Petrochem 7/8 2014 by Industrielinqs pers en platform

Nr. 7/8 – 2014

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 20,50

Al 25 jaar het managementblad voor de olie- en chemische industrie

INSIDE

Nieuwe Plant Manager of the Year wil eerherstel voor vakmanschap • Gerucht: Exxon bouwt nieuwe raffinaderij in Rotterdam • Thema: Plantmanagement

24308-9 HARSCO BRAND adv rebranding iMaintain.indd 1 01_2_55_56_A_omslag__andus_SGS__.indd 2

12-06-14 08:41

01-07-14 15:21

Nr. 7/8 – 2014

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 20,50

Al 25 jaar het managementblad voor de olie- en chemische industrie

INSIDE

Nieuwe Plant Manager of the Year wil eerherstel voor vakmanschap • Gerucht: Exxon bouwt nieuwe raffinaderij in Rotterdam • Thema: Plantmanagement

24308-9 HARSCO BRAND adv rebranding iMaintain.indd 1 01_2_55_56_A_omslag__andus_SGS__.indd 2

12-06-14 08:41

01-07-14 15:21

IN DEZE EDITIE

10 VakmaNschap Is mEEsTErschap

32 ThEma: plaNTmaNaGEmENT

De kersverse Plantmanager of the Year 2014 wil eerherstel voor technische kennis en ervaring. Wil de Nederlandse industrie wereldkampioen manufacturing worden, dan ligt de sleutel bij vakmensen, die weten waarover ze het hebben. ‘Ik wil world class meesters’, stelde Frans Scheeren van OCI Nitrogen in zijn column, voorafgaand aan zijn verkiezing tijdens Deltavisie.

Petrochem legde negen kritische kwesties voor aan drie prominente plantmanagers. Wat zou Frans Scheeren (OCI Nitrogen) veranderen als hij zijn fabriek opnieuw mag bouwen op dezelfde plek? Waar zou Dik Schipper (Dow) zijn fabriek liever neerzetten? En wat zou Cas König (ESD-SIC) van andere plantmanagers willen leren? Tegelijkertijd is tapijtfabrikant Interface hard op weg om in 2020 ecologisch herstellend te zijn, zonder dat de kosten per se hoeven te stijgen. Waar een wil is, is een weg, zo bleek begin juni tijdens het congres Deltavisie.

17 GEruchT: ExxoN bouwT raffINaDErIj Het is bijna surrealistisch, zo vreemd is het gerucht dat ExxonMobil voor honderden miljoenen euro’s een nieuwe raffinaderij inclusief kraker wil bouwen in Rotterdam. Toch is het Amerikaanse concern dat van plan, wist het Financieele Dagblad begin juni te melden.

rEacTIEs op DuurZaamhEIDsrapporT

‘Waar-de-loos.’ Sylvia Borren, directeur van Greenpeace, laat er geen gras over groeien. Op 19 juni reageerde zij tijdens het jaarcongres van de VNCI op het allereerste duurzaamheidsrapport van de chemische industrie.

22 DElTaVIsIE 2014: TEruGblIk Met ruim tweehonderd bezoekers en bijna een acht als rapportcijfer was het Deltavisie-congres op de RDM Campus in Rotterdam een doorslaand succes. Maar wat waren de belangrijkste leermomenten tijdens het congres op 5 juni?

26 VEIlIGhEID basIs Voor INNoVaTIE De assets op de site van Dow in Terneuzen zijn al vijftig jaar oud, maar toch in topvorm. En dat moet ook, omdat de organisatie ze nog eens vijftig jaar aan het werk wil zetten. ‘De enige strategie die we in Europa kunnen volgen, is zo efficiënt en veilig mogelijk te werken’, zegt Donnie Fruytier, directeur Maintenance & Reliability.

INsIDE EN VErDEr commentaar feiten en cijfers • Frans Scheeren nieuwe Plant Manager of the Year • Coca-Cola en Danone investeren miljoenen in Avantium feiten en cijfers buitenland • Bayer bespaart 30 procent energie met slim management • Ineos koopt aandeel BASF in Styrolution op binnenstebuiten • Jan van Doorslaer online onbevangen • Chris Aldewereld Technologie agenda column • Henk Leegwater olie & Gas

9 21 30 31 43 45 48 49

PETROCHEM 7/8 – 2014

03_B_Inhoud.indd 3

01-07-14 16:35

“ Is your plant ready for the future? “

Al 25 jaar het managementblad voor de olie- en chemische industrie NUMMER 7/8 - 2014

UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam, Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam e-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 312 2081 EINDREDACTIE: Inge Janse 020 312 2796 Liesbeth Schipper 020 312 2083 REDACTIE: David van Baarle 020 312 2082, Elise Quaden 020 312 2084,

VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, Katrien Bogaerts, Jan van Doorslaer, Niko van Gent, Jacqueline van Gool, René den Heeten, Henk Leegwater, Gerard van Nifterik, Erik te Roller, Wim Soetaert, Francis Voermans, Eric de Vries, Cyril Widdershoven LAY-OUT: Gabriele Köbbemann OMSLAGFOTO: BASF ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Rob Koppenol rob@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar. Nederland/België v 165,– per jaar Introductie NL/B 25% v 124,00 per jaar Overig buitenland v 192,– Losse verkoopprijs v 20,50 Studenten v 38,50 Proefabonnement 3 mnd v 27,00 OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon. Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

Making critical plant information fully visible is just the beginning of the vigilant cycle. Seeing clearly gives you the knowledge necessary to anticipate the changes required in your process. Knowing in advance brings you the speed and flexibility to optimize your plant in real time. And by acting with agility, you are able to adapt to the ups and downs of your business environment. VigilantPlant excels at bringing out the best in your plant and your people - keeping them fully aware, well informed, and ready to face the next challenge.

Please visit us at www.yokogawa.com/eu

04_colofon__.indd 4

Abonnementenland: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Fax: 0251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen. Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten. Prijswijzigingen voorbehouden.

01-07-14 16:52

COMMENTAAR

En hoe doe je dat? Gewoon, een duidelijk doel stellen en zonder twijfel de weg daar naartoe bewandelen. En je maakt er nog winst bij ook!

Einde oefening voor de chemie? Het klonk zo mooi toen ik het las. Colette Alma, directeur van de VNCI, legde in het Financieele Dagblad van 13 juni uit hoe de Nederlandse chemische industrie de internationale concurrentiestrijd kan overleven én winnen. ‘Met grootschalige energiebesparing in de fabrieken, gebruik van hernieuwbare en duurzame grondstoffen, grootschalig hergebruik van materialen en bijvoorbeeld opslag of hergebruik van CO2. Zo kun je ook nieuwe en duurzame producten maken met veel exportpotentieel.’ Kijk aan! Een chemische industrie die niet klaagt over gebrek aan schaliegas, overvloed aan regelgeving en een onguur investeringsklimaat, maar die actief inzet op een oplossing: duurzaamheid en energie-efficiëntie. Zo’n hoopvolle boodschap hoor je niet vaak in deze traditionele, vaak defensief ingestelde sector. Sprong naar voren Vol verwachting zat ik dus bij de VNCI-jaarvergadering in Den Haag, gewapend met smartphone om het goede nieuws de wereld in te twitteren. Werner Fuhrmann, voorzitter van de belangenvereniging, zou namelijk in zijn jaarlijkse speech voortborduren op dit thema. Welke sprong naar voren zou de chemie voor ons in petto hebben? Massale overstap op groene grondstoffen? Zonnepanelen op elk fabrieksterrein? Of toch dat jaren in een kluis verstopte plan voor koudekernfusie? Fuhrmann begon goed. ‘Chemie moet gezien worden als een oplossing, niet als probleem.’ Nog zo één: ‘Business is sustainability and sustainability is business.’ Het bleek een drietrapsraket: ‘Duurzaamheid in de chemie is een kwestie van duizend bloemen laten bloeien.’ Mooi! Dus hoe gaan we dat doen? Nou, gewoon, dat doen we niet. Fuhrmann meldde namelijk dat het investeringsniveau in de Europese chemie te laag is. ‘Hierdoor is onze duurzaamheidsambitie niet haalbaar.’ Dag sprong naar voren. En het werd zelfs nog erger. Als het even tegenzit, meldde de voorzitter, dan gaat ook gewoon heel de fossiele chemie weg.

Chantage En wie dat moet oplossen? De overheid natuurlijk! Want als zij nou eens schaliegas toestaat, dan kan de chemie weer winst maken en investeren in duurzaamheid. En doet de overheid dit niet, dan vertrekken we gewoon. Kijk, zo ken ik de chemie weer. Narlijk heeft Werner Fuhrmann een punt. Ja, de overstap naar een duurzame economie kost heel veel geld. Ja, de chemie kan een cruciale rol spelen in het verduurzamen van de wereld. En ja, de chemie heeft het zwaar. Maar om dan te zeggen: red ons, anders redden we u niet? Dat neigt eerder naar chantage dan naar de oplossingsmachine die de chemie claimt te zijn. Waarom zetten de Exxons, Dows en AkzoNobels niet zelf de eerste stap? Want niet heel de chemie is zo defensief ingesteld. Neem Cas König, Plant Manager of the Year 2013 en directeur van ESD-SIC. Voor het Petrochem Platform ging hij samen met ons op bezoek bij Interface, een tapijtmaker die in 2020 klimaatneutraal wil opereren. En hoe doe je dat? Gewoon, een duidelijk doel stellen en zonder twijfel de weg daar naartoe bewandelen. En je maakt er nog winst bij ook! In andere sectoren zijn de geluiden eveneens heel anders. Wij maken ook het magazine Duurzaam Geproduceerd, en wie de juni-editie daarvan openslaat, leest hoe onder meer Tata Steel en Coca-Cola aantoonbaar geld verdienen met verduurzaming. En ja, ook zij ondervinden stevige mondiale concurrentie en een moeilijk investeringsklimaat. Wat houdt al die chemiegiganten dan tegen om dezelfde keuze te maken? AkzoNobel en DSM scoren jaar op jaar hoge ogen in de Dow Jones Sustainability Index. Maak die hoge notering waar, en neem in je slipstream de rest van de Nederlandse en Vlaamse chemie mee! Want één ding weet ik zeker: stil blijven zitten terwijl de wereld kantelt, betekent in ieder geval einde oefening. Reageren? inge.janse@industrielinqs.nl

PETROCHEM 7/8 – 2014

05_C_commentaar.indd 5

01-07-14 16:36

FEITEN & CIJFERS

dSM doet de komende drie jaar mee met het Solliance CIgS Research programma. Solliance is een samenwerkingsverband van TNO, TU/e, Holst Centre, ECN, imec en Forschungszentrum Jülich voor onderzoek en ontwikkeling op het gebied van dunne-film fotovoltaïsche zonneenergie. Het onderzoek op het gebied van CIGS (copper-indium/galliumdiselenide/sulfide) reikt van onderzoek naar materiaalsamenstellingen tot details in productietechniek. ‘Irrelevante details verzwakken een relevante boodschap.’ Dat is wat promovenda Gerdien de Vries wil meegeven aan industriële organisaties. Zij richtte zich tijdens haar onderzoek op de communicatie rond carbon capture and storage (CCS). De Vries ontrafelde de valkuilen van communicatie om burgers te overtuigen van goede bedoelingen op milieugebied. Een daarvan is het geven van irrelevante informatie. Een andere valkuil is de verdenking van greenwashing. Die doet zich voor als een bedrijf zich “groener” voordoet dan het daadwerkelijk is.

PETROCHEM 7/8 – 2014

06_7_D_feiten-cijfers.indd 6

m .nl

Medio juni is op het Chemelot-terrein in Geleen een scheurtje in de fakkelleiding van de NAK3 ontstaan. Daardoor is etheen vrijgekomen. Het scheurtje ontstond als gevolg van het aanspreken van een overdukbeveiliging. De uitstoot was snel opgeheven waarmee de situatie stabiel werd.

FRaNS SChEEREN uITgERoEpEN ToT plaNT MaNagER oF ThE YEaR Frans Scheeren, plantmanager bij OCI Nitrogen in Geleen, is uitgest gelez ee roepen tot de beste plantmanager van 2014. Dat is begin juni bekendgemaakt tijdens het Deltavisie-congres in Rotterdam, georganiseerd door het Petrochem Platform. De jury, onder leiding van voormalig LyondellBasell-topman Jos Benders, roemde Scheeren w .p e tro c voor het verkrijgen van betrokkenheid bij zijn collega’s. De Limburger reageerde euforisch op zijn verkiezing: ‘Super!’ Als Plant Manager of the Year fungeert Scheeren een jaar als boegbeeld van de procesindustrie. Scheeren gaat zich inzetten voor het verbeteren van de bedrijfsvoering. Hij laat zich daarbij inspireren door het oude systeem van meesters en gezellen. Op die manier wil hij Weltmeister worden in veiligheid, onderhoud en uitvoering. De andere twee finalisten waren Arjen Fieret (Air Products, Rotterdam Botlek) en Ronny van de Lavoir (Dow Chemical, Terneuzen). Ook zij ontvingen een oorkonde voor hun inzet, aangezien deze twee plantmanagers het afgeloJos Benders (rechts) feliciteert Plant Manager of the Year pen jaar uitzonderlijke pres- Frans Scheeren. taties hebben neergezet. Alle plantmanagers waren inclusief tientallen fans aanwezig bij het diner tijdens het door tweehonderd mensen bezochte congres op de RDM Campus in Rotterdam. Dit jaar waren tien kandidaten genomineerd door hun werkgevers, waarvan zeven zich daadwerkelijk kandidaat stelden. Na interviews met de jury bleven drie finalisten over. Eerdere winnaars waren onder meer Cas König (ESD-SIC, 2013), Michel Meertens (DSM, 2012), Edith Romp (Teijin Aramid, 2011) en Dik Schipper (Dow, 2010).

op ww

Shell Moerdijk schrok begin juni van een explosie op de site. De explosie vond plaats tijdens onderhoudswerkzaamheden aan de MSPO-2 installatie. De brand die na de explosie ontstond was relatief snel onder controle. Twee medewerkers zijn met lichte verwondingen in het ziekenhuis behandeld. Vanzelfsprekend is het onderzoek naar de oorzaak gestart. Het incident vond plaats in de reactor van de MSPO-2 installatie. Deze installatie was op het moment van het incident wegens onderhoudswerkzaamheden buiten bedrijf. In de fabriek worden grondstoffen voor kunststoffen geproduceerd: styreenmonomeer en propeenoxiden.

hooglERaaR bIobaSEd ChEMIE: Nog EEN bERg hINdERNISSEN TE NEMEN Wil je biomassa inzetten als vervanger voor aardolie als bron van chemicaliën, dan stuit je onmiddellijk op een berg hindernissen. Biomassa heeft als uitgangsmateriaal namelijk veel verschillende samenstellingen en verschilt per jaar. Dat zei Harry Bitter bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar Biobased Commodity Chemistry aan Wageningen University medio juni. Hij wil zich daarom hard gaan maken voor wat hij noemt ‘tiptop-chemie en technologie’. Hiermee wil hij de flexibele invoer omzetten in een vooraf gedefinieerde uitkomst. Momenteel, weet Bitter, is nuttige moleculen uit biomassa halen lang niet eenvoudig. ‘Mocht het klinken alsof we dit allemaal al kunnen, dan moet ik u teleurstellen.’ De nieuwe professor zal zich in zijn onderzoek daarom voornamelijk richten op het vergemakkelijken van omzettingen via katalyse zodat de organische moleculen uit de biomassasoep snel en selectief worden omgezet in bruikbare bouwstenen. Deze zijn op hun beurt in te zetten als voedseladditieven, medicijnen, lijmsoorten, verf, plastics en biodiesel. Uiteindelijk wil Bitter honderd procent van de biomassa benutten. ‘Daarom moet je nauwkeurig uitkienen welke moleculen uit de biomassa je voor welk einddoel wil benutten.’ En dat kost tijd, want in zijn prognose zijn de professor en zijn team over tien tot twintig jaar hooguit ‘een eind op streek’.

blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

01-07-14 15:12

Raad vaN STaTE vERSuS EuRopEES hoF ovER Co2-ToEkENNINg De Raad van State gaat vragen stellen bij het Europese Hof in Luxemburg over de toekenning van CO2-emissierechten. Op basis van de antwoorden besluit de Raad van State of het Nederlandse bedrijfsleven de komende jaren volgens het Europese besluit wel of niet te weinig ETS-rechten krijgt. In januari hebben twintig bedrijven aangeklopt bij de Raad van State, waaronder Shell Nederland, Dow Benelux, Esso Nederland, Yara Sluiskil, DSM Delft en Chemelot. Kern van hun betoog is dat de berekening die de Europese Commissie maakt om emissierechten toe te kennen aan de industrie, niet in overeenstemming is met de bestaande regels. Dit zou leiden tot een te hoge correctiefactor. Bovendien zou bij het vaststellen van die factor de procedure onzorgvuldig zijn doorlopen.

CoCa-Cola EN daNoNE INvESTEREN MIlJoENEN IN avaNTIuM Een consortium van bedrijven investeert 36 miljoen euro in Avantium om de productie van bioplastics op te schalen. Het jonge bedrijf gebruikt dit geld ter voorbereiding op de bouw van de eerste grootschalige fabriek voor PEF-gebaseerde bioplastics uit tweede generatie grondstoffen. Coca-Cola, Danone, Alpla en Swire Pacific behoren tot de geldschieters. Avantium is van plan om in 2017 zijn eerste commerciële fabriek op te starten, goed voor een output van vijftigduizend ton PEF per jaar. Een woordvoerder van het Amsterdamse bedrijf meldt dat met deze eerste investeringsronde het ontwerpen van de fabriek kan gaan beginnen. ‘Uiteraard zijn we er dan nog niet. Daarom volgt er een tweede investeringsronde voor het daadwerkelijk laten bouwen van de fabriek.’ Het opgehaalde geld wordt ook toegepast om het ontwikkelings- en testprogramma van de PEF-flessen af te ronden, waardoor afnameovereenkomsten voor de eerste commerciële fabriek mogelijk zijn. Daarnaast wil het bedrijf de levensvatbaarheid van tweede generatie feedstock aantonen. Volgens de woordvoerder is het nog altijd niet beslist waar de fabriek komt te staan, en dat daarop ook nog niet de focus lag in de eerste investeringsronde. Het is geen geheim dat Avantium de fabriek graag in Nederland wil bouwen, mits dat economisch uit kan. Daar staat tegenover dat in de VS – onder meer vanwege schaliegas – de energieprijzen een stuk lager liggen. Het kan dus nog alle kanten op. ‘Nu begint de tijd te komen dat we wat verder kunnen gaan kijken. Er zijn verschillende opties in Noord-Amerika en Europa. In de komende tijd zal Avantium een keuze gaan maken voor de locatie. Factoren die hierbij een rol spelen, zijn de beschikbaarheid van feedstock, infrastructuur, vermogen en mensen met kennis en ervaring.’

bilfinger Industrial Services belgië/ Nederland heeft onlangs een record gevestigd: op 16 mei werd bereikt dat vijf miljoen uur zonder verzuimongeval was gewerkt met en voor de opdrachtgevers van het bedrijf. dSM heeft zijn samenwerking met Royal haskoningdhv voor bodembeheer en planologie op het Chemelotterrein in Sittard-Geleen opnieuw met vier jaar verlengd. In de verlengde samenwerking staan duurzame innovatie en partnerschap centraal. Royal Haskoning zorgt al acht jaar voor het parkmanagement van het Chemelotterrein. Vast is ook het organiseren van innovatiebijeenkomsten. latexfalt heeft de Responsible Care-prijs 2014 gewonnen voor de ontwikkeling van de “ZOAB langer jong”-technologie. Deze technologie verlengt de levensduur van asfalt van tien naar vijftien jaar. Hierdoor zijn er minder grondstoffen nodig en zorgt de vermindering van onderhoudswerk voor minder files. Dit jaar waren er elf inzendingen voor de prijs en werden vier projecten genomineerd. De andere finalisten waren Dow Benelux (‘Summerspike programma’), Styron (‘Owner Visual Inspection’) en Emerald Kalama Chemical in samenwerking met afvalverwerker AVR (‘Stoomimport’).

PERSONALIA BRENT RUWE OLIEKOERS

Tessenderlo Chemie heeft een nieuwe voorzitter van de raad van bestuur. Stefaan haspeslagh volgt gérard Marchand op, wiens termijn er sinds 3 juni op zit.

120

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

115

110

105

15 16 19 20 21 22 23 26 27 28 29 30 2

MEI

10 11 12 13 16 17 18 19 20 23

Essenscia Vlaanderen, de federatie van de chemische industrie, kunststoffen en life sciences, heeft een nieuwe voorzitter. luc delagaye, president van Agfa Materials, neemt de fakkel over van patrick van acker, head of country BP Belgium, die vijf jaar lang voorzitter is geweest van de Vlaamse tak van de federatie. Luc Delagaye (1960) staat sinds mei 2008 aan het hoofd van Agfa Materials.

