Teux 38

Ðáðáäéáìáíôïðïýëïõ 4, 115 28 ÁèÞíá

Αριθμός Άδειας 451/91

Ταχ. Γραφείο Κ. Δ. Αθηνών

ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ

ΚΩΔ. 4288

Διαβητολογικά Νέα ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΜΑΪΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2007 ΤΕΥΧΟΣ 38ο (70ο)

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Τεύxος 38

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Το περιοδικό αυτό απευθύνεται σε άτομα με διαβήτη και σε επαγγέλματα υγείας που έχουν σχέση με το διαβήτη Εκδίδεται από την Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία Διανέμεται Δωρεάν Τα κείμενα των διαφημίσεων είναι υπό την ευθύνη των διαφημιζομένων και όχι της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας

Διοικητικό Συμβούλιο Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας

Πρόεδρος

Αντιπρόεδρος

Γενικός Γραμματεύς

Ταμίας

Μέλη

Μπούσμπουλας Σταύρος Ηρακλειανού Στέλα Σωτηρόπουλος Αλέξης Μακρυλάκης Κωνσταντίνος Αλαβέρας Αντώνιος Δημητριάδης Γεώργιος Μυγδάλης Ηλίας Παναγιώτου Θεμιστοκλής Φιλιππίδης Φίλιππος

Συντακτική Επιτροπή “Διαβητολογικά Νέα”: Επίτιμος Πρόεδρος: Αλιβιζάτος Ιωάννης Υπεύθυνος Σύνταξης: Βαζαίου Ανδριανή Γραμματεύς: Δημοσθενόπουλος Χάρης Μέλη: Αλαβέρας Αντώνης Κεφαλάς Νίκος Αναστασίου Ελένη Μητράκου Ασημίνα Βασιλόπουλος Χάρης Μακρυλάκης Κωνσταντίνος Ιωαννίδης Ιωάννης Μπενρουμπή Μαριάννα Ηρακλειανού Στυλιανή Nούτσου Μαρίνα Θυμέλλη Ιωάννα Τουρνής Συμεών

Ταχ. Διεύθυνση: Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία Μαιάνδρου 9 - Αθήνα 11528 http://www.ede.gr Ιδιοκτήτης: Ελληνικh Διαβητολογικh Εταιρεiα - Εκδότης: Βαζαίου Ανδριανή

Τεύxος 38

Διαβητολογικά Νέα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ Η σημασία της μέτρησης των υδατανθράκων στη ρύθμιση του σακχαρώδη διαβήτη..............................................................................................................................9 Ανδριανή Βαζαίου Τελικά, τι θα πρέπει να μετράμε: Γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (ΗbA1C) ή απλά σάκχαρα αίματος;.....................................17 Αντώνης Αλαβέρας Η Σχέση Μεταξύ σακχαρώδη Διαβήτη και Νόσου Alzheimer...............................................20 Ευανθία Γκούβερη, Αντώνης Αλαβέρας Πόσο η Μεσογειακή Διατροφή είναι κατάλληλη για τα άτομα με διαβήτη;...................22 Χάρης Δημοσθενόπουλος Ας γνωρίσουμε την Gladys: 83 χρόνια και συνεχίζει................................................................28 Νικόλαος Κεφαλάς Στους δρόμουςτης ελπίδας....................................................................................................................29 Φώτης Παυλάτος Ασφαλείς στο σχολείο με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1: Εμπειρία από την πολιτεία της Virginia, ΗΠΑ..................................................................................30 Νικόλαος Κεφαλάς O Διαβήτης τύπου 1 και οι ψυχοσυναισθηματικές του προκλήσεις μετά τη διάγνωση.........................................................................................................................................32 Δήμητρα Φ. Γιαννακοπούλου Σοκολάτα: ένας γλυκός πειρασμός για το άτομο με διαβήτη..............................................35 Χάρης Δημοσθενόπουλος, Καραθανάση Άνναμπελ, Τσουρά Έφη

Διαβητολογικά Νεα

ÊÁÔÁËÏÃÏÓ ÓÕÍÅÑÃÁÔÙÍ ÔÅÕ×ÏÓ 37ï Αντώνης Αλαβέρας

Παθολόγος, Αναπληρωτής Διευθυντής Α΄ Παθολογική Κλινική Νοσοκομείο Ερυθρός Σταυρός

Ανδριανή Βαζαίου

Παιδίατρος, Αναπληρώτρια Διευθύντρια, Α΄ Παιδιατρική Κλινική, Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου, Νοσοκομείο Παίδων “Π & Α Κυριακού”

Δήμητρα Φ. Γιαννακοπούλου

Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος

Ευανθία Γκούβερη

Ειδικευόμενη Παθολόγος, Α΄ Παθολογική Κλινική Νοσοκομείο Ερυθρός Σταυρός

Χάρης Δημοσθενόπουλος

MΜedSci. SRD, Kλινικός Διαιτολόγος - Βιολόγος, Προϊστάμενος Διαιτολογικού Τμήματος, Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών “Λαϊκό”

Άνναμπελ Καραθανάση

Σπουδάστρια Τμήματος Διατροφής και Διαιτολογίας ΤΕΙ Θεσσαλονιίκης

Νικόλαος Κεφαλάς

Παιδίατρος- Ενδοκρινολόγος

Φώτης Παυλάτος

Ενδοκρινολόγος, Ομότιμος Καθηγητής Παθολογίας

Έφη Τσουρά

Σπουδάστρια Τμήματος Διατροφής και Διαιτολογίας ΤΕΙ Θεσσαλονιίκης

Διαβητολογικά Νεα

Áðü ôç Óýíôáîç

H συντακτική επιτροπή των “Διαβητολογικών Νέων” στην προσπάθεια βελτίωσης της αισθητικής του περιοδικού αποφάσισε να δώσει μια εικαστική νότα σ’αυτό προβάλλοντας ταυτόχρονα το έργο των σύγχρονων Ελλήνων ζωγράφων. Σ’αυτό το τεύχος στο εξώφυλλο φιλοξενείται ένα έργο του κ. Δημήτρη Μηλιώνη. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά τον καλιτέχνη για την αφιλοκερδή προσφορά του έργου του για τη φιλοτέχνηση του περιοδικού και τη θερμή του ανταπόκριση. Τα έργα του κ. Μηλιώνη πρότεινε στην συντακτική επιτροπή η ιστορικός τέχνης κ. Ανίτα Πατσουράκη την οποία ιδιαίτερα ευχαριστούμε για τη βοήθειά της.

ΜΗΛΙΩΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ (1960-) Γεννήθηκε στο Σύδνεϋ της Αυστραλίας. Σαν έφηβος από το 1972 ως το 1974, πήρε τα πρώτα μαθήματα σε ελεύθερο και τεχνικό σχέδιο, λινοτυπίες και παρακολουθεί τα εργαστήρια μετάλλων και ξυλουργικής στο γυμνάσιο Temple. Το 1974, η οικογένειά του επιστρέφει στην Ελλάδα και συνεχίζει μαθήματα στην ακαδημία του ΑCS (Αθήνα 1974- 1978). Μελετά μηχανικό και αρχιτεκτονικό σχέδιο, φωτογραφία, ταινία 8 mm και βίντεο. Αργότερα, εξευρενά τη ζωγραφική, χαρακτική, γλυπτική, μεταξοτυπία και μελετά τις ελληνικές εικόνες στο εργαστήριο του Μουσείου Μπενάκη. Στα μέσα της δεκαετίας του ΄80 ζωγραφίζει με μαλακές και σκληρές άκρες αφηρημένες γεωμετρικές συνθέσεις με ένα κύριο θέμα ο σχηματικός άνθρωπος. Στη δεκαετία του ΄90 συνεχίζει να ερευνά στο ανθρώπινο σχεδιάγραμμα- προφίλ και έχει ένα ενδιαφέρον για τις νεκρές φύσεις. Στον 21ο αιώνα, ο Μηλιώνης εμπλουτίζει τα θέματά του με έναν υπερφυσικό λυρισμό και μια ονειροπόλο διάθεση ενός νέου μεταφυσικού κόσμου, επηρεασμένου από τα ελληνικά υπερρεαλιστικά πρότυπα των De Chirico, Νίκος Εγγονόπουλος, Σαράντης Καραβούζης, Δημήτρης Γέρος και Νίκος Στεφάνου. Ο Μηλιώνης έχει παρουσιάσει την εικαστική εργασία του σε πολλές ατομικές και ιδιωτικές εκθέσεις. Έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές. Το 2006 το ελληνικό ταχυδρομείο (ΕΛΤΑ) εκδίδει ένα γραμματόσημο σε συνεργασία με την Πάτρα 2006- Πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης.

* Εξώφυλλο: Δημήτρης Μηλιώνης Ακρυλικό σε καμβά, 2006 (Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα www.mihalarias.gr)

Τεύxος 38

Η σημασία της μέτρησης των υδατανθράκων στη ρύθμιση του σακχαρώδη διαβήτη Ο στόχος της θεραπείας στα άτομα με ΣΔ είναι να διατηρούνται τα επίπεδα του σακχάρου αίματος όσο το δυνατόν πλησιέστερα στα φυσιολογικά αποφεύγοντας τις οξείες επιπλοκές της νόσου, όπως την υπογλυκαιμία ή την κετοξέωση, έχοντας, όμως, καλή ποιότητα ζωής. Το τελευταίο σημαίνει ότι το άτομο με ΣΔ αισθάνεται συχνά την ανάγκη της ελευθερίας ως προς το είδος της διατροφής του αλλά και ως προς το χρονοδιάγραμμα των γευμάτων και των ενέσεων εξασφαλίζοντας με αυτόν τον τρόπο μεγαλύτερη ευκαμψία στο καθημερινό του πρόγραμμα.

ενέσεων ή το σύστημα της συνεχούς υποδόριας έγχυσης ινσουλίνης με αντλία υπό την προϋπόθεση της δυνατότητας προσαρμογής της δόσης της ινσουλίνης στο είδος και την ποσότητα του γεύματος που ακολουθεί έτσι ώστε να αποφεύγεται η μεταγευματική υπεργλυκαιμία ή υπογλυκαιμία.

Είναι σωστό να υπολογίζεται η δόση της ινσουλίνης εμπειρικά; Πολλές φορές τα άτομα με ΣΔ υπολογίζουν τη δόση της ταχείας ή υπερταχείας δράσης ινσουλίνης εμπειρικά που δεν σημαίνει αναγκαστικά και αποτελεσματικά. Για την αποτελεσματική χορήγηΠοιό σχήμα ινσουλινοθεραπείας ση της ινσουλίνης θα πρέπει 1ον οι υδατάνθρακες επιτρέπει τη μεγαλύτερη ελευθερία της τροφής να μοιράζονται στα γεύματα και 2ον η στο πρόγραμμα διατροφής; δόση της ινσουλίνης να υπολογίζεται ανάλογα με Τα άτομα που ακολουθούν σχήμα με μείγμα τους υδατάνθρακες του κάθε γεύματος. Θα πρέδύο ενέσεων ταχείας/υπερταχείας και μέσης δράπει, επομένως, το άτομο με διαβήτη να εκπαιδευσης ινσουλίνη πρωί-βράδυ ή ακόμα εκείνοι που θεί ώστε να αναγνωρίζει πόσους υδατάνθρακες ακολουθούν σχήμα 3 περιέχει το γεύμα του ενέσεων (μείγμα ταχείκαι να τους μετατρέπει Ο υπολογισμός των υδατανθράκων ας/υπερταχείας και μέσε κάποιες μονάδες (που της τροφής και η ανάλογη προσαρμογή σης δράσης ινσουλίνης ονομάζονται ισοδύναμα της ινσουλίνης, επιτρέπει καλύτερη το πρωί, ταχείας/υπερη γραμμάρια υδατανθράρύθμιση του σακχάρου αίματος ταχείας δράσης το μεκων) ώστε να μπορεί να σημέρι και μείγμα ταχείυπολογίσει τη δόση της ας/υπερταχείας και μέσης δράσης ινσουλίνης το ινσουλίνης που απαιτείται για το γεύμα του. Απαβράδυ) έχουν μικρότερη ελευθερία και ως προς ραίτητη προϋπόθεση είναι να γνωρίζει τη δόση της το είδος της διατροφής αλλά και ως προς το χροινσουλίνης που απαιτείται ανά ισοδύναμο υδαταννοδιάγραμμα των ενέσεων. Τα σχήματα αυτά είναι θράκων, πληροφορία δηλαδή που θα καθορισθεί πιο δύσκαμπτα και δεν επιτρέπουν την διατροφική από τον θεράποντα ιατρό του. Στη διαμόρφωση ευελιξία που αναζητούν πολλές φορές τα άτομα της ολικής δόσης της ινσουλίνης του γεύματος θα με διαβήτη. Τα σχήματα των δύο ενέσεων συνήπρέπει, επίσης, να προστεθεί και η ποσότητα ινθως ακολουθούνται από μικρά παιδιά τα οποία σουλίνης που απαιτείται για τη διόρθωση του επιεπιθυμούν συχνά γεύματα χωρίς, ωστόσο, μεγάπέδου του σακχάρου. Αυτό είναι απαραίτητο εάν λο αριθμό ενέσεων. Αντίθετα, το σύστημα ινσουέχουμε υψηλό σάκχαρο πριν από το γεύμα που λινοθεραπείας που επιτρέπει τη μεγαλύτερη ευείναι εκτός των στόχων που μας έχει καθορίσει ο ελιξία στη διατροφή είναι το εντατικοποιημένο, ιατρός μας. Για να μπορέσουμε να υπολογίσουστο οποίο εντάσσεται το σχήμα των πολλαπλών με τη δόση που απαιτείται για τη διόρθωση του

Διαβητολογικά Νεα

Αυτό το φιλέτο δεν υπολογίζεται

Αυτό το φιλέτο υπολογίζεται

Πίνακας 1.

σακχάρου θα πρέπει να γνωρίζουμε την ευαισθησία του οργανισμού μας στην ινσουλίνη (ή αλλιώς πόσο μας κατεβάζει το σάκχαρο η μία μονάδα ινσουλίνης), πληροφορία που επίσης θα πρέπει να μας δώσει ο θεράπων ιατρός μας. Ποια είναι η μονάδα μέτρησης των υδατανθράκων της τροφής; Για να υπάρχει κοινός πόλος επικοινωνίας θεωρούμε ότι η συγκεκριμένη μονάδα είναι το ισοδύναμο των υδατανθράκων. Ορίζουμε ως ένα ισοδύναμο την ποσότητα της τροφής που περιέχει 15 γραμμάρια υδατανθράκων. Ποια είναι τα συστατικών των τροφών ; Τρία είναι τα συστατικά των τροφών: οι υδατάνθρακες, οι πρωτεϊνες και τα λίπη. Οι υδατάνθρακες είναι συστατικό της τροφής που αποτελείται από ένα ή περισσότερα μόρια σακχάρου και είναι οι κύριοι υπεύθυνοι για την αύξηση του σακχάρου μετά το γεύμα Βρίσκονται στο ψωμί και τις αμυλούχες τροφές, τα όσπρια, τα ζυμαρικά, το ρύζι, τις πατάτες, τα φρούτα, τη ζάχαρη, το γάλα, τα γλυκά, τα σιρόπια, τις μαρμελάδες. Οι άλλες δύο κατηγορίες συστατικών της τροφής είναι οι πρωτεΐνες και τα λίπη. Στις πρωτεΐνες εντάσσεται το κρέας, το ψάρι, τα μαλάκια, τα οστρακοειδή, το κοτόπουλο, τα αυγά, το τυρί 10

