Teux 53 by Hellenic Diabetes Association

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ HELLENIC DIABETES ASSOCIATION ES S PO

SS POS RE

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ

Διαβητολογικά Νέα τεύχος 53

2013

Διαβητολογικά Νέα ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

τεύχος 53

Διοικητικό Συμβούλιο Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας Πρόεδρος: Στυλιανή Ηρακλειανού Αντιπρόεδρος: Φίλιππος Φιλιππίδης Γεν. Γραμματέας: Μαρίνα Νούτσου Ταμίας: Χαρίλαος Δημοσθενόπουλος Μέλη: Ιωάννης Ιωαννίδης Σταύρος Λιάτης Κωνσταντίνος Μακρυλάκης Αθανάσιος Ράπτης Αλέξιος Σωτηρόπουλος Συντακτική Επιτροπή «Διαβητολογικά Νέα» Συντονιστής Σύνταξης: Σωτηρόπουλος Αλέξιος Αναπλ. Συντονίστρια Σύνταξης: Μαυρογιαννάκη Αναστασία Μέλη: Δημοσθενόπουλος Χάρης Αλαβέρας Αντώνιος Ηρακλειανού Στυλιανή Μακρυλάκης Κωνσταντίνος Νούτσου Μαρίνα

Ιδιοκτήτης - Εκδότης: Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία Σωτηρόπουλος Αλέξιος Ηριδανού 12 - 115 28 Αθήνα τηλ. 210 7210935, fax: 210 7210936 www.ede.gr, infoede@ede.gr

To έργο αποτελεί ευγενική προσφορά του ζωγράφου Γ. Σταθόπουλου

Το περιοδικό αυτό απευθύνεται σε άτομα με διαβήτη και σε επαγγέλματα υγείας που έχουν σχέση με το διαβήτη. Ετήσια συνδρομή: 1€ Τα κείμενα των διαφημίσεων είναι υπό την ευθύνη των διαφημιζομένων και όχι της ΕΔΕ

Εκτύπωση: Ιατρικές Εκδόσεις «ΖΗΤΑ» Αγ. Αικατερίνης 17, 173 42 Αγ. Δημήτριος τηλ. 210 9934580, zerbinis@otenet.gr

Οι απόψεις που εκφράζονται στα άρθρα είναι των συγγραφέων και δεν αντιπροσωπεύουν απαραιτήτως τις απόψεις της ΕΔΕ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ HELLENIC DIABETES ASSOCIATION

Διαβητολογικά Νέα

περιεχόμενα 44

49 54 57 58 59 59

Η σημασία του αυτοελέγχου στο σακχαρώδη διαβήτη Αναστάσιος Κουτσοβασίλης, Αθανασία Παπαζαφειροπούλου, Αλέξης Σωτηρόπουλος Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη και η χρήση της στη διάγνωση των διαταραχών του μεταβολισμού των υδατανθράκων Δρ. Αναστασία Μαυρογιαννάκη Γιατί παχαίνουμε και πώς μπορούμε να ελέγξουμε το βάρος μας; Αιμιλία Παπακωνσταντίνου Εκτέλεση & θρεπτική αξία ελληνικών συνταγών μαγειρικής Αιμιλία Παπακωνσταντίνου Τι νεότερο για το Διαβήτη από την παγκόσμια ιατρική βιβλιογραφία Τα οφέλη στη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου από την τοποθέτηση γαστρικού δακτυλίου εξακολουθούν να υπάρχουν και μετά από 5 χρόνια Τα πρωτότοκα παιδιά τείνουν να έχουν μειωμένη ευαισθησία στην ινσουλίνη και αυξημένη προδιάθεση για εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη και αρτηριακής υπέρτασης Το συνολικό κόστος λόγω του σακχαρώδους διαβήτη και των επιπλοκών του έχει αυξηθεί κατά 41% στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 2007

Το έντονο περπάτημα συνδυάζεται με μείωση του κινδύνου εμφάνισης αρτηριακής υπέρτασης, δυσλιπιδαιμίας και σακχαρώδους διαβήτη 6 0 Τα οφέλη από την εφαρμογή προγράμματος παρέμβασης σε άτομα με προδιαβήτη 6 1 Η μεσογειακή διατροφή μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου 6 1 Μικρές αλλαγές στον τρόπο ζωής οδηγούν σε βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη 6 2 Η κατανάλωση ζάχαρης συνδέεται με υψηλό κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη 6 2 Η μεταβλητότητα των τιμών της HbA1c συνδέεται με την εμφάνιση διαβητικής νεφροπάθειας σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 6 3 Η απώλεια βάρους και η άσκηση μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη σε όλους; 6 4 Ο προσυμπτωματικός έλεγχος για το σακχαρώδη διαβήτη δεν βελτιώνει τα καρδιαγγειακά συμβάματα 6 5 Διαβητολογικά Κέντρα - Ιατρεία 6 8 Επιστημονικές Εταιρείες - Ομοσπονδίες & Σύλλογοι για άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη 7 0 Εγγραφή στα Διαβητολογικά Νέα

Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν: Αθανασία Παπαζαφειροπούλου, Παθολόγος - Ιωάννης Δανιήλ, Βιοπαθολόγος - Ηλίας Καράμπελας, Παθολόγος ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Διαβητολογικά Νέα Η σημασία του αυτοελέγχου στο σακχαρώδη διαβήτη Αναστάσιος Κουτσοβασίλης1, Αθανασία Παπαζαφειροπούλου2, Αλέξης Σωτηρόπουλος3 1Επιμελητής

Β΄, 2Παθολόγος-Διαβητολόγος, MSc PhD, Επιστημονική Συνεργάτις, 3Επιμελητής Α΄ ΠαθολόγοςΔιαβητολόγος, Γ΄ Παθολογικό Τμήμα και Διαβητολογικό Κέντρο, ΓΝ Νίκαιας-Πειραιά «Άγιος Παντελεήμων»

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

σακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνια, εξελισσόμενη νόσος, η οποία μπορεί να αντιμετωπιστεί επαρκώς με αλλαγές στον τρόπο ζωής και την κατάλληλη φαρμακευτική παρέμβαση. Βασικός στόχος της θεραπείας είναι η διατήρηση του σακχάρου αίματος εντός των φυσιολογικών ορίων. Η εκτίμηση της γλυκαιμικής εικόνας είναι απαραίτητη για τη λήψη των θεραπευτικών αποφάσεων που αποσκοπούν στην επίτευξη των επιδιωκόμενων γλυκαιμικών στόχων. Για την επίτευξη αυτών των στόχων ουσιαστικό ρόλο διαδραματίζει και ο ίδιος ο ασθενής μέσω του τακτικού αυτοελέγχου. Η εκτίμηση της γλυκαιμικής εικόνας γίνεται: 1) Με τη μέτρηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c), με τη βοήθεια της οποίας εκτιμάται η συνολική γλυκαιμική εικόνα για το προηγηθέν διάστημα των τελευταίων 2-3 μηνών και 2) Άμεσα με τη μέτρηση της γλυκόζης σε διάφορα χρονικά σημεία του 24ώρου, όπως επί νηστείας (πρωινή μέτρηση μετά τουλάχιστον 8ωρη νηστεία), μεταγευματικά (2 ώρες μετά την έναρξη των κυρίων γευμάτων) και προγευματικά (αμέσως πριν από το μεσημεριανό και βραδινό φαγητό). Μετρήσεις μπορεί να απαιτηθούν και να χρειαστούν και σε άλλες ώρες του 24ώρου για την επίλυση ειδικών προβλημάτων που ανακύπτουν κατά την προσπάθεια της ρύθμισης. Ο αυτοέλεγχος είναι απαραίτητος ιδι-

αίτερα για τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 (ΣΔτ1) καθώς και για τους ινσουλινοθεραπευόμενους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Η σημασία και η αναγκαιότητα του αυτοελέγχου επισημαίνεται τόσο από την Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία όσο και από την Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία και τη Διεθνή Ομοσπονδία για το Διαβήτη. Ο αυτοέλεγχος σακχάρου του αίματος θεωρείται απαραίτητο συμπλήρωμα της μέτρησης της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c) και αυτό γιατί η HbA1c δεν παρέχει σαφή εικόνα για την ημερήσια διακύμανση της γλυκόζης. O αυτοέλεγχος γλυκόζης αίματος συμβάλλει στην κατάλληλη τροποποίηση της αντιδιαβητικής αγωγής για την επίτευξη γλυκαιμικού ελέγχου. Η συχνότητα του αυτοελέγχου γλυκόζης αίματος πρέπει να είναι ανάλογη του χρησιμοποιημένου θεραπευτικού σχήματος, της σταθερότητας των ευρισκομένων τιμών και των εξατομικευμένων αναγκών και θεραπευτικών στόχων για κάθε ασθενή. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα σχετικών μελετών όσο συχνότερος είναι ο αυτοέλεγχος γλυκόζης αίματος τόσο καλύτερα επίπεδα HbA1c επιτυγχάνονται. Μετα-αναλύσεις σε ασθενείς με ΣΔτ2 που ελάμβαναν αντιδιαβητικά δισκία έδειξαν ότι ο αυτοέλεγχος γλυκόζης αίματος συσχετίζεται με βελτιωμένο γλυκαιμικό έλεγχο έναντι των διαβητικών ατόμων που δεν τηρούσαν τον αυτοέλεγχο.

Πραγματοποίηση αυτοελέγχου Ο αυτοέλεγχος γίνεται σε ολικό τριχοειδικό αίμα με ειδικούς μετρητές (ανακλασίμετρα). Το αποτέλεσμα ανάγεται αυτόματα από το μετρητή και εμφανίζεται τελικά ως γλυκόζη πλάσματος. Ο σωστός αυτοέλεγχος σακχάρου του αίματος διέπεται από κάποιος βασικούς κανόνες. Απαραίτητη είναι η χρησιμοποίηση σωστής τεχνικής για την εκτέλεση των μετρήσεων του αυτοελέγχου, ώστε τα αποτελέσματα να είναι αξιόπιστα. Απαιτείται καλή εκπαίδευση και κατά χρονικά διαστήματα επανεκτίμηση των δεξιοτήτων του ασθενούς ή/και του περιβάλλοντός του. Ίσως ο πιο βασικός είναι η χρήση των συσκευών και ειδικά των σκαρφιστήρων από ένα άτομο. Δεν πρέπει ποτέ να γίνεται χρήση του ίδιου σκαρφιστήρα σε δύο διαδοχικά άτομα. Η από κοινού με άλλους χρήση των σκαρφιστήρων μπορεί να οδηγήσει στην μετάδοση ασθενειών όπως η ηπατίτιδα Β. Για το σωστό αυτοέλεγχο πρέπει να ακολουθούνται τα εξής: Α) Πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και κρύο νερό και στη συνέχεια προσεκτικό και καλό στέγνωμα των χεριών. Β) Εισαγωγή της ταινίας στο μετρητή σακχάρου. Γ) Προετοιμασία του σκαρφιστήρα (η χρήση του ίδιου σκαρφιστήρα περισσότερο από μία φορά μπορεί να κάνει τη μέτρηση εξαιρετικά επώδυνη) Δ) Χρήση του σκαρφιστήρα για να

Διαβητολογικά Νέα

Εικόνα 1. Στα πλάγια των ακροδακτύλων βρίσκονται λιγότερες νευρικές απολήξεις από το κέντρο αυτών με αποτέλεσμα ο σκαριφισμός σε αυτές τις θέσεις να είναι λιγότερο επώδυνος. εξαχθεί μικρή σταγόνα από τα ακροδάκτυλα (χρήση του σκαρφιστήρα σε άλλες θέσεις πέρα των ακροδακτύλων μπορεί να είναι λιγότερο επώδυνη αλλά μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένα αποτελέσματα) (Εικόνα 1). Σημασία και χρησιμότητα του αυτοελέγχου Ο αυτοέλεγχος είναι απαραίτητος για τη γλυκαιμική ρύθμιση των διαβητικών που αντιμετωπίζονται με ινσουλίνη, διότι με τη βοήθεια μπορούν με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα να γίνουν τα εξής: Α) Αποτελεσματικότερη αναπροσαρμογή των δόσεων της ινσουλίνης από τον ίδιο τον ασθενή, ανάλογα με τα αποτελέσματα των μετρήσεων της γλυκόζης. Β) Τροποποίηση τόσο της περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες όσο και του ωραρίου των γευμάτων με τις αναγκαίες τροποποιήσεις στη χορήγηση της ινσουλίνης. Γ) Ευχερέστερη εναρμόνιση της άσκησης με τη θεραπευτική αγωγή.

