Teux 41

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ HELLENIC DIABETES ASSOCIATION

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

Διαβητολογικά Νέα τεύχος 41

bayerdiabetes.com

801 11 40200

Bayer, the Bayer Cross, CONTOUR, the No Coding Logo, and simplewins are trademarks of Bayer

¢EN M¶OPEI™ NA ME EM¶O¢I™EI™,

¢IABHTH,

NA XAPø

TH ZøH MOY. O Ó¤Ô˜, ‚ÂÏÙȈ̤ÓÔ˜, ÌÂÙÚËÙ‹˜ ۷ί¿ÚÔ˘ CONTOURì Ù˘ Bayer ÌÔÚ› ‡ÎÔÏ· Ó· ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙ› ÛÙȘ ÚÔÛˆÈΤ˜ Û·˜ ·Ó¿ÁΘ. ¶·Ú¤¯ÂÈ Â›Û˘ ÙËÓ Ù¯ÓÔÏÔÁ›· Ãøƒπ™ ∫ø¢π∫√¶√π∏™∏ì Ù˘ Bayer Î·È Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ó· ÚÔÛʤÚÂÈ Â˘ÎÔÏ›· Î·È ·ÍÈÔÈÛÙ›·. ŒÙÛÈ, Ë Ì¤ÙÚËÛË Á›ÓÂÙ·È ÈÔ ·Ï‹ ·fi ÔÙ¤, Î·È ÛÙÔÓ ·ÁÒÓ· ηٿ ÙÔ˘ ‰È·‚‹ÙË Ë ·ÏfiÙËÙ· ÓÈοÂÈ.

MONA¢IKA XAPAKTHPI™TIKA

CONT AD v.2 11/09

ñ 2 Â›‰· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÁÈ· ÂÍ·ÙÔÌÈÎÂ˘Ì¤ÓË Â‡ÎÔÏË ¯Ú‹ÛË ñ 5 ‰Â˘ÙÂÚfiÏÂÙ· ¯ÚfiÓÔ˜ ÂͤٷÛ˘ ñ ÌÈÎÚfi ‰Â›ÁÌ· ·›Ì·ÙÔ˜ 0,6 ÌL ñ ̤ÛÔ˜ fiÚÔ˜ ÚÔ Î·È ÌÂÙ· - ÁÂ˘Ì·ÙÈÎÒÓ ÌÂÙÚ‹ÛÂˆÓ ñ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ˘ÂÓı‡ÌÈÛ˘ ÌÂÙ·ÁÂ˘Ì·ÙÈÎÒÓ ÌÂÙÚ‹ÛÂˆÓ ñ ÌÓ‹ÌË 480 ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ ñ ¢·Ó¿ÁÓˆÛÙË Ó¤· ÔıfiÓË

Διαβητολογικά Νέα ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

τεύχος 41

Πρόεδρος: Ιωαννίδης Ιωάννης Αντιπρόεδρος: Λαναράς Λεωνίδας Γεν. Γραμματ.: Χατζηαγγελάκη Ερυφίλη Ταμίας: Μαυρογιαννάκη Αναστασία Μέλη: Κυριαζής Ιωάννης

Λέπουρας Αντώνιος

Μελιδώνης Ανδρέας

Μπούσμπουλας Σταύρος

Παππάς Άγγελος Συντακτική Επιτροπή «Διαβητολογικά Νέα» Συντονιστής Σύνταξης: Σωτηρόπουλος Αλέξιος Αναπλ. Συντονίστρια Σύνταξης: Μαυρογιαννάκη Αναστασία Μέλη: Δημοσθενόπουλος Χάρης

Αλαβέρας Αντώνιος

Ηρακλειανού Στυλιανή

Μακρυλάκης Κωνσταντίνος

Νούτσου Μαρίνα

Ιδιοκτήτης - Εκδότης: Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία Μαιάνδρου 9 - 115 28 Αθήνα τηλ. 210 7210935, fax: 210 7210936 www.ede.gr, infoede@ede.gr

Διαβητολογικά Νέα ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

τεύχος 41

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ HELLENIC DIABETES ASSOCIATION

Διοικητικό Συμβούλιο Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας

To έργο αποτελεί ευγενική προσφορά του ζωγράφου Γ. Σταθόπουλου

Το περιοδικό αυτό απευθύνεται σε άτομα με διαβήτη και σε επαγγέλματα υγείας που έχουν σχέση με το διαβήτη. Ετήσια συνδρομή: 1€ Τα κείμενα των διαφημίσεων είναι υπό την ευθύνη των διαφημιζομένων και όχι της ΕΔΕ

Εκτύπωση: Ιατρικές Εκδόσεις «ΖΗΤΑ» Αγ. Αικατερίνης 17, 173 42 Αγ. Δημήτριος τηλ. 210 9934580, zerbinis@otenet.gr

Οι απόψεις που εκφράζονται στα άρθρα είναι των συγγραφέων και δεν αντιπροσωπεύουν απαραιτήτως τις απόψεις της ΕΔΕ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ HELLENIC DIABETES ASSOCIATION

Διαβητολογικά Νέα

περιεχόμενα 48 50 53 56 58 62

63

Άθληση και Διαβήτης τύπου 2 Αναστασία Ν. Μαυρογιαννάκη Καλοκαίρι και Σακχαρώδης Διαβήτης Ειρήνη Βλάμη Η σωστή διατροφή των παιδιών και ο ρόλος των σχολικών κυλικείων Αιμιλία Παπακωνσταντίνου Κατάλληλα ροφήματα και ποτά για τα άτομα με Διαβήτη Χάρης Δημοσθενόπουλος Ο αυτοέλεγχος: Σημαντικό εργαλείο στη θεραπευτική αντιμετώπιση του Σακχαρώδους Διαβήτη Άννα Γκρόζου Εκτέλεση & θρεπτική αξία ελληνικών συνταγών μαγειρικής Αιμιλία Παπακωνσταντίνου ΤΙ ΝΕΟΤΕΡΟ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΒΗΤΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Η χορήγηση ασπιρίνης συσχετίζεται με μειωμένη καρδιαγγειακή και συνολική θνησιμότητα σε διαβητικούς τύπου 2 στα πλαίσια πρωτογενούς πρόληψης 6 4 Παράγοντες που σχετίζονται με την παράλειψη ενέσεων ινσουλίνης

64 65 65 66 66 67 67 68 69 69 70 74

Το λιπώδες ήπαρ αποτελεί παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις σε άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη Μπορεί η χορήγηση ασπιρίνης να συμβάλλει στην πρόληψη του Διαβήτη; Οι ηλικιωμένοι διαβητικοί ασθενείς παρουσιάζουν μεγαλύτερο κίνδυνο για οστικά κατάγματα Ο Σακχαρώδης Διαβήτης αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης ουρολοίμωξης στις γυναίκες μεγάλης ηλικίας Ο δείκτης μάζας σώματος και η περίμετρος της μέσης αποτελούν προγνωστικούς δείκτες για την καρδιαγγειακή θνησιμότητα Η υπερουριχαιμία συνδέεται με το Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2 Η κατανάλωση καφέ προστατεύει από την εμφάνιση Διαβήτη τύπου 2 Η μεσογειακή διατροφή μπορεί να προστατεύσει από την εμφάνιση Σακχαρώδους Διαβήτη Μπορεί η τιμή της HbA1c να προβλέψει την εμφάνιση Σακχαρώδους Διαβήτη; Η κατανάλωση των πατατών συσχετίσθηκε με αυξημένο κίνδυνο για Διαβήτη τύπου 2 Διαβητολογικά Κέντρα - Ιατρεία Εγγραφή στα Διαβητολογικά Νέα

Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν: Αθανασία Παπαζαφειροπούλου, Παθολόγος - Ιωάννης Δανιήλ, Βιοπαθολόγος - Ελευθερία Νταλάκου, Ειδικευόμενη Παθολόγος

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

47

Διαβητολογικά Νέα

Άθληση και Διαβήτης τύπου 2 Αναστασία Ν. Μαυρογιαννάκη Παθολόγος, Επιμελήτρια Α′ Β′ Παθολογική Κλινική και Διαβητολογικό Κέντρο, Γεν. Νοσοκομείο Αθηνών «ΝΙΜΤΣ»

Η

άθληση αποτελεί παράγοντα ψυχικής υγείας και σωματικής ευεξίας. Στην εποχή μας είναι ο μοναδικός τρόπος για τη διατήρηση του οργανισμού σε καλή φυσική κατάσταση και την αποφυγή νοσημάτων που προκαλούνται από την καθιστική ζωή και την παχυσαρκία. Η σωματική άσκηση για τον διαβητικό τύπου 2 είναι απαραίτητο συμπλήρωμα του διαιτολογίου και αποτελεί μέσο ρύθμισης του διαβήτη. Το δυσάρεστο είναι ότι λίγοι διαβητικοί τύπου 2 έχουν τη διάθεση ή είναι σε θέση να ακολουθήσουν ένα μακροχρόνιο πρόγραμμα άσκησης.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

Οι επιδράσεις της άσκησης

48

Η συμβολή της σωματικής άσκησης στη θεραπευτική αντιμετώπιση του διαβήτη θεωρείται ιδιαίτερης σημασίας, χάρη στις επιδράσεις της στην αντίσταση στην ινσουλίνη και στις συγκεντρώσεις της γλυκόζης πλάσματος. Η συστηματική άσκηση έχει δειχθεί ότι αυξάνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη, βελτιώνοντας τη γλυκαιμική ρύθμιση. Επιπλέον, με την άσκηση, μειώνεται η αρτηριακή πίεση, βελτιώνονται οι λιπιδαιμικές παράμετροι (αυξάνεται η «καλή» χοληστερόλη - HDL, μειώνεται η «κακή» χοληστερόλη - LDL), αυξάνεται η μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου. Επιπρόσθετα, ενδυναμώνεται το μυϊκό σύστημα, αυξάνεται η κατανάλωση ενέργειας, καταστέλλεται η όρεξη, συμβάλλοντας στην απώλεια βάρους.

Η συνηθέστερη επίπτωση της άσκησης είναι η υπογλυκαιμία, αλλά υπάρχει και το ενδεχόμενο της επιδείνωσης της υπεργλυκαιμίας, με κετογένεση, όταν οι διαβητικοί δεν έχουν αρκετή ινσουλίνη στο αίμα τους κατά τη διάρκεια της άσκησης και σε περίπτωση παρατεταμένης επίπονης άσκησης, αν δεν προσλαμβάνονται τακτικά υδατάνθρακες. Τι πρέπει να γνωρίζουμε για την άσκηση Η έναρξη της άσκησης στο διαβήτη πρέπει να γίνεται σταδιακά, με βαθμιαία αύξηση του χρόνου και της έντασής της. Ο τύπος, η διάρκεια και η ένταση της άσκησης που είναι κατάλληλη για κάθε διαβητικό άτομο εξαρτώνται από την ηλικία, τη γενική κατάστασή του και την ύπαρξη ή μη επιπλοκών του διαβήτη. Η έναρξη της άσκησης στη μέση ηλικία και σε άτομα που δεν είναι συνηθισμένα από νεαρή ηλικία σ’ αυτή, δεν είναι ακίνδυνη. Στις περιπτώσεις αυτές συστήνεται μέτρια αύξηση της κινητικότητας, με καθημερινό περπάτημα σε κανονικό ρυθμό. Γενικά, ο καλύτερος τρόπος άσκησης για τον διαβητικό είναι το περπάτημα διάρκειας μισής με μία ώρα την ημέρα, η αποβίβαση από τα μέσα μαζικής μεταφοράς δύο στάσεις νωρίτερα από τον τελικό προορισμό και το περπάτημα, η χρησιμοποίηση σκάλας αντί για ανελκυστήρα, η συστηματική φροντίδα του κήπου. Πιο έντονη άσκηση, όπως πο-

δήλατο, τρέξιμο, κολύμπι ή συμμετοχή σε διάφορα αθλήματα, καθορίζεται από τον θεράποντα γιατρό. Πρέπει να τονιστεί, ότι δεν είναι απαραίτητο να πραγματοποιείται η άσκηση μόνο στα πλαίσια ενός σχεδιασμένου προγράμματος. Η ευεργετική της επίδραση δεν διαρκεί πέρα των 36 ωρών, επομένως πρέπει να γίνεται καθημερινά ή το πολύ κάθε δεύτερη ημέρα. Περπάτημα 30 λεπτά την ημέρα είναι επαρκές για τα περισσότερα άτομα. Οι συστάσεις της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας είναι μέτριας έντασης άσκηση, τουλάχιστον 150 λεπτά/εβδομάδα, κατανεμημένη σε τουλάχιστον 3 ημέρες την εβδομάδα και όχι περισσότερο από 2 συνεχόμενες ημέρες χωρίς φυσική δραστηριότητα. Γενικά, αν ο διαβητικός τύπου 2 νιώθει καλά, δεν υπάρχει λόγος αναβολής της άσκησης, μόνο λόγω της ύπαρξης υπεργλυκαιμίας. Όταν το σάκχαρο αίματος είναι περισσότερο από 400 mg/dl, ή όταν το σάκχαρο αίματος είναι περισσότερο από 250 mg/dl και ο έλεγχος για οξόνη στα ούρα είναι θετικός η, άσκηση αναβάλλεται. Ο ινσουλινοθεραπευόμενος διαβητικός, καλό είναι να αποφεύγει να ασκείται την ώρα αιχμής τής δράσης της ινσουλίνης, γιατί μπορεί να οδηγηθεί σε υπογλυκαιμία, αν δεν λάβει πρόσθετους υδατάνθρακες. Πιθανόν, να χρειασθεί μείωση της μετά την άσκηση δόσης ινσουλίνης, ακόμα και των δόσεων της επόμενης ημέρας. Επίσης, είναι καλό να αποφεύ-

Διαβητολογικά Νέα γεται η χορήγηση ινσουλίνης στο μέρος του σώματος που καταπονείται από την άσκηση (π.χ. ο μηρός σε τρέξιμο), γιατί μπορεί να αυξηθεί η απορρόφησή της και αυξάνεται ο κίνδυνος υπογλυκαιμίας.

Γενικές οδηγίες

Άσκηση και υπογλυκαιμία Στα άτομα που κάνουν ινσουλίνη ή/και λαμβάνουν ινσουλινοεκκριταγωγά φάρμακα, η φυσική δραστηριότητα μπορεί να προκαλέσει υπογλυκαιμία, αν η δόση του φαρμάκου ή η κατανάλωση υδατανθράκων δεν τροποποιηθεί. Πρέπει να συστήνεται η άσκηση να γίνεται συντροφιά με άτομο που γνωρίζει την αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας. Ο διαβητικός πρέπει να έχει πάντα μαζί του υδατάνθρακες σε ταχέως απορροφήσιμη μορφή (κατά προτίμηση χυμό αλλά και μπισκότα, καραμέλες) κατά τη διάρκεια της άσκησης. Όταν το σάκχαρο αίματος πριν από την άσκηση είναι λιγότερο από 100 mg/dl πρέπει να προηγείται της άσκησης μικρό γεύμα (επιπρόσθετοι υδατάνθρακες). Όταν, π.χ. πρόκειται να ακολουθήσει ενδιάμεσης διάρκειας και μέτριας έντασης άσκηση και το σάκχαρο αίματος είναι λιγότερο από 100 mg/dl, πρέπει να λάβει προηγουμένως ένα φρούτο και μία φέτα ψωμί, αν το σάκχαρο είναι 100-240 mg/dl, πρέπει να λάβει προηγουμένως ένα φρούτο ή μία φέτα ψωμί, ενώ αν είναι περισσότερο από 240 mg/dl, δεν πρέπει να προηγηθεί μικρογεύμα. Σημαντικό στοιχείο για την πρόληψη υπογλυκαιμίας είναι να προσδιορίζει το σάκχαρό του αμέσως μετά, αλλά και αρκετές ώρες μετά την άσκηση, ώστε να αποφύγει πιθανή υπογλυκαιμία, λαμβάνοντας επιπλέον υδατάνθρακες. Υπογλυκαιμία μπορεί να συμβεί και όψιμα, ώρες μετά το τέλος της άσκησης αλλά και την επόμενη ημέρα, λόγω της συνεχόμενης απορρόφησης γλυκόζης από τους μυς που έχουν ασκηθεί. Καλό είναι να αποφεύγεται η χρήση αλκοόλ μετά την άσκηση, γιατί μπορεί να επιτείνει πιθανή υπογλυκαιμία. Επιπλέον, πάντα θα πρέπει να θυμάται ο διαβητικός, ότι η άσκηση προκαλεί ιδρώτα και ταχυκαρδία, όπως και υπογλυκαιμία και μπορεί να συγκαλυφθούν τα σημεία που προειδοποιούν για την εμφάνιση υπογλυκαιμίας. Η προσωπική

εμπειρία και οι συχνοί έλεγχοι του σακχάρου αίματος επιτρέπουν σε κάθε άτομο να προσαρμόζει τις βασικές αρχές στη δική του ξεχωριστή περίπτωση. Άσκηση και χρόνιες επιπλοκές του διαβήτη Αμφιβληστροειδοπάθεια: Σε παρουσία διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας ή σοβαρής μη παραγωγικής διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας, καλό είναι να αποφεύγεται η έντονη άσκηση (π.χ. βάρος), λόγω του κινδύνου πρόκλησης αιμορραγίας ή αποκόλλησης του αμφιβληστροειδούς. Περιφερική νευροπάθεια: Σε παρουσία σοβαρής περιφερικής νευροπάθειας, το τρέξιμο δεν αποτελεί καλή επιλογή, είναι καλύτερο να ενθαρρύνεται το άτομο για δραστηριότητες όπως το κολύμπι, η ποδηλασία ή ασκήσεις των άκρων. Νευροπάθεια του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος: Τα άτομα με νευροπάθεια του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος οπωσδήποτε πρέπει να υποβάλλονται σε καρδιολογικό έλεγχο πριν από την έναρξη πιο έντονης φυσικής δραστηριότητας από τη συνήθη. Μικρολευκωματουρία και νεφροπάθεια: Η φυσική δραστηριότητα μπορεί να αυξήσει την αποβολή λευκώματος από τα ούρα. Δεν υπάρχουν δεδομένα από κλινικές μελέτες που να δείχνουν ότι η συστηματική άσκηση αυξάνει το ποσοστό προόδου της διαβητικής νεφροπάθειας. Μάλλον, δεν χρειάζεται κάποιος ειδικός περιορισμός για τους διαβητικούς με διαβητική νεφροπάθεια.

1. Η άσκηση πρέπει να είναι ευχάριστη.

2. Όποια άσκηση αρέσει ή βολεύει περισσότερο τον καθένα, ώστε να μπορεί να ακολουθήσει αυτόν τον τρόπο ζωής μακροχρόνια, είναι κατάλληλη.

3. Χρειάζεται ενθάρρυνση από την οικογένεια.

4. Η ώρα της άσκησης πρέπει να είναι βολική.

5. Η έναρξη της άσκησης πρέπει να γίνεται: ●● Με αργούς ρυθμούς. ●● Βάζοντας στόχους πραγματοποιήσιμους. ●● Ακολουθώντας το πρόγραμμα με κάποιο φίλο. ●● Καταγράφοντας τα οφέλη (βάρος, τιμές σακχάρου), ώστε να αποτελούν κίνητρο για τη συνέχιση.

