‘De uitdaging is om de site de komende tien jaar op minimaal hetzelfde niveau te houden. Dan moet je inzetten op deze thema’s.’ Verder is duurzaamheid een thema dat altijd op de achtergrond aanwezig is. ‘Wanneer we assets moeten gaan vervangen, dan kijken we of er een duurzamer alternatief is. We beschikken bijvoorbeeld over eigen perslucht compressoren en hiervan moeten we er binnenkort een vervangen. Een hoger rendement compressor verbruikt minder energie. Daar willen we dan best in investeren.’ Een andere uitdaging is het vinden van goed technisch personeel. ‘Wat mij

betreft begint het met het vasthouden van de mensen die je al aan boord hebt. Luister naar ze, zorg dat ze plezier hebben in hun werk en zorg ervoor dat ze zich kunnen ontwikkelen.’ Het gevaar van het laten groeien van je mensen is dat ze op enig moment verder gaan kijken bij andere bedrijven. ‘Die kans bestaat, dat realiseer ik me, maar ik hou ze hiermee toch nog een tijdje vast en die extra kennis wordt in eerste instantie ingezet binnen Brenntag.’ Het krijgen van nieuwe technische mensen is doorlopend een punt van aandacht. Schiereck wil mensen zonder technische kennis een kans geven. ‘Mensen die niet direct de juiste papieren hebben, maar wel gemotiveerd zijn om deze te behalen, kunnen prima intern worden opgeleid.’ Ook werkt Brenntag veel samen met opleidingsinstituten in de regio. ‘Stagiairs krijgen bij ons de juiste begeleiding en worden, als ze zich hebben bewezen en het diploma hebben behaald, al snel gezien als volwaardige operators. Hopelijk houden we ze zo aan boord.’ ■ PETROCHEM 9 - 2018 21

PET09 P Plantmanager.indd 21

28-08-18 17:42

De nieuwe Ureum 8 granulatiefabriek van kunstmestfabrikant Yara in Sluiskil is in augustus in gebruik genomen. De installatie van 240 miljoen euro kan 660.000 ton kunstmestkorrels per jaar produceren. Bijzonder aan de nieuwe fabriek is de mogelijkheid om zwavel aan het ureum toe te voegen. Iets waar

steeds meer vraag naar is. In Ureum 8 gebruikt Yara een nieuwe technologie, de zogenoemde pijpreactor, waarmee zwavelzuur aan het ureum kan worden toegevoegd. Zwavel in de vorm van sulfaat is essentieel voor de groei van gewassen. De nieuwe fabriek is schoner dan haar voorganger, de priltoren Ureum

6 uit de jaren zeventig, en heeft een grotere productiecapaciteit. Bovendien wordt de uitstoot van stof hiermee site-breed tot de helft teruggebracht. De laatste priltoren moest al worden gesloten voordat Ureum 8 operationeel was. Yara had een gedoogvergunning voor de uitstoot van ureumstof tot 1 januari 2018,

PETROCHEM 9 - 2018Â Â 22

PET09 S Fotospread.indd 22

28-08-18 17:20

FOTO: YARA

PROJECT

maar het bedrijf kreeg met tegenslagen te maken tijdens de bouw van Ureum 8 waardoor de fabriek maanden later dan gepland klaar is. Zo legden in oktober honderdvijftig werknemers van een onderaannemer hun werk stil, omdat ze door hun werkgever al lange tijd niet waren uitbetaald. De rest van de (onder)

aannemers kon door hun staking ook niet door, waardoor al het werk grotendeels stil kwam te liggen. De gedoogvergunning werd verlengd tot mei, maar ook deze termijn haalde Yara niet. De installatie moest 25 juli echt buiten gebruik worden gesteld onder last van een dwangsom van een miljoen euro per week tot een

maximum van vijf miljoen euro. Dat is gelukt, maar Ureum 8 was toen nog niet operationeel. Gedurende de overbruggingsperiode maakte Yara zoveel mogelijk andere (ureum)producten zoals granules en exporteerde de kunstmestfabrikant soms ammoniak waardoor lokaal minder tot eindproduct hoefde worden verwerkt. ■

PETROCHEM 9 - 2018 23

PET09 S Fotospread.indd 23

28-08-18 17:20

CHEMIELINK

Modulaire en duurzame fietsbrug Fietsen is gezond en goed voor het milieu. Bovendien zouden nieuwe fietsverbindingen zelf

Nederlandse bodem. Om de composieten duurzamer te maken, zoekt Pontiflex naar maximaal biologische varianten van de benodigde harsen.

veel duurzamer kunnen zijn. flex een modulaire fietsbrug van duurzame materialen ontworpen. Nu zoeken oprichters Joris Vermeulen en Ronald Smallenburg nog een gemeente die voor hun innovatie durft te kiezen. En ook een chemiebedrijf dat bereid is om kennis en geld te investeren. Elke gemeente wil dat mensen vaker de fiets pakken. Wil het fietsverkeer kunnen concurreren met auto’s dan zal de snelheid omhoog moeten. Naast elektrische fietsen zijn het vooral bruggen die tijdwinst opleveren. Want hoe frustrerend is het om kilometers om te moeten rijden om aan de overkant te komen. Als fietsen goed is voor mens en milieu, zouden de verbindingen ook milieuvriendelijk en goedkoop moeten zijn. Daarom is Pontiflex sinds twee jaar serieus bezig met het ontwerp van een snel en goedkoop te bouwen, onderhoudsvriendelijke fietsbrug van duurzame materialen. De keus viel op biocomposiet, waarvoor natuurvezels als vlas en hennep worden gebruikt. Die doen het prima op de

Modulair Biocomposiet is onderhoudsarm, licht en sterk. Dat betekent niet automatisch dat je er eenvoudig een brug mee kunt produceren. Laat staan één die opnieuw te gebruiken is. Andere composietbruggen bestaan veelal uit één grote bak, die speciaal voor brug x op plek y moet worden ontwikkeld. Omdat ze als één geheel onder vacuüm worden geproduceerd, is het materiaal niet recyclebaar. Het meest onderscheidende aan de fietsbrug van Pontiflex is daarom de gepatenteerde modulaire opbouw. Losse brugdelen worden ingenieus aan elkaar geklikt tot een moderne variant van een geniebrug. Het voordeel is dat een compacte productielijn volstaat. Belangrijker nog is dat de modules apart kunnen worden vervangen en opnieuw gebruikt. Met de modulaire prefab brug kun je tot wel veertig procent op kosten besparen, blijkt uit recent onderzoek van het Economisch Instituut voor de Bouw. Dit omdat de ontwerpen rekenkosten minimaal zijn en de brug lichter, eenvoudiger te plaatsen en onderhoudsarmer is dan klassieke bruggen. Overigens is biocomposiet voor Pontiflex niet heilig: gerecycled plastic of biobeton zou een prima alternatief kunnen zijn.

Deze pagina’s worden mogelijk gemaakt door CHEMIELINK ChemieLink is een netwerk van tien erkende innovatielaboratoria (iLABs) en zes Centers for Open Chemical innovation (COCi’s). Op deze locaties zijn circa 250 innovatieve bedrijven gevestigd. Pontiflex heeft deelgenomen aan het Business Angel Network ChemieLink programma.

ILLUSTRATIE: PONTIFLEX

Met die overtuiging heeft Ponti-

Een impressie van de Pontiflex fietsbrug

Testfase Het ontwerp is klaar en doorgerekend. Er is een schaalmodel. Voor een gemeente test Pontiflex op dit moment bioharsen via het Mobility Lab: een eenjarige broedplaats voor start-ups in mobiliteit. Tot een opdracht voor een complete fietsbrug is het nog niet gekomen. Vermeulen en zijn collega zijn in gesprek met verschillende gemeenten. ‘Ze vinden het allemaal interessant. Maar in de praktijk blijken ze toch huiverig voor vernieuwingen. Ze willen bewijs dat de brug decennialang meegaat. Dat is lastig te geven met nieuwe materialen.’

BANC Daarnaast is financiering een uitdaging. Vandaar dat het bedrijf heeft meegedaan aan de Investors Meeting van het Business Angel Network ChemieLink (BANC)-programma. Ze konden zich hier presenteren voor potentiële private investeerders. ‘Dat was een positieve bijeenkomst met interessante mensen. We hebben verschillende contacten gelegd. Helaas heeft dat nog niet tot financiering geleid. Ook investeerders willen eerst tastbaar bewijs: schaal één op één. De kip en het ei…’ Vermeulen en Smallenburg mikken nu vooral op een chemisch bedrijf of een bouwbedrijf dat bereid is geld, kennis en zijn netwerk in te zetten. Ze hopen nog dit jaar op een concrete toezegging. ‘Als we een opdracht krijgen, ligt er bij wijze van spreken een week later een brug.’ ■

PETROCHEM 9 - 2018 24

PET09 M innovatielink.indd 24

28-08-18 17:21

CHEMIELINK

Biobased kunstgras en bioharsen versterken Green Chemistry Campus Onlangs hebben zich twee nieuwe bedrijven gemeld bij ChemieLink partner Green Chemistry Campus. Alert Isolatie gaat een biobased hybride kunstgrasveld ontwikkelen dat bestaat uit FOTO: PIXABAY

gewoon gras, kunstgras en een biobased component. Biopolymerenproducent Impershield levert plantaardige harsen en oliën aan de verfindustrie, verpakkingsindustrie en de bouw. Het hybride kunstgras moet een alternatief vormen voor sportvelden met rubbergranulaat, die in opspraak zijn geraakt. Alert Isolatie is van oudsher een specialist in minerale wol isolatie. Samen met zusterbedrijf Hydrorock wil het bedrijf een hybride sportveld op de markt brengen dat drie problemen oplost. Naast de toxiciteit van kunstgrasvelden met rubbergranulaat, is er te weinig waterberging bij wateroverlast, die door klimaatverandering alleen maar zal toenemen. En ten slotte zijn er de suboptimale eigenschappen van kunstgras ten opzichte van regulier gras. Het nieuwe biobased hybride kunstgrasveld is niet-toxisch, kan water bergen door het gebruik van steenwol en biedt een goede rol-, speel- en stuitersnelheid. Uit proeven onder extreme proef-

opstellingen in Marokko (temperatuur) en Schotland (vocht), is gebleken dat dit kunstgrasveld de maximale FIFA-rating heeft behaald. Het probleem waar Alert Isolatie volgens directeur Rob de Nijs tegenaan liep, was het vinden van een biobased component die het zand in het hybride kunstgras bindt. De Campus heeft zo’n biobased product gevonden en meegedacht over de vervolgstappen voor opschaling waaronder transport, montage en duurzaamheid.

Impershield Vlak voor Alert Isolatie is ook Impershield toegetreden tot de Campus. Deze biopolymerenproducent levert kant en klare biobased producten om materialen zoals (leem)stucwerk, natuursteen, baksteen en betonsteen water- en vuilafstotend te maken. Deze impregneermiddelen worden bijvoorbeeld toegepast op gevels, terrassen, bestrating en sanitaire ruimtes.

Daarnaast biedt Impershield honderd procent biobased polymeren die als vervanger van acrylpolymeren door de industrie kunnen worden toegepast in onder andere verf, beton, leem, natuurvezelplaten en voor de stabilisatie van verschillende substraten. Impershield is een van oorsprong Mexicaans bedrijf. Het begon met een studie naar de pigmenten die de Maya’s gebruikten in hun tempels. Hoe kon het dat deze kleuren na al die tijd nog steeds levendig waren ondanks het vochtige en hete klimaat? De Maya’s bleken een speciale mix van hars en oliën uit lokale planten en bomen te gebruiken die zo een supervernis vormde. Impershield heeft de ingrediënten en technieken weten te achterhalen en volgens duurzame methodes geëxtraheerd en gefermenteerd. De productontwikkeling vindt plaats in Mexico, terwijl in Nederland toepassingen voor de Europese markt worden ontwikkeld. ■

SUBSIDIE VOOR GREEN PAC ILAB-BEDRIJVEN Drie innovation Lab-bedrijven van Green PAC hebben elk 25.000 euro subsidie gekregen voor haalbaarheidsonderzoek. Ze zullen hun onderzoek samen met de kunststoflectoraten van Windesheim en NHL Stenden uitvoeren. Forest Living heeft een isolerend constructiecomponent ontwikkeld dat het bouwen van woningen goedkoper en betaalbaarder maakt. Daarnaast leveren de componenten een hoge isolatiewaarde, waardoor de woning extra energiezuinig is. De subsidie biedt de mogelijkheid om aan te tonen dat het concept werkt. OVDesigns houdt zich bezig met het ontwikkelen van een kunststof op basis van koffiedik en biobased grondstoffen voor

massaproductie. Dit onderzoek moet drie varianten biobased kunststof opleveren voor verschillende toepassingen. Met het geld gaat OVDesigns onderzoek laten doen naar de materiaaleigenschappen en mogelijke toepassingen, zoals dienbladen. PBS Machinery ontwikkelt en produceert kleinschalige kunststofverwerkende machines die oceaan plastic recyclen voor nieuwe toepassingen. PBS Machinery doet dit in samenwerking met Precious Plastics, een wereldwijde gemeenschap van honderden mensen die opzoek zijn naar een oplossing voor de plastic vervuiling. Met deze financiering is het de bedoeling een nieuwe spuitgietmachine verder te ontwikkelen, die in potentie sneller kan produceren.

PETROCHEM 9 - 2018 25

PET09 M innovatielink.indd 25

28-08-18 17:21

(advertentie)

Toegepaste innovatie voor prefabstructuren Ballast Nedam Industriebouw B.V. heeft een concept (door)ontwikkeld om civiele betonconstructies zoals tabel tops, liftschaften en ingewikkelde balken en kolomstructuren in prefab uit te voeren. Zo zijn op diverse projecten van Ballast Nedam Industriebouw B.V. constructies die aanvankelijk in situ beton waren geconstrueerd uiteindelijk geheel of gedeeltelijk in prefab beton uitgevoerd. Hierdoor wordt een aanzienlijke besparing in de bouwtijd gerealiseerd, welke vaak cruciaal is voor onze klanten in de realisatiefase. De table top inclusief tussenbalken op 2 niveaus inclusief de 200 tons vloer op het project van Sabic in Geleen is in 2 weken compleet (af )gemonteerd met een relatief kleine ploeg aan personeel. Ter vergelijking zou een dergelijke traditioneel op site gestorte oplossing zeker 20 weken in beslag nemen. Nog belangrijker is dat het aantal manuren op de bouwplaats behoorlijk wordt beperkt met name voor het werken op hoogte, wat het risicoprofiel ten aanzien van de veiligheid positief beïnvloed. Deze succesvolle oplossing is onder andere toegepast op de projecten: PPF6 project Sabic, SDA project Shell Moerdijk en het RHAC project Exxon Mobil.

Welplaathoek 20 • Botlek - Rotterdam • www.industriebouw.ballast-nedam.nl • 010 235 0111

PET09 Adv I.indd 26

28-08-18 17:06

ACTUEEL

Grotere methaanuitstoot bij gaswinning Groningen De methaanuitstoot door de aardgasproductie in Groningen lijkt aanzienlijk groter dan werd gedacht. Uit internationaal onderzoek blijkt dat de aannames die onder de rekenmethodes liggen, niet helemaal kloppen. Methaan draagt na CO2 het meeste bij aan klimaatverandering. Als de methaanuitstoot hoger is dan de modellen voorspellen, dreigt Nederland de doelen uit het klimaatverdrag van Parijs niet te halen.