Δ) Αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση οξειών καταστάσεων. Ε) Έγκαιρη ανίχνευση και επιβεβαίωση υπογλυκαιμικών επεισοδίων. Ο αυτοέλεγχος πρέπει να συνιστάται σε ασθενείς που οι ίδιοι ή/και το περιβάλλον τους διαθέτουν τις γνώσεις, τις δεξιότητες αλλά και τη βούληση να εντάξουν τον αυτοέλεγχο στο θεραπευτικό τους πρόγραμμα με σκοπό την επίτευξη και διατήρηση των γλυκαιμικών στόχων. Οι πληροφορίες που αντλούνται από τον αυτοέλεγχο είναι πολύ σημαντικές για τον θεράποντα ιατρό για τη λήψη θεραπευτικών αποφάσεων με σκοπό την επίτευξη των θεραπευτικών στόχων, όχι μόνο για τα άτομα τα οποία λαμβάνουν ινσουλίνη αλλά και γι’ αυτούς οι οποίοι βρίσκονται σε αγωγή με δισκία. Τόσο η συχνότητα όσο και τα χρονικά σημεία των μετρήσεων της γλυκόζης κατά τον αυτοέλεγχο είναι διαφορετικά για κάθε άτομο με διαβήτη και είναι ανάλογα με τις απαιτούμενες για την αναπροσαρμογή της θεραπείας πληροφορίες, με βάση το ακολουθούμενο θεραπευτικό

σχήμα, τις τιμές γλυκόζης και τους καθοριζόμενους θεραπευτικούς στόχους. Πιο συγκεκριμένα συνιστώνται τα εξής: Α) Στα άτομα με ΣΔτ1 ή ΣΔτ2 που αντιμετωπίζονται με θεραπευτικά σχήματα που περιλαμβάνουν βασική ινσουλίνη και προγευματικές δόσεις ή φέρουν αντλία συνεχούς έγχυσης ινσουλίνης, συνιστώνται 3-7 μετρήσεις το 24ωρο (νηστείας, προγευματικά, μεταγευματικά, προ του ύπνου και ενίοτε κατά τη διάρκεια της νύκτας). Β) Στα άτομα με ΣΔτ2 που αντιμετωπίζονται με θεραπευτικό σχήμα που περιλαμβάνει μία δόση βασικής ινσουλίνης το 24ωρο, καθημερινή μέτρηση της γλυκόζης νηστείας. Εάν, παρά την ικανοποιητική ρύθμιση της γλυκόζης νηστείας, η HbA1c μετά από 2-3 μήνες παραμένει εκτός στόχου συνιστάται μέτρηση και της μεταγευματικής γλυκόζης. Γ) Στα άτομα με ΣΔτ2 που αντιμετωπίζονται με θεραπευτικό σχήμα που περιλαμβάνει δύο δόσεις μειγμάτων ινσουλίνης μέτρηση της γλυκόζης νηστείας καθώς και μέτρηση προγευματικά το βράδυ.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Διαβητολογικά Νέα

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Δ) Στα άτομα με ΣΔτ2, που στο εφαρμοζόμενο θεραπευτικό σχήμα δεν περιλαμβάνεται ινσουλίνη, συνιστώνται τουλάχιστον 3 μετρήσεις την εβδομάδα σε εναλλασσόμενα χρονικά σημεία (νηστεία, προγευματικά, μεταγευματικά). Ε) Κατά την κύηση, ανεξάρτητα από τον τύπο του διαβήτη, απαιτούνται 4-7 μετρήσεις την ημέρα. Υπάρχουν και ειδικές περιπτώσεις στις οποίες απαιτούνται πρόσθετες μετρήσεις γλυκόζης (πριν και 2 ώρες μετά τα γεύματα και περιστασιακά τη νύκτα, μεταξύ 2-3 π.μ.), ανεξάρτητα από τον τύπο του διαβήτη, όταν: Α) Γίνεται αλλαγή του θεραπευτικού σχήματος. Β) Αναπροσαρμόζονται οι δόσεις του ακολουθούμενου θεραπευτικού σχήματος. Γ) Υπάρχει οξεία απορρύθμιση οιασδήποτε αιτιολογίας. Δ) Εμφανίζονται συχνά υπογλυκαι-

μικά επεισόδια ή επί ανεπίγνωστης υπογλυκαιμίας. Επιλογή μετρητή σακχάρου αίματος Δεν υπάρχει μετρητής σακχάρου του αίματος, ο οποίος να είναι καλύτερος από τους άλλους αλλά η σωστή επιλογή πρέπει να γίνει συνυπολογίζοντας μια σειρά από σημαντικούς παράγοντες. Οι παράγοντες αυτοί είναι: Α) Κόστος. Ενώ δεν υπάρχει κόστος για την απόκτηση του μετρητή θα πρέπει να υπολογιστεί με προσοχή το κόστος χρήσης αυτού (ταινίες μέτρησης και σκαρφιστήρες). Β) Ευκολία στη χρήση. Κάποιοι μετρητές είναι πιο εύκολοι στη χρήση από κάποιους άλλους, ενώ υπάρχει διαφορά στην ποσότητα αίματος που απαιτείται (μικρότερη ποσότητα είναι πιθανόν να συνδέεται με πιο ελαφρύ «τσίμπημα») καθώς και στην ταχύτητα εξαγωγής του αποτελέσματος.

Γ) Ακρίβεια. Οι νεότεροι μετρητές συνήθως οδηγούν στην παροχή πιο αξιόπιστων αποτελεσμάτων. Δ) Επιτήδευση. Κάποιοι μετρητές επιτρέπουν την εισαγωγή στοιχείων, τα οποία συνδέονται με γεγονότα, τα οποία με τη σειρά τους είναι πιθανόν να επιδρούν στο αποτέλεσμα (κατανάλωση φαγητού, άσκηση), ενώ κάποιοι άλλοι συνοδεύονται από ανάλογο λογισμικό, το οποίο επιτρέπει τη μεταφορά των αποτελεσμάτων στον υπολογιστή και την περαιτέρω επεξεργασία αυτών (μέση τιμή ανά ημέρα - εβδομάδα, γραφικές παραστάσεις σακχάρου νηστείας και μεταγευματικού). 5) Άτομα με προβλήματα όρασης θα πρέπει να επιλέγουν μετρητές με μεγάλες οθόνες ή ακόμα και «ομιλούντες» μετρητές. Ακρίβεια του αυτοελέγχου Η ακρίβεια του αυτοελέγχου μπορεί να επηρεαστεί από πολλούς παράγοντες,

Εικόνα 2. Εναλλακτική θέση σκαριφισμού πέρα των ακροδακτύλων.

Διαβητολογικά Νέα δεν αποτελεί πρόβλημα, αν ο ασθενής χρησιμοποιεί σταθερά κάποιο άλλο σημείο (πέρα των ακροδακτύλων) για την αυτομέτρηση (Εικόνα 2). Παρόλα αυτά όταν το σάκχαρο του αίματος αυξάνεται γρήγορα (π.χ. μετά το φαγητό) ή μειώνεται γρήγορα (π.χ. μετά τη χορήγηση ινσουλίνης ή μετά από άσκηση), τα αποτελέσματα της αυτομέτρησης από άλλες θέσεις πέρα των ακροδακτύλων μπορεί να οδηγήσουν σε λανθασμένα συμπεράσματα και κατά συνέπεια σε λανθασμένες θεραπευτικές παρεμβάσεις.

συμπεριλαμβανομένων των ταινιών μέτρησης του σακχάρου του αίματος καθώς και του μετρητή. Όταν συγκρίνεται η τιμή του σακχάρου αίματος κατά την αυτομέτρηση με την ανάλογη τιμή (αιμοληψία την ίδια ακριβώς στιγμή) του εργαστηρίου δεν θα πρέπει να παρουσιάζεται απόκλιση στην τιμή του μετρητή μεγαλύτερη του 15% σε σχέση με την αντίστοιχη τιμή του εργαστηρίου. Μεγαλύτερες αποκλίσεις αποτελούν ένδειξη πιθανού προβλήματος του μετρητή. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων κατά την αυτομέτρηση με τη βοήθεια των μετρητών σακχάρου είναι συνήθως ακριβή. Θα πρέπει όμως τα αποτελέσματα να αξιολογούνται με σκεπτικισμό όταν δεν ταιριάζουν με τα συμπτώματα των ασθενών. Οι μετρητές σακχάρου παρουσιάζουν σημαντικές αποκλίσεις κατά τη διάρκεια των υπογλυκαιμιών. Επίσης παρουσιάζεται μικρότερη ακρίβεια όταν για τις μετρήσεις δεν χρησιμοποιείται σταγόνα αίματος από τα ακροδάκτυλα του ασθενούς αλλά από άλλες θέσεις. Αυτό

Συνεχής καταγραφή γλυκόζης Το σύστημα συνεχούς καταγραφής γλυκόζης χρησιμοποιεί έναν αισθητήρα γλυκόζης ενσωματωμένο σε μια μικρή βελόνα, ο οποίος τοποθετείται υποδόρια και μετρά συνεχώς το επίπεδο του σακχάρου στο μεσοκυττάριο υγρό (Εικόνα 3). Κάθε πολύ χαμηλή ή πολύ υψηλή τιμή γλυκόζης του συστήματος συνεχούς καταγραφής της γλυκόζης, ειδικά για τα μηχανήματα που δίδουν άμεσα το απο-

τέλεσμα της μέτρησης, πρέπει να επιβεβαιώνεται με μέτρηση με το ανακλασίμετρο πριν να ληφθούν ειδικά μέτρα αντιμετώπισης υπεργλυκαιμίας ή υπογλυκαιμίας. Υπάρχουν συγκεκριμένες ενδείξεις χρήσης του συστήματος συνεχούς καταγραφής οι οποίες είναι: Α) Ασθενείς με ΣΔτ1 ηλικίας μεγαλύτερης των 25 ετών που θεραπεύονται με πολλαπλές ενέσεις ινσουλίνης (εντατικοποιημένο σχήμα ινσουλινοθεραπείας) ή φέρουν αντλία ινσουλίνης. Β) Ασθενείς με συχνά επεισόδια υπογλυκαιμίας ή ανεπίγνωστη υπογλυκαιμία. Γ) Παιδιά και έφηβοι με ΣΔτ1. Σε αυτούς η συνεχής καταγραφή μπορεί να συμβάλλει στην καλύτερη ρύθμιση της γλυκαιμίας, κάτι το οποίο δεν έχει τεκμηριωθεί επαρκώς. Αυτοέλεγχος γλυκόζης ούρων Ο αυτοέλεγχος της γλυκόζης των ούρων με τη χρήση ειδικών ταινιών, είναι μέθοδος έμμεσης εκτίμησης της γλυκαιμικής ρύθμισης (Εικόνα 4). Γλυκοζου-

Basic Principles GlucoDay System Biosensor Skin Pump Display

Nylon Tubing

Microﬁbre

CPU

Microdialysis Waste

Buﬀer

RS-232 Serial Port

IrDA Port

To PC

Εικόνα 3. Σύστημα συνεχούς καταγραφής γλυκόζης.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Διαβητολογικά Νέα

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

ρία εμφανίζεται όταν η συγκέντρωση της γλυκόζης στο πλάσμα υπερβεί το νεφρικό ουδό αποβολής γλυκόζης, ο οποίος συνήθως είναι περί το 180 mg/dL, αλλά μπορεί σε ορισμένα άτομα να είναι ή υψηλότερος ή χαμηλότερος. Η απουσία γλυκόζης στα ούρα σημαίνει, ότι κατά το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από την προηγούμενη μέχρι την παρούσα ούρηση, η τιμή της γλυκόζης πλάσματος δεν υπερέβη το νεφρικό ουδό. Αντίθετα, η παρουσία γλυκόζης στα ούρα σημαίνει ότι κατά το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από την προηγούμενη μέχρι την παρούσα ούρηση, η γλυκόζη πλάσματος υπερέβη το νεφρικό ουδό. Δεν μπορεί όμως να καθοριστεί, εάν η γλυκόζη πλάσματος ήταν υψηλότερη από το νεφρικό ουδό για ολόκληρο ή μέρος του χρονικού αυτού διαστήματος. Η απουσία γλυκοζουρίας σε δείγμα ούρων 3-4 ώρες μετά από γεύμα, αφού ο ασθενής έχει ουρήσει πριν από το γεύμα και χωρίς να έχει μεσολαβήσει ενδιάμεση ούρηση, αποτελεί έμμεση εκτίμηση επίτευξης του μεταγευματικού στόχου (<180 mg/dL) υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι ο νεφρικός ουδός απέκκρισης γλυκόζης είναι περί το 180 mg/dL. Ο έλεγχος της γλυκόζης ούρων είναι εξαιρετικά χρήσιμος και μπορεί να είναι επαρκής τρόπος εκτίμησης της ρύθμισης σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας με ΣΔτ2, που δεν αντιμετωπίζονται με ινσουλίνη και στα οποία έχει επιλεγεί γλυκαιμικός στόχος με HbA1c >7,0%. Βασικό μειονέκτημα του αυτοελέγχου της γλυκόζης των ούρων είναι η αδυναμία παροχής πληροφοριών για την εμφάνιση πιθανών υπογλυκαιμιών.

Βιβλιογραφία American Diabetes Association. Executive Summary: Standards of Medical Care in Diabetes 2009. Diabetes Care 2009; 32(Suppl 1): S6-S12. Khaw KT, Wareham N, Bingham S, Luben R, Welch A, Day N. Association of hemoglobin A1c with cardiovascular disease and mortality in adults: the European Prospective Investigation into Cancer in Norflok. Ann Inter Med 2004; 141: 413-420. International Diabetes Federation. Clinical Guidelines Task Force. Global Guideline for Type 2 Diabetes. Chapter 6: Glucose control levels. International Diabetes Federation 2005, pp 26-28, www.idf.org.