JUNI

PETROCHEM 7/8 – 2014

06_7_D_feiten-cijfers.indd 7

01-07-14 15:12

... vooruitstrevend in SHDSL Ethernet extenders Doorvoersnelheden tot 15,3 Mbit/s over “single” twisted-pair kabel of 30,4 Mbit/s over twee paar (bonded) twisted-pair tot afstanden van 15 km. De geïntegreerde 2-poorts 10/100 Mb L2 Ethernet switch ondersteunt VLAN en QoS. De Ethernet extender beschikt over een RS-232 interface alsmede een USB aansluiting voor oa. systeemonderhoud. Het hoge werktemperatuurgebied (-40°C tot +70°C) alsmede de robuuste behuizing maken de Ethernet extender zeer geschikt voor toepassing in extreem zware omgevingen. Maak gebruik van bestaande bekabeling en vergroot het netwerk tot ver boven Ethernet limieten.

... committed to perfection. Er is zoveel meer over te vertellen ... Meer weten ? Bel 0318-636262 of bezoek www.modelec.nl

DDW-142

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

adv_WmoA4_DDW.indd 1 08_modelec.indd 1

11-01-13 13:57 01-07-14 10:40

FEITEN BUITENLAND

m .nl

op ww

BAyEr BESpAArT 30 prOCENT ENErGIE mET SLIm mANAGEmENT Dankzij een zelf ontwikkeld energiemanagementsysteem weet st gelez ee Bayer MaterialScience jaarlijks 1,2 miljoen megawattuur aan energie te besparen. Ook de CO2-uitstoot wordt hierdoor flink omlaag gebracht. Het concern zet dit systeem, Sructese gedoopt, in bij zesw tig productievestigingen in Europa, Azië en de Verenigde Staten. .p e tro c Het systeem is ook beschikbaar voor andere bedrijven. Via het besturingssysteem brengt Bayer het energieverbruik van een fabriek permanent in kaart. Ook kan het systeem het verbruik optimaliseren. De 1,2 miljoen megawattuur primaire energie die Bayer bespaart, betekent 360.000 ton minder CO2 die de lucht in gaat. Tegen 2020 moet dit meer dan verdubbeld zijn naar 750.000 ton. Dit betekent dat Bayer MaterialScience de uitstoot van CO2 per ton materiaal met veertig procent vermindert en het energierendement (in vergelijking met 2005) met dertig procent verbetert.

INEOS kOOpT AANDEEL BASF IN STyrOLUTION Op Ineos koopt voor 1,1 miljard euro de aandelen van BASF in Styrolution, goed voor vijftig procent van het totaal. Deze wereldwijde leverancier van styreen ontstond in 2011 als een joint venture tussen beide chemiebedrijven, en nu wordt Ineos de enige eigenaar. Volgens topman Jim Ratcliffe heeft Styrolution bewezen succesvol te zijn. ‘Styrolution heeft zijn belofte vervuld als een mondiaal competitieve business die effectief concurreert met grootschalige producenten uit Azië en het Midden-Oosten. We halen Styrolution daarom graag in de Ineos-familie.’ Ratcliffe benadrukte daarbij dat de styreentak zelfstandig blijft opereren zoals deze altijd heeft gedaan. Styrolution werd op 1 januari 2011 opgericht door BASF. Het bedrijf wilde toen zijn productie van styreen (zoals polystyreen en andere op styreen gebaseerde co-polymeren) verzelfstandigen. Hieronder vielen productiesites in Duitsland (Ludwigshafen), België (Antwerpen), Korea (Ulsan), India (Dahej) en Mexico (Altamira). Ineos besloot toen aan te sluiten voor zijn eigen activiteiten met styreen, waarna het de aandelen kocht van Nova Chemicals, het bedrijf waarmee BASF de joint venture was begonnen. Ook is Ineos druk doende om een joint venture op te zetten met Solvay. Onder de naam Inovyn willen beide partijen aan de slag met de productie van chlorovinyl, oftewel pvc. De samenwerking duurt maximaal drie jaar, want dan stapt Solvay er weer uit. Solvay krijgt vooraf 175 miljoen van Ineos, en draagt op zijn beurt voor 250 miljoen euro aan geïnvesteerd vermogen over aan Inovyn. Dit geld krijgt Solvay weer terug na de drie jaar, mits de joint venture goed draait. Een kleintje wordt Inovyn in ieder geval niet: met veertien sites in acht Europese landen zet de joint venture per jaar zo’n drie miljard euro om. De Europese Commissie ging eerder al akkoord met de samenwerking, mits Ineos een deel van de activiteiten voor pvc afstoot, zoals zijn fabriek in Tessenderlo.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

9_E_FCbuitenland.indd 9

Dow Chemicals is begonnen met de bouw van zijn etheenfabriek van wereldformaat in Texas (VS). Daarmee loopt men nog steeds in pas met de planning. De fabriek zal half 2017 operationeel zijn. De fabriek gebruikt schaliegas als grondstof voor de productie van etheen en krijgt een productiecapaciteit van zo’n 1.500 kiloton per jaar. Deze fabriek is onderdeel van een miljardeninvestering van het chemiebedrijf die ook productiefaciliteiten voor plastics en elastomeren omvat. Het propyleen PDH project van Dow, eveneens in Texas, is inmiddels al aardig op weg: zo’n dertig procent van de fabriek is klaar. Shell doet een groot deel van zijn belang in het Australische Woodside van de hand. Het gaat om ongeveer negentien procent en dat levert het olieconcern zo’n vijf miljard dollar (3,7 miljard euro) na belastingen op. Shell wilde Woodside in 2001 nog overnemen, maar de Australische overheid stak daar toen een stokje voor. Vervolgens verkocht het concern in 2010 ook al zo’n tien procent in Woodside en hield het een belang van 24 procent over. CEO Ben van Beurden laat weten dat Shell wel wil blijven groeien in Australië, maar dan via activiteiten die meer in eigen bezit zijn. Zo is het concern operator en heeft het een belang van 65,7 procent in het Prelude Floating LNG-project. Een ander Australisch LNG-project waarin Shell wil groeien, is het Gorgonproject, waarin het concern een belang van 25 procent heeft. Solvay heeft de verkoop van zijn pvcverbindingenbedrijf Benvic Europe aan de Amerikaanse investeringsmaatschappij OpenGate Capital afgerond. De twee kondigden hun verkoopovereenkomst in april aan. Benvic Europe mengt pvc en additieven, pigmenten en stabilisatoren voor het maken van innovatieve kunststofverbindingen die worden gebruikt in ondermeer de bouw-, auto- en verpakkingsindustrie. Het bedrijf heeft drie productiefaciliteiten voor pvc-verbindingen in Frankrijk, Italië en Spanje.

PETROCHEM 7/8 – 2014

01-07-14 14:29

INTERVIEW

Vakmanschap is meesterschap

PETROCHEM 7/8 â&#x20AC;&#x201C; 2014

10_11_12_13_15_O_Interview.indd 10

01-07-14 14:09

De kersverse Plant Manager of the Year 2014 wil eerherstel voor technische kennis en ervaring. Wil de Nederlandse industrie wereldkampioen manufacturing worden, dan ligt de sleutel bij vakmensen, die weten waarover ze het hebben. ‘Ik wil world class meesters’, stelde Frans Scheeren van OCI Nitrogen in zijn column, voorafgaand aan zijn verkiezing tijdens Deltavisie. Een bescheiden aftrap dacht hij, maar inmiddels is het spel in volle gang. Wim Raaijen

FOTO’s: WiM RaaijEn

Vorig jaar had Frans Scheeren het nog kunnen afwenden. We willen je nomineren voor de Plant Manager of the Year, hadden collega’s hem gezegd. ‘Voor mij hoefde die poespas niet. En het gaat niet om persoonsverheerlijking in de industrie. Ik voelde er echt niks voor’, vertelt hij. Maar toen dit jaar een delegatie van drie dames bij hem kwam namens onder meer HR en communicatie, wist hij dat hij niet meer kon weigeren. Schoorvoetend, dat nog wel. Toch kreeg hij steeds meer door dat de verkiezing inhoudelijk van opzet is en juist ook oog heeft voor de teamprestatie. Sterker nog, verschillende onderdelen zetten hem aan tot bezinning, brachten hem in contact met andere plantmanagers en boden hem een podium om anderen juist zonder poespas aan te zetten tot inhoudelijke verandering. Na de rondetafel die bij Industrielinqs in Amsterdam werd georganiseerd met alle genomineerde plantmanagers, waren alle twijfels al weg. ‘Het was heel stimulerend om met vakgenoten over de inhoud te praten.’ Dat het rondetafelgesprek meteen een selectieronde was om tot drie finalisten te komen, verdween al direct naar de achtergrond. Ook het bezoek van de jury en het vervolgens maken van een nominatiefilm zorgden er telkens voor dat hij een stapje opzij kon zetten, waardoor hij beter zicht kreeg op waar

‘PMY 2014 Frans Scheeren: ‘Ten gevolge van de huidige vergrijzing en de flexibilisering van de arbeidsmarkt dreigt veel, al of niet plantspecifieke ervaring te verdwijnen.’ PETROCHEM 7/8 – 2014

10_11_12_13_15_O_Interview.indd 11

01-07-14 14:09

hij voor staat. ‘En met creatievelingen over de vloer ga je ook ineens de schoonheid van een koeltoeren zien’, glimlacht Scheeren. Misschien wel de meeste impact had de column. ‘Er werd van mij gevraagd een column te schrijven over een onderwerp waarvoor ik me sterk wil maken. Het schrijven van een column alleen al was natuurlijk volstrekt nieuw voor mij. Het zette me er toe aan eens goed na te denken over wat ik belangrijk vind en waarover ik me zorgen maak. Daar gun je je in de dagelijkse praktijk te weinig tijd voor. Laat staan dat je het idee krijgt om zoiets kort en direct op te schrijven.’ Het was een leerzaam proces.

‘Focussen op kerncompetenties heeft er toe geleid dat het vakmanschap èn de toezichthoudende en controlerende rol buiten de deur werden gezet.’ 12

#deltavisie Zo heeft hij halverwege zijn eerste fabricaat naar de prullenmand verwezen. Het was vooral een column over wat niet deugde en wat er nodig moest veranderen. ‘Ik liet de tekst lezen aan onze communicatiedeskundige. Zij vond de toon wat te negatief. Ik kon het daar wel mee eens zijn.’ Toen Scheeren afstand nam van zijn eerste column, ging het ineens heel snel. ‘Op een zondagochtend had ik de uiteindelijke column ineens staan. Spontaan, vanuit het hart. Toen ik haar de column de volgende dag weer liet lezen, was ze heel enthousiast. De perfecte toon en goed inhoudelijk was haar reactie.’ Een spreekwoordelijk geval dus van de spijker op de kop. En juist die column heeft al veel in beweging gezet. Een tweet van de redactie van Petrochem zorgde meteen voor enig rumoer: “Frans Scheeren wil @ OCINitrogen wereldkampioen maken in optimaal presteren. Onderhoud is daarbij een zwakke schakel #deltavisie”. Natuurlijk heeft hij het niet zo hard gezegd en een dergelijke uitspraak staat ook niet letterlijk zo in zijn column. Maar het doel heiligt de middelen. De tweet heeft er inmiddels voor gezorgd dat Scheeren na het interview een gesprek heeft met een onderhoudsmanager over wat hij wel bedoelde. En over wat hij teweeg wil brengen. ‘Dat is toch het belangrijkste! Ik wil mezelf en anderen stimuleren dat we weer meer aan het vakmanschap en beoordelend vermogen van mensen gaan werken. Dat begint door er met de juiste mensen over te praten en kijken welke acties we kunnen ondernemen.’

PETROCHEM 7/8 – 2014

10_11_12_13_15_O_Interview.indd 12

01-07-14 14:09

Herkenbaar Daarom was Scheeren ook aangenaam verrast toen hem werd gevraagd zijn column voor te dragen aan het platform “Partners in Safety”. ‘We komen als leadershipteam van de site, waarin naast OCI Nitrogen ook het management van onder andere Sitech, DSM, Lanxess en Borealis is vertegenwoordigd, periodiek samen met de directies van de contractors die werkzaam zijn op de Chemelotsite. En dan was het natuurlijk geweldig toen bleek dat mijn spontaan opgeschreven column als zeer herkenbaar voelde bij mijn collega’s en de contractors. Dan heb je dus zo’n column nodig om dat te ontdekken.’ Daarmee lijkt hij met zijn Chemelotcollega’s de eerste belangrijke stappen te zetten in de gewenste richting. In zijn column stelt Scheeren namelijk dat hij samen met partners wil uitvinden waar in de organisaties de meesters zitten, doelend op de directe toezichthouders. Om vervolgens uit te zoeken of deze meesters hun rol herkennen en of ze hun rol kunnen waarmaken. ‘Zo niet, dan is het aan ons om belemmeringen weg te

‘Iets meer to the point, iets meer power en iets minder powerpoint!’ nemen. Hierbij wil ik focussen op werkprocessen of procedures en tegelijkertijd op de praktijk van alledag. Dus heel concreet en met meer aandacht. Oftewel: iets meer to the point, iets meer power en iets minder powerpoint!’ Turnaround Dat de controle op vakmanschap en kwaliteit van geleverde diensten en materialen min of meer is verwaterd, heeft volgens de Plant Manager of the Year deels te maken met de historie en ook met huidige ontwikkelingen. Vóór de verkoop van een groot deel van de fabrieken aan het Arabische Sabic, ruim een decennium geleden, waren nagenoeg alle fabrieken van DSM. Het Angelsaksische model vierde in die periode hoogtij. Focussen op kerncompetenties was het credo en zoveel mogelijk uitbesteden van zaken die daar niet toe konden worden gerekend. Dat moest tot kostenbesparingen leiden. Scheren:

‘Dit heeft ertoe geleid dat het vakmanschap èn de toezichthoudende en controlerende rol buiten de deur werden gezet.’ ‘Daarnaast zie je dat ten gevolge van de huidige vergrijzing en de flexibilisering van de arbeidsmarkt veel, al of niet plant-specifieke ervaring dreigt te verdwijnen. Vooral tijdens een turnaround wordt het probleem zichtbaar: alle tekortkomingen van geleverde materialen en diensten stapelen zich dan op en leiden vaak tot improvisatie, risico’s en vertraging. Het corrigeren leidt uiteindelijk tot extra kosten en langere doorlooptijd en dus productiederving.’ Scheeren is van mening dat het vakmanschap, het domein van de gezel in het vroegere gilde-systeem, maar ook de controle op geleverde diensten en materialen, de rol van de meester, thuishoren bij de service-verlener en toeleverancier. ‘Deze toezichthoudende meesterrol dient explicieter te worden ingevuld om

PETROCHEM 7/8 – 2014

10_11_12_13_15_O_Interview.indd 13

01-07-14 14:09

Evides Ongekend betrouwbaar

Het afvalwater van meer dan 60 bedrijven zuiveren in één AWZI.

Wij verzorgen het.

Met de gemeenschappelijke afvalwaterzuivering voor het havengebied Vlissingen-Oost nemen wij de bedrijven een zorg én investering uit handen. Zo kunnen zij zich richten op hun core business. En wij op de onze. Betrouwbaarheid, leveringszekerheid en kwaliteit zijn kernvereisten bij ons ‘maatwerk in water’ voor de chemische-, petrochemische- en voedingsmiddelenindustrie. Op basis van DBFO-contracten (Design, Build, Finance & Operate) leveren wij onze opdrachtgevers diverse soorten proceswater, zorgen wij voor de zuivering van afvalwater en maken wij hergebruik van water (effluent) mogelijk. En dat 24/7 vanuit operational excellence. Voor minder doen we het niet.

www.evides.nl

14_evides.indd 1

01-07-14 11:11

‘Je leert juist heel veel van wat je niet dagelijks tegenkomt of wat daar op lijkt.’ incidenten, fouten, dubbel werk, en vertraging te voorkomen. Met andere woorden: first time right. Het bedrijf zelf dient uiteraard als klant in staat te zijn om de behoefte goed te definiëren en te beoordelen of de geleverde diensten en materialen voldoen aan de verwachting.’ Breder effect Dat voor Scheeren het begrip partner verder reikt dan Zuid-Limburg, was al duidelijk toen de verkiezing nog in volle gang was. ‘Ronny van de Lavoir en Arjen Fieret heb ik geen moment gezien als concurrenten, maar als collega’s waar je alleen maar heel veel respect voor kunt hebben. En waar ik ook weer veel van kan leren. Ik had me er overigens met alle gemak bij neergelegd als een van hen had gewonnen. Vergeet ook niet dat bijvoorbeeld Arjen Fieret het ware toonbeeld is van een meester. Hij heeft werkelijk alles doorlopen bij Air Products. Een voorbeeld voor veel anderen. Hem maak je echt helemaal niks wijs. Daar herken je de meester aan.’ OCI Nitrogen heeft beide heren en het

Petrochem Platform daarom uitgenodigd om de ambitie van Frans Scheeren het komende jaar gezamenlijk verder te brengen. Scheeren: ‘Ik ben echt benieuwd hoe Dow en Air Products met vakmanschap omgaan. We kunnen om te beginnen veel van elkaar leren door elkaar te bezoeken.’ Met deze stap komt de oorspronkelijke bedoeling van de Plant Manager of the Year nog meer tot haar recht. Acht jaar geleden nam de redactie van Petrochem het initiatief voor deze verkiezing om de chemie in Nederland een duidelijker gezicht te geven. Samen met de VNCI bouwde het Petrochem Platform de verkiezing steeds meer uit. Een belangrijke stap werd twee jaar geleden gezet toen Michel Meertens van DSM zichzelf een duidelijke opdracht meegaf: meer aandacht voor en uitwisseling over veiligheid. Inmiddels is Safety Buddy een concept, dat navolging verdient. Vorig jaar zette Cas KÖnig van ESD SIC energie-efficiëntie op de kaart. Hij liet de afgelopen Deltavisie met een film over zijn bezoek aan tapijtenfabrikant Interface zien, dat verduurzaming wel degelijk kan lonen. Daarnaast komt een

andere wens in vervulling. Op 19 september wordt voor het eerst het noordelijke industriecongres EemsDeltavisie georganiseerd, waaraan hij zijn volle medewerking verleent. De stap die Frans Scheeren nu maakt, is dat hij zijn medefinalisten wil betrekken bij zijn missie, om op die manier een nog breder effect te krijgen. Brand Bier Het idee van zijn voorgangers om over de grenzen van de chemie heen te kijken, wil Scheeren ook omarmen. ‘Je leert juist heel veel van wat je niet dagelijks tegenkomt of wat daar op lijkt. Bij welk bedrijf ik het komend jaar eens in de keuken wil kijken? In ieder geval een bedrijf waar vakmanschap heel belangrijk is. En waar het overdragen van kennis heel belangrijk is voor de continuïteit van het bedrijf. In mijn column geef ik het voorbeeld van een meubelmaker. Maar een bierbrouwerij lijkt me ook heel interessant. En om het dan toch om de hoek in Limburg te houden, zou ik het heel interessant vinden om op een uitwisseling met een brouwerij-manager van Brand Bier aan te sturen. Als dat lukt, zou ik dat heel inspirerend vinden.’ Glimlachend: ‘Hoewel “Vakmanschap is Meesterschap” de reclametekst van een ander merk is.’ W

PETROCHEM 7/8 – 2014

10_11_12_13_15_O_Interview.indd 15

01-07-14 16:37

Ongeacht mijn systeemarchitectuur wil ik de beschikking hebben over een modern safety systeem. Ik wil de best beschikbare technologie kunnen gebruiken.

DAT KAN GEWOON Of u nu kiest voor standalone, interfaced of geïntegreerd – DeltaV SIS. Dat is modern. U zou niet door uw bestaande proces control systeem beperkt moeten worden om hedendaagse state-of-the-art technologie toe te passen. DeltaV SIS met Electronic Marshalling en CHARMs technologie vereenvoudigen ontwerp, installatie, bedrading en in bedrijf stellen van SIS projecten. Moderne technologie verhoogt de capaciteit en beperkt de footprint van uw SIS systeem doordat er geen traditionele marshalling kasten worden toegepast. Voor nog meer mogelijkheden kunt u het als een standalone safety systeem implementeren, of integreren met uw bestaande proces control systeem. Hoe dan ook, de keuze is aan u. Scan de onderstaande code of ga naar www.ModernSafetySystem.com om meer te lezen.