6. Η αύξηση της καθημερινής δραστηριότητας μπορεί να επιτευχθεί αν: ●● Ανεβαίνει με τις σκάλες αντί για ανελκυστήρα. ●● Κατεβαίνει από το μέσο μαζικής μεταφοράς 1-2 στάσεις νωρίτερα από τον προορισμό και περπατά. ●● Φροντίζει συστηματικά τον κήπο. ●● Πλένει μόνος το αυτοκίνητο.

7. Ειδικές προφυλάξεις: ●● Αποφυγή άσκησης όταν υπάρχει μεγάλη απορρύθμιση. ●● Συχνός αυτοέλεγχος σακχάρου ιδίως σε διαβητικούς που λαμβάνουν ινσουλίνη ή ινσουλινοεκκριταγωγά φάρ­ μακα, αναπροσαρμογή της θεραπείας και πρόσληψη επιπλέον υδατανθράκων. ●● Επισκόπηση των ποδιών πριν και μετά την άσκηση. ●● Χρήση κατάλληλων και άνετων παπουτσιών. Βιβλιογραφία

American Diabetes Association. Standards of medical care in diabetes. Diabetes Care 2010; 33(Suppl 1): S11-S61.

Sigal RJ, Kenny GP, Wasserman DH, Castaneda-Sceppa C. Physical Activity/Exercise and Type 2 Diabetes. Diabetes Care 2004; 27: 25182539.

Myers J, Prakash M, Froelicher V, Dat Do, Partington S, Atwood JE. Exercise Capacity and Mortality among Men Referred for Exercise Testing. N Engl J Med 2002; 346: 793-801.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

49

Διαβητολογικά Νέα

Καλοκαίρι και Σακχαρώδης Διαβήτης Ειρήνη Βλάμη Επισκέπτρια Υγείας Διαβητολογικού Κέντρου ΠΓΝΝ «Άγιος Παντελεήμων»

Κ

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

αλοκαίρι, διακοπές, ήλιος, θάλασσα, ταξίδια. Κανείς δεν θέλει σε μια όμορφη και ξένοιαστη περίοδο, σαν αυτή των διακοπών, να ασχολείται με συμβουλές σχετικά με το διαβήτη του. Όμως μπορεί να μην έχετε σκεφτεί ορισμένα απλά πράγματα, που θα βοηθήσουν να περάσετε ξένοιαστα, χωρίς να σας δημιουργήσει ο διαβήτης προβλήματα που μπορεί και να καταστρέψουν τις διακοπές σας. Μερικοί από εσάς μπορεί

50

να κάνουν για πρώτη φορά διακοπές «με διαβήτη» και να φαντάζονται ότι ορισμένα πράγματα από αυτά που έκαναν στο παρελθόν, είναι πια αδύνατα γι’ αυτούς. Θεραπεία με ινσουλίνη Το πιο συνηθισμένο ερώτημα σχετικά με τις διακοπές, είναι: «πώς θα μεταφέρω την ινσουλίνη μου, ώστε να μη χαλάσει λόγω ζέστης;» Η ινσουλίνη μπορεί να μείνει εκτός ψυγείου, ακόμα και το καλοκαίρι, για αρ-

κετές ώρες χωρίς να μειωθεί η δραστικότητά της, αρκεί να μην εκτίθεται στον ήλιο ή σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες (πάνω από 35° C). Έτσι αν πρόκειται να ταξιδέψετε με αυτοκίνητο ή με πλοίο φροντίστε να μεταφέρετε τα φιαλίδια σε μεταλλικό κουτί που κρατάει μεγαλύτερη δροσιά και να μην εκτίθεται απευθείας στον ήλιο. Βάλτε την τσάντα σας κάτω από το κάθισμα του αυτοκινήτου και όχι στο πίσω τζάμι όπου αναπτύσσονται υψηλές θερμοκρασίες. Όταν φτάσετε στον προορισμό σας, θα βάλετε τα φιαλίδια στην πόρτα του ψυγείου, όπως κάνετε συνήθως. Αν όμως πρόκειται να ταξιδέψετε σε μέρη που δεν είναι σίγουρο ότι θα υπάρχει ψυγείο, όπως π.χ. σε κάμπινγκ, τότε μπορείτε να προμηθευτείτε από τα μεγάλα φαρμακεία ή τα μαγαζιά που πουλάνε βοηθήματα (ταινίες, μετρητές, σύριγγες, κ.λπ.) για όσους έχουν διαβήτη, ειδικά θερμός για την μεταφορά των φιαλιδίων της ινσουλίνης. Όταν κάνει πολύ ζέστη και κάποιος ακολουθεί θεραπεία με ινσουλίνη, πρέπει να γνωρίζει ότι το σώμα αντιδρά αυξάνοντας τους παλμούς και τη ροή τού αίματος, με αποτέλεσμα να αυξάνεται και η ταχύτητα απορρόφησης της ινσουλίνης. Εάν επιπλέον ο ασθενής με διαβήτη κινείται ή ασχολείται με κάποιο σπορ (κολύμπι, ρακέτες, κ.λπ.) τότε ο κίνδυνος υπογλυκαιμίας είναι μεγάλος. Θα πρέπει λοιπόν ή να μειώσει τη δόση της ινσουλίνης του ή να προβλέψει ένα επιπλέον

Διαβητολογικά Νέα κολατσιό και σίγουρα τακτικότερες (περίπου ανά 2 έως 4 ώρες όσο είναι στον ήλιο ή αθλείται) μετρήσεις του σακχάρου στο αίμα. Αντιθέτως, το κρύο μειώνει την απορρόφηση της ινσουλίνης (κίνδυνος υπεργλυκαιμίας). Θεραπεία με δισκία Ακόμη και όσοι αντιμετωπίζουν τον σακχαρώδη διαβήτη με δισκία, καλό είναι να γνωρίζουν ότι και γι’ αυτούς ο κίνδυνος υπογλυκαιμίας είναι μεγάλος. Το σώμα μας, προκειμένου να διατηρήσει σταθερή τη θερμοκρασία του, λειτουργεί αυξάνοντας το μεταβολισμό του, δηλαδή καταναλώνει περισσότερη ενέργεια, ώστε να πετύχει αύξηση της κυκλοφορίας του αίματος και με αυτόν τον τρόπο αύξηση της αποβολής θερμότητας στο περιβάλλον. Μετρητές σακχάρου αίματος Κάποιοι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη, διερωτώνται εάν επηρεάζονται ο μετρητής ή οι μετρήσεις του σακχάρου στο αίμα από την πολύ ζέστη ή το πολύ κρύο. Η απάντηση είναι ότι μπορεί να επηρεάζονται. Ακραίες θερμοκρασίες μπορούν να επηρεάσουν το μετρητή ή τις ταινίες σακχάρου. Κρατήστε λοιπόν το μετρητή σακχάρου και τις ταινίες σε μέρος σκιερό, με θερμοκρασίες όσο το δυνατόν φυσιολογικές (δωματίου), αλλά μην τα βάλετε στο ψυγείο (το πολύ κρύο τα επηρεάζει εξίσου), ούτε όμως να τα ξεχάσετε στον ήλιο, ακόμα και αν δεν κάνει πολύ ζέστη. Γνωρίζετε ότι ιδανική θερμοκρασία για μετρητές και ταινίες είναι από 18 έως 30Ο° C. Ο κίνδυνος της αφυδάτωσης στο διαβήτη Ο οργανισμός αυξάνοντας την αποβολή νερού, από την άδηλη αναπνοή και τον ιδρώτα (όπου όμως χάνει και πολλούς χρήσιμους ηλεκτρολύτες), καταφέρνει να ψύχεται, αλλά αυξάνεται έτσι ο κίνδυνος αφυδάτωσης. Όλοι οι ασθενείς με διαβήτη που ακολουθούν θεραπεία με αντιδιαβητικά δισκία ή με ινσουλίνη θα πρέπει να παρακολουθούν το σάκχαρο του αίματός τους συχνότερα. Μετρήσεις ανά 4 έως 6 ώρες στον ήλιο χρειάζονται ακόμα και αυτοί που μετρούν ελάχιστα το

σάκχαρό τους και φυσικά να φροντίζουν να καταναλώνουν αρκετό νερό, αλλά και φυσικούς χυμούς. Χρειάζεται όμως προσοχή στους χυμούς φρούτων, έστω χωρίς ζάχαρη, γιατί θα πρέπει να υπολογισθούν στο σύνολο των προσλαμβανομένων υδατανθράκων. Ναυτία και διαβήτης Όποιος παρουσιάζει ναυτία πρέπει να εκτιμηθεί από γιατρό για αναζήτηση της αιτίας. Η ναυτία μπορεί όχι μόνο να επηρεάσει το σάκχαρο σε έναν ασθε-

νή με σακχαρώδη διαβήτη προκαλώντας υπέρ- ή υπογλυκαιμία, αλλά και να υπερκαλύψει τα συμπτώματα ενός υπέρή υπογλυκαιμικού επεισοδίου. Πιθανός εμετός μπορεί να προκαλέσει υπογλυκαιμία και αφυδάτωση. Αν παρ’ όλα αυτά κάνετε εμετό, πάρτε κάποιο αντιεμετικό, περιμένετε λίγη ώρα για να δράσει, αρχίστε ξανά με μικρές ποσότητες υγρών (όχι γάλα ή προϊόντα του, γιατί είναι πολύ δύσπεπτα , καλύτερα ούτε και στερεά τροφή, π.χ. φρυγανιά), μετρήστε τακτικά το σακχαρό σας.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

51

Διαβητολογικά Νέα τεί από τον οργανισμό ενός διαβητικού ασθενούς παραπάνω ενέργεια, ενώ προσθέτει θερμίδες και λίπος. Επιπλέον τα συμπτώματα υπο- ή υπεργλυκαιμίας μπορεί να υπερκαλυφθούν λόγω μέθης, ενώ λόγω της αυξημένης διούρησης που προκαλεί, είναι πιθανός ο κίνδυνος σοβαρής αφυδάτωσης. Ήλιος και αλκοόλ λοιπόν χρειάζονται μεγάλη προσοχή και ευλαβική τήρηση του μέτρου. Παγωτό…

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

Κολύμπι και θαλάσσια σπορ

52

Η υψηλή θερμοκρασία αυξάνει την απορρόφηση της ινσουλίνης, ενώ σε συνδυασμό με την κολύμβηση και την αυξημένη σωματική δραστηριότητα (π.χ. ρακέτες, σερφ, θαλάσσιο σκι, κ.λπ.) αυξάνεται ο κίνδυνος υπογλυκαιμίας. Αν και το κολύμπι συστήνεται σε όλα τα άτομα με διαβήτη, ωστόσο: α) όσοι κάνουν ινσουλίνη πρέπει να μετράνε το σάκχαρό τους δύο φορές πριν από την κολύμβηση και αν η πορεία του είναι πτωτική, να πιουν ένα χυμό πριν μπουν στο νερό. Αν οι τιμές είναι χαμηλές, είναι καλύτερα να πιουν ένα χυμό με ζάχαρη. β) όσοι παίρνουν αντιδιαβητικά δισκία δεν χρειάζεται να κάνουν αναπροσαρμογή των δισκίων τους. Αν όμως, κυρίως αυτοί που παίρνουν σουλφονυλουρίες, παρουσιάζουν έντονα συμπτώματα υπογλυκαιμίας, πρέπει να μειώσουν τη δόση. γ) αν κάποιος κάνει ψαροντούφεκο, θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός. Συνιστάται να μη βουτάει μόνος του, αυτό άλλωστε είναι κανόνας άσχετα από το αν υπάρχει ή όχι διαβήτης. Θα πρέπει να έχει ελέγξει το σάκχαρό του δύο φορές μία ώρα πριν από την κατάδυση. Αν βλέπει ότι υπάρχει τάση να πέφτει, έστω κι αν δεν είναι χαμηλό, αν δηλαδή ήταν 220 mg/dl και μισή ώρα μετά είναι

170 mg/dl θα πρέπει να πάρει κάποιο χυμό με ζάχαρη, ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος υπογλυκαιμίας. Τα πόδια Το καλοκαίρι η άμμος είναι καυτή, πολλές φορές μέσα στη θάλασσα υπάρχουν πέτρες πολύ αιχμηρές, ακόμα και στην παραλία βρίσκει δυστυχώς κανείς κομμάτια από γυαλιά ή άλλα αιχμηρά αντικείμενα. Για να αποφύγετε οποιοδήποτε τραυματισμό ή έγκαυμα πρέπει να μην περπατάτε ποτέ ξυπόλυτοι στην παραλία. Μη σκεφτείτε ότι «αν η άμμος είναι ζεστή θα το καταλάβω και θα φορέσω τα πέδιλά μου». Πολύ συχνά, μετά από μερικά χρόνια διαβήτη, τα πόδια χάνουν τη δυνατότητα να αισθάνονται το ζεστό ή το κρύο. Μπορεί λοιπόν να περπατάτε σε επιφάνεια καυτή και να μη νιώθετε το μέγεθος της ζέστης. Αργότερα δε να αντιληφθείτε ότι στο πέλμα του ποδιού έχει δημιουργηθεί φουσκάλα από έγκαυμα. Όλα αυτά μπορούν να αποφευχθούν αν προσέξετε και δεν περπατάτε ποτέ ξυπόλητοι!!! Αλκοόλ και διαβήτης Κατανάλωση αλκοόλ σε νηστικό ασθενή με σακχαρώδη διαβήτη προκαλεί υπογλυκαιμία! Η χρήση του απαι-

Τρώγοντας παγωτό, μην ξεχνάτε να συνυπολογίζετε τις θερμίδες και τους υδατάνθρακες που περιέχει με ό,τι άλλο τρώτε. Προσοχή όμως! Μην αντιμετωπίζετε την υπογλυκαιμία με παγωτό, ειδικά με γεύση σοκολάτα, γιατί έχει πολλά λιπαρά που επιβραδύνουν την απορρόφηση των υδατανθράκων. Μπορείτε όμως να αντικαταστήσετε ένα από τα ενδιάμεσα γεύματά σας ή να το καταναλώσετε πριν από την άσκηση για να προλάβετε την υπογλυκαιμία. Υπερατλαντικά ταξίδια Οι καθημερινές συνήθειες μπορεί να διαταραχθούν όταν διασχίζετε ζώνες αλλαγής της ώρας. Η απλούστερη λύση όταν ταξιδεύετε ανατολικά ή δυτικά είναι να περιμένετε να αλλάξετε το ρολόι σας (και τους χρόνους των ενέσεων και των γευμάτων) αφού φθάσετε στον προορισμό σας. Σ’ αυτή τη φάση μπορεί να χρειαστεί να κάνετε επιπλέον ινσουλίνη ή να φάτε κάτι. Μετρήστε το σακχαρό σας για να δείτε τι χρειάζεστε. Χρειάζεται λοιπόν προγραμματισμός γευμάτων και ινσουλινοθεραπείας. Συζητήστε με τον ειδικό που σας παρακολουθεί για το σχεδιασμό γευμάτων και ινσουλινοθεραπείας. Βιβλιογραφία

Corbin CB, Lindsey R, Welk G (2001). Άσκηση, ευ­ ρωστία, υγεία. Ιατρικές Εκδόσεις ΠΧ Πασχαλίδης, Αθήνα.

Hall SJ (2005). Εμβιομηχανική. Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου ΑΕ, Αθήνα, ethnos.gr/Σταύρος Μα­ λα­γκονιάρης. Δρ Α. Μελιδώνης, Παθολόγος-Διαβητολόγος, υ­ πεύ­θυνος Διαβητολογικού Κέντρου-Κέντρου Παχυσαρκίας και Μεταβολισμού, Τζάνειο ΝΠ, Ελευθεροτυπία 1006-2008.

McQuown, Judith H. 1001 συμβουλές για να ζείτε καλά με το διαβήτη. Εκδόσεις Φυτράκη. Σακχαρώδης Διαβήτης 2010. Δρ Α. Μελιδώνης, Ιατρικές Εκδόσεις ΓΒ Παρισιάνος.

Διαβητολογικά Νέα

Η σωστή διατροφή των παιδιών και ο ρόλος των σχολικών κυλικείων Αιμιλία Παπακωνσταντίνου Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική και Μονάδα Έρευνας Πανεπιστημίου Αθηνών, Διαβητολογικό Κέντρο, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν»

Η

ισορροπημένη διατροφή και η τακτική σωματική δραστηριότητα αποτελούν τους σημαντικότερους παράγοντες για τη σωστή ανάπτυξη των παιδιών και εφήβων, την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας και κατ’ επέκταση την πρόληψη χρόνιων νοσημάτων. Πλήθος επιστημονικών μελετών έχουν διαπιστώσει ότι οι διατροφικές συνήθειες κατά την παιδική και κυρίως εφηβική ηλικία καθορίζουν σε σημαντικό βαθμό τον κίνδυνο εμφάνισης υπερχοληστερολαιμίας, υπέρτασης, σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 και άλλων παθήσεων κατά την ενήλικη ζωή. Με απλά λόγια, οι βάσεις της υγείας μας τίθενται από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας και για το λόγο αυτό η πρόληψη αποτελεί πάντα τον πρώτο στόχο όλων των επιστημονικών φορέων, αλλά και των επιστημόνων υγείας.

Το πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας Τα ποσοστά της παιδικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα αυξάνονται με ραγδαίους ρυθμούς. Είναι πλέον ορατός ο κίνδυνος στα σημερινά παιδιά να αποτελέσουν μια γενιά υπέρβαρων και παχύσαρκων ενηλίκων με χαμηλότερο προσδόκιμο επιβίωσης από αυτό που εκτιμάται σήμερα. Τα υπέρβαρα παιδιά είναι πιο πιθανό να γίνουν υπέρβαροι ή παχύσαρκοι ενήλικοι και η αύξηση του βάρους κατά τη διάρκεια της ενηλικίωσης τόσο για τους άντρες όσο και για τις γυναίκες αποτελεί το μεγαλύτερο παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση του διαβήτη τύπου 2, αλλά και άλλων σοβαρών παθήσεων όπως η υπέρταση, η δυσλιπιδαιμία, η υπνική άπνοια, η λιπώδης

εκφύλιση του ήπατος, εκφυλιστικές παθήσεις των αρθρώσεων και της σπονδυλικής στήλης, κ.λπ. Η παχυσαρκία θεωρείται αποτέλεσμα θετικού ισοζυγίου ενέργειας, το οποίο προκύπτει είτε λόγω αυξημένης θερμιδικής πρόσληψης είτε λόγω μειωμένης ενεργειακής κατανάλωσης (μειωμένης φυσικής δραστηριότητας) είτε λόγω συνδυασμού αυτών. Εφόσον, λοιπόν, και οι δύο αυτές συνιστώσες επηρεάζονται άμεσα από τη συμπεριφορά του ατόμου, παρεμβάσεις στη συμπεριφορά του ατόμου σε σχέση με την πρόσληψη τροφής και τη φυσική δραστηριότητα φαίνεται να συμβάλλουν στην καλύτερη αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Σήμερα λοιπόν, τα επιστημονικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι ο καλύτερος τρόπος για την αντιμετώπιση της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας είναι μέσω της σωστής διατροφικής εκπαί-

δευσης, ήδη από τις πρώτες τάξεις στο σχολείο, από επιστήμονες διαιτολόγους, με στόχο την αλλαγή της διατροφικής συμπεριφοράς και την υιοθέτηση ενός συνολικά υγιεινού τρόπου ζωής. Λόγω της ιδιαιτερότητας της ηλικίας και της σημασίας της σωστής ανάπτυξης των παιδιών και εφήβων, δεν συστήνονται σε καμία περίπτωση αυστηρές υποθερμιδικές δίαιτες. Ο στόχος πρέπει να είναι η διατήρηση ενός σταθερού σωματικού βάρους, το οποίο με την αύξηση του ύψους θα οδηγήσει σε ήπια μείωση του δείκτη μάζας σώματος, μέχρι να φτάσει σε φυσιολογικά επίπεδα. Εξαίρεση αποτελούν παιδιά/έφηβοι με ιδιαίτερα αυξημένο δείκτη μάζας σώματος ή/και όταν συνυπάρχει κάποιο νόσημα, όπως υπερχοληστερολαιμία, όπου στην περίπτωση αυτή είναι απαραίτητη μια σταδιακή και ήπια απώλεια βάρους (περίπου 2 κιλά/μήνα).