Εικόνα 4. Ταινίες αυτοελέγχου σακχάρου ούρων. Dailey G. Assessing Glycemic Control With Self-monitoring of Blood Glucose and Hemoglobin A1c Measurements. Mayo Clin Proc 2007; 82: 229-236. Gerich JE, Odawara M, Terauchi Y. The rationale for paired pre- and postprandial self-monitoring of blood glucose: the role of glycemic variability in micro- and macrovascular risk. Curr Med Res Opin 2007; 23: 1791-1798. Allen BT, DeLong ER, Feussner JR. Impact of glucose self-monitoring on noninsulin-treated patients with type II diabetes mellitus: randomized controlled trial comparing blood and urine testing. Diabetes Care 1990; 13: 1044-1050. Davidson MB, Castellanos M, Kain D, Duran P. The effect of self-monitoring of blood glucose concentrations on glycated hemoglobin levels in diabetic patients not taking insulin: a blinded, randomized trial. Am J Med 2005; 118: 422-425. Estey AL, Tan MH, Mann K. Follow-up intervention: its effect on compliance behavior to a diabetes regimen: Diabetes Educ 1990; 16: 291295. Fontbonne A, Billault B, Acosta M, Perche-

ron C, Varenne P, Besse A, Eschwege E, Monnier L, Slama G, Passa P. Is glucose self-monitoring beneficial in non-insulin-treated diabetic patients? Results of a randomized comparative trial. Diabete Metab 1989; 15: 255-260. Wing RR, Epstein LH, Nowalk MP, Scott N, Koeske R, Hagg S. Does self-monitoring of blood glucose levels improve dietary compliance for obese patients with type II diabetes? Am J Med 1986; 81: 830-836. Gang S, Zisser H, Schwartz S, et al. Improvement in glycemic excursions with a transcutaneous, real-time continuous glucose sensor: a randomized controlled trial. Diabetes Care 2006;29: 44-50. Heptulla RA, Allen HF, Gross TM, Reiter EO. Continuous glucose monitoring in children with type 1 diabetes: before and after insulin pump therapy. Pediatr Diabetes 2004; 5: 10-15. Wentholt IM, Maran A, Masurel N, et al. Nocturnal hypoglycaemia in type 1 diabetic patients, assessed with continuous glucose monitoring: frequency, duration and associations. Diabet Med 2007; 24: 527-532.

Διαβητολογικά Νέα Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη και η χρήση της στη διάγνωση των διαταραχών του μεταβολισμού των υδατανθράκων Δρ. Αναστασία Μαυρογιαννάκη Παθολόγος με εξειδίκευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη, Β΄ Παθολογική Κλινική και Διαβητολογικό Κέντρο, ΓΝΑ «ΝΙΜΤΣ»

Σακχαρώδης Διαβήτης είναι ένα σύνδρομο με ετερογενές και πολυπαραγοντικό υπόστρωμα, που χαρακτηρίζεται από διαταραχή του μεταβολισμού των υδατανθράκων, λιπών και πρωτεϊνών, η οποία οφείλεται σε έλλειψη ινσουλίνης. Η έλλειψη μπορεί να είναι πλήρης ή μερική ή σχετική. Ως σχετική χαρακτηρίζεται η έλλειψη ινσουλίνης, όταν παρά τα αυξημένα επίπεδά της στο αίμα, δεν επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών του μεταβολισμού, λόγω μείωσης της βιολογικής δραστικότητάς της στους περιφερικούς ιστούς-στόχους (αντίσταση στην ινσουλίνη). Η κύρια έκφραση αυτής της διαταραχής του μεταβολισμού είναι η αύξηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Η μεταβολική διαταραχή στο διαβήτη καλύπτει ευρύτατο φάσμα, μεταξύ του απόλυτα φυσιολογικού και της πλήρους απορρύθμισης. Ως εκ τούτου, ο καθορισμός της διαχωριστικής γραμμής για τη διάγνωση της νόσου απασχόλησε και απασχολεί ακόμη την επιστημονική κοινότητα. Γι’ αυτό άλλωστε, τα διαγνωστικά κριτήρια έχουν αλλάξει αρκετές φορές, τα τελευταία σαράντα χρόνια. Τα κλασικά διαγνωστικά κριτήρια των διαταραχών του μεταβολισμού των υδατανθράκων (Σακχαρώδους Διαβήτη, Προδιαβήτη), όπως έχουν καθοριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και την Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία, βασίζονται στα επίπεδα γλυκόζης πλάσματος (Πίνακας 1 και 2). Η από του στόματος Δοκιμασία Ανοχής στη

Πίνακας 1. Δοκιμασίες και κριτήρια για τη διάγνωση του Σακχαρώδους Διαβήτη 1. Συμπτωματολογία υπεργλυκαιμίας και τυχαία τιμή γλυκόζης πλάσματος ≥200 mg/dL Στη συμπτωματολογία αξιολογούνται η πολυδιψία, η πολυουρία και η ανεξήγητη απώλεια βάρους. Ως τυχαία χαρακτηρίζεται η τιμή γλυκόζης που μετρήθηκε σε αίμα που ελήφθη οποιαδήποτε ώρα της ημέρας και ανεξάρτητα από το χρόνο τυχόν προηγηθέντος γεύματος. Ή 2. Γλυκόζη πλάσματος νηστείας ≥126 mg/dL Ως νηστεία ορίζεται η αποχή από γεύμα τουλάχιστον για 8 ώρες. Ή 3. Θετική Δοκιμασία Ανοχής στη Γλυκόζη Δηλαδή γλυκόζη πλάσματος 2 ώρες μετά την από του στόματος χορήγηση 75 g άνυδρης γλυκόζης διαλυμένης σε νερό ≥200 mg/dL. Επί αμφιβολίας περί τη διάγνωση τελικό κριτήριο είναι η Δοκιμασία Ανοχής στη Γλυκόζη

Πίνακας 2. Κριτήρια για τη διάγνωση του Προδιαβήτη Διαταραγμένη Γλυκόζη Νηστείας

Γλυκόζη πλάσματος νηστείας και Γλυκόζη 2 ωρών κατά την OGTT εάν γίνει OGTT*

100-125 mg/dL

Διαταραγμένη Ανοχή στη Γλυκόζη

Γλυκόζη πλάσματος νηστείας και Γλυκόζη 2 ωρών κατά την OGTT

<126 mg/dL

<140 mg/dL

≥140 mg/dL και <200 mg/dL

OGTT: Oral Glucose Tolerance Test, από του στόματος Δοκιμασία Ανοχής στη Γλυκόζη *Εάν δεν γίνει OGTT δεν μπορεί να αποκλειστεί η ύπαρξη διαβήτη ή συνύπαρξη της Διαταραγμένης Γλυκόζης Νηστείας με Διαταραγμένη Ανοχή στη Γλυκόζη

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Διαβητολογικά Νέα

Γλυκόζη (Oral Glucose Tolerance Test OGTT) με 75 g γλυκόζης είναι η μέθοδος αναφοράς για τη διάγνωση του διαβήτη, ενώ σημαντικά έχει αναβαθμιστεί ο ρόλος της γλυκόζης νηστείας (είναι πιο εύκολο να ελεγχθεί και έχει χαμηλότερο κόστος), τα τελευταία χρόνια. Η OGTT είναι χρήσιμη για την περαιτέρω εκτίμηση ατόμων στα οποία, ενώ υπάρχει ισχυρή υποψία διαβήτη έχουν φυσιολογική ή διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας, ή σε άτομα που παρουσιάζουν γλυκόζη νηστείας φυσιολογική αλλά μεταγευματική αυξημένη (>140 mg/dL) ή σε άτομα με τυχαία σάκχαρα 100-200 mg/dL. Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1c) είναι ένας ευρέως χρησιμοποιούμενος δείκτης της γλυκαιμίας των προηγούμενων μηνών, αντανακλώντας τα μέσα επίπεδα γλυκόζης σε μια περίοδο 2-3 μηνών. Η δοκιμασία αυτή παίζει σημαντικό ρόλο στη διαχείριση των διαβητικών ασθενών, διότι έχει ισχυρή προγνωστική αξία για την εμφάνιση των χρόνιων διαβητικών επιπλοκών και θεωρείται δείκτης αναφοράς για την επάρκεια της διαχείρισης της γλυκαιμίας. Μέχρι πρόσφατα, η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη δε συστηνόταν για τη διάγνωση του διαβήτη, εν μέρει και λόγω της έλλειψης προτύπωσης - πιστοποίησης της μεθόδου. Τα τελευταία χρόνια, η Αμερικανική Διαβητολο-

γική Εταιρεία συστήνει τη χρησιμοποίησή της για τη διάγνωση του διαβήτη με τον περιορισμό ότι η δοκιμασία πρέπει να πραγματοποιείται με DCCT μέθοδο αναφοράς, πιστοποιημένη από το Εθνικό Πρόγραμμα Τυποποίησης της Γλυκοζυλιωμένης Αιμοσφαιρίνης (National Glycohemoglobin Standardization Program – NGSP). Η γλυκοζυλίωση της αιμοσφαιρίνης Με τον όρο γλυκοζυλίωση εννοούμε την ικανότητα της γλυκόζης να αντιδρά με τις αμινικές ομάδες πρωτεϊνών, νουκλεϊκών οξέων, λιπιδίων, σχηματίζοντας γλυκοζυλιωμένα παράγωγα. Με την αντίδραση αναγωγής της γλυκόζης με τα ελεύθερα αμινοξέα παράγονται, αρχικά, χημικώς αναστρέψιμα γλυκοζυλιωμένα παράγωγα (βάσεις Schiff), τα οποία σε λίγες εβδομάδες μετασχηματίζονται σε πιο σταθερά προϊόντα, τα παράγωγα Amadori. Οι βάσεις Schiff είναι αναστρέψιμες και η μεταβολή τους εξαρτάται από τη συγκέντρωση της γλυκόζης στο πλάσμα. Τα προϊόντα Amadori είναι σταθερά παράγωγα και οδηγούν στο σχηματισμό των τελικών προϊόντων προχωρημένης γλυκοζυλίωσης (AGEs - Advanced Glycation Endproducts). Η μακροχρόνια άθροιση και επίδραση των AGEs στα αγγεία διαταράσσει το ενδοθήλιο, προσελκύει τα μακροφάγα, διεγείρει τα λεία μυϊ

κά κύτταρα, προάγει την οξείδωση της LDL, επιταχύνονας την αθηρωμάτωση, ενώ η σύνδεσή τους με το κολλαγόνο των αγγείων προκαλεί μειωμένη ευενδοτότητα των αρτηριών. Το 1958, διαπιστώθηκε ότι η αιμοσφαιρίνη του φυσιολογικού ενηλίκου έχει 3 επιπλέον κλάσματα που ονομάστηκαν HbA1a, HbA1b και Hb1c. Το 1968, παρατηρήθηκε ένα εκ πρώτης όψεως παθολογικό κλάσμα αιμοσφαιρίνης με ταχεία κίνηση στην ηλεκτροφόρηση του αίματος που ήταν αυξημένο στους διαβητικούς - η HbA1 και τα τρία κλάσματά της. Τα τρία επιμέρους κλάσματά της είναι η HbA1a, που είναι γλυκοζυλιωμένη με 1,6-διφωσφορική φρουκτόζη (HbA1a1) και με φωσφορική 6-γλυκόζη (HbA1a2), η HbA1b, που είναι απαμινωτικό παράγωγο της HbAο και η Hb1c, που είναι ένωση της γλυκόζης με το τελικό αμινοξύ βαλίνη της β-αλυσίδας της αιμοσφαιρίνης. Το 1969, ταυτοποιήθηκε, με σειρά από δημοσιεύσεις, ότι υπό φυσιολογικές συνθήκες, ποσοστό 4-8% της αιμοσφαιρίνης του αίματος είναι ενωμένη με γλυκόζη ή φρουκτόζη και το ποσοστό αυτό αυξάνεται αν υπάρχει Σακχαρώδης Διαβήτης. Το 1975 δημοσιεύθηκε η χημική αντίδραση που οδηγεί στη σύνθεση της HbA1c, ενώ το 1976, εκτιμήθηκε ότι η HbA1c θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την εκτίμηση της γλυκαιμικής ρύθμισης. Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη σχηματίζεται από την αργή, μη ενζυματική αντίδραση της γλυκόζης και της αιμοσφαιρίνης (τελική αμινική ομάδα της β-αλύσου) στα ερυθρά αιμοσφαίρια. Κατά τη διαδικασία της παραγωγής της Α1c σχηματίζεται αρχικά η ασταθής βάση Schiff (αλδιμίνη) και ακολούθως το προϊόν Amadori, μια σταθερή κετοαμίνη. Η ασταθής βάση Schiff υπόκειται σε γρήγορες μεταβολές, ανάλογες με τις μεταβολές του σακχάρου στο αίμα, ενώ η σταθερή κετοαμίνη διατηρείται όσο ζει το ερυθρό αιμοσφαίριο. Το ποσοστό της ασταθούς βάσης Schiff συνήθως δεν είναι μεγάλο, γι’ αυτό η μέτρηση της ολικής HbA1c είναι κατά κανόνα αντιπροσωπευτική της ρύθμισης του διαβήτη για το αμέσως προηγούμενο δίμηνο-τρίμηνο διάστημα.