κλπ, ενώ στα λίπη ανήκουν το ελαιόλαδο, το βούτυρο, τα σπορέλαια, οι μαργαρίνες, οι ξηροί καρποί κλπ. Υπάρχουν τροφές όπως το γάλα, το τυρί κλπ που είναι μεικτές. Οι πρωτεΐνες και τα λίπη δεν επηρεάζουν άμεσα το μεταγευματικό σάκχαρο, αλλά έμμεσα, διότι καθυστερούν την απορρόφηση του σακχάρου με αποτέλεσμα να ανεβαίνει το σάκχαρο ώρες μετά τη λήψη της συγκεκριμένης τροφής. Επιπρόσθετα, ένα μέρος των πρωτεϊνών μετατρέπεται στον οργανισμό μας σε σάκχαρο, αλλά το ποσό αυτό είναι μικρό. Τα λαχανικά και τα φρούτα έχουν ίνες που είναι άπεπτοι υδατάνθρακες. Η παρουσία των ινών έχει ευεργετική δράση διότι καθυστερεί την απορρόφηση του σακχάρου με αποτέλεσμα τη βελτίωση των μεταγευματικών επιπέδων σακχάρου αίματος, Επιπλέον, οι ίνες μειώνουν την απορρόφηση των λιπών με αποτέλεσμα να βελτιώνουν τα επίπεδα των λιπιδίων στο αίμα. Υπολογίζουμε τα ισοδύναμα σε όλα τα συστατικά των τροφών για τον καθορισμό της δόσης της ινσουλίνης; Με τη μέθοδο που προτείνεται υπολογίζονται οι υδατάνθρακες της τροφής όχι όμως οι πρωτεΐνες ή το λίπος εάν είναι σε μικρή ποσότητα Τις πρωτεΐνες τις συνυπολογίζουμε στην τροφή μας εάν η ποσότητα αυτών υπερβαίνει τα 120 γρ ιδίως εάν πρόκειται για κρέας ή κοτόπουλο (πίνακας 1). Στην προκειμένη περίπτωση δεν υπολογίζουμε ξεχωριστά τα ισοδύναμα πρωτεϊνών αλλά προσθέτουμε για κάθε 120 γραμμάρια κρέατος ή κοτόπουλου ένα ισοδύναμο υδατανθράκων στο σύνολο των ισοδυνάμων των υδατανθράκων που υπολογίσαμε για το γεύμα μας. Το ψάρι είναι τροφή περιορισμένης περιεκτικότητας σε λίπος και πρέπει να συνυπολογίζεται εάν η ποσότητα υπερβαίνει τα 150 γραμμάρια, ιδίως εάν είναι τηγανιτό. Όταν η τροφή μας περιέχει μεγάλη περιεκτικότητα σε λίπος όπως είναι οι τροφές των φαστ φούντ, τα τηγανιτά, τα πανέ, οι τυρόπιτες, οι σπανακόπιτες,

Τεύxος 38 λουκανικόπιτες και γενικώς οτιδήποτε παρασκευάζεται με φύλλο σφολιάτας, ή περιέχει τυριά ή αλλαντικά όπως η πίτσα, τα σουφλέ, τα σουβλάκια με λαδωμένη πίτα, οι παραδοσιακές πίτες κλπ θα πρέπει να υπολογίσουμε το λίπος αυξάνοντας τον αριθμό των ισοδυνάμων των υδατανθράκων που υπολογίσαμε για την υπόλοιπη τροφή μας. Πως θα υπολογίσουμε τα ισοδύναμα ενός λιπαρού φαγητού όπως είναι η πίτσα ή το σουβλάκι; Για παράδειγμα θα υπολογίσουμε τον αριθμό των ισοδυνάμων σε 3 κομμάτια οικογενειακής πίτσας (από ένα σύνολο 8 κομματιών). Θεωρούμε ότι ένα κομμάτι πίτσας έχει 2 ισοδύναμα λόγω του ψωμιού. Επομένως τα 3 κομμάτια έχουν 3 x 2 ισοδύναμα =6 ισοδύναμα. Όμως λόγω της παρουσίας του λίπους θα προσθέσουμε 2 ακόμα ισοδύναμα και θα θεωρήσουμε ότι θα καταναλωθούν συνολικά 8 ισοδύναμα (δηλαδή υπολογίζουμε το κάθε κομμάτι πίτσας στην πραγματικότητα ως 2,7 ισοδύναμα). Το ίδιο ισχύει και για το σουβλάκι με πίτα που είναι λαδωμένη. Ενώ ένα απλό σουβλάκι με πίτα αλάδωτη έχει 3 ισοδύναμα (2 για το ψωμί και 1 για το περιεχόμενο), το σουβλάκι με την λαδωμένη πίτα έχει 5 ισοδύναμα λόγω του λίπους.

λειτουργία, ενώ μεγάλης ποσότητας λίπους μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του βάρους. Πως θα υπολογίσουμε τη δόση της ινσουλίνης του γεύματος; Στο παράδειγμα αυτό θα θεωρήσουμε ότι ένα άτομο με ΣΔ πρόκειται να καταναλώσει ένα πρωϊνό γεύμα που αποτελείται π.χ από ένα ποτήρι γάλα 240 ml, ένα φλιτζάνι κόρν φλέϊκς και ένα ποτήρι χυμό πορτοκαλιού. Το πρωϊνό του σάκχαρο είναι 150 mg/dl. Εάν θεωρήσουμε ότι η πληροφορία που έχει από τον θεράποντα ιατρό του είναι ότι για κάθε ισοδύναμο υδατανθράκων χρειάζεται 1,5 μονάδες ινσουλίνης, ενώ η ευαισθησία του στην ινσουλίνη είναι 40 (δηλαδή η μία μονάδα ινσουλίνης κατεβάζει το σάκχαρο στο συγκεκριμένο άτομο κατά 40 mg/dl) τότε η δόση που θα πρέπει να υπολογίσει για το γεύμα του θα βρεθεί μετά από τα ακόλουθα 3 στάδια: Στάδιο 1ο. Υπολογισμός της διόρθωσης. Για να διορθώσει το σάκχαρό του θα πρέπει να κατεβάσει την τιμή του σακχάρου στα 100 mg/dl.

Πως θα υπολογίσουμε τα ισοδύναμα στα λαχανικά ή τις σαλάτες; Προκειμένου για λαχανικά και σαλάτες θεωρούμε ότι είναι ελεύθερα σε μικρές ποσότητες. Δεν θα πρέπει να λησμονούμε, όμως, ότι 100 γραμμάρια λαχανικών έχουν 5 γραμμάρια υδατάνθρακες δηλαδή ισοδυναμούν με ένα κουτάλι του γλυκού ζάχαρη. Εάν, επομένως πρόκειται να φάμε μια μεγάλη ντοματοσαλάτα θα πρέπει να υπολογίσουμε ότι τα 300 γραμμάρια ντομάτας είναι 1 ισοδύναμο. Θα πρέπει το άτομο με ΣΔ να έχει ποικιλία στο φαγητό του; Το άτομο με ΣΔ δεν θα πρέπει μονομερώς να καταναλώνει ορισμένα συστατικά των τροφών. Μέσα στα πλαίσια της υγιεινής διατροφής καλό είναι να υπάρχει ποικιλία και ισορροπία μεταξύ των διαφόρων συστατικών της τροφής. Σύμφωνα με τις διεθνείς συστάσεις το διαιτολόγιο ενός διαβητικού ατόμου θα πρέπει να περιέχει πρωτεϊνες, υδατάνθρακες και λίπη σε αναλογία που να καλύπτουν το 15%, 55% και 30% αντίστοιχα της ημερήσιας θερμιδικής κάλυψης. Η ισορροπία είναι απαραίτητη γιατί η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας υδατανθράκων μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του μεταγευματικού σακχάρου, μεγάλης ποσότητας πρωτεϊνών μπορεί να επιβαρύνει τη νεφρική 11

Διαβητολογικά Νεα Σημειωτέον ότι εάν το άτομο έχει αντλία ινσουλίνης μπορεί να δώσει τη δόση της ινσουλίνης με δεκαδικά στοιχεία δηλαδή 8,7 μονάδες, διαφορετικά εάν χρησιμοποιεί πένα ινσουλίνης μπορεί να στρογγυλέψει το νούμερο προς τα πάνω, δηλαδή θα υπολογίσει 9 μονάδες) Εάν πρόκειται να ακολουθήσει άσκηση είναι δυνατόν να αφαιρεθεί από τη δόση της ινσουλίνης που υπολογίσθηκε ένα 10 ή 20% ή ακόμα περισσότερο (εξαρτάται από το είδος, την ένταση και την διάρκεια της άσκησης). Ποιός είναι ο στόχος των επιπέδων σακχάρου αίματος στα άτομα με διαβήτη; Στόχος των επιπέδων σακχάρου αίματος είναι το 80-120 για πρωινό σάκχαρο και το 80-140 για τα μεταγευματικά σάκχαρα (2 ώρες μετά το γεύμα). Σε περιπτώσεις εγκυμοσύνης, προεφηβικών παιδιών, ή ατόμων που έχουν ανεπίγνωστη υπογλυκαιμία θα πρέπει οι στόχοι να καθορίζονται από τον θεράποντα ιατρό.

Άρα 150 mg/dl (υπάρχον σάκχαρο) – 100 mg/dl (επιθυμητός στόχος) = 50 mg/dl. Eάν η μία μονάδα κατεβάζει το σάκχαρο κατά 40 mg/dl τότε για να κατεβάσει το σάκχαρο κατά 50 mg/dl θέλει 50/40 mg/dl=1,25 μονάδες ινσουλίνη Στάδιο 2ο. Υπολογισμός της δόσης του φαγητού. Θα πρέπει αρχικά να υπολογισθεί ο αριθμός των ισοδυνάμων της τροφής.

1 ποτήρι γάλα 240 ml είναι: 1 ισοδύναμο υδατανθράκων, 1 φλιτζάνι κόρν φλέϊκς είναι: 2 ισοδύναμα υδατανθράκων 1 ποτήρι χυμός πορτοκαλιού είναι: 2 ισοδύναμα υδατανθράκων Σύνολο υδατανθράκων: 5 ισοδύναμα Εάν για κάθε ισοδύναμο υδατανθράκων θέλει 1,5 μονάδες ινσουλίνη τότε για το γεύμα του θέλει 1,5 x 5= 7,5 μονάδες ινσουλίνη. Στάδιο 3ο. Υπολογισμός τελικής δόσης ινσουλίνης Θα πρέπει να προστεθεί η δόση για τη διόρθωση του σακχάρου που είναι στο παράδειγμα αυτό 1,25 μονάδες και η δόση για την κάλυψη του γεύματος που είναι 7,5 μονάδες: 1,25+7,5 =8,75 μονάδες είναι η δόση που πρέπει να κάνει το άτομο αυτό.

12

Τεύxος 38 Πως θα υπολογισθεί σωστά η δόση της βασικής ινσουλίνης; Ο παραπάνω τρόπος υπολογισμού της δόσης της ταχείας/υπερταχείας δράσης ινσουλίνης ισχύει υπό την προϋπόθεση ότι έχει υπολογισθεί σωστά η δόση της βασικής ινσουλίνης δηλαδή ο βασικός ρυθμός προκειμένου για αντλία ινσουλίνης ή η ινσουλίνη μακράς δράσης, προκειμένου για σχήμα πολλαπλών ενέσεων. Εάν η βασική ινσουλίνη (ινσουλίνη μακράς δράσης) γίνεται το βράδυ, το πρωινό σάκχαρο δείχνει την αποτελεσματικότητα της δόσης. Εάν το πρωινό σάκχαρο είναι εντός των στόχων που αναφέρθηκαν παραπάνω, τότε η δόση της βασικής ινσουλίνης είναι η σωστή. Εάν το πρωινό σάκχαρο είναι υψηλό, χωρίς νυκτερινές υπογλυκαιμίες, τότε πρέπει να αυξηθεί η δόση της βασικής ινσουλίνης. Εάν το πρωινό σάκχαρο είναι χαμηλό ή έχουν προηγηθεί νυκτερινές υπογλυκαιμίες τότε θα πρέπει να μειωθεί η δόση της βασικής ινσουλίνης. Οι αποφάσεις για την αλλαγή της δόσης της βασικής ινσουλίνης θα πρέπει να ακολουθούν τον κανόνα των τριών ημερών. Δηλαδή θα πρέπει να παρατηρήσουμε για 3 συνεχείς ημέρες υψηλά ή χαμηλά σάκχαρα προκειμένου να αλλάξουμε τη δόση της βασικής ινσουλίνης. Η ευαισθησία στην ινσουλίνη ή η ινσουλίνη ανά ισοδύναμο υδατανθράκων είναι η ίδια σε όλα τα άτομα με διαβήτη; Τόσο η ευαισθησία στην ινσουλίνη όσο και η αναλογία ινσουλίνης ανά ισοδύναμο υδατανθράκων εξατομικεύονται απολύτως για κάθε ασθενή. Επιπλέον, μπορεί να είναι άλλες οι τιμές τους σε διαφορετική χρονική περίοδο της ημέρας, αφού η ευαισθησία του ατόμου στην ινσουλίνη ποικίλλει κάτω από φυσιολογικές συνθήκες κατά τη διάρκεια του 24ωρου. Για να θεωρήσουμε ότι μια δόση ινσουλίνης είναι αποτελεσματική τόσο για την κάλυψη του γεύματος, όσο και για την διόρθωση του σακχάρου θα πρέπει το μεταγευματικό μας σάκχαρο να είναι εντός των στόχων που αναφέρθηκαν παραπάνω. Είναι χρήσιμη η έννοια του γλυκαιμικού δείκτη; Ο γλυκαιμικός δείκτης της τροφής δείχνει πόσο πιο γλυκιά είναι μια τροφή σε σχέση με το λευκό ψωμί. Η γνώση του γλυκαιμικού δείκτη των τροφών μας δίνει τη δυνατότητα να επιλέξουμε τροφές που θα επηρεάσουν λιγότερο το μεταγευματικό σάκχαρο σε σχέση με άλλες π.χ είναι προτιμότερο να καταναλώσουμε μακαρόνια και μάλιστα όχι πολύ βρα-

Πίνακας 2.

σμένα (al dente) σε σχέση με το ψωμί. Επομένως, είναι ένα επιπλέον βοηθητικό εργαλείο για εκείνους που προσέχουν την ποιότητα της τροφής τους και επιθυμούν καλύτερα μεταγευματικά σάκχαρα. Ποιά είναι τα σφάλματα που κάνουν οι χρήστες της αντλίας ινσουλίνης ή εκείνοι που ακολουθούν σύστημα πολλαπλών ενέσεων; 1. Ένα συχνό λάθος είναι η εσφαλμένη εκτίμηση των ισοδυνάμων της τροφής. Στον πίνακα 2 φαίνεται ένας αδρός τρόπος υπολογισμού των μερίδων όταν δεν είναι δυνατή η μέτρηση με μαγειρικό φλιτζάνι ή με ζυγαριά των ισοδυνάμων της τροφής.

2. Είναι πολύ σημαντικό να διαβάζουμε τις ετικέτες των τροφίμων και να αναγνωρίζουμε την ποσότητα των υδατανθράκων και, επομένως, τον αριθμό των ισοδυνάμων σε κάθε ατομική συσκευασία. Προσοχή να μη μπερδεύουμε τους υδατάνθρακες ανά 100 γραμμάρια προϊόντος με τους υδατάνθρακες που έχει η ατομική συ13

Διαβητολογικά Νεα σκευασία αυτού (στην οποία βεβαίως λαμβάνεται υπόψη το βάρος του προϊόντος).

3. Σε άτομα που φέρουν αντλία ινσουλίνης ένα άλλο, επίσης, συχνό σφάλμα, ιδίως σε εφήβους, είναι η παράλειψη της δόσης της ινσουλίνης, γεγονός το οποίο έχει ολέθριες συνέπειες στο μεταγευματικό σάκχαρο.

4. Τα άτομα που φέρουν αντλία ινσουλίνης έ­­ χουν τη δυνατότητα να υπολογίσουν με με­γα­ λύτερη ακρίβεια τη δό­ ση της ινσουλίνης που τους αναλογεί μέσω ειδικού προγράμματος της αντλίας (Wizard bolus) που λαμβάνει υπόψη και τη δράση της ινσουλίνης που είναι ακόμα ενεργής δηλαδή εάν π.χ το άτομο κάνει επανειλημμένες διορθώσεις του σακχάρου, το πρόγραμμα της αντλίας υπολογίζει πόση δραστική ινσουλίνη έχει από την προηγούμενη δόση και προτείνει μικρότερη δόση για τη νέα διόρθωση. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται ο κίνδυνος υπογλυκαιμίας από επανειλημμένες διορθώσεις του σακχάρου.

5. Ένα άλλο συχνό σφάλμα των ατόμων που ακολουθούν σχήμα πολλαπλών ενέσεων είναι ότι τρώνε στα μεσοδιαστήματα των γευμάτων χωρίς την ανάλογη κάλυψη του μικρογεύματος με ινσουλίνη, γεγονός το οποίο οδηγεί σε αυξημένα επίπεδα σακχάρου. Στο βιβλίο αυτό αναγράφονται οι τροφές που δεν επηρεάζουν το μεταγευματικό σάκχαρο και επιτρέπεται να καταναλωθούν ελεύθερα από τα διαβητικά άτομα.

6. Μια άλλη επίσης λάθος κίνηση είναι η κατανάλωση χυμών φρούτων στα μεσοδιαστήματα των γευμάτων χωρίς λόγο, δηλαδή χωρίς να έχει προηγηθεί υπογλυκαιμία ή να πρόκειται να ακολουθήσει άσκηση. Ο χυμός των φρούτων ανεβάζει πολύ γρήγορα το επίπεδο του σακχάρου, γιαυτό άλλωστε χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας. Όταν, όμως, το άτομο μετρηθεί μετά από κάποιες ώρες εί14

ναι δυνατόν να χάσει την απότομη αυτή αύξηση του σακχάρου αίματος γιατί τα επίπεδα του σακχάρου ενδέχεται να έχουν επανέλθει στα φυσιολογικά.