Dagmar Aarts

Het onderzoek, gepubliceerd in wetenschappelijk tijdschrift Elementa, is gebaseerd op de eerste grootschalige openbare meetcampagne in twintig jaar tijd. Het initiatief van het onderzoek lag bij het Amerikaanse Environmental Defense Fund (EDF), vanuit Nederland heeft TNO meegewerkt. Er is gemeten in een gebied dat 61 procent van de aardgasproductie in Groningen en Friesland levert. Uit het onderzoek bleek dat de totale methaanuitstoot minder is dan werd gedacht, maar dat het aandeel van de olie- en gassector zes keer hoger is dan werd aangenomen. Het grootste gedeelte van de methaanuitstoot wordt veroorzaakt door de veeteelt. Ook ethaan meten Methaanuitstoot wordt nu met rekenmethodes berekend, maar de aannames die daaronder liggen lijken niet te kloppen. Zo wordt de uitstoot van methaan door veeteelt of waterzuivering en de olie- en gassector wel eens door elkaar gehaald en worden incidentele bronnen niet altijd meegenomen. In het onderzoek is een speciale techniek gebruikt om onderscheid te maken tussen de verschillende uitstoters van methaan. René Peters, directeur gastechnologie bij TNO: ‘Bij de veeteelt komt alleen zuivere methaan vrij, terwijl bij de olie- en gaswinning ook ethaan wordt uitgestoten. Als je de hoeveelheid ethaan meet, kan je berekenen welk deel van de methaanuitstoot gerelateerd is aan de olie- en gasproductie.’ Klimaatakkoord Methaan kan veel meer warmte vasthouden dan CO2 en draagt relatief meer bij aan de opwarming van de aar-

de. Het huidige Nederlandse klimaatbeleid is gestoeld op de rekenmodellen, waarvan de aannames nu niet helemaal lijken te kloppen. Peters: ‘Als de emissies van methaan hoger zijn, dan moeten we onze klimaatdoelen bijstellen en met z’n allen meer gaan reduceren. Maar het kan ook zo zijn dat we een deel van de reductie al hebben gerealiseerd, want onze metingen duiden er op dat de totale uitstoot van methaan minder groot is dan we dachten. Om dat betrouwbaarder te kunnen vaststellen, moeten meer metingen worden gedaan. Als TNO pleiten we daarom voor een Nationaal Meetprogramma Methaan. Ook omdat bedrijven nu zelf hun methaanuitstoot meten, berekenen en rapporteren. Incidenteel vinden er onafhankelijke metingen plaats.’ Daarnaast vindt TNO het belangrijk dat bedrijven best practices gaan delen om de methaanemissies terug te dringen. Peters: ‘Gasunie vult de gasleidingen bij onderhoud eerst met stikstof voordat ze ze openen. Op deze manier drukken ze als het ware alle methaan weg, waardoor lekkages worden voorkomen. Dit soort technieken moeten worden gedeeld.’ Opvallend laag Wat opvalt volgens het onderzoek is dat de hoeveelheden methaan die vrijkomen bij de Nederlandse aardgasproductie internationaal gezien zeer laag zijn. Peters: ‘We zijn hier goed bezig, maar het kan beter. We kunnen het feit dat we het zo goed doen in Nederland gebruiken om de buitenlandse industrie te helpen methaanemissies terug te dringen. Wij hebben een voorbeeldfunctie.’ ■

PETROCHEM 9 - 2018 27

PET09 V Actueeltje.indd 27

28-08-18 17:21

INVESTERINGEN

Dow Terneuzen creëert ruimte voor groei Op de enorme chemische site van Dow Terneuzen wordt het straks een stuk rustiger. Veel vrachtwagenbewegingen zijn niet meer nodig, omdat transportactiviteiten naar de randen van het complex worden verplaatst. Bovendien hebben de belangrijkste aannemers nieuwe kantoren betrokken buiten het terrein, op het nieuwe Maintenance Valuepark. Mede om plaats te maken voor een mogelijke nieuwe fabriek? Binnen enkele maanden valt de beslissing. Wim Raaijen

Nog niet zo lang geleden was de chemische industrie in Nederland en Vlaanderen volledig in mineur. Tijdens de economische crisis die tien jaar geleden begon, daalde de vraag naar chemische bouwstenen enorm. Fabrieken draaiden jarenlang niet overal op vollast. Juist in Europa werd de pijn van de crisis het hardst gevoeld. De markt in China groeide immers nog steeds, alleen tijdelijk iets minder hard. Het Midden-Oosten hield haar directe toegang tot de grondstoffen en de Verenigde Staten had ineens het wondermiddel schaliegas. Het waren onzekere jaren, ook voor Dow Terneuzen. Niet alleen de jaren van overcapaciteit waren uitdagend. In de vorige editie van Petrochem stelde de kersverse Plant Manager of the Year 2018, Niels Smits, dat het vanaf 2014 ook spannend werd, juist toen de vraag enorm toenam. ‘Dan gaat alles toch even piepen en kraken. Stel je voor dat je in

de Formule 1 jarenlang vooral gewend bent om alle rondjes uit te rijden, maar ineens wordt van je verwacht dat je de snelste rondjes gaat maken.’ Op het hoofdkantoor van Dow groeide ondertussen het vertrouwen in de Nederlandse site. Zodoende gaf het topmanagement een paar jaar geleden groen licht om het complex verder te moderniseren. Dat terwijl het concern samen met Saudi Aramco de afgelopen jaren een enorm nieuw chemisch Sadara-complex bouwde in Saudi-Arabië (Jubail) en de VS-locaties nog steeds profiteerden van de schaliegasrevolutie. Sinds 2012 investeerde het chemieconcern voor zes miljard dollar in de Amerikaanse Gulf Coast (Texas en Louisiana). Het belang van Dow in Sadara is 35 procent. De totale investering in dat gigantische petrochemische complex is 20 miljard euro. 500 miljoen Natuurlijk halen de investeringen in Zeeuws-Vlaanderen het daar niet bij. Toch haalde Dow Terneuzen de afgelopen jaren verschillende projecten binnen. Wel waren die vooralsnog minder gericht op de nieuwbouw van fabrieken, maar op de ombouw en uitbreiding van de huidige installaties. Flexibilisering was daarbij een belangrijk doel, om voortaan beter op externe ontwikkelingen te kunnen reageren. Zo kunnen verschillende fabrieken inmiddels een variëteit aan grondstoffen verwerken, om niet alleen afhankelijk te zijn van de toevoer van nafta. Het maakt de chemielocatie minder kwetsbaar. Ook werd de fabriek voor de productie van polyurethaan - basisstof voor onder meer matrassen, kleding en isolatiemateriaal - voor honderd miljoen euro uitgebreid. In de periode 20152019 steekt het concern al zo’n 500 miljoen euro in Terneuzen.

PETROCHEM 9 - 2018 28

PET09 U Dow Terneuzen.indd 28

28-08-18 17:22

Wellicht is het chemiecomplex in Zeeuws-Vlaanderen een graadmeter voor de hele chemie in zowel Nederland als Vlaanderen, want sinds een paar jaar groeit de chemische industrie weer als kool. Niet altijd met grote nieuwbouw, maar het aantal investeringsprojecten is haast niet bij te houden. De projectenrubriek in Petrochem groeit per editie en telt inmiddels acht pagina’s. Oude tijden herleven.

Maintenance Value Park Wat ook veel ruimte geeft, het verplaatsen van verschillende werkplaatsen en kantoren buiten het industrieterrein van Dow. Bereik je Zeeuws-Vlaanderen uit de Westerscheldetunnel, dan ligt rechts het chemiecomplex. Links is aan de innovatieweg inmiddels het nieuwe Maintenance Valuepark verrezen. Chemiebedrijf Trinseo en industrieel dienstverleners TMS, Engie en Spie zitten er al met een eigen vestiging. Evenals verschillende Dow-onderaannemers in een verzamelgebouw. Op de kop van het bedrijvenpark verrijst momenteel ook het nieuwe hoofdgebouw van Dow Benelux. Het is de bedoeling dat het gloednieuwe gebouw met meer dan duizend werkplekken begin volgend jaar klaar is. In het nieuwe kantoorgebouw wordt voornamelijk niet-operationeel personeel gehuisvest: onder meer het management en boven-

FOTO’S: WIM RAAIJEN

PE-korrels Een heel bijzonder project realiseert Dow momenteel met het van origine Vlaamse opslag- en transportbedrijf Ravago. Aan de zuidkant van het Dow-terrein verrijst een silopark voor de opslag en distributie van polyetheengranulaat (PE). Bijzonder is vooral de wijze waarop de korrels van de fabrieken naar de silo’s worden getransporteerd, namelijk per pijpleiding. Het transport over de site gebeurt nu nog met vrachtwagens. Granulaat via pijpleidingen transporteren is niet alledaags. Er moest ook goed worden nagedacht hoe dat het beste kon worden aangepakt. Eerst bestond bijvoorbeeld het idee om de kunststofkorrels van de productie naar de silo’s te blazen, maar dat bleek toch te ingewikkeld. Het is nu de bedoeling dat de PE-korrels in water naar de rand van de site worden getransporteerd.

Wellicht is het chemiecomplex in ZeeuwsVlaanderen een graadmeter voor de hele chemie in zowel Nederland als Vlaanderen. dien verschillende serviceafdelingen die Dow in Europa, Afrika, het Midden-Oosten en India ondersteunen.

Tevens vinden de maintenance- en engineering-afdelingen voor de regio er een nieuwe plaats. PETROCHEM 9 - 2018 29

PET09 U Dow Terneuzen.indd 29

28-08-18 17:22

BEREIK EEN TOPPOSITIE

Nieuwe realiteit vraagt om radicale aanpak van bedrijfsvoering

Emerson.com/IIoT

116415 ins 57 Top Quartile_ad_PCHEM.indd 1 PET09 Adv I.indd 30

09/08/2018 15:43 28-08-18 17:06

Hoogwaardige toepassingen Al met al wordt het dus rustiger op het productiecomplex. Het lijkt echter stilte voor de storm. Al een tijdje zingt het in het rond: Dow Terneuzen maakt kans op een grote nieuwe investering. Door onder andere de aannemers te verplaatsen naar het nieuwe Maintenance Valuepark schept Dow voldoende ruimte voor de komst van nieuwe fabrieken. En voor een grote fabriek in het bijzonder. Het zou gaan om een fabriek voor innovatieve kunststoffen. Een definitieve beslissing moet het Dow-hoofdkantoor in het Amerikaanse Midland nog nemen. In Terneuzen is iedereen nog voorzichtig, maar dat de site in Zeeuws-Vlaanderen in beeld is voor de nieuwe investering is wel duidelijk. Uiteraard speelt de recente modernisering van de site daarbij mee. En vergeet verder niet dat Dow Terneuzen de grootste niet-Amerikaanse site is van de chemiereus. Dat de nieuwe fabriek hoogstwaarschijnlijk in Europa terecht komt, heeft vooral te maken met de groei van de Europese afzetmarkt. De vraag naar plastic voor allerlei hoogwaardige toepassingen, onder meer in meubels en auto’s, is ook in Europa groeiende. Scope Vooral uitspraken vanuit het hoofdkantoor zijn hoopgevend. Een paar maanden geleden gaf Jim Fitterling, de nieuwe topman van Dow Chemical, een interview aan Het Financieele Dagblad. Daarin roemde hij de goede energie- en grondstoffenvoorziening en de vervoersmogelijkheden van Dow Terneuzen. Of zoals hij het in het FD verwoordde: ‘De voorwaarden zijn goede energiekosten en goede grondstoffenvoorziening, en toegang tot de markt. Terneuzen heeft al deze dingen; fantastische logistiek, grote mogelijkheden voor energie en grondstoffen en prima toegang tot de wereldmarkt. Maar grondstoffen en energie zijn cruciaal. Als energie niet concurrerend is, is de som moeilijk. Je kunt niet dertig procent achterlopen op een buurland en toch verwachten dat de investeringen komen.’ Vooral de opmerking over energie is opmerkelijk. Juist de relatief hoge energiekosten zetten de Europese chemiesector jarenlang op achterstand ten opzichte

Dow Terneuzen maakt kans op fabriek voor innovatieve kunststoffen.

van andere continenten. Lange tijd reden om vooral in de VS en het Midden-Oosten te investeren. Maar dat is dus aan het

veranderen. In ieder geval in de scope van het Dow-hoofdkantoor. Nog even fingers crossed dus. ■ PETROCHEM 9 - 2018 31

PET09 U Dow Terneuzen.indd 31

28-08-18 17:22

Schenk Containerverhuur biedt u de grootste afzetbare container van Nederland! Deze is zeer geschikt voor de opslag van diverse vloeistoffen. De 80 m3 buffercontainer is verkrijgbaar in een open-top en gesloten versie. SCHENK Containerverhuur levert desgewenst vloeistofdichte lekbakken en kunststof rijplaten. • • • • •

Vloeistofdichte containers (7, 14, 20, 28 en 40 m3) Ontwateringscontainers Open-top en gesloten 80 m3 buffercontainers Leidingwerk, appendages en aansluitingen Transport van containers

NIJMEGEN t +31 (0)24 - 348 25 93 www.schenkgroep.nl

PET09 Adv I.indd 32

28-08-18 17:07

PROJECTEN CHEMIE Opdrachtgever: AkzoNobel Specialty Chemicals Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2021

Om ook tijdens periodiek onderhoud aan de vraag naar chloor te kunnen voldoen, bereidt AkzoNobel Specialty Chemicals een investering voor in twee parallelle productielijnen die los van elkaar kunnen functioneren. Dankzij het splitsen van de Rotterdamse fabriek kan het bedrijf straks continu via pijpleidingen chloor aan klanten leveren en zijn de nu nog incidentele chloortransporten niet meer nodig.

Opdrachtgever: Evonik Waar: Antwerpen Investering: hoog tweecijferig miljoenenbedrag Afronding: medio 2019

Evonik investeert in een uitbreiding van de capaciteit voor pyrogene silica in Antwerpen. De nieuwe installaties moeten in de zomer van 2019 operationeel zijn. Dankzij de uitbreiding zal Evonik vanuit Antwerpen niet alleen hydrofiele, maar ook hydrofobe silica aan haar klanten kunnen leveren. Evonik heeft niet naar buiten gebracht hoeveel miljoen euro ze investeert, alleen dat het om een ‘hoog tweecijferig miljoenenbedrag’ gaat.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Antwerpen en Zwijndrecht Investering: 4 miljoen en 40 miljoen Afronding: eind 2018

Ineos Oxide gaat de capaciteit van haar fabriek voor de productie van ethylideennorborneen in Antwerpen uitbreiden. Via een debottlenecking zal de capaciteit van de fabriek worden vergroot met 7.500 ton, waarmee de totale capaciteit 35.500 ton per jaar wordt. Eind 2018 moet de debottlenecking zijn afgerond. Daarnaast investeert het bedrijf in Zwijndrecht veertig miljoen euro in een nieuwe productie-unit, Alkox 6, en breidt de productiecapaciteit voor alkoxylaten daarmee uit met 65.000 ton per jaar.

Opdrachtgever: Kaneka Waar: Westerlo Investering: 34 miljoen euro Afronding: eind 2018

Kaneka investeert 34 miljoen euro in een extra lijn voor silicone polymeren, harsen die worden toegevoegd aan afdichtmiddelen, lijmen en coatings, om ervoor te zorgen dat deze uitharden nadat het product is aangebracht. Kaneka heeft momenteel twee productielijnen in België. Eind 2018 moet de installatie operationeel zijn.

Opdrachtgever: Kaneka Waar: Westerlo Investering: 15 miljoen Afronding: begin 2019

Kaneka investeert vijftien miljoen euro in extra productiecapaciteit voor schuimen van polyetheen en polypropeen in Westerlo. Het project omvat de bouw van extra geavanceerde faciliteiten met optimale procesbeheersbaarheid, waardoor hoogwaardige productinnovaties mogelijk zijn. De uitbreiding wordt begin 2019 afgerond.

Opdrachtgever: Kemira Waar: Botlek Investering: 30 miljoen Afronding: begin 2019

Kemira investeert 30 miljoen euro in een uitbreiding van de productiecapaciteit voor polymeren die worden gebruikt bij chemical enhanced oil recovery. De nieuwe capaciteit op de site in de Botlek kan naar verwachting in het begin van 2019 in gebruik worden genomen.

Opdrachtgever: Kronos Waar: Gent Investering: 36 miljoen Afronding: 2022

Kronos, producent van titaandioxide, investeert 26 miljoen euro in een uitbreiding van productiecapaciteit. Er komt een grotere pigmentfilter en mogelijk een vierde stoommaler en nieuwe verpakkingslijn. Hierdoor kan de productiecapaciteit verhoogd worden naar 120.000 ton per jaar. Daarnaast investeert het bedrijf 10 miljoen euro in energierecuperatie.

Opdrachtgever: Mitsui Chemicals Waar: Geleen Investering: 18,4 miljoen euro Afronding: medio 2020

Mitsui Chemicals investeert 18,4 miljoen euro in een fabriek voor het compounderen van polypropeen. De fabriek wordt in Geleen gebouwd een krijgt een productiecapaciteit van 30.000 ton per jaar. Volgens de planning zal de productie medio 2020 van start gaan.

Opdrachtgever: Morssinkhof Rymoplast Waar: Heerenveen Investering: 20 miljoen Afronding: begin 2019

Morssinkhof Rymoplast gaat een fabriek voor kunststofrecycling bouwen in Heerenveen. De fabriek wordt gebouwd naast de kunststofsorteerinstallatie van Omrin, HVC en Midwaste. De hypermoderne fabriek zal PP en HDPE uit consumentenafval verwerken tot nieuwe grondstoffen voor hoogwaardige toepassingen.

PETROCHEM 9 - 2018 33

PET09 K Projecten.indd 33

28-08-18 17:23

www.heatpower.com

MONITORING + ADVIES STOOMINSTALLATIES KOEL- EN VRIESTECHNIEK WKK + ELECTRA-INSTALLATIES AANDRIJFTECHNIEK + PERSLUCHT GEBOUW + PROCESTECHNIEK

MET O.A. INDUSTRIAL MORNING I.S.M. VNCI / INDUSTRIE THEATER POWERD BY ECO STEAM AND HEATING SOLUTIONS / STOOMPLEIN / FEDEC PRAKTIJK THEATER / STOOM SEMINAR DE BEURSVLOER VULT ZICH! Neem voor deelname contact op met Rein Bosma via 06 â&#x20AC;&#x201C; 38 14 52 24 of rein@54events.nl.