Διαβητολογικά Νέα Σ’ ένα δείγμα αίματος υπάρχουν ερυθρά αιμοσφαίρια σε διάφορα στάδια εξέλιξης του αιμοσφαιρινικού κλάσματος Α1c. Το αιμοσφαιρινικό κλάσμα Α1c παράγεται συνεχώς σ’ όλη τη διάρκεια της ζωής των ερυθρών αιμοσφαιρίων, αρχίζοντας από ελάχιστα ποσά, τα οποία συνεχώς αυξάνουν καθώς τα κύτταρα γερνούν. Η HbA1c εκφράζεται ως το επί τοις εκατό (%) ποσοστό της αιμοσφαιρίνης. Ο σχηματισμός της HbA1c επηρεάζεται από το επίπεδο σακχάρου, τη διάρκεια ζωής του ερυθροκυττάρου και καταστάσεις που σχετίζονται με συγγενείς ανωμαλίες της αιμοσφαιρίνης και διάφοροι παράγοντες επιδρούν στη διαμόρφωσή της (Πίνακας 3). Γενικά, κάθε κατάσταση που συντομεύει την επιβίωση του ερυθροκυττάρου ή μειώνει τη μέση ηλικία του (αιμόλυση, απώλεια αίματος, αιμοσφαιρινοπάθειες) οδηγεί σε ψευδώς μειωμένη μέτρηση της HbA1c. Oι βιταμίνες C και E έχει αναφερθεί ότι συσχετίζονται με ψευδώς χαμηλότερα επίπεδα, πιθανόν, αναστέλοντας τη γλυκοζυλίωση της αιμοσφαιρίνης. Η σιδηροπενική αναιμία έχει αναφερθεί ότι συνδέεται με αυξημένα επίπεδα. Επίσης, η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, ο αλκοολισμός, η κίρρωση του ήπατος, η υπερτριγλυκεριδαιμία, η υπερχολερυθριναιμία συνδέονται με ψευδώς αυξημένα επίπεδα HbA1c. Η σωστή εκτίμηση του αποτελέσμα-

Πίνακας 3. Παράγοντες που επιδρούν στη μέτρηση της HbA1c Ψευδώς χαμηλή

Ψευδώς υψηλή

•• Αιμολυτικές αναιμίες •• Αιμοσφαιρινοπάθειες •• Απώλεια αίματος •• Χρόνια λήψη βιταμίνης Β •• Χρόνια λήψη βιταμίνης Ε

•• Χρόνια λήψη σαλικυλικών •• Χρόνια λήψη βιταμίνης C •• Σιδηροπενική αναιμία •• Αιμοσφαιρινοπάθειες •• Αλκοολισμός •• Υπερχολερυθριναιμία •• Ουραιμία •• Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια •• Υπερτριγλυκεριδαιμία •• Μετά σπληνεκτομή •• Κίρρωση του ήπατος •• Ηλικία

Πίνακας 4. Συμβολή της μέσης γλυκαιμίας στη διαμόρφωση της τιμής της HbA1c 0-30 ημέρες

31-90 ημέρες

91-120 ημέρες

50% 40% 10%

τος της μέτρησης της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης απαιτεί την κατανόηση της κινητικής της (του ρυθμού αλλαγής της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης με τη μεταβολή της γλυκαιμίας). Η γλυκοζυ-

λιωμένη αιμοσφαιρίνη αντικατοπτρίζει τη μέση γλυκόζη πλάσματος των προηγούμενων 120 ημερών. Οι πιο πρόσφατες τιμές γλυκόζης συμβάλλουν σχετικά περισσότερο από τις πιο παλιές στην τελική διαμόρφωση της τιμής της. Το μέσο επίπεδο γλυκόζης πλάσματος των αμέσως προηγούμενων 30 ημερών (ημέρες 0-30) συμβάλλει περίπου κατά 50% στο τελικό αποτέλεσμα, ενώ οι ημέρες 90120 συμβάλλουν μόνο κατά 10% (Πίνακας 4). Η HbΑ1c χρησιμοποιείται ως εξέταση ρουτίνας στους διαβητικούς - δείκτης της γλυκαιμίας των προηγούμενων μηνών. Πολλές μελέτες έχουν ποσοτικοποιήσει τη συσχέτιση ανάμεσα στα επίπεδα της HbA1c και τη μέση γλυκαιμία. Στον Πίνακα 5 παρατίθεται η συσχέτιση μεταξύ των επιπέδων της HbA1c και των επιπέδων της μέσης γλυκόζης πλάσματος, σύμφωνα με τα δεδομένα από τη μελέτη ADAG, που χρησιμοποίησε συχνό αυτοέλεγχο γλυκόζης αίματος και συνεχή καταγραφή γλυκόζης σε 507 ενηλίκους (83% Καυκάσιοι) μη διαβητικούς, διαβη-

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Διαβητολογικά Νέα Πίνακας 5. Συσχέτιση HbA1c και Μέσης Γλυκόζης (MPG - Mean Plasma Glucose) HbA1c (%)

MPG (mg/dL)

126

154

183

212

240

269

298

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

τικούς τύπου 1 και τύπου 2 (~2.700 μετρήσεις γλυκόζης σε 3 μήνες ανά μέτρηση HbA1c). Γενικά, κάθε 1% αύξηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης αντιστοιχεί σε περίπου 35 mg/dL αύξηση στη μέση γλυκόζη πλάσματος. Οι μέθοδοι προσδιορισμού της HbA1c παρατίθενται στην Εικόνα 1. Στην κλινική πράξη, χρησιμοποιήθηκε αρχικά η μέτρηση της HbA1 χωρίς να γίνεται διαχωρισμός της HbA1c, που ήταν τεχνικά δυσκολότερος. Σήμερα, υπάρχουν μέθοδοι αυτοματοποιημένες με πολύ καλή ακρίβεια και επαναληψιμότητα. Η υγρή χρωματογραφία υψηλής πιέσεως (High Performance Liquid Chromatography – HPLC) βασίζεται στη φυσική ιδιότητα διαχωρισμού των κλασμάτων της Hb με τη

χρήση ρητινών ανταλλαγής κατιόντων. Τα αποτελέσματα που λαμβάνονται με τη μέθοδο μπορεί να επηρεαστούν από τη θερμοκρασία και το pH. Χρησιμοποιήθηκε στις μελέτες DCCT και UKPDS για να καθορίσει τη σχέση ανάμεσα στα επίπεδα της HbA1c και τον επιπολασμό των μακροπρόθεσμων επιπλοκών του διαβήτη και έγινε η μέθοδος αναφοράς για την προτύπωση των άλλων μεθόδων προσδιορισμού της HbA1c. Η HbA1c ως μέθοδος διάγνωσης του Σακχαρώδους Διαβήτη και Προδιαβήτη Επί μακρόν, αναζητείται κάποιος τρόπος που να θέτει τη διάγνωση του διαβήτη, αντικαθιστώντας τις τιμές γλυκόζης νηστείας ή τη δοκιμασία ανοχής στη γλυκόζη. Αρχικά, θεωρήθηκε ότι ο προσδιορισμός των επιπέδων του αιμοσφαιρινικού κλάσματος A1c, που αντικατοπτρίζουν τη μέση τιμή γλυκαιμίας για χρονική περίοδο αρκετών εβδομάδων, θα ήταν η ενδεδειγμένη εναλλακτική λύση. Μέχρι πρόσφατα, δεν είχε χρησιμοποιηθεί, διότι δεν θεωρείτο καλά τυποποιημένη σε παγκόσμιο επίπεδο, ώστε να συστήνεται η χρήση της. Πάντως, το 2008, συγκλήθηκε μια Διεθνής Επιτροπή Ειδικών ορισμένη από την Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία, την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Μελέτης του Διαβήτη και τη Διεθνή Ομοσπονδία του Διαβήτη, για

Εικόνα 1. Μέθοδοι προσδιορισμού της HbA1c.

να εκτιμήσουν τους παρόντες και μελλοντικούς τρόπους διάγνωσης του διαβήτη των ενηλίκων. Η αναφορά της Επιτροπής δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2009. Η Διεθνής Επιτροπή Ειδικών συμπέρανε ότι η HbA1c εκφράζει μια αξιόπιστη μέτρηση της χρόνιας γλυκαιμίας, συσχετίζεται καλά με τον κίνδυνο μακροπρόθεσμων επιπλοκών του διαβήτη και ίσως είναι καλύτερο μέσο διάγνωσης του διαβήτη από τα επίπεδα γλυκόζης. Σύμφωνα με την επιτροπή, η διάγνωση του διαβήτη τίθεται όταν τα επίπεδα της HbA1c είναι ≥6,5% και πρέπει να πιστοποιείται με επανάληψη της δοκιμασίας εάν δεν υπάρχουν συμπτώματα ή τα επίπεδα γλυκόζης είναι ≤200 mg/dL. Η πρόταση της Διεθνούς Επιτροπής Ειδικών, το 2010, υιοθετήθηκε από την Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία, με την προϋπόθεση ότι η HbA1c διενεργείται με DCCT μέθοδο αναφοράς, πιστοποιημένη από το NGSP. Το Εθνικό Πρόγραμμα Τυποποίησης της Γλυκοζυλιωμένης Αιμοσφαιρίνης δημιουργήθηκε το 1996, στις ΗΠΑ και συστήνει την υγρή χρωματογραφία υψηλής πιέσεως (HPLC) ως τη μέθοδο αναφοράς για τη μέτρηση της HbA1c. Το δίκτυο εργαστηρίων NGSP περιλαμβάνει ποικιλία πιστοποιημένων μεθόδων μέτρησης της HbA1c βαθμονομημένες με τη μέθοδο αναφοράς DCCT-HPLC. Η πιστοποίηση ισχύει για ένα έτος και η διαδικασία πιστοποίησης ακολουθεί συγκεκριμένο πρωτόκολλο. Το 1997, η Διεθνής Ομοσπονδία Κλινικής Χημείας (International Federation of Clinical Chemistry - IFCC) δημιούργησε μια επιτροπή για να αναπτύξει μια ανώτερης τάξης μέθοδο αναφοράς και υλικά αναφοράς για τη μέτρηση της HbA1c. Η μέθοδος εγκρίθηκε το 2001 και η IFCC, όπως το NGSP, δημιούργησε, επίσης, ένα δίκτυο εργαστηρίων. Η χρήση της HbA1c για τη διάγνωση του διαβήτη δεν έχει καθιερωθεί διεθνώς. Η αξία της για τη διάγνωση του διαβήτη αμφισβητείται με βάση επιδημιολογικές παρατηρήσεις: •• Η HbA1c έχει πολύ μεγάλη ειδικότητα αλλά όχι το ίδιο καλή ευαισθησία έναντι της γλυκόζης στην ανίχνευ-

Διαβητολογικά Νέα ση διαβητικών, συγκρινόμενη με την OGTT. •• Με διαγνωστικό κατώτατο όριο ≥6,5% διαφεύγουν διαβητικοί τύπου 2 τόσο με υπεργλυκαιμία νηστείας, περισσότερο δε με παθολογική μεταγευματική γλυκόζη. Επιπλέον, είναι γνωστό ότι υπάρχουν παράγοντες που επιδρούν στη μέτρησή της: •• Με την πάροδο της ηλικίας παρατηρούνται αυξήσεις στις τιμές της HbA1c περίπου της τάξεως του 0,1% για κάθε δεκαετία, μετά την ηλικία των 30 ετών. •• Μερικά κλάσματα της Hb (HbS, HbC, HbF, HbE) αλληλεπιδρούν με τις μεθόδους εκτίμησης της HbA1c. •• Κάθε κατάσταση που τροποποιεί το χρόνο επιβίωσης των ερυθρών αιμοσφαιρίων (αιμολυτική αναιμία, αιμοσφαιρινοπάθειες, μεγάλη απώλεια αίματος, …) επηρεάζει το αποτέλεσμα της HbA1c, ανεξάρτητα από τη μέθοδο που χρησιμοποιείται. •• Η λήψη φαρμάκων (σαλικυλικά, βιταμίνη Β, C, E …) συνδυάζεται με ψευδώς υψηλότερα ή ψευδώς χαμηλότερα επίπεδα HbA1c. •• Η σιδηροπενική αναιμία, η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, ο αλκοολισμός, η κίρρωση του ήπατος, η υπερτριγλυκεριδαιμία, η υπερχολερυθριναιμία αλληλεπιδρούν με κάποιες από τις μεθόδους, αυξάνοντας ψευδώς τα αποτελέσματα. Επίσης, σε σπάνιες κλινικές καταστάσεις, η HbA1c δεν έχει το χρόνο να αυξηθεί με την οξεία αύξηση των επιπέδων γλυκόζης. Η θέση της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας, η οποία εξέδωσε Κατευθυντήριες Οδηγίες για τη Διαχείριση του Διαβητικού Ασθενούς το 2011 και τις επικαιροποίησε το 2013, είναι ότι η HbA1c ως μέθοδος διάγνωσης του διαβήτη, δε συστήνεται να χρησιμοποιείται στην Ελλάδα, διότι δεν υπάρχει διαδικασία πιστοποίησης όλων των εργαστηρίων της χώρας, ώστε τα αποτελέσματά της να είναι συγκρίσιμα με εκείνα της DCCT μεθόδου αναφοράς. Επιπλέον, σε ασθενείς με διάφορες μορφές αναιμίας ή σε άτομα με αιμοσφαιρινοπάθειες