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

53

Διαβητολογικά Νέα Η αξία των μικρών και συχνών γευμάτων

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

Η σύσταση για μικρά και συχνά γεύματα ξεκινάει από την παιδική ηλικία ενός ανθρώπου και τον συνοδεύει για όλη του τη ζωή. Ειδικά στα παιδιά και τους εφήβους, που οι ανάγκες τους είναι αυξημένες, ένα ή δύο μεγάλα γεύματα την ημέρα δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να προσφέρουν όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Συστήνεται, λοιπόν, να ακολουθούνται τρία ισορροπημένα γεύματα ημερησίως (με ιδιαίτερη έμφαση στο πρωινό) και να συνοδεύονται από ενδιάμεσα υγιεινά σνακ (π.χ. φρούτα, γαλακτοκομικά χαμηλών λιπαρών, αμυλούχα τρόφιμα ολικής άλεσης, κ.ά). Το πρωινό αναγνωρίζεται ως το πιο σημαντικό γεύμα της ημέρας. Τα οφέλη από την κατανάλωσή του σχετίζονται άμεσα με την πνευματική εγρήγορση, τη συγκέντρωση και την απόδοση. Πιο συγκεκριμένα, το πρωινό μπορεί να βελτιώσει τη μνήμη και την εκμάθηση, να συμβάλει στην αύξηση της δημιουργικότητας, στη μείωση του στρες και μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση μιας θετικής διάθεσης, αφού δεν υπάρχει το αίσθημα της πείνας. Ένα υγιεινό πρωινό πρέπει να περιλαμβάνει όλες τις ομάδες τροφίμων (κυρίως σιτηρά ολικής άλεσης, φρούτα, λαχανικά και γαλακτοκομικά χαμηλών λιπαρών), ώστε να εξασφαλίζεται ποικιλία απαραίτητων θρεπτικών συστατικών και

54

φυτικών ινών. Επιπλέον, από επιστημονικές μελέτες φαίνεται ότι το «σωστό» πρωινό γεύμα σχετίζεται με καλύτερο έλεγχο του σωματικού βάρους και μείωση του κινδύνου εμφάνισης παχυσαρκίας. Τα ενδιάμεσα μικρογεύματα μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά κυρίως στην πρόσληψη ασβεστίου, βιταμινών και ιχνοστοιχείων, καθώς και φυτικών ινών, εφόσον τα προτεινόμενα σνακ είναι το γάλα και το γιαούρτι με χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, τα φρούτα και οι χυμοί τους, καθώς και τα αμυλούχα τρόφιμα ολικής άλεσης. Υπολογίζεται ότι περίπου 13-17% της πρόσληψης βιταμινών και 15-20% της πρόσληψης μετάλλων και ιχνοστοιχείων προέρχεται από τρόφιμα που καταναλώνονται ως ενδιάμεσα γεύματα. Επιπλέον, συμβάλλουν στην καλύτερη ρύθμιση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα και αποτρέπουν την κατανάλωση μεγάλων γευμάτων, πλούσιων σε λιπαρά και θερμίδες. Καλές επιλογές μικρογευμάτων αποτελούν τα φρέσκα φρούτα, το τυρί, ωμά λαχανικά όπως καρότα, αγγούρι, μπρόκολο, το γάλα, οι 100% φυσικοί χυμοί φρούτων και τα κράκερς που δεν περιέχουν τρανς λιπαρά οξέα. Σχολικά κυλικεία Προφανώς στα παιδιά της σχολικής ηλικίας, σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την ποιότητα της διατροφής τους

είναι τα τρόφιμα που διατίθενται και αγοράζονται από τα κυλικεία των σχολείων. Οι μέχρι σήμερα μελέτες δείχνουν ότι οι μαθητές συνήθως προτιμούν να καταναλώνουν τρόφιμα πλούσια σε λίπος, στις περισσότερες περιπτώσεις κακής ποιότητας και ζάχαρη. Τα γαριδάκια, πατατάκια, σοκολάτες και άλλα σνακ και μη, ευθύνονται για την τεράστια αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας. Όσον αφορά τα είδη τα οποία επιτρέπεται να πωλούνται στα σχολικά κυλικεία, υπάρχει συγκεκριμένο νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο καθορίζει ρητά να διατίθενται τα παρακάτω: 1. Σάντουιτς - τοστ τυποποιημένα. ●● Με ψωμί ολικής αλέσεως ή λευκό. Συνιστάται ολικής αλέσεως. Με τυρί ή/και γαλοπούλα. Από τα λαχανικά επιτρέπεται η προσθήκη ντομάτας. Χωρίς μαγιονέζα. Δεν συνιστάται η προσθήκη βουτύρου ή μαργαρίνης. Αν προστεθεί μαργαρίνη τότε η περιεκτικότητά της σε τρανς λιπαρά δεν πρέπει να υπερβαίνει το 2% των ολικών λιπιδίων.

2. Απλά αρτοσκευάσματα. ●● Όλα τα απλά αρτοσκευάσματα (άρθρο 113 του Κώδικα Τροφίμων και Ποτών, Γενικό Χημείο του Κράτους, 1998): όπως οι φρυγανιές, τα αρτίδια, τα φρατζολάκια, τα σησαμένια κουλούρια, τα παξιμάδια, τα κριτσίνια (αν περιέχονται λιπαρές ουσίες τα τρανς λιπαρά δεν πρέπει να υπερβαίνουν το 2% των ολικών λιπιδίων) σε ατομική συσκευασία (έως 50 γραμμάρια).

3. Διάφορα αρτοσκευάσματα (άρθρο 114 του Κώδικα Τροφίμων και Ποτών, Γενικό Χημείο του Κράτους, 1998). ●● Από την κατηγορία αυτή επιτρέπονται μόνο τα παρακάτω: I. Σταφιδόψωμο, σε ατομική συσκευασία (έως 60 γραμμάρια).

II. Μουστοκούλουρα, σε ατομική συσκευασία (έως 60 γραμμάρια).

III. Μπισκότα απλά, χωρίς γέμιση, σε ατομική συσκευασία (έως 60 γραμμάρια) με τις παρακάτω προδιαγραφές: α. Η περιεκτικότητά τους σε τρανς λιπαρά να μην υπερβαίνει το 2% των ολικών λιπιδίων. β. Ανά 100 γραμμάρια προϊόντος: α) η ζάχαρη να μην υπερβαίνει τα 10

Διαβητολογικά Νέα γραμμάρια, β) τα ολικά λιπαρά να μην υπερβαίνουν τα 10 γραμμάρια, γ) τα κορεσμένα λιπαρά να μην υπερβαίνουν τα 5 γραμμάρια και δ) το νάτριο να μην υπερβαίνει το 0,5 γραμμάριο.

IV. Τυρόπιτα–σπανακόπιτα (βάρους έως 200 γραμμάρια). Με τυρί φέτα ή κασέρι.

4. Γιαούρτι «παντός τύπου», χωρίς συνθετικές γλυκαντικές ουσίες. ●● Συνιστάται γιαούρτι χαμηλό σε λιπαρά.

5. Φρέσκα φρούτα (μήλο, αχλάδι), καλά πλυμένα και σε ατομική συσκευασία.

6. Ξηρά φρούτα (σύκα, δαμάσκηνα, βερίκοκα χωρίς κουκούτσι), σε ατομική συσκευασία (έως 50 γραμμάρια).

7. Γάλα χαμηλό σε λιπαρά, γάλα πλήρες και γάλα με κακάο χωρίς συνθετικές γλυκαντικές ουσίες, σε ατομική συσκευασία (έως 250 ml για το γάλα με κακάο, έως 330 ml για το σκέτο γάλα). Συνιστάται γάλα χαμηλό σε λιπαρά.

8. Ρυζόγαλο απλό, κρέμα απλή (χωρίς προσθήκη άλλων συστατικών και έως 150 ml).

9. Φυσικοί χυμοί φρούτων (100% χυμός), χωρίς πρόσθετη ζάχαρη, σε ατομική συσκευασία (έως 330 ml).

10. Εμφιαλωμένο νερό του 0,5 λίτρου.

11. Καφές και αφεψήματα μόνο για το προσωπικό. Στον παραπάνω κατάλογο έχουν προστεθεί τα ακόλουθα τρόφιμα στα σχολικά κυλικεία των γυμνασίων και λυκείων: 1. Ξηροί καρποί, ανάλατοι σε ατομική συσκευασία (έως 50 γραμμάρια).

2. Μέλι, σε ατομική συσκευασία.

3. Χαλβάς και παστέλι (παντός τύπου), σε ατομική συσκευασία (έως 50 γραμ­μάρια).

4. Σοκολάτα υγείας και γάλακτος, χωρίς γέμιση, σε μικρή συσκευασία (έως 30 γραμμάρια). Τα προαναφερόμενα είδη, μπορούν να διατίθενται όλα ή και τμηματικά, κατά την κρίση των υπεύθυνων οργάνων για την καλή λειτουργία των σχολικών κυλικείων. Απαγορεύεται αυστηρά η διάθεση άλλων μη προβλεπόμενων από την παρούσα προϊόντων. Τα τρόφιμα αυτά θεωρούνται, σύμφωνα με το νόμο

τα πιο ενδεδειγμένα για την προστασία της υγείας των μαθητών. Η ύπαρξη άλλων προϊόντων μέσα στα κυλικεία αποτελεί παράβαση του σχετικού νόμου και αιτία για καταγγελία της σχετικής σύμβασης. Εντούτοις, οι παραβάσεις είναι πολύ συχνές και παρά τις συνεχείς υπενθυμίσεις, την εντατικοποίηση των υγειονομικών ελέγχων στα σχολεία και την επιβολή κυρώσεων και διοικητικών ποινών στις περιπτώσεις που διαπιστώνονται παραβάσεις ή παραλείψεις τα περισσότερα κυλικεία εξακολουθούν να διαθέτουν μη εγκεκριμένα είδη με επιχείρημα την οικονομική απόδοση της επιχείρησης ή τη δυνατότητα των μαθητών να προμηθεύονται τα απαγορευμένα είδη από τα γειτονικά καταστήματα. Η λειτουργία κυλικείου στα σχολεία δεν είναι μέσο πλουτισμού. Είναι μέσο δημιουργίας σωστών και υγιεινών προτύπων διατροφής. Τρόφιμα που απαγορεύεται να πωλούνται στα σχολικά κυλικεία: ●● Λουκανόπιτα και ζαμπονοτυρόπιτα ●● Πίτσα και πεϊνιρλί ●● Λουκουμάδες ●● Μπουγάτσα ●● Ντόνατς ●● Κρουασάν ●● Τσουρέκι ●● Σοκολάτες με γέμιση ●● Γκοφρέτες ●● Μπισκότα με γέμιση ●● Γαριδάκια, πατατάκια κ.ά. ●● Καραμέλες, τσίχλες, γλειφιτζούρια ●● Αναψυκτικά πάσης φύσεως ●● Χυμοί φρούτων με προσθήκη ζάχαρης ●● Παγωτά ●● Σάντουιτς ή τοστ με αλλαντικά. Επίλογος Το μάρκετινγκ, ο τρόπος δηλαδή που θα προβάλλεις κάτι, αποτελεί μια πολύ σημαντική παράμετρο στην επιλογή τροφών. Το γρήγορο φαγητό έχει σύμμαχο τη βιομηχανία τροφίμων που επενδύει πολλά λεφτά και εκπαιδεύει ειδικούς επιστήμονες για να το κάνει. Το κέρδος είναι τεράστιο, καθώς το κόστος τέτοιου είδους τροφών είναι πολύ χαμηλό, αφού η ποιότητά τους είναι ιδιαίτερα χαμηλή. Αντίθετα τα φρούτα και τα λαχανικά έχουν ως μόνο τους όπλο την

τεράστια θρεπτική αξία που όμως ούτε και αυτή μεταφέρεται σωστά στο παιδί. Επειδή το κυλικείο είναι ένας χώρος πολύ σημαντικός για τη σχολική υγεία και μπορεί να λειτουργήσει ως ένας φορέας προαγωγής υγείας των μαθητών και διδασκόντων, προωθώντας ένα υγιεινό μοντέλο διατροφής, χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή στα προϊόντα που διαθέτει προς πώληση. Καταρχήν, πρέπει να γίνει σαφές ότι τα περιθώρια κέρδους ενός ιδιοκτήτη κυλικείου πρέπει να είναι περιορισμένα και κατ’ επέκταση και οι οικονομικές απαιτήσεις του σχολείου από αυτόν μικρές. Ειδικότερα, δίνεται έμφαση στο γεγονός ότι το κυλικείο αποτελεί ένα μέρος του γενικότερου σχολικού περιβάλλοντος και κατ’ επέκταση θεωρείται χώρος που θα συντελέσει στην επίτευξη της προαναφερόμενης αλλαγής και όχι μια ευκαιρία της σχολικής επιτροπής να αυξήσει τα έσοδά της, ούτε μια ευκαιρία για κάποιον ιδιώτη να ιδρύσει μια κερδοφόρα επιχείρηση. Το σχολικό γεύμα πρέπει να συμβάλλει στην παροχή ενός υγιούς, ισορροπημένου μοντέλου διατροφής στο σχολείο, να συμπληρώνει το καθημερινό διαιτολόγιο του παιδιού και να δρα συμβουλευτικά προς την οικογένεια σχετικά με τον τρόπο που μπορεί να καλύπτονται οι θρεπτικές ανάγκες του παιδιού. Βιβλιογραφία Hassapidou M, Papadopoulou SK, Frossinis A, Kaklamanos I, Tzotzas T. Sociodemographic, ethnic and dietary factors associated with childhood obesity in Thessaloniki, Northern Greece.

Hormones 2009; 8: 53-59.

Mihas C, Mariolis A, Manios Y, Naska A, Panagiotakos D, Arapaki A, Alevizos A, MariolisSapsakos T, Tountas Y. Overweight/obesity and factors associated with body mass index during adolescence: the VYRONAS study. Acta Paediatr 2009; 98: 495-500.

Tambalis KD, Panagiotakos DB, Kavouras SA, Kallistratos AA, Moraiti IP, Douvis SJ, Toutouzas PK, Sidossis LS. Eleven-year prevalence trends of obesity in Greek children: first evidence that prevalence of obesity is leveling off. Obesity 2010; 18: 161-166.

Lagiou A, Parava M. Correlates of childhood obesity in Athens, Greece. Public Health Nutr 2008; 11: 940-945.

Manios Y, Costarelli V, Kolotourou M, Kondakis K, Tzavara C, Moschonis G. Prevalence of obesity in preschool Greek children, in relation to parental characteristics and region of residence.

BMC Public Health 2007; 7: 178-186.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

55

Διαβητολογικά Νέα

Κατάλληλα ροφήματα και ποτά για τα άτομα με Διαβήτη Χάρης Δημοσθενόπουλος Κλινικός Διαιτολόγος, Προϊστάμενος Διαιτολογικού Τμήματος Λαϊκού Νοσοκομείου Αθηνών

Τ

ο καλοκαίρι έφτασε και μαζί οι υψηλές θερμοκρασίες του που κάνουν το αίσθημα της δίψας πιο συχνό και έντονο. Μέσα από την καθημερινή κίνηση και την άσκηση, αλλά και την απλή έκθεσή μας στον ήλιο χάνουμε πολλά υγρά, μέσω της εφίδρωσης. Η τακτική λήψη υγρών είναι σημαντική για τη διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος, την αναπλήρωση των απωλειών, αλλά και την αποφυγή της σωματικής κούρασης και την αύξηση της σωματικής απόδοσης. Για τα άτομα με διαβήτη προκύπτει συχνά το ερώτημα του τι να πιούνε, έτσι ώστε να ικανοποιήσουν τη δίψα τους,

αλλά ταυτόχρονα να κρατήσουν τις τιμές σακχάρου σταθερά. Οι επιλογές είναι σίγουρα πολλές, αλλά απαιτείται προσοχή και έλεγχος στις ετικέτες ειδικά των τυποποιημένων ποτών, μια και συχνά περιέχουν «κρυμμένα σάκχαρα». Επειδή λοιπόν το νερό, αν και αποτελεί την ιδανικότερη λύση, αφού δεν έχει θερμίδες, ζάχαρη, χοληστερίνη ή καφεΐνη, δεν μπορεί να είναι πάντα η επιλογή μας, όταν διψάσουμε, παραθέτουμε παρακάτω άλλες επιλογές: Ανθρακούχα ποτά-Αναψυκτικά Συχνή πλέον επιλογή, αφού για πολλά άτομα τα αναψυκτικά είναι η συχνό-

τερη επιλογή κατά της δίψας. Υπάρχει πλέον πληθώρα επιλογών, με διαφορετικές γεύσεις και με/χωρίς ζάχαρη. Για τους περισσότερους τύπους αναψυκτικών όπως π.χ. τύπου κόλα, υπάρχουν πλέον οι επιλογές “diet”, “light”, “max”, “χωρίς ζάχαρη”, που δεν περιέχουν ζάχαρη, αλλά τεχνητά υποκατάστατα, όπως π.χ. ασπαρτάμη, τα οποία δεν επηρεάζουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Και αυτά όμως δεν πρέπει να υπερκαταναλώνονται ή να αντικαθιστούν πλήρως το νερό, αφού προκαλούν εντονότερο αίσθημα δίψας και πολλά περιέχουν υψηλά ποσοστά καφεΐνης αλλά και ανθρακικού. Οι κανονικές επιλογές που περιέχουν ζάχαρη πρέπει να καταναλώνονται μόνο σε καταστάσεις υπογλυκαιμίας, αφού ανεβάζουν απότομα τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

Χυμοί φρούτου

56

Το καλοκαίρι, η κατανάλωση των χυμών ανεβαίνει κατακόρυφα. Είναι δροσεροί, δίνουν ευχάριστη γεύση, έχουν (οι περισσότεροι) βιταμίνες. Είναι όμως κατάλληλοι για ένα διαβητικό άτομο; Υπάρχουν διάφοροι τύποι χυμών, ανάλογα με το ποσοστό του φυσικού χυμού, που αυτοί περιέχουν (κάτι που επηρεάζει και το ποσοστό της προστιθέμενης ζάχαρης). Όσοι είναι 100% φυσικοί χυμοί σαφώς μπορούν να ενσωματωθούν σε ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο, ως υποκατάστατο κάποιου φρούτου (στα πλαίσια των 5 μικρομερίδων φρούτων