7. Χρειάζεται προσοχή στην κατανάλωση γευμάτων που περιέχουν μεγάλο φορτίο υδατανθράκων ή λιπαρών συστατικών γιατί είναι δύσκολος ο έλεγχος του μεταγευματικού σακχάρου. Άτομα που ακολουθούν σχήμα πολλαπλών ενέσεων στην προσπάθειά τους να καλύψουν με ινσουλίνη ένα πλούσιο γεύμα μπορεί να οδηγηθούν σε υψηλές δόσεις υπερταχείας δράσης ινσουλίνη με κίνδυνο της υπογλυκαιμίας αρχικά και μεταγευματικής υπεργλυκαιμίας ώρες μετά. Μια λύση στο πρόβλημα αυτό θα ήταν να σπάσουν την ινσουλίνη τους σε δύο δόσεις για την κάλυψη του μεταγευματικού σακχάρου. Αντίθετα, αυτοί που φέρουν αντλία ινσουλίνης έχουν τη δυνατότητα μέσω του προγράμματος της διφασικής δόσης (εναλλασόμενη δόση ή διφασική –dual) να επιτύχουν καλύτερο έλεγχο του μεταγευματικού σακχάρου. Δεν παύει, ωστόσο, να είναι δύσκολος ο χειρισμός σύνθετων και πλούσιων γευμάτων με μεγάλα φορτία λιπαρών και υδατανθράκων. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να ακολουθούνται οι αρχές της υγιεινής διατροφής επί καθημερινής βάσης, δηλαδή οι προτάσεις της μεσογειακής διατροφής που αποτελεί και την παραδοσιακή διατροφή στη χώρα μας σε συνδυασμό με συχνή άσκηση. Η κατανάλωση των πλούσιων γευμάτων θα πρέπει να περιορίζεται σε ορισμένες περιπτώσεις που θα αποτελούν την εξαίρεση και όχι τον κανόνα.

8. Η παράλειψη των μετρήσεων λόγω κόπωσης ή ανίας είναι ένα ακόμα λάθος που μπορεί να οδηγήσει σε κακό γλυκαιμικό έλεγχο και μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη υγεία μας. Οι συχνές μετρήσεις είναι το μυστικό του καλού γλυκαιμικού ελέγχου. Η παρακολούθηση των διακυμάνσεων του σακχάρου αίματος με συχνές μετρήσεις επιτρέπει τη διόρθωση των υψηλών τιμών και την πρόληψη των υπογλυκαιμικών

Τεύxος 38 επεισοδίων, αποτελεί δε θεμέλιο λίθο για τον άριστο γλυκαιμικό έλεγχο.

λης ή των τριγλυκεριδίων, ή του κλάσματος της κακής χοληστερόλης LDL-χοληστερόλη ή μείωση του κλάσματος της καρδιοπροστατευτικής χοληΜπορεί να μας βοηθήσει η γνώση στερόλης HDL-χοληστερόλη). Τα νοσήματα αυτά των ισοδυνάμων των υδατανθράκων μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρά καρδιαγγειακά στην απώλεια βάρους; προβλήματα και μείωση του προσδόκιμου επιβίωσης του ατόμου. Η απώλεια βάρους ακόμα και μεΜε το σύστημα της μέτρησης των υδατανθράτρίου βαθμού (5-7% του αρχικού βάρους) σε συνκων μπορούμε να υπολογίσουμε καλύτερα τη δόση δυασμό με αλλαγή του τρόπου ζωής, όπως αύξηση της ινσουλίνης που απαιτείται για το φαγητό μας της φυσικής δραστηριότητας και υιοθέτηση ενός και επομένως μπορούμε να μειώσουμε τα επειυγιεινού διαιτολογίου με σόδια υπογλυκαιμίας για αποφυγή της υπερβολιτη διόρθωση των οποίΗ απώλεια βάρους σε συνδυασμό με κής ποσότητας των λιπαων απαιτείται να λάβουτην αλλαγή του τρόπου ζωής, όπως αύξηση ρών βοηθά στη μείωση με θερμίδες. Επομένως, το σύστημα αυτό μπορεί της φυσικής δραστηρότητας και υιοθέτηση της συχνότητας εμφάνισης διαβήτη και της να μας βοηθήσει περισυγιεινού διαιτολογίου, βοηθά στη μείωση εξ αυτού νοσηρότητας σότερο στην προσπάτης συχνότητας εμφάνισης διαβήτη και θνητότητας. Η γνώθεια απώλειας βάρους. ση των θερμίδων και των Δυστυχώς η αφθονία συστατικών των τροφών, η καλύτερη αντίληψη του τροφής, η κακή διατροφή, η έλλειψη άσκησης, το μεγέθους των μερίδων και ο ικανότερος χειρισμός στρες έχουν οδηγήσει σε σημαντική αύξηση της των ισοδυνάμων της τροφής μπορεί να βοηθήσει συχνότητας παχυσαρκίας σε διάφορες χώρες του στον καλύτερο έλεγχο του βάρους σώματος και κόσμου συμπεριλαμβανομένης και της δικής μας. κατ’επέκταση και της ρύθμισης των επιπέδων σακΗ παχυσαρκία σχετίζεται με σοβαρά προβλήμαχάρου αίματος. τα υγείας όπως υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και δυσλιπιδαιμία (διαταραχή των λιπιΠοιες είναι οι αρχές της υγιεινής δίων του αίματος όπως αύξηση της χοληστερόδιατροφής που πρέπει να ακολουθούν τα άτομα με ή χωρίς διαβήτη; Μέσα στις γενικότερες συστάσεις των διαφόρων ιατρικών εταιρειών για υγιεινότερη διατροφή περιλαμβάνονται τα ακόλουθα.

• Κατανάλωση αποβουτυρωμένων προϊόντων (γάλα ή γιούρτι περιεκτικότητας μικρότερης από 2% σε λιπαρά) και περιορισμός της χρήσης προϊόντων πλούσιων σε λιπαρά όπως παγωτών, βουτύρου και τυριών • 5 μερίδες φρούτων και άφθονη χρήση λαχανικών ημερησίως • Συχνή κατανάλωση οσπρίων και δημητριακών ιδίως από αναποφλοίωτα προϊόντα που είναι πλούσια σε ίνες • Χρήση ελαιολάδου αντί για σπορέλαια, φρέσκο βούτυρο ή μαργαρίνες • Ψάρι δύο φορές εβδομαδιαίως • Κόκκινο κρέας μια φορά εβδομαδιαίως • Περιορισμός των απλών υδατανθράκων όπως της ζάχαρης • Μέτρια χρήση αλκοόλ • Περιορισμός της χρήσης του αλατιού Ανδριανή Βαζαίου Ιατρός 15

Τεύxος 38

Τελικά, τι θα πρέπει να μετράμε: Γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (ΗbA1C) ή απλά σάκχαρα αίματος; O σακχαρώδης διαβήτης, ως γνωστό, συνοδεύο ανάλογες αποφάσεις για τις περαιτέρω ενέργειεται και από άλλους παράγοντες που αυξάνουν τον ες μας. Ένα πρόβλημα με τη γλυκόζη όμως είναι καρδιαγγειακό κίνδυνο όπως π.χ. υπέρταση και δυότι οι τιμές της αλλάζουν συνεχώς. Ο οργανισμός σλιπιδαιμία (δηλ. αυξημέκάνει συνεχείς προσαρμονες τιμές λιπιδίων αίματος, στικές κινήσεις και τα επίΓλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη ίση ή όπως των τριγλυκεριδίων πεδα της, σε φυσιολογικές κάτω από 7% προστατεύει από τον ή χαμηλή τιμή HDL- χολησυνθήκες, μεταβάλλονται κίνδυνο των επιπλοκών του διαβήτη στερόλης που είναι η καλή, κάθε λίγα λεπτά, με στόχο καρδιοπροστατευτική χοβέβαια να παραμένουν πάληστερόλη). Οι παράγοντες αυτοί χρειάζονται αντιντα μέσα στα λεγόμενα φυσιολογικά επίπεδα. Θα μετώπιση, και όπως έχουν αποδείξει πολλές μελέήταν λοιπόν αρκετά δύσκολο να παρακολουθούτες, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης με κάθε λίγα λεπτά τη γλυκόζη αίματος στο άτοτους είναι ένας πιο υγιεινός τρόπος ζωής. Εφόμο με διαβήτη. σον όμως δεν επαρκέσει αυτό, δεδομένου ότι ο Επί 20 και περισσότερα χρόνια, σημείο ανασύγχρονος τρόπος ζωής μας δεν επιτρέπει στους φοράς της ρύθμισης της γλυκαιμίας είναι η γλυπερισσότερους να εφαρμόσουν ένα καθημερινό κοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (ΗbA1C). Σήμερα τα πρόγραμμα με αλλαγές στην διατροφή και την κίπερισσότερα ίσως άτομα με διαβήτη γνωρίζουν νηση, καταφεύγουμε στη βοήθεια των φαρμακευότι θα πρέπει να προσδιορίζεται η ΗbA1C ανά τρίτικών ουσιών. μηνο ή και πιο αραιά εφόσον οι τιμές της γλυκόΟι παράγοντες που συσχετίζονται με τον καρζης και της ΗbA1C είναι στο στόχο. Χρειάστηκε διαγγειακό κίνδυνο, χρειάζονται βέβαια παρακομεγάλο χρονικά διάστημα ώστε να εξοικειωθεί ο λούθηση ώστε να εκτιμηθεί αν ή προσπάθεια αντιμέσος ιατρός με την χρήση και σωστή εκτίμηση μετώπισης τους είναι επιτυχής ή όχι, και έτσι να της ΗbA1C. παίρνονται ανάλογες αποφάσεις όταν οι στόχοι Η ΗbA1C αποτελεί μια εξέταση αίματος που που έχουν τεθεί δεν επιτυγχάνονται. πληροφορεί πόσο καλή, ή κακή, ρύθμιση επιτεύΈνας σημαντικός παράγοντας που χρειάζεται χθηκε τους προηγουμένους 2-3 μήνες. Είναι βέπαρακολούθηση, επί παραδείγματι, είναι η αρτηβαια αλήθεια ότι ο στόχος της ΗbA1C δεν είναι ριακή πίεση. Παρότι η σωστή μέτρηση της αρεπακριβώς γνωστός. Από μεγάλες μελέτες που τηριακής πίεσης αποτελεί εξαιρετικά σημαντική έχουν διεξαχθεί στην Αγγλία και τις ΗΠΑ, γνωεξέταση, είναι άξιο λόγου με πόση προχειρότητα ρίζουμε ότι τιμές ΗbA1C κάτω από 7% μας προπροσδιορίζεται τόσο από το ιατρικό και παραϊαστατεύουν από βλάβες των μικρών αγγείων των τρικό προσωπικό όσο και από τον ίδιο τον ασθενή οφθαλμών και των νεφρών, και ίσως και των στεαλλά και η επιπολαιότητα με την οποία αντιμετωφανιαίων αγγείων της καρδιάς. Φαίνεται δε ότι όσο πίζεται θεραπευτικά. χαμηλότερα κατεβαίνουμε από το 7%, τόσο περαιΟ διαβήτης είναι συνυφασμένος με υψηλές τιτέρω αυξάνεται η προστασία των αγγείων μας, χωμές γλυκόζης. Είναι προφανές ότι για την επιτυχή ρίς όμως αυτό να είναι και τελείως ξεκαθαρισμένο, ρύθμιση του διαβήτη θα πρέπει να προσδιορίζονται δεδομένου ότι δεν υπάρχουν μελέτες που να απατα επίπεδα της γλυκόζης ώστε να παίρνονται και ντούν σε αυτό το συγκεκριμένο ερώτημα.

17

Διαβητολογικά Νεα Αλλά, τι σηΜε άλλα λόγια οι τιμές της ΗbA1C μαίνει για τα ά­­ τομα με διαβήτη που χρησιμοποι­ ούσαμε μέχρι σή-­ μια ΗbA1C 6% ή 9%; Μπορούν οι ­μερα υ­περ­τιμούάμεσα ενδιαφεσανε τις τι­μές τις ρόμενοι να συγλυκόζης, όπως σχετίσουν την φαίνεται και στον ΗbA1C με την πίνακα. μέση τιμή γλυΟι συσχετίσεις κόζης αίματος; της ΗbA1C με τις Είναι πιθανόν ό­­ τιμές της γλυκότι πολλά ά­τομα ζης που χρησιπου ασχολούνται μοποιούμε μέχρι με την παροχή σήμερα εξήχθηυγείας δεν μποσαν από την μερούν να συσχετίγάλη μελέτη, την σουν την ΗbA1C DCCT, μια μεγάμε τις τιμές της γλυκόζης. Το θέμα περιπλέκεται λης διάρκειας μελέτη, 10 χρόνων, που αφορούσε ακόμα περισσότερο αφού είναι πολύ πιθανόν στο σε άτομα με τύπο 1 διαβήτη. Στην μελέτη αυτή η προσεχές μέλλον να αλλάξουν οι συσχετίσεις της ΗbA1C 6% αντιστοιχούσε σε γλυκόζη 135 mg%, ΗbA1C με τις τιμές της γλυκόζης αίματος. ενώ η ΗbA1C της τάξης των 7% αντιστοιχούσε σε Αυτό που γενικά δεν εκτιμούμε όσον αφορά την τιμή γλυκόζης 170 mg%. ΗbA1C, είναι ότι η εξέταση Με στόχο να αποσαφηνιαυτή δεν προσδιορίζει μόνον στεί η σχέση μεταξύ ΗbA1C η μεταγευματική αύξηση τη γλυκόζη. Η ΗbA1C αποκαι γλυκόζης διεξάγεται της γλυκόζης δεν αντικατοπτρίζεται μελέτη σε 11 κέντρα σε 6 τελεί ένα μόριο που συνδέεπολύ καλά στην ΗbA1C ται μεν με την γλυκόζη, αλλά χώρες. Στη μελέτη αυτή η ταυτόχρονα είναι συνδεδεμέΗbA1C θα προσδιορίζεται να και άλλα ασαφή στοιχεία με αποτέλεσμα αυτό μηνιαίως επί 4 μήνες, ταυτόχρονα θα διενεργείπου μετράμε να μην είναι ‘καθαρό’ προϊόν γλυκόται και περιοδικά και συνεχής καταγραφή γλυκόζης. Έτσι η Διεθνής Ομοσπονδία Κλινικών Χημικών ζης αλλά και πολλαπλοί προσδιορισμοί της τιμής δημοσίευσε προ ολίγων ετών μια μέθοδο αναφοτης γλυκόζης με τη λήψη τριχοειδικού αίματος ράς για την επακριβή μέτρηση της συγκέντρωσης από το δάκτυλο. Με τα στοιχεία αυτά θα γίνει σύτης ΗbA1C, ώστε να αναφέρεται μόνον στη γλυκόγκριση του συνόλου των μετρήσεων της γλυκόζη που είναι συνδεδεμένη με το μόριο και όχι και ζης με την ΗbA1C και θα ερευνηθεί αν υπάρχει τα άλλα στοιχεία που προσκολλώνται στην ΗbA1C. μαθηματική σχέση μεταξύ ΗbA1C και της μέσης Βάσει των στοιχείων που έχουν δημοσιευτεί, οι νετιμής γλυκόζης. ότερες τιμές αναφοράς της ΗbA1C θα είναι κατά Ένα ερώτημα που συνεχίζει να ταλανίζει είναι 1.3-1.9% χαμηλότερες από τις τρέχουσες τιμές πια παράμετρος είναι πιο σημαντική, η ΗbA1C ή η που χρησιμοποιούμε αφού η μέθοδος θα προσδιμέση τιμή της γλυκόζης. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η ορίζει μόνον την ΗbA1C χωρίς άλλες προσμείξεις. μεταγευματική αύξηση της γλυκόζης δεν αντικατοπτρίζεται πολύ καλά στην ΗbA1C, και για το λόγο ΗbA1C % Γλυκόζη αίματος mg/dl αυτό θα πρέπει, ίσως, να συνεκτιμάται η ΗbA1C μαζί με την μέση τιμή γλυκόζης. Έως σήμερα Προτεινόμενο πλέον Συμπερασματικά, σύμφωνα με τις νέες τροπο6 135 126 ποιήσεις θα εξακολουθούμε να προσδιορίζουμε την ΗbA1C, αλλά ταυτόχρονα θα πρέπει να συνε7 170 155 κτιμάται και η μέση τιμή της γλυκόζης αίματος των 8 205 182 τελευταίων 90 ημερών.

