Teux 50 by Hellenic Diabetes Association

Διαβητολογικά Νέα ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

ΗΜ

ΕΣ ΠΕ

Ρ Ι ΟΔ Ι Κ

ΕΡΙΔ

τεύχος 50

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ HELLENIC DIABETES ASSOCIATION

Α ΕΦ

2012

Διαβητολογικά Νέα ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

τεύχος 50

Διοικητικό Συμβούλιο Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας

Συντονιστής Σύνταξης: Σωτηρόπουλος Αλέξιος Αναπλ. Συντονίστρια Σύνταξης: Μαυρογιαννάκη Αναστασία Μέλη: Δημοσθενόπουλος Χάρης Αλαβέρας Αντώνιος Ηρακλειανού Στυλιανή Μακρυλάκης Κωνσταντίνος Νούτσου Μαρίνα

Ιδιοκτήτης - Εκδότης: Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία Σωτηρόπουλος Αλέξιος Ηριδανού 12 - 115 28 Αθήνα τηλ. 210 7210935, fax: 210 7210936 www.ede.gr, infoede@ede.gr

τεύχος 50

ΗΜ

ΕΡΙ

Σ Π ΔΕ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ HELLENIC DIABETES ASSOCIATION

ΕΦ ΚΑ

Συντακτική Επιτροπή «Διαβητολογικά Νέα»

Διαβητολογικά Νέα ΙΟΔΙ ΕΡ

Πρόεδρος: Ανδρέας Μελιδώνης Αντιπρόεδρος: Αντώνιος Λέπουρας Γεν. Γραμ.: Αθανάσιος Ράπτης Ταμίας: Σταύρος Λιάτης Μέλη: Χαρίλαος Δημοσθενόπουλος Στυλιανή Ηρακλειανού Ιωάννης Κυριαζής Μαρίνα Νούτσου Φίλιππος Φιλιππίδης

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

2012

To έργο αποτελεί ευγενική προσφορά του ζωγράφου Γ. Σταθόπουλου

Το περιοδικό αυτό απευθύνεται σε άτομα με διαβήτη και σε επαγγέλματα υγείας που έχουν σχέση με το διαβήτη. Ετήσια συνδρομή: 1€ Τα κείμενα των διαφημίσεων είναι υπό την ευθύνη των διαφημιζομένων και όχι της ΕΔΕ

Εκτύπωση: Ιατρικές Εκδόσεις «ΖΗΤΑ» Αγ. Αικατερίνης 17, 173 42 Αγ. Δημήτριος τηλ. 210 9934580, zerbinis@otenet.gr

Οι απόψεις που εκφράζονται στα άρθρα είναι των συγγραφέων και δεν αντιπροσωπεύουν απαραιτήτως τις απόψεις της ΕΔΕ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ HELLENIC DIABETES ASSOCIATION

Διαβητολογικά Νέα

περιεχόμενα 80

84 87 91 92 93 93 94 94

Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 και τρίτη ηλικία Αναστασία Ν. Μαυρογιαννάκη, Ηλίας Ν. Καράμπελας Οι 10 χειρότερες χώρες στο διαβήτη Χάρης Δημοσθενόπουλος Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 και οξεία νόσηση Αλέξης Σωτηρόπουλος, Ουρανία Αποστόλου Εκτέλεση & θρεπτική αξία ελληνικών συνταγών μαγειρικής Αιμιλία Παπακωνσταντίνου

95 96 97 97

ΤΙ ΝΕΌΤΕΡΟ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΒΉΤΗ ΑΠΌ ΤΗΝ ΠΑΓΚΌΣΜΙΑ ΙΑΤΡΙΚΉ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ Διατροφή στην παιδική ηλικία και πρόβλεψη μεταβολικού συνδρόμου στους ενήλικους

Επίδραση της βιταμίνης D στη γλυκαιμική ρύθμιση και την αντίσταση στην ινσουλίνη

Τα παχύσαρκα παιδιά έχουν 50% μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου

H πρόληψη του διαβήτη με αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορεί να διατηρηθεί για τουλάχιστον 10 χρόνια Η επίδραση της μετφορμίνης στη θνητότητα των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια και σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2

100 101 104 106

Νεφρική νόσος στους εφήβους και νέους ενήλικους με διαβήτη τύπου 2 Η προσέγγιση του διαβητικού ατόμου πέρα από τον έλεγχο της γλυκόζης Η φυσική δραστηριότητα μειώνει τη φλεγμονή Η υποστροφή του σακχαρώδους διαβήτη μετά από γαστρική παράκαμψη οφείλεται σε αλλαγές στη λειτουργία των β-κυττάρων και όχι στην απώλεια βάρους Μειώνοντας το γλυκαιμικό δείκτη ή την περιεκτικότητα υδατανθράκων των μικτών γευμάτων μειώνεται η μεταγευματική γλυκαιμία και ινσουλιναιμία κατά τη διάρκεια της ημέρας Οφθαλμικές βλάβες στην αρτηριακή υπέρταση και το σακχαρώδη διαβήτη Πόσο σημαντική είναι η κατανάλωση πρωινού γεύματος στην πρόληψη του σακχαρώδους διαβήτη; Τα παχύσαρκα παιδιά έχουν παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου Επίδραση της έντασης της άσκησης στη λευκωματουρία σε εφήβους με διαβήτη τύπου 1 Διαβητολογικά Κέντρα - Ιατρεία Επιστημονικές Εταιρείες - Ομοσπονδίες & Σύλλογοι για άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη Εγγραφή στα Διαβητολογικά Νέα

Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν: Αθανασία Παπαζαφειροπούλου, Παθολόγος - Ιωάννης Δανιήλ, Βιοπαθολόγος - Ηλίας Καράμπελας, Παθολόγος ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Διαβητολογικά Νέα Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 και τρίτη ηλικία Αναστασία Ν. Μαυρογιαννάκη1, Ηλίας Ν. Καράμπελας2 1Παθολόγος, 2Παθολόγος

Επιμελήτρια Α΄, Β΄ Παθολογική Κλινική και Διαβητολογικό Κέντρο, ΓNΑ «ΝΙΜΤΣ»

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και των όρων υγιεινής διαβίωσης, έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του προσδόκιμου της επιβίωσης και επομένως την αύξηση του αριθμού των ατόμων τρίτης ηλικίας. Τα άτομα αυτά στην πλειονότητά τους παρουσιάζουν διάφορα χρόνια νοσήματα και γηριατρικά σύνδρομα και ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 (ΣΔτ2), αποτελεί ένα από τα πλέον σημαντικά προβλήματα υγείας. Η ανοχή στη γλυκόζη μειώνεται με

την πάροδο της ηλικίας. Για την επιδείνωση και την εξέλιξη σε διαβήτη, ευθύνονται μια σειρά από καταστάσεις, η αλληλεπίδραση των οποίων οδηγεί τελικώς στην εμφάνισή του. Η γήρανση του ατόμου συσχετίζεται με αύξηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα. Μετά την ηλικία των 30-40 ετών, ανά 10ετία ζωής παρατηρείται αύξηση της γλυκόζης νηστείας κατά 1-2 mg/dl και αύξηση της μεταγευματικής γλυκόζης (1h, 2h) κατά 6-13 mg/dl. Οι γυναίκες εμφανίζουν μεγαλύτερη αύξηση σε σχέση με τους άνδρες

(9,9 mg/dl υψηλότερες τιμές). Παράγοντες που θεωρείται ότι συμβάλλουν στη μειωμένη ανοχή στη γλυκόζη με τη γήρανση είναι η πτωχή σε υδατάνθρακες δίαιτα, η μείωση της σωματικής άσκησης (απότοκος τόσο της ηλικίας, όσο και της συνύπαρξης μυοσκελετικών παθήσεων), η μειωμένη μυϊκή μάζα που αποθηκεύονται οι υδατάνθρακες, η μείωση της ικανότητας για σύνθεση γλυκογόνου από τους σκελετικούς μυς, η αύξηση του λιπώδους ιστού - κοιλιακή παχυσαρκία, φάρμακα με διαβητογόνο δράση, η μειωμένη βιοσύνθεση ή/και έκκριση ινσουλίνης και η αυξημένη αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης. Υπολογίζεται ότι περισσότερο από το 20% των άνω των 65 ετών πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη (ΣΔ). Ο διαβήτης μπορεί να προϋπάρχει ή να πρόκειται για νεοδιάγνωση ή καθυστερημένη διάγνωση. Στην πλειοψηφία τους οι διαβητικοί της τρίτης ηλικίας είναι τύπου 2, χωρίς όμως να αποκλείεται η εμφάνιση διαβήτη τύπου 1 για πρώτη φορά σε αυτές τις ηλικίες, αν και το ποσοστό είναι πάρα πολύ μικρό. Οι υπερήλικοι διαβητικοί δεν είναι μια ομοιογενής ομάδα ατόμων. Παρουσιάζουν τόσο λειτουργική ετερογένεια (φυσική κατάσταση: δραστήριος ή ασθενικός, γνωσιακή κατάσταση: καλή ή διαταραγμένη, ψυχολογική κατάσταση: υγιής ή καταθλιπτικός, κοινωνική κατάσταση), όσο και κλινική ανομοιογένεια (διάρκεια νόσου, τύπος νόσου, παρουσία ή όχι επι-

Διαβητολογικά Νέα πλοκών διαβήτη, συννοσηρότητα, ποικίλο προσδόκιμο επιβίωσης). Πολύ συχνά συνυπάρχουν περισσότερα του ενός νοσήματα και ως εκ τούτου η πολυφαρμακία είναι συνήθης. Μπορεί να παρουσιάζουν έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας, μείωση της γνωσιακής αντίληψης, μείωση της ικανότητας πραγματοποιήσεως λεπτών κινήσεων. Οι κινητικοί περιορισμοί εμποδίζουν όχι μόνο την άσκηση, αλλά ίσως και την τακτική ιατρική παρακολούθηση. Μπορεί να υπάρχει έλλειψη αυτονομίας και ανάγκη φροντίδας από τρίτο άτομο. Ο κίνδυνος υπογλυκαιμίας είναι μεγαλύτερος και η βαρύτητα υπογλυκαιμίας επίσης. Η θνητότητα είναι μεγαλύτερη από οξείες και χρόνιες επιπλοκές του ΣΔ. Η κλινική εικόνα και η διάγνωση του διαβήτη στην τρίτη ηλικία Η κλινική εικόνα του διαβήτη στην τρίτη ηλικία μπορεί να διαλάθει της προσοχής ως συμπτωματική ή να υπάρχουν ήπια συμπτώματα (απώλεια βάρους, κόπωση, μυϊκή αδυναμία και ένα από τα κύρια συμπτώματα). Η διάγνωση συνήθως τίθεται καθυστερημένα σε τυχαίο εργαστηριακό έλεγχο ή σε τακτικό οφθαλμολογικό έλεγχο (σημεία διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας), ενώ συχνά συνυπάρχουν διαβητική νευροπάθεια ή νεφροπάθεια. Τα διαγνωστικά κριτήρια είναι ίδια σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Το υπερωσμωτικό μη κετοτικό κώμα μπορεί να είναι η πρώτη εκδήλωση, μετά από εκλυτικό αίτιο (οξεία νόσηση), ενώ σπανιότερα η διαβητική κετοξέωση, σε καταστάσεις πολύ αυξημένων αναγκών σε ινσουλίνη (ΟΕΜ, χειρουργική επέμβαση, κ.ά.). Οι χρόνιες διαβητικές επιπλοκές σ’ αυτήν την ομάδα πληθυσμού παρουσιάζουν και αυτές ετερογένεια λόγω της διαφορετικής διάρκειας διαβήτη. Αντιμετώπιση του διαβήτη στην τρίτη ηλικία Για τη θεραπευτική στρατηγική που θα ακολουθηθεί στην αντιμετώπιση του διαβήτη στην τρίτη ηλικία πρέπει να ληφθούν υπόψη τόσο η διάρκεια της νόσου (σημαντική η διάκριση μεταξύ νεοδιάγνωσης και καθυστερημένης διάγνωσης με επιπλοκές), όσο και η βιολογική ηλι-

κία (συνύπαρξη άλλων νοσημάτων) και το προσδόκιμο επιβίωσης του κάθε ατόμου, εξατομικευμένα. Οι δεξιότητες του ατόμου, τα κοινωνικά προβλήματα, η ικανότητα και θέληση του ιδίου και των συγγενών να συμμορφωθούν προς τις οδηγίες, και η συχνότητα και είδος παρακολούθησης παίζουν σημαντικό ρόλο στην επιλογή και εφαρμογή του κατάλληλου θεραπευτικού σχήματος. Η μοναχική διαβίωση, η ανεπάρκεια γνωσιακών λειτουργιών, η ελαττωμένη όραση, η περιορισμένη κινητικότητα, τα οδοντικά και γαστρεντερικά προβλήματα που είναι συχνά προβλήματα στην τρίτη ηλικία και αποτελούν στοιχεία που πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη, γιατί οπωσδήποτε, χρειάζεται ιδιαίτερη φροντίδα στην παρακολούθηση της θεραπείας. Οι γλυχαιμικοί στόχοι στα άτομα της τρίτης ηλικίας, περισσότερο από κάθε άλλο άτομο, πρέπει να εξατομικεύονται. Σε άτομα με καλή γνωσιακή κατάσταση και σημαντικό προσδόκιμο επιβίωσης οι στόχοι πρέπει να είναι ίδιοι με των νεότερων ατόμων, ενώ σε άτομα με βραχύ

προσδόκιμο επιβίωσης λόγω σοβαρής συννοσηρότητας περιορίζονται οι θεραπευτικές επιδιώξεις στην αποφυγή της σακχαρουρίας, ώστε να αποτραπεί η κλινική συμπτωματολογία του διαβήτη και οι οξείες επιπλοκές του. Σε ηλικία άνω των 80 ετών, οι πρακτικοί και κοινωνικοί λόγοι, βέβαια, υπερισχύουν των αυστηρών ιατρικών στόχων για τη ρύθμιση. Να σημειωθεί ότι μεγαλύτερη μείωση στη νοσηρότητα και θνησιμότητα προκύπτει από τον έλεγχο όλων των παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου (υπέρταση, κ.ά.) απ’ ό,τι από την αυστηρή γλυχαιμική ρύθμιση μόνο. Οι ηλικιωμένοι διαβητικοί με ανοϊκές διαταραχές ή προχωρημένες διαβητικές επιπλοκές είναι λιγότερο πιθανό να ωφεληθούν από τη μείωση των μικροαγγειακών επιπλοκών και είναι πιο πιθανό να παρουσιάσουν σοβαρή υπογλυκαιμία. Η γλυκαιμική ρύθμιση επιτυγχάνεται με σωστή διατροφή, άσκηση, φάρμακα και εκπαίδευση. Διατροφή Οι διατροφικές συστάσεις για τους

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Διαβητολογικά Νέα

ηλικιωμένους διαβητικούς συνίστανται στην κατανάλωση υγιούς διατροφής και διατήρηση ενός λογικού βάρους. Η διατροφή των ατόμων της τρίτης ηλικίας είναι από μόνη της ένα πρόβλημα. Η λήψη ποικίλων φαρμάκων συμβάλλει στη μερική καταστολή του αισθήματος της γεύσης, με βραχυπρόθεσμη συνέπεια την ανορεξία, ενώ μακροπρόθεσμα είναι δυνατόν να οδηγήσει σε κατάθλιψη. Η αίσθηση κορεσμού επέρχεται γρηγορότερα και έτσι δυσκολεύεται η σωστή διατροφή. Σε μερικές περιπτώσεις, η προϊούσα ηλικία συμβάλλει στην ελάττωση της ζωτικότητας του ατόμου, που περιορίζει την ικανότητα για την προμήθεια τροφίμων και την παρασκευή φαγητού. Άλλοι σημαντικοί παράγοντες, οι οποίοι είναι δυνατό να προκαλέσουν δυσκολίες, είναι η άμβλυνση της όρασης, οι αρθρίτιδες, η καταβολή, οι συναισθηματικές αλλαγές, η κατάθλιψη, η περιορισμένη κινητικότητα. Όλες αυτές οι παράμετροι συνεργούν στη δημιουργία καταστάσεων, οι οποίες σε σημαντικό βαθμό επηρεάζουν την υλοποίηση των προγραμμάτων διατροφής. Μερικές πρακτικές συμβουλές σε ό,τι αφορά στη διατροφή: •• Κατανομή της προσλαμβανόμενης τροφής σε 6-7 μικρά γεύματα την ημέρα. •• Κατανομή των τροφών που είναι πλούσιες σε υδατάνθρακες σε όλα τα γεύματα. •• Στα γεύματα να υπάρχουν φυτικές ίνες σε επαρκή ποσότητα. Οι φυτικές ίνες έχουν θέση στο διαιτολόγιο του διαβητικού, επειδή είναι πολλαπλώς χρήσιμες. Περιορίζουν τη μεταγευματική γλυκαιμία, επιβραδύνοντας το ρυθμό απορρόφησης των υδατανθράκων από το έντερο. Μακροπρόθεσμα, βελτιώνουν τα επίπεδα των λιπιδίων στο πλάσμα. Επηρεάζουν ευνοϊκά τη λειτουργία του εντέρου, καταπολεμώντας τη δυσκοιλιότητα. •• Κατανάλωση φρέσκων φρούτων, αντί χυμών φρούτων. •• Επαρκής πρόσληψη λευκώματος (0,81,0 g/kg βάρους). •• Να επιδιώκεται η κατανάλωση ποικιλίας τροφών. •• Προσφέρει ψυχολογικά, το γεύμα να λαμβάνεται με συντροφιά.