116102 ins9_DeltaV_RoadClosed_PET.indd 1 16_emerson.indd 1

27/06/2014 14:50 01-07-14 10:40

ACTUEEL

Bouwt Exxon nieuwe raffinaderij in Rotterdam? Het is bijna surrealistisch, zo vreemd is het gerucht dat ExxonMobil voor honderden miljoenen euro’s een nieuwe raffinaderij inclusief kraker wil bouwen in Rotterdam. Toch is het Amerikaanse concern dat van plan, wist het Financieele FOTO: EXXONMOBIL

Dagblad begin juni te melden. De krant baseert zich hiervoor op ‘goed ingevoerde bronnen’. Ook stelt een medewerker van ingenieursbureau Fluor uit Haarlem dat het contract is getekend om de benodigde installaties te bouwen. Inge Janse

ExxonMobil wil nog niet bevestigen dat de verhalen kloppen, meldt zijn woordvoerder desgevraagd. ‘Wij evalueren regelmatig mogelijkheden om de concurrentiepositie van onze Rotterdamse raffinaderij te verbeteren. Het is verder ons beleid om niet te reageren op speculaties aangaande onze operaties en mogelijke toekomstige projecten.’ Tegen het FD meldt de olieproducent nog geen investeringsbeslissing genomen te hebben, maar slechts bezig te zijn met onderzoek. De plannen zijn in ieder geval concreet, want milieutoezichthouder DCMR heeft richting het FD bevestigd dat de plannen binnen enkele weken beschikbaar zijn voor inzage. Vermorzeld De nieuwbouw van een raffinaderij is opmerkelijk omdat er in Europa sprake

Krijgt de raffinaderij in Rotterdam er een broertje bij?

is van structurele overcapaciteit in deze markt. Nieuwbouw in China en het Midden-Oosten zorgt ervoor dat er veel aanbod is, terwijl die nieuwe raffinaderijen veel kostenefficiënter werken dan de oude installaties in Europa. Er was zelfs even sprake van dat het icoon van de Nederlandse raffinage, de fabriek van Shell in Pernis, zijn deuren zou sluiten, maar dat bleek achteraf niet waar te zijn. Het waarom van Exxons keuze blijft dus nog gissen. Eind maart maakte het bedrijf ook bekend een nieuwe productie-unit voor zijn Rotterdam Aromatics Plant te bouwen in de Botlek. Blijkbaar heeft het olieconcern de hoop nog niet opgegeven voor Europa, en zet het in op anticyclisch investeren in het oude continent. Dat is spannend, want volgens velen dreigt de chemie hier te worden vermorzeld door het goedkope schaliegas in de Verenigde Staten en de rijkelijk beschikbare grondstoffen in het Midden-Oosten.

Twijfel Voor Rotterdam zou een nieuwe raffinaderij een enorme opsteker zijn. Niet alleen loopt de verwachte investeringswaarde richting een miljard euro, ook zorgt het ervoor dat de haven een belangrijke melkkoe – ruwe olie importeren en als fracties exporteren – weer optimaal kan uitmelken. Die investering zou bovendien in lijn zijn met de aankondiging van het CBS dat de investeringen in de Nederlandse (petro)chemie in 2014 weer toenemen tot 2,5 miljard euro. De investering is daarnaast des te urgenter voor het chemiecluster in Rotterdam omdat een andere geplande investering vermoedelijk niet doorgaat. Kuwait Petroleum betwijfelt namelijk of het écht een nieuwe kraker (Project Orange) voor een miljard euro op zijn terrein in Europoort wil bouwen. Bovendien sluit Shell Pernis zijn basisoliefabriek in Pernis, in plaats van deze voor 72 miljoen euro te moderniseren. n

PETROCHEM 7/8 – 2014

17_Q_ACTUEEL_artikel 2.indd 17

01-07-14 12:09

DUURZAAMHEID

Gemengde reacties op duurzaamheidsrapport ‘Waar-de-loos.’ Sylvia Borren, directeur van Greenpeace, laat er geen gras over groeien. Op 19 juni reageerde zij tijdens het jaarcongres van de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie op het allereerste duurzaamheidsrapport van de chemische industrie. Ook Prins Carlos de Bourbon de Parme (INSID) en Jasper Wesseling (ministerie van Economische Zaken) zagen goede én slechte punten in het rapport. Inge Janse

In eerste instantie is Borren nog positief. ‘Ik ben heel blij dat dit rapport er is. Het is door de hele sector gemaakt en biedt dus transparantie.’ Maar vervolgens vertelt de directeur dat zij tijdens het lezen constant heen en weer werd geworpen tussen hoop en wanhoop. ‘Aan de ene kant is de chemie een sector die heel belangrijk is in Nederland en gigantische mogelijkheden en ambities heeft. Daar zit mijn hoop en enthousiasme. Dan de wanhoop. Want de gerealiseerde en geplande ambities voor alle belangrijke onderdelen, zoals voor CO2-besparing, zijn echt waardeloos. Ik vraag me af: wilt u door ons als Greenpeace de goede kant op geslagen worden, of doet u het zelf?’ Echte transformatie In reactie daarop verdedigt Colette Alma, directeur van de VNCI, de che-

Sylvia Borren: 'U moet veel harder gaan voor schone energie.'

mie door grote vraagtekens te zetten bij het vermeend waardeloze karakter van de ambities. ‘Als Europa ambities heeft voor veertig procent minder CO2-uitstoot in 2020, en wij dat nu al bespaard hebben, dan kan dat niet waardeloos zijn. Wij lopen ver vooruit op welke sector dan ook.’ Vooruitlopen of niet: voor Borren is het te weinig. ‘Uw redenering is dat uw sector het heus wel goed doet omdat zij beter is dan de rest. Maar we moeten 55 procent CO2-reductie hebben. Het gaat niet om incrementeel. Het gaat om de echte transformatie. En u kunt het!’ De Greenpeace-directeur legt uit dat haar beweging werkt met de wortel en de stok. Ter illustratie haalt Borren een voorbeeld aan van AkzoNobel. Dit bedrijf ontwikkelde een nieuw type verf voor schepen omdat de milieubeweging fel optrad tegen de oude, milieuvervuilende variant. ‘Nu blijkt dat AkzoNobel geld bespaart met deze nieuwe vorm. Maar het gaat allemaal om leiderschap. U moet veel harder gaan voor schone energie. Want als u echt vindt dat onze aarde moet worden bewaard, dan kunt u heel veel meer.’ Meer visie Ook twee andere stakeholders ontvingen tijdens de jaarvergadering het rapport: Prins Carlos de Bourbon de Parme (directeur van het Institute for Sustainable Innovation & Development) en Jasper Wesseling (directeur Innovatie en Kennis bij het Ministerie van Economische Zaken). De prins is zeer te spreken over het initiatief. ‘Dit rapport is het beste voorbeeld van alle sectoren voor een duurzaamheidsoverzicht. De cementsector kan hier

PETROCHEM 7/8 – 2014

18_19_T_artikel.indd 18

01-07-14 14:58

nog veel van leren.’ Maar, zo maant hij zijn toehoorders, het is niet genoeg. Wat cruciaal is, is om over te stappen naar een circulaire economie. ‘Consultancybureau McKinsey heeft onderzocht dat we daarmee zeshonderd miljard euro kunnen verdienen. Dit is een uitgelezen kans voor de chemie om hier iets mee te doen.’ De Bourbon de Parme pleit er daarom voor dat de chemische industrie een visie hiervoor neerzet, vergelijkbaar met het SER Energieakkoord. ‘Denk daarbij ook buiten de chemische sectoren. Er zijn momenteel geen horizontale verbindingen. Ik feliciteer jullie dus voor het goede begin, maar voor die zeshonderd miljard euro is veel meer visie nodig.’ Landsgrenzen Ook Jasper Wesseling is blij met het duurzaamheidsrapport. ‘Het is heel goed dat dit rapport er ligt. Ik vind de bijbehorende video alleen beter dan het boek. Die film legt duidelijk de brug naar wat duurzame chemie kan betekenen voor de consument, en dat is erg belangrijk.’ Wesseling pleit er ook voor dat het rapport groter denkt dan Nederland alleen. ‘Het is erg Nederlands. Ook de voertaal is Nederlands. We kunnen wel Nederlandse ambities hebben, maar we kunnen het echt niet alleen in Nederland oplossen. Het houdt niet op bij de landsgrenzen. Niet ik zou hier moeten staan, maar iemand vanuit Europa.’ Interactie Maar wie gaat dat betalen, die overgang? De Bourbon de Parme reageert direct. ‘Kosten? Quatsch! Doe je dit niet, dan word je de nieuwe Kodak. We accepteren nu nog fijnstof, maar later niet meer. Als de sector niet meegaat in deze maatschappelijke beweging, dan gaat het haar meer kosten. En als de chemie deze economische kansen laat liggen, dan is ze er helemaal geweest.’ Ook Borren vindt de discussie over de kosten zinloos. ‘Op het moment gaat alles over energie in de Verenigde Staten die daar goedkoop is. Maar niemand concludeert in reactie daarop: we

Colette Alma presenteert het eerste duurzaamheidsrapport.

moeten duurzame energie gaan maken.’ Ook weet Borren dat bedrijven stiekem nog veel sneller kunnen innoveren. ‘Er zijn bedrijven die eerlijk tegen mij zeggen dat zij innovaties hebben liggen die zij pas inzetten als de ETS-prijs op tachtig euro per ton ligt. Als sector maakt u zich alleen niet hard voor een hoge prijs.’

‘Kosten? Quatsch! Doe je dit niet, dan word je de nieuwe Kodak.’

Wesseling snapt dat bedrijven op korte termijn moeten overleven om op lange termijn te kunnen innoveren. Hij heeft alleen geen hapklare oplossing om dat mogelijk te maken. ‘Voor de korte termijn is het cruciaal om het concurrentievermogen te versterken. Nu heeft de chemie een achterstand ten opzichte van andere werelddelen. Zet daarom in op de circulaire economie en innovatie. Dat doe je als chemie niet alleen, maar in interactie met je eindgebruikers. Dit rapport biedt daar een basis voor.’. n

PETROCHEM 7/8 – 2014

18_19_T_artikel.indd 19

01-07-14 14:58

20_MOB.indd 016_mob.indd 11

01-07-14 10:41 07-03-2011 16:40:39

BINNENSTEBUITEN Jarenlang zat Jan van Doorslaer midden in de chemische sector. Nu bekijkt hij alles van buitenaf.

Toen chemie nog furore maakte Op het moment dat ik dit schrijf, heb ik net mijn eindproef voor stadsgids in Gent – de tweede grootste stad van Vlaanderen – afgelegd. Ik vind het persoonlijk ook de mooiste stad beneden de Moerdijk, maar daarover kunnen we in discussie gaan. Of ik geslaagd ben, doet hier niet zoveel ter zake. Kijk misschien eens op mijn facebook-account. Maar daar gaat het mij in eerste instantie niet om. De titel van mijn eindproefwandeling luidde: Van proletenkwartier tot kennisberg. Inderdaad, de wijk waar ik inmiddels al bijna vijftig jaar woon, is historisch de tweede universitaire campus in de studentenstad Gent. Rond 1880 verrees daar een gigantisch Instituut der Wetenschappen en werden de proleten die er massaal woonden weggedrumd door de ontluikende wetenschappen. Vandaag telt Gent zeventigduizend studenten aan de universiteit en hogescholen en is daarmee ook de grootste studentenstad. Sterk team Doorheen de opzoekingen en de lectuur van een stel historische publicaties trof me de sterke chemiecluster die zich in Gent ontwikkelde in de tweede helft van de negentiende eeuw. In het midden van die eeuw van industriële revolutie kon de universiteit van Gent rekenen op de Duitse hoogleraar August Kekulé von Stradonitz. Hij was het die er het befaamde benzeenmolecuul op papier kon zetten en daarmee de weg opende naar de aromatenchemie en de kunststoffenontwikkeling. Zonder benzeen geen polystyreen, geen nylon, geen polyurethaan, zelfs geen bakeliet. De opvolger van professor Kekulé werd professor François Swarts. Die zocht vooral naar nieuwe ontwikkelingen inza-

ke fotopapier en fotografische ontwikkelingen. Hij had een sterk team rond zich verzameld. Zijn zoon Frederic was de chemicus die de CFK’s wist te combineren. Mooie vinding, tot we vaststelden dat die de ozonlaag aantasten en dan terug naar af moesten. Multimiljonair Tweede belangrijke figuur in de toenmalige Gentse chemiecluster was Leo Baekeland. Zoon van een caféhouderschoenlapper, die als briljant student al op zijn zeventiende aan de universiteit mocht beginnen. We schrijven dan 1880. Baekeland wordt verliefd op de dochter van zijn prof en trouwt met haar. Ze gaan op huwelijksreis naar de Verenigde Staten en keren er nooit meer van terug. Baekeland vindt het ondernemingsklimaat in de VS zo boeiend dat hij er blijft en zijn zoektocht naar beter

Jan van Doorslaer, expert van het Petrochem Platform

fotomateriaal verder zet. Hij slaagt erin een fotopapier te ontwikkelen dat ook bij kunstlicht kan worden gebruikt – en niet alleen bij zonlicht – en kan deze vinding ook verkopen aan Eastman Kodak. Onze Baekeland is meteen “binnen”, want met 750.000 dollar kan hij zich begin de twintigste eeuw multimiljonair noemen. Die eerste zakelijke triomf belet niet dat Baekeland na een “sabbatical year”en rondreizend door Europa, terugkeert naar de States. Hij koopt er een domein in de staat New York, vlakbij de Hudson-rivier. Een van de schuren die op dat domein staan, bouwt hij om tot laboratorium en hij herstart zijn zoektocht naar een nieuwe kunststof. Baekeland weet zeer goed wat de basisstoffen moeten zijn (fenol en formaldehyde) en zoekt dan naar de juiste reactievoorwaarden (druk, temperatuur en katalysatoren). En ook in deze zoektocht is Baekeland succesvol. Hij slaagt erin om het polyoxylbenzylmethylenglycolanhydride te vinden. Begrijpelijkerwijs herdoopt hij dit 37-letterwoord tot bakeliet. Die vinding verkoop hij aan Union Carbide. Fier Ik bedacht me: toen, in de turbulente negentiende eeuw, was chemie nog in. Waren de chemici baanbrekend en fier. Op een recent boek over de geschiedenis van de universiteit en de stad Gent prijkt op de cover het toenmalige team van het laboratorium voor toegepaste scheikunde. Een soort “selfie”, maar met waardigheid en karakter. Dus chemici allerhande, kop op. Jullie hebben zo een rijke geschiedenis. Jan Van Doorslaer

PETROCHEM 7/8 – 2014

21_P_Binnestebuiten.indd 21

01-07-14 12:11

MASTERCLASSES

Deltavisie 2014: terugblik, presentaties en tweets Met ruim tweehonderd bezoekers, bijna een acht als rapportcijfer, vijf masterclasses, vier enlightenmentz, drie finalisten voor de Plant Manager of the Year verkiezing en één keynote speaker van Huntsman was het Deltavisiecongres op de RDM Campus in Rotterdam een doorslaand succes. Maar wat waren de belangrijkste leermomenten tijdens het congres op 5 juni? Dat ziet u in onderstaande terugblik, inclusief uitspraken, foto’s, tweets en presentaties.

Download alle presentaties via www.petrochem.nl (nieuwsbericht 12 juni 2014)

Masterclass over social media Lisette van der Pijl, adviseur social media bij Port-able, vertelde haar toehoorders over nut en noodzaak van dit nieuwe communicatiemiddel voor de (chemische) industrie. Dat leidde tijdens de masterclass vanaf de eerste minuut tot geanimeerde discussies met het publiek, inclusief praktijkervaringen van Huntsman en kritische vragen van Schneider en Flowid. Geheel in lijn met het thema vonden Van der Pijls belangrijkste uitspraken hun weg naar Twitter: Slechts 43% bedrijven op #deltavisie actief op #socialmedia, weet @ Lisettevdpijl. Extra belangrijk tijdens crisis, zoals bij @Shell Moerdijk Basistools #socialmedia volgens @ Lisettevdpijl voor (chemische) industrie: google alerts, @hootsuite en #feedly (tijdens #deltavisie) Meer volgers krijgen? Interessant zijn. Nuchter advies van @

BuSinESS CASE BASF BASF mocht, als partner van het Petrochem Platform, voorafgaand aan Deltavisie een business case houden. Hierin gaf het chemiebedrijf ruimte aan het jonge bedrijf Water & Energy Solutions om te vertellen hoe het de energiestromen op de site van BASF in Heerenveen in kaart heeft gebracht. Het chemieconcern wilde energie besparen, en was verbluft over de enorme mogelijkheden. Het geheim van Water & Energy Solutions: ‘Wij kijken vanuit de utilities naar de processen.’ De eerste vijf procent energiebesparing was snel gerealiseerd. Want toen het bedrijf de vraag stelde in welke situaties de noodkoeling wordt gebruikt, bleek dat die situaties met regelsystemen heel goed konden worden voorkomen. Ook bleek dat het koelwater best een paar graden minder koud mocht zijn, waardoor één van de zes koeltorens overbodig werd. Maar de grootste klapper kwam door de absorptiekoelers te vervangen door elektrische chillers. Meer over dit project leest u in editie 6 van Petrochem uit 2014.

Lisettevdpijl bij workshop #socialmedia op #deltavisie @_Petrochem_ @Lisettevdpijl Dé tip: tweet interessante berichten binnen een bepaalde focus, dan volgen de volgers vanzelf.

Masterclass over wiskunde Geerhard de Vries en John Nieuwenhuis adviseren namens Ortec welke rol wiskunde kan spelen bij het optimaliseren van supply chains. Zij toonden daarom de mogelijkheden van SCOR, het Supply Chain Operations Reference Model voor het efficiënt analyseren en meten van logistieke ketens. Daarin bevinden zich 223 legosteentjes om je eigen supply chain mee te modelleren en te bekijken wat er gebeurt als je iets verandert.

Een mooi voorbeeld van wat er kan met wiskunde komt van buiten de industrie: de bezorgservice van Albert Heijn. Iedereen wil namelijk tussen 18 en

PETROCHEM 7/8 – 2014

22_23_25_R_artikel.indd 22

01-07-14 15:59

19 uur zijn boodschappen ontvangen, waardoor Albert de vraag niet aankan. De oplossing van Ortec: maak de bezorging dat uur iets duurder. ‘Opeens had iedereen wel een buurvrouw die de boodschappen op een ander tijdstip in ontvangst kon nemen.’ Ortec haalt ook het veel gehypte big data aan, en zet daar vraagtekens bij: ‘Ik heb liever good data dan big data.’ Bezoeker tijdens masterclass: @ORTEC bij #deltavisie over keuzes optimalistie: “Als je alles belangrijk vindt, dan is niets belangrijk.” Masterclass over ketens Tegenwoordig wordt niets meer door één partij gemaakt, maar de industrie is hier nog niet aan gewend. Zij verzint daarom op onbeholpen wijze nieuwe regels om de keten op orde te krijgen. Dat vertelde Henk Akkermans, hoogleraar Dynamiek van Toeleveringsnetwerken aan de Universiteit van Tilburg, tijdens zijn masterclass over ketens. Akkermans wist aan de hand van elf voorbeelden van falende ketensamenwerking één wijze les te formuleren: zet partijen die moeten samenwerken bij elkaar in een hok. Oftewel: blijf met elkaar praten. Want

in samenwerking is de mens altijd de beslissende factor. Samenwerken in innovatieve ketens door @HenkAkkermans bij #deltavisie Loopt de chemische industrie achter in ketensamenwerking? Mensen gaan beter samenwerken als ze goed samenwerken @ HenkAkkermans over wat belangrijk is voor een winnende keten bij #deltavisie

Masterclass over diversiteit Port Angels is een initiatief om vrouwen ervan te overtuigen dat alle functies in de haven en industrie ook door hen kunnen worden uitgevoerd. Uit onderzoek blijkt namelijk dat bedrijven beter presteren als er ook vrouwen in de top zitten, wreef Port Angel en voormalig Rotterdams wethouder Korrie Louwes haar voornamelijk mannelijke toehoor-

BuSinESSCASE HunTSMAn En COFEly in de ochtend van Deltavisie2014 verzorgden Huntsman en Cofely samen een business case over de invloed van verdienmodellen op een succesvolle samenwerking. Zo open en eerlijk als het maar enigszins kon, spraken de twintig aanwezige gasten uit de industriële waardeketen over manieren om contracten goed uit te laten voeren, zodanig dat iedereen naar verhouding goed verdient als het goed gaat en beter verdient als het beter gaat. Daarbij viel op dat de wil om samen te werken groot is en dat de openheid van partijen de afgelopen jaren sterk is toegenomen. Een belangrijk vraagstuk dat voorafgaand aan een samenwerking moet worden beantwoord, is wat de toegevoegde waarde van de samenwerking voor de aanbieders is. Aan de andere kant van de onderhandelingstafel wordt die vraag ook gesteld. En het blijkt dat die tafel steeds verder van het uitvoerende proces komt te staan. Veel partijen ervoeren dat de toch al niet zo populaire inkoper wordt ingehaald door de centraal gepositioneerde procurement officer. En die kijkt veelal naar andere zaken dan de opdrachtgevende plant- of maintenancemanager. Een jarenlange samenwerking met goed ingewerkte mensen kan soms wijken voor een aanbieder die zegt dat iets goedkoper kan. Communicatie lijkt de oplossing. uitleggen wat de waarde is van de samenwerking en samen zoeken naar verdere besparing in de scope. Het wordt voor aanbiedende en opdrachtgevende partijen de uitdaging om dat verhaal goed uit te werken.

ders onder de neus tijdens de masterclass over diversiteit. ‘Die bedrijven maken gemiddeld 55 procent meer winst.’ Ter illustratie legde Heleen Hoosemans van Shell uit hoe dit bedrijf met diversiteit omgaat. Het target voor vrouwen in topposities (twintig procent) ligt nog wel hoger dan de realiteit, maar lijkt realiseerbaar. Meer moeite heeft Shell met het target (vijftig procent) om nationaal talent te vinden voor leiderschapsposities. ‘Dit vinden we heel belangrijk, maar in sommige landen gaat dit echt moeizaam.’