Διαβητολογικά Νέα και λαχανικών την ημέρα). Πρέπει όμως να προσέξουμε την κατανάλωσή τους, γιατί παραπάνω ποσότητα μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα επίπεδα γλυκόζης, δεδομένου ότι περιέχουν σάκχαρα, αλλά παράλληλα και πολύ λίγες φυτικές ίνες, οι οποίες συντελούν στη βραδύτερη απορρόφηση των σακχάρων. Επίσης χυμοί με την ένδειξη «νέκταρ» ή «φρουτοποτό», οι οποίοι έχουν περιεκτικότητα σε φρούτο και φυσικό χυμό περίπου 20%, είναι ακατάλληλοι, δεδομένου ότι είναι πλούσιοι σε ζάχαρη, και πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωσή τους. Φυσική λεμονάδα Είναι μια πρόταση που σίγουρα θα σας ικανοποιήσει χωρίς να επηρεάσει τα επίπεδα του σακχάρου σας. Αρκεί να προσθέσετε το φυσικό χυμό από ένα στυμμένο λεμόνι σε ένα ποτήρι σόδα και να βάλετε, αν το επιθυμείτε, ένα κουταλάκι με τεχνητό γλυκαντικό. Θα έχετε ένα πολύ δροσιστικό αναψυκτικό, χωρίς καθόλου ζάχαρη. Ακόμα μια λύση για το καλοκαίρι είναι η κατάψυξη φυσικού χυμού λεμονιού ή πορτοκαλιού σε θήκες για παγάκια και η προσθήκη τους σε απλό ή μεταλλικό νερό. Συμπυκνωμένος χυμός Είναι οι κλασικοί «χυμοί» που διαλύονται σε νερό πριν από την κατανάλωσή τους. Κυκλοφορούν σε διάφορες γεύσεις φρούτο (πορτοκάλι, βύσσινο) και είναι πολύ πλούσιοι σε ζάχαρη. Έτσι είναι μια κατηγορία χυμού που πρέπει να αποφεύγουν τα άτομα με διαβήτη, εκτός από τις σπάνιες περιπτώσεις που οι χυμοί αυτοί είναι «χωρίς ζάχαρη», οπότε μια μέτρια κατανάλωση δεν θα επιφέρει αρνητικά αποτελέσματα στη ρύθμιση του διαβητικού (αν και τέτοιοι χυμοί είναι ιδιαίτερα διαδεδομένοι σε άλλες χώρες, στην Ελλάδα η κατανάλωσή τους είναι σχετικά περιορισμένη). Ροφήματα σοκολάτας σε σκόνη Είναι ιδιαίτερα διαδεδομένα, τόσο τους χειμερινούς μήνες ως ζεστά ροφήματα, όσο και το καλοκαίρι με παγάκια. Περιέχουν συνήθως και ζάχαρη, αλλά και αρκετό λίπος, στοιχεία που τα καθιστούν ακατάλληλα για τα άτομα με δια-

και της ενέργειας, που χάνονται κατά την εντατική άσκηση. Για τα άτομα όμως που δεν κάνουν τακτική και έντονη άσκηση τέτοια ποτά δεν προτείνονται, αφού θα οδηγήσουν σε αυξημένα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Σε αυτές τις περιπτώσεις λοιπόν η κατανάλωση των αντίστοιχων προϊόντων που δεν περιέχουν ζάχαρη, νερό ή άλλα ποτά χωρίς ζάχαρη είναι η πιο καλή επιλογή. Για τα άτομα με διαβήτη υπάρχουν βέβαια και αθλητικά ποτά χωρίς ζάχαρη, με προσθήκη υποκατάστατου. βήτη, ιδιαίτερα όσα έχουν και πρόβλημα βάρους. Στην αγορά όμως, τα τελευταία χρόνια, και μετά την ανάπτυξη της αγοράς των τεχνητών υποκατάσταστων, υπάρχουν κάποια προϊόντα σοκολάτας, τα οποία είναι χωρίς ζάχαρη (έχουν προσθήκη ασπαρτάμης ή σουκραλόζης ή άλλου γλυκαντικού), αλλά και χαμηλά σε λίπος (χαρακτηριστικά φτάνουν να δίνουν 40 θερμίδες ανά ρόφημα, όταν φτιάχνονται με νερό). Αυτά σαφώς μπορούν να ενταχθούν στο διαιτολόγιο ενός ατόμου με διαβήτη, δεδομένου όμως ότι το άτομο αυτό δεν υπερκαταναλώνει γενικά προϊόντα τύπου «λάιτ», όπως γιαούρτια, παγωτά και αναψυκτικά, ώστε να αυξηθεί η ποσότητα της προσλαμβανόμενης ποσότητας γλυκαντικού.

Κρύο τσάι

Παγωμένο γάλα

Κυκλοφορούν σε διάφορες γεύσεις φρούτου όπως λεμόνι, lime ή πορτοκάλι. Αν θέλετε να καταναλώσετε τέτοια προϊόντα, αρκεί να ελέγξετε την ετικέτα για να διαπιστώσετε, αν περιέχουν ζάχαρη (συνήθως είναι χωρίς ζάχαρη και τους έχει γίνει προσθήκη αρώματος). Είναι μια καλή εναλλακτική σε χυμούς και είναι ευχάριστα για να σβήνουν τη δίψα τούς καλοκαιρινούς μήνες. Είναι φανερό λοιπόν ότι υπάρχουν πολλές επιλογές για τα άτομα με διαβήτη, ώστε να ξεδιψάσουν, χωρίς τύψεις και δυσάρεστες επιπτώσεις για το σάκχαρο. Αρκεί να είναι προσεκτικοί, δεδομένου ότι η υγρή μορφή συντελεί στην ταχύτερη απορρόφηση των σακχάρων και ανεβάζουν απότομα τα επίπεδα γλυκόζης στην κυκλοφορία του αίματος.

Ένα ποτήρι παγωμένο γάλα είναι σίγουρα μια καλή επιλογή για το καλοκαίρι είτε στο πρωινό είτε σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή της ημέρας. Δεν πρέπει όμως να ξεχνούμε πως 1 ποτήρι γάλα, πέρα από το ασβέστιο, το φώσφορο και το μαγνήσιο, δίνει και ικανοποιητική ποσότητα υδατανθράκων, με τη μορφή σακχάρων (περίπου 12 γραμμάρια στα 200 ml), και έτσι πρέπει να συνυπολογίζονται με τους υπόλοιπους υδατάνθρακες και έτσι πρέπει να αποφεύγουμε την υπερκατανάλωση. Ισοτονικά αθλητικά ποτά Περιλαμβάνουν ένα συνδυασμό νερού, ζάχαρης και ηλεκτρολυτών. Αποσκοπούν στην αντικατάσταση των υγρών

Είναι ένα πολύ δροσιστικό ρόφημα, που μπορεί να αποτελέσει καλή εναλλακτική για τα άτομα βέβαια που καταναλώνουν τσάι γενικότερα. Είναι ένας τρόπος ώστε να ξεδιψάσουν, να τονωθούν προσλαμβάνοντας λιγότερη καφεΐ­νη από τον καφέ. Προσοχή χρειάζεται βέβαια στην κατανάλωση των έτοιμων προϊόντων σε κουτί, τα οποία περιέχουν πολλή ζάχαρη. Έτσι, αν κάποιο διαβητικό άτομο θέλει να πιει κρύο τσάι πρέπει να επιλέξει ανάμεσα στα έτοιμα προϊόντα τύπου «λάιτ» που κυκλοφορούν και στην ελληνική αγορά, ή ακόμα απλούστερα να παρασκευάσουν μόνα τους το κρύο τσάι, με γεύση ή χωρίς, προσθέτοντας παγάκια και διατηρώντας το στο ψυγείο. Μεταλλικό νερό με γεύσεις

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

57

Διαβητολογικά Νέα

Ο αυτοέλεγχος: Σημαντικό εργαλείο στη θεραπευτική αντιμετώπιση του Σακχαρώδους Διαβήτη Άννα Γκρόζου Επισκέπτρια Υγείας, Διαβητολογικό Κέντρο Γ΄ Παθολογικού Τμήματος, ΓΝ Νίκαιας - Πειραιά «Άγιος Παντελεήμων»

Ό

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

λοι οι διεθνείς οργανισμοί, όπως η Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία (ADA), η Παγκόσμια Ομοσπονδία για το Διαβήτη (IDF), η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Μελέτης του Διαβήτη (EASD) και η Διεθνής Εταιρεία Νεανικού Διαβήτη (ISPAD) στις κατευθυντήριες οδηγίες που εκδίδουν για την αντιμετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη έχουν εντάξει τον αυτοέλεγχο. Ο αυτοέλεγχος θεωρείται η κυριότερη πηγή πληροφοριών που βοηθά τόσο στη διαχείριση του διαβήτη από τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη όσο και στην καλύτερη θεραπευτική-φαρμακευτική αντιμετώπισή του από τα μέλη της διαβητολογικής ομάδας.

58

Η σημασία της αυτοπαρακολούθησης για την επίτευξη των γλυκαιμικών στόχων στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη (ΣΔ) αποτελεί βασικό μέρος της θεραπευτικής αντιμετώπισης του ΣΔ ήδη από τη δεκαετία του 1930. Μεγάλες μελέτες, όπως είναι η DCCT και η UKPDS, έδειξαν ότι η επίτευξη των θεραπευτικών στόχων στα διαβητικά άτομα μειώνει κυρίως τις μικροαγγειακές επιπλοκές με ευνοϊκά αποτελέσματα και στις μακροαγγειακές επιπλοκές και την ποιότητα ζωής των ατόμων αυτών. Ωστόσο, μόνο το 50% των ασθενών πετυχαίνει καλό γλυκαιμικό έλεγχο (HbA1c < 7,0%), παρά τις υπάρχουσες θεραπευτικές παρεμβάσεις, γεγονός που κατα-

δεικνύει την αξία της εκπαίδευσης και της αυτοπαρακολούθησης των διαβητικών ατόμων.

O αυτοέλεγχος είναι πολύτιμο εργαλείο στη διαχείριση του διαβήτη, γιατί δίνει την αίσθηση μεγαλύτερου ελέγχου και ελευθερίας. Θεωρείται ένα αποτελεσματικό και ασφαλές κλινικό μέσο που επιτρέπει σε ασθενείς και θεραπευτές να καθορίσουν και να επιτύχουν υψηλούς στόχους στην αντιμετώπιση του διαβήτη. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων του σακχάρου συνιστούν τη βάση, από όπου καθορίζεται η αγωγή του διαβητικού ασθενούς σε μια δεδομένη κατάσταση, ειδικά όταν πρόκειται για θεραπεία με ινσουλίνη. Η αυτοπαρακολούθηση των διαβητικών ατόμων περιλαμβάνει τον προσδιορισμό του σακχάρου αίματος ή και του σακχάρου ούρων από το ίδιο το άτομο καθώς και τον προσδιορισμό της οξόνης στα ούρα. ●● Το πρόγραμμα των μετρήσεων του σακχάρου αίματος εξατομικεύεται ανάλογα με τον τύπο του διαβήτη και τη φαρμακευτική αγωγή. ●● Τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 που ακολουθούν εντατικοποιημένο σχήμα ινσουλινοθεραπείας θα πρέπει να μετρούν το σάκχαρο αίματος πριν από κάθε γεύμα, προ του ύπνου και μερικές φορές μετά από τα γεύματα δύο ώρες. ●● Τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 με ινσουλίνη ή συνδυασμό ινσουλίνης και δισκίων μπορούν να

Διαβητολογικά Νέα μετράνε το σάκχαρο αίματος καθημερινά εναλλάξ πριν και μετά το γεύμα τους. ●● Τα άτομα που η θεραπεία του διαβήτη είναι τα δισκία ή η δίαιτα δεν είναι απαραίτητο να μετράνε καθημερινά το σάκχαρό τους, αλλά να κάνουν μετρήσεις δύο με τρεις φορές την εβδομάδα, διαφορετικές ώρες το 24ωρο. Ένα υπόδειγμα προγράμματος μετρήσεων φαίνεται στους παρακάτω Πίνακες. Ο αυτοέλεγχος μας επιτρέπει να ελέγχουμε τη θεραπεία, τη διατροφή, τη σωματική δραστηριότητα και μας βοηθά να αναγνωρίζουμε όχι μόνο τις αυξημένες τιμές γλυκόζης, αλλά και τις χαμηλές (υπογλυκαιμία).

●● Σε έκτακτες καταστάσεις (λοιμώξεις,

Πότε πρέπει να κάνουν επιπλέον μετρήσεις πέρα από τις συνήθεις; ●● Σε συμπτώματα υπογλυκαιμίας (δια-

φορετικά για τον καθένα).

●● Σε καταστάσεις που ενέχουν κίνδυνο

υπογλυκαιμίας.

●● Εντονότερη σωματική δραστηριότη­

τα: σπορ, δουλειά...

●● Αργοπορημένο γεύμα, παράλειψη

γεύ­ματος ή ελλιπές γεύμα.

●● Σε καταστάσεις που ενέχουν κίνδυνο

υπεργλυκαιμίας (υψηλό σάκχαρο αίματος). ●● Υπερβολική πρόσληψη τροφής ή πρόσληψη τροφής πολύ πλούσιας σε σάκχαρο. ●● Κρύωμα, γρίπη... ●● Στρες. ●● Λήψη φαρμάκου που μπορεί να αυξήσει το επίπεδο σακχάρου στο αίμα.

Ποιοι πρέπει να κάνουν συχνότερες μετρήσεις; Συχνό αυτοέλεγχο σακχάρου αίματος, πρέπει να κάνουν: ●● Οι έγκυες διαβητικές γυναίκες και εκείνες με διαβήτη της κύησης. ●● Άτομα με διαβήτη που χρησιμοποιούν ινσουλίνη. ●● Διαβητικοί που χρησιμοποιούν αντλίες ινσουλίνης. ●● Αρρύθμιστοι διαβητικοί τύπου 2.

ΣΔ τύπου 1

Νηστείας

Δευτέρα Τρίτη Τετάρτη Πέμπτη Παρασκευή Σάββατο Κυριακή

✓

ΣΔ τύπου 2 Δευτέρα Τρίτη Τετάρτη Πέμπτη Παρασκευή Σάββατο Κυριακή

μπορεί να χρειαστεί να αυξηθούν οι δόσεις της ινσουλίνης. ●● Οι μετρήσεις σακχάρου αίματος πρέπει να είναι τουλάχιστον 4 φορές την ημέρα ιδιαίτερα για αυτούς που κάνουν ινσουλίνη. ●● Ελέγχετε το αίμα για κετόνες όταν έχετε κυρίως εμετούς και σε περίπτωση υψηλών τιμών να επικοινωνείτε αμέσως με το γιατρό σας. ●● Αν το σάκχαρο είναι πάνω από 200 mg% και υπάρχει οξόνη στα ούρα θα πρέπει να κάνετε επιπλέον της συνηθισμένης δόσης ταχείας δράσης ινσουλίνη (4-6 μονάδες κάθε 6 ώρες ή σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού). Φροντίστε να έχετε πάντα στο σπίτι ταχείας δράσης ινσουλίνη. ●● Προσπαθήστε να παίρνετε τη συνηθισμένη ποσότητα τροφής σε κανονικά χρονικά διαστήματα. Εάν δεν μπορείτε να φάτε, πάρτε την τροφή σε υγρή μορφή: τσάι με ζάχαρη (10 κουταλάκια του γλυκού σε 1 λίτρο τσαγιού) ή άλλα ροφήματα με ζάχαρη όπως κανονική κόκα-κόλα ή λεμονάδα. Πιείτε τουλάχιστον 2-3 λίτρα νερό το 24ωρο ή και περισσότερο αν διψάτε. Συνιστάται ιδιαίτερα η σούπα με αλάτι. Τα υγρά

χειρουργείο).

Τι πρέπει να κάνω στις ημέρες αρρώστιας; ●● Δεν διακόπτετε την ινσουλίνη! ●● Δεν πρέπει ποτέ να παραλειφθεί η

δόση ινσουλίνης, ενώ ενδεχομένως

Προτεινόμενο πρόγραμμα μετρήσεων σακχάρου Μεταγευματικό Προγευματικό Μεταγευματικό Προγευματικό πρωινό μεσημεριανό μεσημεριανό βραδινό ✓ ✓

✓

✓

✓

✓

Μεταγευματικό βραδινό ✓

✓

Προτεινόμενο πρόγραμμα μετρήσεων σακχάρου Μεταγευματικό Μεταγευματικό Νηστείας πρωινό μεσημεριανό ✓ ✓ ✓

✓

Μεταγευματικό βραδινό

✓ ✓

✓ ✓

✓

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

59

Διαβητολογικά Νέα και το αλάτι χρειάζονται για να αντικαταστήσουν την απώλεια ύδατος από τους εμετούς, τη διάρροια ή τον ιδρώτα (καλοκαίρι, υψηλός πυρετός). Στα πλεονεκτήματα του αυτοελέγχου περιλαμβάνονται: ●● Η ενεργός συμμετοχή του ασθενούς

και του οικογενειακού περιβάλλοντος στη διαχείριση της νόσου του. ●● Η δυνατότητα επίτευξης καλύτερης ρύθμισης του σακχάρου αίματος με τη συλλογή και την αξιολόγηση των στοιχείων. ●● Η μείωση της συχνότητας εισαγωγής στο νοσοκομείο. ●● Ο φυσικός δρόμος της επικοινωνίας μεταξύ ασθενούς-γιατρού ή διαβητικής ομάδας. ●● Η εφαρμογή και του απλούστερου προ­γράμματος αυτοελέγχου απαιτεί την κατανόηση και την αποδοχή τής νόσου, εκπαίδευση, θετική δραστηριότητα προς τη ρύθμισή του. Έτσι ο αυτοέλεγχος βοηθά τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη: ●● Να αναπτύξουν εμπιστοσύνη στον εαυ-

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

τό τους και σε ό,τι αφορά τη φροντίδα

60

του διαβήτη τους. ●● Να κατανοήσουν καλύτερα τη σχέση

των επιπέδων του σακχάρου αίματος με την τροφή που προσλαμβάνουν, την άσκηση και την επίδραση των παραγόντων που επηρεάζουν τις τιμές του σακχάρου όπως οι λοιμώξεις και το συγκινησιακό στρες.