In samenwerking met onder andere:

PET09 Adv I.indd 34

In co-locatie met:

28-08-18 17:07

Newsline BEURSSPECIAL

WoTS: sterk technologie platform Vanzelfsprekend is KROHNE ook weer aanwezig op de World of Technology & Science (WoTS) van 2 - 5 oktober 2018 in de Jaarbeurs te Utrecht. WoTS is de Nederlandse technologiebeurs met internationaal karakter. WoTS 2018 is nu nog interessanter, door samenvoeging van de drie toonaangevende beurzen, namelijk WoTS, Aandrijftechniek en Industrial Processing. U kunt nu in één periode

op één locatie een breed en sterk technologisch aanbod bezoeken. De beurs bestaat uit vijf werelden: KROHNE vindt u onder World of Automation. Door middel van seminars, kennis platforms en andere activiteiten wordt u geïnformeerd over en geïnspireerd door nieuwe ontwikkelingen en innovaties. Op een stand van 130 m2 toont KROHNE u niet alleen de innovatieve ontwikkelingen binnen procesinstrumentatie, waaronder de nieuwste generatie TDR radar niveaumeters, maar ook live demonstraties van de toepassingsmogelijkheden. U kunt live zien waarom de KROHNE OPTIWAVE 80 Ghz radarmeting de oplossing is voor meer dan 95% van uw niveaumetingen. Tevens zal live de werking van de OPTIMASS coriolis massaflowmeters worden getoond, waaronder de 2-fase meting vloeistof/gas. Ook informeren wij u graag over de nieuwste communicatiemogelijkheden, zoals het benaderen van instrumentatie met behulp van een app via NFC of bluetooth technologie. Mis de WoTS 2018 niet, meld u gratis aan via www.krohne.nl.

KROHNE op de WoTS

Wij ontmoeten u graag op stand 8D0038 in hal 8.

Uitgave 3 | 2018

OPTIBAR eDP, geen concurrent voor de conventionele meting maar een oplossing OPTIBAR 5060 meetcel Highlights • Zeer snelle meting (20 ms) ongevoelig voor veranderende proces- en omgevingstemperatuur • Meetrange: 0.025…1000bar Procestemperatuur: -40…150°C • Kleine procesconnecties mogelijk (flenzen vanaf G1/2”), een diafragma seal is niet nodig • Installatie: Master elke elektronica (4…20mA HART, Foundation Fieldbus, Profibus PA) kan als master fungeren Slave OPTIBAR PM/PC 5060 met speciale Slave elektronica • 100% vacuüm bestendig, in combinatie met OPTIBAR PC 5060 (keramisch) • eDP ontwerp minimaliseert de veiligheidsrisico’s en interne diagnostiek bewaakt de goede werking

KROHNE introduceert de OPTIBAR 5060 eDP elektronische verschildrukmeting, voor niveauapplicaties in open of gesloten tanks, verdampers, destillatie kolommen en in processen met schuimvorming en roerwerken waar snelle responstijden noodzakelijk zijn. Voor corrosieve vloeistoffen is het OPTIBAR DS diafragma seal programma beschikbaar. Een traditionele DP transmitter is veelal voorzien van oliegevulde meetleidingen en is vooral bij lange meetleidingen afhankelijk van de omgevingstemperatuur. Lage temperaturen reduceren de response tijd en bij hoge temperaturen kunnen er meetfouten ontstaan, vooral als de temperatuur niet gelijkmatig verdeeld is. Bij lage druk in het proces (reinigen, spoelen) bestaat het risico op permanente schade aan het seal als de olievulling ontgast. OPTIBAR 5060 eDP is hiervoor de oplossing. De elektronische verschildrukmeting maakt gebruik van twee druktransmitters (OPTIBAR PC/PM 5060) die via een kabel zijn verbonden. De twee proces druktransmitters met metallische of keramische meetcellen worden aangesloten als elektronische verschildrukmeting. De Slave stuurt de drukwaarde naar de Master, welke het drukverschil

berekent tussen zijn eigen meetwaarde en de waarde van de Slave, elke 20ms. OPTIBAR 5060 eDP is ongevoelig voor wisselende omgevingstemperatuur, kleine procesaansluitingen, snelle responstijden en “onbeperkte” afstand tussen top- en bodemaansluiting (max. 75m). Capillaire metingen zijn hierdoor overbodig. De meting verlaagt bovendien uw cost of ownership door gemakkelijke installatie, minder installatiekosten, onderhoud en stilstand.

OPTIBAR 5060 eDP

OPTITEMP TT 53 temperatuurtransmitter met NFC en Bluetooth KROHNE introduceert de OPTITEMP TT 53, een universeel programmeerbare 2-draads temperatuurtransmitter voor weerstandthermometers (RTD) en thermokoppels (TC). Deze voor de chemische-, olie & gas en energiebranche ontworpen transmitter is voorzien van HART 7 communicatie, NAMUR NE 107 diagnostiek en Ex goedkeuringen. De transmitter is beschikbaar in zowel compacte als rail gemonteerde versie. De transmitter kan worden geprogrammeerd via een PC of draadloos via OPTITEMP Connect, een mobiele app voor IOS- en Android apparaten. De app kan communiceren met de OPTITEMP TT 53, via geïntegreerde Near Field Communication (NFC) of de optionele OPTITEMP TT CON BT kit met bluetooth modem. Vanaf een smartphone of tablet kan de gebruiker de transmitter programmeren, configureren en monitoren. OPTITEMP TT 53

Het robuuste ontwerp van de OPTITEMP TT 53 garandeert zelfs onder moeilijke omgevings-

condities een betrouwbare werking: trillingen- en schokbestendigheid tot 10 g, een korte responstijd en een hoge nauwkeurigheid (0.08% van het bereik; max. ± 0.08K) resulteren in een hoge lange termijn stabiliteit (max. drift ± 0.02% van het meetbereik/jaar). Dankzij ATEX en IECEx goedkeuringen is de transmitter geschikt voor gebruik in explosiegevaarlijke omgevingen. OPTITEMP TT 53 biedt uitgebreide diagnostische informatie volgens NAMUR NE 107, waaronder instrumentfouten, sensorbreuk monitoring en status van de bedrading. De transmitter voldoet volledig aan de eisen van NAMUR NE 21, 43 en 53. • Universele 2-draads temperatuurtransmitter voor weerstandthermometers en thermokoppels met HART 7 • Draadloze configuratie en monitoring van de transmitter met mobiele app via NFC of Bluetooth • Robuust design, hoge lange termijn stabiliteit, Ex goedkeuringen, NAMUR NE 107 diagnostiek

Nieuwste generatie, industrie specifiek ontworpen, geleide radar niveau transmitters De KROHNE OPTIFLEX serie is uitgebreid met 4 nieuwe modulaire TDR niveautransmitters voor veilig en nauwkeurig niveaumeten van vloeistoffen en vaste stoffen. Hiermee biedt KROHNE een uniek portfolio instrumenten ontworpen naar de wensen van de industrie. OPTIFLEX 7200 voor niveau- en interfacemeting van vloeistoffen in opslag- en procesapplicaties in de chemische-, olie- & gasindustrie. Beschikt over een uitgebreide keuze aan sensoren, een modulair ontwerp dat installatie in smalle ruimtes mogelijk maakt, met een nauwkeurigheid van ±2mm en beschikt tevens over SIL 2/3 gecertificeerde stroom en relaisuitgangen.

processen met een CIP/SIP reinigingscyclus, met roestvast stalen behuizing, in compacte en remote uitvoering. De meter is ongevoelig voor stoom, schuim en condensatie. OPTIFLEX 6200 C/F niveautransmitter voor vaste stoffen, van granulaten tot poeders, met een trekbelasting tot 3500 kg. Met aluminium en roestvrijstalen behuizing, compacte en remote uitvoering tot 100 m. Heeft een hoog beschermingsniveau tegen elektrostatische ontlading en is ongevoelig voor stoffige omgevingen en aangroei op de sensor.

OPTIFLEX 8200 C/F/S niveautransmitter voor meting van vloeistoffen bij hoge temperaturen en drukken. Meet het niveau onder extreme omstandigheden in de energie-, olie- & gasindustrie, zoals in stoomketels. Voorzien van een enkel of dubbel keramische procesafdichtingsysteem en met gepatenteerde Dynamic Gas-phase Compensation. OPTIFLEX 3200 C/F niveautransmitter voor vloeistoffen met hygiënische vereisten in de voedingsmiddelen-, dranken- en farmaceutische industrie. De natte delen hebben een hygiënisch ontwerp voor toepassing in

OPTIFLEX 6200, 3200, 8200, 7200

Haal nog meer informatie uit een OPTIMASS met PROFINET I/O De universele MFC 400 coriolis massaflow meter signaalversterker is nu beschikbaar met PROFINET I/O optie. Alle KROHNE OPTIMASS x400 coriolis massaflowmeters (compacte en veldversie) kunnen nu worden voorzien van Industrieel-Ethernet – communicatie, als aanvulling op de bestaande communicatie opties HART 7, FOUNDATION Fieldbus, PROFIBUS PA en DP en Modbus. Met PROFINET I/O is alle meet-, proces- en diagnostische informatie van de meters via één communicatiekanaal direct beschikbaar. Dit maakt eenvoudige integratie van de nieuwe meters mogelijk: de MFC 400 ondersteunt netwerkfuncties zoals Auto-Negotiation, Auto Crossover, Auto Polarity en netwerkdiagnostiek en wordt zodra aangesloten op het netwerk, automatisch toegevoegd in de communicatie pad-topologie. Het ondersteunt

ook het Media Rendundancy Protocol: als een instrument of communicatie lijn faalt, switcht de MFC 400 direct naar een alternatief communicatiepad. Een webserver is niet nodig, standaard functies zoals nulpunt kalibratie of teller reset kunnen direct worden uitgevoerd. Een of twee M12 (D gecodeerd) connectoren maken installatie in alle topologieën mogelijk met data overdrachtssnelheid tot 100 MB/s. Een aparte externe switch is niet nodig, omdat deze al is geïntegreerd. MFC 400 PROFINET biedt extra functionaliteit waaronder diagnostiek volgens NAMUR standaard NE 107 voor status en foutafhandeling, uitgebreide zelfdiagnose van interne circuits en informatie over de functionele status van de meetsensor en van de huidige procescondities. Bijvoorbeeld indicatie van de 2-fase flow, dichtheid of temperatuur.

MFC400 PROFINET Highlights • Industrieel Ethernet voor alle KROHNE OPTIMASS coriolis massaflowmeters • Alle meet, proces- en diagnostische informatie direct beschikbaar via één communicatiekanaal • Een of twee connectoren, geïntegreerde Ethernet switch

Big data in de procesindustrie speelkwartier is over, tijd om te presteren Big data, het buzzwoord van de afgelopen jaren. De grote partijen Google, Amazon, Microsoft, Alibaba, ze zijn er al jaren mee bezig. Facebook kwam onlangs nog negatief in het nieuws door een groot datalek.

Ook binnen de procesindustrie wordt voorzichtig maar toch ook reikhalzend naar de nieuwe trend gekeken. Software tools schieten als paddenstoelen uit de grond. Maar het zijn en blijven tools! AI is geen oplossing. Zomaar

data vergaren uit je proces en denken dat je goud in handen hebt? Nee, dat werkt niet. De technische middelen om data te verzamelen zijn er volop. Een beetje sleutelen aan een Raspberry PI hang hem aan instrumentatie en je krijgt bergen data. Kennis van Scheikunde, Natuurkunde en natuurlijk procestechnologie zijn absolute voorwaarden om met behulp van een AI tool meerwaarde te kunnen creëren. KROHNE heeft de koe bij de horens gevat en een aantal instrumenten in het circuit van de Duurzaamheidsfabriek (ROC DaVinci te Dordrecht) geplaatst. Honderden interne parameters zijn er gemonitord en er is gezocht naar relaties tussen verstoringen in het proces en het gedrag van de instrument parameters. De resultaten zijn verbluffend en het zette ons wel aan het denken. Hoe gaan we de procesindustrie deze informatie geven? Geen enkele gebruiker zit namelijk te wachten op een vendor specifiek cloud software platform voor Asset Management om deze parameters te monitoren. KROHNE is voorstander van een universeel platform waar alle instrumentatie vendors individueel hun eigen kennis veilig kunnen opslaan maar toch eenduidig Asset Management informatie naar de procesindustrie kunnen communiceren. Zo’n platform zou zo maar VALIDATE kunnen heten; Vendor Approved License Independent Diagnostic Asset management Thriving Environment.

Ontmoet ons op de beurs KROHNE neemt deel aan een groot aantal nationale en internationale beurzen. De belangrijkste evenementen voor onze Nederlandse en Belgische klanten zijn: • Engineering in Food & Beverage, 10 oktober 2018, Le Fabrique Maarsen • Energy Technology Club Walking dinner, 18 oktober 2018, Elisabethzaal Antwerpen • Aquarama, 25 oktober 2018, Brabanthal Haasrode Leuven • KROHNE Academy Special, 15 november 2018, Van der Valk Dordrecht • KROHNE Academy Special, 22 november 2018, Van der Valk Assen De volledige internationale beursagenda vindt u op onze website www.krohne.com

Neem voor meer informatie contact op met: KROHNE Nederland B.V. Postbus 110 3300 AC DORDRECHT Kerkeplaat 14 3313 LC Dordrecht Nederland Tel.: +31 (0)78 - 6306 200 Fax: +31 (0)78 - 6306 405 e-mail: infonl@krohne.com KROHNE Belgium N.V. Noordkustlaan 16 1702 Groot-Bijgaarden België Tel.: +32 (0)2 - 4 66 00 10 Fax: +32 (0)2 - 4 66 08 00 e-mail: krohnebelgium@krohne.com www.krohne.com

PROJECTEN Opdrachtgever: Sekisui Waar: Geleen en Roermond Investering: 155 miljoen Afronding: 2020

Sekisui Chemical investeert 155 miljoen euro in een uitbreiding van de productie in Geleen en Roermond. Beide fabrieken krijgen er tot 2020 een derde productielijn bij voor folies in gelamineerd glas voor autoruiten.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Sekisui Polymatech Waar: Roermond Investering: 12,3 miljoen euro Afronding: voorjaar 2020

Sekisui investeert 12,3 miljoen euro in een nieuw bedrijf, Sekisui Polymatech, en een fabriek in Roermond waar thermische interfacematerialen zullen worden geproduceerd. Deze worden gebruikt in elektrische en plug-in hybride voertuigen tegen de warmte van de lithium-ionbatterijen. Volgens planning wordt de fabriek operationeel in het voorjaar van 2020.

Opdrachtgever: Teijin Aramid Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: mei 2018

Teijin Aramid gaat haar aramide-productiecapaciteit voor de Twaron supergaren uitbreiden. Het bedrijf investeert daartoe in een nieuwe spin-technologie voor de fabriek in Emmen. De extra capaciteit wordt vanaf mei 2018 beschikbaar.

GROEN EN BIO Opdrachtgever: BioMCN Waar: Farmsum Investering: honderd miljoen euro Afronding: eind 2018

BioMCN in Farmsum gaat een productielijn voor methanol renoveren, die al sinds 2005 in de mottenballen ligt. De herstart van de lijn voegt 430.000 ton toe aan de productiecapaciteit (nu jaarlijks 360.000 ton). Ook investeert het bedrijf 1,2 miljoen euro in een installatie waarmee CO2, dat ontstaat bij de productie van biogas, kan worden omgezet in bio-methanol. Dit levert zo’n 15.000 ton bio-methanol op (nu jaarlijks 60.000 ton).

Opdrachtgever: IGE Solutions Waar: Amsterdam Investering: 28 miljoen euro Afronding: eind 2018

Een nieuwe fabriek in Amsterdam gaat per jaar ruim 30 miljoen liter brandstof voor de scheepvaart produceren uit 35.000 ton niet-recyclebaar plastic. IGE Solutions gebruikt daarvoor een bewezen technologie, die mede dankzij overheidssubsidie voor energieinnovatie voor het eerst commercieel wordt ingezet.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: PMC Waar: mogelijk Delfzijl Investering: onbekend Afronding: medio 2020

Purified Metal Company laat in Delfzijl een fabriek bouwen die vervuild staalschroot recyclet tot een hoogwaardige grondstof voor de staalindustrie. Het Duitse ingenieursbureau Küttner en Visser & Smit Bouw gaan de fabriek turnkey bouwen en leveren die in juli 2020 op.

Opdrachtgever: Synvina Waar: Antwerpen Investering: 250 tot 300 miljoen euro Afronding: 2023-24

Synvina, de joint venture van Avantium en BASF, bouwt een furaandicarbonzuurfabriek (FDCA) voor de productie van biologische plastics op de Verbund-site van BASF in Antwerpen. De fabriek krijgt een capaciteit van 50.000 ton per jaar en is de eerste commerciële FDCA-fabriek ter wereld.

OLIE, GAS EN OFFSHORE Opdrachtgever: OOS International Waar: Serooskerke Investering: 1 miljard euro Afronding: 2019

Het Zeeuwse bedrijf OOS International gaat met het Chinese China Merchant Industry Holdings twee nieuwe schepen bouwen voor het slopen en installeren van offshore-platforms. De investering bedraagt bijna een miljard euro. De schepen moeten in 2019 klaar zijn.

RAFFINAGE NIEUW PROJECT Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

BASF Antwerpen investeert onder de noemer Feedstock Flexibility Antwerp fors in de flexibiliteit van zijn stoomkraker. Deze kan straks meer LPG verwerken en zal daardoor meer methaangas produceren. Dit kan vervolgens als grondstof in het ammoniakbedrijf worden gebruikt.