9 240 211 Αντώνης Αλαβέρας 10 275 239 Ιατρός 18

Διαβητολογικά Νεα

Η Σχέση Μεταξύ Σακχαρώδη Διαβήτη και Νόσου Alzheimer Είναι πια γνωστό ότι η της γνωστικής λειτουργίας, Ο διαβήτης είναι πιθανόν να προάγει συχνότητα του διαβήτη τύδηλ. της λειτουργίας εκείπου 2 αυξάνεται ανεξέλενης του εγκεφάλου με την την εμφάνιση άνοιας και ειδικότερα γκτα στις αναπτυγμένες, οποία αποκτούμε επίγνωση τη νόσο του Alzheimer αλλά κυρίως στις υπό ανάτου αντικειμένου της σκέπτυξη χώρες. Υπολογίζεται ότι 7-10% του γενικού ψης, της αντίληψης και της μνήμης. Απώλεια αυτών των λειτουργιών οδηγεί στην άνοια, μια κατάπληθυσμού στις περισσότερες αναπτυγμένες χώσταση με ολέθριες συνέπειες τόσο για το ίδιο το ρες έχει σακχαρώδη διαβήτη. Η παχυσαρκία αποτελεί το σημαντικότερο ίσως άτομο όσο και για την οικογένεια και την κοινωνία. τροφοδότη εμφάνισης νέου διαβήτη τύπου 2. ΕίΤα τελευταία χρόνια οι ενδείξεις ότι ο διαβήτης συσχετίζεται ενδεχομένως με την άνοια πληθαίνουν ναι γνωστό ότι η συχνότητα της παιδικής παχυσαρκίας καλπάζει και ότι, λόγω ακριβώς αυτής συνεχώς. Το ενδιαφέρον, και ταυτόχρονα ανησυχητικό, είναι ότι δεν αναφερόμαστε στην αγγειακή της παχυσαρκίας, αυξάνεται εντυπωσιακά στα άνοια που αφορά στην αθηρωμάτωση των αγγείπαιδιά και τους εφήβους ο διαβήτης τύπου 2, ο υποτιθέμενος διαβήτης των ενηλίκων. Είναι γνωων, διαδικασία που παρατηρείται πρώιμα και καστό ότι ο αρρύθμιστος διαβήτης συσχετίζεται με μιά φορά εκτεταμένα στον αρρύθμιστο διαβήτη, αλλά στην άνοια που σχετίζεται με τη νόσο του επιπλοκές διαφόρων σημαντικών οργάνων, επιπλοκές που έχουν σχέση κυρίως με την προσβοAlzheimer, νόσο που συνήθως εμφανίζεται στη μεγάλη ηλικία. λή των αγγείων αυτών των οργάνων. Έτσι, επί Ας πάρουμε όμως πράγματα από την αρχή. Οι παραδείγματι, η αμφιβληστροειδοπάθεια και η νεφροπάθεια, βλάβες που οφείλονται στην προαιτίες της άνοιες είναι πολλές: αγγειακές, εκφυλισβολή μικρών αγγείων, απαντώνται πολύ πιο συστικές, κατάχρηση οινοπνεύματος, φλεγμονώδη αίτια, μεταστάσεις στον εγκέφαλο, λοιμώξεις (π.χ. χνά στο άτομο με αρρύθμιστο διαβήτη. Αν αναλοσύφιλης) και η πολύ γνωστή ‘νόσος των τρελών γιστεί κανείς ότι ίσως εκτός από τα επίπεδα της γλυκόζης, ρόλο στην εμφάνιση των επιπλοκών αγελάδων’ ή νόσος των Creutzfeldt-Jakob. Οι δύο του διαβήτη έχει και η διάρκεια παρουσίας του, συχνότερες όμως αιτίες είναι α) η αγγειακή άνοια είναι πολύ πιθανόν ότι στις επόμενες δεκαετίες που οφείλεται σε διάχυτη βλάβη των μικρών αγνα αυξηθούν κατά πολύ οι επιπλοκές σε άτομα γείων του εγκεφάλου, σε αντίθεση με το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο όπου η βλάβη αφορά τα μικρότερης όμως ηλικίας δεδομένου ότι θα προμεγάλα αγγεία, και β) η άνοια που οφείλεται στην σβάλλονται πια και άτομα πολύ νεότερα απ’ ότι έχουμε συνηθίσει έως σήμερα. εκφύλιση των κυττάρων του εγκεφάλου όπου ανήΕιπώθηκε ήδη ότι ο επιπολασμός του διαβήτη κει και η νόσος του Alzheimer, και η οποία αποτεστον γενικό πληθυσμό είναι περίπου 7-10%. Αν λεί την συχνότερη αιτία άνοιας. Η νόσος Alzheimer εστιαστούμε όμως στις ηλικίες άνω των 65 ετών, χαρακτηρίζεται από ατροφικό εγκέφαλο και από την εναπόθεση πλακών αμυλοειδούς. παρατηρούμε ότι περίπου 20% αυτού του πληΤο 15% περίπου των περιστατικών με νόσο θυσμού έχει διαβήτη. Αυτή η παρατήρηση είναι Alzheimer έχει οικογενή χαρακτήρα. Στις οικογεσημαντική δεδομένου ότι τα τελευταία χρόνια αναφέρεται ότι εκτός των γνωστών αγγειακών επινή αυτή μορφή διακρίνονται δύο ομάδες, η μια φαίπλοκών που συσχετίζονται με τον διαβήτη, υπάρνεται να κληρονομείται με επικρατούντα χαρακτήχουν και επιπλοκές που σχετίζονται με διαταραχές ρα και χαρακτηρίζεται από πρώιμη έναρξη, ενώ η 20

Τεύxος 38

δεύτερη, της οποίας η κληρονομικότητα δεν είναι ακόμα καλά διευκρινισμένη, χαρακτηρίζεται από πιο όψιμη έναρξη. Τα τελευταία χρόνια οι έρευνες της δράσης της ινσουλίνης έχουν επεκταθεί και στο κεντρικό νευρικό σύστημα, και ιδιαίτερα στον εγκέφαλο. Ενώ η δράση της ινσουλίνης στον μεταβολισμό των υδατανθράκων, των λιπιδίων και των λευκωμάτων, αλλά και οι σημαντικές αυξητικές ιδιότητες της είναι γνωστές από δεκαετίες, τα τελευταία μόνον χρόνια διαπιστώσαμε ότι η ινσουλίνη έχει σημαντική δράση και στον εγκέφαλο. Η ινσουλίνη είναι απαραίτητη για λειτουργία της μνήμης, και έρευνες έχουν δείξει ότι τα επίπεδα της ινσουλίνης αλλά και τα επίπεδα των υποδοχέων στους οποίους δρα, είναι χαμηλότερα στα άτομα εκείνα με νόσο Alzheimer. Αυτές οι παρατηρήσεις οδήγησαν ορισμένους συγγραφείς να αναφέρονται στον ‘διαβήτη τύπου 3’, ο οποίος κατ’ αυτούς ταυτίζεται με την νόσο του Alzheimer. Αυτός ο λεγόμενος ‘διαβήτης τύπου 3’ δεν φαίνεται να έχει σχέση με τον ‘κλασικό’ διαβήτη όπου διαταράσσεται ο μεταβολισμός τον υδατανθράκων. Εικάζεται ότι η νόσος Alzheimer είναι αποτέλεσμα ακριβώς της ανεπαρκούς δράσης της ινσουλίνης στον εγκέφαλο. Φαίνεται λοιπόν ότι η δράση της ινσουλίνης είναι εξίσου σημαντική στο νου όσο και στο σώμα. Λόγω ακριβώς της συσχέτισης της ανεπαρκούς δράσης της ινσουλίνης στον εγκέφαλο με την νόσο Alzheimer, ήδη μελετάται το ενδεχόμενο οι γλιταζόνες, να αναστέλλουν ή να επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου Alzheimer στο μη διαβητικό άτομο. Ας γυρίσουμε και πάλι στον διαβήτη και τη σχέση που μπορεί να έχει με όλα αυτά. Ορισμένες μελέτες αναφέρονται στην πιθανή συσχέτιση

του διαβήτη με την νόσο Alzheimer. Το ερώτημα λοιπόν είναι συγκεκριμένο: Τα άτομα με διαβήτη έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν νόσο Alzheimer σε σχέση με τα άτομα χωρίς διαβήτη; Η απάντηση είναι ότι υπάρχει μεγάλη ασάφεια στο θέμα αυτό προς το παρόν. Όπως ειπώθηκε ήδη και είναι κοινώς γνωστό, η νόσος του Alzheimer είναι μια νόσος που καταστρέφει βαθμιαία την μνήμη του ατόμου και την ικανότητα για μάθηση, την λογική σκέψη, την ικανότητα να παίρνει αποφάσεις, της επικοινωνίας και γενικά την ικανότητα να διεκπεραιώνει τις καθημερινές του δραστηριότητες. Το πώς ακριβώς συσχετίζεται η νόσος Alzheimer με τον διαβήτη δεν είναι γνωστό. Μια θεωρία είναι ότι η νόσος είναι αποτέλεσμα των υψηλών συγκεντρώσεων γλυκόζης στον εγκέφαλο με αποτέλεσμα τη δημιουργία πολλών μικρών εμφράκτων. Αντίλογος αυτής της θεωρίας είναι ότι πολλά άτομα με διαβήτη και με πολλαπλά εγκεφαλικά έμφρακτα, δεν παρουσιάζουν άνοια. Επί πλέον, ενώ ο διαβήτης δεν συσχετίζεται με τα τυπικά παθολογοανατομικά ευρήματα της νόσου Alzheimer που είναι οι εναπόθεση πλακών αμυλοειδούς στον εγκέφαλο, πρόσφατα δεδομένα δείχνουν συσχέτιση μεταξύ των δύο καταστάσεων π.χ. συσχέτιση μεταξύ ινσουλίνης και γνωστικού επιπέδου, αλλά και μεταξύ ινσουλίνης και επιπέδων αμυλοειδούς στο πλάσμα. Ενδιαφέρον, όμως έχει μια πρόσφατη μελέτη στην οποία αναφέρεται ότι άτομα με διαβήτη τύπου 2 και πτωχή μεταβολική ρύθμιση παρουσίασαν αυξημένη πιθανότητα άνοιας αλλά και ειδικότερα νόσο Alzheimer. Αυτό, όμως, που έχει πολύ ενδιαφέρον, και τρομακτική σημασία είναι ότι η καλή μεταβολική ρύθμιση φαίνεται να περιορίζει την εμφάνιση άνοιας. Ακόμα αναφέρεται σε μελέτες ότι οι γλιταζόνες, που ως γνωστό χορηγούνται για την αντιμετώπιση του διαβήτη, ίσως μειώνουν την φλεγμονή που σχετίζεται με την νόσο Alzheimer. Το συμπέρασμα λοιπόν είναι ακόμα ασαφές. Ο διαβήτης είναι πιθανό να προάγει την εμφάνιση άνοιας και ειδικότερα τη νόσο Alzheimer. Επί πλέον, υπάρχουν παρατηρήσεις που αναφέρουν ότι η αυστηρή ρύθμιση των επιπέδων της γλυκόζης, ειδικότερα ίσως με γλιταζόνες, είναι πιθανό να περιορίζει ή και να αναστέλλει την άνοια στα άτομα με διαβήτη. Ευανθία Γκούβερη, Ιατρός Αντώνης Αλαβέρας, Ιατρός 21

Διαβητολογικά Νεα

Πόσο η Μεσογειακή Διατροφή είναι κατάλληλη για τα άτομα με διαβήτη;

Αριθμός άθρων

Η Μεσογειακή Δίαιτα αντανακλά τις χαρακτηγείου, η οποία έδειξε πως η παραδοσιακή διατροφή ριστικές διαιτητικές συνήθειες των κατοίκων των αυτών των χωρών στο σύνολο της είναι πιο υγιεινή μεσογειακών χωρών. Βασίζεται στην μαγειρική πααπό την κλασική δίαιτα των Δυτικών χωρών. Στο διρασκευή απλών, εύγευστων πιάτων και φαγητών, άγραμμα 1 φαίνονται οι δημοσιεύσεις που αφορούν τα οποία παρασκευάζονται από μεγάλη ποικιλία στη Μεσογειακή διατροφή τα τελευταία χρόνια. προϊόντων και υλικών που Η έρευνα σχετικά με τη προέρχονται από αυτές τις δίαιτα της Μεσογείου ξεκίΗ παραδοσιακή μεσογειακή χώρες. Την ίδια στιγμή, αυνησε από τη δεκαετία του διατροφή είναι μια διατροφή τές οι συνταγές προσαρμό60 με τη μελέτη των 7 χωπου προσφέρει υγεία και μακροζωία ζονται στις γευστικές προρών (The Seven Countries τιμήσεις του κάθε ατόμου. study) η οποία έδειξε για Η ελληνική εκδοχή της μεσογειακής διατροφής πρώτη φορά ότι η διατροφή των πληθυσμών των σχηματίζεται από προϊόντα της ελληνικής γης, τα Μεσογειακών χωρών συνέβαλε στα χαμηλότερα οποία απαρτίζουν την ελληνική διατροφή, από την επίπεδα θανάτων που οφείλονταν σε καρδιαγγειαρχαιότητα μέχρι και σήμερα. ακές παθήσεις ή σε άλλες παθήσεις που αφορούν Τα τελευταία 50 χρόνια, υπήρξε μια συνεχής επιστη μέση ηλικία. στημονική έρευνα, πάνω στη διατροφή της ΜεσοΣτις αρχές της δεκαετίας του ‘60, ο Διεθνής

Δημοσιεύσεις Ανακοινώσεις Κλινικές ειδήσεις

Έτος δημοσίευσης Διάγραμμα 1. Αριθμός και είδος άρθρων που έχουν δημοσιευθεί σχετικά με τη μεσογειακή διατροφή.

22

Τεύxος 38 Οργανισμός Υγείας (World Health Organization-WHO) διενήργησε μια μελέτη σχετικά με τις διαιτητικές συνήθειες των κατοίκων 7 διαφορετικών χωρών (Ελλάδα, Ιταλία, Γιουγκοσλαβία, Ολλανδία, Φινλανδία, USA και Ιαπωνία). Αυτή η μελέτη κάλυψε ένα χρονικό διάστημα 30 ετών και περίπου 13.000 άτομα, ηλικίας 40-50. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως τα άτομα που κατοικούσαν στις μεσογειακές χώρες και ιδιαίτερα στην Ελλάδα, παρουσίαζαν τα χαμηλότερα επίπεδα θανάτων από καρκίνους και καρδιαγγειακές νόσους και είχαν το μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής, συγκριτικά με άλλες χώρες. Στην προσπάθεια να αποκαλύψουν τις αιτίες αυτών των επιπτώσεων της δίαιτας στις παραμέτρους υγείας έφτασαν στο συμπέρασμα ότι αυτά οφείλονταν στον τρόπο ζωής σε σχέση με το μεσογειακό τρόπο ζωής. Μια πρόσφατη μελέτη που έγινε από την Ιατρική Σχολή Αθηνών και το Harvard School of Public Health, και δημοσιεύτηκε στο New England Journal of Medicine, επιβεβαίωσε ότι η Μεσογειακή δίαιτα επιμηκύνει τη διάρκεια ζωής και προστατεύει το ανθρώπινο σώμα από καρδιακές παθήσεις και μορφές καρκίνου. Τα κύρια χαρακτηριστικά της μεσογειακής διατροφής είναι: • Η υψηλή κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, πατάτας, φασολιών, φιστικιών, σπόρων, ψωμιού και άλλων δημητριακών • Το ελαιόλαδο ως βασικό λίπος σε μαγειρική και ντρέσιγκ • Συχνή κατανάλωση ψαριού και χαμηλή κατανάλωση κρέατος • Χαμηλές με μέτριες ποσότητες ολόπαχων τυριών και γιαουρτιού • Κατανάλωση με μέτρο κρασιού, συνήθως με τα γεύματα

• Κατανάλωση κυρίως τοπικών, εποχικών και φρέσκων προϊόντων • Ένας δραστήριος καθημερινός τρόπος ζωήςlifestyle Τα κύρια χαρακτηριστικά αυτού του διατροφικού μοντέλου αφορούν σε μια γενικά μέτρια κατανάλωση λίπους, με πιο ελεύθερη κατανάλωση μονοακόρεστων λιπαρών οξέων και χαμηλή κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών και χοληστερόλης και μια υψηλή κατανάλωση αμυλούχων τροφίμων. Αν και ένα τέτοιο μοντέλο διατροφής είναι ιδιαίτερα ευεργετικό για το μεταβολισμό των λιπιδίων, το υψηλό περιεχόμενο του σε υδατάνθρακες δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως ιδανικό για άτομα με διαβήτη ή άτομα που έχουν ένα υψηλό κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου. Μια δίαιτα πολύ υψηλή σε υδατάνθρακες μπορεί να έχει δυσμενείς επιπτώσεις στο γλυκαιμικό έλεγχο ατόμων με διαβήτη, ιδιαίτερα για τα άτομα που ρυθμίζονται με ινσουλίνη. Επιπλέον, δίαιτες τύπου μεσογειακής δίαιτας μπορεί να εξομαλύνουν μεταβολικές διαταραχές που σχετίζονται με την αντίσταση στην ινσουλίνη (π.χ. μεταβολικό 23