Άσκηση Η σημασία και η αναγκαιότητα της άσκησης είναι τεκμηριωμένη, τόσο για τα άτομα της τρίτης ηλικίας με ΣΔ, όσο και για τους διαβητικούς γενικότερα. Ειδικότερα, η προγραμματισμένη και υπό ιατρική παρακολούθηση άσκηση στους ηλικιωμένους, βελτιώνει την ανοχή στη γλυκόζη, τις καρδιοαναπνευστικές λειτουργίες και τονώνει το αίσθημα «καλής υγείας». Βέβαια, θα πρέπει να υπολογίζονται τα οφέλη (μείωση του σωματικού βάρους, αύξηση της ευαισθησίας στη δράση της ινσουλίνης, αύξηση της μυϊκής δύναμης, βελτίωση της καρδιαγγειακής λειτουργίας, βελτίωση της λιπιδαιμικής εικόνας, βελτίωση της φυσικής κατάστασης και υγείας και βελτίωση του αισθήματος ευεξίας/ποιότητας ζωής) και οι πιθανοί κίνδυνοι (υπογλυκαιμικά επεισόδια, τραυματισμοί στα πόδια), οι οποίοι για τα άτομα της τρίτης ηλικίας γίνονται μεγαλύτεροι. Οι παράμετροι που λαμβάνονται υπόψη για το σχεδιασμό άσκησης είναι: •• η ηλικία, •• η κινητική κατάσταση του ατόμου, •• η γενική κατάσταση υγείας, •• τα συνυπάρχοντα νοσήματα, •• η ύπαρξη χρόνιων επιπλοκών, •• η εκτίμηση της ποιότητας της γλυκαιμικής ρύθμισης και •• η υπογλυκαιμική αγωγή. Τελικώς, θα σχεδιαστεί ένα πρόγραμμα άσκησης που να ανταποκρίνεται στις δυνατότητες του ατόμου. Επιβάλλεται να

είναι ασφαλές, να πραγματοποιείται υπό ιατρική παρακολούθηση και να ληφθεί πρόνοια, ώστε ο χρόνος και η ένταση της άσκησης να αυξάνονται προοδευτικά. Το περπάτημα, η κολύμβηση και η ποδηλασία, είναι εύκολοι και επωφελείς τρόποι άσκησης. Ο κίνδυνος για επεισόδιο υπογλυκαιμίας είναι άμεσος. Για το λόγο αυτό, πριν από την έναρξη της άσκησης, αλλά και μετά το τέλος, καλό είναι να προσδιορίζονται τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα, για να προληφθεί η υπογλυκαιμία. Φαρμακευτική αγωγή Όσον αφορά στη φαρμακευτική αγωγή, οι γενικές κατευθυντήριες οδηγίες δεν είναι διαφορετικές από αυτές του γενικού πληθυσμού. Χρειάζεται όμως, οπωσδήποτε, εκτίμηση της νεφρικής λειτουργίας με υπολογισμό του GFR. Για την επιλογή του κατάλληλου αντιδιαβητικού φαρμάκου λαμβάνονται υπόψη τόσο οι δεξιότητες του ατόμου, το περιβάλλον του και τα κοινωνικά προβλήματα, όσο και οι απόλυτες και σχετικές αντενδείξεις του κάθε φαρμάκου, η αποτελεσματικότητά του στη μείωση της HbA1c, οι εξωγλυκαιμικές του δράσεις, οι ανεπιθύμητες ενέργειες, το κόστος και η ανοχή στο φάρμακο του ατόμου. Τα φάρμακα πρέπει να ξεκινούν με τις χαμηλότερες δόσεις και να τιτλοποιούνται σταδιακά, μέχρις ότου επιτευχθούν οι στόχοι ή εμφανισθούν ανεπιθύμητες ενέργειες. Η απόφαση για ινσουλινοθεραπεία πρέπει να λαμβάνεται από κοινού με το άτομο.

Διαβητολογικά Νέα Απαιτούνται οπτικές - κινητικές δεξιότητες, διατήρηση των ανώτερων νοητικών λειτουργιών, δυνατότητα αυτοπαρακολούθησης και υποστήριξη από το οικογενειακό περιβάλλον. Όσον αφορά στην επιλογή του κατάλληλου σχήματος ινσουλινοθεραπείας, στο διαβητικό τρίτης ηλικίας χορηγείται οποιοδήποτε σχήμα, αρκεί αυτό να είναι εξατομικευμένο στις ανάγκες του. Βέβαια, η χορήγηση εντατικοποιημένου σχήματος ινσουλινοθεραπείας ίσως δεν έχει θέση στη θεραπεία του διαβήτη των ηλικιωμένων. Οι κίνδυνοι από την αυστηρή γλυχαιμική ρύθμιση είναι η πολυφαρμακία, η μη-συμμόρφωση στη θεραπεία, η υπογλυκαιμία, οι ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων και οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των φαρμάκων. Η πολυφαρμακία συμβάλλει στην εμφάνιση γηριατρικών συνδρόμων ή τα επιτείνει, είναι παράγων κινδύνου για λάθη, είναι εν δυνάμει αιτία κατάθλιψης και υποσιτισμού και επιπλέκει τη θεραπεία της κατάθλιψης. Οι υπογλυκαιμίες είναι συχνότερες στην τρίτη ηλικία και τα συμπτώματα υπογλυκαιμίας δεν είναι εύκολα αντιληπτά από τον ηλικιωμένο. Στην τρίτη ηλικία καθυστερεί η ανάνηψη από την υπογλυκαιμία (λόγω μειωμένης απάντησης των αντιρροπιστι-

κών ορμονών) με αποτέλεσμα τα επεισόδια να είναι σοβαρά και παρατεταμένα. Οι εκδηλώσεις υπογλυκαιμίας είναι συχνότερα νευρογλυκοπενικές (ανησυχία, σύγχυση) παρά αδρενεργικές (τρόμος, ταχυκαρδία), οι οποίες μπορεί λανθασμένα να εκληφθούν ως νευρολογική νόσος και να ακολουθηθεί λανθασμένη θεραπεία Ένα επεισόδιο ακόμη και ελαφράς υπογλυκαιμίας μπορεί να οδηγήσει σε πτώση στο έδαφος, κάκωση-κάταγμα με σοβαρές συνέπειες για το άτομο. Εκπαίδευση Η ενημέρωση και σωστή πληροφόρηση του διαβητικού, διευκολύνουν τους θεραπευτικούς χειρισμούς για την αντιμετώπιση της μεταβολικής διαταραχής. Η προσπάθεια δεν είναι εύκολη. Το ηλικιωμένο άτομο, μολονότι φαινομενικώς δεν έχει προβλήματα υγείας, είναι δυνατό να παρουσιάζει έκπτωση ζωτικών λειτουργιών, όπως της μνήμης, της ακοής, της όρασης. Πέραν αυτών, δυσχεραίνουν την επικοινωνία και καταστάσεις που έχουν σχέση, τόσο με το ψυχολογικό υπόστρωμα του ατόμου, όσο και με τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες διαβίωσης. Ο επαγγελματίας υγείας που ασχολείται με άτομα τρίτης ηλικίας πρέπει να έχει

στο μυαλό του ότι είναι δύσκολη η αλλαγή του τρόπου ζωής μετά από έτη εγκατεστημένων συνηθειών, είναι δύσκολη η εκμάθηση της χρήσης συσκευών (μετρητές, πένες) και είναι δύσκολη η εκμάθηση των μεθόδων αυτοαναπροσαρμογής των θεραπευτικών δόσεων. Κατά το σχεδιασμό λοιπόν της εκπαιδευτικής προσέγγισης, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όλοι αυτοί οι παράγοντες. Χρειάζεται να αφιερώνεται χρόνος, υπομονή, να υπάρχει ανεκτικότητα και να λαμβάνεται υπόψη ο παράγοντας διάρκεια νόσου. Επίσης, η εκπαίδευση του διαβητικού τρίτης ηλικίας πρέπει, περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο διαβητικό, να είναι συνεχής. Πρακτικές οδηγίες για καλύτερη συμμόρφωση: •• Θεραπευτικοί χειρισμοί που λαμβάνουν υπόψη τις προτιμήσεις του ατόμου. •• Επιλογή εξοπλισμού που είναι εύκολο να χρησιμοποιηθεί. •• Απλοποίηση του σχεδιασμού γευμάτων και αυτοφροντίδας. •• Εκπαίδευση σταδιακά και επανειλημμένα. •• Κατά προτίμηση ατομική εκπαίδευση. •• Εκτίμηση και θεραπεία κατάθλιψης έγκαιρα. •• Να είναι βέβαιο ότι ο ασθενής κατάλαβε, όσα άκουσε. Βιβλιογραφία American Diabetes Association. Standards of Medical Care in Diabetes - 2012. Diabetes Care 2012; 35(Suppl 1): S11-S63. Brown AF, Mangione CM, Saliba D, Sarkisian CA; California Healthcare Foundation/American Geriatrics Society Panel on improving care for elders with diabetes. Guidelines for improving the care of the older person with diabetes mellitus. J Am Geriatr Soc 2003; 51(5 Suppl Guidelines): S265-S280. Helmer DA, Sambamoorthi U, Rajan M, Tseng CL, Pogach LM. Individualized, non-age-based glycemic control in elderly veterans with diabetes. Diabetes Care 2008; 31: 728-731. Huang ES, Sahs GA, Chin MH. Implications of new geriatric diabetes care guidelines for the assessment of quality of care in older patients. Med Care 2006; 44: 373-377. Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία. Κατευθυντήριες Οδηγίες για τη διαχείριση του διαβητικού ασθενούς. Υπεργλυκαιμία και επιπλοκές του Σακχαρώδους Διαβήτη. Στόχοι κατά την αντιμετώπιση της υπεργλυκαιμίας. Αθήνα, 2011: 9-12.

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Διαβητολογικά Νέα Οι 10 χειρότερες χώρες στο διαβήτη Χάρης Δημοσθενόπουλος Κλινικός Διαιτολόγος-Βιολόγος, MMedSci.SRD, ΠΓΝΑ «Λαϊκό»

H επιδημία του διαβήτη

•• •• •• •• •• ••

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

••

366 εκατομμύρια άτομα είχαν διαβήτη το 2011 και μέχρι το 2030 το νούμερο αυτό θα ανέβει στα 552 εκατομμύρια. Ο συνολικός αριθμός των ατόμων με ΣΔτ2 αυξάνει σε όλες τις χώρες. 80% των ατόμων με διαβήτη ζουν σε χώρες χαμηλού ή μεσαίου εισοδήματος. Ο μεγαλύτερος αριθμός των ατόμων με διαβήτη ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα 40-59 ετών. Περίπου 183 εκατομμύρια άτομα (το 50% του συνολικού αριθμού) είναι αδιάγνωστοι. Ο διαβήτης συνδέεται με 4,6 εκατ. θανάτους το 2011. Ο διαβήτης οδήγησε σε 465 δισ. δολάρια σε έξοδα υγιειονομικής περίθαλψης το 2011 στις ΗΠΑ και 11% αυτών των εξόδων αφορούσαν ενήλικους (20-79 ετών). 78.000 παιδιών εμφανίζουν ΣΔτ1 κάθε χρόνο.

1. Κίνα Σύμφωνα με διεθνή έκθεση, περισσότερα από 92 εκατομμύρια ενήλικοι στην Κίνα έχουν διαβήτη, και σχεδόν 150 εκατομμύρια έχουν πιθανότητες να εμφανίσουν. Η νόσος είναι πιο συχνή σε άτομα με μεγάλη περίμετρο μέσης και σε όσους ζουν στις πόλεις τη μεγάλης και πολυπληθέστατης αυτής χώρας. «Για κάθε άτομο στον κόσμο με τον

ιό HIV, υπάρχουν τρεις άνθρωποι στην Κίνα που πάσχουν από διαβήτη», δήλωσε ο David Whiting, επιδημιολόγος, για να δείξει το μέγεθος του προβλήματος. Η Διεθνής Ομοσπονδία για το Διαβήτη υπολογίζει ότι μέχρι το 2030 πάνω από 435 εκατομμύρια Κινέζοι θα πάσχουν από διαβήτη. Με βάση τα ευρήματα, οι ερευνητές υπολογίζουν ότι περίπου 50 εκατομμύρια άνδρες και 42 εκατομμύρια γυναίκες πάσχουν από διαβήτη ή σχεδόν 1 στους 10 ενήλικους. Δυστυχώς, η ανάπτυξη της χώρας δεν δίνει τη δυνατότητα για τις εξετάσεις που προβλέπει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, προς τα άτομα αυτά, που καθιστά το πρόβλημα ακόμα μεγαλύτερο. 2. Ινδία Στην Ινδία, ο υψηλός αριθμός διαβητικών καθιστά το διαβήτη τεράστιο πρόβλημα υγείας, σε σημείο που η Ινδία θεωρεί-

ται πρωτεύουσα του διαβήτη στον κόσμο, σύμφωνα με το περιοδικό International Journal of Diabetes στις αναπτυσσόμενες χώρες. Επίσης, ο επιπολασμός του σακχαρώδους διαβήτη προχωράει με ρυθμούς πέρα και από τη μορφή επιδημίας. Η Διεθνής Ομοσπονδία Διαβήτη εκτιμά ότι ο αριθμός των διαβητικών ασθενών στην Ινδία υπερδιπλασιάστηκε, από τα 19 εκατομμύρια το 1995 σε 40.900.000 το 2007 και αναμένεται να αυξηθεί σε 69,9 εκατομμύρια το 2025. Επί του παρόντος, το 11% του αστικού πληθυσμού της Ινδίας και 3% του αγροτικού πληθυσμού, πάνω από την ηλικία των 15 ετών, πάσχουν από διαβήτη. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, εκτιμά ότι η θνησιμότητα από διαβήτη και καρδιακή νόσο θα κοστίσει στην Ινδία περίπου 210 δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο και αναμένεται να αυξηθεί σε 335 δισεκατομμύρια δολάρια, μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια.

Διαβητολογικά Νέα Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι η υψηλή συχνότητα εμφάνισης διαβήτη στην Ινδία οφείλεται στην καθιστική ζωή, στην έλλειψη σωματικής άσκησης, στην παχυσαρκία, στο στρες και στη δίαιτα πλούσιας σε λιπαρά, ζάχαρη και θερμίδες. 3. ΗΠΑ Είναι σίγουρα η χώρα που περιμέναμε να δούμε στις πρώτες θέσεις, γνωρίζοντας τα υψηλά επίπεδα παχυσαρκίας αλλά και το γενικά ανθυγιεινό τρόπο ζωής και διατροφής του μέσου Αμερικανού. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, 25,8 εκατομμύρια παιδιά και ενήλικοι στις Ηνωμένες Πολιτείες, το 8,3% του πληθυσμού έχουν διαβήτη, ενώ πάνω από 7 εκατομμύρια άνθρωποι είναι αδιάγνωστοι και 79 εκατομμύρια έχουν ήδη προδιαβήτη. Το 0,26% του συνόλου των ατόμων κάτω των 20 ετών έχουν διαβήτη τύπου 2, ενώ το 26,9% άνω των 65 ετών έχουν επίσης διαβήτη. Δεδομένης της πολυφυλετικότητας της Αμερικής, είναι γνωστό ότι το 7,1% των μη ισπανόφωνων λευκών, το 8,4% των ασιατικών Αμερικανών, το 12,6% των μη ισπανόφωνων μαύρων και το 11,8% των Ισπανών έχουν ΣΔ. Το 2007, ο διαβήτης καταγράφεται ως η υποκείμενη αιτία σε 71.382 πιστοποιητικά θανάτου, η οποία εισήχθη ως παράγοντας που συμβάλλει σε επιπλέον 160.022 πιστοποιητικά θανάτου. Αυτό σημαίνει, ότι ο διαβήτης συνέβαλε συνολικά σε 231.404 θανάτους, που οφείλονται σε καρδιακές παθήσεις και εγκεφαλικά επεισόδια, υψηλή αρτηριακή πίεση και τελικό στάδιο νεφρικής νόσου.

βλήματος. Σε πολλές περιπτώσεις ασθενών, ο αιματολογικός έλεγχος γίνεται 2-3 φορές την εβδομάδα, λόγω του ότι οι ταινίες για τα ειδικά μηχανάκια αν και πωλούνται στη Μόσχα και σε άλλες μεγάλες πόλεις, έχουν κόστος δυσανάλογο σε σχέση με τους μισθούς και το μέσο εισόδημα. Επιπλέον, τα ποσοστά ακρωτηριασμών διαβητικών ποδιών είναι ιδιαίτερα υψηλά. Το ανησυχητικό στοιχείο είναι ότι οι αδιάγνωστοι αντιστοιχούν στο 50% των περιπτώσεων. Βέβαια, η αύξηση του οικονομικού επιπέδου σε πολλούς κατοίκους και η καλύτερη πρόσβαση σε συστήματα υγείας κατεβάζει τη Ρωσία στην 7η θέση, σύμφωνα με τους υπολογισμούς, για το 2030. 5. Βραζιλία Η Βραζιλία από την 5η θέση το 2011 με 12,3 εκατομμύρια άτομα με ΣΔ προβλέπεται να ανέβει στην 4η με 19,6, αμέσως μετά τις ΗΠΑ, που διατηρούν την ίδια θέση, αλλά με πολύ μεγαλύτε-

ρα νούμερα και το 2030. Στη χώρα, το 7,6% του πληθυσμού 30-69 ετών πάσχει από ΣΔτ2, ενώ η έντονη βιομηχανοποίηση της χώρας, που έχει επίπτωση στον τρόπο ζωής και διατροφής και στην αυξανόμενη πορεία της παχυσαρκίας στη χώρα, θα αυξήσει δραματικά το ποσοστό αυτό μέχρι το 2030. 6. Ιαπωνία Η συχνότητα του διαβήτη αυξάνεται στην Ιαπωνία, και εκτιμάται ότι περισσότερα από 11 εκατομμύρια Ιάπωνες έχουν πλέον ΣΔ. Η αύξηση αυτή του διαβήτη είναι πιθανότατα αποτέλεσμα μιας σύνθετης αλληλεπίδρασης μεταξύ γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων ειδικών για την Ιαπωνία. Ο τρόπος ζωής και η διατροφή του πληθυσμού της Ιαπωνίας έχουν αλλάξει σημαντικά από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Σε γενικές γραμμές, οι Ιάπωνες έχουν πιο καθιστικό τρόπο ζωής και καταναλώνουν περισσότερο λίπος από ό,τι στο παρελθόν.