PETROCHEM 9 - 2018 35

PET09 K Projecten.indd 35

28-08-18 17:23

WE PROTECT Kiyon professionele handschoenkasten

THIS IS EFFICIENCY www.laser2000.nl

| +31 (0)297-266 191

BEZOEK ONZE STAND TIJDENS WOTS 2018 IN UTRECHT

Klay Instruments B.V. Nijverheidsweg 5 7991 CZ Dwingeloo Postbus 13 7990 AA Dwingeloo

Parker GVM Motor

Hoog toerental Energie regenereren Geavanceerd koelsysteem

De Parker GVM Motor is een zeer compacte en T: +31 (0)521 59 15 50 F: +31 (0)521 59 20 46 I: www.klay.nl E: info@klay.nl

Klay Instruments is een Nederlandse producent van Proces Instrumentatie in geheel RVS uitvoering. Al 40 jaar zijn wij een flexibele producent en leverancier van een compleet programma Proces Instrumentatie. In onze fabriek in Dwingeloo produceren wij de volgende instrumenten: • Druk- en verschildruktransmitters • Niveautransmitters • Pt-100 temperatuursensoren • Flow transmitters • Drukschakelaars • Niveauschakelaars

ultra efficiënte permanent magneet motor. De GVM motor is in staat meer dan 11.000 toeren te bereiken. De GVM is ontworpen voor mobiele toepassingen, maar is ook geschikt voor het aandrijven van industriële toepassingen. De GVM motor kan tevens efficiënt energie regenereren en is daarmee ook uitermate geschikt voor hybride aandrijvingen.

Bezoek ons op de FEDA lounge tijdens WoTS 2018 Hal 10 - Stand A036

Wij produceren conventionele en ‘Intelligente’ druk- en niveautransmitters met HART-protocol of Profibus PA-uitgang. Wij zijn gespecialiseerd in transmitters met een frontmembraan. Deze transmitters krijgen een Actieve Temperatuurcompensatie. Vele certificaten zijn beschikbaar, zoals ATEX, IECEx, SIL2, 3A, EHEDG, en scheepvaartkeuren. Klay Instruments heeft een wereldwijd dealernetwerk in meer dan 50 landen.

parker.nl

Standnummer: 8.C008

PET09-KlayInstruments.indd 1 PET09 Adv II.indd 36

0279Petrochem_GVM_Beurs_11092018.indd 1 17-08-18 11:45

01-08-18 15:23

28-08-18 17:09

PROJECTEN Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Rotterdam Investering: 1 miljard dollar Afronding: 2018

ExxonMobil breidt de hydrocracker-installatie op de raffinaderij in Rotterdam uit. De hydrocracker-installatie kan zwaardere producten omzetten in hoogwaardige eindproducten zoals EHC Group II basisolie en ultra-laagzwavelige diesel. De investering bedraagt meer dan 1 miljard dollar.

Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Antwerpen Investering: 730 miljoen euro Afronding: 2018

ExxonMobil investeert 730 miljoen euro in de Antwerpse raffinaderij. Het bedrijf bouwt een delayed coker unit, een kraker die zware, hoogzwavelige restolie omzet in schonere olieproducten en transportbrandstoffen, zoals gasolie voor de scheepvaart en diesel.

Opdrachtgever: Gunvor Waar: Rotterdam Investering: 300 miljoen dollar Afronding: 2019

Gunvor investeert driehonderd miljoen dollar in een upgrade (doorontwikkeling en infrastructurele verbeteringen) van de Rotterdamse raffinaderij. Gunvor wil de raffinaderij integreren in haar raffinaderijen in Antwerpen en Ingolstadt (Duitsland).

Opdrachtgever: Zeeland Refinery Waar: Vlissingen-Oost Investering: 40 miljoen euro Afronding: 2020

Zeeland Refinery investeert 40 miljoen euro in haar hydrocracker. Het bedrijf zet in op een extra reactor van dertig meter hoog, die naast de twee bestaande reactoren wordt gebouwd. Tijdens de grote onderhoudsstop van de raffinaderij in 2020 zal de nieuwe reactor worden verbonden met de bestaande installatie.

TANKOPSLAG Opdrachtgever: Alpha Terminals Waar: Vlissingen Investering: 250 miljoen Afronding: eind 2020

Alpha Terminals investeert 250 miljoen euro in een nieuwe terminal voor vloeibare bulk in het havengebied van Vlissingen. De tankterminal krijgt 34 tanks met een gezamenlijke opslagcapaciteit van 500.000 kubieke meter. Daarnaast komt er een steiger voor het lossen en laden van zee- en binnenvaartschepen.

Opdrachtgever: Gate Terminal Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2019

Gate Terminal investeert in een debottlenecking van het pijpleidingsysteem in Rotterdam om vlotter schepen met LNG te kunnen laden. De snelheid van laden aan de steigers wordt daarmee verhoogd van 2.300 naar 4.000 kubieke meter per uur. De debottlenecking kan worden uitgevoerd zonder dat de fabriek moet worden stilgelegd. De werkzaamheden moeten medio 2019 klaar zijn.

Opdrachtgever: HES International Waar: Maasvlakte I Investering: enkele honderden miljoenen euro’s Afronding: eind 2019

HES International ontwikkelt op Maasvlakte 1 een tankterminal van 52 tanks met een totale capaciteit van circa 1,3 miljoen m3 voor de open overslag van olieproducten en biobrandstoffen. De tanks variëren in grootte van vijf- tot vijftigduizend m3. De HES Hartel Tank Terminal wordt een onafhankelijke opslagterminal, maar BP heeft zich gecommitteerd aan het project, inclusief plannen voor pijpleidingverbindingen tussen hun raffinaderij en de terminal. De terminal zal eind 2019 gereed zijn.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Zwijndrecht Investering: 20 miljoen Afronding: vierde kwartaal 2018

Ineos Oxide breidt in Zwijndrecht de opslagcapaciteit voor ethyleenoxide uit met vier grote opslagtanks van elk vijftig meter lang. Daarmee komt er 2.000 ton extra opslagcapaciteit bij.

Opdrachtgever: OTAG Waar: Antwerpen Investering: ruim honderd miljoen euro Afronding: 2019

Oiltanking Antwerp Gas Terminal (OTAG) investeert ruim honderd miljoen euro in nieuwe tankopslagcapaciteit en een nieuwe steiger. Met de bouw van een 135.000 kubieke meter butaantank zal in 2019 de capaciteit van de terminal bijna verdubbelen tot 273.000 kubieke meter. OTAG bouwt de butaantank voor Ineos.

PETROCHEM 9 - 2018 37

PET09 K Projecten.indd 37

28-08-18 17:23

3P Quality Services zoekt: 3P Quality Services B.V. is een onafhankelijk technisch inspectiebureau binnen de petrochemische industrie, process industrie, offshore en energiesector. Wij bieden een breed scala aan support services, Onze sleutelwoorden zijn: Inspectie, Maintenance en Vendor inspectie activiteiten. 3P Quality Services B.V. bemiddelt vanuit een projectmatige aanpak en/of vanuit een vaste bemiddeling binnen de vakgebieden Engineering, Construction management, Shutdown management en Project management. Voor diverse nationale en internationale functies op het gebied van inspectie en aanverwante diensten, zijn wij doorlopend op zoek naar:

QUALITY SERVICES

Werktuigbouwkundigen MBO/HBO niveau De ideale kandidaten beschikken minimaal over: • MBO/HBO werktuigbouwkunde • Opleiding IKT/SKK (II/III) – en/of MLT/EWT/IWT • Beheersing van Microsoft Office • Goede contactuele eigenschappen • Grote mate van zelfstandigheid 3P Quality Services biedt kansen en mogelijkheden ook voor 50 plussers en starters op de arbeidsmarkt. 3P Quality Services is gecertificeerd volgens ISO 9001/VCA. Een kwaliteitsgarantie gaat echter niet alleen om systemen en standaarden, maar vooral om mensen. Daarom investeren wij voortdurend in onze professionals door middel van opleidingen en coaching. Voor meer informatie en vragen kunt u contact opnemen met Dhr. C.J. de Graaf of Dhr. K. van Oevelen T +31(0)161 438 500. Bent u onze juiste kandidaat? Mail dan uw sollicitatie met CV naar 3pqs@3pgroup.com onder vermelding van 3P zoekt werktuigbouwkundigen en jong talent.

PET09 Adv II.indd 38

3P zoekt ook jong talent 3P heeft in samenwerking met diverse klanten een overeenkomst om jonge talenten een kans te geven. 3P en onze klanten willen graag investeren voor nu en in de toekomst en 3P verzoekt kandidaten die als lasser of NDO-er reeds 5 jaar ervaring hebben en een MTS diploma hebben en/of dit willen behalen te solliciteren. In overleg en in samenwerking met onze klanten zoekt 3P een geschikte werklocatie om op termijn door te groeien naar een volwaardige QC-er en/of inspecteur. Voor een volledig overzicht van de vacatures bekijk het aanbod op: www.3pgroup.com

Continuïteit door deskundigheid.

28-08-18 17:10

PROJECTEN Opdrachtgever: Rubis Terminal Waar: Rotterdam Investering: 120 miljoen euro Afronding: onbekend

Rubis Terminal breidt haar terminal in Rotterdam in vijf fases uit. In totaal bestaat de uitbreiding uit 45 tanks met een totale capaciteit van bijna 150.000 kubieke meter, waarmee een totale investering van 120 miljoen euro is gemoeid. Fase 1 van de uitbreiding is eind 2016 afgerond.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: eind 2018

Sea-Tank Terminal bouwt in Antwerpen een dedicated tankterminal voor een wereldspeler uit de chemiesector. In eerste instantie krijgt de terminal een capaciteit van 750.000 kubieke meter. In een tweede fase wordt er mogelijk meer capaciteit bijgebouwd. Naar verwachting duurt de bouw van de terminal twee jaar. De investering wordt geraamd op 250 miljoen euro.

Opdrachtgever: Totseanergy Waar: Antwerpen Investering: 100 miljoen euro Afronding eerste fase: medio 2019

Totseanergy, een joint venture van Total en de groep SEA-invest, investeert honderd miljoen euro in een nieuwe terminal in Antwerpen. De investering omvat acht nieuwe tanks van elk twintigduizend kubieke meter, drie bijkomende laad- en losplaatsen en een pijpleiding tussen de terminal en de raffinaderij van Total.

Opdrachtgever: Vopak Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: tweede kwartaal 2020

Vopak bouwt in Rotterdam vijftien nieuwe roestvrijstalen opslagtanks voor styreen en andere chemicaliën. Het gaat om 63.000 kubieke meter extra opslagcapaciteit op de Botlek-terminal. De expansie moet in het tweede kwartaal van 2020 gereed zijn.

UTILITIES Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: onbekend Afronding: 2018

Bij Dow in Terneuzen wordt in 2018 een pilotinstallatie gebouwd om lagedrukstoom op te waarderen. Stoomrecompressie kan een belangrijke bijdrage leveren aan elektrificatie in de industrie. De pilotinstallatie bij Dow krijgt een capaciteit van tien ton per uur.

Opdrachtgever: Ecluse Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: oktober 2018

Ecluse gaat de energievoorziening op basis van aardgas van meerdere chemiebedrijven in Antwerpen vervangen door een warmtenet van ongeveer vijf kilometer lengte. Afnemers met een ‘letter of intent’ om warmte af te nemen, zijn Ineos, Lanxess, ADPO, Ashland, DNCP en Monument Chemical. Het netwerk kan op termijn groeien.

Opdrachtgever: EEW Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: eind 2018

EEW Energy from Waste breidt haar productiecapaciteit uit met een derde lijn. EEW levert energie in de vorm van stoom en elektriciteit aan de omliggende industrie op het chemiepark Delfzijl en in het industriegebied Oosterhorn. Het bedrijf maakt groene energie uit diverse soorten afval.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2018

Evides Industriewater realiseert een tweede demiwaterfabriek op de Maasvlakte om de Botlek, Europoort en Maasvlakte 1 en 2 van hoogwaardig proceswater te kunnen voorzien. Eind december is de nieuwe fabriek succesvol in gebruik genomen. De komende maanden wordt het tweede deel van de installatie gerealiseerd en stijgt de productiecapaciteit van DWP Maasvlakte naar 800 kubieke meter per uur.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Botlek Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het Rotterdamse haven- en industriegebied Botlek krijgt een centrale afvalwaterzuivering. AkzoNobel Industrial Chemicals, Huntsman, Emerald Kalama Chemical en Kemira hebben een intentieverklaring voor het project getekend. Evides Industriewater is de projectontwikkelaar en toekomstige bedrijfsvoerder van de nieuwe afvalwaterzuivering.

Opdrachtgever: Gasunie Waar: Zeeland Investering: onbekend Afronding: vierde kwartaal 2018

Dow Terneuzen en Yara Sluiskil gaan waterstof uitwisselen via een oude, ondergrondse gasleiding van Gasunie. De gasleiding wordt vanaf mei omgebouwd en aangesloten, en kan als alles volgens planning verloopt in het vierde kwartaal van 2018 als waterstofleiding in gebruik worden genomen. Yara kan de waterstof van Dow inzetten als grondstof.

PETROCHEM 9 - 2018 39

PET09 K Projecten.indd 39

28-08-18 17:24

[Sch

ORANJERIE HYDEPARK | DOORN | 3 OKTOBER 2018

rijf

nu i

FUTUREPROOF In hoge snelheid worden innovaties en ontwikkelingen geïntroduceerd die kunnen helpen om onderhoud voorspelbaar te maken of het te verwaarden. Is er tussen asset owner en leverancier voldoende aansluiting en consensus voor een vruchtbare toekomstige samenwerking? En hoe snel en eenvoudig zal de nieuwe generatie deze nieuwe technologieën kunnen doorgronden en toepassen? De toekomst is niet het volgende decennium. De toekomst is morgen. Bent u futureproof? Met medewerking vanuit onder andere de Universiteit van Amsterdam, de Universiteit Twente, Hogeschool Utrecht en de Schiphol Group. Initiatiefnemers:

Programma 10.30 uur Aanvang congres • Opening door Laura van der Linde (iMaintain) • Ward Ooms (Open Universiteit) laat ons nadenken over het ‘waarom?’ van de keuze voor samenwerking en innovatie • Frank Verbeeten (UvA) heeft onderzoek gedaan naar de ‘strategic alignment’ tussen asset owner en service provider 12.00 uur

Netwerklunch

13.00 uur Vervolg programma • Gerald van Dijk (HU) bespreekt de actuele staat van het techniekonderwijs in Nederland • Introductie door Leo van Dongen (NS), inclusief toelichting Assetmanagement model • Wieger Tiddens (Universiteit Twente) over structureren van beslissingen in toepassing van voorspellend onderhoud 14.45 uur

Netwerkpauze

15.15 uur Vervolg programma • Ron Wever (Schiphol): case PdM/LCV bij Schiphol bagageafhandelingssysteem • Interactief uurtje; stellingen en vragen over de onderzoeken • Afsluiting door Laura van der Linde (iMaintain) 17.00 uur

Netwerkborrel

www.imaintain.info/prestatie PET09 Adv II.indd 40 Hele pagina PRES 2018.indd 1

28-08-18 22-08-18 17:10 09:23

PROJECTEN Opdrachtgever: Gasunie Transport Services Waar: Zuidbroek Investering: 500 miljoen Afronding: 2022

Gasunie Transport Services wil de stikstofinstallatie in Zuidbroek uitbreiden. Het project omvat ook een mengstation inclusief vier kilometer nieuwe leiding, en aansluitleidingen op bestaande gasleidingen en een stikstofleiding die is verbonden met de bestaande stikstofcaverne in Heiligerlee.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Gasunie en Enexis Waar: Wjister Investering: onbekend Afronding: medio 2019

Gasunie en Enexis bouwen vlakbij de groengasproductielocatie van Attero in Wijster (Drenthe) een enorme compressor. Deze Groen-gas-Booster comprimeert groen gas naar hoge druk zodat het kan worden ingevoed in het landelijke gasnet. De compressor zal medio 2019 in gebruik worden genomen.

Opdrachtgever: Groningen Seaports Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: eind 2018

De stoomleiding tussen AkzoNobel en Eneco Bio Golden Raand krijgt er achthonderd meter bij. Via deze uitbreiding gaat EEW de extra stoom die zij produceert, leveren aan AkzoNobel. De uitbreiding van de leiding moet in oktober 2018 gereed zijn. Dan worden de installaties van EEW en AkzoNobel aangesloten en is alles in december 2018 voltooid.

Opdrachtgever: Havenbedrijf Rotterdam Waar: Europoort en Pernis Investering: 50 miljoen euro Afronding: 2019

Havenbedrijf Rotterdam wil tussen Europoort en Pernis een 25 kilometer lange pijpleiding aanleggen voor het transport van laagzwavelige dieselolie. Het zogenoemde Diesel Common Carrier System is bedoeld om bedrijven in de productie, opslag en handel in dieselbrandstoffen met elkaar te verbinden. De ingebruikname is gepland voor 2019.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Zwijndrecht Investering: 30 miljoen Afronding: medio 2019

Ineos Oxide investeert in Zwijndrecht zo’n dertig miljoen euro in een nieuwe hoge-drukstoomketel met een capaciteit van 150 MWth. Vier tijdelijke hoge-drukboilers, die dienen als stand-by, zijn al in gebruik genomen.