(ετεροζυγώτες - ομοζυγώτες) η διάγνωση του διαβήτη δε μπορεί να βασιστεί στα επίπεδα της HbA1c.. Βιβλιογραφία American Diabetes Association. Clinical Practice Recommendations 2013. Diagnosis and classification of diabetes mellitus. Diabetes Care 2013; 36(Suppl 1): S67-S74. Expert Committee on the Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus. Report of the Expert Committee on the Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus. Diabetes Care 1997; 20: 1183-1197. Goldstein DE, Little RR, Lorenz RA, Malone JI, Nathan D, Peterson CM, Sacks DB. Tests of glycemia in diabetes. Diabetes Care 2004; 27(7): 1761-1773. International Expert Committee Report on the Role of the A1C Assay in the Diagnosis of Diabetes. Diabetes Care 2009; 32: 1327-1334. Jeppsson JO, Kobold U, Barr J, Finke A, Hoelzel W, Hoshino T, Miedema K, Mosca A, Mauri P, Paroni R, Thienpont L, Umemoto M, Weykamp C; International Federation of Clinical Chemistry and Laboratory Medicine (IFCC). Approved IFCC reference method for the measurement of HbA1c in

human blood. Clin Chem Lab Med 2002; 40(1): 78-89. Little RR, Rohlfing CL, Wiedmeyer HM, Myers GL, Sacks DB, Goldstein DE; NGSP Steering Committee. The national glycohemoglobin standardization program: a five-year progress report. Clin Chem 2001; 47(11): 1985-1992. Nathan DM, Kuenen J, Borg R, Zheng H, Schoenfeld D, Heine RJ; A1C-Derived Average Glucose Study Group. Translating the A1C assay into estimated average glucose values. Diabetes Care 2008; 31: 1473-1478. Sacks DB, Arnold M, Bakris GL, Bruns DE, Horvath AR, Kirkman MS, Lernmark A, Metzger BE, Nathan DM; National Academy of Clinical Biochemistry; Evidence-Based Laboratory Medicine Committee of the American Association for Clinical Chemistry. Guidelines and recommendations for laboratory analysis in the diagnosis and management of diabetes mellitus. Diabetes Care 2011; 34(6): e61-99. World Health Organization: Diabetes Mellitus: Report of a WHO Study Group. Geneva, World Health Org., 1985 (Tech. Rep. Ser., no 727). Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία. Κατευθυντήριες Οδηγίες για τη Διαχείριση του Διαβητικού Ασθενούς. Ορισμός, Ταξινόμηση και Διάγνωση του Σακχαρώδους Διαβήτη. Αθήνα 2013: 1-6.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Διαβητολογικά Νέα Γιατί παχαίνουμε και πώς μπορούμε να ελέγξουμε το βάρος μας; Αιμιλία Παπακωνσταντίνου Λέκτορας Διατροφής και Μεταβολισμού, Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Γιατί παχαίνουμε και πώς μπορούμε να ελέγξουμε το βάρος μας;

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Όλοι έχουμε ακούσει και διαβάσει ότι η Ελλάδα βρίσκεται ανάμεσα στις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας, με 1 στις 2 γυναίκες, 7 στους 10 άντρες και, το κυριότερο, 2 στα 5 παιδιά, να είναι υπέρβαροι και παχύσαρκοι. Και όλοι, επίσης, έχουμε «ενημερωθεί» για το ότι το υπερβολικό σωματικό βάρος αυξάνει τις

πιθανότητες να εμφανίσει κανείς σημαντικά προβλήματα υγείας, όπως είναι ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, τα καρδιαγγειακά, αναπνευστικά και τα μυοσκελετικά νοσήματα, αλλά και ψυχολογικές διαταραχές κ.ά., ή ότι στα άτομα με διαβήτη συνδέεται με σημαντικές επιπλοκές και μειώνει σημαντικά την ποιότητα ζωής. Αλλά το ερώτημα είναι, τι ευθύνεται για την παχυσαρκία και τι μπορούμε να

κάνουμε εμείς για να προλάβουμε την εμφάνισή της; Μήπως «γεννιόμαστε» παχύσαρκοι; Οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει τουλάχιστον 30 γονίδια που σχετίζονται με την παχυσαρκία, και το πιο καλά μελετημένο από αυτά (που καλείται FTO) μπορεί να αυξήσει έως και 30% την πιθανότητα να είναι κάποιος παχύσαρκος.

Διαβητολογικά Νέα

Όμως, από τι εξαρτάται το υπόλοιπο π.χ. 70%; Και για ποιο λόγο έχει αυξηθεί τόσο πολύ ο αριθμός των ατόμων με υπερβολικό σωματικό βάρος τα τελευταία χρόνια, όταν τα γονίδιά μας δεν έχουν αλλάξει σε σύγκριση με το παρελθόν; Όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά οι ειδικοί του Πανεπιστημίου του Harvard «τα γονίδιά μας δεν καθορίζουν το πεπρωμένο μας». Αυτό που φαίνεται να έχει αλλάξει και να μας φέρνει «πιο κοντά» στην παχυσαρκία είναι το περιβάλλον μας, δηλαδή το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, οι διάφορες οικονομικές και πολιτικές συνθήκες, κ.λπ., και το οποίο στην ουσία επηρεάζει το πόσο τρώμε και το πόσο σωματικά δραστήριοι είμαστε, και, επομένως, το «ενεργειακό μας ισοζύγιο».

τουργίες (π.χ. καρδιά, πνεύμονες κ.λπ.) και τη σωματική μας δραστηριότητα, τότε το βάρος μας θα αυξηθεί (επειδή πολύ απλά το σώμα μας θα «αποθηκεύσει» αυτήν την «περίσσεια» ενέργεια για μελλοντική χρήση). Επομένως, εάν οι κακές διατροφικές μας συνήθειες (που συχνά ξεκινούν από την οικογένεια), ή η έλλειψη συστηματικής άσκησης (που συ-

χνά συνδέεται με την έλλειψη χρόνου ή κατάλληλων περιβαλλοντικών υποδομών ή την κουλτούρα της κοινωνία μας), ή, συχνά στις ημέρες μας η «σύνδεση» της συναισθηματικής κατάστασης με το φαγητό, κ.λπ., έχουν ως αποτέλεσμα να «τρώμε περισσότερο» και να «κινούμαστε λιγότερο» με αποτέλεσμα την αύξηση του σωματικού μας βάρους.

Το ενεργειακό ισοζύγιο καθορίζει το βάρος μας Το βάρος μας δεν αυξάνεται, ούτε μειώνεται με «μαγικό» τρόπο, αλλά καθορίζεται από το «ενεργειακό ισοζύγιο». Έτσι, εάν καθημερινά προσλαμβάνουμε μέσω της τροφής μας περισσότερη ενέργεια (τις γνωστές μας «θερμίδες») από αυτή που χρειάζεται ο οργανισμός μας για τις βασικές του μεταβολικές λει-

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Διαβητολογικά Νέα Και τι μπορούμε να κάνουμε για να ελέγξουμε το βάρος μας;

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορούμε να αλλάξουμε τα γονίδιά μας, να φέρουμε πιο κοντά στο σπίτι μας ένα πάρκο για να αθλούμαστε καθημερινά, ή να αλλάξουμε άμεσα και δραστικά το κοινωνικό και οικονομικό μας περιβάλλον, σίγουρα όμως μπορούμε να κάνουμε κάποιες έστω και μικρές, σταδιακές αλλαγές στη καθημερινή μας διατροφή και τη σωματική δραστηριότητα για να μειώσουμε, ή και ακόμα καλύτερα, να προλάβουμε την αύξηση του βάρους μας. Μάλιστα, αυτή τη προσέγγιση των μικρών και σταδιακών αλλαγών, φαίνεται ότι προτείνουν πλέον σημαντικοί ειδικοί της παχυσαρκίας, όπως ο J.O. Hill, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιατρικής του Κολοράντο των ΗΠΑ και συνιδρυ-

τής του Εθνικού Μητρώου Ελέγχου Βάρους των ΗΠΑ (US National Registry of Weight Control), και την οποία φαίνεται να υιοθετούν οι περισσότεροι από όσους διατηρούν μακροπρόθεσμα την απώλεια βάρους τους. Η επιτυχία αυτής της προσέγγισης σχετίζεται με το ότι όταν οι αλλαγές αυτές γίνονται μέρος της καθημερινότητάς μας, επωφελούμαστε χωρίς να νιώθουμε στέρηση, γεγονός που σχολίασε ο Καθηγητής κατά την ομιλία του στο πολύ πρόσφατο Ευρωπαϊκό Συνέδριο για την Παχυσαρκία. Έτσι, αν για παράδειγμα μασάμε αργά, ώστε το γεύμα να διαρκεί περισσότερο, «αντιστεκόμαστε» στη δεύτερη μερίδα, «μασουλάμε» φρεσκοκομμένα λαχανικά όσο ετοιμάζουμε το γεύμα μας, τρώμε μικρότερη ποσότητα από το αγαπημένο μας γλυκό, χρησιμοποιούμε ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά στα γλυκίσματα ή στα

ροφήματά μας, περπατάμε μέχρι το μίνι μάρκετ αντί να πάρουμε το αυτοκίνητο ή μέχρι το γραφείο όπου κάθεται ο συνάδελφός μας αντί να του στείλουμε email, «ξεφεύγουμε» από το άγχος μιας δύσκολης ημέρας με έναν περίπατο αντί με ένα γλύκισμα, ή γιατί όχι, αν φοράμε ένα βηματομετρητή και στοχεύουμε σε όλο και περισσότερα βήματα κάθε ημέρα, τότε θα μπορέσουμε να ελέγξουμε ευκολότερα και μακροπρόθεσμα το βάρος μας. Βιβλιογραφία Hill JO, Wyatt HR, Peters JC. Energy Balance and Obesity. Circulation 2012; 126: 126-132. Hill JO, Wyatt HR, Phelan S, Wing RR. The National Weight Control Registry: is it useful in helping deal with our obesity epidemic? Journal of Nutrition Educ and Behav 2005; 37: 206-210. http://www.cdc.gov/healthyweight/calories/index.html http://www.eufic.org/page/en/page/energybalance/

Διαβητολογικά Νέα Εκτέλεση & θρεπτική αξία ελληνικών συνταγών μαγειρικής Αιμιλία Παπακωνσταντίνου Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική και Μονάδα Έρευνας Πανεπιστημίου Αθηνών, Διαβητολογικό Κέντρο, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν»

Σουτζουκάκια

Υλικά (6 μερίδες) •• ½ κιλό κιμάς μοσχαρίσιος •• 4-5 φρυγανιές

Γίγαντες με λαχανικά

•• 5-6 σκελίδες σκόρδου •• 1 αβγό •• Κύμινο - αλάτι - πιπέρι •• ½ ποτήρι κόκκινο κρασί •• 6 κουταλιές σούπας ελαιόλαδο

(για το τηγάνισμα) •• 1 συσκευασία ψιλοκομμένο ντοματάκι

τζουκάκια και αφού ετοιμάσετε τη σάλτσα ντομάτας, χωρίς προσθήκη ελαιολάδου, τα προσθέτετε στην κατσαρόλα μαζί με τη σάλτσα και τα αφήνετε να βράσουν για 15΄ σε μέτρια φωτιά. Σερβίρονται ζεστά, συνοδευόμενα από πιλάφι ή πουρέ πατάτας.

Εκτέλεση

Θρεπτική αξία (ανά μερίδα)

Αναμειγνύετε τον κιμά, τις φρυγανιές, αφού τις έχετε βρέξει και στραγγίσει καλά, το σκόρδο, το αυγό, το κρασί, το κύμινο και το αλατοπίπερο και ζυμώνετε το μείγμα. Αφήνετε μισή ώρα το μίγμα να φουσκώσει και έπειτα πλάθετε τα σουτζουκάκια, βυθίζοντας συνεχώς τα χέρια σας σε κόκκινο κρασί. Τηγανίζετε τα σου-

•• 1 κολοκυθάκι •• 1 σκελίδα σκόρδο •• 1 πιπεριά κόκκινη •• 1 ματσάκι μαϊντανό •• 5-6 κλωνάρια δυόσμο •• 1 φλιτζάνι ελαιόλαδο •• Αλάτι - πιπέρι Εκτέλεση

Υλικά (8 μερίδες) •• ½ κιλό φασόλια γίγαντες •• 1 μελιτζάνα

Από βραδύς καθαρίζουμε, πλένουμε και αφήνουμε τα φασόλια όλο το βράδυ σε μια κατσαρόλα με νερό. Την επομένη τα ρίχνουμε στη χύτρα με αρκετό νερό και τα αφήνουμε να βράσουν για περίπου τριάντα τριανταπέντε λεπτά, ανακατεύοντας κατά διαστήματα. Εν τω μεταξύ καθαρίζουμε τα λαχανικά και τα ψιλοκόβου-

Θερμίδες: 528 kcal Υδατάνθρακες: 28 g Πρωτεΐνη: 27 g Ολικό λίπος: 33 g Μονοακόρεστα λιπαρά: 18 g Χοληστερόλη: 158 mg

με ενώ λιώνουμε το σκόρδο. Ρίχνουμε σε άλλη χύτρα όλα τα λαχανικά, το ελαιόλαδο, λίγο αλάτι και ένα φλιτζάνι νερό. Τα βράζουμε για 3-5 λεπτά. Μόλις γίνουν τα βάζουμε σε ένα ταψί, στο οποίο ρίχνουμε εν συνεχεία και τα φασόλια. Τα ανακατεύουμε, ρίχνουμε από 1-3 κούπες νερό, ανάλογα το ταψί, αλάτι, πιπέρι και τα βάζουμε στον φούρνο. Τα ψήνουμε 40΄ στους 250° C και 5΄ στο γκριλ. Θρεπτική αξία (ανά μερίδα) Θερμίδες: Υδατάνθρακες: Πρωτεΐνη: Ολικό λίπος:

411 kcal 33 g 18 g 23 g

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Διαβητολογικά Νέα Τι νεότερο για το Διαβήτη από την παγκόσμια ιατρική βιβλιογραφία Αθανασία Παπαζαφειροπούλου, Ιωάννης Δανιήλ, Ηλίας Καράμπελας

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Τα οφέλη στη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου από την τοποθέτηση γαστρικού δακτυλίου εξακολουθούν να υπάρχουν και μετά από 5 χρόνια

Νέα στοιχεία δείχνουν ότι ένα μεγάλο ποσοστό των παχύσαρκων ασθενών που υποβλήθηκαν σε λαπαροσκοπική επέμβαση γαστρικής παράκμψης για την απώλεια βάρους παρουσίασαν οφέλη όσον αφορά τον καρδιαγγειακό κίνδυνο που διατηρήθηκαν για πέντε χρόνια μετά την επέμβαση. Επίσης παρατηρήθηκαν βελτιώσεις στις επιμέρους συνιστώσες του μεταβολικού συνδρόμου καθώς και μείωση της χρήσης αντιδιαβητικών και αντιυπερτασικών φαρμάκων. Οι 50 ασθενείς που συμπεριελήφθησαν στη μελέτη είχαν δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) μεταξύ 30 και 40 kg/m2 και τουλάχιστον ένα επιπλέον παράγοντα κινδύνου. Ο επικεφαλής ερευνητής Δρ. Heffron δήλωσε ότι η βαριατρική χειρουργική επέμβαση όλο και περισσότερο χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, με τις υπάρχουσες, μικρής διάρκειας, μελέτες να δείχνουν βελτιώσεις σε παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, συμπεριλαμβανομένων και των επιπέδων των λιπιδίων πλάσματος. Ο Δρ. Heffron συνέχισε ότι οι 50 ασθενείς που υποβλήθηκαν σε επέμβαση γαστρικής παράκαμψης στο κέντρο τους, στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, ήταν ηλικίας 18 έως 60 ετών, όλοι είχαν ιστορικό παχυσαρκίας για περισσότερα από 5 χρόνια και η μέση τιμή του ΔΜΣ ήταν 35,1 kg/m2. Ωστόσο, ο Δρ Heffron σημείωσε ότι οι ασθενείς που συμμετείχαν στη μελέτη ήταν λιγότερο παχύσαρκοι από τους ασθενείς που συμμετείχαν σε άλλες μελέτες βαριατρικής χειρουργικής. Η πλειονότητα των δεδομένων που αφορά επεμβάσεις βαριατρικής χειρουργικής αναφέρεται σε ασθενείς

με ΔΜΣ 40 kg/m2 ή μεγαλύτερο με σοβαρά συνοδά νοσήματα. Επίσης η τιμή της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c) ήταν 5,7%, που είναι εντός των φυσιολογικών ορίων. Οι συμμετέχοντες παρακολουθήθηκαν συνολικά για 5 χρόνια και σε κάθε επίσκεψη υποβάλλονταν σε φυσική εξέταση και δειγματοληψία αίματος. Το κύριο καταληκτικό σημείο ήταν η διάγνωση του μεταβολικού συνδρόμου, με δευτερογενή τελικά σημεία, τα επιμέρους συστατικά του μεταβολικού συνδρόμου, καθώς επίσης και το ποσοστό των ατόμων που ελάμβανε αντιδιαβητική και αντιυπερτασική αγωγή. Στην αρχή της μελέτης, το 43% των ατόμων πληρούσε τα κριτήρια διάγνωσης του μεταβολικού συνδρόμου σύμφωνα με το NCEP ATP III, ποσοστό που μειώθηκε στο 15% μετά από το πρώτο έτος παρακολούθησης και διατηρήθηκε καθόλη τη διάρκεια της μελέτης. Επίσης, παρατηρήθηκε μείωση του ΔΜΣ (μέση τιμή 27,9 kg/m2), που συνοδεύτηκε, όπως αναμενόταν, από απώλεια βάρους και μείωση της περιμέτρου μέσης. Επίσης, υπήρξε

σημαντική βελτίωση στην ολική χοληστερόλη, την LDL-χοληστερόλη, τα τριγλυκερίδια, και την HDL-χοληστερόλη καθώς και στη γλυκόζη αίματος νηστείας που διατηρήθηκε για 5 χρόνια. Όσον αφορά τον αριθμό των ασθενών που ελάμβανε αντιδιαβητική αγωγή, αν και ήταν μικρός για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων, παρατηρήθηκε μείωση του από 7 συμμετέχοντες στην αρχή σε 4 στο τέλος της μελέτης. Ένας ασθενής ήταν σε ινσουλίνη στην αρχή της μελέτης και παρέμεινε στο ίδιο σχήμα με την ολοκλήρωσή της. Όσον αφορά τον αριθμό των ασθενών που ελάμβανε αντιυπερτασική αγωγή παρατηρήθηκε μείωση του από 9 συμμετέχοντες στην αρχή σε 6 στο τέλος της μελέτης. Συμπερασματικά, η λαπαροσκοπική γαστρική παράκαμψη προκαλεί σημαντική απώλεια βάρους και βελτίωση των παραγόντων του μεταβολικού συνδρόμου, αλλαγές που παραμένουν για πάνω από 5 χρόνια μετά την επέμβαση. American College of Cardiology 2013. Scientific Ses sions. Presented March 9, 2013. Abstract 1102-1114

Διαβητολογικά Νέα Τα πρωτότοκα παιδιά τείνουν να έχουν μειωμένη ευαισθησία στην ινσουλίνη και αυξημένη προδιάθεση για εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη και αρτηριακής υπέρτασης Μια πρόσφατη μελέτη από ομάδα ερευνητών στη Νέα Ζηλανδία δείχνει ότι τα πρωτότοκα παιδιά παρουσιάζουν μειωμένη ευαισθησία στην ινσουλίνη και υψηλότερη αρτηριακή πίεση σε σύγκριση με τα δευτερότοκα και τριτότοκα παιδιά. Οι ερευνητές μελέτησαν συνολικά 85 υγιή παιδιά ηλικίας από 4 έως 11 ετών. Η επιλογή έγινε με βάση την ηλικία, καθώς έχει βρεθεί ότι ο τρόπος ζωής από την εφηβεία και μετέπειτα μπορεί να επηρεάσει την ευαισθησία στην ινσουλί-

νη. Τριάντα-δύο από τα παιδιά της μελέτης ήταν πρωτότοκα. Σύμφωνα με τους ερευνητές, «τα πρωτότοκα παιδιά παρουσίαζαν κατά 21% μείωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη και αύξηση των επιπέδων της αρτηριακής πίεσης κατά 4 mm Hg σε σύγκριση με τα παιδιά με άλλη σειρά γέννησης». Η ερμηνεία που δόθηκε από τους ερευνητές είναι ότι μετά την πρώτη εγκυμοσύνη, συμβαίνουν φυσιολογικές αλλαγές στο περιβάλλον της μήτρας

που συμβάλλουν στη βελτίωση του μεταβολισμού του εμβρύου κατά τις επόμενες κυήσεις. Αν και πρέπει να τονιστεί ότι τα ευρήματα της μελέτης δεν αποτελούν ανεξάρτητους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη ή αρτηριακής υπέρτασης κατά την ενήλικο ζωή, ωστόσο έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία. http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ news/fullstory_133941.html

Το συνολικό κόστος λόγω του σακχαρώδους διαβήτη και των επιπλοκών του έχει αυξηθεί κατά 41% στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 2007 Μια νέα έκθεση δείχνει ότι στις ΗΠΑ το συνολικό κόστος του σακχαρώδους διαβήτη και των επιπλοκών του ανέρχεται σε 245 δισεκατομμύρια δολάρια. Το κόστος αυτό κατανέμεται σε 176 δισεκατομμύρια δολάρια που οφείλονται σε άμεσες ιατρικές δαπάνες, που καλύπτουν τη νοσοκομειακή και επείγουσα περίθαλψη, τα φάρμακα και τις επισκέ-

ψεις στον οικογενειακό ιατρό. Το υπόλοιπο ποσό των 69 δισεκατομμυρίων δολαρίων περιλαμβάνει τις έμμεσες δαπάνες, όπως είναι η μειωμένη παραγωγικότητα ή/και η ανεργία, που οφείλονται σε αναπηρία λόγω των επιπλοκών του σακχαρώδους διαβήτη καθώς και η απώλεια παραγωγικότητας λόγω πρόωρου θανάτου.

Ο Δρ. Ratner, μέλος της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας, αναφέρει ότι «σύμφωνα με πρόσφατες εκθέσεις μέχρι το 2050 ένας στους τρεις ενηλίκους Αμερικανούς θα διαγνωστεί με σακχαρώδη διαβήτη. Επίσης, το κόστος του σακχαρώδους διαβήτη αυξάνεται με ρυθμό υψηλότερο από ό,τι οι συνολικές ιατρικές δαπάνες, με περισσότερα από 1 στα 10 δολάρια που δαπανώνται στις ΗΠΑ για την υγειονομική περίθαλψη να οφείλονται στο σακχαρώδη διαβήτη και τις επιπλοκές του. Επίσης, το κόστος για τις γυναίκες με σακχαρώδη διαβήτη είναι υψηλότερο από το αντίστοιχο των ανδρών (8.331 έναντι 7.458 δολάρια, αντίστοιχα). Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το κόστος του σακχαρώδους διαβήτη στις ΗΠΑ θα συνεχίσει να αυξάνεται, καθώς ο αριθμός των διαβητικών ατόμων συνεχώς αυξάνεται. Το παραπάνω δείχνει την αξία των παρεμβάσεων με στόχο την πρόληψη του σακχαρώδους διαβήτη. Diabetes Care, April 2013

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Διαβητολογικά Νέα Το έντονο περπάτημα συνδυάζεται με μείωση του κινδύνου εμφάνισης αρτηριακής υπέρτασης, δυσλιπιδαιμίας και σακχαρώδους διαβήτη

Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα έδειξε ότι το έντονο περπάτημα έχει παρόμοια οφέλη για την υγεία με

το τρέξιμο. Στη μελέτη χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από 33.060 δρομείς τους οποίους παρακολούθησαν για 6 χρόνια. Τα άτομα της μελέτης χωρίσθηκαν σε δύο ομάδες με βάση αν χρησιμοποιούσαν το έντονο περπάτημα ή το τρέξιμο ως μέσο άθλησης. Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν τα ακόλουθα: •• Το περπάτημα μείωσε τον κίνδυνο εμφάνισης αρτηριακής υπέρτασης κατά 7,2%. •• Το περπάτημα μείωσε τον κίνδυνο εμφάνισης δυσλιπιδαιμίας κατά 7%. •• Το περπάτημα μείωσε τον κίνδυνο εμ-

φάνισης σακχαρώδους διαβήτη κατά 12,3%. •• Το περπάτημα μείωσε τον κίνδυνο εμ φάνισης στεφανιαίας νόσου κατά 9,3%. Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι τα άτομα που αθλούνται με έντονο περπάτημα ωφελούνται εξίσου με τα άτομα που αθλούνται με τρέξιμο όσον αφορά την εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων. Paul T. Williams and Paul D. Thompson. Walking Versus Running for Hypertension, Cholesterol, and Diabetes Mellitus Risk Reduction. Arteriosclerosis, Thrombosis and Vascular Biology, April 4 2013 DOI: 10.1161/ATVBAHA.112.300878

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Τα οφέλη από την εφαρμογή προγράμματος παρέμβασης σε άτομα με προδιαβήτη

Η HELP PD είναι μια τυχαιοποιημένη μελέτη που προσπάθησε να εφαρμόσει τα ευρήματα της μελέτης - ορόσημο DPP (Πρόγραμμα Πρόληψης του Διαβήτη) στην κοινότητα. Η μελέτη στηρίχθηκε στην παροχή φροντίδας μέσω ομάδας αποτελούμενης από διαιτολόγους και επαγγελματίες υγείας σε άτομα με προδιαβήτη. Η παρέμβαση είχε ως στόχο τη μείωση της θερμιδικής πρόσληψης και την αύξηση της σωματικής δραστηριότητας προκειμένου να επιτευχθεί απώλεια βάρους της τάξης των 0,3 kg την εβδομάδα κατά τη διάρκεια των πρώτων 6 μηνών και συνολικά μείωση του σωματικού βάρους κατά 5% έως 7%. Στα πλαίσια της μελέτης διεξήχθησαν ομαδικές συνεδρίες αρχικά κάθε εβδομάδα για τους πρώτους 6 μήνες και στη συνέχεια λιγότερο συχνά. Ως ομάδα ελέγχου χρησιμοποιήθηκαν άτομα με προδιαβήτη στα οποία έγιναν 2 ατομικές συνεδρίες κατά τη διάρκεια των 3 πρώτων μηνών και στη συνέχεια έλαβαν ένα μηνιαίο ενημερωτικό δελτίο σχετικά με τον υγιεινό τρόπο ζωής. Στη μελέτη συμμετείχαν 301 υπέρβα