4. Ρωσία Η Ρωσία, το 2011, βρισκόταν, σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Ομοσπονδίας για το Διαβήτη, στην 4η θέση, με 12,6 εκατομμύρια άτομα με ΣΔ. Στη Ρωσία, η φροντίδα του διαβήτη αντιμετωπίζεται στα τοπικά νοσοκομεία, ενώ οι γιατροί έχουν να αντιμετωπίσουν τον ανεπαρκή εφοδιασμό και την έλλειψη υλικών, για την αντιμετώπιση του προ-

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Διαβητολογικά Νέα διαβητικών αυξάνεται ετησίως σε ποσοστό 3% στη χώρα. Αν διατηρηθεί ο σημερινός ρυθμός, ο αριθμός των διαβητικών θα διπλασιαστεί σε 10,4 εκατομμύρια μέχρι το 2030. Από το συνολικό αριθμό των διαβητικών ασθενών στο Μπαγκλαντές, τα 1,3 εκατομμύρια άνθρωποι χρειάζονται ινσουλίνη, εκ των οποίων όμως τα περισσότερα δεν καταφέρνουν να έχουν πρόσβαση σε αυτή. Το χαμηλό βιοτικό επίπεδο και η κακή διατροφή συντελεί στην αυξανόμενη τάση του ΣΔ, που όπως προβλέπεται θα ανεβάσει τη χώρα στην 5η θέση, μέχρι το 2030.

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

9. Aίγυπτος

Μεταξύ των Ιαπώνων, οι αλλαγές αυτές έχουν συσχετιστεί με έναν διαρκώς αυξανόμενο δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ), που αποτελεί γνωστό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη της αντίστασης στην ινσουλίνη, τη μειωμένη ανοχή στη γλυκόζη και τελικά το διαβήτη. Οι Ιάπωνες έχουν μια υψηλότερη επικράτηση συγκεκριμένων πολυμορφισμών σε τρία γονίδια που σχετίζονται με το μεταβολισμό των λιπιδίων και της γλυκόζης. Η αλληλεπίδραση μεταξύ των αλλαγών στον τρόπο ζωής και του γονοτύπου μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην αύξηση του επιπολασμού του διαβήτη και συναφών καρδιαγγειακών κινδύνων σε αυτόν τον πληθυσμό. 7. Μεξικό Ο επιπολασμός του σακχαρώδους διαβήτη στο Μεξικό έχει αυξηθεί κατά 40% μέχρι το έτος 2012, σκοτώνοντας πάνω από 100.000 Μεξικανούς κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους, σύμφωνα με τον υπουργό Υγείας του Μεξικού. Το Μεξικό, με πληθυσμό λίγο πάνω από 100 εκατομμύρια, έχει σήμερα 10

εκατομμύρια άτομα με διαβήτη (τύπου 1 και 2). Υπολογίζεται πως ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού θα εμφανίσει διαβήτη μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους λόγω της αυξανόμενης παχυσαρκίας, του υπερβολικού βάρους και της ανεπαρκούς κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών. Ο διαβήτης έχει καταστεί κύρια αιτία απώλειας άκρων και τύφλωσης, στο Μεξικό. Είναι η πρώτη αιτία θανάτου και υπάρχει ένα συνεχώς αυξανόμενο κόστος για τη θεραπεία και φροντίδα για τα άτομα με διαβήτη. Στη χώρα, έχουν θέσει σε εφαρμογή ένα εθνικό πρόγραμμα, που αποσκοπεί στη μείωση της θνησιμότητας κατά 20%, που θα ανεβάσουν το Μεξικό από την 7η θέση το 2011 στην 6η το 2030, όσον αφορά στα κρούσματα του διαβήτη. 8. Μπαγκλαντές Ο αριθμός των διαβητικών ασθενών στο Μπαγκλαντές αυξάνεται με ανησυχητικό ρυθμό. Περίπου 5,7 εκατομμύρια άνθρωποι στη χώρα υποφέρουν από την ασθένεια. Ο αριθμός των

Στην Αίγυπτο, το 10,4% του ενήλικου πληθυσμού (ηλικίας 10 έως 79 ετών) έχει διαβήτη, με περίπου 7,3 εκατομμύρια άτομα με ΣΔ το 2012. Η χώρα κατέχει το νούμερο εννέα στη συνολική κατάταξη, ενώ προβλέπεται το 2030 να ανέβει στη θέση 8 με πάνω από 12.5 εκατομμύρια ασθενείς. Άρθρο των New York Times έδειξε πως στην Αίγυπτο το 42% των ατόμων με διαβήτη έχουν ήδη εμπειρία ασθένειας των ματιών και 5% είναι ήδη τυφλοί λόγω του διαβήτη. 10. Ινδονησία Οι γιατροί στην Ινδονησία έχουν προειδοποιήσει ότι ο διαβήτης είναι σε άνοδο μεταξύ των νέων, και το αποδίδουν κυρίως στον καθιστικό, αστικό τρόπο ζωής και τα όλο και πιο υψηλά επίπεδα της παχυσαρκίας. Εκτιμάται ότι 12,4% ή ένας στους οκτώ κατοίκους της Τζακάρτα, πάσχει από την ασθένεια. Επίσης, ότι το 30% των νέων ενηλίκων έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν ΣΔ. Μεγάλη μελέτη έδειξε, επίσης, ότι η Τζακάρτα είχε την υψηλότερη επικράτηση της παχυσαρκίας στη χώρα. Οι γιατροί θεωρούν ότι για το υψηλό επίπεδο του διαβήτη στην πρωτεύουσα και άλλες μεγάλες πόλεις βασική αιτία είναι ο αστικός τρόπος ζωής και οι κακές επιλογές στη διατροφή τους, που μέχρι το 2030 θα τους ανεβάσει στην 9η θέση της κατάταξης. Βιβλιογραφία http://idf.org/diabetesatlas/5e/the-global-burden http://idf.org/diabetesatlas/news/fifth-edition-release

Διαβητολογικά Νέα Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 και οξεία νόσηση Αλέξης Σωτηρόπουλος1, Ουρανία Αποστόλου 2 1Παθολόγος

- Διαβητολόγος, Διευθυντής, 2Παθολόγος - Διαβητολόγος, Επιμελήτρια Α΄, Γ΄ Παθολογικό Τμήμα & Διαβητολογικό Κέντρο, ΓΝ Νίκαιας - Πειραιά «Άγιος Παντελεήμων»

πρώτη αναφορά της Επιτροπής Ειδικών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για το σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (ΣΔτ2), δημοσιεύθηκε το 1965 και προειδοποιούσε αφενός μεν για τη μελλοντική αύξηση του ΣΔτ2, αφετέρου δε ότι θα αποτελέσει μια σοβαρή απειλή (μια «επιδημία») για την ανθρώπινη υγεία. Υπολογίζεται, ότι μεταξύ του 2000 και 2025, ο πληθυσμός των ενηλίκων σε όλο τον κόσμο θα αυξηθεί από 4 δισεκατομμύρια σε τουλάχιστον 5,5, κυρίως λόγω της αύξησης κατά 60% στις αναπτυσσόμενες χώρες. Κατά την περίοδο αυτή, ο παγκόσμιος επιπολασμός του ΣΔτ2 αναμένεται να παρουσιάσει αύξηση από 4,2% σε 5,4%, ενώ το 2025 θα αυξηθεί κατά 150%. Σήμερα, ο ΣΔτ2 στις ανεπτυγμένες χώρες παρουσιάζει πτωτική τάση, ενώ στις αναπτυσσόμενες χώρες εξακολουθεί να αγγίζει την κορυφή. Έτσι, το 2025 οι μεγαλύτερες αυξήσεις του επιπολασμού του ΣΔτ2 προβλέπεται να συμβούν στην Κίνα (55%), στην Ινδία (50%), στη Λατινική Αμερική στην περιοχή της Καραϊβικής (35%) και στη Μέση Ανατολή (26%). Τα αποτελέσματα μελέτης, που πραγματοποιήθηκε από το Διαβητολογικό Κέντρο μας και δημοσιεύθηκε πρόσφατα, έδειξαν σημαντική αύξηση του επιπολασμού του ΣΔ στη Σαλαμίνα. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε στη Σαλαμίνα την ημέρα των Δημοτικών Εκλογών, το 2002 και το 2006.

Αναλυτικότερα, ο επιπολασμός του ΣΔ το 2002 ήταν στους άνδρες 9,6% και στις γυναίκες 7,9% και το 2006 ήταν στους άνδρες 11,4% και στις γυναίκες 9,2%. Ο συνολικός επιπολασμός του ΣΔ ήταν 8,7% το 2002 και 10,3% το 2006. Ο επιπολασμός του ΣΔ στη Σαλαμίνα, προσαρμοσμένος ως προς την ηλικία του πληθυσμού της Ελλάδος ήταν το 2002 8,2% (8,5% στους άνδρες και 7,8% στις γυναίκες) και το 2006 9,5% (9,3% στους άνδρες και 9,7% στις γυναίκες). Οι παραπάνω αλλαγές στον επιπολασμό του ΣΔ αντιστοιχούν σε μια συνολική αύξηση ίση με 16% (αύξηση

κάθε χρόνο ίση με 4%) (συνολική αύξηση επιπολασμού 14% στους άνδρες και 19% στις γυναίκες). Παγκοσμίως, ο αριθμός των ενηλίκων που πάσχουν από ΣΔτ2 αναμένεται να αυξηθεί από 150 εκατομμύρια το 2000 σε 300 το 2025, με το 75% των ατόμων με ΣΔτ2 να ζουν στις αναπτυσσόμενες χώρες. Τις τελευταίες δεκαετίες έχει σημειωθεί μια εντυπωσιακή αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης στις ανεπτυγμένες χώρες και μια συνακόλουθη αύξηση του πληθυσμού των ατόμων ηλικίας > 65 ετών. Σύμφωνα με πρόσφατα

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Διαβητολογικά Νέα στοιχεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, ο πληθυσμός των ατόμων ηλικίας > 60 ετών αναμένεται να φτάσει τα 2 δισεκατομμύρια μέχρι το έτος 2050. Το φαινόμενο αυτό πρόκειται να επιφέρει πλήθος συνεπειών στον τομέα της υγείας, δεδομένου ότι με την πάροδο της ηλικίας αυξάνεται και η επίπτωση ορισμένων νοσημάτων, όπως και του ΣΔτ2. Σύμφωνα με στοιχεία επιδημιολογικών μελετών, ο ΣΔτ2 αποτελεί πολύ συχνό νόσημα των ατόμων της τρίτης ηλικίας. Η επίπτωση του ΣΔτ2 κυμαίνεται από 15-20% σε άτομα ηλικίας 65-75 ετών και > 40% σε άτομα ηλικίας > 80 ετών. Είναι γνωστό ότι το 50% των ατόμων με ΣΔτ2 είναι ηλικίας > 65 ετών και μάλιστα εκτιμάται ότι τουλάχιστον 50% των περιπτώσεων επίσημου ΣΔτ2 σε ηλικιωμένα άτομα παραμένουν αδιάγνωστες. Τα αποτελέσματα της μελέτης της Σαλαμίνας, που αναφέρθηκε παραπάνω, έδειξαν ότι η μεγαλύτερη αύξηση του ΣΔ εμφανίσθηκε στους άνδρες και γυναίκες ηλικίας 60-69 ετών (από 16,6% το 2002 σε 20% το 2006 - αύξηση κατά 3,4%) και ηλικίας > 70 ετών (από 20,3% το 2002 σε 24,2% το 2006 - αύξηση κατά 3,9%).

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Τι πρέπει να κάνει ο ασθενής με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 στην οξεία νόσηση;

Η οποιαδήποτε λοίμωξη, ακόμα και το απλό κρυολόγημα, αποτελεί παράγοντα που απορρυθμίζει τη γλυκαιμική ρύθμιση (σάκχαρο αίματος). Η οξεία νόσηση επιδρά στον οργανισμό και θεωρείται κατάσταση stress. Η φυσιολογική απάντηση στο stress περιλαμβάνει σειρά αντιδράσεων από το νευρο-ενδοκρινικό σύστημα, που έχουν ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση αντιρροπιστικών ορμονών (κατεχολαμίνες, κορτιζόλη, γλυκα γόνη, αυξητική ορμόνη), που εμποδίζουν τη δράση της ινσουλίνης. Οι ορμόνες αυτές προκαλούν απελευθέρωση γλυκόζης, λιπαρών οξέων, αμινοξέων και κετονών, με αποτέλεσμα την εμφάνιση ήπιας υπεργλυκαιμίας, κετοοξέωσης ή υπεργλυκαιμικού υπερωσμωτικού μη κετοοξεωτικού κώματος. Τα επεισόδια οξείας νόσησης στους ασθενείς με ΣΔτ2 αυξάνουν τις ανάγκες

του οργανισμού τους σε ινσουλίνη, ενώ συχνά επηρεάζουν και τη δυνατότητα επαρκούς πρόσληψης τροφής (ανορεξία, έμετοι κ.λπ.). Οι οδηγίες που πρέπει να δίνονται στον ασθενή με ΣΔτ2 στην περίπτωση οξείας νόσησης στο σπίτι εξατομικεύονται και εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες όπως το είδος της θεραπείας που λαμβάνει ο διαβητικός ασθενής (δισκία ή/και ινσουλίνη), την παρουσία διαβητικών επιπλοκών, αλλά και τη μορφή της οξείας νόσησης. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό, ο ασθενής με ΣΔτ2 να είναι ενημερωμένος εκ των προτέρων από το γιατρό του για τις απαραίτητες ενέργειες κατά τις ημέρες της οξείας νόσησης, ώστε να είναι

ικανός να αντιμετωπίσει το επεισόδιο της οξείας νόσησης έγκαιρα, σωστά και αποτελεσματικά. Πρέπει πάντοτε να λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι τυχόν λανθασμένη αντιμετώπιση του επεισοδίου της οξείας νόσησης, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική απορρύθμιση του σακχάρου αίματος και να θέσει τον ασθενή σε κίνδυνο εμφάνισης οξείας επιπλοκής, όπως είναι η διαβητική κετοοξέωση ή το υπεργλυκαιμικό υπερωσμωτικό μη κετοοξεωτικό κώμα. Η ανεπαρκής πρόσληψη τροφής ή/ και οι έμετοι οδηγούν τους διαβητικούς ασθενείς σε διακοπή της αντιδιαβητικής τους αγωγής (λανθασμένα!) και ειδικά της ινσουλίνης.

Διαβητολογικά Νέα Στις οδηγίες που ακολουθούν αναφέρονται κάποιοι βασικοί κανόνες, που θα βοηθήσουν τον ασθενή με ΣΔτ2 που ρυθμίζει το σάκχαρο αίματος με ινσουλίνη, να ρυθμίσει το σάκχαρό του τις ημέρες της οξείας νόσησης: •• Δεν διακόπτει ή δεν παραλείπει τη δόση της ινσουλίνης ακόμα και εάν η σίτισή του είναι ανεπαρκής (π.χ. δεν μπορεί να φάει λόγω ανορεξίας, εμέτων, ναυτίας κ.λπ.). •• Πρέπει να ελέγχει το σάκχαρο αίματος (εντατικοποιημένος αυτοέλεγχος), τουλάχιστον 4 φορές/ημερησίως (ή κάθε 2-4 ώρες). •• Εάν ο διαβητικός ασθενής έχει σάκχαρο αίματος > 200 mg/dL και οξόνη στα ούρα θα πρέπει να κάνει επιπλέον της συνήθους συνολικής ημερήσιας δόσης του, ινσουλίνη ταχείας δράσης κάθε 4-6 ώρες ή ανάλογο ινσουλίνης υπερταχείας δράσης κάθε 3-4 ώρες (4-6 μονάδες) (το 1/5 –δηλαδή το 20%– της συνολικής ημερήσιας δόσης ινσουλίνης). Αν π.χ. η κανονική δόση είναι 25 μονάδες (U) το πρωί και 15 U το βράδυ, δηλαδή συνολικά 40 U, τότε χορηγούνται επιπλέον κάθε 3-4 ή και 6 ώρες 4-6 U ινσουλίνης ταχείας δράσης ή ανάλογο ινσουλίνης υπερταχείας δράσης υποδορίως, ανάλογα με την πορεία των μετρήσεων του σακχάρου αίματος. Εάν ο ασθενής έχει σάκχαρο αίματος

Είδος τροφίμων Ζάχαρη Μέλι Γάλα Γιαούρτι Φρουτοχυμοί Αεριούχα και σακχαρούχα ποτά Χορτόσουπες με ρύζι ή φιδέ Παγωτό Σούπα αυγολέμονο Κρέμα ριζάλευρο

> 240 mg/dL ή έχει σάκχαρο στα ούρα > 2+, τότε θα πρέπει να ελέγξει τα ούρα του για οξόνη και το αίμα του για κετόνες (υπάρχουν μετρητές κετόνης στο αίμα). Σε περίπτωση υψηλών τιμών θα πρέπει ο ασθενής να κάνει επιπλέον ινσουλίνη (ταχείας δράσης ή ανάλογο ινσουλίνης υπερταχείας δράσης) και να επικοινωνήσει αμέσως με το γιατρό του. Ο ασθενής για την επαρκή ενυδάτωσή του, θα πρέπει να πίνει υγρά τουλάχιστον 2 λίτρα ημερησίως (6 με 8 ποτήρια το 24ωρο) ή και περισσότερο. Εκτός από το νερό, μπορεί να πίνει χυμούς

15 g υδατάνθρακες περιέχονται σε: 4 κουταλάκια του γλυκού 1 κουταλιά της σούπας 300 cm3 (1 και 1/4 ΔΚ)* 1 ΔΚ 180 cm3 (3/4 ΔΚ) 180 cm3 (3/4 ΔΚ) 240 cm3 (1 ΔΚ) 1/2 ΔΚ 1/2 ΔΚ 1/2 ΔΚ

Πίνακας 1. Τροφές που συνιστώνται για την υποκατάσταση υδατανθράκων κατά την οξεία νόσηση στο σπίτι *ΔΚ = Διαιτητικό Κύπελλο = 240 cm3 = 1 μεγάλο φλιτζάνι τσαγιού.