Masterclass over groene chemie Jan Harm Urbanus van TNO onderzocht een alternatieve manier om ethyleen te produceren. Met suikerbieten als grondstof kan via fermentatie ethanol worden geproduceerd, wat vervolgens katalytisch kan worden omgezet in ethyleen. Tot zover niets nieuws. Het onderzoek van Urbanus richtte zich met name op het zo efficiënt mogelijk inrichten van de keten om de logistieke processen op elkaar af te stemmen en energie zoveel mogelijk te hergebruiken. Het goede nieuws is dat met zo’n volledig geïntegreerde keten de operationele kosten kunnen worden gehalveerd. De lage kapitaalinvesteringen in de fossiele referentie gooien echter roet in het eten voor een sluitende business case. De keuze voor een biologische route naar ethyleen zal dan ook niet op grond van de kosten moeten worden gemaakt, maar gedreven door schaarste of duurzame argumenten. Wellicht dat het Betaprocess van DSD de grondstofkosten nog omlaag kunnen brengen. Door het opwarmen van de bietenpulp tot zestig a zeventig graden Celsius en het openen van de plantcellen via vacuümextrusie wordt twee en een half keer zoveel suiker uit de bieten gehaald. Ook de hoeveelheid droge stof neemt aanzienlijk toe (met 12,3 procent). Hans van Klink van DSD: ‘Door

PETROCHEM 7/8 – 2014

22_23_25_R_artikel.indd 23

01-07-14 14:40

NEVI en Deal! Magazine organiseren:

Masterclass Businessgedreven Inkoop Met Gerco Rietveld, strategist en auteur van Inkoop, een nieuw paradigma

Het nieuwe concept van de businessgedreven inkoop is gelanceerd met de publicatie van het boek Inkoop, een nieuw paradigma. Al snel ontving auteur Gerco Rietveld hiervoor de prestigieuze prijs Managementboek van he het Jaar. Inkoopdirecteuren, cpoâ&#x20AC;&#x2122;s en andere iinkoopprofessionals n zijn zich direct gaan vverdiepen in het onderwerp, met vele bijeenkomsten, studies en discussies als gevolg. Het nieuwe inkoopparadigma heeft aardig wat stof doen opwaaien. Maar inmiddels zijn de eerste zaadjes geplant. Tijd voor een masterclass. Doel van deze masterclass is deelnemers vertrouwd te maken met het concept van de businessgedreven inkoop en handvatten te bieden bij de daadwerkelijke implementatie van de theorie in de praktijk. De Masterclass omvat 4 trainingsdagen, waarin telkens dieper wordt ingegaan op alle aspecten van het concept businessgedreven inkoop, zowel de strategische elementen als de tactische aspecten.

Locatie: Kasteel Maurick, Vught. Data:

donderdag 18 sep 2014, donderdag 9 okt 2014, donderdag 6 nov 2014 en donderdag 4 dec 2014.

Kosten: 2.170 euro voor leden NEVI en abonnees Deal!, PT Industrieel Management, Automatiseringgids, Cobouw en Energiegids. Voor niet-leden en niet-abonnees: 2.495 euro. Kosten zijn inclusief lunch, koffie, thee, syllabi en parkeergelden. Kijk voor meer informatie en uw inschrijving op: www.sduevents.nl of www.nevi.nl.

Mediapartners

2421_118 NEV adv_Masterclass BI_185x259.indd 1

24_IPP.indd 1

07-04-14 14:41

01-07-14 10:43

af te stappen van traditionele verwerking van suikerbieten tot suiker, maar direct te produceren voor het eindproduct, is nog veel winst te halen. De suikerbiet blijft dan ook een ideale kandidaat voor de circulaire economie.’ Terugblik door nestor en nieuwe garde Aan het einde van het congres keken twee uitersten uit de sector terug: nestor Henk Leegwater (zelfstandig consultant in de chemie) en young angry man Jeoffrey van den Berg (directeur Flowid). Beide zijn betrokken bij het Petrochem Platform, en vanuit hun eigen achtergrond vertelden zij wat hen was opgevallen.

Henk Leegwater keek vooral met zijn veiligheidsbril terug op Deltavisie, en was nog niet gerustgesteld. ‘Ik maak me zorgen. Ik ervaar een mismatch tussen wie ik hier spreek en CEO’s van grote chemiebedrijven. Die CEO’s claimen dat veiligheid heel belangrijk is, terwijl medewerkers het vooral erg lastig vinden.’ Leegwater brak daarom een lans voor de veiligheidsinspecties van de overheid, zoals voor BRZO-bedrijven. ‘Deze zijn heel nuttig. Nodig dus de volgende keer ook de overheid hier uit. De échte winnende ketens krijg je namelijk als je als bedrijf verder wilt met veiligheid.’ Zijn voorstel: een swap tussen overheid en het bedrijfsleven. ‘Laat je SHEmanager twee jaar BRZO-inspecties doen voor de overheid, en ontvang een DCMR-man in je eigen gelederen. Dat zou ik prachtig vinden!’

ENLIGHTENMENTZ In vijf minuten duidelijk maken welk idee je hebt en waarom dat zo geweldig is: dat zijn de pitches voor Enlightenmentz, lichtende voorbeelden uit de Rotterdamse haven en industrie. Vier ondernemers hielden daarom een kort en vlammend betoog.

KNN Bioplastics

FB Groep

KNN Bioplastics maakt samen met Veolia bioplastics uit afvalwater. Dit lukt via bacteriën die met polyetheen en -propeen vergelijkbare biopolymeren produceren. Omdat deze bioplastics duurder zijn dan conventionele plastics richt het bedrijf zich op nichemarkten. Zo wil het bio-afbreekbare pellets voor scrubs en tandpasta aanbieden als vervanger van de niet-afbreekbare plastic deeltjes die in opspraak zijn vanwege de plastic soep die zij (mede) veroorzaken.

De FB Groep uit Heijningen presenteerde zijn concept voor modulaire bouw. In de olie- en gasindustrie is dit wel gebruikelijk, maar in de chemische industrie niet. Toch heeft het veel voordelen. Zo kun je al gaan bouwen tijdens de vergunningaanvraag en is er minder risico voor mensen op de site. BASF

Better Future Factory

Better Future Factory pitchte Perpetual Plastic, het idee om afvalplastic zonder verlies van materiaal te recyclen tot een nieuw product. Als voorbeeld droeg één van de bedenkers een ring die via een 3D-printer was opgebouwd uit afvalplastic.

Jeoffrey van den Berg gooide het over een andere boeg: wil je winnen, dan moet je openstaan voor radicale veranderingen. Hij was daarom blij dat de dag begon met een uitwisseling tussen ESD-SIC en Interface, twee fundamenteel andere bedrijven die tóch van elkaar wilden en konden leren. Van den Berg pleitte ook voor meer

BASF mist de flexibiliteit van een startup en moet het grotendeels doen met de installaties die het heeft staan. Toch streeft het bedrijf naar duurzaamheid, onder meer door klanten de keuze te bieden om producten op basis van biogrondstoffen af te nemen. BASF kan een bepaalde hoeveelheid (bio)grondstof linken aan uitgaande stoffen en geeft daarbij door het Duitse normeringsinstituut TÜV goedgekeurde certificaten af. Zo kunnen klanten zelf kiezen voor duurzame grondstoffen, plastics en lijmen.

gebruik van nieuwe, radicale processen, zoals zijn bedrijf Flowid aanbiedt. ‘Processen kunnen voor een grijpstuiver worden omgetoverd. Maar dan verschijnt altijd weer dat ene woord: business case. Ik krijg overal te horen dat de investering binnen twee jaar terugverdiend moet zijn. Kom op zeg. Toon lef! Wees positief! Maak die stap!’ ■

PETROCHEM 7/8 – 2014

22_23_25_R_artikel.indd 25

01-07-14 16:46

ONDERHOUD

Veiligheid basis voor innovatie en samenwerking De assets op de site van Dow in Terneuzen zijn al vijftig jaar oud, maar verkeren toch in topvorm. En dat moet ook, want de organisatie wil ze nog eens vijftig jaar aan het werk zetten. ‘De enige strategie die we in Europa kunnen volgen, is zo efficiënt en veilig mogelijk te werken’, zegt Donnie Fruytier, directeur Maintenance & Reliability. David van Baarle

De timing is misschien een beetje ongelukkig, want Dow boekte onlangs nog een veiligheidsrecord met een ongevalvrije periode van achttien maanden. Ook wat betreft procesveiligheid en spills had men nog nooit zo’n succesvol jaar als in 2013. Toch kwam er dit jaar eindelijk een uitspraak in een langslepende rechtszaak over incidenten die zich voordeden bij het bedrijf in de periode tussen 2005 en 2008. Dow moet een boete van 1,8 miljoen euro betalen, wat overigens een stuk lager is dan de oorspronkelijk geëiste vijf miljoen. Het oordeel van de rechter dat er niets mis is met de veiligheidscultuur bij het chemiebedrijf, loopt aardig in lijn met de safety records die Dow wereldwijd noteert. In dit krachtenveld opereert directeur Maintenance & Reliability Donnie Fruytier op de grootste Europese site van het Amerikaanse bedrijf. Met een eigen onderhoudsorganisatie van 230 man, 130 technici van vaste en direct aangestuurde contractors en nog eens vierhonderd tot soms duizend dienstverleners die op unit rate-basis werken, is het management best een uitdaging. Dow heeft zijn maintenance-organisatie echter zo ingericht dat de span of control behapbaar is en de centrale organisatie de regie strak in handen heeft.

Perfecte staat Fruytier ziet de rol van maintenance binnen de Dow-organisatie vooral als die van goede huisvader: ‘De enige strategie die we in Europa kunnen volgen, is zo efficient en veilig mogelijk werken. De kaarten zijn geschud en de reden dat we in Europa nog een chemische industrie hebben, is omdat we vijftig jaar geleden zijn begonnen met investeren en de inmiddels economisch afgeschreven assets nog steeds technisch in perfecte staat zijn. Veel van

de bulkchemie heeft zich verplaatst naar het Midden-Oosten, waar de grondstoffen goedkoop zijn. De Verenigde Staten heeft met zijn schaliegasrevolutie gunstige energieprijzen terwijl in het Verre Oosten de arbeidskosten laag zijn.’ Het klinkt misschien als een rouwbeklag, maar dat is het zeker niet. ‘In Nederland hebben we hoge energieprijzen, hoge grondstofprijzen en hoge personeelskosten, maar we hebben ook zeer veel kennis. De oplossing voor onze industrie zit dan ook in het zoveel mogelijk benutten van die kennis.’

Veiligheid De strategie is er daarom vooral op gericht de assets ook de komende vijftig jaar zo optimaal mogelijk in te zetten. ‘Een ongeluk zoals bijvoorbeeld in het verleden in Texas City (in de BP-raffinaderij, red.) zou het einde betekenen voor Dow in Terneuzen. En dus is ons eerste doel om ongelukken te voorkomen. Tegelijkertijd kijken we wel degelijk naar kostenbesparingen. Zo hebben we er bewust voor gekozen de eigen onderhoudsorganisatie beperkt te houden.’ Dat betekent niet dat Dow de verantwoordelijkheid voor veiligheid, gezondheid en milieu zomaar uit handen geeft. ‘Uiteindelijk blijft Dow altijd verantwoordelijk voor de veiligheid van de site, en dus behandelen we contractors als onze eigen mensen. Om de samenwerking nog intensiever te maken, hebben we zelfs een vereniging opgericht. VMP, de Verenigde Maintenance Partners, is een samenwerkingsverband tussen 24 contractors die samenwerken aan veiligheid en zelf veiligheidsprogramma’s opzetten.’ Zo werd er dit jaar extra aandacht besteed aan onderhoud in de zomerperiodes. ‘Het is een bekend fenomeen dat die periode extra risicovol is. De

PETROCHEM 7/8 – 2014

26_27_29_S_artikel.indd 26

01-07-14 12:10

FOTO’S: HUgO FERMONT / FOTOgRAFICUS

temperaturen worden hoger waardoor mensen minder alert zijn, en er zijn veel mensen op vakantie waardoor de werkdruk soms oploopt. Bovendien lopen er in die periode meer onervaren krachten op de site. De VMP riepen Summer Spike in het leven, een programma dat mensen alert maakt op potentiële risico’s zodat ze op tijd maatregelen kunnen nemen. Zo’n intensieve samenwerking met de partners werkt echt.’

Innovatie Hoewel de mens en zijn gedrag een belangrijke factor is in de veiligheidsprestaties van de site, zijn goede procedures net zo belangrijk. ‘Als je ervoor zorgt dat de kwaliteit van je systemen is geborgd, zorg je er tevens voor dat ze veilig zijn. Bij het uitvoeren van onderhoud of het doorvoeren van modificaties volgen we dan ook altijd de Deming Circle, oftewel plan, do, check, act. Sommige processen zijn echter intrinsiek zo gevaarlijk dat je ze niet meer zou moeten willen uitvoeren. Zo hebben we twee à drie jaar geleden gezegd dat het hogedrukreinigen van warmtewisselaars niet meer manueel mag worden uitgevoerd.’

Die keuze maken is eenvoudig, maar het kostte wat meer moeite om daar uitvoering aan te geven. Het prikkelde de contractors wel om opnieuw naar hun processen te kijken en om te innoveren. En ook hier wierp de nauwe samenwerking zijn vruchten af. Met de contractorpartners en een specialist van Dow werd een nieuwe techniek ontwikkeld waarbij de bundels automatisch worden gereinigd, zonder dat mensen aan risico’s worden blootgesteld. ‘Dit leidde tot een typische win-win-situatie’, zegt Fruytier. ‘Want behalve dat wij nog veiliger werken, kunnen deze contractorpartners ook bij andere opdrachtgevers aan de slag, die op hun beurt weer profiteren van een veiligere procedure.’

Innovatie En zo komt het onderwerp al snel op innovatie. Een thema dat Dow serieus neemt, ook gezien de bemoeienissen van het chemiebedrijf met het Kennis en Innovatie Centrum (KI<). ‘Een ander voorbeeld van innovatie die de veiligheid verbetert, hadden we in onze haven. De palen van de marinedocks waar zeeschepen aanmeren, werden eens in de zoveel

‘Als je de vraag maar goed stelt, zijn er vaak wel innovatieve bedrijven die met een antwoord komen.’

tijd manueel gereinigd. Daarvoor moest een duiker met een hogedrukspuit de palen schoonspuiten, met alle risico’s van dien. Twee bedrijven – Boskalis en iTanks – ontwikkelden een robot die op de palen wordt geplaatst en ze automatisch schoonspuit. Daarbij meet de Jopie, zoals de robot wordt genoemd, ook nog de wanddikte van de palen. Het is zelfs mogelijk om datgene wat de robot van de paal afspuit af te vangen zodat het milieu niet wordt belast. Het laat weer eens zien dat als je de vraag maar goed stelt, er vaak innovatieve bedrijven zijn die met een antwoord komen.’ Om nog breder samen te werken met contractors en ook kleine innovatieve bedrijven een kans te geven, is het Maintenance Valuepark Terneuzen opgericht. ‘Samen met het KI< bieden we alle ruimte om innovatie tot wasdom te laten komen, maar ook om innovatieve producten in de praktijk te testen.’ Dow heeft nog voldoende andere uitdagingen waarvoor het bedrijf graag innovatieve oplossingen zou willen zien. ‘Het bouwen van stellingen is verspild geld’, stelt Fruytier. ‘Vaak zijn er ook andere, goedkope, meer efficiënte en veiligere methoden om een installatie te inspecteren of te benaderen voor onderhoud. Veel is tegenwoordig mogelijk met rope access, waarbij getrainde specialisten inspecties uitvoeren door met een bergbeklimmersuitrusting af te dalen. Maar

PETROCHEM 7/8 – 2014

26_27_29_S_artikel.indd 27

01-07-14 12:10

Datum: 19|09|14 • Locatie: Nijlicht, Eemshaven

Hét congres voor de industrie in Noord-Nederland

Noteer in uw agenda: 19 september EemsDeltavisie! Op 19 september vindt de eerste editie plaats van EemsDeltavisie, hét congres voor de industrie in Noord-Nederland. Met het thema ‘Nieuwe Energie voor de Eemsdelta’ zoeken we naar lichtende voorbeelden voor verduurzaming, meer samenwerking in industriële ketens en nieuwe inzichten voor efficiëntie. U wordt bijgepraat over de belangrijkste initiatieven in Noord-Nederland, weet welke mogelijkheden deze u bieden, ontmoet een waardevol netwerk en raakt op en top geïnspireerd!

nu in Schrijf u

Tijdens EemsDeltavisie hoort u onder meer: • Cas König (directeur ESD-SIC) • Rob Boogaard (directeur Interface) • Gert-Jan de Geus (Chief Operating Officer OCI Nitrogen) • Northern Enlightenmentz (pitches voor duurzame producten en diensten) Meer weten? Ga naar www.eemsdeltavisie.nl om verder te lezen over dit congres en uzelf in te schrijven.

EemsDeltavisie is geschoeid op de succesvolle leest van het jaarlijkse Deltavisie-congres in Rotterdam. Het Petrochem Platform en het Duurzaam Geproduceerd Platform tekenen daarom voor de organisatie, in samenwerking met Groningen Seaports.

www.eemsdeltavisie.nl Initiatiefnemers:

In samenwerking met:

Contentpartner:

Meer informatie? Anouk Bouwmeester anouk@industrielinqs.nl 020-3122797

Eemsdeltavisie 3.indd 1

01-07-14 16:07

‘Door geen verschil te maken in de organisatie tussen Dow-medewerkers en contractormedewerkers, zorg je voor onderling respect en optimaal teamwork.’ we hebben ook al proeven met drones uitgevoerd, die bijvoorbeeld flares kunnen inspecteren.’

Hands-on-Tool-Time Ondanks alle innovatie is er nog genoeg werk te doen voor de onderhoudsafdeling van Dow. Ook is daar nog efficiencywinst te behalen. ‘Niet alleen omdat meer efficiency meer winst oplevert, maar ook omdat er steeds minder goed geschoold technisch personeel beschikbaar is’, zo benadrukt Fruytier. ‘Als een monteur meer tijd kan besteden aan zijn werk, kunnen we uiteindelijk hetzelfde werk met minder mensen uitvoeren. We zijn dan ook begonnen met zogeheten Hands-on-Tool-Time-metingen met daaraan gekoppeld een aantal verbetertrajecten.’ gemiddeld besteden monteurs of onderhoudstechnici maar de helft van hun werktijd aan datgene waarvoor ze zijn aangenomen. ‘De andere helft zijn ze

bezig met wachten op vergunningen, reizen naar hun werkplek, pauzes of wachten op een nieuwe klus. Door te meten waar de verspilling zit, kun je vervolgens kijken naar optimalisatie van de werkstromen, maar bijvoorbeeld ook naar het stroomlijnen van de uitgave van vergunningen.’ Ook in de infrastructuur of routing van klussen zat nog veel ruis, waardoor meer tijd aan reizen werd besteed dan nodig is. ‘Wat eveneens veel heeft opgeleverd, is het koppelen van werkvergunningen aan werkpakketten. Daarmee zorg je ervoor dat iedereen die op de site rondloopt, weet wat er van hem wordt verwacht en beschikt over de juiste materialen en het juiste gereedschap. Bovendien voorkom je dat mensen op de site rondlopen die er niets te zoeken hebben.’ Het lastigste deel van het Hands-on-ToolTime-traject was de cultuurverandering die hiermee werd ingezet. ‘Je merkt dat veel gewoontes diep ingesleten zijn. Zo

werken de meeste monteurs tot vier uur, maar als ze om drie uur klaar waren met een klus, werd de resterende werktijd niet meer efficiënt ingevuld. Het heeft immers geen zin om een klus te beginnen als je die niet kunt afmaken. Als je een betere werkplanning hebt, een betere afstemming met de vergunninguitgifte realiseert, en je kunt bewerkstelligen dat werknemers tevoren aangeven wanneer ze klaar zijn, dan kun je dat uur nog heel goed benutten om bijvoorbeeld een kleinere klus te klaren of om het werk voor de volgende dag voor te bereiden.’