Τα μειονεκτήματα του αυτοελέγχου είναι ότι: ●● Απαιτείται χρόνος στην εκπαίδευση

και τη συνεχή αξιολόγηση των αποτελεσμάτων. ●● Είναι δαπανηρός. ●● Λανθασμένα συμπεράσματα από την πλευρά του διαβητικού. ●● Υπερβολική ενασχόληση ή και αντίθετα σύγχυση και αδιαφορία. Στην καθημερινή πράξη δύσκολα τηρείται ο αυτοέλεγχος. Ο διαβήτης είναι μια χρόνια και απαιτητική κατάσταση και είναι φυσιολογικό να είναι κουραστικό και να παραμελείται η τήρησή του. Είναι λογικό να παρασύρονται από τους ρυθμούς της ζωής και της ίδιας τους της άρνησης, έτσι ώστε να μην τηρείται ο αυτοέλεγχος. Μια επιπλέον αιτία τής μη συμμόρφωσης των διαβητικών ατόμων ήταν η αίσθηση του πόνου που δημιουργούσαν τα αλλεπάλληλα τσιμπήματα στα δάκτυλα, καθώς και τα βαθιά τσιμπήματα που μέχρι πρότινος έπρεπε να γίνουν για τη λήψη μεγάλου δείγματος αίματος. Σήμερα, πλέον οι παραπάνω δυσκολίες έχουν εξαλειφθεί, καθώς κυκλοφορούν πιο λεπτές βελόνες και οι μετρητές σακχάρου αίματος απαιτούν μικρή σταγόνα αίματος (1-5 μικρόλιτρα) και δίνουν αποτέλεσμα σε μικρό διάστημα (5-20 δευτερόλεπτα) με μεγάλη ακρίβεια. Επιπλέον, η μέτρηση μπορεί να πραγματοποιηθεί και σε άλλα σημεία εκτός από τα δάχτυλα, σε εναλ-

Διαβητολογικά Νέα λακτικά σημεία μετρήσεων όπου υπάρχει λιγότερο αίμα και είναι λιγότερο ευαίσθητα στον πόνο (π.χ. αντιβράχιο). Συντήρηση και έλεγχος των μετρητών ●● Οι μετρητές σακχάρου αίματος θα πρέ-

πει να μένουν καθαροί χωρίς υπολείμματα αίματος, να ελέγχεται η ημερομηνία λήξεως των ταινιών, οι οποίες πρέπει να φυλάσσονται σε δροσερό μέρος και να μη μένουν ακάλυπτες και σε υγρασία, γιατί καταστρέφονται. ●● Επίσης δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται περισσότεροι από ένας μετρητής γιατί δημιουργείται σύγχυση και μεταξύ τους υπάρχει πάντα μια μικρή διαφορά. ●● Στις επισκέψεις στο διαβητολογικό κέντρο/ιατρείο, οι μετρητές σακχάρου αίματος των ασθενών και οι ταινίες τους πρέπει να ελέγχονται, καθώς και η ικανότητα χρήσης τους για να διορθώνονται τα λάθη. ●● Όταν γίνεται σωστή χρήση το ποσοστό λάθους είναι 10-15%. ●● Εκτός από τη μέτρηση του σακχάρου αίματος υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις όπου απαιτείται η μέτρηση των επιπέδων κετόνης στο αίμα, όπως είναι η διαβητική κετοξέωση, μια κατάσταση ιδιαίτερα επικίνδυνη για τον ασθενή, αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα. Αυτοί που χρειάζονται τη μέτρηση της κετόνης στο αίμα είναι: ●● Τα παιδιά με διαβήτη. ●● Οι χρήστες αντλιών ινσουλίνης. ●● Οι γυναίκες με διαβήτη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. ●● Οι χρήστες ινσουλίνης κατά τη διάρκεια ασθένειας ή καταστάσεων στρες. Τι είναι οι κετόνες (κετονικά σώματα); ●● Οι κετόνες παράγονται όταν το σώμα

διασπά λίπος για να έχει ενέργεια.

Πότε να αυξήσετε τη συχνότητα του αυτοελέγχου ●● Υπόνοια υπογλυκαιμίας ●● Πυρετός ●● Εμετοί ●● Διάρροια

Η μέτρηση των κετονών είναι απαραίτητη για την πρόληψη και τη θεραπεία της διαβητικής κετοξέωσης. Η ΔΚΟ δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν μια ελαφριά επιπλοκή του σακχαρώδους διαβήτη, γιατί παρουσιάζει θνησιμότητα της τάξης του 2%. Οποιοδήποτε πρόγραμμα αυτοελέγχου, για να επιτύχει τους στόχους του, προϋ­ ποθέτει την εκπαίδευση του ασθενούς. «Είμαστε λοιπόν σίγουροι ότι εκπαιδεύουμε σωστά;» Σε μια προοπτική μελέτη που έγινε ΠΡΩΙ Νηστικός

ΠΡΩΙΝΟ 2 ώρες μετά ΚΟΛΑΤΣΙΟ ΜΕΣΗΜΕΡΙΑΝΟ 2 ώρες μετά

●● Παράγονται στο συκώτι και μπορούν

να χρησιμοποιηθούν ως πηγή ενέργειας όταν δεν είναι διαθέσιμη επαρκής ποσότητα γλυκόζης. ●● Η συσσώρευση κετονών είναι μια απειλητική κατάσταση για τη ζωή, γνωστή ως διαβητική κετοξέωση. Το 2-5% των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 έχουν ένα επεισόδιο διαβητικής κετοξέωσης το χρόνο, ενώ στο διαβήτη τύπου 2 δεν είναι ιδιαίτερα συχνή.

ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΟ

ΒΡΑΔΥΝΟ 2 ώρες μετά

Αναγκαίες περιπτώσεις ●● Νηστικοί (μόλις ξυπνάτε το πρωί) ●● Πριν από τα γεύματα ●● 2 ώρες μετά τα γεύματα ●● Πριν από το βραδινό ύπνο

στο Διαβητολογικό Κέντρο του Νοσοκομείου μας, με σκοπό να εκτιμήσουμε την τεχνική της μέτρησης του σακχάρου αίματος με τα ανακλασίμετρα σε εκπαιδευμένα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, τα αποτελέσματα δεν ήταν τα αναμενόμενα. Περισσότεροι από 2 στους 3 έκαναν λάθη στις μετρήσεις σακχάρου αίματος. Η οργανωμένη εκπαίδευση είναι το κλειδί της επιτυχίας ενός προγράμματος πρωτογενούς και δευτερογενούς παρέμβασης στο ΣΔ. Η εκπαίδευση των διαβητικών ατόμων είναι μια συνεχής διαδικασία «ζωής» απαραίτητη για την ποιότητα της θεραπείας τους. Η εκπαίδευση και η επανεκπαίδευση είναι σημαντική τόσο για τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, όσο και για τους επαγγελματίες υγείας που ανήκουν στη διαβητολογική ομάδα. Βασική αρχή της θα πρέπει να είναι ότι η αξιολόγηση δεν αποτελεί έλεγχο ή κριτική στον ασθενή και τα «άσχημα επίπεδα γλυκόζης» δεν θα πρέπει να ερμηνεύονται ως «άσχημη» συμπεριφορά του ασθενούς αλλά εργαλείο για την επίτευξη άριστης γλυκαιμικής ρύθμισης. Βιβλιογραφία Kitabchi A, et al. Diabetic Ketoacidosis & hypoglycemic hyperosmolar non-ketonic state. In: Khan C, Weir G, eds. Joslin’s Diabetes Mellitus.

Philadelphia: Lea and Febiger; 1994: 738-770.

Guerci C, et al. Accuracy of an electrochemical sensor for measuring capillary blood ketones by fingerstick samples during metabolic deterioration after continuous subcutaneous insulin infusion interruption in type 1 diabetic patients. Diabetes Care 2003; 26: 1137-1141.

Schiffrin A, Belmonte M. Multiple daily selfglucose monitoring: its essential role in longterm glucose control in insulin-dependent diabetic patients treated with pump and multiple subcutaneous injections. Diabetes Care, 1982; 5: 479-484.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

61

Διαβητολογικά Νέα

Εκτέλεση & θρεπτική αξία ελληνικών συνταγών μαγειρικής Αιμιλία Παπακωνσταντίνου Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική και Μονάδα Έρευνας Πανεπιστημίου Αθηνών, Διαβητολογικό Κέντρο, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν» Χορτόπιτα ●● 250 γρ. λάπαθα ●● 250 γρ. σπανάκι ●● 250 γρ. πράσα ●● 250 γρ. φρέσκο κρεμμύδι ●● ⅓ φλυτζάνι άνηθο ●● ⅓ φλυτζάνι μαϊντανό ●● αλάτι, πιπέρι ●● 120 ml ελαιόλαδο

Υλικά (8 μερίδες) για ζύμη ●● ½ κιλό αλεύρι ●● 3 κουταλιές της σούπας ελαιόλαδο ●● 1 αυγό ●● 1 φλυτζάνι νερό ●● 1 κοφτή κουταλιά μπέικιν πάουντερ

για γέμιση ●● 250 γρ. σέσκουλα

Εκτέλεση Χτυπάτε το αυγό με το λάδι, προσθέτετε το νερό, το μπέικιν πάουντερ και το αλεύρι με μικρές δόσεις τη φορά. Δουλεύετε τη ζύμη περίπου δέκα λεπτά και την αφήνετε σκεπασμένη σε ζεστό μέρος για μία περίπου ώρα. Πλένετε καλά τα χορταρικά και τα κόβετε σε χοντρά κομμάτια. Τα βράζετε δέκα λεπτά, τα σουρώνετε και τα βάζετε σε βαθύ μπολ. Προσθέτετε όλα τα υπόλοιπα υλικά και ανακατεύετε καλά. Σε ένα ταψί ελάχιστα λαδωμένο στρώνετε τη μισή ζύμη που

έχετε ανοίξει σε ένα αρκετά παχύ φύλλο, σηκώνοντάς το γύρω από το ταψί για να μη χυθεί απ’ έξω το υλικό. Προσθέτετε τη γέμιση, τη στρώνετε ομοιόμορφα με πιρούνι και σκεπάζετε την πίτα με το φύλλο που έχετε ανοίξει με την υπόλοιπη ζύμη. Ψήνετε την πίτα σε μέτριο φούρνο στους 150 βαθμούς 50 λεπτά περίπου και όταν ροδίσει τη βγάζετε. Τρώγεται και ζεστή και κρύα. Θρεπτική αξία (ανά μερίδα) Θερμίδες: 467 kcal Υδατάνθρακες: 55 g Πρωτεΐνη: 9g Ολικό λίπος: 24 g Κορεσμένο λίπος: 3g Μονοακόρεστα λιπαρά: 16 g Πολυακόρεστα λιπαρά: 3g Διαιτητικές ίνες: 3g

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

Αρακάς κοκκινιστός με αγκινάρες

62

●● 1 κονσέρβα ντομάτα ●● 2 κουταλιές της σούπας τοματοπελτέ ●● 120 ml ελαιόλαδο ●● ⅓ ματσάκι άνηθο ●● αλάτι, πιπέρι

Εκτέλεση

Υλικά (4 μερίδες) ●● ½ κιλό αρακάς ●● 12 αγκινάρες ●● 2 κρεμμύδια ψιλοκομμένα ●● 2 καρότα ψιλοκομμένα

Σε μια κατσαρόλα βάζουμε το ελαιόλαδο και τσιγαρίζουμε ελαφρά το κρεμμύδι. Ρίχνουμε τη ντομάτα, τον πελτέ και 2 φλυτζάνια νερό και τα αφήνουμε να πάρουν μια βράση. Ρίχνουμε στην κατσαρόλα τον αρακά, τις αγκινάρες, τα καρότα και τον άνηθο και προσθέτουμε

αλάτι και πιπέρι. Χαμηλώνουμε τη φωτιά και αφήνουμε να σιγοβράσουν. Θρεπτική αξία (ανά μερίδα) Θερμίδες: 534 kcal Υδατάνθρακες: 53 g Πρωτεΐνη: 14 g Ολικό λίπος: 36 g Κορεσμένο λίπος: 6,5 g Μονοακόρεστα λιπαρά: 25 g Πολυακόρεστα λιπαρά: 4g Διαιτητικές ίνες: 10 g

Διαβητολογικά Νέα Τι νεότερο για το Διαβήτη από την παγκόσμια ιατρική βιβλιογραφία Αθανασία Παπαζαφειροπούλου, Ιωάννης Δανιήλ, Ελευθερία Νταλάκου

Η χορήγηση ασπιρίνης συσχετίζεται με μειωμένη καρδιαγγειακή και συνολική θνησιμότητα σε διαβητικούς τύπου 2 στα πλαίσια πρωτογενούς πρόληψης Η Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία (ADA) και η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία (AHΑ), στο παρελθόν, συνέστηναν να χορηγείται χαμηλή δόση ασπιρίνης σαν πρωτογενής πρόληψη στους διαβητικούς >40 χρόνων ή στους <40 χρόνων με επιπρόσθετους παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο. Αυτές οι συστάσεις προέκυψαν από παλαιότερες μελέτες που περιελάμβαναν μικρό αριθμό διαβητικών. Σήμερα, θεωρείται ότι το σαφές όφελος της ασπιρίνης στην πρωτογενή πρόληψη, σε διαβητικούς χωρίς προηγούμενο καρδιαγγειακό κίνδυνο, είναι αντιφατικό και οι ADA και AHΑ, στις κατευθυντήριες οδηγίες του 2010, συστήνουν τη χορήγηση ασπιρίνης (75-162 mg/ημέρα) σαν πρωτογενή πρόληψη μόνο σε διαβητικούς τύπου 2 με αυξημένο καρδιαγ-

γειακό κίνδυνο (10ετής κίνδυνος >10%). Έτσι, περιλαμβάνονται οι περισσότεροι άνδρες >50 χρόνων και γυναίκες >60 χρόνων με τουλάχιστον έναν επιπρόσθετο μείζονα παράγοντα κινδύνου (οικογενειακό ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου, υπέρταση, κάπνισμα, δυσλιπιδαιμία ή μικρολευκωματουρία). Επίσης, υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα για να συστήνεται η χορήγηση ασπιρίνης σαν πρωτογενής πρόληψη σε διαβητικούς μικρότερου κινδύνου. Η παρούσα μελέτη παρατήρησης έχει σκοπό να εξετάσει κατά πόσο η συστηματική λήψη ασπιρίνης, σε δόση >75 mg/ημέρα, σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 χωρίς ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου, συσχετίζεται ανεξάρτητα με την καρδιαγγειακή νόσο και τη θνησιμότητα από οποιαδήποτε αιτία. Οι διαβητικοί τύπου 2 χωρίς ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου που έλαβαν μέρος στη μελέτη εκτιμήθηκαν στην έναρξη της μελέτης (1993-1996) και ακολούθως κάθε χρόνο υποβάλλονταν σε κλινική εξέταση και συμπλήρωναν ένα ερωτηματολόγιο. Παρακολουθήθηκαν έως το θάνατο ή το τέλος Ιουνίου 2007. Συμπεριελήφθησαν στη μελέτη 7.537 ασθενείς-έτη. Εκτός από το ιατρικό τους ιστορικό καταγράφηκαν στοιχεία που αφορούσαν το κοινωνικοοικονομικό τους επίπεδο, τον τρόπο ζωής τους και δημογραφικούς παράγοντες. Τους ζητήθηκε να φέρνουν σε κάθε επίσκεψη τη φαρμακευτική τους αγωγή και καταγραφόταν η δοσολογία. Ως συστηματική λήψη ασπιρίνης ορίστηκε η ελάχιστη δόση των 75 mg/ημέρα ή των 300 mg κάθε δεύτερη ημέρα. Για τη διεξαγωγή συμπερασμάτων καταγράφηκαν όλες οι διακομιδές σε νοσοκομείο

και όλοι οι θάνατοι. Θάνατοι από καρδιαγγειακή νόσο ορίστηκαν εκείνοι που οφείλονταν σε καρδιακά αίτια, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, περιφερική αρτηριοπάθεια ή αιφνίδιο θάνατο. Κατά τη διάρκεια της μελέτης σημειώθηκαν 160 θάνατοι (24,6%) από τους οποίους 70 (43,8%) οφείλονταν σε καρδιαγγειακή νόσο. Στην ανάλυση της επιβίωσης (Kaplan-Meier) δεν διαπιστώθηκε διαφορά ούτε στην καρδιαγγειακή ούτε στη συνολική θνησιμότητα μεταξύ αυτών που ελάμβαναν ή όχι ασπιρίνη. Μετά από εξομοίωση για σημαντικές παραμέτρους, η συστηματική χρήση ασπιρίνης κατά την ένταξη συσχετίστηκε ανεξάρτητα με μειωμένη καρδιαγγειακή νόσο και συνολική θνησιμότητα (Hazard ratio: 0,30 και 0,53, Ρ <0,004). Σε ανάλυση υποομάδων, η λήψη ασπιρίνης συσχετίστηκε με μειωμένη συνολική θνησιμότητα στους >65 ετών και άνδρες. Επιπλέον, η ασπιρίνη δεν συσχετίσθηκε με νοσηλεία λόγω επιπλοκών πεπτικού έλκους. Το συμπέρασμα λοιπόν της παρούσας μελέτης είναι ότι η συστηματική χορήγηση χαμηλής δόσης ασπιρίνης μειώνει την καρδιαγγειακή συνολική θνησιμότητα σε πρωτογενή πρόληψη σε διαβητικούς τύπου 2, ιδίως στις υποομάδες ανδρών και ηλικιωμένων διαβητικών τύπου 2. Απουσία δεδομένων από μελέτες παρέμβασης που περιλαμβάνουν ειδικά διαβητικούς τύπου 2 και αναμένοντας δεδομένα από μεγάλες μελέτες παρέμβασης που διεξάγονται, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι είναι σκόπιμη η χορήγηση ασπιρίνης σε διαβητικούς τύπου 2 χωρίς ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου.

Diabetes Care 2010; 33: 317-321

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

63

Διαβητολογικά Νέα Παράγοντες που σχετίζονται με την παράλειψη ενέσεων ινσουλίνης Πάνω από το 25% των διαβητικών ακολουθούν ινσουλινοθεραπεία. Παρά τη σπουδαιότητα της συμμόρφωσης στα συνταγογραφούμενα σχήματα ινσουλινοθεραπείας, λίγα είναι γνωστά για το βαθμό συμμόρφωσης των διαβητικών και τους παράγοντες που σχετίζονται με τη συμμόρφωση. Πρόσφατα, δημοσιεύτηκε μελέτη σε έγκριτο ιατρικό περιοδικό, η οποία σχεδιάστηκε για να εκτιμήσει τους παράγοντες που σχετίζονται με τη σκόπιμη παράλειψη δόσεων ινσουλίνης και τη συχνότητα της συνήθειας αυτής, σε δείγμα ινσουλινοθεραπευόμενων διαβητικών των ΗΠΑ. Τα στοιχεία αποκτήθηκαν μέσω του Διαδικτύου από 502 διαβητικούς τύπου 1 ή 2, οι οποίοι, μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ανέφεραν ότι ακολουθούν θεραπεία με ενέσεις ινσουλίνης. Περισσότεροι από τους μισούς συμμετέχοντες στη μελέτη ανέφεραν σκόπιμη παράλειψη ένεσης ινσουλίνης, ενώ περίπου 20% ανέφεραν συστηματική παράλειψη. Σημαντικοί ανεξάρτητοι παράγοντες για την παράλειψη των ενέσεων ινσουλίνης ήταν η ηλικία, το χαμηλότερο εισόδημα, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η μη υγιεινή διατροφή, οι πολλαπλές ενέσεις ινσουλίνης, η αλληλεπίδραση των ενέσεων με τις ημερήσιες δραστηριότητες, ο πόνος της ένεσης και η ντροπή (αμηχανία). Οι παράγοντες κιν-

δύνου για την παράλειψη των ενέσεων ήταν διαφορετικοί στο διαβήτη τύπου 1 και τύπου 2. Η μη συμμόρφωση στη δίαιτα και η νεότερη ηλικία (εφηβεία) ήταν σημαντικότερος παράγοντας στο διαβήτη τύπου 1, ενώ η μεγαλύτερη ηλικία, το χαμηλό εισόδημα, ο πόνος και η ντροπή ήταν σημαντικότεροι παράγοντες στο διαβήτη τύπου 2. Από τους συγγραφείς του άρθρου σημειώνεται μια παράμετρος που μπορεί να επηρέασε τα συμπεράσματα της παρούσας μελέτης: ενώ το αντικείμενο της μελέτης ήταν η σκόπιμη παράλειψη ένεσης ινσουλίνης που οι ασθενείς γνωρίζουν ότι θα έπρεπε να κάνουν, είναι πιθανό ότι κάποιοι από τους ερωτηθέντες συμπεριέλαβαν και τις ενέσεις εκείνες που δεν έκαναν, επειδή το ξέχασαν ή επειδή τα επίπεδα σακχάρου ήταν πολύ χαμηλά ή επειδή δεν θα έτρωγαν. Τέλος, οι συγγραφείς σημειώνουν ότι πιθανόν υποεκτιμήθηκε το επίπεδο γενικότερης συμμόρφωσης στην ινσουλινοθεραπεία, καθώς δεν συμπεριλήφθηκαν περιπτώσεις στις οποίες οι ασθενείς έκαναν λιγότερες μονάδες ινσουλίνης από αυτές που ήξεραν ότι θα χρειάζονταν για τη βέλτιστη ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης. Τα ευρήματα της παρούσας μελέτης κάνουν σαφές ότι αν και ένας αρκετά σημαντικός αριθμός ατόμων με διαβήτη παραλείπει συστηματικά ενέσεις ινσου-

λίνης, δεν το αναφέρει. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να αναγνωρίζονται οι ασθενείς εκείνοι που έχουν περισσότερες πιθανότητες να το κάνουν, ώστε να τους προτείνονται στρατηγικές και μέθοδοι που θα τους βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν τους λόγους που τους οδηγούν στην παράλειψη ενέσεων ινσουλίνης, συμβάλλοντας στη βελτίωση της συμμόρφωσης στη θεραπεία και στην αντιμετώπιση των κλινικών συμβαμάτων.