φρούτων, γκαζόζα, λεμονάδα, αναψυκτικά τύπου κόλα, τσάι, σούπες, ζωμούς, κοτόσουπα, χορτόσουπα, σούπα ή φιδέ. Επίσης, θα πρέπει να λαμβάνει (ανά 6ωρο) υδατάνθρακες σε μικρές ποσότητες (50-70 g) (Πίνακας 1). Όταν τα συμπτώματα της οξείας νόσησης βελτιωθούν (π.χ. έμετοι), συστήνεται η προοδευτική λήψη ημίρρευστων τροφών (π.χ. γάλα με πουρέ, κομπόστα) και στη συνέχεια στερεές τροφές. Αν ο ασθενής παρουσιάζει εμέτους ή αδυναμία λήψης υγρών ή κοιλιακό άλγος ή υπνηλία, θα πρέπει να εξεταστεί από γιατρό με το ενδεχόμενο εισαγωγής του στο νοσοκομείο. Στις οδηγίες που ακολουθούν αναφέρονται κάποιοι βασικοί κανόνες, που θα βοηθήσουν τον ασθενή με ΣΔτ2 που ρυθμίζει το σάκχαρο αίματος με αντιδιαβητικά δισκία, να ρυθμίσει το σάκχαρό του τις ημέρες της οξείας νόσησης. Εάν ο διαβητικός ασθενής λαμβάνει αντιδιαβητικά δισκία (μονοθεραπεία ή συνδυασμός δισκίων), είναι χρήσιμο να έχει εκπαιδευθεί στη χρήση ινσουλίνης και επίσης, σωστό είναι να έχει στο σπίτι του ένα στυλό με ινσουλίνη ταχείας δράσης ή ανάλογο ινσουλίνης υπερταχείας δράσης, για τις περιπτώσεις οξείας νόσησης. •• Όπως και στην πρώτη περίπτωση των ασθενών που λαμβάνουν ινσουλίνη, ο ασθενής με ΣΔτ2 που λαμβάνει αντιδι-

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Διαβητολογικά Νέα ••

••

αβητικά δισκία, δεν πρέπει να αφυδατωθεί και πρέπει να πίνει υγρά, όπως αυτά που αναφέρονται παραπάνω. Εάν η κλινική του εικόνα είναι σχετικά ήπιας βαρύτητας (π.χ. όχι έμετοι, όχι πολύ υψηλός και συνεχιζόμενος πυρετός, όχι υπνηλία), τότε μπορεί να λάβει τα αντιδιαβητικά του δισκία κανονικά, εφόσον όμως είναι επαρκής η πρόσληψη υδατανθράκων με την τροφή (π.χ. χυμοί, γάλα, πουρές). Εάν η κλινική του εικόνα είναι βαρύ τερη, θα πρέπει να ενημερωθεί ο θεράπων ιατρός, γιατί σε αυτήν την περίπτωση ενδέχεται να χρειαστεί να χορηγηθεί στον ασθενή ινσουλίνη, όπως ήδη έχει αναφερθεί για το διαβητικό ασθενή που βρίσκεται σε σχήμα ινσουλινοθεραπείας.

Εισαγωγή στο νοσοκομείο του ασθενούς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 σε οξεία νόσηση

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Ο ασθενής με ΣΔτ2 που εμφανίζει οξεία νόσηση χρειάζεται εισαγωγή στο νοσοκομείο όταν: •• Η απορρύθμιση του σακχάρου αίματος συνοδεύεται από μεταβολή του επιπέδου συνείδησης.

••

Η κετονουρία ή κετοναιμία επιμένουν περισσότερο από 6 ώρες, παρά τη χορήγηση ινσουλίνης, υδατανθράκων και υγρών (κίνδυνος εμφάνισης κετοοξέωσης ή υπεργλυκαιμικού υπερωσμωτικού μη κετοοξεωτικού κώματος. •• Οι τιμές του σακχάρου αίματος είναι >400 mg/dl σε >2 συνεχόμενες μετρήσεις, παρά τη χορήγηση ινσουλίνης ταχείας δράσης ή ανάλογου ινσουλίνης υπερταχείας δράσης. •• Ο ασθενής αδυνατεί να λάβει υγρά από το στόμα (κίνδυνος αφυδάτωσης). Από πολλές μελέτες φαίνεται ότι οι ασθενείς με ΣΔτ2, που χρήζουν εισαγωγής στο νοσοκομείο κατά τη διάρκεια εμφάνισης επεισοδίου οξείας νόσησης, είναι συνήθως ηλικιωμένοι (ηλικίας > 70 ετών). Στους ηλικιωμένους ασθενείς με ΣΔτ2, η κλινική συμπτωματολογία της απορρύθμισης του σακχάρου αίματος (αύξηση), συνήθως παρουσιάζεται με διαφορετική και ηπιότερη συμπτωματολογία σε σχέση με τους νεότερους ασθενείς. Η υπεργλυκαιμία δεν εκδηλώνεται με την κλασική τριάδα της πολυδιψίας, πολυουρίας, πολυφαγίας, αλλά με μη ειδικά συμπτώματα, όπως π.χ. η κόπωση

Εικόνα 1. Επιπολασμός (%) Σακχαρώδους Διαβήτη Παγκοσμίως (20-79 ετών) 2011.

και η σύγχυση. Επίσης, η αφυδάτωση είναι πολύ συχνότερη της υπεργλυκαιμίας στους ηλικιωμένους ασθενείς με ΣΔτ2, γιατί τα άτομα αυτά εμφανίζουν μείωση του αισθήματος της δίψας, έτσι ώστε να μην έχουν επαρκή ενυδάτωση. Στους ασθενείς αυτούς η γλυκαιμική ρύθμιση είναι συνήθως πτωχή και ένας στους τέσσερις ασθενείς έχει συμπτωματική μακροαγγειακή νόσο (π.χ. υπέρταση, καρδιακή ανεπάρκεια, εγκεφαλική αγγειακή νόσο). Επίσης, τα ηλικιωμένα άτομα με ΣΔτ2 δεν έχουν εμπειρία και εξοικείωση σε συσκευές αυτομέτρησης σακχάρου αίματος και στυλό ινσουλίνης. Βιβλιογραφία Gikas A, Sotiropoulos A, Panagiotakos D, Pa stromas V, Paraskevopoulou E, Skliros E., Pappas S. Rising prevalence of diabetes among Greek adults: Findings from two consecutive surveys in the same target population. Diabetes Res Clin Pract 2007; 79: 325-329. International Diabetes Federation http://www. idf.org/Managing diabetes during illness. Οξεία νόσηση και σακχαρώδης διαβήτης. Στο: Σακχαρώδης διαβήτης στην κλινική πράξη. Σ. Λιάτης. Εκδόσεις Λίτσας. Αθήνα 2005.

Διαβητολογικά Νέα Εκτέλεση & θρεπτική αξία ελληνικών συνταγών μαγειρικής Αιμιλία Παπακωνσταντίνου Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική και Μονάδα Έρευνας Πανεπιστημίου Αθηνών, Διαβητολογικό Κέντρο, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν»,

Γιαούρτι με ζελέ

Υλικά (2 μερίδες) •• 2 κουτιά ζελέ λάιτ •• 2 κεσεδάκια γιαούρτι με 0% λιπαρά •• 4 φρέσκα ροδάκινα •• 2 κουφετάκια υποκατάστατου ζάχαρης Εκτέλεση Κόβουμε τα ροδάκινα σε μικρά κομμάτια και τα ανακατεύουμε με το γιαούρτι. Φτιάχνουμε το ζελέ προσθέτοντας και το υποκατάστατο ζάχαρης. Αναμιγνύουμε όλο το μίγμα, το τοποθετούμε σε μια φόρμα και το τοποθετούμε στην κατάψυξη έως ότου το μίγμα του γλυκού πήξει.

Ρεβίθια με κριθαράκι

•• •• •• •• •• •• ••

5 φλιτζάνια κριθαράκι ½ φλιτζάνι του τσαγιού ελαιόλαδο 2 κρεμμύδια 1 κουταλιά της σούπας ντομάτα πελτέ 1 ματσάκι άνηθο 1 κουταλιά της σούπας κοφτή σόδα αλάτι - πιπέρι

Εκτέλεση

Υλικά (6 μερίδες)

••

1 κιλό ρεβίθια

Από το βράδυ βάζετε τα ρεβίθια στο νερό. Την επομένη αδειάζετε το νερό, προσθέτετε τη σόδα και ανακατεύετε. Τα αφήνετε για περίπου 1 ώρα και κατόπιν τα πλένετε 3-4 φορές με πολύ νερό. Ψιλοκόβετε τα κρεμμύδια, τα τοποθετείτε στην κατσαρόλα και τα ροδίζετε με το ελαιόλαδο. Προσθέτετε τη ντομάτα λιωμένη σε 1 ποτήρι νερό και μόλις πά-

Θρεπτική αξία (ανά μερίδα) Με μαύρη ζάχαρη Θερμίδες: 206 kcal Υδατάνθρακες: 39 g Πρωτεΐνη: 12 g Ολικό λίπος: 1g Κορεσμένο λίπος: 0g Μονοακόρεστα λιπαρά: 0g Πολυακόρεστα λιπαρά: 0g Διαιτητικές ίνες: 4g

ρει βράση, ρίχνετε τα ρεβίθια και το ψιλοκομμένο άνηθο. Προσθέτετε αλάτι και πιπέρι και τα αφήνετε να σιγοβράσουν. Μόλις βράσουν τελείως, προσθέτετε το κριθαράκι και τα αφήνετε όλα μαζί να βράσουν για περίπου 10 λεπτά. Θρεπτική αξία (ανά μερίδα) Θερμίδες: Υδατάνθρακες: Πρωτεΐνη: Ολικό λίπος: Κορεσμένο λίπος: Μονοακόρεστα λιπαρά: Πολυακόρεστα λιπαρά: Διαιτητικές ίνες:

580 kcal 74 g 16 g 26 g 3g 18 g 3g 9g

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Διαβητολογικά Νέα Τι νεότερο για το Διαβήτη από την παγκόσμια ιατρική βιβλιογραφία Αθανασία Παπαζαφειροπούλου, Ιωάννης Δανιήλ, Ηλίας Καράμπελας

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Διατροφή στην παιδική ηλικία και πρόβλεψη μεταβολικού συνδρόμου στους ενήλικους

Το μεταβολικό σύνδρομο είναι ένα πάζλ μεταβολικών διαταραχών που οδηγούν αναπόφευκτα στην αθηρωμάτωση και στην καρδιαγγειακή νόσο. Βασικές ψηφίδες αυτού του πάζλ είναι η παχυσαρκία (κυρίως η κεντρικού τύπου), η δυσλιπιδαιμία, η υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης. Κοινός παρονομαστής των διαταραχών αυτών είναι η παρουσία αντίστασης των περιφερικών ιστών (και κυρίως του μυϊκού ιστού) στη δράση της ινσουλίνης. Η ινσουλινοαντίσταση είναι κεντρική μεταβολική διαταραχή που αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης των διαταραχών που συναποτελούν το μεταβολικό σύνδρομο, ενώ συνδέεται αιτιολογικά με τις διαταραχές αυτές. Το μεταβολικό σύνδρομο εμφανίζεται όταν γενετικώς επιρρεπή άτομα αποκτούν υπερβολικό βάρος. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, παράγοντες όπως η ανθυγιεινή διατροφή και η μειωμένη έως ανύπαρκτη σωματική δραστηριότητα διαμορφώνουν ένα «τοξικό» περιβάλλον, που ραγδαία αυξάνει τη συχνότητα εμφάνισης του μεταβολικού συνδρόμου. Πρόσφατη Φιλανδική έρευνα σχεδιάστηκε για να μελετήσει τον τρόπο ζωής και διατροφής στην παιδική ηλικία (τη συχνότητα κατανάλωσης λαχανικών, φρούτων, ψαριών, κρέατος, τη χρήση βουτύρου στο ψωμί και τη σωματική δραστηριότητα) σε σχέση με την ανάπτυξη μεταβολικού συνδρόμου στην ενήλικη ζωή. Πρόκειται για μια προοπτική μελέτη παρακολούθησης 2.128 ατόμων μέχρι την ενηλικίωσή τους (μέσος όρος παρακολούθησης 27 έτη), ηλικίας 3-18 ετών. Κατά την παιδική ηλικία, οι διατροφικές συνήθειες και η σωματική δραστηριότητα αξιολογήθηκαν από

ερωτηματολόγιο κατάλληλα προσαρμοσμένο. Η συχνότητα κατανάλωσης λαχανικών κατά την παιδική ηλικία συσχετίστηκε αντίστροφα με την παρουσία μεταβολικού συνδρόμου στην ενήλικη ζωή, σε μια πολυπαραγοντική ανάλυση, προσαρμοσμένη στην ηλικία, το φύλο, καθώς επίσης και στους παράγοντες κινδύνου της παιδικής ηλικίας όπως τα λιπίδια, η συστολική αρτηριακή πίεση, η αντίσταση στην ινσουλίνη, ο δείκτης μάζας σώματος, η C-αντιδρώσα πρωτεΐνη, το οικογενειακό ιστορικό διαβήτη τύπου 2 και η κοινωνικοοικονομική κατάσταση. Η συσχέτιση της εμφάνισης μεταβολικού συνδρόμου με την κατανάλωση λαχανικών παρέμενε ακόμη και μετά την προσαρμο-

γή της στην ενηλικίωση. Η μειωμένη συχνότητα κατανάλωσης λαχανικών στην παιδική ηλικία συνδέεται με υψηλή αρτηριακή πίεση και αυξημένα επίπεδα τριγλυκεριδίων στην ενήλικη ζωή. Συμπεραίνεται λοιπόν, ότι κατά την παιδική ηλικία η συχνότητα κατανάλωσης λαχανικών είναι αντιστρόφως ανάλογη με την εμφάνιση μεταβολικού συνδρόμου στην ενήλικη ζωή. Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι η υψηλότερη πρόσληψη λαχανικών στην παιδική ηλικία μπορεί να έχει μια προστατευτική επίδραση, την εμφάνιση μεταβολικού συνδρόμου στην ενήλικη ζωή.

Diabetes Care 2012; 35: 1937-1943

Διαβητολογικά Νέα Επίδραση της βιταμίνης D στη γλυκαιμική ρύθμιση και την αντίσταση στην ινσουλίνη Σε μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση, στις βάσεις δεδομένων MEDLINE, EMBASE και Cochrane Library, οι συγγραφείς έψαξαν τυχαιοποιημένες, ελεγχόμενες κλινικές που μελέτησαν την επίδραση της βιταμίνης D στη γλυκαιμική ρύθμιση και την αντίσταση στην ινσουλίνη. Τελικά, στη συστηματική ανασκόπηση συμπεριλήφθηκαν δεκαπέντε μελέτες. Τα αποτελέσματα της μετα-ανάλυσης έδειξαν ότι δεν υπάρχει σημαντική βελτίωση στη γλυκόζη νηστείας, στη HbA1c ή στην

αντίσταση στην ινσουλίνη στα άτομα που λάμβαναν βιταμίνη D σε σύγκριση με εκείνα που λάμβαναν εικονικό φάρμακο. Για ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη ή διαταραχή ανοχής στη γλυκόζη, η μετα-ανάλυση έδειξε μια μικρή επίδραση στα επίπεδα γλυκόζης νηστείας και μια μικρή βελτίωση της αντίστασης στην ινσουλίνη. Επίσης, δεν παρατηρήθηκαν διαφορές για οποιαδήποτε έκβαση σε άτομα με φυσιολογική γλυκόζη νηστείας. Μάλιστα, δύο κλινικές δοκιμές απέτυχαν να δείξουν μείωση των νέων

περιπτώσεων σακχαρώδους διαβήτη σε ασθενείς που έλαβαν θεραπεία με βιταμίνη D. Εν κατακλείδι, οι συγγραφείς δήλωσαν ότι, προς το παρόν δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να δείχνουν ευεργετικά αποτελέσματα της βιταμίνης D ως μέσο για τη βελτίωση της γλυκαιμίας ή της αντίστασης στην ινσουλίνη σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη, φυσιολογική γλυκόζη νηστείας ή διαταραχή ανοχής στη γλυκόζη. Diabetic Medicine 2012; 29: e142–e150

Τα παχύσαρκα παιδιά έχουν 50% μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου Εκτός από τον κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη και καρδιαγγειακών νοσημάτων, τα παχύσαρκα παιδιά έχουν 50% μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου. Η παχυσαρκία στην παιδική ηλικία συσχετίζεται με την εμφάνιση καρκίνου της ουροδόχου κύστης και του παχέος εντέρου στην ενήλικη ζωή τους, σύμφωνα με τα αποτελέσματα έρευνας που πραγματοποίησαν Ισραηλινοί ερευνητές. Είναι γνωστό ότι η παιδική παχυσαρκία σχετίζεται με την εμφάνιση αρτηριακής υπέρτασης, υψηλών επιπέδων