ροι ή παχύσαρκοι ασθενείς με προδια βήτη (μέσης ηλικίας 58 ετών) που τυ χαιοποιήθηκαν είτε στην ομάδα της παρέμβασης στον τρόπο ζωής είτε στην ομάδα της συνήθους φροντίδας. Τελικά, 261 άτομα ολοκλήρωσαν τα 2 χρόνια πα ρακολούθησης στα πλαίσια της μελέτης. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έδειξε ότι μετά από 2 έτη τα άτομα της ομάδας παρέμβασης παρουσίασαν σημαντικά μεγαλύτερη μείωση σε σχέση με την ομάδα ελέγχου όσον αφορά το σωματικό βάρος (-4,19 kg), το δείκτη μάζας σώματος (-1,4 kg/m2), την περιφέρεια μέσης (-3,23 cm) και τη γλυκόζη νηστείας (-4,35 mg/dL). Από τα άτομα της ομάδας παρέμβασης το 46,5% μείωσε το σωματικό βάρος κατά 5% ή περισσότερο σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου όπου μείωσε το σωματικό βάρος κατά μόλις 15% (Ρ <0,001). Από τα άτομα της ομάδας παρέμβασης το 21,3% μείωσε το σωματικό βάρος κατά 10% έναντι 5,3% στην ομάδα ελέγχου (P <0,001). Μετά από τα 2 χρόνια παρακολούθησης, 4 άτομα στην ομάδα παρέμβασης

και 11 άτομα στην ομάδα ελέγχου εμφάνισαν σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, διαφορά μη στατιστικά σημαντική. Ωστόσο, οι συγγραφείς επισημαίνουν ότι η παρατηρούμενη διαφορά στα επίπεδα γλυκόζης νηστείας (4,35 mg/dL) μεταξύ των δύο ομάδων είναι ανάλογη με εκείνη που παρατηρήθηκε στη μελέτη DPP και οδήγησε σε 58% μειωμένη συχνότητα εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2. Κατά τη διάρκεια των 2 ετών παρακολούθησης, το ιατρικό κόστος ήταν $ 850 για την ομάδα παρέμβασης σε σύγκριση με $ 142 για την ομάδα ελέγχου (δεδομένα για το 2010). Το κόστος της πρόληψης εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη υπολογίστηκε σε $ 16,85. Όσον αφορά το κόστος νοσηλείας αυτό ήταν $ 4.778 για την ομάδα παρέμβασης και $ 6.994 για την ομάδα ελέγχου. Αντίθετα, το μη ιατρικό κόστος ήταν κατά $ 955 υψηλότερο στην ομάδα παρέμβασης έναντι της ομάδας ελέγχου ($ 13.836 έναντι $ 12.881, αντίστοιχα). Am J Prev Med Published online March 18, 2013. Abstract (Dr. Katula) Abstract (Dr. Lawlor)

Διαβητολογικά Νέα Η μεσογειακή διατροφή μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου Η μεσογειακή διατροφή, με αυξημένη περιεκτικότητα σε καρύδια ή/και παρθένο ελαιόλαδο, μπορεί να συμβάλλει στην πρόληψη των καρδιαγγειακών συμβαμάτων (καρδιαγγειακός θάνατος, μη-θανατηφόρο έμφραγμα του μυοκαρδίου, μη θανατηφόρο αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο) σε ασθενείς υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου. Σε μια τυχαιοποιημένη μελέτη, που διενεργήθηκε στην Ισπανία, 7.447 ασθενείς με υψηλό καρδιαγγειακό κίνδυνο, χωρίς όμως κλινικά εμφανή καρδιαγγειακή νόσο, τυχαιοποιήθηκαν σε δύο ομάδες, μία που ακολούθησε τη μεσογειακή διατροφή (με δύο υπο-ομάδες, μία με διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε ελαιόλαδο και μία με διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε καρύδια) και την ομάδα ελέγχου όπου απλά δόθηκαν οδηγίες μείωσης του διατροφικού λίπους. Η συμμόρφωση των ασθενών ήταν 4,9% στις δύο ομάδες της μεσογειακής διατροφής και 11,3% στην ομάδα ελέγχου. Το κύριο τελικό σημείο ήταν το ποσοστό των μειζόνων καρδιαγγειακών επεισοδίων (έμφραγμα του μυοκαρδί-

ου, εγκεφαλικό επεισόδιο, ή θανάτου από καρδιαγγειακά αίτια). Το κύριο τελικό σημείο παρατηρήθηκε σε 288 συμμετέχοντες. Μετά από 4,8 χρόνια παρακολούθησης η ομάδα της μεσογειακής διατροφής με ξηρούς καρπούς είχε το χαμηλότερο αριθμό συμμετεχόντων που εμφάνισαν κάποιο συμβάν (83 συμβάντα), ακολουθούμενη από την ομάδα της μεσογειακής διατροφής με ελαιόλαδο (96 συμβάντα) έναντι της ομάδας ελέγχου που είχε το μεγαλύτερο αριθμό των

συμμετεχόντων που εμφάνισαν κάποιο συμβάν (109 συμβάντα). «Αυτά τα αποτελέσματα υποστηρίζουν τα οφέλη της μεσογειακής διατροφής στη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου και τονίζουν τη σημασία της απώλειας βάρους καθώς και της διατήρησής της». Estruch R, Ros E, Salas-Salvadó J, et al. Primary prevention of cardiovascular disease with a mediterranean diet. N Engl J Med 2013; doi:10.1056/NEJMoa200303

Μικρές αλλαγές στον τρόπο ζωής οδηγούν σε βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη Μια νέα έρευνα στην οποία συμμετείχαν συνολικά 300 γιατροί έδειξε ότι μικρές αλλαγές στον τρόπο ζωής των ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 ενδέχεται να οδηγήσουν στην καλύτερη διαχείριση της ασθένειάς τους. Συγκεκριμένα: το 97% των γιατρών πιστεύει ότι αν οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 κατανοήσουν τις ευεργετικές επιδράσεις έστω και της μικρής απώλειας βάρους θα έχουν μεγαλύτερη επιτυχία σε θέματα που αφορούν τη διαχείριση της νόσου τους. Είναι σημαντικό ότι η πλειοψηφία

των γιατρών δεν ήταν ικανοποιημένη από τις υπάρχουσες θεραπείες για το σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, με 7 στους 10 γιατρούς να θεωρούν ότι για τον έλεγχο της γλυκόζης, την απώλεια βάρους, και τον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης δεν αρκεί η μονοθεραπεία. Μια άλλη σημαντική πρόκληση στη βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη, είναι το γεγονός ότι οι διαβητικοί ασθενείς συχνά δεν καταλαβαίνουν τη σοβαρότητα και τις επιπτώσεις που έχει η κακή ρύθμιση του σακχάρου. Επίσης, σε ση-

μαντικό ποσοστό αγνοούν τις επιπτώσεις του σακχαρώδους διαβήτη στην καρδιά, τα νεφρά και το πάγκρεας. Ο Δρ. Horwitz, από τους κύριους ερευνητές της παρούσας εργασίας αναφέρει ότι, «Τα αποτελέσματα μάς υπογραμμίζουν τη σημασία της ολιστικής προσέγγισης όσον αφορά τη διαχείριση του σακχαρώδους διαβήτη». Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Increasing prevalence of diagnosed diabetes - United States and Puerto Rico, 1995-2010. MMWR Morb Mortal Wkly Rep Nov 16 2012; 61: 918-921

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Διαβητολογικά Νέα Η κατανάλωση ζάχαρης συνδέεται με υψηλό κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, χρησιμοποιώντας ένα μοντέλο παλινδρόμησης, προσπάθησαν να συσχετίσουν τη συχνότητα εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη μεταξύ των ετών 2000-2010, σε ενηλίκους ηλικίας 20 έως 79 ετών, από 175 χώρες με

την κατανάλωση ζάχαρης. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η συχνότητα του σακχαρώδους διαβήτη αυξήθηκε κατά ένα δοσο-εξαρτώμενο τρόπο σε σχέση με την κατανάλωση ζάχαρης. Δηλαδή σε χώρες όπου η συχνότητα του σακχαρώδους διαβήτη αυξήθηκε, η κατανάλωση

ζάχαρης αυξήθηκε επίσης. Η συχνότητα αύξησης του σακχαρώδους διαβήτη σε χώρες με ευρεία κατανάλωση τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη ήταν 0,053%, ενώ σε χώρες με χαμηλή κατανάλωση τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη ήταν 0,074%. Οι ερευνητές τόνισαν πως είναι ιδιαίτερα σημαντικό να προσδιοριστούν οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, αφού σχεδόν 1 στους 10 ενηλίκους σε όλο τον κόσμο πάσχει από τη νόσο, ποσοστό που αναμένεται να αυξηθεί τα επόμενα χρόνια. Η μελέτη έδειξε επίσης ότι η αύξηση κατά 150 θερμίδες της κατανάλωσης ζάχαρης συσχετίστηκε με αυξημένο επιπολασμό σακχαρώδους διαβήτη κατά 1,1% μετά από προσαρμογή για πιθανούς συγχυτικούς παράγοντες όπως είναι το σύνολο των θερμίδων, το σωματικό βάρος, η παχυσαρκία, η ηλικία και το εισόδημα. Basu S, Yoffe P, Hills N, Lustig RH (2013) The Relationship of Sugar to Population-Level Diabetes Prevalence: An Econometric Analysis of Repeated Cross-Sectional Data. PLoS ONE 8(2): e57873. doi:10.1371/journal.pone.0057873

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Η μεταβλητότητα των τιμών της HbA1c συνδέεται με την εμφάνιση διαβητικής νεφροπάθειας σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2

Μια πρόσφατη, πολυκεντρική μελέτη, εξέτασε τη σχέση μεταξύ της μεταβλητότητας της HbA1c και της εμφάνισης διαβητικής νεφροπάθειας. Η μελέτη εξέτασε συνολικά 15.933 ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 στους οποίους μετρήθηκε η HbA1c για 2 συνεχόμενα έτη. Η μέση ηλικία των ασθενών ήταν τα 68 έτη και η μέση διάρκεια του σακχαρώδους διαβήτη τα 14 έτη. Η διάμεση τιμή και το διατεταρτημοριακό εύρος της HbA1c ήταν 7,57%

(εύρος, 6,86% - 8,38%) και 0,46% (εύρος, 0,29% - 0,74%), αντίστοιχα. Οι συγγραφείς της μελέτης κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι «σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, η μεταβλητότητα της HbA1c συσχετίζεται με την παρουσία λευκωματινουρίας και χρόνιας νεφρικής νόσου ανεξάρτητα από τη μέση τιμή της HbA1c, ακόμη και μετά από προσαρμογή για γνωστούς παράγοντες κινδύνου για μικροαγγειακές επιπλοκές. Αντίθετα, η μεταβλη-

τότητα της HbA1c δεν συσχετίζεται με τη διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, η οποία κατά κύριο λόγο εξαρτάται από τη μέση τιμή της HbA1c. Τα ευρήματα αυτά δείχνουν τη σημασία τής διατήρησης των τιμών της HbA1c στο φυσιολογικό εύρος για την αποφυγή εμφάνισης μικροαγγειακών επιπλοκών στο μέλλον».

Diabetes Care March 14, 2013 doi: 10.2337/dc12-2264

Διαβητολογικά Νέα Η απώλεια βάρους και η άσκηση μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη σε όλους; Το Πρόγραμμα Πρόληψης Διαβήτη (Diabetes Prevention Program, DPP) έδειξε ότι αλλαγές στον τρόπο ζωής – οι οποίες περιλαμβάνουν την κατανάλωση λιγότερου λίπους και λιγότερων θερμίδων καθώς και άσκηση διάρκειας 150 λεπτών την εβδομάδα - μπορεί να συμβάλλει στην πρόληψη του σακχαρώδους διαβήτη. Το Πρόγραμμα Πρόληψης Διαβήτη ήταν μια μεγάλη επιδημιολογική μελέτη με σκοπό την εκτίμηση της επίδρασης της μέτριας απώλειας βάρους με δίαιτα και άσκηση και της θεραπείας με μετφορμίνη στην πρόληψη εμφάνισης σακχαρώ-

δους διαβήτη τύπου 2. Τα αποτελέσματα της μελέτης τόνισαν τη σημασία της απώλειας βάρους στην πρόληψη εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2. Συγκεκριμένα, στη μελέτη DPP 3.200 υπέρβαρα άτομα με διαταραγμένη ανοχή γλυκόζης τυχαιοποιήθηκαν σε μία από τις τρεις κατωτέρω ομάδες: ομάδα εικονικού φαρμάκου, ομάδα που λάμβανε μετφορμίνη 850 mg/ημερησίως και ομάδα υγιεινοδιαιτητικής παρέμβασης. Η διάρκεια της μελέτης ήταν 4 χρόνια. Οι συμμετέχοντες στην ομάδα της υγιεινοδιαιτητικής παρέμβασης, σύμφωνα με το σχεδιασμό της μελέτης, έπρεπε να παρουσιάσουν απώλεια