Eigenaarschap Door heldere taakverdelingen, een duidelijke organisatiestructuur en optimaal teamwerk tussen de onderhoudsorganisatie en operations, krijg je dat werknemers elkaar respecteren, eigenaarschap nemen, zich verantwoordelijk voelen, maar ook elkaar helpen en uitdagen voor veiligheid en efficiënt onderhoud, stelt Fruytier. ‘En door geen verschil te maken in de organisatie tussen Dowmedewerkers en contractormedewerkers, zorg je voor onderling respect en optimaal teamwork. Dat zorgt ervoor dat iedereen ’s avonds weer veilig naar huis gaat.’ n

PETROCHEM 7/8 – 2014

26_27_29_S_artikel.indd 29

01-07-14 12:10

ONLINE Petrochem verzamelt iedere maand via zijn Twitteraccount @_petrochem_ de beste meningen, foto’s, video’s en artikelen over chemie die op internet verschenen. Ook een suggestie doen? Laat het ons weten via redactie@industrielinqs.nl of via Twitter @_petrochem_ FOTO'S

MENINGEN VVD @reneleegte #aoEnergie: ”windmolens leveren geen oplossing voor transport, warmte, grondstoffen chemische industrie.” Wyke Smit (@wykegroene11) Het pro #schaliegas #VEMW paper gemiste kans; geen discussie op feiten maar emoties als ‘ gamechanger’ en ‘ze houden vooruitgang tegen’ Peter Polder (@peterpolder)

#HavenRotterdam #Botlek #nlrtm Danny van der Sluis (@Dannyvlietje)

We mourn the loss of Stephanie Kwolek, chemist & inventor of Kevlar, which has contributed to the safety of millions DuPont Packaging (@DuPontPackaging)

@DaanRoosegaarde bij @vnci: Durf innovatieve projecten te starten. Het is 1% van je omzet, maar 99% van hoe mensen je bedrijf ervaren. Petrochem (@_Petrochem_) 100.000 banen verdwijnen in de zorg. Ik hou liever deze banen dan nieuwe banen in de chemische industrie. Wynanda (@WynandaPvdD) Veel milieuregels die we afgelopen decennia terecht hebben ingevoerd zitten ons nu in de weg bij transitie naar bio-economie Jan Rotmans (@janrotmans)

This refinery is built from household waste! Photographer David LaChapelle tricks your eye tcetoday (@tcetoday)

ARTIKELEN

De voor vandaag geplande safetydag bij Shell #Moerdijk gaat niet door... Jelle Gunneweg (@JelleGunneweg)

VIDEO

Waarom je geen doemdenker bent als je gevaren in tandpasta en make-up ziet http://bit.ly/doemdenker-tandpasta

SCAN DE FOTO EN BEKIJK HET FILMPJE Wanneer u dit icoon bij een afbeelding ziet staan, dan kunt u het bijbehorende filmpje bekijken door met uw smartphone de foto te scannen.

Goede analyse van C2W: investeringsbeslissing DSM staat in schril contrast met signalen Dow en BASF http://bit.ly/dsm-blijft Prikkelend: op Duurzaam Geproduceerd pleit Marga Hoek van De Groene Zaak voor het delen van assets. Idee voor in de chemie? http://bit.ly/asset-sharing

“Draagvlak schaliegaswinning in NL brokkelt af”. Logisch als we nog niet weten waar we het over hebben... #schaliegasdebat #proefboring? Hans van Cleef (@hansvancleef)

Hoe werkt het? 1) Ik vond de film beter Feedback op de VNCI-presentatie van de duurzame ambities chemie: video beter dan het boek

2) 3) 4)

Installeer op uw smartphone of tablet de app ‘iLinqs’ Start de app op uw smartphone of tablet Scan de foto waarbij het icoon is geplaatst Het bijbehorende filmpje verschijnt op smartphone of tablet

PETROCHEM 7/8 – 2014

30_F_online.indd 30

https://www.youtube.com/

01-07-14 13:56

ONBEVANGEN

Het lijkt alsof men op papier wel in staat is om risico´s te bepalen, wegen en accepteren, maar dat zodra de geaccepteerde scenario´s zich voordoen, de wereld te klein is en er geen enkele ruimte is voor acceptatie.

Acceptatie op papier En weer was het raak! Was het imago van de chemische industrie net weer een beetje aan het herstellen, zakt het letterlijk met een paar harde klappen weer in elkaar. Ten tijde van het schrijven van deze column zijn de officiële onderzoeken nog niet afgerond, maar toch wil ik graag ingaan op dat nieuwe incident in dat inmiddels beroemde dorpje in het NoordBrabantse. En dat zonder al te veel vooruit te lopen op de officiële uitkomsten. Een aantal explosies schrikte het zuiden des lands op, toen zich een incident voltrok op het industrieterrein van Moerdijk. En meteen werden er vergelijkingen getrokken met de grote brand van enige jaren geleden. In het benedenwindse gebied, in Zuid-Holland, is direct weer verschrikt gereageerd en was iedereen benieuwd wat er ditmaal uit de lucht zou komen vallen en of de groente nog wel kon worden gegeten. Het leek allemaal mee te vallen deze keer. Maar wellicht is het kolen op het vuur van de discussie over het voortbestaan van de dorpskern in deze door industrie getekende gemeente. Want het gaat al zo ver dat de overheid de huizen voor een redelijke prijs wil opkopen als mensen besluiten het dorp te verlaten. De lokale brandweerorganisatie heeft al een flinke verzwaring ondergaan, dus daaraan is weinig meer toe te voegen. En de controle door de overheid op de zware industrie is strenger geworden. Waar zou het ditmaal allemaal toe gaan leiden? Imagoschade De gevolgen van dit recente ongeval lijken vooralsnog mee te vallen. Er zijn slechts enkele licht gewonden, geen dodelijke incidenten, de milieuschade valt te overzien en is, in tegenstelling tot de grote brand, beperkt te noemen. De grootste schade, buiten de materiële schade natuurlijk, ondervindt het imago van de branche. Het voorzichtige herstel hiervan na de eerste Moerdijk-brand en de schande bij de tankopslagbedrijven, is direct weer verdwenen. Het spreekwoord dat vertrouwen te voet komt, maar te paard gaat, is hier zeker van toepassing. Misschien moet je zeggen dat vertrouwen te voet komt, maar gaat met een grote knal… Toch kun je je afvragen of dat terecht is. Zoals alles in dit

land worden ook de risico’s van de industrie fors gereguleerd, of tenminste wordt dat getracht. Uitgedrukt in getalswaarden mag je slechts de kans lopen om als gewone burger eens in de miljoenen jaren te overlijden vanwege een industrieel ongeval. En omdat we niet alle risico’s kunnen uitbannen, accepteren we een bepaald restrisico. We willen nu eenmaal een bloeiende economie neerzetten waarin plaats is voor zware industrie. Geaccepteerde risico’s Maar als we kijken naar de gevolgen van het recente ongeval in Moerdijk, dan moeten we misschien voorzichtig concluderen dat dit wel eens onder dat restrisico zou kunnen vallen. Nauwelijks slachtoffers, minimale milieuschade, en dat bij een bedrijf dat niet bekend staat als notoire overtreder. Eigenlijk komt iedereen er vooral met de spreekwoordelijke schrik vanaf. Maar let op mijn woorden: als straks de uitkomsten van de officiële onderzoeken worden gepresenteerd, blijkt toch dat er weer veel verkeerd is gegaan, allerlei zaken anders moeten en dat de politiek vooral vindt dat de regulering strakker moet. Het lijkt alsof men op papier wel in staat is om risico´s te bepalen, wegen en accepteren, maar dat zodra de geaccepteerde scenario´s zich voordoen, de wereld (in Nederland) te klein is en er geen enkele ruimte is voor acceptatie. Er komt een roep om nieuwe wetgeving, een andere organisatie van de hulpdiensten, een vergroting van de overheidsinvloed en vooral een verzwaring van de straf voor overtreders. Maar, zoals ik in het begin al zei, ik wil niet op de zaken vooruitlopen en ik stel voor de onderzoeken en bijhorende (politieke) reacties af te wachten. Misschien kan ik u in een volgende column nog even herinneren aan mijn gelijk.

Chris Aldewereld is ingenieur Scheikundige Technologie en werkzaam als Adviseur Industriële Veiligheid. Aldewereld@gmail.com

PETROCHEM 7/8 – 2014

31_N_onbevangen.indd 31

01-07-14 12:11

PETROCHEM 7/8 – 2014

32_33_X_Themaspread.indd 32

01-07-14 15:12

THEMA PLANTMANAGEMENT

FOTO: BASF

• Petrochem legde negen kritische kwesties voor aan drie prominente plantmanagers. Wat zou Frans Scheeren (OCI Nitrogen) veranderen als hij zijn fabriek opnieuw mag bouwen op dezelfde plek? Waar zou Dik Schipper (Dow) zijn fabriek liever neerzetten? En wat zou Cas König (ESD-SIC) van andere plantmanagers willen leren? • Tapijtfabrikant Interface is hard op weg om in 2020 ecologisch herstellend te zijn, zonder dat de kosten per se hoeven te stijgen. Waar een wil is, is een weg, zo bleek begin juni tijdens het congres Deltavisie.

PETROCHEM 7/8 – 2014

32_33_X_Themaspread.indd 33

01-07-14 15:12

PLANTMANAGERS

Negen kritische kwesties voor plantmanagers Het zijn uitdagende tijden om in Nederland plantmanager te zijn. Er is heftige concurrentie vanuit het Midden-Oosten, in de Verenigde Staten bulken ze van

Stel, je mag één regel van het overheidsbeleid schrappen. Welke is dat, en waarom? Cas König: De verplichte heffing op

de interconnectoren voor elektriciteit tussen Duitsland en Nederland. Door

deze heffing komt één Europese energiemarkt niet tot stand. Bovendien is deze in strijd met de Europese gedachte van vrije handel van goederen en mensen. Als we benzine gaan tanken in Duitsland, houdt de over-

de goedkope energie en grondstoffen, en in Europa tieren de

DE PLANTMANAGERS

wetten en regels voor veiligheid en milieu welig. Petrochem legde daarom negen kritische kwesties voor aan drie prominente plantmanagers. Welke lichtpunten ziet Frans Scheeren in de duisternis? Waar zou Dik Schipper zijn fabriek liever neerzetten? En wat wil Cas König nog altijd tegen zijn personeel zeggen? Inge Janse

Dik Schipper werd in 2010 gekroond tot beste plantmanager van het jaar. Hij werd (en wordt) geroemd om zijn uitmuntende technisch en organisatorisch inzicht. De jury schreef daar toentertijd over: ‘Hij is een typisch coachend leider die met een directe stijl het beste uit zijn mensen weet te halen. Hij stuurt via de vele parameters en streeft een continue verbetering na. Dik is met recht een champion in integrale aanpak en resultaat.’

PETROCHEM 7/8 – 2014

34_35_37_X1_thema_artikel 2.indd 34

01-07-14 12:11

heid toch ook niet de hand op langs de grens om een heffing te incasseren? Zelfs niet als door het vele tanken files zouden ontstaan! Frans Scheeren: Er hoeft geen regel te worden geschrapt of toegevoegd. Waar het om gaat, is dat de essentie van de regels wordt begrepen en nageleefd. Vaak is echter de doelstelling achter de regel uit het oog verloren, aangezien deze een overvloed aan details bevat. Hier wordt vervolgens ook tot in detail op gecontroleerd, waarbij afwijkingen vaak worden bestempeld als overtreding. Het is daarom beter een afwijking te wegen

aan de mate waarin de doelstelling achter de regel niet wordt gehaald, bijvoorbeeld of het risico hoog, medium of laag is. Dik Schipper: Communiceer als één overheid met het bedrijfsleven, zodat eenduidigheid en duidelijkheid toenemen. Dat leidt tot een stabieler investeringsklimaat voor bedrijven. Je mag in ruil daarvoor ook één regel toevoegen. Wat voeg je toe, en waarom? Cas König: CO2-tax. Om een level

playing field te creëren, moeten we toe naar een CO2-belasting op geïm-

Frans Scheeren werkt als plantmanager bij OCI Nitrogen in Geleen. Deze zomer werd hij tijdens het Deltavisie-congres uitgeroepen tot Plant Manager of the Year. De jury, onder leiding van voormalig LyondellBasell-topman Jos Benders, roemde Scheeren omdat hij in de afgelopen tien jaar goede resultaten heeft bereikt bij de ammoniakfabriek in Geleen voor efficiency, veiligheid en gezondheid. Ook viel het verkrijgen van betrokkenheid bij zijn collega’s in goede aarde bij de jury. De plantmanager wil zich in “zijn” jaar hard maken voor het instellen van meesters: experts in hun vakgebied die de organisatie op sleeptouw nemen en zo de bedrijfsvoering verbeteren.

porteerde goederen van buiten de EU. We staan niet toe dat er door kinderarbeid geproduceerd materiaal op de Europese markt komt. Maar of het product milieuonvriendelijk wordt geproduceerd, dat vinden we kennelijk niet belangrijk. Door de CO2-tax wordt relatief snel een gelijk speelveld gecreëerd. Bovendien spoort dit landen buiten de EU aan om groener te gaan produceren. Dik Schipper: De Nederlandse overheidsregels zijn altijd in lijn met de Europese regels. Het is verboden en dus uitgesloten dat Nederlandse regels strenger zijn.

Zijn voorganger als Plant Manager of the Year is Cas König, directeur en plantmanager van siliciumcarbidefabrikant ESDSIC in Farmsum. Volgens de juryvoorzitter is König ‘een charismatisch en inspirerend directeur. Transparant in zijn aanpak, enorm gedreven met een grote mate van ownership’. In 2013 zette hij zich als Plant Manager of the Year in voor het concept Energy Savers, waarbij bedrijven bij elkaar op bezoek gaan om van elkaar te leren over energiebesparingen.

PETROCHEM 7/8 – 2014

34_35_37_X1_thema_artikel 2.indd 35

01-07-14 12:11

Prestatiemanagement

statiemanagement, meten, wete killsKIJK, dashboard, samenwerkin op Prestatiemanagement best value, doen, targets, capaciteit, tentie, prestatiemanagement en, weten, skills, dashboard samenwerking, best value, doen, targets, capaciteit, potentie, statiemanagement, meten, wete Congres van NVDO Sectie SUTO en iMaintain

Woensdag 1 oktober • De Glazen Ruimte • Maarssen

/Schrijf

nu in

Programma

Goed Prestatiemanagement heeft positieve effecten op de totale keten van asset manager tot toeleverancier. Maar wat is de invloed van prestatiemanagement op innovatie? Hoe zijn de zachte factoren van prestatiemanagement het beste geborgd en wat kun je het beste meten voor een optimale prestatie?

Prestatiemanagement vertaalt de visie, missie en strategie van een project, team of organisatie naar succesfactoren en acties. Sturen op die succesfactoren en constant monitoren van de effecten ervan, zorgt voor optimaal beheer van activiteiten en, nog belangrijker, van de prestaties van organisaties.

Op 1 oktober 2014 staat in de Glazen Ruimte in Maarssen de KIJK op Prestatiemanagement centraal. Een afwisselend en inhoudelijk programma belicht verschillende aspecten van goed prestatiemanagement: Van wetenschappelijke onderbouwing tot ervaring uit de praktijk; van klantervaring tot contractduur. Uit de NVDO Suto Benchmark blijkt dat veel potentieel nog onbenut wordt. Wat is er nodig om deze verborgen schatten te vinden? Is dat innovatie? Gaat dat om de juiste KPI’s of komt het gewoon neer op mensenwerk? Op 1 oktober delen experts op alle gebieden hun visie met het aanwezige publiek.

Initiatiefnemers:

INFORMATIE: Marjolein Veeninga

Tel.: +31 (0)20–31 22 791

Mail: marjolein@industrielinqs.nl

01_A4.indd 2

Partners iMaintain Platform:

10:00 Ontvangst en registratie 10:30 Opening door de dagvoorzitters 10:40 Kijk naar de benchmark Binnen de NVDO Suto Benchmark wordt wetenschappelijk gekeken naar diverse topics. Hoe staat de Nederlandse industrie ervoor, wat zijn de kengetallen en trends en welk visie is daar bij nodig? Met medewerking van: Prof. Arjan van Weele (TU/e), Prof. Leo van Dongen (TU Twente), Prof. Frank Verbeeten (UvA) 12.00 Pauze 12.45 KIJK op de prestatiegedreven organisatie! Als visie, missie en strategie zijn vertaald naar alle processen, hoe vind je dat terug in de organisatie? Met medewerking van: Wilbert Wijns (NedTrain), Bram Alkema (Enexis), Arjan Oostdijck (Suikerunie) 13.45 Stelling in de Kijker; Prestatiemeting verhindert innovaties! Het meten van prestaties en de druk op presteren kunnen averechts werken op vernieuwing. Wat is de praktijk? Met medewerking van: Han Roebers (Rijkswaterstaat), Jan Braber (SIR), Patrick Essers (Dutch Institute World Class Maintenance) 14.45 Pauze 15.05 WORKSHOP Interactieve sessies waarbij bezoekers zelf ook een prestatie gaan leveren. 16.00 KIJK op de zachte factoren van Prestatiemanagement Presteren is mensenwerk. Hoe werk je samen met je team naar topprestaties? Met medewerking van: Dick Koopman (directeur Yacht), Hans Hermans (Interim manager voor professionalisering van bedrijven), Erik de Bruine (directeur Nevi) 17:00 KIJK op technologie Een inspirerende lezing door de hoofdredacteur van het magazine KIJK. Vivianne Bendermacher, KIJK 17:45 Afsluiting 18.00 Netwerkborrel 18.30 Netwerkdiner Leden iMaintain Platform:

www.imaintain.info/prestatie 30-06-14 16:34

Wat is de grootste uitdaging waar je als plantmanager voor staat? Cas König: Dat is zonder meer om

ervoor te zorgen dat regelgeving onze concurrentiepositie niet nog verder verslechtert. We moeten veilig door kunnen produceren. Frans Scheeren: Dat is en blijft het borgen van een continu goede VGMperformance, teneinde letsel of erger te voorkomen, aantasting van het milieu voor te blijven, en een goed imago en license to operate te borgen. Dik Schipper: EH&S en compliance.

Stel dat je je fabriek opnieuw mag bouwen op dezelfde plek. De fabriek moet hetzelfde blijven produceren. Wat zou de grootste verandering zijn die je doorvoert? Cas König: Ik wijzig de layout van de

fabriek, zodat de interne logistiek beter op elkaar aansluit. Frans Scheeren: Ik bouw de fabriek milieuvriendelijker én grootschaliger via de modernste technologieën. Milieuvriendelijk is belangrijk om het milieu te ontzien en milieugerelateerde belastingen en penalties te minimaliseren. Grootschaliger is nodig om de kosten per ton product te minimaliseren en dus de concurrentiepositie te handhaven en te versterken. Dik Schipper: Ik pas nieuwe technologieën toe. Stel dat je de huidige fabriek op een andere plek mag neerzetten. Waar zou je dat doen? Cas König: Op een plek waar stabiliteit

heerst in regelgeving, stroom goedkoop is, en waar een goede haven dichtbij ligt. De laatste vijf jaar zijn er concurrenten bij gekomen in Bhutan, Paraguay en Vietnam. Daar is alleen helemaal geen markt voor siliciumcarbide! De redenen dat zij daar zitten, zijn de goedkope stroom, de milieueisen die in geen verhouding staan tot de onze, en de langjarige afspraken die daar met de overheid kunnen worden gemaakt. Frans Scheeren: In de Verenigde Staten, vanwege de kostprijs van grondstof en energie (lees: de beschikbaarheid van schaliegas), in combinatie met het relatief stabiele politieke klimaat. Dik Schipper: In de Golfkust van de