Diabetes Care 2010; 33: 240-245

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

Το λιπώδες ήπαρ αποτελεί παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις σε άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη

64

Ο κίνδυνος καρδιαγγειακής νόσου είναι αυξημένος στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και λιπώδη διήθηση του ήπατος μη αλκοολικής αιτιολογίας, σύμφωνα με Ιταλούς ερευνητές. Ο Δρ Giovanni Targher και οι συνεργάτες του στο νοσοκομείο Sacro Cuore Negrar στη Βερόνα, μελέτησαν 2.103 άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, τα οποία δεν είχαν καρδιαγγειακή πάθηση κατά την έναρξη της μελέτης. Κατά τη διάρκεια μιας περιόδου παρακολούθησης 5 ετών, 248 από τα άτο-

μα της μελέτης ανέπτυξαν μη θανατηφόρο καρδιαγγειακό επεισόδιο (μη θανατηφόρο καρδιακό επεισόδιο που απαιτεί καρδιακή παράκαμψη ή αγγειοπλαστική), υπέστησαν ανακοπή ή πέθαναν λόγω καρδιαγγειακών αιτιών. Αυτά τα άτομα συγκρίθηκαν με 496 υγιείς μάρτυρες που δεν εμφάνισαν καρδιαγγειακές παθήσεις. Η ερευνητική ομάδα αναφέρει ότι τα άτομα με λιπώδη διήθηση του ήπατος (χωρίς αυτό να οφείλεται σε κατάχρηση οινοπνεύματος) είχαν 84% μεγαλύτερη πιθανότητα

ανάπτυξης καρδιαγγειακής πάθησης. Οι ερευνητές καταλήγουν λέγοντας ότι «η εύρεση σε υπερηχογράφημα λιπώδους διήθησης του ήπατος μη αλκοολικής αιτιολογίας σε άτομα με διαβήτη τύπου 2 πρέπει να προειδοποιήσει τους γιατρούς για τη συνύπαρξη πολλαπλών καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου που δικαιολογούν την έναρξη θεραπείας τόσο όσο και ο κίνδυνος προχωρημένης νόσου του ήπατος».

Diabetes 2005; 54: 3541-3546

Διαβητολογικά Νέα Μπορεί η χορήγηση ασπιρίνης να συμβάλλει στην πρόληψη του Διαβήτη; Τα αποτελέσματα πρόσφατης μελέτης έδειξαν ότι η ασπιρίνη εκτός από την αντιαιμοπεταλιακή της δράση ενδέχεται να έχει ευεργετικά αποτελέσματα και στην πρόληψη του διαβήτη. Συγκεκριμένα, βρέθηκε ότι η χορήγηση ασπιρίνης προκαλεί αύξηση της παραγόμενης από το πάγκρεας ινσουλίνης σε υγιή παχύσαρκα άτομα. Είναι γνωστό ότι η παχυσαρκία συνδέεται με την αντίσταση στην ινσουλίνη που αποτελεί το πρώτο βήμα για την εκδήλωση σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2. Έχει βρεθεί ότι η ασπιρίνη μπορεί να προκαλέσει μικρή μείωση των επιπέδων γλυκόζης πλάσματος στους διαβητικούς ασθενείς. Τα αποτελέσματα της παραπάνω μελέτης έδειξαν μια παρόμοια ευεργετική επίδραση της χορήγησης ασπιρίνης σε υγιή παχύσαρκα άτομα. «Η χορήγηση σαλικυλικών οδήγησε στη μείωση των συγκεντρώσεων γλυκόζης πλάσματος μέσω αύξησης της ινσουλίνης που εκκρίνεται στην κυκλοφορία

του αίματος» αναφέρουν οι συγγραφείς της μελέτης. «Το παραπάνω αποτέλεσμα αποτελεί έναυσμα για περαιτέρω έρευνα για το πιθανό θεραπευτικό όφελος της χορήγησης ασπιρίνης στην πρόληψη του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2». Για τη μελέτη αυτή, ο Fernandez-Real και οι συνεργάτες του αξιολόγησαν τα αποτελέσματα ενός παράγωγου του σαλικυλικού οξέος σε 28 άτομα (9 άνδρες και 19 γυναίκες). Ο μέσος όρος ηλικίας των συμμετεχόντων στη μελέτη ήταν τα 48 έτη και ο μέσος δείκτης μάζας σώματός (BMI) ήταν 33,9 kg/m2 (BMI >30 kg/ m2 είναι ενδεικτικό παχυσαρκίας). Κατά τη διάρκεια της μελέτης (3-4 εβδομάδες), οι συμμετέχοντες έλαβαν μια δόση 600 mg, μια δόση 900 mg, ή ένα placebo μια φορά ανά ημέρα. Οι ερευνητές βρήκαν ότι η χορήγηση του παράγωγου του σαλικυλικού οξέος οδήγησε σε μειωμένα επίπεδα γλυκόζης νηστείας στον ορό. Αντίθετα, η ευαισθησία των ιστών στην

ινσουλίνη δεν άλλαξε σημαντικά, αν και η έκκριση ινσουλίνης από το πάγκρεας παρουσίασε αύξηση. Ανάλογα ήταν τα ευρήματα από τη χορήγηση του παράγωγου του σαλικυλικού οξέος σε πειραματικά μοντέλα. Συγκεκριμένα, όταν το παράγωγο του σαλικυλικού οξέος χορηγήθηκε σε ποντίκια βρέθηκε ότι αύξησε σημαντικά την ινσουλίνη που εκκρίθηκε από αυτά τα β-κύτταρα του παγκρέατος. Ο Δρ.

Fernandez-Real τόνισε ότι «Αυτή είναι η πρώτη μελέτη που δείχνει ότι τα σαλικυλικά μπορούν να προκαλέσουν μείωση των επιπέδων γλυκόζης πλάσματος σε μη διαβητικά παχύσαρκα άτομα. Πιστεύουμε ότι η επίδραση αυτή οφείλεται κυρίως σε αύξηση της έκκρισης ινσουλίνης και λιγότερο στη βελτίωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη».

J Clin Endocrinol Metab 2008; 93: 2523-2530

Οι ηλικιωμένοι διαβητικοί ασθενείς παρουσιάζουν μεγαλύτερο κίνδυνο για οστικά κατάγματα Διαβητικά άτομα ηλικίας άνω των 70 ετών έχουν περίπου 60% υψηλότερο κίνδυνο καταγμάτων σε σύγκριση με μη διαβητικά άτομα της ίδιας ηλικίας και φύλου, σύμφωνα με τα συμπεράσματα μιας μελέτης. Η κύρια ερευνητής της μελέτης Δρ Elsa S. Strotmeyer δήλωσε ότι «Πολλοί ενήλικοι με σακχαρώδη διαβήτη τύπου

2 είναι υπέρβαροι και λανθασμένα έχει επικρατήσει η άποψη ότι τα κατάγματα είναι πρόβλημα μόνο των λεπτών ή ευπαθών ηλικιωμένων ατόμων». Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, παρ’ ότι οι διαβητικοί ασθενείς έχουν χαρακτηριστικά υψηλότερη οστική πυκνότητα από τα μη διαβητικά άτομα, φαίνεται επίσης να έχουν υψηλότερο κίνδυνο καταγμάτων. Συγκεκριμένα, η Δρ Strotmeyer και η ομάδα της παρακολούθησαν 2.979 άτομα με καλή φυσική κατάσταση, μεταξύ των ηλικιών 70 και 79 ετών, για ένα χρονικό διάστημα κατά μέσο όρο 4,5 ετών, καταγράφοντας τη συχνότητα των καταγμάτων. Στην έναρξη της μελέτης, όλοι οι συμμετέχοντες μπορούσαν εύκολα να περπατήσουν το ένα τέταρτο ενός μιλίου και να ασχοληθούν με τις καθημερινές τους δραστηριότητες. Από τα άτομα της μελέτης το 19% είχε σακχαρώδη διαβήτη. Στο τέλος της μελέτης τα διαβητικά άτομα παρουσίασαν υψηλότερο ποσοστό

παχυσαρκίας και εμφάνισαν 64% υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καταγμάτων. Μεταξύ των διαβητικών ατόμων, εκείνα τα άτομα με ιστορικό πτώσεων ήταν πιθανότερο να εμφανίσουν κατάγματα. Τα νευρολογικά ή κινητικά προβλήματα, που είναι ιδιαίτερα αυξημένα στα ηλικιωμένα διαβητικά άτομα, θα μπορούσαν εν μέρει να ερμηνεύσουν το γιατί οι διαβητικοί ασθενείς είναι περισσότερο επιρρεπείς σε κατάγματα, σημειώνει η Δρ Strotmeyer. Πρόσθεσε, επίσης, ότι τα άτομα με διαβήτη μπορούν να αποφύγουν τις πτώσεις φορώντας παπούτσια με λαστιχένια σόλα, με το να περπατούν σε καλά φωτιζόμενες περιοχές και να αποφεύγουν τα φάρμακα που αυξάνουν τη συχνότητα υπογλυκαιμικών επεισοδίων και συνεπώς τον κίνδυνο πτώσης. «Οι ηλικιωμένοι με διαβήτη πρέπει να ακολουθήσουν τις γενικές οδηγίες πρόληψης του κατάγματος» καταλήγει η Δρ Strotmeyer.

Arch Intern Med 2005; 165: 1612-1617

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

65

Διαβητολογικά Νέα Ο Σακχαρώδης Διαβήτης αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης ουρολοίμωξης στις γυναίκες μεγάλης ηλικίας Είναι γνωστό ότι τα ποσοστό εμφάνισης λοίμωξης του ουροποιητικού συστήματος είναι υψηλότερο μεταξύ των μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών με σακχαρώδη διαβήτη απ’ ό,τι μεταξύ εκείνων χωρίς διαβήτη. Ο Δρ Edward J. Boyko και οι συνεργάτες του, του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, παρακολούθησαν 218 διαβητικές και 799 μη διαβητικές γυναίκες μεταξύ των ηλικιών 55 και 75 ετών, από το 1998 ως το 2002. Οι αναφορές των γυναικών για συμπτώματα λοίμωξης του ουροποιητικού συστήματος επιβεβαιώθηκαν από μικροβιολογική καλλιέργεια. Συνολικά, 71 μη διαβητικές και 26 διαβητικές γυναίκες ανέπτυξαν λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος κατά τη διάρκεια της μελέτης, που αντιστοιχεί σε ένα ποσοστό της τάξης του 6,7% και 12,2% εμφάνισης λοίμωξης του ουροποιητικού συστήματος ανά 100 άτομα

το χρόνο, αντίστοιχα. Αυτό σημαίνει ότι οι γυναίκες με σακχαρώδη διαβήτη είχαν 80% υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης λοίμωξης του ουροποιητικού συστήματος. Η περαιτέρω ανάλυση των δεδομένων της μελέτης έδειξε ότι ο κίνδυνος για λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος ήταν υψηλότερος για τις γυναίκες που ελάμβαναν ινσουλίνη, καθώς και για εκείνες με μεγαλύτερη διάρκεια διαβήτη. Ο Δρ Boyko σχολίασε ότι «Αυτά τα χαρακτηριστικά ήταν επίσης καλοί προγνωστικοί δείκτες άλλων επιπλοκών του σακχαρώδους διαβήτη όπως η βλάβη του αμφιβληστροειδούς χιτώνα ή η παρουσία νεφρικής νόσου». «Δεν βρέθηκε καμία συσχέτιση μεταξύ του πρόσφατου γλυκαιμικού ελέγχου και του κινδύνου εμφάνισης λοίμωξης του ουροποιητικού συστήματος» τόνισε ο Δρ Boyko. «Αυτό το εύρημα οδηγεί στην υπόθεση ότι οι λοιμώξεις του

ουροποιητικού συστήματος μπορεί να οφείλονται στη μακρόχρονη επίδραση των υψηλών επιπέδων γλυκόζης πλάσματος σε αντιδιαστολή με τις δυσμενείς επιδράσεις μια βραχείας περιόδου έκθεσης σε υψηλά επίπεδα γλυκόζης». Η ομάδα επίσης ερεύνησε, εάν το ποσό των υπολειπομένων ούρων στην ουροδόχο κύστη μετά από την ούρηση ερμηνεύει τη διαφορά στον κίνδυνο λοίμωξης του ουροποιητικού συστήματος στις διαβητικές γυναίκες. Εντούτοις, αν και οι διαβητικές γυναίκες είχαν μεγαλύτερο υπολοιπόμενο όγκο ούρων μετά την ούρηση από ό,τι οι μη διαβητικές γυναίκες, διαπιστώθηκε ότι αυτή η διαφορά δεν εξηγούσε το μεγαλύτερο κίνδυνο λοίμωξης του ουροποιητικού συστήματος που συνδέθηκε με το διαβήτη.

Am J Epidemiol 2005; 161: 557-564

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

Ο δείκτης μάζας σώματος και η περίμετρος της μέσης αποτελούν προγνωστικούς δείκτες για την καρδιαγγειακή θνησιμότητα

66

Μια μεγάλη προοπτική μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Ολλανδία και στην οποία συμμετείχαν περισσότερα από 20.000 άτομα έδειξε ότι ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) και η περίμετρος της μέσης αποτελούν αξιόπιστους προγνωστικούς δείκτες της καρδιαγγειακής θνησιμότητας. Η νέα αυτή έρευνα ήρθε να προσθέσει νέα δεδομένα στη συζήτηση σχετικά με το εάν ο ΔΜΣ αποτελεί επαρκή δείκτη της παχυσαρκίας και του καρδιαγγειακού κινδύνου σε σχέση με άλλους απλούς τρόπους εκτίμησης της παχυσαρκίας στα υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα. Στην παρούσα μελέτη, οι μετρήσεις του ΔΜΣ και της περιμέτρου μέσης πραγματοποιήθηκαν μεταξύ των ετών 1993 και 1997 σε άνδρες και γυναίκες από το γενικό πληθυσμό, ηλικίας 20 έως 65 ετών, που συμμετείχαν στο πρόγραμμα ελέγχου για παράγοντες κινδύνου χρόνιων ασθενειών. Οι μετρήσεις επαναλήφθηκαν 10

έτη αργότερα, και στην αξιολόγηση των ευρημάτων χρησιμοποιήθηκαν οι μέσες τιμές των παραπάνω μεταβλητών. Ο ΔΜΣ και η περίμετρος μέσης μελετήθηκαν σε σχέση με τον κίνδυνο για δεκαετές και μη καρδιαγγειακό σύμβαμα, ύστερα από στάθμιση ως προς την ηλικία και το φύλο. Στα παχύσαρκα άτομα (>ΔΜΣ 30 kg/m2), ο σχετικός κίνδυνος για θανατηφόρο καρδιαγγειακό σύμβαμα ήταν 4 φορές υψηλότερος και ο κίνδυνος για μη θανατηφόρο καρδιαγγειακό σύμβαμα ήταν 2 φορές υψηλότερος απ’ ό,τι στα άτομα με φυσιολογικό βάρος. Παρόμοιες συσχετίσεις παρατηρήθηκαν για την περίμετρο της μέσης (>88 εκατ. έναντι <80 εκατ. στις γυναίκες και >102 εκατ. έναντι <94 εκατ. στους άνδρες). Στα άτομα με ΔΜΣ > 25 kg/m2, τα μισά από τα θανατηφόρα καρδιαγγειακά συμβάματα και το ένα τέταρτο από τα μη θανατηφόρα καρδιαγγειακά συμβάματα αποδόθηκαν στην παχυσαρκία.

Σε επίπεδο γενικού πληθυσμού, το ένα τρίτο όλων των θανατηφόρων καρδιαγγειακών συμβαμάτων θα μπορούσε να αποδοθεί στην παχυσαρκία και περίπου η μία από τις επτά μη θανατηφόρες περιπτώσεις καρδιαγγειακών συμβαμάτων. Τόσο ο ΔΜΣ όσο και η περίμετρος μέσης παρουσίασαν την ίδια προγνωστική δυνατότητα όσον αφορά τον καρδιαγγειακό κίνδυνο στο γενικό πληθυσμό. Οι ερευνητές βρήκαν επίσης μια ισχυρή συσχέτιση μεταξύ της παχυσαρκίας και των θανατηφόρων και μη καρδιαγγειακών συμβαμάτων. Σημαντικό αποτέλεσμα της μελέτης, όπως σημειώνουν οι συγγραφείς της, είναι το γεγονός ότι όταν οι γιατροί ερωτήθηκαν ποια μέτρηση προτίμησαν, οι περισσότεροι απάντησαν ότι προτιμούν να υπολογίζουν το ΔΜΣ.

European Journal of Cardiovascular Prevention & Rehabilitation 2009; 16: 729-734

Διαβητολογικά Νέα Η υπερουριχαιμία συνδέεται με το Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2 Τα υψηλά επίπεδα ουρικού οξέος πλάσματος αποτελούν ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 όπως έδειξε μεγάλη πληθυσμιακή μελέτη. Μεταξύ 4.536 ανθρώπων ηλικίας άνω των 55 ετών, οι οποίοι δεν είχαν σακχαρώδη διαβήτη κατά την έναρξη της μελέτης και παρακολουθήθηκαν για 10 έτη περίπου, τα 462 ανέπτυξαν σακχαρώδη διαβήτη, που αντιστοιχεί σε επίπτωση 10,1/1.000 άνθρωπο-έτη. Οι συμμετέχοντες με επίπεδα ουρικού οξέος πλάσματος στο κορυφαίο τεταρτη-

μόριο (πάνω από 370 micromol/L) είχαν 68% μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2 από ό,τι εκείνοι στο χαμηλότερο τεταρτημόριο (κάτω από 267 micromol/L), μια διαφορά που ήταν στατιστικά σημαντική μετά από στάθμιση για πιθανούς συγχυτικούς παράγοντες. «Σημαντικό ποσοστό των νέων περιπτώσεων σακχαρώδους διαβήτη μπορεί να αποδοθεί στο υψηλό επίπεδο ουρικού οξέος στον ορό», ανέφερε ο Δρ Abbas Dehghan και οι συνεργάτες του από το Ιατρικό Κέντρο Erasmus, στο Ρότερνταμ της Ολλανδίας.