Διαβητολογικά Νεα σύνδρομο) και την αύξηση της πιθανότητας εμφάνισης διαβήτη στο γενικό πληθυσμό. Βέβαια, όλες οι τροφές που περιέχουν υδατάνθρακες δεν έχουν την ίδια επίδραση στα σάκχαρα και δίνουν διαφορετικές μεταγευματικές τιμές σακχάρου. Μελέτη από την επιστημονική ομάδα των Τριχοπούλου και συν έδειξε πως περισσότερο από μεμονωμένα απλά τρόφιμα ή θρεπτικά συστατικά, είναι η συνολική δίαιτα που παρέχει αυτή τη προστατευτική δράση. Επίσης, πολύ πρόσφατη μελέτη των Σιμοπούλου και συν έδειξε πως τόσο τα θερμιδογόνα, όσο και τα μη θερμιδογόνα μακρο και μικρο-θρεπτικά συστατικά στης μεσογειακής δίαιτας αλληλεπιδρούν συνδυαστικά μεταξύ τους, ώστε να δημιουργήσουν προϋποθέσεις για την ανάπτυξη αντίστασης σε χρόνιες παθήσεις όπως τα καρδιαγειακά νοσήματα ή μορφές καρκίνου. Προστατευτικοί μηχανισμοί της Μεσογειακής διατροφής στην εμφάνιση παχυσαρκίας και διαβήτη τύπου 2 Οι μηχανισμοί, μέσω των οποίων η μεσογειακή διατροφή παρέχει προστασία απέναντι στην εμφάνιση διαβήτη έχουν μελετηθεί και περιλαμβάνουν: 1. Την καθυστερημένη κένωση του στομάχου λόγω της παρουσίας των φυτικών ινών, 2. Την αυξημένη οξειδωτική ικανότητα λόγω της παρουσίας αντιοξειδωτικών στη γενικότερη δίαιτα 3. Την επίδραση της παρουσίας ασβεστίου και μαγνησίου στα μεταβολικά μονοπάτια και σε συγκεκριμένους μηχανισμούς 4. Την αύξηση των επιπέδων της αδιπονεκτίνης, παράγοντα που συμβάλει στην πρόληψη της αντίστασης στην ινσουλίνη και τη δυσλειτουργία των β-κυττάρων. Η βασική διαφορά ανάμεσα στις δύο δίαιτες τη Μεσογειακή και τη δίαιτα για το Διαβήτη αφορά στην κατανάλωση τροφίμων που είναι πηγές υδατανθράκων και έχουν υψηλό γλυκαιμικό δείκτη όπως είναι το ρύζι, το ψωμί και οι πατάτες. Έτσι, στη μεσογειακή διατροφή αυτά τα τρόφιμα συστήνονται σε μεγάλες ποσότητες (βρίσκονται στη βάση της διατροφικής πυραμίδας) και θεωρούνται ως η βάση της συγκεκριμένης δίαιτας. Από την άλλη, στη δίαιτα για το διαβήτη, τα τρόφιμα αυτά πρέπει να καταναλώνονται κάθε μέρα, σε όλα τα γεύματα, ώστε να παρέχεται η απαραίτητη ενέργεια από τους υδατάνθρακες που περιέχουν, αλλά σε τέτοιες ποσότητες και ποιότητα που δε θα επηρεάσει αρνητικά τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.

24

Διάγραμμα 1. Σχέση αλκοόλ και κινδύνου καρδιαγγειακής νόσου

Η επιδημιολογία του διαβήτη τύπου 2 στον ελληνικό πληθυσμό: η μελέτη ATTICA. Στη μελέτη ATTICA φάνηκε πως η μεγαλύτερη συμμόρφωση στη Μεσογειακή Δίαιτα σχετίζονταν με χαμηλότερους ρυθμούς εμφάνισης διαβήτη, στοιχείο που αποδόθηκε στην επίδραση της υψηλής περιεκτικότητας της δίαιτας αυτής σε φρούτα, λαχανικά, δημητριακά και ελαιόλαδο, και ειδικότερα: • στην υψηλή περιεκτικότητα σε β-καροτένιο, βιταμίνες C και E, πολυφαινόλες και πολλά σημαντικά μέταλλα, • στον περιορισμό του κόκκινου κρέατος και άλλα προϊόντα κρέατος, τα οποία διασφαλίζουν την χαμηλότερη πρόσληψη κορεσμένου λίπους Ποια διατροφικά στοιχεία της Μεογειακής διατροφής είναι σημαντικά και για το Διαβήτη; Αλκοόλ Το αλκοόλ είναι ένα διατροφικό στοιχείο που έχει τη θέση του στη μεσογειακή διατροφή. Ό-­ πως φαίνεται άλλωστε και στην πυραμίδα της μεσογειακής δίαιτας το αλκοόλ, κυρίως με τη μορφή του κρασιού είναι παρόν στις συστάσεις, πάντα βέβαια με την επισήμανση «με μέτρο». Αντίστοιχα, μια κατανάλωση αλκοόλης με μέτρο έχει βρεθεί πως προσφέ-

Τεύxος 38 ρει ισχυρή προστατευτική δράση όσο αφορά στην παθογένεια του διαβήτη τύπου 2, η οποία εξηγείται, και μέσα από πολλές επιδημιολογικές μελέτες, από την επίδραση αυτής της κατανάλωσης αλκοόλης στην ευαισθησία στην ινσουλίνη, καθώς και στις επιπλοκές των καρδιαγγειακών παθήσεων). Σχετικά πρόσφατες μελέτες έδειξαν πως η καθημερινή πρόσληψη 360 ml κόκκινου κρασιού για 14 ημέρες μπορεί να αυξήσει σημαντικά την ινσουλινοευαισθησία σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2. Στο διάγραμμα 2 φαίνεται η επίπτωση της κατανάλωσης αλκοόλης στην εμφάνιση καρδιαγγειακού κινδύνου, σε διαβητικά άτομα. Φαίνεται λοιπόν πως η κατανάλωση αλκοόλης με μέτρο είναι πιο προστατευτική από ότι η μη κατανάλωση, ή η κατανάλωση πανω από ένα ποτήρι για τις γυναίκες και δύο για τους άντρες. Ελαιόλαδο Το ελαιόλαδο είναι η βασική επιλογή λίπους στη Μεσογειακή Διατροφή. Το ελαιόλαδο, ως βασική πηγή μονοακόρεστων λιπαρών οξέων, έχει μια έντονη προστατευτική δράση απέναντι σε καρδιαγγειακές νόσους, κυρίως γιατί αντικαθιστά τα κορεσμένα λιπαρά στη δίαιτα. Το ελαιόλαδο είναι επίσης πηγή αντιοξειδωτικών, συμπεριλαμβανομένης της βιταμίνης E. Δίαιτες εμπλουτισμένες με μονοακόρεστα λιπαρά μειώνουν τη συνολική χοληστερόλη και τα επίπεδα της LDL-χοληστερόλης στον ίδιο βαθμό όσο και μια χαμηλή σε λίπος-υψηλή σε υδατάνθρακες δίαιτα (όσο και οι υπολιπιδαιμικές δίαιτες, σταδίων Ι και ΙΙ), ενώ μια μεσογειακού τύπου δίαιτα εμπλουτισμένη με ελαιόλαδο έχει πιο ευεργετική δράση στα τριγλυκερίδια και στα επίπεδα της HDL-χοληστερόλης. Το ελαιόλαδο έχει επίσης ισχυρή καρδιοπροστατευτική δράση (κυρίως μέσω της μείωσης των λιπιδίων), στοιχείο που το κάνει ιδιαίτερα ωφέλιμο για τα άτομα με διαβήτη, ενώ πολλές είναι οι μελέτες που έχουν δείξει πως ακόμα και βραχεία χορήγηση παρθένου ελαιολάδου μπορεί να μειώσει πολλούς δείκτες οξειδωτικού στρες.

σογειακή διατροφή, όσο και για τη δίαιτα του διαβήτη. Λειτουργούν προστατευτικά απέναντι σε καρδιαγγειακές νόσους, όσο και συγκεκριμένες μορφές καρκίνου, κυρίως λόγω της παρουσίας των αντιοξειδωτικών ουσιών και των φυτικών ινών που περιέχουν. Οι φυτικές ίνες είναι σημαντικές για τη ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης, ενώ οι αντιοξειδωτικές ουσίες θωρακίζουν τον οργανισμό του διαβητικού ατόμου, που όπως έχει φανεί από μελέτες έχει υψηλά επίπεδα ελευθέρων ριζών και άρα απαιτεί την παρουσία των παραπάνω

Φρούτα και λαχανικά Η υψηλή πρόσληψη των φρέσκων φρούτων και λαχανικών είναι ένα κοινό στοιχείο τόσο για τη με25

Διαβητολογικά Νεα ουσιών καθημερινά σε ικανοποιητικές ποσότητες. Η ποσότητα όμως που πρέπει να καταναλώνει ο διαβητικός, και κυρίως από φρούτα που είναι πιο πλούσια σε σάκχαρα, θα καθορίζεται για το κάθε άτομο ξεχωριστά. Λιπαρά ψάρια Το ψάρι κατέχει, όπως είναι γνωστό και όπως φαίνεται και στην πυραμίδα, εξέχουσα θέση στη μεσογειακή δίαιτα. Ταυτόχρονα, στη δίαιτα του διαβήτη προτείνεται η κατανάλωση ψαριού τουλάχιστον 1-2 φορές την εβδομάδα, ενώ τελευταία υπάρχει και η σύσταση για υψηλότερη κατανάλωση λιπαρών ψαριών, όπως είναι οι σαρδέλες, το σκουμπρί, η τσιπούρα, ο γαύρος, ο σολομός και άλλα. Τα λιπαρά ψάρια όπως γνωρίζουμε πλέον είναι καλές πηγές ω3 λιπαρών οξέων, τα οποία έχουν ευεργετική καρδιοπροστατευτική και αντιφλεγμονώδη δράση, ενώ ταυτόχρονα μειώνουν τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων, τα οποία είναι συνήθως υψηλά στα άτομα με διαβήτη.

Βιβλιογραφία 1. Trichopoulou A, Costacou T, Bamia C, Trichopoulos D. (2003) Adherence to a Mediterranean diet and survival in a Greek population. New England Journal of Medicine 348:2599-2608 2. Willett WC, Sacks F, Trichopoulou A, Drescher G, Ferro-Luzzi A, Helsing E, Trichopoulos D. (1995) Mediterranean diet pyramid: a cultural model for healthy eating. Am J Clin Nutr. 1995 Jun;61(6 Suppl):1402S-1406S. 3. WHO/FAO (2003) Diet nutrition and the prevention of chronic diseases. Geneva, Switzerland. Available at www.who.int 4. Hu FB, Willett WC. (2002) Optimal diets for prevention of coronary heart disease. JAMA. 2002 Nov 27;288(20):2569-78.

5. Nestle M. Mediterranean diets: science and policy implications. Am J Clin Nutr 1995;61:1313S–427S. 6. Keys A, Menotti A, Karvonen MJ et al. The diet and 15-year death rate in the seven countries study. Am J Epidemiol 1986;124:903–15.

7. Powles JW. Greek migrants in Australia: surviving well and helping their hosts. In: Marks L, Worboys M (eds). Migrants, Minorities and Medicine: Historical and Contemporary Perspectives. London: Routledge, 1994.

8. Powles JW, Day NE, Sanz MA, Bingham SA. Protective foods in winter and spring: a key to lower vascular mortality? Lancet 1996;348:898–99.

9. Powles J. Commentary: Mediterranean paradoxes continue to provoke. Int J Epidemiol 2001;30:1076– 77.

26

10. James WPT, Duthie GG, Wahle KWJ. The Mediterranean diet: protective or simply non-toxic? Eur J Clin Nutr 1989;43:31–41.

11. Morris JN, Donkin AJ, Wonderling D, Wilkinson P, Dowler EA. A minimum income for healthy living. J Epidemiol Community Health 2000;54:885–89.

12. O’Brien P. Dietary shifts and implications for US agriculture. Am J Clin Nutr 1995;61:1390S–96S. 13. Gussow JD. Mediterranean diets: are they environmentally responsible? Am J Clin Nutr 1995;61:1383S– 89S. 14. Fernαndez-Jarne E, Martinez-Losa E, Prado-Santamaria M et al. Risk of first non-fatal myocardial infarction negatively associated with olive oil consumption: a case-control study in Spain. Int J Epidemiol 2002;31:474–480.

15. Gramenzi A, Gentile A, Fasoli M, Negri E, Parazzini F, La Vecchia C. Association between certain foods and risk of acute myocardial infarction in women.

BMJ 1990;300:771–73.

16. Tzonou A, Kalandidi A, Trichopolou A et al. Diet and coronary heart disease: a case-control study in Athens, Greece. Epidemiology 1993; 4:511–16.

17. Riboli E. Nutrition and cancer: background and rationale of the European prospective investigation into cancer and nutrition (EPIC). Ann Oncol 1992;3:783–91.

18. de Lorgeril M, Renaud S, Mamelle N et al. Mediterranean alpha-linolenic acid-rich diet in secondary prevention of coronary heart disease. Lancet 1994;343:1454–59.

19. Burr ML, Fehily AM, Gilbert JF et al. Effects of changes in fat, fish, and fibre intakes on death and myocardial reinfarction: diet and reinfarction trial (DART). Lancet1989;ii:757–61.

20. GISSI-Prevenzione I. Dietary supplementation with n-3 polyunsaturated fatty acids and vitamin E after myocardial infarction: results of the GISSI-Prevenzione trial. Lancet 1999;354:447–55.

21. Hooper L, Ness AR, Higgin JPT, Moore T, Ebrahim SB. GISSI-Prevenzione trial. Lancet 1999;354:1557.

22. Ness AR, Hughes J, Elwood PC, Whitley E, Smith GD, Burr ML. The long-term effect of dietary advice in men with coronary disease: follow-up of the Diet and Reinfarction trial (DART). Eur J Clin Nutr 2002 23. Keys A, Menotti A, Karvonen MJ, et al. The diet and 15 year death rate in Seven Countries Study. Am J Epidemiol. 1986;124:903-915.

24. Giacco R, Riccardi G. Comparison of current eating habits in various Mediterranean countries. In: Spiller GA, ed. The Mediterranean Diets in Health and Disease New York: Van Nostrand Reinhold; 1991:3-9.

Χάρης Δημοσθενόπουλος, Κλινικός Διαιτολόγος-Βιολόγος

Διαβητολογικά Νεα

Σχόλιο του Irl B. Hirsch, MD στο DOC NEWS του ADA, 4/2007

Ας γνωρίσουμε την Gladys: 83 χρόνια και συνεχίζει Gladys Dull

Κατά τη διάρκεια ενός μεσημεριανού διαλείμμαάσκηση και αρκετή ξεκούραση. Φαίνεται ότι οι βασικές μας προτάσεις για την φροντίδα ενός διαβητικού τος για φαγητό, τον περασμένο Ιανουάριο, έλαβα παιδιού δεν έχουν αλλάξει σχεδόν καθόλου!! ένα τηλεφώνημα που είχε μεγάλη επίδραση πάνω Αλλά ας μην ξεχνάμε πως ήταν ο κόσμος το 1924. μου, πιθανώς για την υπόλοιπη ζωή μου. Ένας δηΤηλεόραση δεν υπήρχε και το ράδιο ήταν τόσο καιμοσιογράφος από ένα τοπικό ραδιοφωνικό σταθμό νούριο που η οικογένεια της Gladys δεν το είχε στη τηλεφώνησε ζητώντας μου ένα σχόλιο για μια γυNorth Dakota. Αντιβιοτικά δεν υπήρχαν ακόμη, και οι ναίκα που ονομαζόταν Gladys Dull, που ετοιμαζόδυο βιολογικοί γονείς της ταν να γιορτάσει τα 90στα Gladys είχαν πεθάνει από γενέθλια της. Εκείνο τον Η παρουσία διαβήτη τύπου Ι ινφλουέντσα μερικά χρόκαιρό, αυτό δεν μου φάνηνια πριν. Το ζευγάρι που κε σημαντικό νέο. Αυτά τα δεν αποκλείει την μακροζωία αρκεί 90στα γενέθλια όμως δεν να ακολουθείται από σχολαστική ρύθμιση την μεγάλωσε ήταν ευγενικοί γείτονες. Προφανώς ήταν καθόλου τυχαία. την φρόντισαν σαν να ήταν Το αξιοθαύμαστο γεδικό τους παιδί, σώζοντας τη ζωή της και βρίσκογονός ήταν ότι η Gladys, τώρα 90 ετών και μετά ντας την πρώτη της ινσουλίνη. βίας 40 κιλών βάρους γιόρταζε τον 83ο χρόνο που Λίγο μετά αυτό το τηλεφώνημα από τον ραδιοέπαιρνε ενέσιμη ινσουλίνη. Στα 1924, όταν ήταν 7 φωνικό σταθμό, αποφάσισα να συναντήσω αυτήν χρονών και ζούσε στη North Dakota, οι θετοί της γοτην αξιοθαύμαστη γυναίκα. Έτσι ένα κρύο Σάββανείς έκαναν το τριήμερο ταξίδι στο Rochester, Μιτο, το περασμένο Μάρτιο ταξίδεψα στο Walla Walla, νεσότα, για να σώσουν την κόρη τους από βέβαιο Washington state, για να συναντήσω την Gladys και θάνατο από κετοξέωση. Η ινσουλίνη ήταν εμπορικά τον γιο της Norman. Περάσαμε αρκετές ώρες συζηδιαθέσιμη για περίπου ένα χρόνο. Έφθασαν στη τώντας και ήμουν ευτυχής που το βιντεοσκόπησα.