Verenigde Staten vanwege de beschikbaarheid van schaliegas. De chemie in Europa heeft het zwaar door mondiale concurrentie en hoge kosten. Wat is het lichtpunt waaraan jij je vasthoudt en waardoor je weet dat het allemaal goed komt? Cas König: Ik ben er niet van overtuigd

dat het goed komt. Daar heb ik grote zorgen over. Ik zie maar één mogelijkheid om ons staande te houden: blijven innoveren en verduurzamen, mits dat ook geld oplevert. We lopen nu al ver, ver voor op onze wereldwijde concurrenten. Die voorsprong moeten we behouden en eventueel zelfs uitbreiden. Frans Scheeren: Ik weet niet zeker dat het allemaal goed komt, maar hoop het natuurlijk wel. Enerzijds kan dit door mijn continue aandacht voor en streven naar reductie van de kosten per ton product. Anderzijds heb ik de hoop dat de nationale, Europese en mondiale overheden gaan inzien dat milieuproblematiek mondiaal aangepakt dient te worden, en op basis van uniforme doelstellingen. Dik Schipper: De meest effectieve productie-units overleven. Daarnaast zal de economie best aantrekken. Wat loopt bij jou goed en kan iets zijn waarvan de industrie in Nederland en Vlaanderen kan leren? Cas König: ESD-SIC hanteert een bij-

zonder systeem van energie-inkoop. Wij spelen zeer actief in op de langetermijnmarkten, de dagmarkt en de onbalansmarkt. Hierdoor zijn wij in staat de kosten van energie enigszins te beperken en een stabiliserende rol te vervullen voor het Nederlandse energienet. Als Nederland veel stroom gebruikt, schakelen wij razendsnel ons productieproces af en andersom. ESDSIC is daarmee eigenlijk een negatieve energiecentrale en stabiliseert zo mede het Nederlandse net. Frans Scheeren: Kijkend naar productie en uitgaande van voldoende vraag uit de markt, verdient het aanbeveling te streven naar een zo stabiel mogelijke bedrijfsvoering én optimale output. Dit kan door een hoge on-stream-efficiency op de lange termijn te secureren, wat mogelijk is door de proces- en installatiegerelateerde faalmechanismen te ken-

nen. Oftewel: baseer de methode en frequentie van keuringen en inspecties van apparaten op deze faalmechanismen, en stem de preventieve onderhoudsprogramma’s en de spare-part-posities hierop af. Dit houdt ook in dat er consequent adequaat onderhoud moet worden gepleegd, bij voorkeur ook in economisch slechtere tijden! Doe je dat, dan resulteert dat in hoge on-stream-tijden en dus hoge output/productbeschikbaarheid, lage(re) variabele (start/stop) kosten, en minder risico’s van VGMincidenten en hiermee gemoeide kosten. Dik Schipper: We besteden enorm veel aandacht aan process safety-gerelateerde zaken en zitten in een grote learning curve. Daarmee kunnen wij anderen helpen, maar anderen ook ons. Wat is een uitdaging in je fabriek waarvoor je van andere plantmanagers zou willen leren? Cas König: Onderhoud blijft een

enorme kostenpost. Ik denk dat we van anderen kunnen leren hoe we dit slimmer en handiger kunnen doen. Frans Scheeren: Het borgen van een goede kwaliteits- en veiligheidsperformance tijdens turnarounds. Dit komt steeds meer in het gedrang door onder meer de flexibilisering van de arbeidsmarkt en piekbelasting bij contractors. Zij moeten namelijk steeds meer gebruikmaken van inhuurkrachten die vaak kennis, ervaring en fabrieksbekendheid missen. Wat heb je altijd al tegen je team willen zeggen (maar het kwam er nooit van)? Cas König: Je weet niet half in wat voor

een bijzonder bedrijf je werkt. Wees nog trotser, draag dat nog meer uit en geniet van de kansen die je voor jezelf kunt creëren binnen onze organisatie. Bij ons wordt het beleid namelijk niet uitgestippeld op een hoofdkantoor ver weg, maar gewoon op de plant waar je werkt en waar je je invloed kan uitoefenen. Frans Scheeren: Inhoudelijk blijft niets onbesproken. Ik zeg alles op het moment dat het relevant is, zowel in positieve als in negatieve zin. Wat er soms wél bij inschiet, is het bedankje: dank voor je bijdrage! Dik Schipper: Dit speelt bij mij niet. W PETROCHEM 7/8 – 2014

34_35_37_X1_thema_artikel 2.indd 37

01-07-14 12:11

VERDUURZAMING

‘Niet alleen vasthouden aan proven technology’ Waar een wil is, is een weg, zo bleek begin juni tijdens het congres Deltavisie. Terwijl de chemische industrie onder economische druk haar ambities op het gebied van milieu en energiebesparing naar beneden lijkt bij te stellen, laten individuele bedrijven elders zien dat verduurzaming wel degelijk kan lonen. Zo is tapijtfabrikant Interface hard op weg om in 2020 ecologisch herstellend te zijn, zonder dat de kosten per se hoeven te stijgen. Wim Raaijen

Scan de foto en bekijk het filmpje Wanneer u dit icoon bij een afbeelding ziet staan, dan kunt u het bijbehorende filmpje bekijken door met uw smartphone de foto te scannen. Hoe werkt het? 1) Installeer op uw smartphone of tablet de app ‘iLinqs’ 2) Start de app op uw smartphone of tablet 3) Scan de foto waarbij het icoon is geplaatst 4) Het bijbehorende filmpje verschijnt op smartphone of tablet

Of het nu de welbekende stip op de horizon is of dat je bijvoorbeeld outof-the-box moet durven denken, verandering komt niet vanzelf. Maar je moet er wel in geloven en vooral ook in de praktijk brengen wat je predikt. Zo liet productie-directeur Ton van Keken van tapijtfabrikant Interface aan de toehoorders van Deltavisie zien dat als je daadwerkelijk wilt en volhardend bent, verduurzaming niet alleen mogelijk is, maar ook gewoon geld kan opleveren. People, Planet en Profit dus. Al sinds 1996 is Interface bezig met haar Mission Zero: het naar nul brengen van de uitstoot van broeikasgassen voor 2020. Sterker nog, het Amerikaanse bedrijf met een productievestiging in Scherpenzeel heeft inmiddels de ambitie om in 2020 ecologisch herstellend te zijn. Een voorbeeld dat veel navolging verdient. Overigens kan deze ambitie alleen maar worden gerealiseerd als het bedrijf verantwoordelijkheid neemt voor de hele productketen. Slechts negen procent van de totale footprint van zijn tapijttegels valt immers binnen de eigen fabrieksgrenzen. Wil Interface dus de footprint van haar producten werkelijk verbeteren, dan moet ze voor de grootste klappers buiten het eigen bedrijfsdomein zijn. Met name in de toeleverende industrie en de logistiek. Recycling en vergroening van de grondstoffen zijn daarbij belangrijke speerpunten. Biogas uit visafval Maar verbeter de wereld, begin bij jezelf, lijkt ook Interface te beseffen. Bij de Nederlandse fabriek in Scherpenzeel

zette Interface zijn grootste stap in energie-efficiency toen het zijn meest energie-intensieve machinelijn moest vervangen. Traditionele leveranciers boden een nieuwe machinelijn aan die het gasverbruik met twintig procent omlaag zou weten te brengen. Klakkeloos een nieuwe machine bestellen had gekund, maar past niet bij de missie van Interface. Twintig procent energiebesparing vond het bedrijf gewoonweg niet genoeg. Van Keken: ‘Elke investering moet voor ons tot een innovatie leiden die beter is dan wat er al is. Daarbij kun je niet altijd vasthouden aan proven technology.’ Interface speurde net zo lang – ook buiten de traditionele netwerken in de tapijtsector – totdat het bedrijf een Zwitserse technische leverancier vond die uiteindelijk een machinelijn leverde met een besparing in het gasverbruik van maar liefst 45 procent. Na finetuning kan dit op maar liefst vijftig procent uitkomen. Door deze stap is het tegelijkertijd een stuk gemakkelijker om de overgebleven energievraag volledig duurzaam in te vullen. Zelfs het duurdere biogas leverde onder de streep een significante kostenbesparing op ten opzichte van de oude situatie. Interface neemt nu duurzaam gas af uit de biovergister van zeevisgroothandel A. van de Groep uit Spakenburg. Met deze keuze voor duurzame energie werd direct dus al een stap buiten de eigen fabrieksgrenzen gezet. Interface had er ook voor kunnen kiezen om duurzaam geproduceerd gas van een bestaande leverancier te kiezen, maar besloot om zelf nieuwe mogelijkheden te creëren met een energieleverancier uit een onverwachte hoek.

‘Elke investering moet voor ons tot een innovatie leiden die beter is dan wat er al is. Daarbij kun je niet altijd vasthouden aan proven technology.’

PETROCHEM 7/8 – 2014

38_39_X2_thema_artikel.indd 38

01-07-14 14:03

Creatieve ideeën Om uiteindelijk in 2020 ecologisch herstellend te kunnen zijn, zoekt Interface samen met toeleveranciers naar nieuwe oplossingen. Zonder samenwerking in de keten zijn de ambities gewoonweg niet haalbaar. Recycling en biogrondstoffen zijn daarbij belangrijke speerpunten. Wereldwijd is meer dan 49 procent van

de grondstoffen van Interface gerecycled of biobased. Nauwe samenwerking met garenfabrikant Aquafil is op dat vlak van doorslaggevend belang. Echt uniek op het gebied van recycling is het gebruik van afgedankte visnetten als grondstof. Jaarlijks blijft er mondiaal 640.000 ton visnet achter op stranden en in zee. Door lokale gemeenschap-

ENERGY SAVERS

De case van Interface was tijdens Deltavisie onderdeel van Energy Savers. Dat is een initiatief van het Petrochem Platform en Plantmanager of the Year 2013 Cas König om te onderzoeken waar mogelijkheden liggen voor energiebesparing en verduurzaming in industriële ketens. Tapijtfabrikant Interface was direct bereid om aan een uitwisseling voor Energy Savers mee te werken. Cas König heeft inmiddels de productielocatie van Interface in Scherpenzeel bezocht. Het is de bedoeling dat de directie van Interface deze zomer naar Delfzijl afreist om een kijkje te nemen bij ESD-SIC. Daarvan zal verslag worden gedaan bij het nieuwe congres EemsDeltavisie op 19 september in Eemshaven.

pen te mobiliseren voor het verzamelen van deze afgedankte visnetten, helpt Interface en garenfabrikant Aquafil structureel de leefomstandigheden van lokale vissers te verbeteren. Ze kunnen er niet alleen geld mee verdienen, ze werken tegelijkertijd aan een betere leefomgeving en een goede visvangst in de toekomst. Als deze afgedankte visnetten op het strand of in de zee blijven liggen, dan vissen ze als spooknetten nog meer dan zeshonderd jaar ongewenst door en hebben ze een nadelig effect op het milieu en het leven in de zee. En er zit meteen een gezond businessmodel onder. Interface en Aquafil krijgen de beschikking over het hoogwaardige nylon waarvan deze netten zijn gemaakt, dat na recycling kan dienen als garen voor nieuwe tapijttegels. Het meest bijzondere van deze omslag is de wijze waarop het idee is ontstaan. Een decennium geleden ging de industrie er nog vanuit dat nylon niet recyclebaar was. Toen bleek dat die veronderstelling onjuist was, leek het recyclen van gebruikte visnetten een goede optie. Dat nieuwe inzichten en focus op verduurzaming tot een andere perceptie en creatieve ideeën leiden, bleek toen een werkneemster van Interface op reis was in de Filippijnen. Ze zag dat de stranden bevuild werden met afgedankte netten. Niet waar je als toerist op hoopt als je naar tropische stranden afreist. Echter, met haar Interface-bril op zag ze niet alleen een hoop troep en bevuilde stranden, maar zag ze ook bruikbare grondstoffen. W PETROCHEM 7/8 – 2014

38_39_X2_thema_artikel.indd 39

http://www.youtube.com/

01-07-14 14:03

Het Petrochem Platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan een transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie. Het platform belicht op een journalistieke en onafhankelijke manier innovaties, behandelt actuele onderwerpen en inspireert. Het Petrochem Platform bereikt zijn doelgroep via het blad Petrochem, de website www.petrochem.nl, rondetafelbijeenkomsten en het jaarcongres Deltavisie.

DE VOLGENDE BEDRIJVEN ZIJN PARTNER VAN HET PETROCHEM PLATFORM

OVERIGE PARTNERS PETROCHEM PLATFORM:

ITANKS-LEDEN PETROCHEM PLATFORM:

LEDEN PETROCHEM PLATFORM:

KLEUREN: LOGO CITTĂ&#x20AC; ROMANA

04_advertentie_PETplatform_2p.indd 38

PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

01-07-14 15:10

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Ben Ale BenAle Risk Management Advice, eigenaar

René den Heeten Huntsman Polyurethanes, process chemist

Cor van de Linde iTanks, managing director

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Eward Hofstede AVEBE, managing director operations

Michel Meertens DSM, director manufacturing competences

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Karin Husmann Plant One, managing director

Frans Scheeren OCI Nitrogen, plantmanager

Jan Bout Bout&Co, partner

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Dik Schipper Dow Benelux, production leader

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Cor Kloet Verwater Group, interim CEO

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Niko van Gent voormalig woordvoerder, Huntsman Holland

Cas König ESD-SIC, plantmanager

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Louwrens Hacquebord Universiteit Groningen, professor

Bart Leenders Neste Oil, managing director

Wouter Stam Flowid, managing director

SCAN DE FOTO EN BEKIJK HET FILMPJE Wanneer u dit icoon bij een afbeelding ziet staan, kunt u het bijbehorende filmpje bekijken door met uw smartphone de foto te scannen. Hoe werkt het? 1) Installeer op uw smartphone of tablet de app ‘iLinqs’ 2) Start de app op uw smartphone of tablet 3) Scan de foto waarbij het icoon is geplaatst

Roelf Venhuizen Profion, voorzitter

De platformstructuur van het Petrochem Platform is opgebouwd uit een expertpanel, producerende bedrijven en complementaire marktpartijen. De samenstelling waarborgt de objectiviteit van het platform en zorgt voor een verregaande integratie in de doelgroep.

WILT U MEER WETEN OVER LIDMAATSCHAP OF PARTNERING VAN HET PETROCHEM PLATFORM? Kijk op www.petrochem.nl of neem contact op met Anouk Bouwmeester: Anouk@industrielinqs.nl - 020 3122 797

04_advertentie_PETplatform_2p.indd 39

01-07-14 15:10

Donderdag 30 oktober 2014, Petrochem On Site, OCI Nitrogen, Geleen

Leer van Weltmeister Frans Scheeren WAT WIE

Masterclass Frans Scheeren (OCI Nitrogen, Plant Manager of the Year 2014) WAAR OCI Nitrogen, Geleen WANNEER 30 oktober 2014 START 14:00 – Eind: 17:30 (met aansluitend netwerkborrel)

Frans Scheeren, plantmanager bij OCI Nitrogen, is Plant Manager of the Year 2014. Bij zijn verkiezing deze zomer gaf hij aan dat hij wil werken aan het verbeteren van de bedrijfsvoering. Scheeren laat zich daarbij inspireren door het oude systeem van meesters en gezellen. Op die manier wil hij Weltmeister worden in veiligheid, onderhoud en uitvoering. De Plant Manager of the Year vertelt daarom op 30 oktober bij zijn bedrijf in Geleen hoe hij hier invulling aan wil geven. Bovendien geeft hij een kijkje in de keuken. Oftewel: een leerzame en inspirerende dag voor bezoekers uit Nederland én België, en dat op een van de meest indrukwekkende chemieclusters!

Kijk op www.industrielinqs.nl/petrochemonsite voor meer informatie en aanmelden.

Deze bijeenkomst wordt georganiseerd in samenwerking met OCI Nitrogen.

ITANKS-LEDEN PETROCHEM PLATFORM:

PARTNERS PETROCHEM PLATFORM:

LEDEN PETROCHEM PLATFORM:

KLEUREN: LOGO CITTÀ ROMANA PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

www.industrielinqs.nl/petrochemonsite _PET_onsite.indd 53

02-07-14 08:58

FOTO: SHEll

TECHNOLOGIE

Op het terrein van Yara Sluiskil staan drie ammoniakfabrieken PErsPECTIEf OP NIEuwE syNTHEsErOuTE vOOr kuNsTmEsT

Ammoniak is een belangrijke grondstof voor met name stikstofhoudende kunstmest. Het wordt gemaakt door hydrogenering van stikstof uit de lucht. Maar stikstof is een zeer stabiel molecuul waarin twee stikstofatomen stevig chemisch gebonden zijn, en die binding verbreken kost enorm veel energie. Ammoniakfabrieken verbruiken jaarlijks ongeveer drie tot vijf procent van de totale wereldproductie aan aardgas. Een efficiëntere manier om moleculaire stikstof om te zetten is dus zeer welkom. Misschien dat nitridyl-radicalen daar een rol bij kunnen spelen. Chemici van het Van 't Hoff Institute for Molecular Sciences zijn erin geslaagd deze radicalen te isoleren en ze ook met elkaar te laten reageren tot moleculair stikstof. Volgens het chemische principe van de micro-reversibiliteit moet het dan ook mogelijk zijn de omgekeerde weg te bewandelen. Het idee is nu om atmosferisch stikstof tussen twee metalen te activeren onder de vorming van twee nitridyl-radicalen, en daar vervolgens stikstofhoudende moleculen mee te maken. Zo’n route zou nog steeds energie kosten, maar hopelijk minder dan bij het nu gebruikte Haber-Bosch-proces. ALGENTEELT krIjGT vOET AAN GrONd

Vier jaar na de eerste optimistische berekeningen blijkt de experimentele teelt van algen te voldoen aan de verwachtingen. De productiekosten zijn inmiddels meer dan gehalveerd, terwijl de opbrengst van enkele oogstcomponenten de kosten al overstijgt. Daarmee lijkt de duurzame productie van grondstoffen voor voedsel en veevoer, chemicaliën, materialen en biobrandstof economisch haalbaar binnen de gestelde termijn tot 2025, concludeert René Wijffels, hoogleraar Bioprocestechnologie aan Wageningen University op basis van experimenten in de Wageningse onderzoeksfaciliteit AlgaePARC. Tegenover de kosten voor productie en raffinage (samen ca. 1,75 – 2,25 euro per kilogram) staan de opbrengsten van de afzonderlijke stoffen in de markt. Mochten alleen biokerosine en basischemicaliën uit de algenmassa worden vervaardigd, dan is de waarde ervan twee euro per kilo, ongeveer gelijk aan de kosten. Het vermarkten van voedseladditieven kan de waarde van de algenmassa echter laten stijgen tot ruim acht euro per kilo. 3d-dATAsET IN HOGE rEsOLuTIE

Door een slimme combinatie van technieken bracht TNO de ondiepe ondergrond boven gasveld P18, waar in de toekomst mogelijk CO2 wordt opgeslagen, in kaart. De nieuwe methode is efficiënter en nauwkeuriger dan conventionele technieken en bovendien goedkoper. Hogeresolutie-seismiek is een bestaande techniek. Toegepast in 2D brengt zij structuren in de bovenste duizend meter van de ondergrond in beeld. 3D-surveys worden conventioneel uitgevoerd in een lagere resolutie. TNO combineerde beide technieken. TNO koos een variant waarbij apparatuur breed over het schip werd uitgehangen, met stangen van het formaat lantaarnpaal. Om voldoende dekkingsgraad te verkrijgen, werd tegelijk apparatuur over een nog grotere breedte en tot ver achter het schip door het water gesleept. Het resultaat is een 3D-dataset in hoge resolutie.

schaalvergroting krijgt concurrentie van ketenintegratie De chemische industrie werkt traditioneel volgens het economies of scale-model (kostenbesparing door schaalvergroting). Andere bedrijfsmodellen zijn echter helemaal niet zo gek nu er fabrieken ter grootte van een scheepscontainer bestaan. Een van deze modellen is het economy of chain-model: kostenbesparing door ketenintegratie. Bij ketenintegratie plaatsen partners in de toeleveringsketen hun fabrieken op hetzelfde terrein en werken ze samen in een lokaal productienetwerk om grondstoffen direct om te zetten in eindproducten. Daardoor wordt bespaard op interne transportkosten en operaties die geen waarde toevoegen. Een nadeel is alleen dat de voordelen van schaalvergroting, die traditionele grote fabrieken bieden, wegvallen. De vraag is nu: hoe concurrerend zijn deze lokale container-productienetwerken in de chemische industrie? Met een kosten-batenanalyse is dit complexe concept gekwantificeerd. De uitkomst: flexibele samenwerking in het toeleveringsnetwerk is de volgende stap in de modularisatie en heeft de toekomst. Omdat in een kosten-batenanalyse sommige aspecten, zoals marktdynamiek, concurrentie en samenwerking tussen partners in de toeleveringsketen, niet kunnen worden meegewogen, is een agent-based model ontwikkeld. Hiermee kan de marktdynamiek van een realistische productieketen worden nagebootst. In een vervolgproject werkt een aantal van de partners nu opnieuw samen om het agent-based model te verfijnen. Het doel van dit vervolg is om meer inzicht te krijgen in de waardefactoren in economies of chain, en de manier waarop kosten kunnen worden bespaard door ketenintegratie. Het project Economy of Chain was een samenwerking van DSM, Tebodin, TRI-VIZOR, de stichting Dutch Institute World Class Maintenance, de Rotterdam School of Management en BearingPoint. Projectleader was de TU Delft.