Η ουρική αρθρίτιδα και οι νεφρικές επιπλοκές (νεφρολιθίαση) είναι, προς το παρόν, οι μόνες επιβεβαιωμένες συνέπειες της υπερουριχαιμίας. Ωστόσο, υπάρχουν μελέτες που έχουν ενοχοποιήσει τα υψηλά επίπεδα ουρικού οξέος πλάσματος ως πιθανό παράγοντα κινδύνου για την αρτηριακή υπέρταση, το έμφραγμα του μυοκαρδίου και την καρδιαγγειακή νόσο. Η παρούσα μελέτη προσθέτει στον κατάλογο αυτό και το σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, καταλήγουν οι ερευνητές.

Diabetes Care 2008; 31: 361-362

Η κατανάλωση καφέ προστατεύει από την εμφάνιση Διαβήτη τύπου 2 Η κατανάλωση καφέ και ενδεχομένως μαύρου, αλλά όχι πράσινου τσαγιού συνδέεται με χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2, σύμφωνα με τα αποτελέσματα μιας νέας μελέτης. Έχει βρεθεί ότι η αυξημένη κατανάλωση καφέ συνδέεται αντιστρόφως ανάλογα με τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 σε άτομα ευρωπαϊκής καταγωγής. Εντούτοις, τα υπάρχοντα στοιχεία όσον αφορά την κατανάλωση τσαγιού και την εμφάνιση διαβήτη σε πληθυσμούς υψηλού κινδύνου, κυρίως προερχόμενους από ασιατικές χώρες, είναι ελλιπή. Για το λόγο αυτό πραγματοποιήθηκε μελέτη προκειμένου να διερευνηθούν οι ενδεχόμενες συσχετίσεις μεταξύ της κατανάλωσης καφέ, μαύρου και πράσινου τσαγιού με τον κίνδυνο εμ-

φάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 σε άνδρες και γυναίκες από την περιοχή της Σιγκαπούρης. Συγκεκριμένα ο πληθυσμός της μελέτης ήταν 36.908 άνδρες και γυναίκες, ηλικίας 45 έως 74 ετών, που παρακολουθήθηκαν κατά το χρονικό διάστημα 1993 έως 1998 ως προς ποικίλες παραμέτρους διατροφής και τρόπου ζωής και επανεκτιμήθηκαν για το χρονικό διάστημα 1999 έως 2004. Σε σχέση με τα άτομα που δεν κατανάλωναν καφέ καθημερινά, εκείνα που κατανάλωναν 4 ή περισσότερα φλιτζάνια καφέ την ημέρα είχαν μια μείωση της τάξης του 30% του κινδύνου εμφάνισης διαβήτη. Σε σχέση με τα άτομα της μελέτης που δεν κατανάλωναν μαύρο τσάι καθημερινά, εκείνα που κατανάλω-

ναν 1 ή περισσότερα φλυτζάνια μαύρου τσαγιού καθημερινά είχαν μια μείωση της τάξης του 14% του κινδύνου εμφάνισης διαβήτη. Αντίθετα, δεν υπήρξε καμία σημαντική συσχέτιση με την κατανάλωση πράσινου τσαγιού. «Η καθημερινή, συνήθης κατανάλωση καφέ και ενδεχομένως μαύρου τσαγιού, αλλά όχι πράσινου τσαγιού, συνδέεται με χαμηλότερο κίνδυνο για εκδήλωση διαβήτη τύπου 2 σε ασιάτες άνδρες και γυναίκες» καταλήγουν οι συγγραφείς της μελέτης. «Οι συσχετίσεις που παρατηρήθηκαν είναι σημαντικές, επειδή παρέχουν ενδείξεις ότι τα ευρήματα για τον καφέ σε άλλες ενδεχόμενες μελέτες ομάδων δεν αποδίδονται στις διατροφικές συνήθειες, ούτε σε διάφορους συγχυτικούς παράγοντες» σημείωσαν οι συγγραφείς της μελέτης. Λαμβάνοντας υπόψη τη μεγάλη κατανάλωση καφέ και τσαγιού παγκοσμίως και του αυξανόμενου ποσοστού των ατόμων με διαβήτη τύπου 2, ειδικά στην Ασία, τα παραπάνω συμπεράσματα έχουν ιδιαίτερη σημασία για τη δημόσια υγεία. Εντούτοις, είναι πάρα πολύ νωρίς για να συστήσει κανείς την κατανάλωση καφέ και τσαγιού έως ότου υπάρξουν πιο λεπτομερή στοιχεία από μεγάλες κλινικές μελέτες, όσον αφορά όχι μόνο τα πιθανά οφέλη αλλά και πιθανές παρενέργειες ή επιπτώσεις.

Am J Clin Nutr 2008; 88: 979-985

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

67

Διαβητολογικά Νέα

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

Η μεσογειακή διατροφή μπορεί να προστατεύσει από την εμφάνιση Σακχαρώδους Διαβήτη

68

Η εφαρμογή της παραδοσιακής μεσογειακής διατροφής οδήγησε σε μείωση 83% του σχετικού κινδύνου εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, όπως βρέθηκε σε μια πρόσφατη προοπτική μελέτη. Ακόμη και η μέτρια τήρηση της μεσογειακής διατροφής συνδέθηκε με 59% μείωση του σχετικού κινδύνου για το διαβήτη, όπως ανέφεραν ο Miguel Martínez-González και οι συνεργάτες του από το Πανεπιστήμιο Navarra στην Ισπανία. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η μεσογειακή διατροφή έχει έναν προστατευτικό ρόλο στην καρδιαγγειακή νόσο, αλλά λίγα είναι γνωστά για το ρόλο της στην πρόληψη του διαβήτη στα υγιή άτομα. Τυπικά, η μεσογειακή διατροφή χαρακτηρίζεται από την υψηλή πρόσληψη φυτικών ινών, τη χαμηλή πρόσληψη ακόρεστων λιπαρών οξέων και κορεσμένων λιπών, και μια μέτρια κατανάλωση οινοπνεύματος. Χαρακτηρίζεται επίσης από την άφθονη χρήση του ελαιολάδου γεγονός που οδηγεί σε μια υψηλή αναλογία μονοακόρεστων προς κορεσμένα λιπαρά οξέα. Τα φρούτα, τα καρύδια, τα σιτηρά, τα όσπρια, και τα ψάρια αποτελούν βασικά συστατικά της μεσογειακής διατροφής, ενώ η κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων είναι περιορισμένη. Οι διατροφές πλούσιες σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα βελτιώνουν το λιπιδαιμικό προφίλ, καθώς επίσης και την αντίσταση στην ινσουλίνη και το γλυκαιμικό έλεγχο στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη. Το γεγονός αυτό οδήγησε στην υπόθεση ότι η εφαρμογή της μεσογειακής διατροφής ενδέχεται να προστατεύει από την ανάπτυξη σακχαρώδους διαβήτη. Για να διερευνήσουν αυτή την υπόθεση, οι ερευνητές πραγματοποίησαν μια προοπτική μελέτη, η οποία περιελάμβανε 13.380 πτυχιούχους πανεπιστημίου και νοσηλεύτριες. Κανένας δεν είχε διαβήτη κατά την έναρξη της μελέτης. Οι συμμετέχοντες παρακολουθήθηκαν κατά μέσο όρο για 4,4 έτη. Οι διαιτητικές συνήθειες αξιολογήθηκαν στην αρχή της μελέτης με βάση

ένα επιστημονικά δομημένο ερωτηματολόγιο για τη συχνότητα κατανάλωσης 136 διαφορετικών τροφίμων. Οι καινούργιες περιπτώσεις σακχαρώδους διαβήτη επιβεβαιώθηκαν μέσω ιατρικών διαγνώσεων και ενός επιπρόσθετου ερωτηματολογίου που ταχυδρομήθηκε σε εκείνους που εμφάνισαν σακχαρώδη διαβήτη κατά τη διάρκεια της μελέτης. Ως καταληκτικό σημείο της μελέτης ορίστηκε η εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2. Οι συμμετέχοντες που υιοθέτησαν ένα μεσογειακό πρότυπο διατροφής είχαν χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη. Ο κίνδυνος εμφάνισης σακ χαρώδους διαβήτη, εξομοιωμένος ως προς το φύλο και την ηλικία, ήταν 0,41 για τα άτομα με τη μέτρια συμμόρφωση έναντι εκείνων με τη χαμηλή συμμόρφωση ως προς την υιοθέτηση του μεσογειακού προτύπου διατροφής. Για τα άτομα με την υψηλότερη συμμόρφωση ο κίν-

δυνος εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη ήταν 0,17. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η παρατήρηση, όπως σημειώνουν οι ερευνητές, ότι τα άτομα με την υψηλή συμμόρφωση στη μεσογειακή διατροφή είχαν επίσης μια υψηλότερη συχνότητα παρουσίας, κατά την έναρξη της μελέτης, των περισσότερων παραγόντων κινδύνου για το διαβήτη. Συγκεκριμένα ήταν μεγαλύτερης ηλικίας, είχαν υψηλότερο BMI, υψηλότερη συνολική πρόσληψη ενέργειας, ήταν πιθανότερο να είχαν υψηλή αρτηριακή πίεση αίματος ή οικογενειακό ιστορικό διαβήτη, και πιθανότερο να ήταν πρώην καπνιστές. Η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ουσιαστική προστασία ενάντια στο σακχαρώδη διαβήτη μπορεί να επιτευχθεί με την υιοθέτηση της παραδοσιακής μεσογειακής διατροφής.

BMJ 2008; 336: 1348-1351

Διαβητολογικά Νέα Μπορεί η τιμή της HbA1c να προβλέψει την εμφάνιση Σακχαρώδους Διαβήτη; Σε γυναίκες μέσης ηλικίας καθώς και σε ηλικιωμένες υγιείς γυναίκες, τα επίπεδα της HbA1c αποτελούν ανεξάρτητο προγνωστικό παράγοντα για το σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 αλλά όχι και για την καρδιαγγειακή νόσο με βάση τα αποτελέσματα μελέτης. Είναι γνωστό ότι η HbA1c αποτελεί δείκτη της γλυκαιμικής έκθεσης κατά τη διάρκεια των τελευταίων 60 έως 90 ημερών. Ωστόσο, είναι άγνωστο εάν οι ήπιες ανοδικές μεταβολές αυτού του βιολογικού δείκτη παρέχουν επαρκείς προγνωστικές πληροφορίες για την ανάπτυξη κλινικά εμφανούς σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 καθώς και καρδιαγγειακής νόσου. Για το σκοπό αυτό πραγματοποιήθηκε μια προοπτική μελέτη, η οποία ξεκίνησε το 1992, και κατά την οποία οι ερευνητές εξέτασαν, εάν η αρχική τιμή της

HbA1c μπορεί να προβλέψει την εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη, καθώς και καρδιαγγειακών συμβαμάτων σε μέσης ηλικίας και ηλικιωμένες υγιείς γυναίκες. Στην ανάλυση συμπεριλήφθηκαν 26.563 συμμετέχουσες ηλικίας άνω των 45 ετών που δεν είχαν σακχαρώδη διαβήτη ή γνωστή καρδιαγγειακή νόσο. Οι γυναίκες αυτές παρακολουθήθηκαν για ένα μέσο χρονικό διάστημα 10,1 ετών και τα επίπεδα της HbA1c στην αρχή της μελέτης ήταν της τάξης του 5%. Συνολικά, παρατηρήθηκαν 1.238 νέες περιπτώσεις σακχαρώδους διαβήτη και 684 καρδιαγγειακών συμβαμάτων κατά τη διάρκεια της μελέτης. Στις σταθμισμένες ως προς την ηλικία αναλύσεις που χρησιμοποίησαν τα τεταρτημόρια των τιμών της HbA1c, παρατηρήθηκε μια σταδιακή αύξηση του κινδύνου τόσο για το σακχαρώδη διαβήτη όσο και για την καρ-

διαγγειακή νόσο. Η HbA1c παρέμεινε ισχυρός προγνωστικός δείκτης του σακχαρώδους διαβήτη και μετά από την πολυπαραγοντική ανάλυση. Εντούτοις, δεν ήταν σημαντική η συσχέτιση της HbA1c με την καρδιαγγειακή νόσο. Ανάλογα με τα επίπεδα της HbA1c ο σχετικός κίνδυνος για την εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη κυμάνθηκε από 2,9 για επίπεδα HbA1c μεταξύ 5,5% και 5,9%, σε 29,3 για επίπεδα HbA1c μεταξύ 6,0% και 6,4%, και σε 81,2 για επίπεδα HbA1c άνω του 7,0%. Με βάση τα παραπάνω αποτελέσματα, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι «η υψηλή HbA1c μπορεί να αποτελέσει αφορμή να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην πρωτογενή πρόληψη του σακχαρώδους διαβήτη».

Am J Med 2007; 120: 720-727

Η κατανάλωση των πατατών συσχετίσθηκε με αυξημένο κίνδυνο για Διαβήτη τύπου 2 Η κατανάλωση πατατών συνδέθηκε με αυξημένο κίνδυνο για σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, σύμφωνα με τα αποτελέσματα μιας προοπτικής μελέτης. Οι πατάτες, μια μορφή υδατάνθρακα υψηλού γλυκαιμικού δείκτη, ενοχοποιούνται ότι αυξάνουν την αντίσταση στην ινσουλίνη και τον κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2.

Οι ερευνητές πραγματοποίησαν μια προοπτική μελέτη σε 84.555 γυναίκες, ηλικίας 34 έως 59 ετών, χωρίς ιστορικό χρόνιων νοσημάτων. Οι συμμετέχουσες συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο συχνότητας κατανάλωσης τροφίμων τόσο στην αρχή της μελέτης όσο και κατά τη διάρκεια των 20 ετών της παρακολούθησης. Στο τέλος της μελέτης βρέθηκε ότι 4.496 συμμετέχουσες εμφάνισαν σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Στην ανάλυση των δεδομένων και μετά από στάθμιση ως προς την ηλικία και διαιτητικούς και μη παράγοντες βρέθηκε ότι η κατανάλωση πατατών και κυρίως τηγανητών πατατών, συνδέθηκε θετικά με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2. Στις παχύσαρκες γυναίκες καθώς και στις γυναίκες με καθιστική ζωή παρατηρήθηκε συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης πατατών και του κινδύνου εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2. Στις υποομάδες αυτές της μελέτης είναι πιθα-

νό ότι η παρουσία αντίστασης στην ινσουλίνη επιδεινώνει τα δυσμενή μεταβολικά αποτελέσματα των υδατανθράκων υψηλού γλυκαιμικού δείκτη. «Τα συμπεράσματά μας οδηγούν σε μια θετική συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης πατατών και του κινδύνου για σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 στις γυναίκες» γράφουν οι συγγραφείς της μελέτης. «Αυτή η συσχέτιση ήταν ισχυρότερη όταν αντικατέστησαν οι πατάτες όλα τα δημητριακά. Αυτά τα στοιχεία υποστηρίζουν ένα πιθανό όφελος από τον περιορισμό της κατανάλωσης αυτών των τροφίμων στη μείωση του κινδύνου για σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2» καταλήγουν οι συγγραφείς. Συνεπώς, η αντικατάσταση αυτών των πηγών υδατανθράκων με τροφές χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη και υψηλής περιεκτικότητας σε ίνες όπως δημητριακά ολικής αλέσεως πρέπει να ενθαρρύνεται στο καθημερινό διαιτολόγιο.

Am J Clin Nutr 2006; 83: 284-290

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

69

Διαβητολογικά Νέα Διαβητολογικά Κέντρα - Ιατρεία ΑΤΤΙΚΗ

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

• Διαβητολογικό Κέντρο, Α΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, ΠΓΝΑ «Λαϊκό» Αγ. Θωμά 17, 115 27 Αθήνα. Τηλ.: 210 7456000, 210 7771101, Fax: 210 7791839 E-mail: panoraiap@med.uoa.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΑ «Ιπποκράτειο» Βασ. Σοφίας 114, 115 27 Αθήνα. Τηλ.: 210 7769000, 210 7483770, Fax: 210 7473787 E-mail: ippokratio@aias.net • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝ Παίδων Αθηνών «Αγ. Σοφία» Μ. Ασίας και Θηβών, 115 27 Αθήνα. Τηλ.: 210 7467000, 210 7467009, Fax: 210 7796312 Website: http://www.paidon-agiasofia.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΝΓΝΑ «Πολυκλινική» Πειραιώς 3, 105 52 Αθήνα. Τηλ.: 210 5276000, 210 5276222, Fax: 210 5240130 E-mail: protokollo@polykliniki.gr Website: http://www.polykliniki.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Μονάδα Έρευνας Πανεπιστημίου Αθηνών, ΠΓΝ «Αττικόν» Ρίμινι 1, 124 62 Χαϊδάρι. Τηλ.: 210 5831000, 210 5832013, Fax: 210 5326454 E-mail: pubrel@attikonhospital.gr Website: http://www.attikonhospital.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝ Παίδων Αθηνών «Π. & Α. Κυριακού» Μεσογείων 24, 115 27 Αθήνα. Τηλ.: 210 7726856, 1535, Fax: 210 7480933 E-mail: tmplhr@aglaiakyriakou.gr Website: http://www.aglaiakyriakou.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΑ «Αλεξάνδρα» Λαμψάκου 6, 115 28 Αθήνα. Τηλ.: 210 7770431, 210 3381180 • Διαβητολογικό Κέντρο, ΓΝΑ ΝΙΜΤΣ Μονής Πετράκη 12, 115 21 Αθήνα. Τηλ.: 210 7288111, 210 7288367, Fax: 210 7237578

70

• Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΑ «Κοργιαλένειο Μπενάκειο ΕΕΣ» Ερυθρού & Αθανασάκη 1, 115 26 Αθήνα Τηλ.: 210 6414000, 210 6414620, Fax: 210 6414800 E-mail: info@korgialenio-benakio.gr Website: http://www.kor­gia­lenio-benakio.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΠ «Τζάνειο» Τζαννή και Αφεντούλη 1, 185 36 Πειραιάς. Τηλ.: 210 4592000, 210 4592174, Fax: 210 4528185 E-mail: tzaniodiabetes@yahoo.com, hospital@tzaneio.gr Website: http://www.tzaneio.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, Γ΄ Παθολογικό Τμήμα, ΠΓΝ Νίκαιας-Πειραιά «Άγιος Παντελεήμων» Δ. Μαντούβαλου 3, 184 54 Νίκαια Τηλ.: 213 2077000, 213 2077660, 213 2077676 E-mail: s.pappas@nikaia-hosp.gr, info@nikaia-hosp.gr Website: http://www.nikaia-hosp.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, Ενδοκρινολογικό Τμήμα, ΠΓΝ Νίκαιας-Πειραιά «Άγιος Παντελεήμων» Δ. Μαντούβαλου 3, 184 54 Νίκαια Τηλ.: 213 2077000, 213 2077660, 213 2077502 E-mail: s.pappas@nikaia-hosp.gr, info@nikaia-hosp.gr Website: http://www.nikaia-hosp.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Παίδων Αθηνών «Π. & Α. Κυριακού» Θηβών και Λεβαδείας 3, 115 27 Αθήνα. Τηλ.: 213 2009000, 1535, Fax: 210 7790990 E-mail: tmplhr@aglaiakyriakou.gr Website: http://www.aglaiakyriakou.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΑΝΠ «Μεταξά» Μπόταση 51, 185 37 Πειραιάς. Τηλ.: 210 4284444-54, 210 4285000-11, Fax: 210 4599774 Website: http://www.metaxa-hospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ «Ασκληπιείο» Βούλας Βασ. Παύλου 1, 166 73 Βούλα. Τηλ.: 210 8958301-6, Fax: 210 8958840 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝΑ «Σισμανόγλειο» Σισμανογλείου 1, 151 26 Μαρούσι Τηλ.: 210 8039438, 210 8041686, Fax: 210 8033800