χοληστερόλης πλάσματος, διαταραχών της αναπνοής και με αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης σακχαρώδους διαβήτη και καρδιακής νόσου. Η μελέτη από το Ισραήλ έθεσε ως στόχο να εξετάσει τη σχέση μεταξύ παιδικής παχυσαρκίας και της εμφάνισης καρκίνου των ουροφόρων σωληναρίων ή της ουροδόχου κύστεως και του παχέος εντέρου. Συγκεκριμένα, οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ συγκέντρωσαν πληροφορίες για 1,1 εκατ. άνδρες που υπηρέτησαν στον Ισραηλινό στρατό και στη συνέχεια συνέλεξαν στοιχεία από το

Εθνικό Μητρώο Καρκίνου όσον αφορά την εμφάνιση καρκίνου της ουροφόρου οδού και του παχέος εντέρου κατά τη διάρκεια μιας περιόδου παρακολούθησης 18 ετών στα άτομα που ήταν παχύσαρκα σε ηλικία 17 ετών, δηλαδή είχαν δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) στο 85ο εκατοστημόριο και άνω. Στη συνέχεια έγινε προσαρμογή των δεδομένων για το έτος γέννησης, το επίπεδο της εκπαίδευσης και τη θρησκεία. Η μελέτη έδειξε ότι τα παχύσαρκα άτομα, σύμφωνα με το ΔΜΣ στην εφηβεία, είχαν 1,42% μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο της ουροφόρου οδού και του παχέος εντέρου στην ενήλικη ζωή. Αν και τα αποτελέσματα αυτά μας παρέχουν πληροφορίες μόνο για τις επιπτώσεις των δύο συγκεκριμένων τύπων καρκίνου, ο Δρ. Ari Shamiss, επισημαίνει ότι «Έχουμε ακόμα να μάθουμε πολλά, το κατά πόσο η παχυσαρκία συσχετίζεται άμεσα με τον υψηλό κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, και, ίσως πιο ουσιαστικά, αν η απώλεια βάρους είναι αποτελεσματική στη μείωση της εμφάνισης καρκίνου». Obesity doi: 10.1038/oby.2012.83

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Διαβητολογικά Νέα H πρόληψη του διαβήτη με αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορεί να διατηρηθεί για τουλάχιστον 10 χρόνια Το Πρόγραμμα Πρόληψης Διαβήτη (DPP), μια τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη, έδειξε ότι η εντατική παρέμβαση στον τρόπο ζωής ή η χορήγηση μετφορμίνης μπορεί να προλάβουν ή να καθυστερήσουν την ανάπτυξη διαβήτη τύπου 2 σε ενήλικους υψηλού κινδύνου σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο. Το άρθρο αυτό είναι η πρώτη έκθεση των αποτελεσμάτων τής Μελέτης Εκβάσεων Προγράμματος Πρόληψης Διαβήτη (DPPOS), μιας μακροχρόνιας παρακολούθησης στα πλαίσια της αρχικής μελέτης DPP προκειμένου να διαπιστωθεί, αν η καθυστέρηση στην κλινική εμφάνιση διαβήτη που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της μελέτης DPP μπορεί να διατηρηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αφού ενημερώθηκαν για τα κυριότερα αποτελέσματα της μελέτης DPP, οι ασθενείς που έλαβαν μετφορμίνη ή εικονικό φάρμακο εντάχθηκαν σε μια αρχική φάση αποχής από τα φάρμακα, για μια περίοδο 1-2 εβδομάδων. Μόλις άρχισε η μελέτη DPPOS, όλοι οι συμμετέχοντες λάμβαναν οδηγίες σχετικά με τον τρόπο ζωής κάθε 3 μήνες και συμ-

μετείχαν επίσης σε 4 ομαδικές συνεδρίες ανά έτος. Τα άτομα στην ομάδα της μετφορμίνης συνέχισαν να λαμβάνουν μετφορμίνη (850 mg δύο φορές ημερησίως). Όπως και στη μελέτη DPP, το κύριο καταληκτικό σημείο ήταν η ανάπτυξη σακχαρώδους διαβήτη. Η μέση διάρκεια παρακολούθησης ήταν 10 έτη. Η μελέτη DPP έδειξε ότι η συχνότητα του διαβήτη μειώθηκε κατά 58% στην ομάδα τού εντατικού ελέγχου τού τρόπου ζωής και κατά 31% στην ομάδα της μετφορμίνης σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο. Όμοια κατά τη διάρκεια της μελέτης DPPOS το ποσοστό μειώθηκε κατά 34% στην ομάδα του εντατικού τρόπου ζωής και κατά 18% στην ομάδα της μετφορμίνης σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο. Η καθυστέρηση στην εμφάνιση του διαβήτη με βάση τα αποτελέσματα της μελέτης DDP ήταν 11 έτη για την ομάδα της εντατικής παρέμβασης στον τρόπο ζωής και 3 χρόνια στην ομάδα της μετφορμίνης. Με βάση τα αποτελέσματα της μελέτης DPPOS η καθυστέρηση στην εμφάνιση διαβήτη μπορεί να είναι

περίπου 4 χρόνια στην ομάδα με παρέμβαση στον τρόπο ζωής και 2 χρόνια στην ομάδα της μετφορμίνης. Το κύριο συμπέρασμα της μελέτης αυτής είναι ότι η πρόληψη ή η καθυστέρηση της εμφάνισης διαβήτη με παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής ή με τη χορήγηση μετφορμίνης μπορεί να διατηρηθεί για τουλάχιστον 10 χρόνια. Lancet 2009; 374: 1677-1686

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Η επίδραση της μετφορμίνης στη θνητότητα των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια και σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2

Η συνύπαρξη σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 καθώς και καρδιακής ανεπάρκειας είναι ένας συνηθισμένος αλλά θανατηφόρος συνδυασμός και έχει περιορισμένες θεραπευτικές επιλογές. Επίσης, είναι γνωστό ότι η μετφορμίνη αντενδείκνυται σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και καρδιακή ανεπάρκεια. Το παραπάνω ήρθε να αμφισβητήσει μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε στη Σκοτία και διερεύνησε τη θεραπεία με μετφορμίνη σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και καρδιακή ανεπάρκεια. Μελετήθηκαν ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια κατά το χρονικό διάστημα 1994-2003 που ελάμβαναν από του στό-

ματος αντιδιαβητικούς παράγοντες (αλλά όχι ινσουλίνη) ως προς τις διαφορές στα ποσοστά θνησιμότητας μεταξύ των ασθενών που έλαβαν μετφορμίνη και αυτών που έλαβαν σουλφονυλουρίες, μετά από προσαρμογή για συννοσηρότητες και άλλες θεραπείες. Από τα 422 άτομα της μελέτης (μέση ηλικία: 75,4 ± 0,5 έτη, 46,2% γυναίκες) ελάμβαναν: 68 άτομα μονοθεραπεία με μετφορμίνη (μέσης ηλικίας 75,5 ± 1,1 έτη, 48,5% γυναίκες), 217 άτομα μονοθεραπεία με σουλφονυλουρίες (μέσης ηλικίας 76,7 ± 0,7 έτη, 45,2% γυναίκες) και 137 άτομα συνδυασμό μετφορμίνηςσουλφονυλουριών (μέσης ηλικίας 73,4 ± 0,7 έτη, 46,7% γυναίκες). Οι ασθενείς που έλαβαν μετφορμίνη, μόνη ή σε συνδυασμό

με σουλφονυλουρίες, παρουσίασαν λιγότερους θανάτους σε σύγκριση με την ομάδα που έλαβε μονοθεραπεία με σουλφονυλουρία για 1 έτος παρακολούθησης (σχετικός κίνδυνος: 0,59, 95% διάστημα εμπιστοσύνης 0,36-0,96) και σε μακροχρόνια παρακολούθηση (σχετικός κίνδυνος: 0,67, 95% διάστημα εμπιστοσύνης 0,51-0,88). Εν κατακλείδι, τα παραπάνω σημαντικά δεδομένα δείχνουν ότι η μετφορμίνη μπορεί να είναι ευεργετική σε ασθενείς με συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια και σακχαρώδη διαβήτη. Τα ευρήματα αυτά πρέπει να επαληθευθούν από μεγάλες προοπτικές κλινικές μελέτες. Am J Cardiol 2010; 106: 1006-1010

Διαβητολογικά Νέα Νεφρική νόσος στους εφήβους και νέους ενήλικους με διαβήτη τύπου 2 Ο επιπολασμός του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 (ΣΔτ2) στους νέους συνεχίζει να αυξάνεται και αντιπροσωπεύει σήμερα το 8-45% των περιπτώσεων διαβήτη σε παιδιά. Στους ενήλικους με νεφρική νόσο τελικού σταδίου, ο διαβήτης πλησιάζει το 30-40% των περιπτώσεων στη Βόρεια Αμερική, και συνδέεται με 5ετή επιβίωση, σε ποσοστό 34%. Ο χρόνος για την πρόοδο από τη μικρολευκωματουρία στη νεφρική νόσο τελικού σταδίου έχει εκτιμηθεί σε 15-20 χρόνια. Η διάγνωση ΣΔτ2 στην παιδική ηλικία είναι μια σχετικά νέα ασθένεια και η φυσική πορεία είναι ακόμη άγνωστη, σε μεγάλο βαθμό. Απόδειξη αποτελεί ότι οι επιπλοκές μπορεί να συμβούν πιο γρήγορα και σε μικρότερη διάρκεια διαβήτη. Στους ενήλικους με ΣΔτ2, η αυστηρή γλυκαιμική ρύθμιση και η θεραπεία της υπέρτασης με τη χρήση αναστολέων του συστήματος ρενίνης-αγγειοτασί νης-αλδοστερόνης (ΣΡΑΑ) έχει δειχθεί ότι καταργεί την εξέλιξη της νεφροπάθειας. Ωστόσο, οι μελέτες αξιολόγησης του ρόλου των υπολοίπων παραγόντων κινδύνου, συμπεριλαμβανομένης της υπέρτασης, είναι αντικρουόμενες και οι αναστολείς του ΣΡΑΑ δεν έχουν ποτέ αξιολογηθεί επίσημα στους νέους. Σε Πανεπιστήμιο του Καναδά, σχεδιάστηκε μελέτη για να περιγράψει τις μα-

κροπρόθεσμες νεφρικές επιπλοκές και την επιβίωση σε νέους με ΣΔτ2 συγκριτικά με νέους με ΣΔτ1 και με μη διαβητικούς νέους, και να προσδιορίσει τους δυνητικά τροποποιήσιμους παράγοντες εξέλιξης. Στη μελέτη πήραν μέρος 324 νέοι με ΣΔτ2 (1-18 ετών), 1.011 νέοι με ΣΔτ1 και 1.710 μη διαβητικοί ως ομάδα ελέγχου. Σε σύγκριση με την ομάδα του ΣΔτ1, οι νέοι με ΣΔτ2 ήταν μεγαλύτεροι τη στιγμή της διάγνωσης, ήταν κυρίως γυναίκες και είχαν υψηλότερο δείκτη μάζας σώματος. Οι νέοι με ΣΔτ2 διαπιστώθηκε ότι έχουν τετραπλάσια αύξηση του κινδύνου για νεφρική ανεπάρκεια σε σχέση με τους διαβητικούς τύπου 1. Οι παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με νεφρική ανεπάρκεια ήταν η χρήση αναστολέων του ΣΡΑΑ και η λευκωματουρία που παρουσίαζαν στην εφηβεία. Σε σύγκριση με τα άτομα της ομάδας ελέγχου (διορθωμένα για ηλικία και φύλο), τα άτομα με ΣΔτ2 είχαν 23 φορές αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης νεφρικής νόσου και 39-πλάσια αύξηση του κινδύνου της αιμοκάθαρσης. Η 10ετής επιβίωση ήταν 91,4% στην τύπου 2 διαβητική ομάδα έναντι 99,5% στην ομάδα τύπου 1 διαβητικών (Ρ=0,0001). Η νεφρική επιβίωση ήταν 100% στα 10 χρόνια και στις δύο ομάδες, μειώθηκε σε 92,0% στα 15

χρόνια και 55,0% στα 20 έτη στην τύπου 2 διαβητική ομάδα, αλλά παρέμειναν σταθερές στην ομάδα διαβητικών τύπου 1 (Ρ=0,0001). Η μελέτη δείχνει μια ευδιάκριτη διαφορά του κινδύνου ανάπτυξης νεφρικής ανεπάρκειας στους νέους με ΣΔτ2 σε σύγκριση με τους διαβητικούς τύπου 1. Μολονότι, τα παιδιά με ΣΔτ2 παρουσίασαν σημαντικές διαφορές από τους τύπου 1 κατά την έναρξη, αυτές ήταν ανεξάρτητες πρόβλεψης στην πολυπαραγοντική ανάλυση. Η παχυσαρκία και άλλοι παράγοντες που είναι συνυφασμένοι με το ΣΔτ2, όπως η αντίσταση στην ινσουλίνη, μπορεί να εμπλέκεται στην παθοφυσιολογία της νεφροπάθειας σ’ αυτή την ομάδα. Αν και οι μηχανισμοί δεν έχουν ακόμη διευκρινιστεί, υπάρχει μια εγγενής διαφορά στον κίνδυνο νεφρικής νόσου που συνδέεται με ΣΔτ2 στους νέους. Μια πιθανή εξήγηση για αυτή τη διαφορά είναι εθνικότητα. Ορισμένες ομάδες έχει δειχθεί ότι έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της διαβητικής νεφρικής νόσου, αν και δεν αξιολογείται άμεσα. Η μελέτη αυτή υποστηρίζει το ρόλο της γλυκαιμικής ρύθμισης στην εξέλιξη της νεφρικής νόσου, σε νέους με ΣΔτ2. Παρά το γεγονός ότι τόσο η συστολική, όσο και η διαστολική υπέρταση επιτα-

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Διαβητολογικά Νέα χύνουν τη μείωση του ρυθμού σπειραματικής διήθησης, η οποία σχετίζεται με τη διαβητική νεφροπάθεια, η συστολική υπέρταση δε φαίνεται να είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου στη μελέτη αυτή. Μελλοντικές μελέτες θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν ακριβείς μετρήσεις πίεσης του αίματος για να αξιολογηθεί αυτός ο παράγοντας κινδύνου. Παρατηρήθηκε 15,8 φορές αύξηση του κινδύνου νεφρικής νόσου σε άτομα που έπαιρναν αναστολέα ΣΡΑΑ. Τα αποτελέσματα αυτά είναι σίγουρα σε αντίθεση με εκείνα των πολλαπλών μελετών, ελεγχόμενων με εικονικό φάρμακο, σε ενήλικους που αποδεικνύουν ότι οι αναστολείς του ΣΡΑΑ παρουσιάζουν οφέλη ως προς την καθυστέρηση της εξέλιξης της διαβητικής νεφροπάθειας. Από την άλλη πλευρά, πρόσφατα δημοσιευμένες

μελέτες εγείρουν ανησυχίες σχετικά με τη χρήση των αναστολέων ΣΡΑΑ, λόγω συσχέτισης με οξεία νεφρική νόσο. Επιπλέον, δεν υπάρχουν ακόμα δημοσιευμένες τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες σε νέους ηλικίας 18 ετών με διαβήτη τύπου 2 και συνεπώς, η πραγματική επίδραση αυτών των φαρμάκων είναι άγνωστη. Περαιτέρω μελέτη αυτών των φαρμάκων σε αυτή την πληθυσμιακή ομάδα είναι δικαιολογημένη. Η βιοψία, στοιχείο που επιβεβαιώνει τη διάγνωση της διαβητικής νεφροπάθειας, έλειπε στις περισσότερες περιπτώσεις. Αυτό είναι σημαντικό επειδή σε άλλη μελέτη υπογραμμίζεται η έλλειψη της κλασικής διαβητικής νεφροπάθειας σε βιοψία σε νέους ασθενείς με ΣΔτ2 και λευκωματουρία. Μελέτες με βιοψία νεφρού σε εφήβους και νέους

ενήλικους με ΣΔτ2 είναι αναγκαίες για να καθοριστεί καλύτερα η νεφρική παθολογία. Συμπερασματικά, η μελέτη αυτή καταδεικνύει την επιβάρυνση της νεφρικής λειτουργίας και τη μείωση της επιβίωσης σε εφήβους και νέους ενήλικους με ΣΔτ2. Η λευκωματουρία νωρίς στην πορεία της νόσου είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη και σχετίζονται με την κακή έκβαση στην πρώιμη ενήλικη ζωή. Αυτή η μελέτη υποστηρίζει τη σημασία της γλυκαιμικής ρύθμισης και τη στόχευση της παχυσαρκίας στη διαχείρισή της σε νέους με ΣΔτ2. Τίθεται, επίσης, ανησυχία σχετικά με τη χρήση των αναστολέων του ΣΡΑΑ στους εφήβους και νέους ενήλικους με ΣΔτ2.