PETROCHEM 7/8 – 2014

43_J_Technologie.indd 43

01-07-14 12:11

Welke magneetventielen vertrouwt u wanneer het om veiligheid gaat? ASCO Numatics magneetventielen worden wereldwijd gebruikt in analytische en medische apparatuur. Ontworpen met betrouwbaarheid in het achterhoofd zijn ze de veilige keuze bij de bescherming van babies of medewerkers in een productie-omgeving. Voor veiligheidssystemen leveren wij stuurventielen, 1oo2 redundante ventielen of spoelen en 2oo2 redundante besturingssystemen – beschikbaar met individueel gecertificeerde stuurventielen of als compact Actuator Control Systeem. Daarnaast beschikken we over een omvangrijke keuze aan certificaten voor explosiegevaarlijke omgevingen. Dit maakt ASCO Numatics tot de preferred supplier in procesinstallaties wereldwijd. Voor nadere informatie bel 033 277 79 11, e-mail info@asconumatics.nl of bezoek www.asconumatics.nl

3933 ASCO Medical ad-Petrochem 132x185 DUTCH.indd 1

26/06/2014 13:02

RVS – en stalen tanks - Autoclaven

- Kolommen

- RVS tanks

- Reactors

- Opslagtanks

- Silo’s

- Buffervaten

- Filtertanks

- Druktanks

- Warmtewisselaars

AJK Hydrolift, Industrie Kanaal-Noord 1173, B-3960 Bree Tel. +32 89 46 93 90 email: info@ajkhydrolift.eu Web: www.ajkhydrolift.eu

ADVERTENTIE-INDEX Andus Group b.v. ................................................................. 59

M.O.B. b.v. ............................................................................ 20

ASCO Controls b.v. .............................................................. 44

MODELEC Data-Industrie b.v. ............................................... 8

Bizz 56 ................................................................................... 58

PCE Benelux b.v. .................................................................. 58

Brand Energy & Infrastructure Services b.v. ....................... 2

Petrochem on site ................................................................ 42

Eemsdeltavisie ..................................................................... 28

Petrochem vakature ............................................................ 52

Emerson Process Management b.v. .................................. 16

Safe Site b.v.......................................................................... 50

Evides n.v. ............................................................................ 14

SGS Nederland b.v. ............................................................. 60

iMaintain Prestatiemanagement ........................................ 36

Sky Access b.v...................................................................... 50

Jaarbeurs b.v. ...................................................................... 52

Yokogawa Europe Solutions b.v. .......................................... 4

Masterclass BIM Media ....................................................... 24

44_asco_ajh_index.indd 1

01-07-14 16:41

AGENDA SEMINAR / CURSUS / MASTERCLASS Technotrans www.technotrans.nl

MulTiDiscipliNAir MAiNTENANcE TEchNiciAN Deze cursusreeks is bedoeld voor onder andere onderhoudsengineers, reliability engineers en operators met onderhoudstaken die hun inzicht in de chemische procesketen willen verbreden. Het programma bestaat uit vijf modules die allemaal of per stuk kunnen worden gevolgd. De modules zijn: Asset management en proceskennis chemie; Static equipment; Rotating equipment; Electrical equipment en instrumentatie; Materialen en bescherming.

16 september – 4 november Antwerpen/Breda

ichemE www.icheme.org

chEMicAl ENGiNEEriNG voor wETENschAppErs Deze cursus is speciaal ontworpen voor chemici en andere wetenschappers die in de chemische en procesindustrie werken en de basisconcepten en algemene filosofie van chemical engineering willen begrijpen. De cursus verbreedt de technologische basis van de deelnemers zodat zij beter kunnen communiceren met chemical engineers.

6 – 10 oktober Shipley (Engeland)

CONGRES / BEURS / EVENEMENT Fhi en FEDA www.wots.nl

worlD oF TEchNoloGy & sciENcE De beurstitels Industrial Automation & Drives en HET Instrument zijn overgegaan in World of Technology & Science. Tijdens deze vierdaagse vakbeurs presenteren ruim vierhonderd exposanten hun producten en diensten in technologie. De World of Technology & Science wordt gelijktijdig gehouden met Industrial Processing, Macropak en de Industrial European Dairy Show.

30 september – 3 oktober Utrecht

iMaintain / NvDo www.imaintain.info/prestatie

iMAiNTAiN prEsTATiEMANAGEMENT Prestatiemanagement vertaalt de visie, missie en strategie van een organisatie naar succesfactoren en acties. Hierop sturen en constant monitoren van de effecten zorgt voor optimaal beheer van activiteiten en, nog belangrijker, de prestaties van organisaties. Het programma van dit congres belicht verschillende aspecten van goed prestatiemanagement: van wetenschappelijke onderbouwing tot ervaring uit de praktijk, en van klantervaring tot contractduur.

1 oktober Maarssen

vNcw www.chemiebeurs.nl/

chEMiEbEurs De chemische keten is dringend op zoek naar innovatieve oplossingen vanwege veranderingen in de markt, goedkope energie in andere delen van de wereld en een gewijzigde behoefte van de maatschappij. Op de ketenbeurs van de VNCW, de vereniging van de chemische warehousing, staan deze behoeften centraal. Er zijn lezingen van onder meer professor Ira Helsloot over de innovatie van veiligheid en Piet Knijff van DSM over menselijk gedrag en hoe je dat gedrag kunt interpreteren.

1 oktober Dordrecht

vNu Exhibitions www.energievakbeurs.nl/

ENErGiE Nationale B2B-beurs gericht op energiebesparing en duurzame energie in de bouw en de industrie. Op Energie kunt u advies inwinnen, condities vergelijken en kennismaken met nieuwe oplossingen. Oftewel: alles om te komen tot een betrouwbare, voordelige energielevering en een optimale verbruiksbesparing. Naast een breed exposantenaanbod biedt het evenement een programma vol workshops, congressen en lezingen.

7 – 9 oktober Den Bosch

Meer agendapunten op www.petrochem.nl

45_K_agenda.indd 45

PETROCHEM 7/8 – 2014

01-07-14 15:27

Market review AAndrijftechniek en gereedschAppen

ALgeMeen

deMOntAge

sgs nederland b.v.

Van eyle & ruygers – schwartz Sevillaweg 75 3047 AL RotteRdAm Postbus 35040 3005 dA RotteRdAm tel: +31 (0)10- 245 50 00 Fax: +31 (0)10- 262 06 22 e-mail: info@erxs.nl Website: www.erxs.nl

Afdichtingen

Lamons nederland BV

Butaanweg 5B 3196 KC RotteRdAm tel: +31 (0)10 – 429 03 88 Fax: +31 (0)10 – 495 68 50 e-mail: sebastiaan.bargeman@ lamons.com Website: www.lamons.com

Afdichtingen, AfsLUiters, cOMpensAtOren en sLAngen

malledijk 18 Postbus 200 3200 Ae SPIJKeNISSe tel: +31 (0)181- 69 33 33 Fax: +31 (0)181- 69 35 81 e-mail: info@sgs.com Website: www.sgs.com

BLAst VALVes

Vokes-Air BV

Filter + Beschermtechniek Nijverheidsweg 15 3401 mC IJSSeLSteIN Postbus 309 3400 AH IJSSeLSteIN tel: +31 (0)88- 865 37 24 Fax: +31 (0)88- 865 37 00 e-mail: info@vokesair.nl Website: www.vokesair.com

cheMicALs

Nikkelstraat 2-4 3067 GR RotteRdAm Postbus 8504 3009 Am RotteRdAm tel: +31 (0)10- 455 75 55 Fax: +31 (0)10- 456 38 90 e-mail: klinger@klinger.nl Website: www.klinger.nl

chemicals, Lime, recycling and Automotive Ridderpoort 14 2984 BG RIddeRKeRK Postbus 257 2980 AG RIddeRKeRK tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 e-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

ciViL, piping And ArchitectUrAL WOrks

Afdichtingen, AfsLUiters sLAngen en kUnststOffen

eriks bv

toermalijnstraat 5 1812 RL ALKmAAR Postbus 280 1800 BK ALKmAAR tel: +31 (0)72- 514 15 14 Fax: +31 (0)72- 515 56 45 e-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl

VBk groep

Kernweg 37 1637 LH HooRN tel: +31 (0)229- 23 28 04 Fax: +31 (0)229- 23 69 85 e-mail: info@vbkgroep.nl Website: www.vbkgroep.nl

indien u ook vermeld wilt worden in de Market review van petrochem, neemt u dan contact op met jetvertising, robbin hofman, tel. 070 399 0000. Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden. 46

Industriële verhuizingen demontage – Sloopwerken transport – Asbestsanering offshore Postbus 253 3454 Zm de meeRN tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 e-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

energietechniek

proclass b.v.

Lindelaan 4 3319 XK dordrecht Postbus 9138 3301 AC doRdReCHt tel: +31 (0)78- 622 89 11 Fax: +31 (0)78- 621 12 23 e-mail: info@proclass.nl Website: www.proclass.nl ProClass technologies Pvt. Ltd. Park View enclave, Road no2 500034 Hyderabad, India Website: www.GlobalCadCenter.com

inspectie, tAnks drUkAppArAten, VLOeren

Engineering , supply of energy processes, biomass, steam, thermal oil, hot water, ORC, incinerators, solid fluid bed, sander dust installations

intec netherlands BV

de noord chemicals b.v. klingerBV

ddM demontage B.V.

gLOBAL cAd center

for Benelux, marine & offshore Po Box 101 NL – 8180 AC Heerde the Netherlands tel: +31 (0) 653 23 17 30 Fax: +31 (0) 842 29 98 14 email: info@intec-energy.nl Website: www.intec-energy.nl

kiwa nederland B.V.

Sir Winston Churchilllaan 273 2288 eA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK tel: +31 (0)70 414 44 00 Fax: +31 (0)70 414 44 20 e-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.kiwa.nl

kUnststOfrOOsters en cOnstrUcties (gVk)

eXpLOsieVeiLige VerLichting & signALering

flexxcon B.V.

Victor Lighting

Gedistribueerd door: eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHeN AAN deN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHeN AAN deN RIJN tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 e-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 Bt Amersfoort magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 e-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

MAnUfActUring eXecUtiOn systeMs (Mes)

MAgiOn process control engineering B.V. Wolga 5 2491 BK deN HAAG tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 e-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

PETROCHEM 7/8 – 2014

46-47_marketreview.indd 46

01-07-14 11:04

Market review MechAnicAL cOntrActing

prOcess cOntrOL

ptfe

Verzekeringen

intrAMAr insurances engineering, pijpleidingen, Montage en Apparatenbouw Postbus 2517 2940 AA LeKKeRKeRK tel: +31 (0)180- 45 21 88 Fax: +31 (0)180- 66 23 08 e-mail: info@klip.nl Website: www.klip.nl

MiLieU & enVirOnMent

MAgiOn process control engineering B.V. Wolga 5 2491 BK deN HAAG tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 e-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

prOcess eQUipMent

Alfa Laval Benelux BV n.r. koeling

Griendstraat 13 Postbus 95 2920 AB KRImPeN A/d IJSSeL tel: +31 (0) 180 54 51 11 Fax: +31 (0) 180 54 51 10 e-mail: Info@nrkoeling.nl Website: www.nrkoeling.nl

pipe sUppOrts

Baarschot 2 4817 ZZ BRedA Postbus 9377 4801 LJ BRedA tel: +31 (0)76- 579 12 00 Fax: +31 (0)76- 579 12 11 e-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com Bazellaan 5 B- 1140 BRUSSeL, BeLGIË tel: +32 (0)2- 728 38 11 Fax: +32 (0)2- 728 38 03 e-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

dutramex BV

hanwel

Afsluiters, compensatoren, leidingondersteuningen en –systemen, glijlagers, jacketed piping, PtFe lined piping Jan tinbergenstraat 209 7559 SP Hengelo ov tel: +31 (0)74- 265 00 00 Fax: +31 (0)74- 265 00 01 e-mail: verkoop@hanwel.com Website: www.hanwel.com

minervum 7006 NL-4817 ZL Breda Postbus 5533 NL-4801 dZ Breda tel. +031 (0)76-7920000 Fax. +031 (0)76-7920030 e info@polyfluor.nl www.polyfluor.nl

Het Nieuwe diep 34 A8 1781 Ad deN HeLdeR Postbus 891 1780 AW deN HeLdeR tel: +31 (0)223- 61 22 22 Fax: +31 (0)223- 61 55 22 e-mail: info@intramar.nl Website: www.intramar.nl

WArMteBehAndeLing

stUdBOLts

Bc Basco

elektrisch voorwarmen en gloeien / inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

mANUFACtUReR oF HIGH INteGRItY BoLtING

delta heat services B.V.

Vierschaarstraat 7A 9160 LoKeReN tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 479 82 72 63 e-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com

Scheelhoekweg 2 3251 LZ SteLLeNdAm Postbus 52 3250 AB SteLLeNdAm tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 e-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Alfa Laval Benelux nV

prOcess siMULAtiOn Ambachtstraat 1a 4143 HB LeeRdAm tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 e-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

polyfluor plastics BV

Bea nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB oud Beijerland tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 e-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

smit gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KAtWIJK (N. Br.) tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 e-mail: info@sgd-nl.eu Website: www.sgd-nl.eu

WAterBehAndeLing

protomation bv

In Control by Simulation operator training Simulators Arendstraat 4 6135 Kt SIttARd tel: +31 (0)46 458 47 48 Fax: +31 (0)46 458 63 83 e-mail: info@protomation.com Website: www.protomation.com

prOjectpLAnning & cOntrOL

eUrOWAter B.V. Lamons nederland BV

Butaanweg 5B 3196 KC RotteRdAm tel: +31 (0)10 – 429 03 88 Fax: +31 (0)10 – 495 68 50 e-mail: sebastiaan.bargeman@ lamons.com Website: www.lamons.com

Pastoor van Breugelstraat 8a 4744 RB Bosschenhoofd the Netherlands tel: +31 880005000 Fax: +31 880005005 e-mail: gvt@eurowater.nl Website: www.eurowater.nl

stAALcOnstrUcties

primaplan B.V.

Cypresbaan 37 2908 Lt CAPeLLe A/d IJSSeL tel: +31 (0)10- 442 51 97 Fax: +31 (0)10- 451 49 41 e-mail: info@primaplan.nl Website: www.primaplan.nl

python BV

Nijverheidsweg 20 7921JJ Zuidwolde (dr.) tel: +31 (0)528 -37 10 45 Fax: +31 (0)528-37 13 96 mail: info@python.nl Websites: www.python.nl

jotem Waterbehandeling b.v. Parelstraat 24 7554 tm HeNGeLo tel: +31 (0)74- 24 25 255 Fax: +31 (0)74- 24 34 880 e-mail: info@jotem.nl Website: www.jotem.nl

PETROCHEM 7/8 – 2014

46-47_marketreview.indd 47

01-07-14 11:04

COLUMN

Als er echter iets in staat wat ik wel kan controleren en faliekant fout is, dan tast dat voor mij de geloofwaardigheid aan.

Op gespannen voet De crisis hebben we te danken aan bankiers en boekhouders. Aan een beroepsgroep dus die dienstverlener is en die zelf geen waarde toevoegt. Nu heb ik niets tegen diensverleners. Dankzij de dienstverleners draait immers onze maatschappij: zonder transport staat alles stil, zonder onderhoud draaien onze fabrieken niet en zonder medische zorg functioneren wij ook niet optimaal. In de financiële sector zijn echter mechanismen werkzaam waarbij zelfverrijking voor het algemeen belang gaat. Zelfverrijking door exorbitant hoge salarissen met daar bovenop nog eens forse bonussen en ook nieuwe en onnodige hoofdgebouwen zoals die van KPMG waarbij vooral de partners zelf rijk worden. Visie Mijn hele carrière leef ik al op gespannen voet met deze sector. Decennia geleden is dat al begonnen. Ik was toen verantwoordelijk voor een inhouse engineeringafdeling. Wij gingen verhuizen naar een ander reeds bestaand gebouw en voor mij was het logisch om meteen een nieuwe en veel snellere netwerkinfrastructuur te laten installeren. De boekhouder, die zich overigens controller noemde, vroeg mij of ik kon onderbouwen waarom het sneller moest. Na mijn antwoord: ‘Waar visie ontbreekt grijpen de boekhouders de macht’, is het tussen hem en mij nooit meer goed gekomen. Ik snap boekhouders ook niet. Op dit moment vindt mijn boekhouder, die zich overigens accountant noemt, dat ik als privé-persoon een schuld heb aan mijn BV. Nu ben ik gewend om massa- en energiebalansen van procesinstallaties te maken en te beoordelen. Ook dat doe ik al bijna een leven lang. Zo kon ik vroeger menig fout ontdekken in complexe berekeningen die mijn medewerkers maakten middels de toen gebruikelijke Fortran-programma’s. Ondoenlijk om die hele programmatuur te doorgronden, maar als de massa- of energiebalans niet klopte, dan was er in de programmatuur iets fout gegaan. Bijvoorbeeld een - teken in plaats van een + teken.

Ten onrechte Zo ook met mijn boekhouder. Ik maak even een geldbalans en toon aan dat er geen geld uit de BV is gegaan naar privé. Voor een boekhouder is dit geen bewijs. Hoe zij dan de boeken kunnen controleren, is mij een raadsel. Maar ja, dat gaat dan ook regelmatig mis. Niet voor niets staan de grote accountantsbureaus, zoals KPMG, in een kwaad daglicht. Zij hebben menig jaarrekening ten onrechte goedgekeurd. Jammer dat er zo’n tekort aan ingenieurs is en dat onze sector, waar wel waarde wordt toegevoegd, hen zelf zo hard nodig heeft, want zij zouden gegeven hun modelmatig inzicht en abstractievermogen nuttig werk kunnen doen binnen de financiële instellingen die dat zo ontberen. En dat waarschijnlijk ook nog voor een veelvoud van hun huidige salaris. Faliekant fout Vorige maand verscheen het eerste Duurzaamheidsrapport van de VNCI. Een lezenswaardig rapport waaruit blijkt hoe we in onze sector onze verantwoordelijkheid nemen. Er staan veel zaken in die ik niet kan controleren en die ik voor waar moet aannemen. Dat is wel vaker zo. Als er echter iets in staat wat ik wel kan controleren en faliekant fout is, dan tast dat voor mij de geloofwaardigheid aan. Zo lees ik in het rapport dat de chemische industrie wereldwijd per jaar voor 3,4 triljard euro aan producten verkoopt. Ik moest het even opzoeken. Een triljard is een één met 21 nullen er achter. Als we met bijna zeven miljard aardbewoners zijn, dan is dat een omzet van vijfhonderd miljard euro per aardbewoner per jaar. Foutje, bedankt? Nee hoor, ik hoef mij geen zorgen te maken. Achterin het rapport is een accountantsverklaring opgenomen. Keurig ondertekend met naam van de accountant en van zijn bedrijf. Het bedrijf? KPMG. Ik heb alle hoop verloren dat het tussen mij en de boekhouders nog goed komt. Henk Leegwater (henk.leegwater@lexxin.com) is zelfstandig consultant.

PETROCHEM 7/8 – 2014

48_M_column.indd 48

01-07-14 13:59

03 14

Inside Magazine Magazine voor voor de en gasindustrie Inside de olievoedingsspecialties

Shell: fractie LNGplannen komt tot wasdom

49_OA_olie_cover.indd 2

Eerste paal geslagen voor pyrolyse-oliefabriek

01-07-14 15:17

safesite.nl

NDT G6 Welders safesitebv

Bolt Tensioning Industrial Rope Techniques

Special Lifting

UW SPECIALIST IN VEILIG WERKEN OP HOOGTE VEILIGE EN BETROUWBARE SYSTEMEN, AFGESTEMD OP UW SITUATIE.

Advies

Training

Painting Rescue Teams Paint Inspection

Heat Treatment

Verkoop

Rope Access? SKY-ACCESS! Rope Access

Inspectie

Installatie

T. +31 (0)88 - 12 33 600 WWW.SKY-ACCESS.COM

Safe Site B.V., Staalindustrieweg 19, 2952 AT Alblasserdam

Onderhoud Valbeveiliging

SafeSite0020_Advertentie_Installatie_90x267.indd 1

50_safesite_sky.indd 1

V GM C HECKLIST A ANNEMERS

24-6-2014 14:59:37

01-07-14 12:00

Nieuws

Wereldwijde stijging van banen in de olie- en gassector, maar in de rest van Europa is er nog weinig reden tot enthousiasme • VEMW wil proefboringen schaliegas om een serieus en genuanceerd antwoord te kunnen geven op nog openstaande vragen.

Fractie LNG-pLaNNeN komt tot wasdom

‘Er wordt altijd zoveel gepraat over die grote LNG-projecten over de hele wereld, maar slechts een kleine fractie hiervan zal worden gebouwd.’ Dat zei Matthias Bichsel, projecten technologiedirecteur bij Shell, in juni tegen persbureau Reuters.

eerste paaL empyro GesLaGeN

Op de AkzoNobel-site in Hengelo is eind mei de eerste paal geslagen voor Empyro, ’s werelds eerste pyrolyseoliefabriek. De fabriek, afkomstig uit de koker van BTG-BTL, kost negentien miljoen euro en moet aan het einde van dit jaar klaar zijn.

Uitgave van industrielinqs pers en platform BV postbus 12936, 1100 aX amsterdam

Eindredacteur inge Janse 020 3122 796 Liesbeth schipper 020 3122 083

Algemeen directeur wim raaijen 020 3122 281

Vormgever Gabriele köbbemann

Uitgever mark oosterveer 020 3122 793

Cover Gazprom Neft

Advertentieverkoop Jetvertising BV postbus 1890, 2280 dw rijswijk t: 070 399 0000 | f: 070 390 2488 website: www.jetvertising.nl Traffic Breg schoen 020 312 2088 Drukkerij prevision Graphic solutions

03 | 14

51_OB_olie_inhoud.indd 3

co Lo Fo N

oLie & Gas 03|14

01-07-14 15:16

VAKBEURS VOOR PROCESAPPARATUUR, -ENGINEERING EN -AUTOMATISERING

BESTEL NU UW GRATIS TOEGANGSKAART VIA www.industrialprocessing.nl/toegang • De grootste vakbeurs voor de totale natte en droge proces-

30 SEPTEMBER - 3 OKTOBER 2014 JAARBEURS UTRECHT WWW.INDUSTRIALPROCES SING.NL

industrie in de Benelux • Ruim 200 exposanten presenteren hun nieuwste producten en diensten • Gelijktijdig met Macropak, Industrial European Dairy Show en de vier werelden van World of Technology & Science • 4 dagen lang alle industriële trends en ontwikkelingen voor u samengebracht

IP2014_adv_185x132_registratie.indd 1

16-05-14 14:34

25% korting op uw vacature

VACATURES Het Petrochem Platform heeft sinds 2014 op vacatures.petrochem.nl een eigen vacaturesite waarop werkgevers en -nemers in de (petro)chemie elkaar kunnen vinden. Tientallen opdrachtgevers en duizenden bezoekers hebben hier inmiddels gebruik van gemaakt. Als lezer van Petrochem willen we u graag aanbieden met korting uw vacature(s) hier te plaatsen. In samenwerking met het bureau Exenzo, dat de werving voor deze website uitvoert, geven wij daarom eenmalig 25% korting op het plaatsen van één of meerdere vacatures. U kunt zo tegen lage kosten de voordelen van deze website uitproberen.