PILOTS EN PLANNEN Opdrachtgever: AkzoNobel en Gasunie Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

AkzoNobel en Gasunie New Energy onderzoeken de mogelijkheden voor een grootschalige power-to-gas-installatie op het Chemie Park Delfzijl. De bedrijven willen een installatie ontwikkelen die – met een twintig megawatt waterelektrolyse-unit – duurzaam geproduceerde elektriciteit omzet in drie kiloton groene waterstof per jaar (dertig miljoen kubieke meter). Een besluit over de bouw van de installatie wordt in 2019 verwacht.

Opdrachtgever: AkzoNobel Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: 2021

AkzoNobel wil de productie van hoogzuiver vacuümzout op haar locatie in Delfzijl uitbreiden. Het project verhoogt de productie van de fabriek met ongeveer 25 procent. Het chemiebedrijf studeert nog op de plannen en wil in de eerste helft van 2018 een beslissing nemen. Bij groen licht moet het project vervolgens binnen drie jaar worden voltooid.

Opdrachtgever: ArcelorMittal en Dow Waar: Gent Investering: 20 miljoen euro Afronding: 2022

Staalproducent ArcelorMittal in België wil CO uit zijn afvalgassen leveren aan Dow Benelux in Terneuzen. Dow kan de CO met eigen overtollig waterstof combineren tot syngas. Allereerst worden twee proeffabrieken gebouwd in Gent. In 2022 wordt op basis van de pilots besloten of het businessplan economisch levensvatbaar is.

Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 87 miljoen euro Afronding: 2019/2020

Staalconcern ArcelorMittal, LanzaTech en Primetals Technologies investeren 87 miljoen euro in de Gentse vestiging van ArcelorMittal om bio-ethanol te maken uit gassen die vrijkomen bij staalproductie. Om de technologie van LanzaTech te testen, bouwen de partners een pilotplant, die ongeveer 80 miljoen liter bio-ethanol per jaar zal produceren.

PETROCHEM 9 - 2018 41

PET09 K Projecten.indd 41

28-08-18 17:24

DÃ© vakbeurs voor de procesindustrie

2 T/M 5 OKTOBER 2018 JAARBEURS UTRECHT www.wots.nl

PET09 Adv II.indd 42

28-08-18 17:10

PROJECTEN Opdrachtgever: o.a. Avantium Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: 100 miljoen euro Afronding: 2022

Avantium, AkzoNobel en RWE willen samen een bioraffinaderij van 100.000 ton bouwen op het Chemie Park Delfzijl. In de raffinaderij worden zuivere suikers gemaakt uit houtsnippers. Die suikers kunnen vervolgens worden gebruikt als grondstof voor verven en lakken. De fabriek krijgt een capaciteit van 130 kiloton houtsnippers per jaar, maar kan eventueel worden opgeschaald naar 350 kiloton per jaar. De fabriek zal mogelijk in 2022 in gebruik kunnen worden genomen.

Opdrachtgever: Avantium Waar: onbekend Investering: 20 miljoen euro Afronding: 2019

Avantium bouwt een nieuwe demonstratiefabriek die mono-ethyleenglycol (MEG) uit suikers gaat produceren. Het proces verloopt in één enkele stap en wordt Mekong genoemd. Waar de fabriek komt te staan is nog niet bekend, maar de ingebruikname is gepland voor 2019.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

BASF wil de capaciteit van het geïntegreerde ethyleenoxidecomplex op haar Verbund-site in Antwerpen uitbreiden. Het gaat niet alleen om de productie van meer ethyleenoxide, maar ook om derivaten, zoals oppervlakte-actieve stoffen, ethanolamines en glycolethers. De definitieve investeringsbeslissing wordt in 2019 genomen.

Opdrachtgever: Battolyser Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: begin 2019

Een joint venture van TU Delft en Proton Ventures gaat een Battolyser bouwen naast de Magnum-centrale van Nuon in Eemshaven. Deze installatie kan als een batterij elektriciteit opslaan of leveren, én water splitsen in waterstof en zuurstof door elektrolyse. De eerste battolyser van 15kW/60kWh wordt begin 2019 in Eemshaven geplaatst.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: BioBTX Waar: Groningen Investering: onbekend Afronding: 2020

BioBTX bouwt een demofabriek op het Zernikepark in Groningen om groene aromaten uit vloeibare biomassa te maken. In 2019 volgt een uitbreiding naar vaste stoffen zoals vaste biomassa en afvalstoffen zoals plastic. De pilot loopt tot eind 2020.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Kallo Investering: onbekend Afronding: begin 2022

Borealis wil op haar productiesite in Kallo een fabriek bouwen voor propaandehydrogenering. Deze krijgt een capaciteit van 740.000 ton per jaar. In het derde kwartaal van 2018 valt de definitieve beslissing over de investering. De start-up van de fabriek is gepland voor begin 2022.

Opdrachtgever: Corbion Waar: onbekend Investering: onbekend Afronding: onbekend

Corbion heeft plannen voor de bouw van een nieuwe melkzuurfabriek. De kans is groot dat de fabriek in Europa komt en Nederland zou dan een goeie kanshebber zijn als locatie. De fabriek zal een capaciteit van meer dan 100.000 ton per jaar krijgen.

Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: paar honderd miljoen euro Afronding: onbekend

De beslissing is nog niet gevallen maar Dow in Terneuzen maakt wel kans op de bouw van een nieuwe plasticfabriek. Het hoofdkantoor overweegt de mogelijkheden en kijkt daarbij naar de businesscase en naar welke soorten plastics Dow in Terneuzen kan maken op basis van de aanwezige grondstoffen.

Opdrachtgever: o.a. Enerkem Waar: Rotterdam Investering: 200 miljoen euro Afronding: 2020

Een samenwerkingsverband van AkzoNobel, Van Gansewinkel, Air Liquide, AVR, Enerkem en Havenbedrijf Rotterdam wil een waste-to-chemicals-fabriek in Rotterdam realiseren. De installatie zal uit ongeveer 360.000 ton huishoudelijk en bedrijfsafval synthesegas en vervolgens zo’n 220.000 ton methanol gaan produceren.

PETROCHEM 9 - 2018 43

PET09 K Projecten.indd 43

28-08-18 17:24

Een nieuwe definitie voor efficiëntie – Energiebesparende Vacuümtechnologie De nieuwe R 5 RD serie zet de nieuwe standaard voor draaischuifvacuümpompen en biedt uitstekende besparingen op het energieverbruik. 02. – 05.10.20

Ontdek de voordelen en maak een afspraak voor een gratis VacuumAudit! ENERGIEBESPARING

Kom langs! 058 Hal 9, Stand A

Busch B.V. +31 (0)348 46 23 00 l info@busch.nl www.busch.nl

STRATT+ INDUSTRIAL MANAGEMENT

Divisies:

n Industry n Safety n Technical Documentation n Aerospace Stratt+ voor technische adviezen, projecten en processen in de industrie. Extra kennis en capaciteit met persoonlijke aandacht en kwaliteit.

MAATWERK IN INDUSTRIE! Hoofdkantoor H.A. Lorentzstraat 1A 3331 EE Zwijndrecht Naamloos-3 171030 Adv_Stratt 1 Aangepast.indd 1

PET09 Adv II.indd 44

Vestiging Noord-Nederland Sterrenkamp 1 7811 HA Emmen

Vestiging Zeeland Amundsenweg 29 4462 GP Goes

T. 078 - 6120 320 I. www.stratt.nl E. welkom@stratt.nl 19-06-17 14:47 30-10-17 14:01

28-08-18 17:12

PROJECTEN Opdrachtgever: Fluxys/Parkwind/Eoly Waar: België Investering: onbekend Afronding: onbekend

Fluxys, Parkwind en Eoly willen een power-to-gas installatie bouwen waarin groene elektriciteit wordt omzet in groene waterstof dat in de bestaande aardgasinfrastructuur kan worden vervoerd en opgeslagen. De partijen onderzoeken in een eerste fase de haalbaarheid van de installatie.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: o.a. Havenbedrijf Rotterdam Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2020

Havenbedrijf Rotterdam, Gasunie en Energie Beheer Nederland hebben het CCS-project Porthos gelanceerd. Het gaat om een verzamelleiding door het havengebied in Rotterdam waaraan verschillende bedrijven door hen afgevangen CO2 kunnen leveren. Dit kan vervolgens nuttig worden gebruikt of offshore opgeslagen. Jaarlijks moet na 2020 zo’n twee tot vijf miljoen ton CO2 worden opgeslagen, oplopend tot dertig miljoen ton in 2030. De partijen nemen in 2019 een investeringsbeslissing.

Opdrachtgever: Ineos Waar: mogelijk Rotterdam/Antwerpen Investering: 2,7 miljard euro Afronding: 2022

Ineos investeert 2,7 miljard euro in een ethaankraker en een propaandehydrogeneringsfabriek, ergens aan de kust in Noordwest-Europa. Rotterdam en Antwerpen zijn mogelijke vestigingsplaatsen. De propaandehydrogeneringsfabriek zal 750.000 ton propaan per jaar omzetten in propeen. De capaciteit van de kraker is nog onbekend.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: mogelijk Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2023

Ineos Oxide wil een nieuwe fabriek voor ethylideen norborneen (ENB) bouwen. Een beslissing over de locatie van de nieuwe fabriek is nog niet genomen. Een van de opties is om in Antwerpen een tweede productielijn te bouwen. Het concern heeft daar al een ENB-fabriek, waar momenteel via debottlenecking de capaciteit wordt vergroot.

Opdrachtgever: InSciTe Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: 2018

Het publiek-private partnerschap InSciTe bouwt een multifunctionele proeffabriek voor de productie van olie uit lignine. Deze crude lignin oil (CLO) kan worden gebruikt als brandstof voor schepen en boten. De proeffabriek krijgt een capaciteit van zo’n 160 liter per dag en is naar verwachting in 2018 operationeel.

Opdrachtgever: Lowlands Methanol Waar: Rotterdam Investering: 75 miljoen euro Afronding: begin 2020

Het nieuwe bedrijf Lowlands Methanol is van plan een methanolfabriek te bouwen in de haven van Rotterdam. De afvalverwerkingsinstallatie moet per jaar 150.000 ton biomassa en afval gaan verwerken. In de fabriek worden hout en RDF (Refuse Derived Fuel) bewerkt en vergast.

Opdrachtgever: Lyondell Waar: Botlek Investering: onbekend Afronding: onbekend

Lyondell overweegt zijn SMPO-fabriek in de Botlek uit te breiden door een debottlenecking. De capaciteit zou kunnen worden verhoogd van 325 naar 375 kiloton propyleenoxide en van 725 naar 850 kiloton styreenmonomeer per jaar. Het project wordt nog onderzocht op financiële en technische haalbaarheid.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: NAM Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Op de NAM-locatie van de voormalige gaszuiveringsinstallatie in Emmen komt mogelijk een groene waterstoffabriek. Eigenaar NAM gaat deze optie met verschillende partners nader onderzoeken. Groen waterstof kan de fabrieken op het Emmtec-terrein van onder andere DSM en Teijin Aramid onafhankelijk maken van het Groningen-gas..

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: North Sea Port Waar: Zeeland Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het havengebied van North Sea Port onderzoekt de haalbaarheid, vormgeving en uitrol van een grootschalige buisleidinginfrastructuur voor transport van CO2, waterstof of restgassen. Het onderzoek loopt tot 30 juni 2019.

PETROCHEM 9 - 2018 45

PET09 K Projecten.indd 45

28-08-18 17:24

‘MET INHOUD MAKEN WE VERSCHIL’ U kent ons wel van de platforms Petrochem, iMaintain of Het Nieuwe Produceren. De kwaliteit van onze informatie en sterke onderlinge relaties hebben daarbij steeds onze prioriteit. Met diezelfde inzet verzorgen we ook inhoudelijke producties

Inspirerende opdracht Voor onze partner Van Meeuwen maken we bedrijfsfilms en diverse andere producties. Zo hebben we ook een bedrijfsmagazine geproduceerd. Wij werkten daarbij nauw samen met de directie van het bedrijf, wat resulteerde in een gezamenlijke redactie. Geweldig om te merken hoe gemakkelijk de partners van Van Meeuwen mee wilden werken aan een journalistiek inhoudelijke productie. Voor ons was het een inspirerende opdracht!

voor onze klanten. Denk bijvoorbeeld aan bedrijfsmagazines, filmproducties, whitepapers, projectreportages, de organisatie van congressen en strategisch advies. Met combinaties daarvan kunnen we complete content-campagnes opbouwen.

‘Het team heeft goed samengewerkt en een mooi magazine gecreëerd, waarop we uit de markt ook zeer positieve reacties krijgen.’ Rogier van Meeuwen, managing director Van Meeuwen Industries

Ook samenwerken met Industrielinqs? Neem dan contact op met

Liesbeth Schipper eindredacteur

Janet Robben:

Of kijk op onze website: www.industrielinqs.nl

Laura van der Linde

Miriam Rook

janet@industrielinqs.nl

vakjournalist

eindredacteur

020-3122085

www.industrielinqs.nl PET09 Adv II.indd 46 Sjabloon advertentiepagina.indd 1

28-08-18 26-03-18 17:13 16:32

PROJECTEN Opdrachtgever: o.a. Nuon Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: 2023

Nuon, Gasunie en het Noorse Statoil werken samen om waterstof in te zetten als brandstof voor de Magnum-centrale in de Groninger Eemshaven. Zij hebben een innovatieproject opgestart om vanaf 2023 een van de drie units van de centrale over te schakelen op waterstof.

Opdrachtgever: OCI Nitrogen en Re-N Technology Waar: Chemelot, Geleen Investering: onbekend Afronding: 2020

OCI Nitrogen wil in Geleen een installatie bouwen waarin mest kan worden verwerkt tot biogas, mestkorrels en de kunstmest ammoniumsulfaat. De installatie moet per jaar ongeveer 43.000 kubieke meter biogas produceren. Daarnaast verwacht OCI 75.000 ton mestkorrels en 30.000 kubieke meter ammoniumsulfaat te kunnen maken. OCI Nitrogen heroverweegt het project omdat er geen subsidie voor is toegekend.

Opdrachtgever: Oiltanking Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: begin 2022

Als Borealis besluit te investeren in een nieuwe fabriek voor propaandehydrogenering in Kallo, wordt Oiltanking Antwerp Gas Terminal de logistieke partner voor de handling van propeen en propaan. Oiltanking bouwt dan een nieuwe opslagtank voor propaan met een capaciteit van 135.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: PolyStyreneLoop Waar: Terneuzen Investering: 6,5 miljoen euro Afronding: eind 2018

PolyStyreneLoop wil naast chemiebedrijf ICL-IP in Terneuzen een demofabriek bouwen, die broomhoudend polystyreenafval gaat recyclen. De bouw begint in de tweede helft van 2018. Het proces levert schone polystyreen op die direct kan worden hergebruikt. Het broomhoudende residu kan in een bestaande unit ICL-IP worden verwerkt tot zuivere broom. De demofabriek kan drieduizend ton gerecycled polystyreen per jaar produceren.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Vertoro Waar: mogelijk Geleen Investering: onbekend Afronding: 2019-2022

Vertoro bouwt een proeffabriek op de Brightlands Chemelot Campus in Geleen waarin lignine wordt omgezet in een olie, die een basis kan zijn voor bijvoorbeeld harsen, chemicaliën en brandstoffen. Het is de bedoeling om in 2022 een volwaardige fabriek op Chemelot te realiseren met een capaciteit van tienduizend ton bio-olie per jaar.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: VITO Waar: Antwerpen Investering: 4,3 miljoen euro Afronding: eerste kwartaa; 2021

De Vlaamse onderzoeksorganisatie VITO bouwt met partners Jacobs Belgium en VMH een pilot-installatie voor de productie van bio-aromaten uit lignine/hout. De proefinstallatie krijgt een capaciteit van ongeveer tweehonderd kilo per dag. Het LignoValue Pilot project kost 4,3 miljoen euro en moet tegen het eerste kwartaal van 2021 resulteren in een werkende installatie.

Opdrachtgever: Wintershall Waar: Blok F17 Investering: onbekend Afronding: onbekend

Wintershall wil ongeveer 120 kilometer ten noorden van Den Helder olie en gas winnen (blok F17). De verwachte productie zou maximaal 20.000 vaten olie en 500.000 kubieke meter gas per dag zijn. Het gas wordt per pijpleiding getransporteerd. De olie wordt in een onderwateropslagtank opgeslagen die wekelijks wordt geleegd.