Diabetes Care 2012; 35: 1265-1271

Η προσέγγιση του διαβητικού ατόμου πέρα από τον έλεγχο της γλυκόζης

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Είναι γνωστό ότι η θεραπεία των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη εστιάζεται στον έλεγχο των σακχάρων στο αίμα, της αρτηριακή πίεσης και των επιπέδων χοληστερόλης πλάσματος με απώτερο στό-

χο την πρόληψη των επιπλοκών. Νεότερα δεδομένα, όμως, δείχνουν ότι η παρηγορητική φροντίδα είναι εξίσου σημαντική για δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους που ζουν με το σακχαρώδη διαβήτη και υποφέρουν από οξύ και χρόνιο πόνο, συναισθηματική και σωματική αναπηρία, κόπωση, κατάθλιψη, διαταραχές του ύπνου και άλλα σωματικά ενοχλήματα. Σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης, σχεδόν οι μισοί από τους ανθρώπους που πάσχουν από διαβήτη υποφέρουν από οξύ και χρόνιο πόνο. Κυριότερη αιτία του πόνου είναι η διαβητική νευροπάθεια η οποία μπορεί επίσης να οδηγήσει σε κακή ποιότητα του ύπνου. Επίσης, σχεδόν το ένα τέταρτο των διαβητικών πάσχουν από κατάθλιψη, κόπωση και σωματική αναπηρία, γεγονός που καθιστά σημαντικό να υιοθετήσουν επιπλέον στόχους στη θεραπευτική τους αντιμετώπιση. Η μελέτη, η οποία πραγματοποιήθηκε στις ΗΠΑ και περιελάμβανε 13.000 άτομα με σακχαρώδη διαβήτη ηλικίας 30 έως 75 ετών, έδειξε ότι τα διαβητικά άτομα, εκτός των συνήθων διαβητικών επιπλοκών, συχνά υποφέρουν από δυ-

σκολία στην αναπνοή, ναυτία και δυσκοιλιότητα. Η κόπωση και η κατάθλιψη ήταν τα πιο συχνώς αναφερόμενα συμπτώματα από τα διαβητικά άτομα ηλικίας κάτω των 60 ετών. Τα διαβητικά άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών ανέφεραν περισσότερο πόνο και άλλα σωματικά συμπτώματα. Μάλιστα, καθώς η νόσος εξελίσσεται, τα συμπτώματα επιδεινώνονταν, γεγονός που καθιστά σημαντική την άμεση θεραπευτική παρέμβαση. Οι ερευνητές επεσήμαναν ότι αρκετές μελέτες έχουν δείξει ανακούφιση των συμπτωμάτων σε ασθενείς με σοβαρές ασθένειες –όπως ο καρκίνος, η νεφρική νόσος και η καρδιακή ανεπάρκεια– στους οποίους η θεραπευτική αντιμετώπιση στόχευσε και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Συνεπώς, η υιοθέτηση ενός προγράμματος παρηγορητικής φροντίδας στη διαχείριση του διαβήτη θα σήμαινε τη βελτίωση της ποιότητας ζωής για δεκάδες εκατομμύρια άτομα με σακχαρώδη διαβήτη. J General Internal Medicine: 10.1007/s11606-012-2132-3 August 3, 2012

Διαβητολογικά Νέα Η φυσική δραστηριότητα μειώνει τη φλεγμονή Σύμφωνα με τον Δρ. Mark Hamer και τους συνεργάτες του, από το University College στο Λονδίνο, τα άτομα που ασχολούνται με δραστηριότητες στον ελεύθερο χρόνο τους είχαν σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα C-αντιδρώσας πρωτεΐνης και ιντερλευκίνης-6 (δεικτών φλεγμονής) σε σύγκριση με άτομα που δεν ασχολούνται με δραστηριότητες στον ελεύθερο χρόνο τους. Οι αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες της άσκησης πιστεύεται ότι εμπλέκονται στις καρδιοπροστατευτικές επιδράσεις της. Για να διερευνήσουν το θέμα, ο Δρ. Hamer και οι συνεργάτες του εξέτασαν στοιχεία από 4.289 άνδρες και γυναίκες (μέσης ηλικίας 49,2 ετών) που συμμετείχαν στη μελέτη Whitehall II, μια προοπτική μελέτη στην οποία συμμετείχαν Βρετανοί δημόσιοι υπάλληλοι. Οι συμ-

μετέχοντες παρείχαν πληροφορίες σχετικά με τα επίπεδα φυσικής δραστηριότητάς τους κατά την έναρξη της μελέτης (1991-1993), τα έτη 1997-1999 και κατά την ολοκλήρωση της (20022004). Στη συνέχεια, χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες ανάλογα με το επίπεδο φυσικής δραστηριότητας. Οι ερευνητές μέτρησαν τους δείκτες φλεγμονής κατά την έναρξη της μελέτης και την τελική αξιολόγηση. Ο μέσος χρόνος παρακολούθησης ήταν 11,3 χρόνια. Περίπου οι μισοί από τους συμμετέχοντες (49%) δήλωσαν ότι είχαν σωματική δραστηριότητα τουλάχιστον 2,5 ώρες την εβδομάδα. Τα άτομα που είχαν σωματική δρα στηριότητα κατά την έναρξη της μελέτης είχαν χαμηλότερα επίπεδα C-αντιδρώσας πρωτεΐνης και ιντερλευκίνης-6 σε σύ-

γκριση με εκείνους που δεν είχαν σωματική δραστηριότητα, μετά από προσαρμογή για την ηλικία, το φύλο, το κάπνισμα και το δείκτη μάζας σώματος. Η διαφορά παρέμεινε σταθερή καθ’ όλη την παρακολούθηση. Με την πάροδο της περιόδου παρακολούθησης, υπήρξε μια αύξηση στα επίπεδα και των δύο δεικτών φλεγμονής στα άτομα που σπάνια τηρούσαν πρόγραμμα σωματικής δραστηριότητας. Συμπερασματικά, η μελέτη διαπίστωσε ότι η τακτική σωματική δραστηριότητα σχετίστηκε με χαμηλότερα επίπεδα για τους δείκτες της φλεγμονής (C-αντιδρώσα πρωτεΐνη και ιντερλευκίνη-6) με πάνω από 10 χρόνια παρακολούθησης Circulation 2012; DOI: 10.1161/ CIRCULATIONAHA.112.103879

Η υποστροφή του σακχαρώδους διαβήτη μετά από γαστρική παράκαμψη οφείλεται σε αλλαγές στη λειτουργία των β-κυττάρων και όχι στην απώλεια βάρους Ο Δρ. Richard Perugini και οι συνεργάτες του από το Πανεπιστήμιο της Μασσαχουσέτης, εξέτασαν 137 άτομα με σακχαρώδη διαβήτη που είχαν δείκτη μάζας σώματος από 33 έως 75 kg/m². Όλοι οι ασθενείς ακολουθούσαν φαρμακευτική αγωγή για τη ρύθμιση της γλυκόζης αίματος και είχαν επιτύχει HbA1c κάτω από 7,5% πριν υποβληθούν στη χειρουργική επέμβαση γαστρικής παράκαμψης Roux-en-Y. Στο 46% των ασθενών παρατηρήθηκε υποστροφή του σακχαρώδους διαβήτη μετά από 40 ημέρες (δηλαδή σταμάτησαν τη φαρμακευτική αγωγή). Το ποσοστό αυτό ανήλθε σε 57% στις 180 ημέρες και σε 70% στον ένα χρόνο. Για όλα τα άτομα της μελέτης (είτε λάμβαναν φαρμακευτική αγωγή για το σακχαρώδη διαβήτη είτε όχι), η μέση τιμή της HbA1c ήταν 5,9% στις 40 ημέρες, 6,0% στις 180 ημέρες, και 6,1% στον ένα χρόνο. Στον ένα χρόνο, τα άτομα που δεν ελάμβαναν φαρμακευτική αγωγή είχαν καλύτερη μέση τιμή HbA1c σε σχέση με

εκείνους που λάμβαναν φαρμακευτική αγωγή (5,7% έναντι 6,3% αντίστοιχα). Η απώλεια βάρους ήταν παρόμοια και στις δύο ομάδες των ασθενών (23% έως 27% σε 6 εβδομάδες και το 58% έως 60% σε 1 έτος), γεγονός που υποδηλώνει ότι η υποστροφή του διαβήτη είναι ανεξάρτητη από την απώλεια βάρους, είπε ο Δρ. Perugini. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι δύο ισχυρότεροι δείκτες πρόβλεψης της μετεγχειρητικής υποστροφής του σακχαρώδους διαβήτη ήταν τα επίπεδα ινσουλίνης και ο δείκτης HOMA, ένα μέτρο της υπολειμματικής λειτουργίας των β-κυττάρων του παγκρέατος. Ασθενείς με δείκτη HOMA μεγαλύτερο από το 30% του φυσιολογικού είχαν 4 φορές αυξημένη πιθανότητα υποστροφής του σακχαρώδους διαβήτη, και οι ασθενείς που πέτυχαν επαρκή γλυκαιμική ρύθμιση χωρίς τη χρήση ινσουλίνης είχαν 8-πλάσια πιθανότητα. Συμπερασματικά, η μελέτη έδειξε ότι η υποστροφή του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 σε παχύσαρκα άτομα μετά από

χειρουργική επέμβαση εξαρτάται από τη λειτουργία των β-κυττάρων και όχι από την απώλεια βάρους. American Society for Metabolic and Bariatric Surgery (ASMBS) 29th Annual Meeting: Abstract PL110. Presented June 20, 2012

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Διαβητολογικά Νέα Μειώνοντας το γλυκαιμικό δείκτη ή την περιεκτικότητα υδατανθράκων των μικτών γευμάτων μειώνεται η μεταγευματική γλυκαιμία και ινσουλιναιμία κατά τη διάρκεια της ημέρας

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο του 2012 έδειξε ότι η κατανάλωση τροφών χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη βοήθησε στην άμεση ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα (σε διάστημα δώδεκα ωρών). Αν και από παλαιότερες μελέτες έχει δειχθεί ότι η κατανάλωση τροφίμων χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη βοηθάει στον καλύτερο έλεγχο του αισθήματος της πείνας, η παρούσα μελέτη δεν διαπίστωσε καμία σημαντική διαφορά στο αίσθημα κορεσμού και πείνας μεταξύ των τροφίμων υψηλού και χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη. Ο γλυκαιμικός δείκτης δείχνει την αύξηση στο σάκχαρο που προκαλούν οι διάφο-

ρες τροφές και μετράται σε κλίμακα από 0 έως 100 (αδρά μπορούμε να πούμε ότι τρόφιμα με γλυκαιμικό δείκτη 100 προκαλούν μεγάλη αύξηση στο σάκχαρο αίματος). Επίσης, ο γλυκαιμικός δείκτης κάθε τροφίμου εξαρτάται από τον τρόπο παρασκευής της τροφής και τη σύστασή της σε υδατάνθρακες και φυτικές ίνες. Για παράδειγμα τροφές που περιέχουν απλούς υδατάνθρακες και έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες έχουν υψηλό γλυκαιμικό δείκτη. Παραδείγματα τροφίμων με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη είναι το λευκό ψωμί, τα ζυμαρικά, το άσπρο ρύζι, το κέικ, οι βάφλες, τα ντόνατς, τα δ ημητριακά, οι πατάτες και το καρπούζι. Τα τρόφιμα που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες και λίπος, και συνεπώς δεν διασπώνται εύκολα από τον ανθρώπινο οργανισμό, τείνουν να έχουν χαμηλότερο γλυκαιμικό δείκτη. Παραδείγματα τροφίμων με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη είναι το γάλα, το πολύσπορο ψωμί, το γιαούρτι, τα μήλα, τα ροδάκινα, τα σταφύλια, τα φιστίκια, οι ντομάτες και σχεδόν όλα τα πράσινα λαχανικά. Σύμφωνα με την Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία, ένα τρόφιμο θεωρείται ότι έχει χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη όταν το σκορ του είναι κάτω από 55. Σε αυτήν την τυχαιοποιημένη, δια-

σταυρούμενη μελέτη, 26 παχύσαρκοι ενήλικοι έλαβαν τέσσερις δίαιτες με τυχαία σειρά (υψηλού γλυκαιμικού δείκτη/ πλούσια σε υδατάνθρακες [HGI-HC], υψη λού γλυκαιμικού δείκτη/χαμηλή σε υδατάνθρακες [HGI-LC], χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη/πλούσια σε υδατάνθρακες [LGIHC], και χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη/χαμηλή σε υδατάνθρακες [LGI-LC]). Οι συμμετέχοντες έλαβαν πρωινό, μεσημεριανό γεύμα και δείπνο και μετρήθηκαν η μεταγευματική γλυκόζη και η ινσουλίνη πλάσματος. Επίσης, εκτιμήθηκε το αίσθημα πείνας, πληρότητας και κορεσμού με οπτική κλίμακα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι δίαιτες HGI-LC, LGI-HC, και LGILC μείωσαν σημαντικά τη μεταγευματική γλυκόζη και ινσουλίνη σε σχέση με τη δίαιτα HGI-HC (Ρ<0,001 για όλες τις συγκρίσεις). Δεν υπήρχαν σημαντικές διαφορές ως προς το αίσθημα της πείνας, της πληρότητας και του κορεσμού μεταξύ των τεσσάρων διαιτών. Από τα αποτελέσματα της μελέτης προέκυψε το συμπέρασμα ότι η μείωση του γλυκαιμικού δείκτη μειώνει τη μεταγευματική γλυκαιμία και ινσουλιναιμία, αλλαγές που μπορούν να διατηρηθούν κατά τη διάρκεια μιας ολόκληρης ημέρας. Diabetes Care 2012; 35: 1633-1637

Οφθαλμικές βλάβες στην αρτηριακή υπέρταση και το σακχαρώδη διαβήτη Νέα έρευνα αποκαλύπτει πως η υψηλή αρτηριακή πίεση επηρεάζει την όραση σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη. Τόσο η υψηλή αρτηριακή πίεση όσο και τα προβλήματα των ματιών είναι κοινές επιπλοκές του σακχαρώδους διαβήτη. Μια πρόσφατη μελέτη σε ζώα έδειξε ότι ο συνδυασμός του σακχαρώδους διαβήτη και της υψηλής αρτηριακής πίεσης μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή βλάβη στα μάτια, προκαλώντας μειωμένη όραση. Ο Δρ. Azza El-Remessy, του Πανεπιστημίου της Georgia, πραγματοποίησε την παραπά-

νω μελέτη προκειμένου να εξηγήσει πως προσβάλλονται τα αιμοφόρα αγγεία στο μάτι λόγω της υψηλής αρτηριακής πίεσης και του σακχαρώδους διαβήτη. Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι ήδη εντός των πρώτων έξι εβδομάδων παρατηρήθηκαν βλάβες στα μάτια των διαβητικών πειραματόζωων λόγω της υψηλής αρτηριακής πίεσης. Τα μικροσκοπικά αιμοφόρα αγγεία γύρω από το οπτικό νεύρο που τρέφουν τον αμφιβληστροειδή και επηρεάζουν την οπτική οξύτητα έδειξαν σημάδια φθοράς μόλις σε 10 εβδομάδες όταν

τα διαβητικά ζώα ανέπτυξαν αρτηριακή υπέρταση. Παρά το γεγονός ότι η μελέτη έγινε σε πειραματόζωα, τα αποτελέσματα υπογραμμίζουν τη σημασία του αυστηρού έλεγχου της αρτηριακής πίεσης και του σακχάρου στο αίμα στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη. Ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη, οι οποίοι ελέγχουν ικανοποιητικά την αρτηριακή τους πίεση και το σάκχαρο στο αίμα, ενδέχεται να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης διαταραχών της όρασης. Molecular Vision 2012; 18: 1457-1466

Διαβητολογικά Νέα Πόσο σημαντική είναι η κατανάλωση πρωινού γεύματος στην πρόληψη του σακχαρώδους διαβήτη; Σε δύο ξεχωριστές μελέτες, η μία σε άνδρες και η άλλη σε γυναίκες, έγινε καταγραφή των διατροφικών συνηθειών. Οι ερευνητές βρήκαν ότι τα άτομα που έτρωγαν τακτικά πρωινό είχαν μειωμένες πιθανότητες να αναπτύξουν σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 κατά 30%. Είναι σημαντικό ότι για κάθε ημέρα της εβδομάδας που έτρωγαν πρωινό η μείωση του κινδύνου εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 ήταν 5%. Προηγούμενη έρευνα σε θέματα διατροφής έδειξε ότι η παράλειψη έστω και ενός πρωινού γεύματος προκαλεί αντίσταση στην ινσουλίνη στο επόμενο γεύμα της ημέρας. Σε μια άλλη μελέτη, στην οποία οι ασθενείς προσπάθησαν να χάσουν βάρος με μείωση των προσλαμβανόμενων θερμίδων ημερησίως, οι ερευνητές βρήκαν ότι τα άτομα που αρχικά δεν ελάμβαναν πρωινό και στη συνέχεια άρχισαν να τρώνε πρωι-

νό έχασαν περισσότερο βάρος από ό,τι εκείνοι που έτρωγαν την ίδια ποσότητα θερμίδων σε μόλις δύο γεύματα. Διαπίστωσαν επίσης ότι τα άτομα που έτρωγαν πρωινό είχαν τη δυνατότητα να μειώσουν το «τσιμπολόγημα». Μια άλλη μελέτη συνέκρινε πρωινό με υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες ή υψηλή

περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες. Βρήκαν ότι η κατανάλωση πρωινού με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη προκαλεί αύξηση του αισθήματος κορεσμού, μειώνοντας την ποσότητα των ορμονών που προκαλούν την πείνα. Am J Clin Nutr 2012; 95: 1182-1189

Τα παχύσαρκα παιδιά έχουν παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου H Δρ. Joana Ε. Kist-van Holthe και οι συνεργάτες της, από το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, έδειξαν ότι ανάμεσα σε 255 παιδιά ηλικίας μεταξύ 2 και 18 ετών το 56% είχε αρτηριακή υπέρταση, το 14% υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, και το 54% χαμηλή HDL-χοληστερόλη. Ως σοβαρή παχυσαρκία στις ηλικίες αυτές ορίσθηκε δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) μεγαλύτερος από 20,5 kg/m2 για παιδιά ηλικίας 2 ετών, μεγαλύτερος από 31 kg/m2 για παιδιά ηλικίας 12 ετών, και μεγαλύτερος από 35 kg/m2 για παιδιά ηλικίας 18 ετών. Οι ερευνητές τόνισαν το γεγονός ότι το 62% των παιδιών με σοβαρή παχυσαρκία ηλικίας κάτω των 12 ετών είχε ήδη έναν ή περισσότερους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου. Οι ερευνητές συνέλεξαν στοιχεία για νεοδιαγνωσθείσες περιπτώσεις σοβαρής παχυσαρκίας μεταξύ των ετών 2005-2007 από τους παιδιάτρους που δούλευαν σε γενικά νοσοκομεία. Από

τις 307 νέες περιπτώσεις σοβαρής παχυσαρκίας, το 52% ήταν αγόρια κάτω των 12 ετών. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι το 40% των παιδιών με σοβαρή παχυσαρκία είχαν γονείς μετανάστες από χώρες όπως η Τουρκία και το Μαρόκο. Συνολικά, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το 67% των παιδιών είχαν τουλάχιστον έναν παράγοντα καρδιαγγειακού κινδύνου, 17% είχε τουλάχιστον δύο, 8%, τουλάχιστον τρεις, και το 2,5% τουλάχιστον τέσσερις παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου. Η υψηλή αρτηριακή πίεση ήταν ο συχνότερος παράγοντας καρδιαγγειακού κινδύνου σε περισσότερα από τα μισά παιδιά της μελέτης και σε περισσότερα από τα μισά παιδιά κάτω των 12 ετών. Τα αγόρια άνω των 12 ετών είχαν περισσότερους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου σε σχέση με τα κορίτσια της ίδιας ηλικίας. Ειδικότερα, παρουσίαζαν υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων και χαμηλή HDL-χοληστερόλη πλάσματος.