Wilt u hier gebruik van maken?

Wilt u meer weten over deze website?

Neem dan contact op met Exenzo via

Neem dan contact op met Inge Janse,

sales@exenzo.com en vermeld hierbij

redactie- en innovatiemanager van

dat u lezer bent van Petrochem. U krijgt

Industrielinqs, via 020 3122 796 of

dan 25% korting op uw bestelling.

inge.janse@industrielinqs.nl

pet_vacature_advertentie.indd 1 52_jaarbeure_vakature.indd 1

01-07-14 11:09 01-07-14 11:10

WereldWijde stijging van banen in olie- en gassector > Wereldwijd is in 2014 het aantal banen in de olie- en gassector gestegen. Regio’s als

veMW Wil proefboringen schaliegas > De belangenvereniging voor de energie- en watergrootverbruikers VEMW wil een onderzoek naar het potentieel van schaliegas in Nederland. Volgens Algemeen directeur Hans Grünfeld is de discussie rondom de winning van schaliegas op onvoldoende grond scheefgetrokken. ‘Vooralsnog is onduidelijk wat het potentieel van schaliegas daadwerkelijk is. Daarom vinden wij het van belang dat er twee tot vier proefboringen worden uitgevoerd om de verschillende aspecten nader te onderzoeken.’ FOTO: WINTERSHALL

Afrika, Noord-Amerika en een aantal ex-Sovjetstaten laten een fikse stijging van het aantal banen zien. Dat en meer meldt Hays Oil & Gas, een recruitmentbureau dat voor zijn conclusies kijkt naar het aantal banen dat wereldwijd is geplaatst op negen banenportals voor de olie- en gasindustrie. Ondertussen is dit hosanna nog niet terug te horen in Nederland. Volgens Hays daalt hier het aantal vacatures in onshore olie en gas juist. Gelukkig verwacht de recruiter wél een stijging in de offshore-markt vanwege de vele nieuwe internationale projecten en nieuwbouw die hun oorsprong hebben in Nederland. Het gaat dan vooral om een toename van het aantal vacatures voor engineering, procurement, constructie- en projectmanagement. Ook in de rest van Europa is er nog weinig reden tot enthousiasme. Hays noteert namelijk het

laagste aantal geregistreerde vacatures in dezelfde periode over drie jaar. De start van 2014 gaf een lichte piek aan in het aantal vacatures, maar dat was vanwege een recordaantal van geplande decommissions-projecten in de Noordzee. Bovendien wordt Europa bedreigd door een braindrain: medewerkers worden aangetrokken door andere regio’s vanwege lucratievere salarissen en arbeidsvoorwaarden.

Kan schaliegaswinning in Nederland een bijdrage leveren aan onze welvaart? Wat zijn de huidige onzekerheden en risico’s omtrent het potentieel? Wat betekent winning van schaliegas voor het Nederlandse overheidsbeleid? Om een serieus en genuanceerd antwoord te kunnen geven op deze en andere vragen is het noodzakelijk om twee tot vier proefboringen uit te voeren om proefondervindelijk de samenstelling en het winbare volume vast te stellen, maar ook welke voorwaarden moeten worden gesteld om onder meer het grondwater te beschermen. Dat is de kernboodschap van het position paper dat VEMW heeft gepubliceerd over de winning van schaliegas. In de Verenigde Staten is de winning van schalie-olie en schaliegas een game changer met lagere energieprijzen en energie-importonafhankelijkheid tot gevolg. Ook in Europa lijken substantiële voorraden voor te komen. Ingeschat wordt dat het Europese productievolume van onconventioneel gas – waaronder schaliegas – voor 2020 beperkt zal zijn. Maar tegen 2030 wanneer het conventionele gas in Nederland op is, zou het mogelijk twintig procent van de EU-gasvraag (vijfhonderd miljard kubieke meter per jaar) kunnen dekken. Het winbare potentieel van schaliegas in Nederland bedraagt volgens TNO twee- tot vijfhonderd miljard kubieke meter per jaar. De winning hiervan kan vijf tot tien jaar extra productie uit binnenlandse reserves opleveren, uitgaande van een gelijkblijvend binnenlands gasverbruik. 03 | 14

53_OD_OLIE_nieuws.indd 5

01-07-14 15:16

LNG

Shell: slechts fractie LNG-plannen komt tot wasdom Slechts een klein gedeelte van alle geplande projecten om gas te exporteren zal realiteit worden. Dat zei Matthias Bichsel, projecten technologiedirecteur bij Shell, in juni tegen persbureau Reuters. ‘Er wordt altijd zoveel gepraat over die grote LNGprojecten over de hele wereld, maar slechts een kleine fractie hiervan zal worden gebouwd.’

Debet aan het probleem zijn de dalende gasprijzen en de hoge kosten van de LNG-projecten, zoals voor het aanleggen van pijpleidingen en overzees verschepen. Dat is funest, weet Bichsel, want gasprojecten zijn

FOTO: WOODSIDE

Inge Janse

extreem prijsgevoelig vanwege de bijzonder kleine marges die erop zitten. Als voorbeeld haalt Shells projectdirecteur Australië aan. Er zit veel gas onder de bodem van Australië, maar als eiland is dat alleen als LNG te exporteren. De daarvoor benodigde arbeidskosten rijzen alleen de pan uit, wat voor veel hoofdpijn zorgt bij de ontwikkelaars. Bovendien nemen de exploratiekosten voor gasbronnen toe. Het Australische CBS en de belangenvereniging voor olieproducenten zagen in 2013 het aantal offshore productieputten afnemen, terwijl de kosten stevig stegen. En dan is er ook nog de dreiging die het gasleveringscontract tussen Rusland en China in petto heeft voor onze tegenvoeters. Deze deal van vierhonderd miljard dollar betekent dat China minder LNG nodig heeft, waardoor de prijs hiervan daalt.

LNG-plant Pluto van Woodside in Australië

54_55_OH_olie_artikel.indd 6

03 | 14

01-07-14 16:42

FOTO: WOODSIDE

Artist impression van voorgenomen Amerikaanse LNG-plant.

Leviathan Mocht Bichsels profetie waar zijn, dan vallen er in andere gebieden eveneens stevige klappen. Grootse en meeslepende LNG-plannen staan namelijk ook ingeroosterd voor Noord-Amerika (zoals aan de Golf van Mexico), Oost-Afrika (Mozambique en Tanzania) en het oosten van het Middellandse Zeegebied (Israël en Cyprus). De eerste voortekenen zijn volgens Reuters alvast niet mals. Een geplande investering van dik twee miljard euro in het Israelische gasveld Leviathan door het Australische Woodside is geannuleerd, LNG-terminals in Amerika hebben moeite om klanten te vinden, Total en Statoil trekken zich terug uit een gasveld in Azerbeidzjan, en projectontwikkelaars in Oost-Afrika kunnen geen investeerders vinden om de benodigde installaties te bouwen. Prominente rol Dat neemt niet weg dat Shell volgens Bichsel nog altijd extreem positief is over de potentie van gas. ‘Het kan voor veel worden gebruikt, zoals voor gas-to-liquids, transportgas en gas-to-chemicals. Ook wordt er hard

gewerkt om de productiekosten voor LNG te verlagen.’ Sterker nog: gas gaat volgens de projectdirecteur op termijn olie verdringen. ‘Bij olie gaat het vooral om het volhouden van productie. Maar op de lange termijn, en dan hebben we het over decennia, voorzien we een afname in de vraag naar olie. Gas zal dan een prominentere rol krijgen, inclusief schaliegas. Maar dat kost tijd.’ Afhankelijkheid En ook op de korte termijn is er goed nieuws, want sommige projecten gaan wél gewoon door. In Litouwen vindt eind dit jaar namelijk de eerste testontvangst plaats van 170.000 kubieke meter LNG in zijn importterminal. Klaipedos Nafta, een bedrijf dat grotendeels in handen is van de overheid, wil samen met energiebedrijf Litgas een vijfjarig contract tekenen met het Noorse Statoil om vloeibaar gas geleverd te krijgen. Litouwen doet dit om de afhankelijkheid van Russisch gas te verkleinen. Natuurlijk heeft dit wel als nadeel dat Litouwen flink meer moet gaan betalen voor dezelfde hoeveelheid energie, aangezien levering via een LNG▲ schip een stuk duurder is dan via een pijpleiding. 03 | 14

54_55_OH_olie_artikel.indd 7

01-07-14 14:48

BIO-OLIE

Eerste paal geslagen voor pyrolyse-oliefabriek Op de AkzoNobel-site in Hengelo is eind mei de eerste paal geslagen voor Empyro, ’s werelds eerste pyrolyse-oliefabriek. De fabriek, afkomstig uit de koker van BTG-BTL, kost negentien miljoen euro en moet aan het einde van dit jaar klaar zijn.

’s Werelds eerste pyrolyse-oliefabriek Empyro kan, als het meezit met de bouw ervan, eind dit jaar twintig miljoen liter groene pyrolyse-olie per jaar produceren op basis van afvalhout. Deze hoeveelheid vervangt twaalf miljoen kubieke meter gas, goed voor de consumptie van achtduizend huishoudens. Dit betekent een besparing van twintigduizend ton CO2 per jaar. Bovendien zorgt de fabriek voor werkgelegenheid: omgerekend één jaar voor honderd personen. Gerhard Muggen, managing director BTG Bioliquids, is zeer tevreden over de start van de bouw eind mei. ‘Empyro moet laten zien dat het concept succesvol is. Het is a hell of a job, maar ik ben heel blij en trots dat het gelukt is.’ Hij legt uit dat pyrolyse-olie voor negen-

Inge Janse

Gerhard Muggen en Theo Rietkerk onthullen het bouwbord van de pyrolyse-fabriek.

56_57_OG_olie_artikel.indd 8

tig procent duurzaam is. ‘Die overige tien procent verlies je door het transport van biomassa en het verlies van hitte via de schoorsteen.’ Launching customer Empyro staat op een gepacht stuk land van AkzoNobel in Hengelo en gaat via restwarmte de komende twaalf jaar circa vijf procent van de stoom leveren die het chemiebedrijf daar nodig heeft. Voor AkzoNobel biedt dit namelijk mogelijkheden om zijn processen te verduurzamen. De eerste afnemer van de pyrolyse-olie is Friesland Campina in Borculo. Deze melkfabrikant verstookt de olie in zijn ketels om vijftien procent van zijn stoomgebruik duurzaam te realiseren. Door inzet van de pyrolyse-olie hoeft Friesland Campina minder aardgas te verstoken, wat minder CO2-uitstoot betekent. Animo genoeg dus, en zelfs zoveel dat Empyro een andere geïnteresseerde nog niet kan bedienen: de Universiteit Twente, die de olie wil inzetten voor het produceren van warmte en elektriciteit. Maar ook daarvan ziet Muggen het voordeel in. ‘De Universiteit Twente is een launching customer van een eventuele tweede fabriek. Dat is belangrijk, want bij dit soort projecten is niet het verkrijgen van biomassa het probleem, maar het vinden van toepassingen voor de olie.’ Zandkoeler De belangrijkste partij voor de bouw van Empyro is Zeton, een bouwer van pilotplants uit Enschede die de helft van de fabriek offsite bouwt en dan naar Hengelo verplaatst. De fabriek is namelijk modulair: twintig

03 | 14

01-07-14 14:16

Theo Rietkerk, gedeputeerde van de provincie Overijssel, slaat de eerste paal.

bouwblokken worden in vijf weken als legosteentjes in elkaar gezet. De andere helft is op locatie geproduceerd, maar op termijn hoopt Muggen dit zelfs op te krikken naar zestig à zeventig procent. In complete lokale productie gelooft hij niettemin niet. ‘De kwaliteit die Zeton levert is hoog, en we willen onze technologie beschermen. Bovendien levert outsourcing pas geld op na de tiende plant. Tot die tijd heb je kwaliteitscontrole nodig en moet je constant mensen heen en weer sturen.’ Die modulaire bouw heeft ook als voordeel dat een fabriek relatief eenvoudig kan worden opgeschaald, bijvoorbeeld door er een extra module bij te zetten. Niettemin verwacht de directeur weinig vraag naar opschaling. ‘Je zult eerder veel kleine pyrolysefabrieken krijgen. Dat komt door het transport van biomassa, wat de grootste kostenpost is. De rule of thumb is dat bij vervoer over de weg de biomassa maximaal honderd kilometer kan afleggen. Dan is het bedrijfseconomisch en duurzaam nog te doen. Komt de biomassa van verder weg, dan schieten de prijzen de lucht in. Idealiter

De fabriek doet in een paar seconden waarvoor de natuur een paar honderd miljoen jaar nodig heeft. zet je een pyrolysefabriek dus daar waar de biomassa beschikbaar en goedkoop is.’ Ook betrokken bij de bouw zijn Broeze Steelworks uit Nijverdal en Stork Thermeq uit Hengelo. Stork levert de brander en de ketel voor de pyrolyse-olie bij

Friesland Campina, de zandkoeler en de zogeheten afgassenketel in de Empyro-plant. Broeze Steelworks is betrokken als toeleverancier van Zeton. Klimaatneutraal Empyro is van plan om 35.000 droge ton biomassa per jaar te verwerken. Het resultaat – twintig miljoen liter pyrolyse-olie – wordt in eerste instantie gebruikt als brandstof in ketels ter vervanging van aardgas of stookolie. Ook is het mogelijk om de olie te raffineren voor hoogwaardigere toepassingen. Er is bijvoorbeeld bitumen uit te halen, waarvan dakbedekking wordt gemaakt. De waterige fractie kan bovendien worden ingezet als pesticide. Ook zitten er fenolen in de olie, waarvan je lijm kunt maken. Het idee om olie uit houtresten en landbouwafval te winnen, is bedacht is door de Universiteit Twente en verder ontwikkeld door BTG-BTL uit Enschede. In 2012 legde René Veenendaal van BTG uit dat de fabriek in een paar seconden doet waarvoor de natuur een paar honderd miljoen jaar nodig heeft. ‘De houtresten worden opgewarmd tot een temperatuur van ongeveer vijfhonderd graden Celsius. Het verschil met verbranden is dat er bij ons geen zuurstof bij komt. Het is daardoor heel milieuvriendelijk.’ De groene olie wordt gewonnen uit bos- en landbouwafval. Deze biomassa wordt via een speciaal proces “gekraakt” tot kleinere moleculen die de olie vormen. De biomassa wordt dus vloeibaar gemaakt. Doordat de olie klimaatneutraal is, is de energie die eruit voortkomt dat ook. ▲ 03 | 14

56_57_OG_olie_artikel.indd 9

01-07-14 14:16

BIZZ56'' De nieuwe standaard in webvertising Presenteer uw bedrijf, innovatie of project volgens de nieuwe standaard in webvertising: BIZZ56”. Vertel uw verhaal in uw eigen creatieve film van 56 seconden en de boodschap komt aan! Het doordachte stramien van BIZZ56” zorgt ervoor dat u en de filmers zich kunnen concentreren op het communicatieve en creatieve deel van uw boodschap. Bovenal zorgt BIZZ56” voor een snelle, complete en eigentijdse boodschap die de aandacht van uw doelgroep tot het einde vasthoudt. BIZZ56”-video’s zijn multi-inzetbaar: op uw website, via smartphones en tablets en op social media.

Providing Providing long-term long-term solutions solutions everyday. everyday. PCE their business relaPCEand andJamesbury Jamesburystrengthen strengthen their business PCE andtoJamesbury strengthen their business tionship provide more ball valve solutions to their relationship to provide more ball valve solutions relationship to provide more ball valve solutions customers worldwide. to their customers worldwide. ! to their customers worldwide. ! Features and of of Jamesbury ball valves: Features andbenefits beneﬁts Jamesbury ball valves: Features benefits of longer Jamesbury ball valves:performance boundaries, Xtremeand seat provides life, expanded - -- Xtreme seat provides longer life, expanded performance Xtreme seatvalue.! provides longer life, expanded performance boundaries, and greater boundaries, and greater value. and greater value.! - Polymeric flexible lip-seat design offers tight shut-off in either direction Polymeric flexible design offersoffers tight shut-off in either in direction - - Polymeric ﬂexible lip-seat design tight shut-off either and extended cyclelip-seat life with minimum maintenance. and life minimum maintenance. andcycle extended cycle maintenance. - direction Newextended patented stem sealwith system islife live with loadedminimum and engineered to assure Newsealing patented sealseal system is liveisloaded and engineered to assure long life.stem - - New patented stem system live loaded and engineered long sealing life. to assure long sealing life.

Powered by: PCE Benelux Powered by:BV Nieuwland ParcBV 330 PCE Benelux 2952 DD Nieuwland Parc 330 Alblasserdam 2952 DD The Netherlands Alblasserdam TThe +31Netherlands 788907373 www.processcontrolequipment.co.uk T +31 788907373 www.processcontrolequipment.co.uk

Verrijk uw teksten, advertenties en commerciële boodschappen met een BIZZ56” video en integreer tekst, beeld en online voor een crossmediale boodschap.

Meer weten? Neem contact op met Ellen van den Burg (020-3122088) of movielinqs@industrielinqs.nl

Nieuwland Parc 330 • 2952 DD Alblasserdam • The Netherlands T +31 788907373 • www.processcontrolequipment.co.uk

_A5_staand_bizz56.indd 43

18-02-14 09:34

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor _advA5_www_petrochem.indd 58_nieuwe_pce_bizz56.indd 1 43

30-06-14 01-07-14 10:50 11:15

making the difference

ANDUS group companies: Process Equipment & Constructions Armada Janse Armada Mobility Armada Rail FIB Industries HSM Steel Structures ISS Projects Lengkeek Staalbouw RijnDijk Construction

Refractories Gouda Refractories Gouda Vuurvast Belgium Gouda Vuurvast Services

Offshore & Maritime HSM Offshore Van Voorden Castings Van Voorden Maritime

Serving the industry SGS is unique in the market in finding and creating opportunities and is recognized as the global benchmark for quality and integrity. As the world’s leading inspection, verification, testing and certification company, with more than 75,000 employees, SGS operates a network of over 1,500 offices and laboratories around the world.

FIB Industries BV te Leeuwarden ontwerpt en produceert kwalitatief, hoogwaardige proces- en drukvaste apparatuur zoals: • • • •

Drukvaten en reactoren Kolommen en scrubbers Reactor internals en kolom internals Warmtewisselaars

• Industriële vergassingsbranders (vergassing en Lo-NOx) • In- en uitlaatsystemen van gasturbines • Modules voor rookgasreiniging (DeNOx)

De producten worden gebouwd in alle roestvast staalsoorten, duplex, lean duplex, super duplex, hoog nikkellegeringen en exotische materialen zoals titanium en zirkonium. FIB Industries werkt voor uiteenlopende opdrachtgevers, zowel nationaal als internationaal, in alle sectoren van de procesindustrie.

FIB Industries BV Einsteinweg 18 8912 AP Leeuwarden NL T +31 (0)58 - 294 59 45 E info@fib.nl

FIB Corporate MagAd A4.indd 1 01_2_55_56_A_omslag__andus_SGS__.indd 3

SGS helps to improve quality, safety, performance and efficiency for the following industries: Agricultural - Automotive Consumer Testing - Environmental - Industrial - Life Science - Minerals - Oil, Gas & Chemicals - Systems & Services Certification Governments & Institutions.

sgs gRoUP NETHERLANDs

sgs gRoUP BELgiUm

Malledijk 18 P.O. Box 200 NL-3200 AE Spijkenisse t +31 (0)181 69 33 33 e sgs.nl@sgs.com

SGS House Noorderlaan 87 B-2030 Antwerpen t +32 (0)3 545 44 00 e sgs.be@sgs.com

FIB Industries is een zelfstandige werkmaatschappij binnen de divisie ‘Process Equipment & Constructions’ van Andus Group. De overige divisies zijn ‘Offshore & Maritime’ en ‘Refractories’. Andus Group is een internationale onderneming met circa 1.000 medewerkers en 14 gespecialiseerde werkmaatschappijen wereldwijd actief in een breed, industrieel werkveld.

www.sgs.com

Kennismaken? Graag. Bel of kijk op www.fib.nl of www.andusgroup.com

30-06-14 16:22