PETROCHEM 9 - 2018 47

PET09 K Projecten.indd 47

28-08-18 17:24

FOTO: U.S. AIR FORCE/TECH. SGT. MARTIE MOORE

INNOVATIE iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

STUDENTEN LATEN BACTERIËN KOOLMONOXIDE DETECTEREN Studenten van de hogeschool Rotterdam ontwikkelen een selectieve koolmonoxide-detector die gebruikmaakt van genetisch aangepaste bacteriën. Zij doen dit omdat bestaande koolmonoxide-detectoren geen onderscheid kunnen maken tussen koolmonoxide en waterstofgas. Koolmonoxide is een kleuren geurloos giftig gas dat vrijkomt als bij een verbranding niet voldoende zuurstof aanwezig is. Het gas wordt geproduceerd in veel verschillende industrieën, zoals bij staalproductie en koffiebranding. Om een apparaat te ontwerpen dat specifiek koolmonoxide kan detecteren, combineren de studenten hun kennis op de vlakken van biologie, chemie en elektrotechniek. Ze gaan bacteriële eiwitten gebruiken die binden aan koolmonoxide. Eenmaal gebonden, veroorzaakt het koolmonoxide een reactie in de bacteriën, die vervolgens kan worden opgepikt door hardware. De studenten doen met het project mee aan de iGEM-competitie, een internationale competitie waaraan ruim 370 teams van middelbare scholen, hogescholen en universiteiten meedoen. In oktober gaan zij hun project presenteren in Boston. Ze zoeken nog sponsoren. INNOVATIEF POMPSYSTEEM BESPAART TOT VIJFTIG PROCENT IN KOSTEN Voor het verpompen van vloeistoffen bij opslagtanks worden veelal frequentie geregelde, elektrisch aangedreven pompen gebruikt. De pompen staan in dat geval buiten de tankdijk. Tank Revolution stelt echter een ander pompsysteem voor. Het bedrijf plaatst robuuste hydraulisch aangedreven pompen direct naast de opslagtanks. En één powerpack buiten de tankdijk drijft meerdere pompen aan. Dit zorgt voor een flinke besparing in piping en bekabeling. Het nieuwe pompsysteem zorgt volgens het bedrijf voor besparingen tot vijftig procent in investerings- en operationele kosten.

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

FOTO: LAURA VAN DER LINDE

Iv-Industrie

PETROCHEM 9 - 2018 48

PET09 G Innovatie.indd 48

28-08-18 17:29

FOTO: UNITED SOYBEAN BOARD

CONSORTIUM GAAT VERF UIT AFVAL VAN PLANTEN MAKEN Het Nederlandse onderzoekscentrum Chemical Building Block Consortium (ARC CBBC ) start twee onderzoekslijnen op. De ene gaat verf op basis van plantenafval ontwikkelen, en de andere richt zich op de ontwikkeling van een nieuwe generatie van katalysatoren die chemische processen een stuk duurzamer moeten maken. Met het onderzoek aan coatings op basis van afval van planten, maar ook van schaaldieren, kunnen op termijn fossiele grondstoffen zoals aardolie worden vervangen. Bert Weckhuysen, wetenschappelijk directeur van ARC CBBC: ‘De belangrijkste component van verf is het polymeernetwerk. Dat willen we nu gaan baseren op biologische moleculen zoals lignine en chitine in plaats van aardolie.’ Daarnaast gaat het consortium nieuwe katalysatoren ontwikkelen die bestaan uit twee metalen. Een katalysator is een materiaal dat chemische omzettingen mogelijk maakt en versnelt. Vaak zijn daarvoor zeer kostbare en schaarse edelmetalen nodig. Weckhuysen: ‘In bimetallische katalysatoren zitten naast een edelmetaal zoals palladium ook meer alledaagse metalen, zoals nikkel en ijzer. Zo hebben we minder schaarse grondstoffen nodig. Daarnaast zijn de goede eigenschappen van edelmetalen in bimetallische katalysatoren veel beter te benutten dan bij de monometallische varianten. Een chemisch proces kan dan bijvoorbeeld bij lagere temperatuur plaatsvinden of selectiever verlopen. Een van de reacties die we in de nieuwe onderzoekslijnen gaan bestuderen, is de omzetting van koolstofdioxide.’ Binnen ARC CBBC werken medewerkers van bijna alle Nederlandse universiteiten intensief samen met drie chemiebedrijven: AkzoNobel, BASF en Shell.

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

FOTO: PEXELS

PROEFFABRIEK VERTORO ZET LIGNINE OM IN OLIE Bij de productie van papier en bio-ethanol komt lignine vrij, een bijproduct dat lastig geschikt is te maken als grondstof. Vertoro bouwt nu echter een proeffabriek op de Brightlands Chemelot Campus in Geleen om lignine om te zetten in een olie, die een basis kan zijn voor bijvoorbeeld harsen, chemicaliën en brandstoffen. Vertoro heeft de technologie samen met de TU Eindhoven, de Universiteit Maastricht, Brightlands, InSciTe en DSM ontwikkeld. Vanaf begin 2019 wordt deze getest in de nieuwe proeffabriek. In de tussentijd optimaliseert het bedrijf het proces en werkt het de business case verder uit. Het is de bedoeling om in 2022 een volwaardige fabriek op Chemelot te realiseren met een capaciteit van tienduizend ton bio-olie per jaar.

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 9 - 2018 49

PET09 G Innovatie.indd 49

28-08-18 17:29

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie. Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Studenten HU werken mee aan hergebruik windmolens Windmolens hebben een beperkte levenstijd. Wat doe je met afgeschreven exemplaren? Volgens ondernemer Sebastiaan Verheijen van EES (Extreme Eco Solutions) blijkt vermalen (‘shredden’) en hergebruiken de beste optie. Hij vroeg zich af hoe hij het bedrijfsproces optimaal zou kunnen inrichten. Met die vraag gingen studenten technische bedrijfskunde aan de slag. Ze becijferden dat het zinvol is om ter plekke een shredder te plaatsen als daar acht of meer windmolens tegen de vlakte gaan. Nederland gaat voor gezonde Maas Tachtig koersbepalende partijen, waaronder overheden, waterbedrijven, industrie en milieuorganisaties, voor wie een schone Maas van vitaal belang is, waren begin juli aanwezig op de bijeenkomst ‘Op weg naar een drinkbare Maas’. Initiatiefnemers zijn het ministerie van I&W, Vital Zone Instituut, Heineken, RIWA, de Brabantse Milieufederatie en het samenwerkingsverband Schone Maaswaterketen, met als gastheer Waterschap Aa en Maas. Maaswater is naast bron van drinkwater ook van cruciaal belang voor natuur, landbouw en industrie. Jaarlijks komen er meer dan 140.000 kilo medicijnresten via het riool in ons water terecht.

Bekijk de partnerfilmpjes op www.petrochem.nl/partners-leden CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Steigerbezetting ETT flink gestegen Euro Tank Terminal (ETT) heeft de afgelopen maanden haar steiger in het Calandkanaal met 20 meter verlengd en de aanmeer- en laad- en losinfrastructuur verplaatst. Er kunnen nu tegelijkertijd een VLCC (meer dan 300 meter lang) en een LR-tanker (280 meter lang) laden of lossen. De steigeruitbreiding is voorbereid en uitgevoerd in nauwe afstemming met Havenbedrijf Rotterdam om maximaal te kunnen uitbreiden zonder het overige scheepvaartverkeer te hinderen.

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Janet Robben: janet@industrielinqs.nl - 020 312 2085

PET09 L Platform.indd 50

28-08-18 17:31

‘EXPERTQU TES’ Het is duidelijk dat onderzoek en ontwikkeling in verband met security beleid en –maatregelen in de chemische- en procesindustrie nog onvoldoende aandacht krijgen door alle partijen van de triple helix, dus door overheid, ondernemingen én onderzoekswereld. Een terroristische aanslag ergens in Europa, bijvoorbeeld in Nederland, waarbij chemische stoffen betrokken zijn, is nochtans realistischer dan men aanneemt.’ Genserik Reeniers, TU Delft, over procesveiligheid in het magazine Omgevingsveiligheid van het RIVM.

Een belangrijk nieuw onderdeel van de NWO-inzet voor 2018-2019 is de zogeheten crossover call, waarvoor in totaal een budget van 40 miljoen euro beschikbaar is. Met de crossover call financiert NWO onderzoek in publiekprivate samenwerking dat gericht is op maatschappelijke uitdagingen, waarbij de onderzoeksthema’s meerdere topsectoren verbinden. De call wil het Nederlandse kennis- en innovatiesysteem versterken met hoogwaardig wetenschappelijk onderzoek, dat bijdraagt aan het oplossen van maatschappelijke uitdagingen.’ Jaap Schouten, voorzitter TTW (Toegepaste en Technische Wetenschappen) in een artikel op nwo.nl.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Johan Alebregtse Manufacturing & Technology Executive

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Cas König Groningen Seaports, directeur

Michel Meertens DSM, site director

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Maaike de Wit Straatman Koster advocaten, advocaat

Frank Beckx Essencia Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Enrico Lammers Pro6com en DWG Process & Safety managing director/ partner

Genserik Reniers TU Delft, professor Safety and Security Science Group

Wouter Stam Flowid, managing director

Jeroen van Woerden Vaassen Flexible Packaging, CEO

Ronald Hoenen DSM Dyneema, site manager

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Inter nationaal MVO programma

Niek Stokman Bilfinger Tebodin West Nederland, sales manager oil & gas

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Plant Manager of the Year 2015

Plant Manager of the Year 2016

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, business manager

Bart Leenders Neste, managing director

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

Gabriel Tschin Plant One Rotterdam, managing director

Sandra de Bont VOTOB, directeur

Emre Kaya Organik Kimya, site director

Frank de Leng Segin, new business manager

Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux

Henk Veldink Hexion, site manager

Cor Zijderveld SBE, voorzitter

Plant Manager of the Year 2017

PET09 L Platform.indd 51

Jan Bout Bout&Co, partner

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Michel Leyseele Havenbedrijf Antwerpen, Head of Energy & Chemicals Department

John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur

René Venendaal BTG Biomass Technology Group, algemeen directeur

Frans Brüning KH Engineering, business development manager

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Marit van Lieshout Kenniscentrum Duurzame Havenstad, Iector Procesoptimalisatie en -intensificatie

Gerald Schotman Shell, presidentdirecteur

Roelf Venhuizen voormalig voorzitter Profion en directeur NAM

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Tijs Koerts Sr. Process Safety consultant

Cor van de Linde iTanks, managing director

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Roelof van Wijk Avebe, site director Foxhol

28-08-18 17:32

PETROCHEM 9 - 2018 52

PET09 X Themaspread.indd 52

28-08-18 17:34

THEMA: PEOPLE, PLANET, PROFIT

• De snelheid van een transitie wordt door vele factoren bepaald. Zo moet er sowieso sprake zijn van maatschappelijke urgentie. En veel draait natuurlijk om geld. Een creatieve, wijde blik kan daarbij helpen.

FOTO: PXHERE

• De Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie (VNPI) heeft laten onderzoeken wat het CO2-reductiepotentieel van de Nederlandse raffinaderijen is. De studie is nog niet helemaal afgerond, maar uit de voorlopige cijfers blijkt het potentieel fors te zijn. • De veiligheidscultuur is, naast technologie en veiligheidsmanagement, een belangrijk onderdeel van de veiligheidsprestaties van risicovolle bedrijven. Uit onderzoek van TNO en DCMR blijkt dat de veiligheidscultuur over het algemeen voldoende is, maar beter kan en moet.

PETROCHEM 9 - 2018 53

PET09 X Themaspread.indd 53

28-08-18 17:34

PEOPLE, PLANET, PROFIT

Creatief met waterstof De snelheid van een transitie wordt door vele factoren bepaald. Zo moet er sowieso sprake zijn van maatschappelijke urgentie. En veel draait natuurlijk om geld. Een creatieve, wijde blik kan daarbij helpen, bijvoorbeeld bij het gehoopte succes van groen waterstof. Niet alleen kan de daarvoor benodigde elektrolyse goedkoper, maar ook windmolens die direct waterstof produceren, kunnen voor een efficiëntieslag zorgen. En wat te denken van kunststofleidingen en de inzet van bestaande gasinfrastructuur.

Wim Raaijen

Met wat we vandaag weten, kunnen we de toekomst nauwelijks voorspellen, helemaal als het gaat om technologieontwikkeling. Veel beloftevolle technologieën laten nog steeds op zich wachten, terwijl andere ontwikkelingen veel sneller gaan dan voorspeld en ons dagelijks leven in korte tijd volledig op de kop zetten. In de ICT kan het bijvoorbeeld heel snel gaan, terwijl ontwikkelingen in de kapitaalintensieve chemische industrie en de energiesector veel trager gaan. Zeker als investeringen in infrastructuur nodig zijn. Een mooi voorbeeld is de belofte van waterstof, als koolstofvrije energiedrager en groene grondstof voor de industrie. Al decennialang wordt gesproken over de voordelen. Bedrijven als Shell onderzochten de mogelijkheden al in de jaren negentig van de vorige eeuw, maar klaarblijkelijk waren ze te vroeg. Uit die tijd stammen ook de weerspiegelingen van goeroes als Jeremy Rifkin over de ‘waterstofeconomie’. Het bleef vooralsnog bij een belofte. Nu pas lijkt een doorbraak van waterstof aanstaande. Met name als een mogelijkheid om duurzaam opgewekte stroom op te slaan en te transporteren. Waterstof staat er momenteel ook beter voor door de veranderende maatschappelijke omstandigheden. De CO2-problematiek staat wereldwijd hoger op de agenda dan enkele decennia terug en de problemen met de gaswinning in Nederland hebben de energietransitie hier extra urgentie gegeven. Haalbaar De afgelopen jaren scharen zich steeds meer partijen achter waterstof. Een paar maanden geleden stelde de Waterstof Coalitie dat duurzaam geproduceerde waterstof een wezenlijk onderdeel is van een betrouwbare en betaalbare energie-

transitie in Nederland. Het manifest van de coalitie, met Greenpeace als initiatiefnemer, is ondertekend door de meeste grote energiebedrijven. Ook de chemie was vertegenwoordigd met AkzoNobel Specialty Chemicals, OCI Nitrogen en Yara Sluiskil. Volgens de coalitie is de uitrol van groen waterstof een kosteneffectieve oplossing om rond 2030 al een forse bijdrage te leveren aan de daling van CO2-uitstoot. De programmatische aanpak van windparken op zee neemt de coalitie als voorbeeld. Subsidies zijn nodig geweest, maar inmiddels is het eerste offshore-windpark aanbesteed zonder overheidssteun. Van groot belang is dat de productie van groen waterstof goedkoper wordt, met name de investering in elektrolyzers is nog kostbaar. Op dit moment is groene waterstof een duurdere oplossing dan de productie uit onder andere aardgas. Een forse kostenreductie van elektrolyzers, samen met een daling van de kosten van hernieuwbare elektriciteit, moet echter haalbaar zijn. Zonne-energie Een interessante ontwikkeling kan de innovatieve waterstofwindturbine zijn. In april dit jaar presenteerde Lagerwey Wind tijdens de Hannover Messe deze windmolen die in één keer waterstof produceert. In de waterstofwindturbine, met een vermogen van 4,8 megawatt, wordt een elektrolyzer ingebouwd. Door de integratie van beide technieken kunnen volgens Lagerwey veel componenten worden weggelaten waardoor de waterstofproductie goedkoper, efficiënter en robuuster wordt. In 2019 moet de eerste waterstofmolen ter wereld een feit zijn. Lagerwey plaatst dan met waterstofleverancier Hygro de eerste waterstofwindturbine in het windturbine-testveld van

PETROCHEM 9 - 2018 54

PET09 X1 Op rol.indd 54

28-08-18 17:35

Geconserveerd De omzetting van wind en zon in waterstof is slechts het begin van de toekomstige groene waterstofketen. Ook op andere vlakken zijn efficiëntieslagen te maken. Met een beetje slimheid kunnen bijvoorbeeld delen van de bestaande gasinfrastructuur worden ingezet voor het transport en de distributie van waterstof. Dat kan al beginnen in de Noordzee. Ruim twee jaar geleden onderzocht professor Catrinus Jepma de kansen voor een tweede leven van uitgeproduceerde platforms en gas- en olie-infrastructuur in de Noordzee. Een mogelijke sloop gaat heel veel geld kosten, want de huidige Europese regelgeving schrijft voor dat in principe alles in de oorspronkelijke staat moet worden achtergelaten. Het gaat om vele miljarden euro’s. Met een nieuwe functie is sloop niet nodig. Inmiddels zijn ook verschillende andere onderzoekers, maar ook grote bedrijven als Engie en Shell met deze ideeën aan de haal gegaan. Een tweede leven voor afgeschreven infrastructuur wordt serieus onderzocht, bijvoorbeeld door Total. Het gasproductieplatform L7 van Total is sinds 22 december vorig jaar verlaten, maar nog niet afgebroken. Total onderzoekt eerst een mogelijk tweede leven voor het gasplatform. Een van de alternatieven is dat er een chemische fabriek op het platform komt om duurzaam opgewekte stroom om te zetten in bijvoorbeeld waterstof, door elektrolyse van water. De energie kan dan in de vorm van bijvoorbeeld

FOTO: WIM RAAIJEN

onderzoeksinstituut ECN in de Wieringermeer. Ook proefprojecten kunnen natuurlijk helpen om verder te innoveren en de prijs van technologie te drukken. Met name Gasunie is in Nederland actief op dat vlak. Denk aan een project voor elektrolyse en opslag bij Zuidwending in Groningen. Daar wordt zonne-energie aangewend als energiebron. Op Chemiepark Delfzijl willen Gasunie en AkzoNobel een installatie bouwen die met een twintig megawatt waterelektrolyse-unit duurzaam drie kiloton groen waterstof per jaar produceert. Het doel is om uiteindelijk installaties te kunnen bouwen die op nog grotere schaal, vanaf honderd megawatt, duurzame stroom converteren en opslaan in de vorm van waterstof.