Διαβητολογικά Νέα • Διαβητολογικό Ιατρείο, Ενδοκρινολογικό Τμήμα Μαιευτικό Γυναικολογικό Κέντρο Αθηνών «Έλενα Ε. Βενιζέλου» Πλ. Ε. Βενιζέλου 2, 115 21 Αθήνα. Τηλ.: 210 6402389, 210 6402180, Fax: 210 6411156 E-mail: hel-soc-oudro@ath.forthenet.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών «Η Σωτηρία» Μεσογείων 152, 115 27 Αθήνα. Τηλ.: 210 7710012, 210 7710034, 210 7710078 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝΑ «Ελπίς» Δημητσάνας 7, 115 22 Αθήνα. Τηλ.: 210 6434001, 210 6434001, Fax: 210 6445646 • Διαβητολογικό Ιατρείο, 1ο Νοσοκομείο ΙΚΑ Μελισσίων Τέρμα Ζαΐμη, 151 27 Μελίσσια. Τηλ.: 210 6139048, 210 6138460, 210 6139048 • Διαβητολογικό Ιατρείο, Νοσοκομείο Δερματικών & Αφρ. Νόσων «Ανδρέας Συγγρός» Ι. Δραγούμη 5, 161 21 Καισαριανή Τηλ.: 210 7244589, 210 7265166, Fax: 210 7235546 • Διαβητολογικό Ιατρείο & Ιατρείο Παχυσαρκίας, Κωσταντοπούλειο ΠΓΝΑ «Αγία Όλγα» Αγ. Όλγας 3-5, 142 31 Ν. Ιωνία Τηλ.: 210 2776612, 210 2796896, Fax: 210 2773845 E-mail: ketion@otenet • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Ελευσίνας «Θριάσιο» Λεωφ. Γ. Γεννηματά, 192 00 Μαγούλα, Αττική Τηλ.: 210 5534774, 210 5534200, Fax: 210 5534497 • Διαβητολογικό Ιατρείο, 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας Π. Κανελλόπουλου 3, 115 25 Αθήνα. Τηλ.: 210 7464093, 210 7464090, Fax: 210 7715690 E-mail: pakokkoris@hotmail.com • Διαβητολογικό Ιατρείο, Παθολογικό Νοσοκομείο Σπηλιοπούλειο «Η Αγία Ελένη» Δημ. Σούτσου 21, 115 21 Αθήνα Τηλ.: 210 6410445, 213 2023418, Fax: 210 6447064 E-mail: info@spiliopoulio.gr Website: http://www.spiliopoulio.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Παίδων «Αγία Σοφία» Μ. Ασίας και Θηβών, 115 27 Αθήνα. Τηλ.: 210 7467000, 210 7467002 Website: http://www.paidon-agiasofia.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, Τμήμα Ενδοκρινολογίας, Διαβήτη και Μεταβολισμού, ΠΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός» Υψηλάντου 45-47, 106 76 Αθήνα Τηλ.: 210 7201000, 210 7201258, Fax: 210 7201258 E-mail: info@evaggelismos-hosp.gr Website: http://www.evaggelismos-hosp.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝΑ «Γιώργος Γεννηματάς» Λεωφ. Μεσογείων 154, 115 27 Χολαργός Τηλ.: 210 7703694, 210 7768646 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΙΚΑ Αθηνών (Κεντρικά) Πλ. Θεάτρου 18, 105 52 Αθήνα Τηλ.: 210 3251050 • Διαβητολογικό Ιατρείο, «Πολυκλινική» Ολυμπιακού Χωριού Γ. Δαμάσκου 1, 136 77 Αχαρνές, Αττική Τηλ.: 210 2420000

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΘ «Παπαγεωργίου» Περιφερειακή οδός Ν. Ευκαρπίας, 564 29 Ν. Ευκαρπία, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 694226, 2310 693229, Fax: 2310 693163 • Διαβητολογικό Κέντρο, Νομαρχιακό Α΄ ΓΝΘ «Άγιος Παύλος» Εθνικής Αντίστασης 161, 551 34 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 493532, 2310 493500, Fax: 2310 451727

• Διαβητολογικό Κέντρο, Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, ΠΓΝΘ «Ιπποκράτειο» Κωνσταντινουπόλεως 49, 546 42 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 892101, 2310 850850, Fax: 2310 992834 • Διαβητολογικό Κέντρο, Α΄ Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, ΠΓΝΘ «ΑΧΕΠΑ» Στ. Κυριακίδη 1, 546 36 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 993375, 2310 993312, Fax: 2310 211131 • Διαβητολογικό Ιατρείο, Α΄ Παιδιατρική Κλινική, ΠΓΝΘ «Ιπποκράτειο» Κωνσταντινουπόλεως 49, 546 42 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 892462, 2310 892020 • Διαβητολογικό Ιατρείο, Α΄ Παθολογική Κλινική, ΠΓΝΘ «Ιπποκράτειο» Κωνσταντινουπόλεως 49, 546 42 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 892393, 2310 892020, Fax: 2310 819758 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝΘ «Παπαγεωργίου» Περιφερειακή οδός Ν. Ευκαρπίας, 564 29 Ν. Ευκαρπία, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 892352, 2310 892394, 2310 892396 E-mail: nikossailer@gmail.com • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝΘ «Άγιος Δημήτριος» Ε. Ζωγράφου 2, 546 34 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 969427, 2310 969427, Fax: 2310 206015 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝΘ «Γ. Παπανικολάου» Εξοχή, 570 10 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 350528, 2310 350500, 2310 350528 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Χαλκιδικής 631 00 Πολύγυρος, Χαλκιδική Τηλ.: 23710 20248, 23710 22130, Fax: 23710 23781 • Διαβητολογικό Ιατρείο, Β΄ ΓΝ ΙΚΑ «Παναγία» Ν. Πλαστήρα 22, 551 32 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 437676, 2310 437676, Fax: 2310 438322 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝΘ «Γ. Γεννηματάς» Εθνικής Αμύνης 41, 546 35 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 211221, 2310 211220, Fax: 2310 210401 E-mail: hospgeni@otenet.gr

ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Θήβας Θέση Κουμέρκη, 322 00 Θήβα, Βοιωτία Τηλ.: 22620 24444, Fax: 22620 25406 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Λαμίας Παπασιοπούλου Τέρμα, 351 00 Λαμία, Φθιώτιδα Τηλ.: 22310 63074-82, Fax: 22310 63695 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Άμφισσας Οικισμός Δροσοχωρίου, 331 00 Άμφισσα Τηλ.: 22650 28400, 22650 22222, 22650 28888 • Διαβητολογικό Ιατρείο, «Διόκλειο» ΓΝ-ΚΥ Καρύστου Πολυχρόνη Κότσικα 56, 340 01 Κάρυστος, Εύβοια Τηλ.: 22240 24001-2, 22240 29189, Fax: 22240 22207 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Χαλκίδας Γαζέπη 48, 341 00 Χαλκίδα, Εύβοια Τηλ.: 22210 21901-10, 22210 35459, Fax: 22210 85131

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ • Διαβητολογικό Κέντρο, Παθολογική Πανεπιστημιακή Κλινική, ΠΓΝ Πάτρας Ρίο, 265 00 Πάτρα Τηλ.: 2610 999691, 2610 999670, Fax: 2610 993982 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Τρίπολης «Ευαγγελίστρια» Τέρμα Ερυθρού Σταυρού, 221 00 Τρίπολη Τηλ.: 2710 371700, 2710 371809, Fax: 2710 238175 Website: http://www.panarkadiko.gr

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

71

Διαβητολογικά Νέα • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κορίνθου Λεωφ. Αθηνών 53, 201 00 Κόρινθος Τηλ.: 27413 61400, 27410 20188, Fax: 27410 20529 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Άργους Κορίνθου 191, 212 00 Άργος Τηλ.: 27510 64290, 27510 64113, Fax: 27510 24644

ΗΠΕΙΡΟΣ • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Ιωαννίνων «Γ. Χατζηκώστα» Λεωφ. Μακρυγιάννη, 450 01 Ιωάννινα Τηλ.: 26510 80111, 26510 80444, Fax: 26510 31414 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΕΠΑΓΝ Ιωαννίνων Λεωφ. Σταύρου Νιάρχου, 455 00 Ιωάννινα Τηλ.: 26510 99111, 26510 99227, Fax: 26510 46617 E-mail: atsatsou@cc.uoi.gr, gep@uhi.gr Website: http://www.uhi.gr

ΘΕΣΣΑΛΙΑ • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Λάρισας Μεζούρλο, 411 10 Λάρισα Τηλ.: 2410 617000, 1135, Fax: 2410 681567 E-mail: ppgnl@otenet.gr Website: http://www.uhl.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝ Λάρισας «Κουτλιμπάνειο» Τσακάλωφ 1, 412 21 Λάρισα Τηλ.: 2410 560384, 1535, Fax: 2410 611004 E-mail: kleisiarisvasilis@yahoo.gr Website: http://www.larissahospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝ Βόλου «Αχιλλοπούλειο» Πολυμέρη 134, 382 22 Βόλος, Μαγνησία Τηλ.: 24210 94200, 24210 39533, Fax: 24210 36870 E-mail: info@volos-hospital.gr Website: http://www.volos-hospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Τρικάλων Καρδίτσης 56, 421 00 Τρίκαλα Τηλ.: 24310 45100, 1535, Fax: 24310 37392, E-mail: gnntrika@otenet.gr Website: http://civil.dypethessaly.gr/trk/default.aspx

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Γουμένισσας Μαυροπούλου 9, 613 00 Γουμένισσα, Κιλκίς Τηλ.: 23430 41411, 23430 20531, Fax: 23430 20531 E-mail: satsoglou@yahoo.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κιλκίς Νοσοκομείου 1, 611 00 Κιλκίς Τηλ.: 23410 38400, 23410 22222, Fax: 23410 38627 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κατερίνης 7ης Μεραρχίας 26, 601 00 Κατερίνη Τηλ.: 23510 57200-2, 23510 57258, Fax: 23510 57250 E-mail: hoskat@gnkaterini.gr Website: http://www.gnkaterini.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝΝ Δράμας Τέρμα Ιπποκράτους, 661 00 Δράμα Τηλ.: 25210 23351-55,25210 22222, Fax: 25210 21883 E-mail: info@dramahospital.gr Website: http://www.dramahospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Καβάλας Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού 63, 650 01 Καβάλα Τηλ.: 2510 292000,2510 222222, Fax: 2510 830747 Website: http://www.kava­la­ho­spital.gr

• Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Σερρών 3ο χλμ. Εθνικής Οδού Σερρών-Δράμας, 621 00 Σέρρες Τηλ.: 23210 94500, 23210 94567, Fax: 23210 94713 E-mail: gnserres@hospser.gr Website: http://www.hospser.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Βέροιας Ασωμάτων Βέροιας, 591 00 Βέροια Τηλ.: 23310 59100,23310 51400, Fax: 23310 29920 Website: http://www.verhospi.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Νάουσας Αδελφών Λαναρά & Φωκίωνος Πεχλιβάνου 3, 592 00 Νάουσα Τηλ.: 23320 22200, 23320 59203, Fax: 23320 23422 E-mail: gnnnaoussa@nao.forthnet.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κοζάνης «Μαμάτσειο» Μαμάτσειου 1, 501 00 Κοζάνη Τηλ.: 24610 67600, 24610 67647, Fax: 24610 67618 E-mail: noskoz@mamatsio.gr Website: http://www.mamatsio.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Γιαννιτσών Τέρμα Λ. Κατσώνη, 581 00 Γιαννιτσά Τηλ.: 23820 56200, 23820 56534, Fax: 23820 26553 Website: http://www.gng.gr

ΘΡΑΚΗ • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Αλεξανδρούπολης 6ο χλμ. Αλεξανδρούπολης-Μάκρης, Δραγάνα, 681 00 Αλεξανδρούπολη Τηλ.: 25510 25272, 25510 75520, Fax: 25510 76420 Website: http://www.pgna.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κομοτηνής «Σισμανόγλειο» Σισμάνογλου 45, 691 00 Κομοτηνή Τηλ.: 25310 22222, 25310 57465, Fax: 25310 30009 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Ξάνθης Νεάπολη, 671 00 Ξάνθη Τηλ.: 25410 47100,25410 47400, Fax: 25410 72139 E-mail: contact_us@hosp-xanthi.gr Website: http://www.hosp-xanthi.gr

ΚΡΗΤΗ - ΝΗΣΙΑ • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Ηρακλείου «Βενιζέλειο Πανάνειο» Λ. Κνωσσού 363, 714 09 Ηράκλειο, Κρήτη Τηλ.: 2810 368000, 2810 368190, Fax: 2810 368175 Website: http://www.pepagnh.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Χανίων «Άγιος Γεώργιος» Δημοκρατίας 81, 731 34 Χανιά, Κρήτη Τηλ.: 28210 22000, 28210 22540, Fax: 28210 71112 E-mail: info@chaniahospital.gr Website: http://www.chaniahospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Μυτιλήνης «Βοστάνειο» Ε. Βοστάνη 48, 811 00 Μυτιλήνη, Λέσβος Τηλ.: 22510 57700, 22510 21111, Fax: 22510 41500 E-mail: bostanio@otenet.gr Website: http://www.vostanio.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Σάμου Κεφαλοπούλου 17, 831 00 Σάμος Τηλ.: 22730 83100, 22730 83494, Fax: 22730 28968 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝ Λευκάδας Αρ. Βαλαωρίτη 24, 311 00 Λευκάδα Τηλ.: 26450 25371, 26450 31065, Fax: 26450 25377 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Ζακύνθου «Άγιος Διονύσιος» Περιβόλα, 291 00 Ζάκυνθος, Τηλ.: 26950 59100, Fax: 26950 42520

Για οποιαδήποτε αλλαγή, διόρθωση, τροποποίηση στα προαναφερθέντα Διαβητολογικά Κέντρα / Διαβητολογικά Ιατρεία, παρακαλώ όπως ενημερώσετε την Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία με FAX (210 7210936) ή e-mail (infoede@ede.gr)

72

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΝΕΩΝ

Για Ιατρούς, Διαιτολόγους, Ψυχολόγους, Νοσηλευτές, Επισκέπτες Υγείας, Ποδολόγους που ασχολούνται με το διαβήτη και θέλουν να ενημερώσουν το κοινό 1. Άρθρο 3-5 δακτυλογραφημένων σελίδων. Μικρότερο άρθρο, με πρακτικές συστάσεις, οδηγίες ή με σημεία υπενθύμισης.

2. Στο κύριο άρθρο να υπάρχουν 1 έως 2 σημεία, τα οποία θα πρέπει ο συγγραφέας να τονίσει ως κύρια μηνύματα. Αυτά να αποτελούν ξεχωριστή σελίδα.

3. Σε κάθε άρθρο να υπάρχουν 2 με 3 κύριες βιβλιογραφικές παραπομπές.

4. Το άρθρο να συνοδεύεται με το όνομα του συγγραφέα, διεύθυνση και τηλέφωνο, τίτλο (γιατρός, νοσηλευτής κ.λπ.) και τόπο εργασίας, με ημερομηνία αποστολής.

5. Τα άρθρα να αποστέλονται σε ηλεκτρονική μορφή με e-mail στο infoede@ede.gr ή με CD στα γραφεία της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας υπ’ όψιν

Συντακτικής Επιτροπής Περιοδικού

«Διαβητολογικά Νέα»

Μαιάνδρου 23, 115 28 Αθήνα

 Εγγραφή στα Διαβητολογικά Νέα Επώνυμο: ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� Όνομα: ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� Η διεύθυνση που θέλω να λαμβάνω το περιοδικό «Διαβητολογικά Νέα» είναι: Οδός: ............................................................................................................................................................................................................................................. Αριθ. ��������������������������������������������������������� Πόλη: ............................................................................................................................................................................................................................................. Τ.Κ.: ������������������������������������������������������������

Ταχυδρομική Διεύθυνση: Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία Μαιάνδρου 23 11528 Αθήνα Ετήσια συνδρομή: 1 €

ΥΠΟΓΡΑΦΗ

Νο.1 στον κόσμο

Νέα Εποχή – Χωρίς Ταινίες. ®

Δυνατότητα μετρήσεων όποτε και όπου χρειάζονται. Κυριολεκτικά!

• 50 τεστ ενσωματωμένα σε μια κασέτα • Χωρίς ανάγκη κωδικοποίησης • Λήψη δείγματος αίματος με το πλέον ανώδυνο στυλό τρυπήματος τεχνολογίας ClixmotionTM (*Ref.) • Ασφαλής / υγιεινή αποθήκευση & απόρριψη κασέτας μετρήσεων και αιχμών Ο μετρητής προσφ έρεταιδω ρεάν σε άτομα που ακολουθούν ινσουλινοθεραπεία www.accu-chek.com

Roche Diagnostics (Hellas) A.E. Αθήνα: Α. Παναγούλη 91, Νέα Ιωνία Θεσσαλονίκη: 12ο χλμ. Ν.Ε.Ο. Θεσσαλονίκης - Ν. Μουδανίων

Γραμμή επικοινωνίας: 210 2703700 Δωρεάν γραμμή υποστήριξης (από σταθερό): 800 11 71000

Τα ACCU-CHEK και ACCU-CHEK MOBILE είναι εμπορικά σήματα της Roche . © 2009 Roche. Με επιφύλαξη κάθε νόμιμου δικαιώματος.

674/0911

50

(*Ref.) Koubek R. PhD, LEAST PAIN DEVICES FOR SMBG FOR A SUITABLE DIABETES MANAGEMENT-2nd Intl. conf. ATTD in Athens, Feb. 2009, Poster No 103; (abstract No 309).

Accu-Chek Mobile

1ΔΚ LILLY DIABETES 2008

(προσαρμογή)

Για εμάς ο διαβήτης είναι προσωπική υπόθεση.

Lilly Diabetes

Κάθε άτομο που ζει με διαβήτη αντιμετωπίζει προσωπικές προκλήσεις που απαιτούν προσωπικές λύσεις. Αυτό, όχι απλώς το κατανοούμε, αλλά το θεωρούμε και δική μας υπόθεση. Είμαστε αφοσιωμένοι στο να εξασφαλίζουμε στους επαγγελματίες υγείας και στους ασθενείς τους τις θεραπείες, τα μέσα, την εκπαίδευση και την υποστήριξη που χρειάζονται για την επιτυχή αντιμετώπιση της νόσου. Όλα αυτα, για κάθε έναν ξεχωριστά. Η προσπάθειά σας, εμπνέει τη δική μας.

15ο χλμ. ΕΘΝ. ΟΔΟΥ ΑΘΗΝΩΝ - ΛΑΜΙΑΣ 145 64 ΚΗΦΙΣΙΑ ΤΗΛ: 210-6294600 FAX: 210-6294610 Τ.Θ. 51288 ΓΡΑΦΕΙΟ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ: ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΕΩΣ 24 - ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ - Τ.Κ.: 551 33 ΘΕΣ/ΝΙΚΗ ΤΗΛ.: (2310) 480160 www.lilly.gr