Mayo Clinic με πολύ λίγο χρόνο στη διάθεση τους Η Gladys είναι ακόμη αρκετά έξυπνη, παρόλο για να αποφευχθεί το μοιραίο. ένα μικρό εγκεφαλικό επεισόδιο που είχε πριν από Η Gladys και οι γονείς της έμαθαν πώς να χορημερικά χρόνια. Το μεγαλύτερο πρόβλημα της είναι γούν με ένεση αυτό το παγκρεατικό παράγωγο που η όραση της, όχι από αμφιβληστροειδοπάθεια ή καμόλις είχε ονομαστεί ινσουλίνη (σημειωτέον ότι η αρταρράκτη, αλλά από εκφύλιση της ώχρας κηλίδας. χική ινσουλίνη στις ΗΠΑ παρασκευάστηκε από την Επιμένει ότι το μυστικό της μακροζωίας της είναι εταιρεία Eli Lilly and Company – σε μια φημισμένη η διατροφή της: τρώει την ίδια ποσότητα φαγητού συνάντηση μεταξύ του George Clowes, PhD, της Eli κάθε μέρα. Αργότερα έμαθα από τον γιατρό της ότι Lilly και της ομάδας από το Toronto, που ανακάλυψε η Gladys δεν ακολουθεί πάντα το πρόγραμμα της. την ινσουλίνη, υπογράφηκε μια συμφωνία που επέΑλλά μετά από 83 χρόνια σε ινσουλινοθεραπεία, διτρεπε στην εταιρεία από την Indianapolis να προχωκαιούται να ξεφεύγει κάπου κάπου!! ρήσει σε μαζική παραγωγή της ινσουλίνης λίγο μετά Υπήρχαν αρκετά προβλήματα στην πορεία της την ανακάλυψη της). Αλλά η Gladys επίσης έμαθε ότι Gladys. Σε ηλικία 9 χρονών είχε ένα επεισόδιο οξείας ο διαβήτης είναι πιο πολύπλοκος από τις επίπονες σκωληκοειδίτιδας. Δεδομένου ότι κανένας στη North ενέσεις που έκανε κάθε μέρα. Στα μαθήματα για το Dakota δεν επιθυμούσε να εκτελέσει επείγουσα χειδιαβήτη στο 1924, οι ασθενείς μάθαιναν ότι το μυρουργική επέμβαση σε ένα 9χρονο κορίτσι με τύπου στικό για επιτυχία περιλάμβανε συγκεκριμένο περι1 διαβήτη το 1926, οι γονείς της είχαν μια μόνο επιεχόμενο και ώρα φαγητού, στο σημείο που όλο το λογή: Την πήγαν ξανά στη Mayo Clinic, όπου έφθαφαγητό ζυγιζόταν σε ζυγαριά, προγραμματισμένη 28

Τεύxος 38 σε σε κώμα από την κετοξέωση. Προφανώς επέζησε παρόλο που οι πιθανότητες ήταν ελάχιστες χωρίς αντιβιοτικά, τότε!! Την είχαν συμβουλέψει να μην αποκτήσει παιδιά, αλλά το αγνόησε. Ομολογεί ότι είχε μια δύσκολη εγκυμοσύνη, χωρίς να μου αποκαλύψει λεπτομέρειες. Ο Norm, 60 ετών τώρα, ήταν υγιής, όταν γεννήθηκε και σήμερα ζει μόλις 30 μίλια μακριά της. Η Gladys είναι ένα βιβλίο ιστορίας όσον αφορά στην εξέλιξη της ινσουλίνης. Θυμάται την εισαγωγή της πρωταμινικής ψευδαργυρικής ινσουλίνης το 1930 και αργότερα την Lente και NPH ινσουλίνη. Σήμερα παίρνει NPH and ινσουλίνη lispro (Humalog, Eli Lilly). Ήταν ευτυχής που δεν είχε τις φοβερές αλλεργικές αντιδράσεις με την ινσουλίνη, που ήταν τόσο συχνές το 1920. Μια από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις μου, ήταν πώς η Gladys έλεγχε το σάκχαρο αίματος με την πρόοδο του χρόνου. Σίγουρα, κατά την εγκυμοσύνη της, πριν από 60 χρόνια, η μοναδική μέτρηση σακχάρου που μπορούσε να γίνει στο σπίτι ήταν στα ούρα, που έκανε ευλαβικά, σύμφωνα με τις συστάσεις των ιατρών της. Αλλά αυτό το συνέχισε για δεκαετίες, μετά την εγκυμοσύνη της. Παρ’ όλου που η μέτρηση σακχάρου αίματος για ασθενείς ήταν διαθέσιμη από τις αρχές του 1980, η Gladys άρχισε να μετράει το σάκχαρο αίματος στο σπίτι, μόλις 5 χρόνια πριν, μετά το θάνατο του συζύγου της. Το μεγαλύτερο πρόβλημά της, με την πάροδο του χρόνου είναι οι υπογλυκαιμίες, που όμως έχουν ελαττωθεί τελευταίως. Όταν την ρώτησα, αν θα ήθελε να δοκιμάσει ένα στυλό ινσουλίνης αντί για την παλιομοδίτικη σύριγγα και φιαλίδιο, και αυτή και ο Norm γρήγορα είπαν ότι αυτό που έκαναν δούλευε. Οι αλλαγές συχνά προκαλούσαν προβλήματα. Συμφώνησα πολύ γρήγορα, άλλωστε ποιος είμαι να διαφωνήσω με τέτοια επιτυχία; Η Gladys τώρα ζει με κάποιον που τη φροντίζει στο σπίτι της. Από όλα τα βραβεία που έχει πάρει για τη μακροζωία της σε ινσουλίνη, αυτό για το οποίο είναι πιο περήφανη είναι το 75χρόνο μετάλλιο από την Eli Lilly. Και ποιος μπορεί να την κατηγορήσει για κάτι; Πρέπει όλοι μας να το γιορτάσουμε με την Gladys. Γιατί κατάφερε να βάλει το διαβήτη σε προοπτική για όλους μας. Άραγε η μακροζωία της οφείλεται στην καλή φροντίδα του διαβήτη της ή συμμετέχουν και γενετικοί παράγοντες, άγνωστοι ακόμη σε εμάς; Προφανώς και τα δύο, καθώς και κάμποση τύχη ξεκινώντας με την αρχική διάγνωση της και την επείγουσα σκωληκοειδεκτομή, που ακολούθησε μερικά χρόνια μετά. Σίγουρα υπάρχουν και άλλοι σαν την Gladys Dulls που θα γιορτάσουν 80, 85 90 χρόνια σε ινσουλίνη. Το σχόλιο μου σε όλους αυτούς είναι: ευχαριστούμε που μοιραστήκατε τις ιστορίες σας μαζί μας, καθώς είστε έμπνευση για όλους με διαβήτη σήμερα, ιδιαίτερα για τα παιδιά

που διαγνώστηκαν πρόσφατα με αυτήν τη χρόνια κατάσταση και τους γονείς τους. Σχόλιο του μεταφραστή: Εκπληκτική ιστορία! Σίγουρα δίνει πίστη για το μέλλον σε όλα τα παιδιά με διαβήτη και τις οικογένειες τους. Η Gladys κατάφερε να κάνει αυτό που επιθυμούσε στη ζωή της, ίσως και με λίγη τύχη: οικογενεια. Αυτό που λέω σε όλα τα παιδιά με διαβήτη είναι ότι δεν υπάρχει κάποιος λόγος που να μην κάνουν και αυτά το ίδιο. Ο σακχαρώδης διαβήτης δεν είναι μια κατάσταση που περιορίζει, απλώς επιβάλλει να γίνουν κάποιες ενέργειες πριν από κάθε πράξη π.χ. μετρήσεις. Η ζωή δεν τελειώνει με τον σακχαρώδη διαβήτη, μόλις έχει αρχίσει, ιδιαίτερα αν είσαι νέος στη διάγνωση. Νικόλαος Κεφαλάς παιδίατρος - ενδοκρινολόγος

Στους δρόμους της ελπίδας Δος μου το χέρι σου κι’ έλα να βαδίσουμε μαζί στους δρόμους της ελπίδας στους δρόμους που οδηγούν στο Έβερεστ των ονείρων μας στο Έβερεστ των οραμάτων μας. Χρόνια και χρόνια οι σκαπανείς της έρευνας τους δρόμους ανοίγουν της ελπίδας στα δύσβατα ψάχνουν μονοπάτια του «γλυκού μυστήριου» να βρουν τη λύση και στην κορφή να φτάσουν του θριάμβου. Προσμένοντας την αυγή της καινούργιας σου ζωής κράτα γερά τα βήματά σου και με τη δύναμη της ψυχής σου και τον ήλιο στην καρδιά σου μη σταματάς να ονειρεύεσαι. Δος μου το χέρι σου κι’ έλα να βαδίσουμε μαζί στους δρόμους της ελπίδας! Φώτης Παυλάτος

29

Διαβητολογικά Νεα

Ασφαλείς στο σχολείο με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1: Εμπειρία από την πολιτεία της Virginia, ΗΠΑ Martha A. Hellems, MD, MS1 και William L. Clarke, MD2 1 Division of General Pediatrics, Department of Pediatrics, University of Virginia, Charlottesville, Virginia 2 Division of Pediatric Endocrinology, Department of Pediatrics, University of Virginia, Charlottesville, Virginia

ΣΤΟΧΟΣ—Η πολιτεία της Virginia ψήφισε νομοθεσία το 1999, που ζητούσε σε προσωπικό του σχολείου, που δεν είχε σχέση με την ιατρική, να παρέχουν βοήθεια σε μαθητές για τη φροντίδα του σακχαρώδους διαβήτη τους, τύπου 1, όταν η σχολική νοσοκόμα δεν ήταν διαθέσιμη. Η μελέτη αυτή σχεδιάστηκε για να προσδιορίσει τι είδους σχολικό προσωπικό βοηθά διαβητικά παιδιά τύπου 1 με τη χορήγηση της ινσουλίνης και την αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας και αν αυτά τα παιδιά φροντίζονται με ασφάλεια. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ—Γονείς παιδιών με τύπου 1 σακχαρώδη διαβήτη που παρακολούθησαν δημόσιο σχολείο στη Virginia κατά τη διάρκεια της προηγούμενης χρονιάς και παρακολουθούντο για το διαβήτη στη διαβητολογική κλινική του University of Virginia, τους ζητήθηκε να συμμετέχουν με ένα ανώνυμο ερωτηματολόγιο στη μελέτη. Αυτό ρωτούσε τους γονείς ποιο προσωπικό του σχολείου ήταν υπεύθυνο για τη φροντίδα του διαβήτη του παιδιού τους, ενώ ήταν στο σχολείο και ποια άτομα το βοηθούσαν με συγκεκριμένα καθήκοντα, δηλαδή μέτρηση σακχάρου αίματος, χορήγηση ινσουλίνης και αντιμετώπιση υπογλυκαιμίας. Ερωτήσεις έγιναν επίσης σχετικά με τη συχνότητα και την αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ—Συνολικά 185 γονείς, των οποίων τα παιδιά παρακολουθούσαν 153 διαφορετικά σχολεία, απάντησαν 69%. Εξήντα εννιά % από 30

αυτούς ανάφεραν ότι το σχολείο διέθετε μια νοσηλεύτρια πλήρους απασχόλησης. Σε άλλα σχολεία δάσκαλοι, διοικητικό προσωπικό, προπονητές και υπάλληλοι της καφετέριας συνεπικουρούσαν τις νοσηλεύτριες μερικής απασχόλησης στη φροντίδα των μαθητών με διαβήτη. Μολονότι η υπογλυκαιμία δεν ήταν ένα σπάνιο γεγονός (75% των μαθητών είχαν κατά μέσο όρο 5 επεισόδια το χρόνο), μόνο ένα σοβαρό επεισόδιο που χρειάστηκε γλυκαγόνη, αναφέρθηκε. Στην περίπτωση αυτή, η γλυκαγόνη χορηγήθηκε επιτυχώς από μια νοσηλεύτρια μερικής απασχόλησης, χωρίς καμία παρενέργεια. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ—Μαθητές με τύπου 1 διαβήτη μπορούν να παρακολουθήσουν με ασφάλεια

Τεύxος 38 το σχολείο, με τη βοήθεια και τη συμμετοχή τόσο εκπαιδευμένου «ιατρικού» (πχ νοσηλεύτριες) όσο και «μη ιατρικού» προσωπικού. Η ύπαρξη ενός μόνο σοβαρού υπογλυκαιμικού επεισοδίου μεταξύ 185 μαθητών στοιχειοθετεί έναν κίνδυνο από μόλις 3% των μαθητών με σοβαρή υπογλυκαιμία κατά τη σχολική χρονιά. Η νομοθεσία που επιτρέπει σε «μη ιατρικό» προσωπικό του σχολείου να βοηθούν μαθητές με τη φροντίδα του διαβήτη μπορεί να αυξήσει την ασφάλεια τους στο σχολείο και ίσως βελτιώσει τον έλεγχό τους.( Diabetes care 2007 30: 1396-1398) ΣΧΟΛΙΟ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗ: Ενδιαφέρον άρθρο για το τι συμβαίνει με τα παιδιά με διαβήτη και τα σχολεία από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Το επέλεξα γιατί με την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς, καλό είναι να δούμε τι συμβαίνει και στη χώρα μας: Από όσο γνωρίζω, δεν υπάρχει νομοθεσία σχετικά με το ποιος είναι υπεύθυνος για θέματα υγείας στο σχολικό περιβάλλον. Και δεν αναφέρω τους επιθεωρητές υγείας του υπουργείου παιδείας, καθώς αυτοί δεν είναι παρόντες στην καθημερινή σχολική πραγματικότητα. Εν αντιθέσει κον να δράσει, αν συμβεί κάποιο υπογλυκαιμικό με ορισμένα ιδιωτικά σχολεία, στα δημόσια, δεν επεισόδιο και το παιδί δεν αντιδράσει όπως πρέυπάρχει νοσηλεύτρια, που ίσως μπορεί να επιβλέπει. Από την εμπειρία μου, τέτοια επεισόδια δεν ψει τη φροντίδα του διαβητικού παιδιού στο σχοσυμβαίνουν συχνά και συνήθως αντιμετωπίζονται λείο. Επομένως, σύμφωνα αποτελεσματικά από το παιμε τους γονείς, επαφιόΜαθητές με τύπου 1 διαβήτη μπορούν δί, ακόμη και αν έχει μικρή μαστε, στους δασκάλους ηλικία, ή το περιβάλλον του. να παρακολουθήσουν με ασφάλεια – που δεν έχουν καμία εκΕπίσης θα πρέπει οι γονείς, το σχολείο, με τη βοήθεια τόσο παίδευση, ελπίζοντας ότι πέρα από τα ενημερωτικά των εκπαιδευτικών όσο έχουν διάθεση – και στα φυλλάδια που μπορούν να παιδιά που συνήθως χειρίκαι του παρα-ιατρικού προσωπικού δώσουν στους δασκάλους, ζονται τις καταστάσεις σωνα ζητήσουν και ενημέρωση στά. Σύμφωνα με τις στατιστικές, αυτό δεν είναι αυτών από το γιατρό που παρακολουθεί το παιδί απαραίτητα επικίνδυνο για τα παιδιά. Θα πρέπει οι τους σε περίπτωση που οι εκπαιδευτικοί αισθάνογονείς να επιλέξουν κάποιο άτομο από το σχολικό νται ανασφάλεια. Μια επισκέπτρια υγείας θα μποπεριβάλλον, που θα το επιφορτίσουν με το καθήρούσε επίσης να παίξει σημαντικό ρόλο στην προκειμένη περίπτωση. Θα πρέπει να αναζητούν τη βοήθεια των δασκάλων, όντας αυτοί παιδαγωγοί, αλλά η σωστή εκπαίδευση του διαβητικού παιδιού στην αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας θα είναι κομβική. Συνήθως χειρίζονται τα πράγματα σωστά. Για μικρότερες ηλικίες διαβητικών παιδιών, ο γιατρός μπορεί να σας βοηθήσει με ένα κατάλληλο σχήμα ινσουλινοθεραπείας. Τώρα σχετικά με την ύπαρξη νοσηλευτριών στα σχολεία, είναι ένα μεγάλο θέμα, όχι μόνο για τα παιδιά με σακχαρώδη διαβήτη, που φαίνεται δύσκολο να λυθεί στο άμεσο μέλλον. Νικόλαος Κεφαλάς Παιδίατρος - Ενδοκρινολόγος 31