Kunststof leidingen kunnen de aanleg en het onderhoud van waterstofinfrastructuur significant goedkoper maken.

waterstofgas worden getransporteerd. Een belangrijke gasverbinding van L7 naar L10 is bijvoorbeeld volledig geconserveerd. Mocht het nodig zijn, dan kan Total die per direct weer in gebruik nemen. Volg je de gasinfrastructuur, dan zie je dat L10 is verbonden met Uithuizen in Noord-Oost-Groningen. Kostenbesparingen Juist de industrie in de Eemsdelta en de Noordelijke provincies hebben grootse plannen met groen waterstof. Een belangrijke aanjager van groen waterstof daar is Groningen Seaports. Het havenbedrijf is ervan overtuigd dat het met groen waterstof dezelfde kant op gaat als met offshore-wind. Er zal een tijdje geld bij moeten, de onrendabele top moet er af, maar uiteindelijk gaat het op eigen benen staan.

Groningen Seaports voegt de daden bij de woorden. Ze investeert niet alleen, maar steekt ook veel tijd in co-creatie en innovatie. Zo legt Groningen Seaports samen met producent van kunststofbuizen Pipelife uit Enkhuizen een infrastructuur aan voor het transport van groene waterstof in Delfzijl en de Eemshaven. In eerste instantie zal vier kilometer aan infrastructuur worden aangelegd. Het doel is om binnen een jaar de leiding te realiseren. Vernieuwend daarbij is het gebruik van kunststof leidingen, die de kosten significant kunnen verlagen. Speciaal daarvoor ontwikkelden ze twee nieuwe kunststof buistypes. Een eenvoudige van PE voor lage druk en een met aramide versterkte pijpleiding voor de hoge druk. Voordeel van kunststof pijpleidingen is dat ze goedkoper zijn dan stalen. Niet alleen in PETROCHEM 9 - 2018 55

PET09 X1 Op rol.indd 55

28-08-18 17:35

07_ULTIMA-X5000_Advert_Rev00_NL_Petrochem_185x267_Layout 1 10.05.2017 12:51 Seite 1

Zijn tijd vooruit en de concurrentie ook.

Introductie van de nieuwe ULTIMA X5000 gasmonitor met geavanceerde OLED display, bediening zonder gereedschap, twee sensor ingangen en nieuwe XCell sensoren met verlengde kalibratie interval. Welkom bij de toekomst van gasdetectie.

msaX5000.com MSAsafety.com/detection

PET09 Adv II.indd 56

28-08-18 17:13

de aanschaf, maar ook in de aanleg. Zelfs de hogedruk-variant, die meer dan zestien bar aankan, wordt straks geleverd op haspels met een diameter van zo’n drie meter en is zodoende prima uit te rollen. Bovendien vergen ze veel minder onderhoud en zijn ze niet corrosiegevoelig. Dus ook bij de aanleg en het assetmanagement van nieuwe waterstoftrajecten zijn enorme kostenbesparingen mogelijk.

Factor tien Of waterstof over een jaar of tien al op grote schaal onze huizen binnen stroomt, is echter zeer de vraag. Datzelfde geldt voor rijden op waterstof. Voor deze transitie is immers een enorme toename van duurzaam opgewekte energie nodig. Juist op dat vlak loopt Nederland nog achter. Voor een massieve transitie is voorlopig te weinig duurzaam opgewekte energie beschikbaar. De verwachte groei het komende decennium is het meest effectief in te zetten in de industrie. Daarvoor is vooral transport naar de grote clusters nodig, denk aan de Rijnmond, Chemelot, Zeeland en de Eemsdelta. Gasunie heeft al eens berekend hoe-

BEELD: ENERGYSTOCK GASUNIE

Gereedschappen Ook bestaande infrastructuur op land kan straks worden ingezet voor transport van waterstof. Sterker nog, de eerste projecten zijn er al. Zo wil Dow Benelux via een oude gasleiding van Gasunie waterstof leveren aan Yara in Sluiskil. Yara kan de waterstof die vrijkomt bij de kraakinstallaties van Dow gebruiken als grondstof voor haar kunstmestfabriek. Momenteel haalt het bedrijf haar waterstof nog uit aardgas. Naar verwachting stroomt eind 2018 waterstof door de pijpleiding. Recent publiceerde onderzoeksbureau Kiwa een rapport waaruit blijkt dat het huidige aardgasnet in Nederland relatief eenvoudig geschikt is te maken voor de distributie van waterstof als mogelijk alternatief voor aardgas of groen gas. Daarbij hebben de onderzoekers vooral gekeken naar het huishoudelijke gebruik. Wel is het nodig om een nieuwe cv-ketel te ontwikkelen of bij voorkeur een hybride warmtepomp die geschikt is voor waterstof. Ook veiligheidsmaatregelen zijn nodig, zoals het geven van een herkenbare geur aan waterstof en aangepaste werkmethoden en gereedschappen.

De uitrol van groen waterstof is een kosteneffectieve oplossing om rond 2030 al een forse bijdrage te leveren aan de daling van CO2-uitstoot.

veel het kost om de zware industrie te ontsluiten. Om de energie van vijftien gigawatt aan windmolens via waterstof te transporteren, is een investering van een miljard euro nodig in het bestaande gastransportsysteem. Op zich zijn die kosten te overzien. Zeker als je de kosten

vergelijkt met het versterken van het elektriciteitsnet om de elektronen van windmolens aan land te brengen en te transporteren en in te zetten. Volgens de berekeningen van Gasunie gaat dat minimaal om een factor tien in het voordeel van het transport van gasmoleculen. ■ PETROCHEM 9 - 2018 57

PET09 X1 Op rol.indd 57

28-08-18 17:35

Waar details het verschil maken, is de keuze voor de juiste reinigingsdoek beslissend. Verkort uw productietijd en vergroot uw potentieel met verbeterde poetsen reinigingsoplossingen voor de industrie.

Omdat kleine details van groot belang zijn Verbeterde schoonmaakoplossingen voor de industrie Rsneller

R zekerder

Rschoner

www.tork.nl

Tork, een merk van Essity

Wolleswinkel_Anzeige_NL_Industrie_260x185_08_2018.indd 1

07.08.2018 16:06:00

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor PET09 Adv II.indd 58 _advA5_www_petrochem.indd 43

28-08-18 17:13 01-06-16 12:55

PEOPLE, PLANET, PROFIT

Raffinaderijen kunnen 5,5 megaton CO2 besparen De Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie (VNPI) heeft laten onderzoeken wat het CO2-reductiepotentieel van de Nederlandse raffinaderijen is. De studie is nog niet helemaal afgerond maar uit de voorlopige cijfers blijkt het potentieel fors te zijn.

FOTO: SHELL

Liesbeth Schipper

Externe randvoorwaarden De implementatie van deze CO2-reducties is mogelijk met (bijna) beschikbare technologieën, maar vraagt wel een investering van ruim 3,7 miljard euro. Daarnaast zijn volgens de onderzoekers externe randvoorwaarden nodig. Zo moet er op korte termijn infrastructuur beschikbaar komen, zoals een CO2-transportnetwerk en -opslag, een waterstofnetwerk, een warmtenet en een zwaarder elektriciteitsnet. De betrouwbaarheid van de elektriciteitsvoorziening moet immers honderd procent zijn. Overigens zal zonder voldoende groene elektriciteit de implementatie van elektrificatie, waterstof als brandstof en carbon capture leiden tot extra verbruik van grijze elektriciteit en dus tot extra CO2-emissies. Er moeten ook valorisatieroutes voor fuel gas komen. De raffinaderijen gebruiken dit gas nu als brandstof, maar als het wordt vervangen door bijvoorbeeld waterstof of elektriciteit, ontstaat er een overschot. Om fuel gas om te zetten in hoogwaardige producten voor verkoop zijn technologische innovaties en bijbehorende afzetmarkten nodig. Verder is het nodig CO2-reducties toe te kennen aan de sector. Op dit moment investeert de sector in bijvoorbeeld het leveren van duurzame warmte terwijl de CO2-winst wordt toegerekend aan andere sectoren. Daardoor is er eigenlijk geen economische incentive voor de raffinagesector om deze projecten te realiseren. Met maatregelen als een hogere CO2-prijs, SDE+ subsidies, hogere verkoopprijzen voor warmte en een stimulering van de vraag kan de business case passend worden gemaakt. ■

In 2017 was de CO2-emissie van de Nederlandse raffinaderijen tien megaton, waarmee de sector verantwoordelijk was voor ruim twintig procent van de totale uitstoot door de industrie. Als de indirecte CO2-uitstoot door waterstofleveranciers wordt meegeteld, loopt dit percentage nog verder op. Dan is de uitstoot twaalf megaton per jaar, oftewel 25 procent. De studie van de VNPI was bij het ter perse gaan van dit magazine nog niet afgerond, maar de voorlopige resultaten laten zien dat de Nederlandse raffinaderijen een CO2-reductie van 5,5 megaton per jaar kunnen realiseren tegen 2030. Voor deze reductie zijn diverse maatregelen nodig. Zo kan het inzetten van blauw waterstof als grondstof voor een reductie van drie megaton CO2 per jaar zorgen. Energie-efficiëntie voegt daar nog een vermindering van 1,1 megaton CO2 per jaar aan toe. Net als carbon capture, ook goed voor een reductie van 1,1 megaton CO2 per jaar. Verder denkt de raffinagesector aan elektrificatie bij gebruik van groene stroom (0,7 megaton per jaar), levering van restwarmte (0,3 megaton per jaar) en upgrading van projecten (0,7 megaton per jaar).

De definitieve studie van de VNPI zal naar verwachting rond september openbaar worden gemaakt.

PETROCHEM 9 - 2018 59

PET09 X3 Extra.indd 59

28-08-18 17:36

ENDRESS+HAUSER | NAARDEN | 22 NOVEMBER

[Sch

rijf

nu i

INDUSTRIAL INTERNET OF THINGS In de vierde industriële revolutie is alles met alles verbonden. Dat dit een positieve bijdrage kan leveren aan het optimaliseren van processen, begrijpen we. Maar de grote vraag is natuurlijk: hoe? Hoe maken we optimaal gebruik van het Industrial Internet of Things (IIoT)? Hoe kan automatisering helpen om zowel de bedrijfsvoering als de winstgevendheid te verbeteren? Tijdens deze Masters of Industry kijken we ook naar de spreekwoordelijke ‘beren op de weg’: hoe zit het met de data security en privacy? Er zijn nu nog veel bedrijven die de kansen die IIoT biedt, laten liggen. Zonde! Na deze Masters of Industry, die wordt gehouden op donderdag 22 november bij en in samenwerking met Endress+Hauser in Naarden, heeft u mogelijk voldoende inspiratie en praktische handvaten om ermee aan de slag te gaan. Initiatiefnemers:

Programma 15.00 uur

Ontvangst

15.30 uur Start bijeenkomst • Welkomstwoord Laura van der Linde (iMaintain) • Presentaties Jaap Westeneng (Productmanager Asset & Inventory Management, Endress+Hauser) en Hans Sintemaartensdijk (Manager Innovations Asset Management, Tata Steel IJmuiden) • Discussie met sprekers en publiek • Kijkje in de Experience Room en kalibratieinstallatie 17.00 uur

Netwerkborrel

18.00 uur

Einde bijeenkomst

AANMELDEN Op www.mastersofindustry.nl kunt u zich registreren voor deze bijeenkomst. Deelname kost € 195 excl. btw. De bijeenkomst is KOSTELOOS voor partners en experts van al onze platforms. Partners kunnen met hun VIP-code voor twee personen inschrijven. Bedrijfsleden van onze platforms kunnen de bijeenkomst met € 100 korting bijwonen. Uw VIP-code geldt hier als kortingscode.

www.mastersofindustry.nl PET09 Adv MoI II.indd 60 Advertentie 22 november.indd 1

28-08-18 14:27 17:14 13-06-18

PEOPLE, PLANET, PROFIT

Supervisor belangrijk uithangbord veiligheidscultuur De veiligheidscultuur is, naast technologie en veiligheidsmanagement, een belangrijk onderdeel van de veiligheidsprestaties van risicovolle bedrijven. Uit onderzoek van TNO en DCMR blijkt dat de veiligheidscultuur over het algemeen voldoende is, maar beter kan en moet. Bedrijven die hoog scoren in het rapport, maken vooral het verschil doordat veiligheid bij het hoger en middel management ‘uit het hart komt’.

Dagmar Aarts

Naar aanleiding van de gebeurtenissen bij Odfjell is in 2012 in opdracht van de provincie Zuid-Holland onderzoek gedaan naar de veiligheidscultuur bij veertien risicovolle bedrijven in het Rijnmondgebied. Het ging om bedrijven uit de branches raffinaderijen, (petro)chemie, natte bulk en open overslag van gevaarlijke stoffen. Begin dit jaar is het onderzoek herhaald, bij dezelfde bedrijven en bij vijf andere BRZO-bedrijven in dezelfde branches. Met veiligheidscultuur wordt de houding, waarden, (impliciete) aannames, percepties en gedrag en gewoonten van leden van een organisatie met betrekking tot het omgaan met veiligheidsrisico’s bedoeld. De onderzoekers zien dat bij bedrijven veel aandacht is voor de veiligheidscultuur. Zo is er sinds 2012 bij bedrijven veel aandacht voor het opleiden en goed inwerken van nieuw personeel. Maar in het rapport staan ook een aantal belangrijke aandachtspunten. Het blijkt dat het management bij een aantal bedrijven dubbele of onduidelijke boodschappen uitzendt met betrekking tot veiligheid. Procedures

zijn niet altijd eenduidig of worden niet eenduidig opgevat. Ook heerst er tussen management en werkvloer soms een wij/ zij-cultuur of angstcultuur. Verder zijn er soms problemen met het realiseren van tijdige en adequate follow-ups van audits en inspecties. En tot slot is er niet altijd voldoende veiligheidskundige kennis aanwezig. Supervisor Bij de bedrijven die in de periode 2012 tot en met 2018 hun veiligheidscultuur verbeterden, zijn investeringen in opleiding en training, het uitvoeren van gerichte veiligheidscultuurprogramma’s en het versterken van het leiderschap de belangrijkste interventies geweest. Leiderschap is sowieso erg bepalend voor de veiligheidscultuur. Het is het onderdeel waar de bedrijven met een hoge score zich het meest onderscheiden van degenen met een lagere score, volgens projectleider Johan van Middelaar (TNO). Het gaat hierbij om leiderschap van zowel het hoger als het middel management. Van Middelaar: ‘Als er bij deze groepen een intrinsieke motivatie is voor

DE RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK Bij negen bedrijven heerst een goede veiligheidscultuur, met een score van 4,0 (in 1 geval 4,5) en een consistent beeld op basis van cultuurdimensies. Bij acht bedrijven is sprake van een vrij goede tot acceptabele veiligheidscultuur, met enkele zwakkere dimensies. Bij de overige twee bedrijven is de veiligheidscultuur onvoldoende ontwikkeld. Het is volgens het onderzoeksrapport aannemelijk dat dit een negatieve impact heeft op de veiligheid. Van de veertien bedrijven die in 2012 ook al meededen aan het onderzoek, hebben zes hun veiligheidscultuur verbeterd, bij vier is het niveau hetzelfde gebleven en van vier bedrijven is het achteruit gegaan. ‘Aan de ene kant verbaast het je en aan de andere kant niet’, zegt projectleider Johan van Midde-

laar (TNO). ‘De quick scan die wij hebben uitgevoerd is een momentopname. De kracht van dit onderzoek is dat je deze bij meerdere bedrijven doet en daar een grote lijn uit kunt halen. We hebben ook gekeken wat er in de afgelopen zes jaar is veranderd en dan zijn sommige scores te duiden. Een simpele verklaring kan al zijn dat er andere mensen werken.’ Daarnaast is de algemene maatschappelijke situatie nu anders en dat heeft volgens de onderzoekers ook ‘een zekere invloed op de bedrijven en de interpretatie van de bevindingen in het onderzoek’. Zo viel op dat het nu voor bedrijven geaccepteerd is dat de overheid ‘meekijkt’ naar de kwaliteit van de veiligheidscultuur. Dat was in 2012 nog een discussiepunt.