Παρά το γεγονός ότι το 14% του συνόλου των παιδιών παρουσίασε διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας, μόνο δύο παιδιά είχαν σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Από τον πληθυσμό της μελέτης μόνο σε ένα παιδί η παχυσαρκία οφειλόταν σε ιατρικά αίτια (όγκος υπόφυσης). Επίσης, σχεδόν ένα στα τρία παιδιά με σοβαρή παχυσαρκία προέρχονταν από μονογονεϊκή οικογένεια. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι «Η παρουσία της διαταραχής της γλυκόζης νηστείας σε παιδιατρικό πληθυσμό είναι ιδιαίτερα ανησυχητική, λαμβάνοντας υπόψη την αυξανόμενη συχνότητα εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 στα παιδιά και τους εφήβους. Επίσης, ο υψηλός επιπολασμός της αρτηριακής υπέρτασης και της δυσλιπιδαιμίας σε αυτά τα παιδιά μπορεί να οδηγήσει σε καρδιαγγειακή νόσο στην ενήλικη ζωή». Arch Dis Child 2012; DOI: 10.1136/archdischild-2012-301877

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Διαβητολογικά Νέα Επίδραση της έντασης της άσκησης στη λευκωματουρία σε εφήβους με διαβήτη τύπου 1

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Έκκριση λευκωματίνης στα ούρα εμφανίζεται συνήθως μετά την άσκηση και εξηγείται από την αύξηση της σπειραματικής διαπερατότητας της μεμβράνης, ως αποτέλεσμα της αυξημένης πίεσης διήθησης με αυξημένο διηθημένο φορτίο πρωτεΐνης και μειωμένη απορρόφηση. Σε φυσιολογικά άτομα, η πρωτεϊνουρία σχετίζεται με την ένταση της άσκησης, τη διάρκειά της και την παραγωγή γαλακτικού οξέος, ενώ τείνει να μειώνεται μετά από 1 ώρα και να επιστρέφει στα βασικά επίπεδα μέσα σε 24 ώρες. Στο σακχαρώδη διαβήτη, οι νεφροί είναι περισσότερο ευαίσθητοι στην καταπόνηση της άσκησης. Οι ασθενείς με διαβήτη τύπου 1, δείχνουν μια μερική εξάντληση των σπειραματικών τριχοειδών, παρουσία της λευκωματίνης, η οποία επιτρέπει την αυξημένη έκκρισή της με τα ούρα. Η άσκηση μπορεί να φανεί χρήσιμη για την ανίχνευση ασθενών με διαβήτη επιρρεπών σε μικρολευκωματουρία. Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι ασθενείς

100

με διαβήτη τύπου 1 και μικρολευκωματουρία δεν έχουν περιορισμό στην άσκηση, επειδή, σε αυτή τη φάση, η νεφρική λειτουργία είναι συνήθως φυσιολογική. Ωστόσο, δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία για τις συστάσεις όσον αφορά στην ιδανική ένταση της άσκησης για τους ασθενείς με διαβήτη τύπου 1. Σχεδιάστηκε μελέτη με σκοπό να μελετήσει τη μετά την άσκηση λευκωματινουρία, κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες. Μελετήθηκε η σχέση μεταξύ της έντασης της άσκησης, ως μέγιστη κατανάλωση οξυγόνου (VO2 max) και της μικρολευκωματουρίας σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 και αξιολογήθηκε η ένταση της άσκησης σε συνάρτηση με τη μέγιστη καρδιακή συχνότητα, την παραγωγή γαλακτικού οξέος και την αυξημένη έκκριση λευκωματίνης στα ούρα. Μελετήθηκαν 10 ασθενείς με διαβήτη τύπου 1 διάρκειας μικρότερης από 10 έτη, ηλικίας 10-18 ετών, με φυσιο-

λογική αρτηριακή πίεση και φυσιολογική απέκκριση λευκωματίνης που δεν ήταν σε πρόγραμμα τακτικής άσκησης. Τα κριτήρια ένταξης περιελάμβαναν κρεατινίνη ορού μικρότερη από 1,2 mg/dl, χωρίς λοιμώξεις του ουροποιητικού ή άλλες χρόνιες συστηματικές, καρδιαγγειακές ή πνευμονικές νόσους. Σε εβδομαδιαία διαστήματα, τρεις δοκιμές άσκησης διεξήχθησαν σε κυλιόμενο διάδρομο, σε διαφορετικές εντάσεις (100%, 80% και 60%). Οι ασθενείς ουρούσαν πριν από κάθε δοκιμασία. Η λευκωματίνη μετρήθηκε σε μια 24ωρη συλλογή ούρων. Το γαλακτικό οξύ στο αίμα μετρήθηκε 7 λεπτά μετά την ολοκλήρωση κάθε δοκιμής. Οκτώ ασθενείς είχαν επαρκή έως φυσιολογικό μεταβολικό έλεγχο. Όλοι οι ασθενείς είχαν χαμηλότερη από την προβλεπόμενη μέγιστη κατανάλωση οξυγόνου. Κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας άσκησης έντασης 60%, μόνο τρεις ασθενείς παρουσίασαν μικρολευκωματουρία πάνω από 20 μg/min και δύο από αυτούς είχαν ανεπαρκή μεταβολικό έλεγχο. Μετά την άσκηση, η μικρολευκωματουρία υπερέβη τις κανονικές τιμές σε εννέα, επτά και τρεις ασθενείς, όταν υποβλήθηκαν αντίστοιχα σε άσκηση έντασης 100%, 80% και 60%. Με άσκηση έντασης 80%, οι ασθενείς ανέπτυξαν υψηλότερα ποσοστά μικρολευκωματουρίας από εκείνα που αναφέρθηκαν σε άλλες μελέτες με ομάδες ηλικιωμένων ασθενών, με περισσότερα χρόνια νόσου και επαρκή μεταβολικό έλεγχο. Αν και η έκκριση λευκωματίνης στα ούρα αυξάνεται με την ένταση της άσκησης σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 1, ανεξάρτητα από το φύλο, το μεταβολικό έλεγχο ή τη διάρκεια της νόσου, προτάσεις για την ιδανική ένταση της άσκησης δεν μπορούν να δοθούν με βάση αυτήν τη μικρή, μη ελεγχόμενη μελέτη και θα πρέπει να σχεδιαστούν νέες μελέτες για να διευκρινιστεί η επίδραση της άσκησης σε πολλαπλές συνεδρίες. Diabetic Medicine 2012; 29: 70-73

Διαβητολογικά Νέα Διαβητολογικά Κέντρα - Ιατρεία ΑΤΤΙΚΗ

• Διαβητολογικό Κέντρο, Α΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, ΠΓΝΑ «Λαϊκό» Αγ. Θωμά 17, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7456000, 210 7771101, Fax: 210 7791839 E-mail: panoraiap@med.uoa.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΑ «Ιπποκράτειο» Βασ. Σοφίας 114, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7769000, 210 7483770, Fax: 210 7473787 E-mail: ippokratio@aias.net • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝ Παίδων Αθηνών «Αγ. Σοφία» Μ. Ασίας και Θηβών, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7467000, 210 7467009, Fax: 210 7796312 Website: http://www.paidon-agiasofia.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΝΓΝΑ «Πολυκλινική» Πειραιώς 3, 105 52 Αθήνα Τηλ.: 210 5276000, 210 5276222, Fax: 210 5240130 E-mail: protokollo@polykliniki.gr Website: http://www.polykliniki.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Μονάδα Έρευνας Πανεπιστημίου Αθηνών, ΠΓΝ «Αττικόν» Ρίμινι 1, 124 62 Χαϊδάρι Τηλ.: 210 5831265, 210 5831255, Fax: 210 5326454 E-mail: gdimitr@med.uoa.gr Website: http://www.attikonhospital.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝ Παίδων Αθηνών «Π. & Α. Κυριακού» Μεσογείων 24, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7726856, 1535, Fax: 210 7480933 E-mail: tmplhr@aglaiakyriakou.gr Website: http://www.aglaiakyriakou.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΑ «Αλεξάνδρα» Λαμψάκου 6, 115 28 Αθήνα Τηλ.: 210 7770431, 210 3381180 • Διαβητολογικό Κέντρο, ΓΝΑ «Γιώργος Γεννηματάς» Λεωφ. Μεσογείων 154, 115 27 Χολαργός Τηλ.: 210 7703694, 210 7768646 • Διαβητολογικό Κέντρο, ΓΝΑ ΝΙΜΤΣ Μονής Πετράκη 12, 115 21 Αθήνα

Τηλ.: 210 7288001, 210 7288367, Fax: 210 7237578

• Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΑ «Κοργιαλένειο Μπενάκειο ΕΕΣ» Ερυθρού & Αθανασάκη 1, 115 26 Αθήνα Τηλ.: 210 6414000, 210 6414620, Fax: 210 6414800 E-mail: info@korgialenio-benakio.gr Website: http://www.korgialenio-benakio.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΠ «Τζάνειο» Τζαννή και Αφεντούλη 1, 185 36 Πειραιάς Τηλ.: 210 4592000, 210 4592174, Fax: 210 4528185 E-mail: tzaniodiabetes@yahoo.com, hospital@tzaneio.gr Website: http://www.tzaneio.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, Ενδοκρινολογικό Τμήμα, ΠΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός» Υψηλάντου 45-47, 106 76 Αθήνα Τηλ.: 213 2041825, 213 2041826, Fax: 210 7249476 E-mail: endoevangel@otenet.gr Website: http://www.evaggelismos-hosp.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, Γ΄ Παθολογικό Τμήμα, ΠΓΝ Νίκαιας-Πειραιά «Άγιος Παντελεήμων» Δ. Μαντούβαλου 3, 184 54 Νίκαια Τηλ.: 213 2077000, 213 2077660, 213 2077676 E-mail: s.pappas@nikaia-hosp.gr, info@nikaia-hosp.gr Website: http://www.nikaia-hosp.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, Ενδοκρινολογικό Τμήμα, ΠΓΝ Νίκαιας-Πειραιά «Άγιος Παντελεήμων» Δ. Μαντούβαλου 3, 184 54 Νίκαια Τηλ.: 213 2077000, 213 2077660, 213 2077502 E-mail: s.pappas@nikaia-hosp.gr, info@nikaia-hosp.gr Website: http://www.nikaia-hosp.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Παίδων Αθηνών «Π. & Α. Κυριακού» Θηβών και Λεβαδείας 3, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 213 2009000, 1535, Fax: 210 7790990 E-mail: tmplhr@aglaiakyriakou.gr Website: http://www.aglaiakyriakou.gr

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

101

Διαβητολογικά Νέα

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

• Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΑΝΠ «Μεταξά»

102

Μπόταση 51, 185 37 Πειραιάς Τηλ.: 210 4284444-54, 210 4285000-11, Fax: 210 4599774 Website: http://www.metaxa-hospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ «Ασκληπιείο» Βούλας Βασ. Παύλου 1, 166 73 Βούλα Τηλ.: 213 2163000, Fax: 210 8958840 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝΑ «Σισμανόγλειο» Σισμανογλείου 1, 151 26 Μαρούσι Τηλ.: 210 8039001, 213 2058001, Fax: 210 8033800 • Διαβητολογικό Ιατρείο, Ενδοκρινολογικό Τμήμα Μαιευτικό Γυναικολογικό Κέντρο Αθηνών «Έλενα Ε. Βενιζέλου» Πλ. Ε. Βενιζέλου 2, 115 21 Αθήνα Τηλ.: 210 6432220-3, 210 6402000, Fax: 210 6411156 E-mail: hel-soc-oudro@ath.forthenet.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών «Η Σωτηρία» Μεσογείων 152, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7763100 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝΑ «Ελπίς» Δημητσάνας 7, 115 22 Αθήνα Τηλ.: 210 6434001, 210 6434001, Fax: 210 6445646 • Διαβητολογικό Ιατρείο, 1ο Νοσοκομείο ΙΚΑ Μελισσίων Τέρμα Ζαΐμη, 151 27 Μελίσσια Τηλ.: 210 8106439, 210 8106262 • Διαβητολογικό Ιατρείο & Ιατρείο Παχυσαρκίας, Κωσταντοπούλειο ΠΓΝΑ «Αγία Όλγα» Αγ. Όλγας 3-5, 142 31 Ν. Ιωνία Τηλ.: 210 2776612, 210 2796896, Fax: 210 2773845 E-mail: ketion@otenet • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Ελευσίνας «Θριάσιο» Λεωφ. Γ. Γεννηματά, 192 00 Μαγούλα, Αττική Τηλ.: 210 5534774, 210 5534200, Fax: 210 5534497 • Διαβητολογικό Ιατρείο, 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας Π. Κανελλόπουλου 3, 115 25 Αθήνα Τηλ.: 210 7464093, 210 7464090, Fax: 210 7715690 E-mail: pakokkoris@hotmail.com • Διαβητολογικό Ιατρείο, Παθολογικό Νοσοκομείο Σπηλιοπούλειο «Η Αγία Ελένη» Δημ. Σούτσου 21, 115 21 Αθήνα Τηλ.: 213 2023400, Fax: 210 6447064 E-mail: info@spiliopoulio.gr Website: http://www.spiliopoulio.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Παίδων «Αγία Σοφία» Μ. Ασίας και Θηβών, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 213 2013000, 213 2013130 Website: http://www.paidon-agiasofia.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΙΚΑ Αθηνών (Κεντρικά) Πλ. Θεάτρου 18, 105 52 Αθήνα Τηλ.: 210 32226011, 210 3226187 • Διαβητολογικό Ιατρείο, «Πολυκλινική» Ολυμπιακού Χωριού Γ. Δαμάσκου 1, 136 77 Αχαρνές, Αττική Τηλ.: 210 2420000 • Διαβητολογικό Ιατρείο & Ιατρείο Διαβητικού Ποδιού «Δημήτρης Βογιατζόγλου», ΓΝΜ «Α. Φλέμιγκ» 25ης Μαρτίου 14, 151 27 Μελίσσια Τηλ.: 210 8030303, 210 8038371

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

• Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΘ «Παπαγεωργίου»

Περιφερειακή οδός Ν. Ευκαρπίας, 564 29 Ν. Ευκαρπία, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 694226, 2310 693229, Fax: 2310 693163 • Διαβητολογικό Κέντρο, Νομαρχιακό Α΄ ΓΝΘ «Άγιος Παύλος» Εθνικής Αντίστασης 161, 551 34 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 304400, 2310 493532, Fax: 2310 451727

• Διαβητολογικό Κέντρο, Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική

ΑΠΘ, ΠΓΝΘ «Ιπποκράτειο» Κωνσταντινουπόλεως 49, 546 42 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 312000, Fax: 2310 992834 • Διαβητολογικό Κέντρο, Α΄ Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, ΠΓΝΘ «ΑΧΕΠΑ» Στ. Κυριακίδη 1, 546 36 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 993369, 2310 303313, Fax: 2310 994608 • Διαβητολογικό Ιατρείο, Α΄ Παιδιατρική Κλινική, ΠΓΝΘ «Ιπποκράτειο» Κωνσταντινουπόλεως 49, 546 42 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 311200, 2310 892464-5, 2313 312409 • Διαβητολογικό Ιατρείο, Α΄ Παθολογική Κλινική, ΠΓΝΘ «Ιπποκράτειο» Κωνσταντινουπόλεως 49, 546 42 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 312000, Fax: 2310 819758 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝΘ «Παπαγεωργίου» Περιφερειακή οδός Ν. Ευκαρπίας, 564 29 Ν. Ευκαρπία, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 323180, 2313 323000 E-mail: nikossailer@gmail.com • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝΘ «Άγιος Δημήτριος» Ε. Ζωγράφου 2, 546 34 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 322100, 2310 969100, Fax: 2310 206015 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝΘ «Γ. Παπανικολάου» Εξοχή, 570 10 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 307000 (Εσωτ. 3), 2313 307528 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Χαλκιδικής 631 00 Πολύγυρος, Χαλκιδική Τηλ.: 23710 20248, 23710 22130, Fax: 23710 23781 • Διαβητολογικό Ιατρείο, Β΄ ΓΝ ΙΚΑ «Παναγία» Ν. Πλαστήρα 22, 551 32 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 438322, Fax: 2310 438322 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝΘ «Γ. Γεννηματάς» Εθνικής Αμύνης 41, 546 35 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 308100, 2310 963100, Fax: 2310 210401 E-mail: hospgeni@otenet.gr

ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ

• Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Θήβας

Θέση Κουμέρκη, 322 00 Θήβα, Βοιωτία Τηλ.: 22620 24444, Fax: 22620 25406 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Λαμίας Παπασιοπούλου Τέρμα, 351 00 Λαμία, Φθιώτιδα Τηλ.: 22310 63074-82, Fax: 22310 63695 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Άμφισσας Οικισμός Δροσοχωρίου, 331 00 Άμφισσα Τηλ.: 22650 28400, 22653 50100 • Διαβητολογικό Ιατρείο, «Διόκλειο» ΓΝ-ΚΥ Καρύστου Πολυχρόνη Κότσικα 56, 340 01 Κάρυστος, Εύβοια Τηλ.: 22243 50100, 22243 50106, Fax: 22240 22207 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Χαλκίδας Γαζέπη 48, 341 00 Χαλκίδα, Εύβοια Τηλ.: 22210 21901-10, 22210 35459, Fax: 22210 85131

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ

• Διαβητολογικό Κέντρο, Παθολογική Πανεπιστημιακή Κλινική, ΠΓΝ Πάτρας Ρίο, 265 00 Πάτρα Τηλ.: 2610 999691, 2610 999670, Fax: 2610 993982 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Τρίπολης «Ευαγγελίστρια» Τέρμα Ερυθρού Σταυρού, 221 00 Τρίπολη Τηλ.: 2710 371700, 2710 371809, Fax: 2710 238175 Website: http://www.panarkadiko.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κορίνθου Λεωφ. Αθηνών 53, 201 00 Κόρινθος Τηλ.: 27413 61400, 27410 20188, Fax: 27410 20529

Διαβητολογικά Νέα • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Άργους

Κορίνθου 191, 212 00 Άργος Τηλ.: 27510 64290, 27510 64113, Fax: 27510 24644 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝ Κρεστένων Ηλείας 27055 Κρέστενα Ηλείας Τηλ.: 2625 360 215, Fax: 26250 23400 E-mail: mgioka@yahoo.gr

ΗΠΕΙΡΟΣ

• Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Ιωαννίνων «Γ. Χατζηκώστα» Λεωφ. Μακρυγιάννη, 450 01 Ιωάννινα Τηλ.: 26510 80111, 26510 80444, Fax: 26510 31414 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΕΠΑΓΝ Ιωαννίνων Λεωφ. Σταύρου Νιάρχου, 455 00 Ιωάννινα Τηλ.: 26510 99111, 26510 99227, Fax: 26510 46617 E-mail: atsatsou@cc.uoi.gr, gep@uhi.gr Website: http://www.uhi.gr

ΘΕΣΣΑΛΙΑ

• Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Λάρισας

Μεζούρλο, 411 10 Λάρισα Τηλ.: 2410 617000, 1135, Fax: 2410 681567 E-mail: ppgnl@otenet.gr Website: http://www.uhl.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝ Λάρισας «Κουτλιμπάνειο» Τσακάλωφ 1, 412 21 Λάρισα Τηλ.: 2410 560384, 1535, Fax: 2410 611004 E-mail: kleisiarisvasilis@yahoo.gr Website: http://www.larissahospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝ Βόλου «Αχιλλοπούλειο» Πολυμέρη 134, 382 22 Βόλος, Μαγνησία Τηλ.: 24210 94200, 24210 39533, Fax: 24210 36870 E-mail: info@volos-hospital.gr Website: http://www.volos-hospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Τρικάλων Καρδίτσης 56, 421 00 Τρίκαλα Τηλ.: 24310 45100, 1535, Fax: 24310 37392, E-mail: gnntrika@otenet.gr Website: http://civil.dypethessaly.gr/trk/default.aspx

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

• Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Γουμένισσας

Μαυροπούλου 9, 613 00 Γουμένισσα, Κιλκίς Τηλ.: 23430 41411, 23430 20531, Fax: 23430 20531 E-mail: satsoglou@yahoo.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κιλκίς Νοσοκομείου 1, 611 00 Κιλκίς Τηλ.: 23413 51400, Fax: 23410 38627 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κατερίνης 7ης Μεραρχίας 26, 601 00 Κατερίνη Τηλ.: 23510 75424, 23510 75047, Fax: 23510 57250 E-mail: hoskat@gnkaterini.gr Website: http://www.gnkaterini.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝΝ Δράμας Τέρμα Ιπποκράτους, 661 00 Δράμα Τηλ.: 25210 23351-55, 25210 22222, Fax: 25210 21883 E-mail: info@dramahospital.gr Website: http://www.dramahospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Καβάλας Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού 63, 650 01 Καβάλα Τηλ.: 2513 501100, Fax: 2510 830747 Website: http://www.kavalahospital.gr

• Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Σερρών

3ο χλμ. Εθνικής Οδού Σερρών-Δράμας, 621 00 Σέρρες Τηλ.: 23210 94500, 23210 94567, Fax: 23210 94713 E-mail: gnserres@hospser.gr Website: http://www.hospser.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Βέροιας Ασωμάτων Βέροιας, 591 00 Βέροια Τηλ.: 23310 59100, 23310 51400, Fax: 23310 29920 Website: http://www.verhospi.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Νάουσας Αδελφών Λαναρά & Φωκίωνος Πεχλιβάνου 3, 592 00 Νάουσα Τηλ.: 23320 22200, 23320 59203, Fax: 23320 23422 E-mail: gnnnaoussa@nao.forthnet.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κοζάνης «Μαμάτσειο» Μαμάτσειου 1, 501 00 Κοζάνη Τηλ.: 24610 67600, 24610 67647, Fax: 24610 67618 E-mail: noskoz@mamatsio.gr Website: http://www.mamatsio.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Γιαννιτσών Τέρμα Λ. Κατσώνη, 581 00 Γιαννιτσά Τηλ.: 23820 56200, 23820 56534, Fax: 23820 26553 Website: http://www.gng.gr

ΘΡΑΚΗ

• Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Αλεξανδρούπολης

6ο χλμ. Αλεξανδρούπολης-Μάκρης, Δραγάνα, 681 00 Αλεξανδρούπολη Τηλ.: 25510 25272, 25510 75520, Fax: 25510 76420 Website: http://www.pgna.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κομοτηνής «Σισμανόγλειο» Σισμάνογλου 45, 691 00 Κομοτηνή Τηλ.: 25313 51100, Fax: 25310 30009 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Ξάνθης Νεάπολη, 671 00 Ξάνθη Τηλ.: 25410 47100, 25410 47400, Fax: 25410 72139 E-mail: contact_us@hosp-xanthi.gr Website: http://www.hosp-xanthi.gr

ΚΡΗΤΗ - ΝΗΣΙΑ

• Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Ηρακλείου «Βενιζέλειο Πανάνειο» Λ. Κνωσσού 363, 714 09 Ηράκλειο, Κρήτη Τηλ.: 2810 368000, 2810 368190, Fax: 2810 368175 Website: http://www.pepagnh.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Χανίων «Άγιος Γεώργιος» Δημοκρατίας 81, 731 34 Χανιά, Κρήτη Τηλ.: 28210 22000, 28210 22540, Fax: 28210 71112 E-mail: info@chaniahospital.gr Website: http://www.chaniahospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Μυτιλήνης «Βοστάνειο» Ε. Βοστάνη 48, 811 00 Μυτιλήνη, Λέσβος Τηλ.: 22510 57700, 22510 21111, Fax: 22510 41500 E-mail: bostanio@otenet.gr Website: http://www.vostanio.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Σάμου Κεφαλοπούλου 17, 831 00 Σάμος Τηλ.: 22730 83100, 22730 83494, Fax: 22730 28968 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝ Λευκάδας Αρ. Βαλαωρίτη 24, 311 00 Λευκάδα Τηλ.: 26450 25371, 26450 31065, Fax: 26450 25377 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Ζακύνθου «Άγιος Διονύσιος» Γ. Μοθωναίου 1, 291 00 Ζάκυνθος, Τηλ.: 26950 59100, Fax: 26950 42520

Για οποιαδήποτε αλλαγή, διόρθωση, τροποποίηση στα προαναφερθέντα Διαβητολογικά Κέντρα / Διαβητολογικά Ιατρεία, παρακαλώ όπως ενημερώσετε την Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία με FAX (210 7210936) ή e-mail (infoede@ede.gr)

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

103

Διαβητολογικά Νέα Επιστημονικές Εταιρείες - Ομοσπονδίες & Σύλλογοι για άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη

• ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Ηριδανού 12, 115 28 Αθήνα Τηλ.: 210 7210935, Fax: 210 7210935 E-mail: infoede@ede.gr - Website: http://www.ede.gr Ώρες λειτουργίας: 09:00-17:00, Δευτέρα έως Παρασκευή Όνομα Επικοινωνίας: Ειρήνη Φιδέλλη • ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Γραφεία-Βιβλιοθήκη-Εντευκτήριο Τσιμισκή 109, 546 22 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 250034, Fax: 2310 250034 E-mail: info@ngda.gr - Website: http://www.ngda.gr Ώρες λειτουργίας: 20:00-23:00, Δευτέρα έως Παρασκευή • ΕΤΑΙΡΕΊΑ ΜΕΛΈΤΗΣ ΠΑΘΉΣΕΩΝ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΎ ΠΟΔΙΟΎ Πόντου 104, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7470089, Fax: 210 7470044 E-mail: emedip@otenet.gr - Website: http://emedip.gr

ΙΟΥΛΙΟΣ | ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

• Ελληνική Ομοσπονδία για το Διαβήτη (Ελ.Ο.Δι.)

104

3ης Σεπτεμβρίου 90, 104 34 Αθήνα Τηλ.: 210 8233954, Fax: 210 8217444 E-mail: info@elodi.org - Website: http://www.elodi.org Όνομα Επικοινωνίας: Δημήτριος Χιώτης • Πανελλήνια Ομοσπονδία Σωματείων Συλλόγων Ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη (Π.Ο.Σ.Σ.Α.Σ.ΔΙΑ) Ελ. Βενιζέλου 236, 163 41 Ηλιούπολη, Αθήνα Τηλ./Fax: 210 5201474 E-mail: possasdia@yahoo.gr - Website: www.glikos-planitis.gr • Πανελλήνια Ένωση κατά του Νεανικού Διαβήτη (ΠΕΑΝΔ) Μεσογείων 24, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7796660, Fax: 210 7796461 E-mail: peand@live.com - Website: http://www.peand.gr • Σύλλογος ατόμων & φίλων με Διαβήτη Ρούμελης Ησαΐα 23, 351 00 Λαμία Τηλ.: 22310 44673 Όνομα Επικοινωνίας: Ηλίας Τσιαβός • Σύλλογος Διαβητικών «Αγ. Δημήτριος» Φραγκίνη 7, 6ος όροφος, 546 24 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 223707, 2310 733103, Fax: 2310 220592 Website: http://www.syl-diavitikon-nthess.gr Όνομα Επικοινωνίας: Χρήστος Δερβεράκης • Σύλλογος Διαβητικών «Γλυκειά Μεσσηνία» Δυτ. Εμπορικό Κέντρο - Γραφείο 33, 241 00 Καλαμάτα Τηλ.: 27210 95803, 6932 712229 Όνομα Επικοινωνίας: Αναστασία Καρούνου • Σύλλογος Διαβητικών «Γλυκιά ζωή με δράση» Λ. Σαλαμίνος 248, 189 00 Σαλαμίνα Τηλ.: 210 4640786 Όνομα Επικοινωνίας: Βασιλική Κοκλιού Αλαίσκα • Σύλλογος Διαβητικών «Γλυκιά Ισορροπία» Αγ. Παρασκευής 29, 195 00 Λαύριο Τηλ.: 22920 60758, 22920 28195, 6972 902863, 6945 226492 Όνομα Επικοινωνίας: Νικόλαος Ζυγούρης • Σύλλογος Διαβητικών «Γλυκιά πορεία» Σκουλενίου 5 Μεταμόρφωση Ερμούπολη Σύρου/Ασκληπειού 113, 114 71, Σύρος/Αθήνα Τηλ.: 22810 80751, 6936 578822, 6977 263866 Όνομα Επικοινωνίας: Αλέξανδρος Βασιλικός • Σύλλογος Διαβητικών «Δύναμη για ζωή» Δημ. Κέντρο πολιτισμού & πληροφόρησης, 612 00 Πολύκαστρο, Κιλκίς Τηλ.: 23430 24488, 6973 374957 Όνομα Επικοινωνίας: Λίνα Δόνη

• Σύλλογος Διαβητικών «Πορεία»

Διοικητηρίου 1, 531 00 Φλώρινα Όνομα Επικοινωνίας: Ευάγγελος Στάιος • Σύλλογος Διαβητικών Γνώμη & Γνώση ΓΠΝ Διδυμοτείχου Κων/λεως 1, 683 00 Διδυμότειχο Τηλ.: 25530 44128, Όνομα Επικοινωνίας: Ανθή Αστερίου • Σύλλογος Διαβητικών γονέων Ν. Καστοριάς Κορομηλά 9, 521 00 Καστοριά Τηλ.: 24670 24340, 6932 312954 Όνομα Επικοινωνίας: Ελένη Εγγλέζου • Σύλλογος Διαβητικών Επαρχίας Νάουσας Πλ. Καρατάσου 4, 592 00 Νάουσα Τηλ.: 23320 29434, 6973 598197 Όνομα Επικοινωνίας: Κωνσταντίνος Ιωαννίδης • Σύλλογος Διαβητικών Θεσσαλονίκης Ευξείνου 3, 561 23 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 223707, 6977 434113 Όνομα Επικοινωνίας: Χρήστος Δερβεράκης • Σύλλογος Διαβητικών Κορίνθου «Ευ-ζήν» Ρήγα Φεραίου 9, 201 00, Κόρινθος Τηλ.: 27410 29835, 6945 975930 Όνομα Επικοινωνίας: Φωτεινή Μπρεζετού • Σύλλογος Διαβητικών Κρήτης Κνωσσού 43, 732 00 Χανιά, Κρήτη Τηλ.: 28210 58264, 6979 618098 Όνομα Επικοινωνίας: Μαρία Σγουρού • Σύλλογος Διαβητικών Ν. Πέλλας Εγνατίας 68, 581 00 Γιανιτσά Τηλ.: 23820 23875, 6936 000398 Όνομα Επικοινωνίας: Γεώργιος Γεωργιάδης • Σύλλογος Διαβητικών Πειραιά & Νήσων Πλαταιών 10, 185 40 Πειραιάς Τηλ.: 210 4185148, 210 4181632, 6932 341320 Όνομα Επικοινωνίας: Γκόλφω Γεμιστού • Σύλλογος Διαβητικών Κισσάμου Καστέλλι Αγ. Νικολάου, 721 00 Κρήτη Τηλ.: 28220 31885 Όνομα Επικοινωνίας: Γεώργιος Βερυκάκης • Σύλλογος Ινσουλ/νων ατόμων με Νεαν. Διαβ. Τ1 «Γλυκειά αγκαλιά» Oμονοίας 128, 653 02 Καβάλα Τηλ.: 25102 27246, 6946 468853 Όνομα Επικοινωνίας: Λάσκαρης Τσούτσας • Σύλλογος Νέων Ελλήνων Διαβητικών Γυθείου 19, 122 41 Αιγάλεω Τηλ.: 210 5384434, 6974 317059 Όνομα Επικοινωνίας: Σπυριδούλα Λάγιου • Σύλλογος Διαβητικών «Πρόληψη & πορεία» Βάγια Θηβών, 322 00 Θήβα Τηλ.: 22620 61419 Όνομα Επικοινωνίας: Αθανάσιος Θεοδοσίου • Σύλλογος Διαβητικών Ν. Αργολίδος Φείδωνος 20, 212 00 Άργος Τηλ.: 27510 91253, 6972 322878 Όνομα Επικοινωνίας: Γεώργιος Παυλίδης • Ένωση Διαβητικών Δυτικής Ελλάδος (ΕΔΙΔΕ) Πατρέως 58-62, 262 21 Πάτρα Τηλ.: 2610 225107 Website: http://edide0.tripod.com/diabetes.html • Σύλλογος Διαβητικών Ν. Σάμου Καπετάν Σταμάτη 13, 831 00 Στάμος Τηλ.: 6945 217291 Όνομα Επικοινωνίας: Κωνσταντίνος Καπετάνιος

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΝΕΩΝ

Για Ιατρούς, Διαιτολόγους, Ψυχολόγους, Νοσηλευτές, Επισκέπτες Υγείας, Ποδολόγους που ασχολούνται με το διαβήτη και θέλουν να ενημερώσουν το κοινό 1. Άρθρο 3-5 δακτυλογραφημένων σελίδων. Μικρότερο άρθρο, με πρακτικές συστάσεις, οδηγίες ή με σημεία υπενθύμισης. 2. Στο κύριο άρθρο να υπάρχουν 1 έως 2 σημεία, τα οποία θα πρέπει ο συγγραφέας να τονίσει ως κύρια μηνύματα. Αυτά να αποτελούν ξεχωριστή σελίδα. 3. Σε κάθε άρθρο να υπάρχουν 2 με 3 κύριες βιβλιογραφικές παραπομπές. 4. Το άρθρο να συνοδεύεται με το όνομα του συγγραφέα, διεύθυνση και τηλέφωνο, τίτλο (γιατρός, νοσηλευτής κ.λπ.) και τόπο εργασίας, με ημερομηνία αποστολής. 5. Τα άρθρα να αποστέλονται σε ηλεκτρονική μορφή με e-mail στο infoede@ede.gr ή με CD στα γραφεία της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας υπ’ όψιν Συντακτικής Επιτροπής Περιοδικού «Διαβητολογικά Νέα» Ηριδανού 12, 115 28 Αθήνα

 Εγγραφή στα Διαβητολογικά Νέα Επώνυμο: .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................. Όνομα: ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Η διεύθυνση που θέλω να λαμβάνω το περιοδικό «Διαβητολογικά Νέα» είναι: Οδός: ............................................................................................................................................................................................................................................. Aριθ. �� Πόλη: ............................................................................................................................................................................................................................................. T.Κ.: ��

Ταχυδρομική Διεύθυνση: Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία Ηριδανού 12 115 28 Αθήνα Ετήσια συνδρομή: 1 €

ΥΠΟΓΡΑΦΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ HELLENIC DIABETES ASSOCIATION