Διαβητολογικά Νεα

O Διαβήτης τύπου 1 και οι ψυχοσυναισθηματικές του προκλήσεις μετά τη διάγνωση Ο νεανικός διαβήτης ή διαβήτης τύπου 1 εμφανίζεται κυρίαρχα σε παιδιά και ενήλικες κάτω των είκοσι ετών. Η διάγνωσή του και οι απαιτήσεις για τη φροντίδα του φέρνουν σημαντικές αλλαγές στην καθημερινή ζωή των παιδιών, των νέων και των οικογενειών τους, με αποτέλεσμα να βιώνουν κάποιες φορές δύσκολα συναισθήματα. Ιδιαίτερα δύσκολη χαρακτηρίζεται η περίοδος μετά τη διάγνωση. Τόσο τα παιδιά αλλά και πολύ περισσότερο οι γονείς τους νοιώθουν αρχικά υπερφορτισμένοι στην προσπάθειά τους να κατανοήσουν και να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις του διαβήτη. Είναι λοιπόν αποδεκτό και επιτρεπτό κάποιες φορές να συμβαίνουν τα ακόλουθα: • να δυσκολεύονται να πιστέψουν την ύπαρξη του διαβήτη ή να πιστεύουν ότι θα θεραπευτεί, • να στεναχωριούνται για το μέλλον τους ή για το μέλλον των παιδιών τους και την πορεία της υγείας τους, • να νοιώθουν λύπη και θλίψη για την αναστάτωση που έχει επέλθει στον προηγούμενο τρόπο ζωής τους που συγκριτικά φαινόταν πιο ανέμελος και αυθόρμητος, • να επικρατεί σύγχυση και ενοχή ότι προκάλεσαν το διαβήτη ή, στην περίπτωση των γονέων, ότι δεν μπόρεσαν να προστατέψουν το παιδί τους από κάθε κίνδυνο, • ταυτόχρονα μπορεί να βιώνουν θυμό και λύπη για τους περιορισμούς που ο διαβήτης επιβάλ32

λει ενδεχομένως στην κινητικότητα και τις δραστηριότητές τους, για τη διαφορετικότητά τους σε σχέση με τους συνομιλήκους τους, • μπορεί να νοιώθουν θυμό και στεναχώρια για τους αποχωρισμούς που βιώνουν από σημαντικά πρόσωπα της ζωής τους ή τη σχολική κοινότητα λόγω των ενδεχόμενων νοσηλειών τους, για τους περιορισμούς που μπορεί ο διαβήτης να φέρνει στις επαγγελματικές τους επιλογές, ή στις οικονομικές τους δυνατότητες. Μέσα σε όλη αυτή την καινούρια πραγματικότητα, είναι σημαντικό τα παιδιά, οι νέοι και οι γονείς τους να αναγνωρίσουν ότι όλα όσα νοιώθουν είναι αποδεκτά, απολύτως φυσιολογικά και αποτελούν μέρος της ψυχολογικής τους προσαρμογής προς το διαβήτη. Χρειάζεται να παραχωρήσουν στον εαυτό τους το χρόνο για να τα επεξεργαστούν και κατ’ επέκταση να επαναπροσδιορίσουν τις ισορροπίες τους στην καθημερινή τους ρουτίνα και τις σχέσεις τους. Τόσο οι νέοι με διαβήτη τύπου 1 όσο και οι γονείς τους είναι σημαντικό να μην νοιώθουν ενοχές και να γνωρίζουν πως η παρουσία του διαβήτη δεν είναι λάθος κανενός και καμιά από τις δικές τους ενέργειες ή κάποιου άλλου δεν τον προκάλεσαν. Αυτό που στη συνέχεια θα τους ανακουφίσει και θα τους ενθαρρύνει είναι να γνωρίζουν τα εξής: • Όσο περισσότερο πληροφορούνται για το διαβήτη και την αντιμετώπισή του, τόσο περισ-

Τεύxος 38

•

•

•

•

σότερο θα μπορούν να δίνουν απάντηση στις απορίες τους, να κερδίζουν τον έλεγχο και να αντιμετωπίζουν τις φοβίες τους, Μπορούν να ενημερώνονται και να συζητούν για το διαβήτη με τους ειδικούς και τα πρόσωπα φροντίδας τους και να εκφράζουν όλες τις απορίες και ανησυχίες τους. Αυτό θα τους βοηθήσει να κατακτήσουν σταδιακά με ωριμότητα την ανεξαρτησία και αυτονομία τους σε σχέση με τις ευθύνες τους για την αντιμετώπιση του διαβήτη. Εάν πάλι το παιδί ή ο νέος αποφεύγει ή αρνείται να συμμετάσχει στις ενέργειες για τη φροντίδα του διαβήτη, τότε ο ειδικός ή κάποιο από τα τους ίδιους και τις οικογένειές τους μέσα από άτομα που σχετίζονται στενά μαζί του μπορούν τις οποίες θα δικτυώνονται, και θα βρίσκουν να το βοηθήσουν να διαλέξει στόχους πραγμαανταπόκριση στις ανάγκες τους. τοποιήσιμους για το ίδιο, ανάλογα με το στάδιο Στα πλαίσια της προσαρμογής των νέων και στο οποίο βρίσκεται συναισθηματικά, των οικογενειών τους στις καινούριες συνθήκες Τόσο οι νέοι με διαβήτη όσο και οι γονείς τους που φέρνει ο διαβήτης είναι χρήσιμο να διατημπορούν να αναγνωρίζουν στον εαυτό τους το ρούν τις δραστηριότητες που τους ευχαριστούν δικαίωμα να εκφράζουν και να μοιράζονται τα (π.χ., συναναστροφές με φίδύσκολα συναισθήματά λους, διασκέδαση, hobbies). τους με αυτούς που νοιΗ διάγνωση του διαβήτη είναι Aκόμα και αν κάποιοι νέοι ή ώθουν ότι τους καταλαένα τεράστιο συναισθηματικό φορτίο ο περίγυρός τους συνειδηβαίνουν και τους στηρίπου όταν το χειρισθούμε σωστά τοποιήσουν ότι είναι προζουν, μπορεί να απαλυνθεί σκολλημένοι σε δύσκολες Τα μέλη της οικογένειας συναισθηματικές αντιδράή και τα πρόσωπα φροντίσεις για πολύ καιρό (π.χ., δυσκολία στην προσοδας μπορούν να ενθαρρύνουν χωρίς πίεση τους χή και τη συγκέντρωση, υπερβολική ανησυχία, νευνέους να αναγνωρίζουν και να μιλούν για το πώς ρικότητα, συχνό κλάμα, απώλεια ή αύξηση βάρους νοιώθουν για το διαβήτη. Αυτό θα τους οδηγήχωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια) μπορούν να συζητήσει να βρουν δημιουργικούς τρόπους εκτόνωσουν με το γιατρό τους και να δουν κάποιον ειδισης των συναισθημάτων τους (άγχους, λύπης, κό ψυχικής υγείας. Μερικοί ίσως θεωρούν ένδειξη θυμού) π.χ., πρόγραμμα χαλάρωσης ή φυσικής αδυναμίας το να ζητήσουν στήριξη για δύσκολα άσκησης, ζωγραφική, ομάδες συνάντησης για συναισθήματα, ενώ στην ουσία είναι ένδειξη αποφασιστικότητας και ωριμότητας. Ύστερα λοιπόν από τη σύγχυση και τον καταιγισμό συναισθημάτων που φέρνει αρχικά η διάγνωση, είναι σημαντικό οι νέοι και οι οικογένειές τους να μην ξεχνούν πως ο διαβήτης δεν είναι το επίκεντρο της ζωής τους αλλά ότι οι ίδιοι βρέθηκαν σε εξαιρετικές συνθήκες οι οποίες τους προκαλούν να αναμοχλεύσουν και να ενεργοποιήσουν τις δεξιότητες και ικανότητες που ήδη διαθέτουν για να ανταπεξέλθουν στις πρακτικές και συναισθηματικές του προκλήσεις. Η προσαρμογή προς τις απαιτήσεις και τη φροντίδα του σταδιακά θα αποτελέσουν κομμάτι της καθημερινής τους ζωής. Δήμητρα Φ. Γιαννακοπούλου Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος 33

Τεύxος 38

Σοκολάτα: ένας γλυκός πειρασμός για το άτομο με διαβήτη Τα γλυκά και οι σοκολάτου διαβήτη πρέπει να είΗ σοκολάτα μπορεί να καταναλώνεται τες αποτελούν για όλους ναι ιδιαίτερα προσεχτικά, μια γλυκιά πρόκληση, αφού για να κρατήσουν τα επίπεαπό άτομα με σακχαρώδη διαβήτη δα γλυκόζης αίματος σταμαζί με την απόλαυση και σε μικρή ποσότητα και όχι συχνά! τη γλυκιά γεύση τους δίθερά, και ταυτόχρονα να νουν και υψηλό ποσό θερδιατηρήσουν το σωματικό μίδων, από ζάχαρη και λίπος. Η πρόκληση αυτή τους βάρος σε υγιή επίπεδα. γίνεται ακόμα πιο μεγάλη, αλλά ίσως και πιο βαΣτον παρακάτω πίνακα δίνονται θερμίδες και διατροφική ανάλυση από αρκετές διαφορετικές μάρσανιστική για τα άτομα με διαβήτη, τα οποία λόγω κες που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά. Έτσι, πριν καταναλώσετε σοκολάτα την επόμενη φορά συμβουλευτείτε είτε τους πίνακες μας, είτε τον πίνακα που υπάρχει στη συσκευασία και υπολογίστε τις θερμίδες και τα ισοδύναμα υδατάνθρακα που αυτή περιέχει. Μπορούμε να καταναλώνουμε τις σοκολάτες του εμπορίου και να μήν καταφεύγουμε σ’ εκείνες που έχουν φρουκτόζη αντί για ζάχαρη. Σύμφωνα με τις σύγχρονες συστάσεις καλό είναι τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη να αποφεύγουν τις τροφές με φρουκτόζη. (πλην εκείνων που έχουν φρουκτόζη ως φυσική πηγή όπως τα φρούτα) γιατί υπάρχει κίνδυνος αύξησης των τριγλυκεριδίων του αίματος. Μην ξεχνάτε ότι στη δίαιτα του διαβήτη σήμερα δεν μιλούμε για απαγορευμένες τροφές, αλλά μόνο για τροφές που πρέπει να καταναλώνουμε συχνότερα ή αραιότερα. Άλλωστε, τα γλυκά είναι τροφές που και ο γενικός-μη διαβητικός πληθυσμός πρέπει να αποφεύγει, λόγω των επιβαρυντικών επιπτώσεων τους σε πολλούς παράγοντες υγείας, όπως σάκχαρα, τριγλυκερίδια, σωματικό βάρος και άλλους. Χάρης Δημοσθενόπουλος Κλινικός Διαιτολόγος - Βιολόγος Άνναμπελ Καραθανάση & Έφη Τσουρά Σπουδάστριες Διατροφής και Διαιτολογίας 35

Διαβητολογικά Νεα ΣΟΚΟΛΑΤΑ (στα 100 gr) BREAK ΣΟΚΟΛΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ BREAK ΥΓΕΙΑΣ ΜΕ ΟΛΟΚΛΗΡΑ ΑΜΥΓΔΑΛΑ BREAK ΓΑΛΑΚΤΟΣ BREAK ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΜΕ ΓΕΜΙΣΗ ΚΑΡΥΔΑΣ BREAK ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΜΕ ΦΟΥΝΤΟΥΚΙ BREAK ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΜΕ ΜΙΓΜΑ ΞΗΡΩΝ ΚΑΡΠΩΝ BREAK ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΜΕ ΑΜΥΓΔΑΛΑ BREAK ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΜΕ ΠΡΑΛΙΝΑ ΦΟΥΝΤΟΥΚΙΟΥ BREAK ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΜΕ ΚΡΕΜΑ ΦΡΑΟΥΛΑ CADBURY DAIRY MILK CADBURY ΜΕ ΣΤΑΦΙΔΕΣ ΚΑΙ ΑΜΥΓΔΑΛΑ CADBURY ΜΕ ΚΑΡΑΜΕΛΑ CADBURY ΜΕ ΦΟΥΝΤΟΥΚΙ CADBURY ΜΕ ΜΠΙΣΚΟΤΟ ΙΟΝ ΣΟΚΟΦΡΕΤΑ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΙΟΝ ΣΟΚΟΦΡΕΤΑ ΜΕ ΦΟΥΝΤΟΥΚΙΑ ΙΟΝ ΣΟΚΟΦΡΕΤΑ ΣΟΚΟΛΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ ΙΟΝ ΣΟΚΟΦΡΕΤΑ ΑΜΥΓΔΑΛΟΥ ΙΟΝ ΣΟΚΟΦΡΕΤΙΝΙΑ ΙΟΝ ΓΚΟΦΡΕΤΑ POCKET PIE ΜΕ ΣΟΚΟΛΑΤΑ ΙΟΝ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΙΟΝ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΜΕ ΑΜΥΓΔΑΛΑ ΙΟΝ ΥΓΕΙΑΣ ΙΟΝ ΥΓΕΙΑΣ ΜΕ ΑΜΥΓΔΑΛΑ ΙΟΝ ΥΓΕΙΑΣ ΜΕ ΦΟΥΝΤΟΥΚΙ ΙΟΝ ΥΓΕΙΑΣ ΜΕ ΦΡΑΟΥΛΑ ΙΟΝ ΥΓΕΙΑΣ MUSSE ION ASSORTIES ΜΕ ΠΡΑΛΙΝΑ ΙΟΝ ΜΕ BITTER ΓΕΜΙΣΗ ΙΟΝ ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΑ NOISETTA ΙΟΝ ΠΛΑΚΙΤΣΕΣ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΙΟΝ DERBY ΙΟΝ 7000 ΚΟΥΒΕΡΤΟΥΡΑ 72% ΚΑΚΑΟ ΙΟΝ ΚΟΥΒΕΡΤΟΥΡΑ ΓΙΑ ΣΠΙΤΙΚΑ ΓΛΥΚΑ ΙΟΝ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΜΕ ΟΛΟΚΛΗΡΑ ΑΜΥΓΔΑΛΑ ΙΟΝ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΛΕΥΚΗ ΜΕ ΦΟΥΝΤΟΥΚΙΑ ΙΟΝ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΜΕ ΟΛΟΚΛΗΡΑ ΦΟΥΝΤΟΥΚΙΑ NESTLE ΜΠΙΣΚΟΤΟΣΟΚΟΛΑΤΑ ΜΕ ΠΡΑΛΙΝΑ ΑΜΥΓΔΑΛΟΥ NESTLE DARK NESTLE NESCAFE NESTLE ΓΚΟΦΡΕΤΑ NESTLE CHOCO FLAKES NESTLE ΓΚΟΦΡΕΤΑ NESQUIK NESTLE ΣΟΚΟΛΑΤΑ NESQUIK ΜΕ ΓΑΛΑ NESTLE ΚΟΥΒΕΡΤΟΥΡΑ DESSERT NESTLE ΣΟΚΟΛΑΤΑ ΓΑΛΑΚΤΟΣ DESSERT NESTLE CHOCOBOX NESTLE KIT KAT ΚΛΑΣΣΙΚΟ NESTLE KIT KAT CRUNCHY NESTLE KIT KAT POP CHOC NESTLE KIT KAT ΛΕΥΚΗ LACTA ΣΟΚΟΛΑΤΑ ΓΑΛΑΚΤΟΣ LACTA LOVE IT ΒΑΦΛΑ LACTA LOVE IT CHOC’ N ‘ CHOC LACTA ΓΚΟΦΡΕΤΑ LOVE IT LACTA VELVET ΜΕ ΑΦΡΑΤΗ ΚΡΕΜΑ LACTA I LOVE ΦΡΑΟΥΛΑ LACTA ΜΕ ΟΛΟΚΛΗΡΑ ΑΜΥΓΔΑΛΑ ΠΑΥΛΙΔΗΣ ΣΟΚΟΛΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ

36

ΕΝΕΡΓΕΙΑ (Κcal) 545 565

ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ (gr) 63,5 55

ΣΑΚΧΑΡΑ (gr) 52,5 44

ΠΡΩΤΕΙΝΕΣ (gr) 4,0 5,8

ΛΙΠΗ (gr) 31,5 36,3

ΚΟΡΕΣΜΕΝΑ ΕΔΩΔΙΜΕΣ ΙΝΕΣ ΛΙΠΗ (gr) (gr) 20 1,3 17,2 1,7

ΝΑΤΡΙΟ (gr) 0,04 0,03

ΙΣΟΔΥΝΑΜΑ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΩΝ 4,23 3,66

550 570

54,3 51,6

46,5 46,3

9,2 8,5

33,5 37

21,6 25,1

0,5 0,66

0 0,32

3,62 3,44

577

48

38,6

10

38,8

18,8

1,09

0,11

3,2

538

53,9

44,8

9,1

567

48,5

38,6

11,1

32,1

17

0,85

0,83

3,59

37

18,8

0,89

0,102

3,23

565

54

47

565

53

47

7,7

35,8

22,6

0,73

0,07

3,6

8,3

35,5

22,6

0,4

0,12

3,53

525 490

56,4 55,1

7,6 7,9

29,7 6,4

3,76 3,67

490 545 255 545 560

61 48,2 28,9 59 55,7

42,5 43,7

6,0 9,1 3,7 6,5 7,5

5,1 35,2 13,7 31,5 34,6

20,5 18,5

0,6 0,97

0,053 0,065

4,06 3,21 1,92 3,93 3,71

540

63,5

40,1

4,4

30,5

20

1,1

0,46

4,23

563 545 520

52,2 59 64

40,6 42,5 42,9

9,7 6,5 5,3

35,5 31,5 28,5

17,6 20,5 15,5

0,99 0,6 0,54

0,106 0,053 0,056

3,48 3,93 4,26

550 545 540 557 565 557 560 562 558 572 557 530 580

56,5 51 64 56 55 59 60 55,4 60,9 54,5 49,7 63,5 45

51 46 53 44 44 51,5 49 53 52,4 53,5 35,5 47 25,5

9,2 11 4,0 6,5 5,8 4,8 3,6 6,9 3,8 7,3

31,5 34,5 30,5 35 36,3 33,8 34,7 35,2 33,9 37,3

20,5 17,8 19,7 17,3 17,2 21,5 22,7 23,1 23,1 20

1,4 3,6 1,3 1,6 1,7 0,9 1,2 0,89 1,1 0,91

0,054 0,056 0,04 0,03 0,03 0,05 0,04 0,05 0,03 0,04

5,4 8,0

29 38,5

23 25

1,2 5,5

0,09 0,085

3,76 3,4 4,26 3,73 3,66 3,93 4,0 3,69 4,06 3,63 3,31 4,23 3,0

577

53,5

41,5

4,5

39,5

25,6

2,0

0,07

3,56

565

49,6

42,3

11,4

35,8

17,8

3,6

0,145

3,3

590

47,6

47

8,8

40,7

22,5

0,19

0,6

3,17

568

49,5

43

10

37,4

18,1

1,83

0,15

3,3

522

59,5

6,6

28,6

3,96

516 538 525 514 503 552

53,2 47,4 59,2 70,6 65,2 56,3

55,4

4,9 5,9 5,4 1,7 5,0 6,6

31,5 41,1 29,6 24,6 25 33,3

2,2

1,2

0,082

3,54 3,16 3,94 4,7 4,34 3,75

533

50,3

46,2

5,2

34,5

21,5

7,7

0,008

3,35

541

52,6

6,7

33,3

3,5

543 502 512 519 540 527 541 529 530 557

54 62,7 59,4 57,9 59,4 56 56,5 54,2 58,5 48

55,5 50,6 43,7 46,5 46,1

5,8 6,7 6,8 5,0 6,7 9,8 6,3 8,5 6,5 7,0

33,8 24,8 27,5 29,7 30,6 29 31,9 30,7 30 37,2

17,4 17,4 17,3 20,5 21,1

1,0 1,5 2,6 0,9 4,0

0,1 0,2 0,2 0,17 0,1

3,6 4,18 3,96 3,86 3,96 3,73 3,76 3,61 3,9 3,2

570 540

51,5 52,8

51 52,1

6,4 9,6

37 32,1

21,5 16,4

1,3 2,1

0,2 0,2

3,43 3,52

513

54,6

51,2

4,4

30,6

18,2

6,9

0

3,64

Τεύxος 38 ΣΟΚΟΛΑΤΑ (στα 100 gr)

ΕΝΕΡΓΕΙΑ (Κcal) 527

ΠΑΥΛΙΔΗΣ ΣΟΚΟΛΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ ΜΕ ΟΛΟΚΛΗΡΑ ΑΜΥΓΔΑΛΑ ΠΑΥΛΙΔΗΣ ΣΟΚΟΛΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ 544 BITTER 70% ΚΑΚΑΟ ΠΑΥΛΙΔΗΣ ΣΟΚΟΛΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ 527 ΜΕ ΦΟΥΝΤΟΥΚΙ ΠΑΥΛΙΔΗΣ ΓΚΟΦΡΕΤΑ 545 ΠΑΥΛΙΔΗΣ ΜΕ ΓΕΜΙΣΗ ΚΕΡΑΣΙ 493 ΠΑΥΛΙΔΗΣ ΜΕ ΓΕΜΙΣΗ 531 ΦΡΑΟΥΛΑ 521 ΠΑΥΛΙΔΗΣ ΚΟΥΒΕΡΤΟΥΡΑ ΠΑΥΛΙΔΗΣ GIOCONDA ORAIA 555 ΠΑΥΛΙΔΗΣ GIOCONDA 524 ΚΛΑΣΣΙΚΗ (ΣΟΚΟΛΑΤΑΚΙΑ) ΠΑΥΛΙΔΗΣ GIOCONDA 533 ΓΑΛΑΚΤΟΣ (ΣΟΚΟΛΑΤΑΚΙΑ) 520 ΠΑΥΛΙΔΗΣ 3 BIT ΠΑΥΛΙΔΗΣ KISS ΜΕ ΓΑΛΑ 448 ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΜΠΙΣΚΟΤΑ 451 ΠΤΙ ΜΠΕΡ ΜΕ ΣΟΚΟΛΑΤΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΜΠΙΣΚΟΤΑ 31(ανα τεμχ.) ΜΙΡΑΝΤΑ ΜΕ ΣΟΚΟΛΑΤΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΜΠΙΣΚΟΤΑ 462 ΣΟΚΟΛΑΤΑ ΜΕ 4 ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ SWISS ΛΕΥΚΗ CHOCOLATE 600 SWISS ΥΓΕΙΑΣ 510 SWISS ΜΕ ΣΤΑΦΙΔΕΣ, 531 ΑΜΥΓΔΑΛΑ, ΦΟΥΝΤΟΥΚΙΑ 550 SWISS ΜΕ ΦΟΥΝΤΟΥΚΙΑ SWISS ΓΑΛΑΚΤΟΣ 533 MABEL MINI CLASSIC 540 MALTESERS ΜΕ ΣΟΚΟΛΑΤΑ 500 ΓΑΛΑΚΤΟΣ MALTESERS ΜΕ ΛΕΥΚΗ 505 ΣΟΚΟΛΑΤΑ 484 Μ & Μs CHOCO M & Ms PEANUT 517 BACI ΣΟΚΟΛΑΤΑKIA ΜΕ ΓΕΜΙΣΗ 541 ΦΟΥΝΤ. ΚΑΙ ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΦΟΥΝΤΟΥΚΙ BACI ΣΟΚΟΛΑΤΑ PERUGINA 541 CHRUNCH ΣΟΚ. ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΜΕ 516 ΚΟΚΚΟΥΣ ΡΙΖΙΟΥ ΚΑΙ ΔΗΜΗΤΡ.

522 CHRUNCH ΛΕΥΚΗ ΣΟΚ. ΜΕ ΚΟΚΚΟΥΣ ΡΙΖΙΟΥ ΚΑΙ ΔΗΜΗΤΡ.

FERRERO DUBLO ΣΟΚΟΛΑΤΑ 563 TWIX 492 TOBERLONE 530 MILKA ΣΟΚΟΛΑΤΑ ΓΑΛΑΚΤΟΣ 530 MILKA LILA PAUSE 550 MARS 451 MARS DELIGHT 552 SNICKERS 506 BOUNTY ΜΕ ΓΕΜΙΣΗ ΚΑΡΥΔΑΣ 467 TRONKY ΣΟΚΟΦΡΕΤΑ 96 FINETTI ΓΑΛΑΚΤΟΣ 528,2 FINETTI ΓΑΛΑΚΤΟΣ ME ΓΕΜΙΣΗ 465 ΦΡΑΟΥΛΑΣ FINETTI BITTER 516,2 FINETTI DOUBLE 548 ΓΙΩΤΗΣ CAOTONIC ΓΚΟΦΡΕΤΑ 515,9 ΓΙΩΤΗΣ CAOTONIC CHOCO 573,8 ΞΥΛΑΚΙ ΓΙΩΤΗΣ DIFFERS ΣΟΚΟΛΑΤΑΚΙΑ 506,4 OSCAR ΣΟΚΟΛΑΤΑ ΓΑΛΑΚΤΟΣ 548 SMARTIES NESTLE 456 AMARETTI ΓΚΟΦΡΕΤΑΚΙΑ KINDER ΕΚΠΛΗΞΗ ΑΥΓΟ 559 KINDER BUENO 563 KINDER ΠΛΑΚΙΤΣΕΣ ΜΕ ΓΑΛΑ 558 KINDER HAPPY HIPPO 567 KINDER DELICE 441 BALOCCO WAFFERS CACAO 504 BALOCCO WAFFERS AL CACAO 502 BALOCCO WAFFERS NACCIOLA 512 HAZELNUT NOISETTE OREO BANADAS ΜΕ 507 ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ ΣΟΚΟΛΑΤΑΣ OREO ΜΠΙΣΚΟΤΑ ΚΛΑΣΣΙΚΑ 470 PAPPAS CHOCOSLIM COOKIES 507 DIGESTIVE CHOCO ΑΛΑΤΤΙΝΗ 499

ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ (gr) 47,9

ΣΑΚΧΑΡΑ (gr) 44,6

ΠΡΩΤΕΙΝΕΣ (gr) 6,7

ΛΙΠΗ (gr) 34,1

ΚΟΡΕΣΜΕΝΑ ΕΔΩΔΙΜΕΣ ΙΝΕΣ ΛΙΠΗ (gr) (gr) 16,3 76,6

ΝΑΤΡΙΟ (gr) 0,02

ΙΣΟΔΥΝΑΜΑ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΩΝ 3,19

33,2

27,4

7,6

41,9

25,2

12

0

2,21

49,7

46,5

5,4

33,9

16,9

7,0

0,01

3,31

56 58,4 57,9

40,5 57,7 57,4

5,3 4,7 7,8

33 24,9 29,6

16,5 15,1 15,4

3,2 1,4 1,0

0,19 0,11 0,17

3,73 3,89 3,86

53,5 50,5 55

50,2 48,5 52,9

4,3 6,7 5,2

32 35,3 31,3

19 15,5 14,3

6,8 3,4 4,7

0 0,1 0,05

3,56 3,36 3,66

56,9

56

6,3

31

16

2,2

0,13

3,79

60 66,6 66,5

52,5 56,6

7,7 4,7 6,5

27,5 17,9 18

13,6 10,6

1,0 0,9

0,21 0,09

4,0 4,44 4,43

7,5

13,2

74,5

9,0

19

50 53 54

6,0 5,0 7,0

42 31 32

3,33 3,53 3,6

49 61 60,9 62,3

54,9 54

8,0 5,0 6,5 8,2

36 30 31 22

18,5 14,6

1,4 0,1

0,154 0,1

3,26 4,06 4,06 4,15

63,9

56

8,4

24

15,4

0,1

0,1

4,26

67,9 58,8 47

65,6 51,9

5,1 10 7,0

21,3 26,9 39,4

13,1 10,9

2,8 2,7

0,07 0,08

4,52 3,92 3,13

54,7 61,9

5,0 7,0

33,6 26,5

3,64 4,12

59,3

7,0

28,5

3,95

46 64 59,5 58,5 51 69,5 57,8 55,6 58,8 9,4 55,9 67,7

8,1 4,8 5,3 6,6 9,2 3,7 4,5 9,4 3,8 1,5 8,6 4,8

38,5 24,1 30 29,5 33,5 17,6 33,6 27,3 23,9 32,2 31,8 20,9

3,06 4,26 3,96 3,9 3,4 4,63 3,85 3,7 3,92 1,84 3,72 4,51

4,0 5,2 5,4 7,6

35,6 38,4 27,3 37,4

6,6 4,95 4,0 2,0 9,6 9,8 10 9,4 6,0 6,6 6,6 6,0

30 32,5 17,1 8,0 34,9 37,5 34 36,1 27,7 26,4 33,1 27,4

5,4

26

5,7 7,1 7,0

21 27 24,5

64

29

4,96

57,5 44,5 63,6 45,3 47,7 47,7

57,6 53,5 62,2 51,7 52,5 58,7 71,5 19 (ανα τεμχ) 51,7 46,6 53 51,2 42 59,9 60,1 60,4

56,55

33,5 33,1 34,3

60,7 65 58,9 62,5

14,9 25

5,0

17,5 19 10,2 22,3 10,8 19,8

1,8 1,1 1,0 1,3 1,2 2,2

4,26

0,2 0,07 0,16 0,11 0,22 0,11

3,84 3,56 4,14 3,44

19,4

23,5 26,1 21,8

1,8

0,53

0

0,03

3,7 3,7 3,0

0,125 0,13 0,112

3,5 3,91 4,76 3,72 3,44 3,1 3,53 3,41 2,8 3,99 4,0 4,02 4,04

10,3 18,5

3,6 3,2

0,4

4,33 3,92 4,16

37

Διαβητολογικά Νεα

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΑ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΑ ΝΕΑ ΕΠΩΝΥΜΟ: . .................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................ ΟΝΟΜΑ: ......................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................ Η διεύθυνση που θέλω να λαμβάνω το περιοδικό “Διαβητολογικά Νέα” είναι: .......................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................ Οδός: . .................................................................................................... Αριθ. ................................................ Πόλη: ..................................................................................................... Ταχ. Κωδ.: ....................................... Ταχυδρομική Διεύθυνση: Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία Μαιάνδρου 23 Αθήνα 11528

ΥΠΟΓΡΑΦΗ

Το περιοδικό προσφέρεται ΔΩΡΕΑΝ

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΝΕΩΝ

(γι’ αυτούς που ασχολούνται με το διαβήτη και θέλουν να ενημερώσουν) 1. Άρθρο 2-3 δακτυλογραφημένων σελίδων. Μικρότερο άρθρο, με πρακτικές συστάσεις, οδηγίες ή με σημεία υπενθύμισης.

2. Στο κύριο άρθρο, να υπάρχουν 1 έως 2 σημεία, τα οποία θέλει ο συγγραφέας να τονίσει σαν κύρια μηνύματα. Αυτά θα τυπωθούν σε άλλο φύλλο (θα εκτυπωθεί μέσα στο άρθρο σε ειδικό περιθώριο).

3. Σε κάθε άρθρο να υπάρχουν 2 με 3 κύριες βιβλιογραφικές παραπομπές.

4. Να περικλείουν μέσα στο άρθρο, 1 έως 2 σκίτσα αν υπάρχουν, σε σχέση με το θέμα..

5. Εάν είναι εφικτό, το κείμενο να είναι σε δισκέτα, στο σύστημα word, version Windows 1995, για PC με μέγεθος γραμμάτων 12.

6. Το άρθρο να συνοδεύεται με το όνομα του συγγραφέα, διεύθυνση και τηλέφωνο τίτλο (γιατρός, νοσηλευτής κ.λπ.) και τόπο εργασίας, με ημερομηνία αποστολής.

7. Το άρθρο να σταλεί: Συντακτική Επιτροπή

Περιοδικού Διαβητολογικά Νέα

Μαιάνδρου 23, 115 28 Αθήνα 38