PETROCHEM 9 - 2018 61

PET09 X2 Rapport 2pag.indd 61

28-08-18 17:37

LOGISTICON VERHUUR Opslag en dosering

Zand- & koolfiltratie

EUROPA’S GROOTSTE VERHUURVLOOT VOOR WATERZUIVERINGEN

Ultrafiltratie

Flotatie

Chemicaliën

Omgekeerde osmose

Uitgebreide keuze Voor de levering van installaties voor zowel korte als lange termijn verhuur, met capaciteiten van 1 tot meer dan 2000 m3/h voor toepassingen als: - Capaciteitsuitbreiding en/of back-up - Proefneming - Kwaliteitsverbetering Informeer naar Europa’s grootste verhuurvloot voor waterzuiveringen. logisticon adv A4_Versie februari 2018_210x297.indd 1 PET09 Adv II.indd 62

Logisticon Verhuur b.v. +31 (0)184 608260 www.logisticon.com

12-02-18 11:58 28-08-18 17:14

PEOPLE, PLANET, PROFIT

Interventies Ook bedrijven die niet mee hebben gedaan aan dit onderzoek kunnen er van leren. Van Middelaar: ‘Heel veel organisaties zijn bezig om hun veiligheidscultuur te verbeteren. Daarom hebben we de deelnemers van het onderzoek gevraagd wat ze de afgelopen jaren hebben gedaan op het gebied van veiligheidscultuur. Daar is een lijst met interventies uitgekomen, die handvatten kan bieden voor anderen.’ In die lijst staan maatregelen zoals risicoanalyse, ketensamenwerking, training op het gebied van procesveiligheid, het zenden van de veiligheidsboodschap met posters of flyers, prestatiemetingen en training op (training)plants. Maar voordat bedrijven deze hele lijst af gaan vinken, waarschuwt Van Middelaar dat het verbeteren van de veiligheidscultuur maatwerk is. ‘Wat bij de een werkt, hoeft bij de ander niet te werken. En is afhankelijk van waar de organisatie staat in haar cultuurontwikkeling. Denk goed na over maatregelen voordat je er mee begint en kijk of een interventie voor jouw organisatie kan gaan werken.’ En dat is het lastige, hoe weet je van te voren of een interventie gaat werken? Uit onderzoek blijkt dat bedrijven niet altijd inzicht hebben in de werkzaamheid of effectiviteit van de uitgevoerde interventies. Er wordt daarom aangeraden om vaker onafhankelijke analyses te maken of metingen uit te voeren, bijvoorbeeld

FOTO: LAURA VAN DER LINDE

veiligheid, het echt uit het hart komt, dan sijpelt dat door de hele organisatie heen. We zagen in dit onderzoek dat supervisors hierin een grote rol hebben. Zij staan dicht bij de werkvloer en kunnen de veiligheidscultuur zichtbaar maken voor iedereen.’

Bij de lockout/tagout veiligheidsprocedure worden machines met sloten door monteurs veilig gesteld tijdens onderhouds- en herstelwerkzaamheden.

voor de start van een cultuur- of leiderschapsprogramma en enige tijd na afloop daarvan. Ook een gerichte procesevaluatie kan bijdragen aan een goed inzicht in de effectiviteit van wat men doet. De interventies in de lijst geven wel een beeld van maatregelen die waarschijnlijk hebben bijgedragen aan het verbeteren van de veiligheidscultuur van bedrijven. Op dit moment wordt er onderzoek naar gedaan hoe je kan bepalen of een interventie heeft gewerkt en hoe je van te voren kan gaan bepalen welke interventie zinvol is. Doel De resultaten van het onderzoek geven volgens de onderzoekers een duidelijk

signaal aan de bedrijven. Zij zijn als eerste verantwoordelijk voor de veiligheid. De provincie gaat met de bedrijven in gesprek en zal hen aansporen de aanbevelingen uit te voeren. Strikte eisen stellen aan de bedrijfscultuur is volgens Van Middelaar een minder goed idee. ‘Cultuur is niet iets wat je zou moeten verplichten. Een goede veiligheidscultuur komt vooral vanuit de ambities van bedrijven zelf. DCMR en de provincie willen dit onderzoek meer gebruiken om het risicogestuurd toezicht in te richten. Op basis van hoe goed bedrijven bezig zijn met de veiligheidscultuur en andere zaken, wordt het toezicht bepaald.’ ■

‘VERHEUGD MET VERBETERTREND’ DCMR en de provincie Zuid-Holland willen naar aanleiding van het onderzoek graag in gesprek met brancheverenigingen om te kijken welke rol zij kunnen spelen om de veiligheidscultuur bij bedrijven te verbeteren. Veiligheid Voorop laat weten graag in gesprek te gaan. Voorzitter van Veiligheid Voorop Anton van Beek is verheugd dat de onderzoekers in het algemeen een verbetertrend signaleren die overeenkomt met eigen inzichten. ‘De bandbreedte tussen de topperformers en het peloton verbaast ons niet, gegeven de verschillende startpunten en starttijden van indivi-

duele bedrijven met hun cultuurprogramma’s. En hierin zit een mooie kans: de voorlopers hebben een morele plicht om hun inzichten te delen zodat de anderen kunnen volgen, ook die bedrijven die buiten het TNO-onderzoek vallen.’ De veiligheidscultuur is volgens Van Beek een belangrijke parameter bij risicogestuurd toezicht, maar uiteindelijk gaat het volgens hem om de echte prestaties. ‘Dit betreft uitkomsten van onafhankelijke inspecties, incidentmeldingen en het melden van bijna-incidenten.’

PETROCHEM 9 - 2018 63

PET09 X2 Rapport 2pag.indd 63

28-08-18 17:37

nl .

MARKET REVIEW ALGEMEEN

ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 514 15 14 Fax: +31 (0)72 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl Aandrijftechniek Afdichtings- & Rubbertechniek Stromingstechniek Industriële kunststoffen Gereedschappen, Onderhouds- & Veiligheidsproducten

INDUSTRIE ISOLATIE

Advies, specificaties, cursus, inspecties en audits volgens Internationale CINI Standaard

NCTI

Hofweg 1, 3208 LE Spijkenisse Tel: +31 181 698030 Email: info@ncti.nl Website: www.ncti.eu Onafhankelijk kennisinstituut voor procesisolatie in industrie

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

Dutramex B.V. MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK

CHEMICALS Keuring, inspectie en bouw van (chemie)installaties BRL K903 gecertificeerd. Staal, RVS en kunststof.

Chemicals, Lime, Recycling and Automotive De Noord Chemicals b.v. Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

DEMONTAGE

DDM Demontage B.V.

Emsbroek B.V.

Industrieweg 11 7251 JT Vorden Tel: +31(0)575 55 73 06 E-mail: info@emsbroek.nl Website: www.emsbroek.nl

PIPE SUPPORTS

Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars. Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

Energieweg 19 4143 HK LEERDAM Tel: +31(0)345 - 61 40 11 Fax: +31(0)345 - 61 95 25 E-mail: sales@dutramex.com Website: www.dutramex.com Veerhangers & -supports Hydraulische Schokdempers Trillingsdempers Bewegingsbegrenzers Pijpophangingen & -ondersteuningen Klemsystemen Glijplaten Isolatiepakketten Counter Weight Systemen Staalconstructies

PROCESS CONTROL

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

Kiwa Inspecta Nederland B.V. Postbus 70 2280 AB Rijswijk Tel: 088- 998 4621 Fax: 088- 998 4420 Email: inspectie@kiwa.nl Internet: www.kiwa.nl

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000. PETROCHEM 9 - 2018 64

PETROCHEM 9 – 2018

PET09 Adv II.indd 64 PET01_MartketReview-liggend.indd 60

28-08-18 23-08-18 17:14 13:20

PET01_M

08-18 13:20

MARKET REVIEW STAALCONSTRUCTIES

STUDBOLTS

Frijns Steel Construction b.v.

BC Basco

De Valkenberg 14 6301 PM Valkenburg a/d Geul Postbus 150 6300 AD Valkenburg a/d Geul

MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Tel: +31 (0)43 601 01 01 Fax: +31 (0)43 601 01 02 E-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsindustrialgroup.com

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com Contactpersoon : Toyah Timmermans

Bea Nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

WARMTEBEHANDELING

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

SMIT Heat Treatment PO Box 117 5430 AC Cuijk

Locatie Rotterdam: Scheepsbouwweg 45, Rotterdam +31 78 699 96 90 rotterdam@smit-industrial.com Locatie Cuijk: Havenlaan 16, Katwijk NB cuijk@smit-industrial.com www.smit-industrial.com

UW VERMELDING HIER?

Neem contact op met Jetvertising Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000

ADVERTENTIE-INDEX 3P Quality Services . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

iMaintain Prestatiemanagement 3 oktober 2018. . . . . . . . . . . . 40

54 events . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

Industrielinqs pers en platform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

Abird. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

Industry & Energy 13 december 2018 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Abonnees. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

JEOL Europe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Aerzen Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

Klay Instruments . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

Andus Group . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

Krohne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . na pagina 34

Ballast Nedam Industriebouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Laser 2000 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

Busch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

Logisticon Water Treatment. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

easyFairs Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . bijlage

Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64, 65

Eco Ketelservice. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Masters of Industry 22 november 2018. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

EemsDeltavisie 17 oktober 2018. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

MODELEC Data-Industrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Emerson Process Management. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

MSA Technologies and Enterprise Services . . . . . . . . . . . . . . . 56

Essity. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

Parker Hannifin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

FHI Federatie van Technologiebranches. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

Schenk Containerverhuur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

Frijns. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Stratt+ Industrial Management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

Hi-Force Nederland. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 PETROCHEM 9 - 2018 65 PETROCHEM 9 – 2018

PET09 Adv II.indd 65 PET01_MartketReview-liggend.indd 61

28-08-18 23-08-18 17:14 13:20

AGENDA September 24-27 september 2018 Flanders Meeting & Convention Center, Antwerpen www.euromaintenance.org

Euromaintenance 4.0 Van 24 tot 27 september 2018 houdt Bemas Euromaintenance 4.0, een Engelstalige conferentie en beurs in Antwerpen. Er is een toonaangevend overzicht van de innovaties en evoluties op gebied van technisch onderhoud, betrouwbaarheid en asset management.

Oktober 2-5 oktober 2018 www.wots.nl Jaarbeurs, Utrecht

17-18 oktober 2018 Antwerp Expo, Antwerpen www.solids-antwerp.com

Solids 2018 Solids is het jaarlijkse netwerkevenement voor de complete poeder- en bulkindustrie in de Benelux. Professionals uit diverse sectoren treffen hier de nieuwste innovaties in de bewerking, verwerking, opslag en transport van droge bulkgoederen. Tevens ontdekt u hier nieuwe leveranciers en ontmoet u bekenden uit de stortgoedsector. Dit jaar viert Solids Antwerpen zijn tiende editie.

November

WOTS 2018 – World of Technology & Science FHI, federatie van technologiebranches en Feda, Federatie Aandrijven en Automatiseren, houden de vakbeurs WOTS 2018, World of Technology & Science. De co-locatie van Industrial Processing biedt de bezoeker uit de industrie, zorg en wetenschap nog meer contactmogelijkheden. De kracht voor de klant zit in het complete overzicht en de samenhang van technologieën.

3 oktober 2018 Oranjerie Hydepark, Doorn www.imaintain.info/prestatie

iMaintain Prestatiemanagement In hoge snelheid worden innovaties en ontwikkelingen geïntroduceerd die kunnen helpen om onderhoud voorspelbaar te maken of het te verwaarden. Is er tussen asset owner en leverancier voldoende aansluiting en consensus voor een vruchtbare toekomstige samenwerking? En hoe snel en eenvoudig zal de nieuwe generatie deze technologieën kunnen doorgronden en toepassen? Bent u futureproof? Met medewerking vanuit onder andere de Universiteit van Amsterdam, de Universiteit Twente, Hogeschool Utrecht en de Schiphol Group.

17 oktober 2018 Evenementenhal, Delfzijl www.eemsdeltavisie.nl

EemsDeltavisie 2018: Factory as a Forest In de Industrieagenda voor de Eemsdelta durven de opstellers het aan: in 2050 kan het chemie- en energiecluster nettogebruiker zijn van CO2. Geen reductie, maar herstel! Het vraagt wel een andere manier van kijken. CO2 is daarbij geen probleem, maar potentiële grondstof. De eerste projecten zijn er. En wat is er op termijn nog meer mogelijk? Bij EemsDeltavisie op 17 oktober in Delfzijl onderzoeken we hoe de industrie kan leren van hoe bossen functioneren: Factory as a Forest.

22 november 2018 Endress+Hauser, Naarden www.mastersofindustry.nl

Masters of Industry: Industrial Internet of Things Maken we optimaal gebruik van het Industrial Internet of Things (IIoT)? Na deze Masters of Industry, die wordt gehouden bij en in samenwerking met Endress+Hauser in Naarden, heeft u mogelijk voldoende inspiratie en praktische handvatten om ermee aan de slag te gaan. Met presentaties van Jaap Westeneng (Endress+Hauser), Hans Sintemaartensdijk (Tata Steel) en een kijkje in de Endress+Hauser Experience Room. 28 november 2018 De Reehorst, Ede www.atexevent.nl

ATEX Event 2018 Voor iedere editie van het ATEX Event kiest de organisatie een thema. Voor 2018 ligt een extra nadruk op mechanische apparatuur.

December

13 december 2018 Brightlands www.industryandenergy.nl

Industry & Energy: When electrons power molecules Om de Europese klimaatuitdagingen en -doelen aan te gaan, is samenwerking nodig. Duurzame energie moet snel groeien in Europa. Zowel de industrie als de energiesector moeten de nieuwe waardeketen met elkaar afstemmen en profiteren van de nieuwe mogelijkheden. Dit internationale congres is een initiatief van FME, Industrielinqs en VoltaChem met founding partner Chemelot en is gericht op de industrie en energiesector in Nederland, Vlaanderen en Noordrijn-Westfalen. Het congres heeft een speciale focus op elektrificatie en elektrochemie. De voertaal tijdens dit congres is Engels.

PETROCHEM 9 - 2018 66

PET09 H Agenda.indd 66

28-08-18 17:38

VG V

Servingthe theindustry industry Serving

Lengkeek Staalbouw is een fullservice aanbieder in de nationale staalbouwbranche. Maatwerk, vakmanschap veiligheid Lengkeek Staalbouw is een fullservice aanbieder in de nationale staalbouwbranche. Maatwerk, vakmanschap en en veiligheid (VCA-P) staan hoog in het vaandel. bedrijf heeft bijna ervaring engespecialiseerd is gespecialiseerd in onderhouds-, reparatie-, (VCA-P) staan hoog in het vaandel. HetHet bedrijf heeft bijna 80 80 jaarjaar ervaring en is in onderhouds-, reparatie-, inspectieen nieuwbouwwerkzaamheden in energiemarkt de energiemarkt ende in zware de zware en (petro)chemische industrie. Denk daarbij inspectieen nieuwbouwwerkzaamheden in de en in en (petro)chemische industrie. Denk daarbij aanaan staalen trapconstructies, platforms, leidingbruggen, tijdelijke constructies, Onder de meest moeilijke omstandigheden staalen trapconstructies, platforms, leidingbruggen, tijdelijke constructies, etc.etc. Onder de meest moeilijke omstandigheden worden on-site inspectie-, reparatieen montagewerkzaamheden verzorgd, waarbij betrouwbaarheid, snelheid levering worden on-site inspectie-, reparatieen montagewerkzaamheden verzorgd, waarbij betrouwbaarheid, snelheid vanvan levering en flexibiliteit voorop staan. en flexibiliteit voorop staan. Lengkeek Staalbouw is een zelfstandige werkmaatschappij binnen de ‘Services & Maintenance’ divisie Andus Group. Lengkeek Staalbouw is een zelfstandige werkmaatschappij binnen de ‘Services & Maintenance’ divisie vanvan Andus Group. De De andere divisies ‘Manufacturing’ en ‘Contracting’. Andus Group is een internationaal opererende holdingmaatschappij andere divisies zijn zijn ‘Manufacturing’ en ‘Contracting’. Andus Group is een internationaal opererende holdingmaatschappij metmet gespecialiseerde werkmaatschappijen wereldwijd actief in een breed industrieel werkveld. gespecialiseerde werkmaatschappijen wereldwijd actief in een breed industrieel werkveld.

Lengkeek Staalbouw | Oppermanstraat 3194 Hoogvliet T +31 (0)10 - 416 16 44 E info@lengkeek-staalbouw.nl Lengkeek Staalbouw BV BV | Oppermanstraat 80, 80, 3194 AC AC Hoogvliet NL NL | T |+31 (0)10 - 416 16 44 | E |info@lengkeek-staalbouw.nl

Kennismaken? Graag. of kijk op www.lengkeek-staalbouw.nl Kennismaken? Graag. Bel Bel of kijk op www.lengkeek-staalbouw.nl of www.andusgroup.com of www.andusgroup.com

Lengkeek A4 MagAd 1 Lengkeek A4 MagAd Petrochem.indd 1 Pet09 omslag los.indd 67Petrochem.indd

28-08-18 17:03 28-11-17 09:53 28-08-18 17:03 28-11-17 09:53 28-08-18 17:56

Petrochem Nr. 9 - 2018

PET09omslag A Cover.indd Pet09 los.indd 1 68

28-08-18 17:56

Solids is hét jaarlijkse netwerkmoment voor de poeder- en bulkindustrie in de Benelux en viert dit jaar zijn 10e editie!

Registreer nu voor uw gratis toegang met uw persoonlijke registratiecode: 3003

17/10/2018: 10:00 – 17:00 Nocturne: 17:00 – 19:00 Happy Hour: 18:00 – 19:00

Ҋ Ontdek relevante thema’s door middel van vrij toegankelijke kennissessies

18/10/2018: 10:00 – 17:00

Ҋ Kom netwerken tijdens het nocturne event op 17 oktober

ANTWERP EXPO Hal 4 Jan Van Rijswijcklaan 191 2020 Antwerpen

via www.solids-antwerp.com

Deze uitnodiging wordt u aangeboden door:

Petrochem www.solids-antwerp.com @SolidsBenelux

Solids Antwerp

Solids Antwerp 2018

by EASYFAIRS

Ҋ Blijf op de hoogte van de innovaties bij meer dan 140 exposanten in de sector dankzij de Innovatie Tour

Event voor korrels, poeder & stortgoedtechnologieÃ«n PERSOONLIJKE

UITNODIGING

Antwerp Expo www.solids-antwerp.com