βάρους 7% του αρχικού βάρους και να αυξήσουν τη σωματική τους άσκηση σε >150 λεπτά την εβδομάδα. Η μεγαλύτερη μέση απώλεια βάρους παρατηρήθηκε στην ομάδα της υγιεινοδιαιτητικής παρέμβασης και ήταν 7 Κg στον 6ο μήνα ενώ μειώθηκε σε 4 Κg στον 4ο χρόνο παρακολούθησης. Μετά από 4 χρόνια παρακολούθησης η ομάδα της υγιεινοδιαιτητικής παρέμβασης παρουσίασε μείωση της επίπτωσης του σακχαρώδη διαβήτη κατά 58% συγκρινόμενη με την ομάδα του εικονικού φαρμάκου και κατά 39% συγκρινόμενη με την ομάδα της μετφορμίνης. Στην παρούσα έρευνα ο Δρ. Luohua Jiang και οι συνεργάτες του, από το Πανεπιστήμιο του Τέξας, θέλησαν να δουν, αν μια παρόμοια παρέμβαση στον τρόπο ζωής των Ινδιάνων της Αμερικής και των ιθαγενών της Αλάσκας θα μπορούσε να επιβραδύνει ή να εμποδίσει την εμφάνιση του σακχαρώδους διαβήτη. Οι ερευνητές μελέτησαν συνολικά 2.553 άτομα με προδιαβήτη. Οι συμμετέχοντες ακολούθησαν πρόγραμμα απώλειας βάρους με δίαιτα και άσκηση. Στη συνέχεια οι ερευνητές υπολόγισαν τη συχνότητα εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης, αμέσως μετά την ολοκλήρωση της μελέτης και ανά έτος για συνολικό διάστημα 3 ετών. Το ποσοστό εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη ήταν 4% ετησίως. Οι συμμετέχοντες είχαν βελτιώσει σημαντικά το σωματικό βάρος τους, την αρτηριακή πίεση και τα λιπίδια πλάσματος με την ολοκλήρωση της μελέτης, βελτίωση που παρέμεινε και για τα υπόλοιπα 3 έτη. Σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης, «Τα ευρήματά μας αποδεικνύουν ότι η παρέμβαση στον τρόπο ζωής δύναται να προλάβει την εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη ακόμα και σε εθνικές μειονότητες με ποικίλα χαρακτηριστικά». Translating the Diabetes Prevention Program Into American Indian and Alaska Native Communities: Results from the Special Diabetes Program for Indians Diabetes Prevention Demonstration Project. Diabetes Care, Dec 2013

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Διαβητολογικά Νέα

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Ο προσυμπτωματικός έλεγχος για το σακχαρώδη διαβήτη δεν βελτιώνει τα καρδιαγγειακά συμβάματα

Ο Δρ. Woolthuis και οι συνεργάτες του διαπίστωσαν ότι ο προσυµπτωµατικός έλεγχος και η έγκαιρη διάγνωση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 σχετίζεται µε χειρότερο προφίλ καρδιαγγειακού κινδύνου χωρίς να συνοδεύεται από µείωση του κινδύνου αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, καρδιακής προσβολής ή θανάτου από καρδιαγγειακά νοσήµατα µετά από 7 χρόνια παρακολούθησης (9,5% στην υπό µελέτη οµάδα έναντι 10,2% στην οµάδα ελέγχου, P = 0,78). Στη µελέτη, που διήρκησε από το 1998 έως το 2005, συµµετείχαν άτοµα ηλικίας 45-75 ετών, που παρακολουθούνταν από ιατρούς της Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας. Η τελική ανάλυση των αποτελεσµάτων περιελάµβανε 206 διαβητικά άτοµα στα οποία η διάγνωση έγινε µε βάση τα κλασικά συµπτώµατα υπεργλυκαιµίας (πολυουρία και πολυδιψία) ή ηπιότερα συµπτώµατα (κόπωση, συχνές λοιµώξεις, θολή όραση), καθώς και 359 διαβητικά άτοµα στα οποία η διάγνωση έγινε µε βάση το οικογενειακό ιστορικό διαβήτη, το ιστορικό καρδιακής νόσου ή διαβήτη κύησης, και την παρουσία παχυσαρκίας, υπέρτασης, ή υψηλής χοληστερόλης. Στην αρχή της µελέτης, οι δύο οµάδες διέφεραν σε αρκετά κλινικά χαρακτηριστικά. Τα διαβητικά άτοµα, στα οποία η διάγνωση έγινε µε βάση τον προσυµπτωµατικό έλεγχο, είχαν υψηλότερη γλυκόζη νηστείας αίµατος, υψηλότερα επίπεδα γλυκοζυλιωµένης αιµοσφαιρίνης, και παρουσίαζαν συχνότερα ισχαιµική καρδιακή νόσο (12% έναντι 4%, P = 0,001), νεφροπάθεια (17% έναντι 7%, P = 0,002) και είχαν υψηλότερη συστολική αρτηριακή πίεση και κρεατινίνη πλάσµατος σε σύγκριση µε την οµάδα ελέγχου. Μετά τη διάγνωση του σακχαρώδους διαβήτη και οι δύο οµάδες ακολούθησαν το ίδιο πρότυπο ζωής, αν και ο γλυκαιµικός έλεγχος ήταν καλύτερος (6,8% έναντι 7,1%, Ρ = 0,001) και η χρήση ινσουλίνης λιγότερο συχνή στην οµάδα ελέγχου (5% έναντι 13%, P = 0,002). Μετά από µια µέση περίοδο παρακο-

λούθησης περίπου 7 ετών και προσαρµογή ως προς άλλους παράγοντες κινδύνου, το κύριο τελικό σηµείο, δηλαδή ο συνολικός καρδιαγγειακός κίνδυνος, δεν έδειξε καµία διαφορά ανάµεσα στις δύο οµάδες (σχετικός κίνδυνος 0,67, 95% διάστηµα εµπιστοσύνης 0,36-1,25). Όσον αφορά τα επιµέρους καταληκτικά σηµεία, οι σχετικοί κίνδυνοι ήταν: θνητότητα από καρδιαγγειακή νόσο (σχετικός κίνδυνος 1,88, 95% διάστηµα εµπιστοσύνης 0,41-8,57), µη θανατηφόρο έµφραγµα του µυοκαρδίου (σχετικός κίνδυνος 0,43, 95% διάστηµα εµπιστοσύνης 0,18-1,02), αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (σχετικός κίνδυνος 0,68, 95% διάστηµα εµπιστοσύνης 0,23-2,02). Η µόνη διαφορά ανάµεσα στις δύο οµάδες

αφορούσε το θάνατο από µη καρδιαγγειακά αίτια, και τα ποσοστά ήταν 4% έναντι 9% µε σχετικό κίνδυνο 0,33 (P = 0,03). Tα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι η έγκαιρη διάγνωση του σακχαρώδους διαβήτη στα πλαίσια προσυµπτωµατικού έλεγχου, αν και βοηθάει στην ανίχνευση ατόμων με υψηλό καρδιαγγειακό κίνδυνο, δεν συνοδεύεται από μείωση της θνητότητας από καρδιαγγειακή νόσο (έµφραγµα του µυοκαρδίου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο). Klein Woolthuis EP, et al. Vascular outcomes in patients with screen-detected or clinically diagnosed type 2 diabetes: diabscreen study follow-up. Ann Fam Med 2013; 11: 20-27.

Διαβητολογικά Νέα Διαβητολογικά Κέντρα - Ιατρεία ΑΤΤΙΚΗ

• Διαβητολογικό Κέντρο, Α΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, ΠΓΝΑ «Λαϊκό» Αγ. Θωμά 17, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7456000, 210 7771101, Fax: 210 7791839 E-mail: panoraiap@med.uoa.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΑ «Ιπποκράτειο» Βασ. Σοφίας 114, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7769000, 210 7483770, Fax: 210 7473787 E-mail: ippokratio@aias.net • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝ Παίδων Αθηνών «Αγ. Σοφία» Μ. Ασίας και Θηβών, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7467000, 210 7467009, Fax: 210 7796312 Website: http://www.paidon-agiasofia.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΝΓΝΑ «Πολυκλινική» Πειραιώς 3, 105 52 Αθήνα Τηλ.: 210 5276000, 210 5276222, Fax: 210 5240130 E-mail: protokollo@polykliniki.gr Website: http://www.polykliniki.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Μονάδα Έρευνας Πανεπιστημίου Αθηνών, ΠΓΝ «Αττικόν» Ρίμινι 1, 124 62 Χαϊδάρι Τηλ.: 210 5831265, 210 5831255, Fax: 210 5326454 E-mail: gdimitr@med.uoa.gr Website: http://www.attikonhospital.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝ Παίδων Αθηνών «Π. & Α. Κυριακού» Μεσογείων 24, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7726856, 1535, Fax: 210 7480933 E-mail: tmplhr@aglaiakyriakou.gr Website: http://www.aglaiakyriakou.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΑ «Αλεξάνδρα» Λαμψάκου 6, 115 28 Αθήνα Τηλ.: 210 7770431, 210 3381180 • Διαβητολογικό Κέντρο, ΓΝΑ «Γιώργος Γεννηματάς» Λεωφ. Μεσογείων 154, 115 27 Χολαργός Τηλ.: 210 7703694, 210 7768646 • Διαβητολογικό Κέντρο, ΓΝΑ ΝΙΜΤΣ Μονής Πετράκη 12, 115 21 Αθήνα

Τηλ.: 210 7288001, 210 7288367, Fax: 210 7237578

• Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΑ «Κοργιαλένειο Μπενάκειο ΕΕΣ» Ερυθρού & Αθανασάκη 1, 115 26 Αθήνα Τηλ.: 210 6414000, 210 6414620, Fax: 210 6414800 E-mail: info@korgialenio-benakio.gr Website: http://www.korgialenio-benakio.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΠ «Τζάνειο» Τζαννή και Αφεντούλη 1, 185 36 Πειραιάς Τηλ.: 210 4592000, 210 4592174, Fax: 210 4528185 E-mail: tzaniodiabetes@yahoo.com, hospital@tzaneio.gr Website: http://www.tzaneio.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, Ενδοκρινολογικό Τμήμα, ΠΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός» Υψηλάντου 45-47, 106 76 Αθήνα Τηλ.: 213 2041825, 213 2041826, Fax: 210 7249476 E-mail: endoevangel@otenet.gr Website: http://www.evaggelismos-hosp.gr • Διαβητολογικό Κέντρο, Γ΄ Παθολογικό Τμήμα, ΠΓΝ Νίκαιας-Πειραιά «Άγιος Παντελεήμων» Δ. Μαντούβαλου 3, 184 54 Νίκαια Τηλ.: 213 2077000, 213 2077660, 213 2077676 E-mail: s.pappas@nikaia-hosp.gr, info@nikaia-hosp.gr Website: http://www.nikaia-hosp.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, Ενδοκρινολογικό Τμήμα, ΠΓΝ Νίκαιας-Πειραιά «Άγιος Παντελεήμων» Δ. Μαντούβαλου 3, 184 54 Νίκαια Τηλ.: 213 2077000, 213 2077660, 213 2077502 E-mail: s.pappas@nikaia-hosp.gr, info@nikaia-hosp.gr Website: http://www.nikaia-hosp.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Παίδων Αθηνών «Π. & Α. Κυριακού» Θηβών και Λεβαδείας 3, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 213 2009000, 1535, Fax: 210 7790990 E-mail: tmplhr@aglaiakyriakou.gr Website: http://www.aglaiakyriakou.gr

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Διαβητολογικά Νέα

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

• Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΑΝΠ «Μεταξά»

Μπόταση 51, 185 37 Πειραιάς Τηλ.: 210 4284444-54, 210 4285000-11, Fax: 210 4599774 Website: http://www.metaxa-hospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ «Ασκληπιείο» Βούλας Βασ. Παύλου 1, 166 73 Βούλα Τηλ.: 213 2163000, Fax: 210 8958840 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝΑ «Σισμανόγλειο» Σισμανογλείου 1, 151 26 Μαρούσι Τηλ.: 210 8039001, 213 2058001, Fax: 210 8033800 • Διαβητολογικό Ιατρείο, Ενδοκρινολογικό Τμήμα Μαιευτικό Γυναικολογικό Κέντρο Αθηνών «Έλενα Ε. Βενιζέλου» Πλ. Ε. Βενιζέλου 2, 115 21 Αθήνα Τηλ.: 210 6432220-3, 210 6402000, Fax: 210 6411156 E-mail: hel-soc-oudro@ath.forthenet.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών «Η Σωτηρία» Μεσογείων 152, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7763100 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝΑ «Ελπίς» Δημητσάνας 7, 115 22 Αθήνα Τηλ.: 210 6434001, 210 6434001, Fax: 210 6445646 • Διαβητολογικό Ιατρείο, 1ο Νοσοκομείο ΙΚΑ Μελισσίων Τέρμα Ζαΐμη, 151 27 Μελίσσια Τηλ.: 210 8106439, 210 8106262 • Διαβητολογικό Ιατρείο & Ιατρείο Παχυσαρκίας, Κωσταντοπούλειο ΠΓΝΑ «Αγία Όλγα» Αγ. Όλγας 3-5, 142 31 Ν. Ιωνία Τηλ.: 210 2776612, 210 2796896, Fax: 210 2773845 E-mail: ketion@otenet • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Ελευσίνας «Θριάσιο» Λεωφ. Γ. Γεννηματά, 192 00 Μαγούλα, Αττική Τηλ.: 210 5534774, 210 5534200, Fax: 210 5534497 • Διαβητολογικό Ιατρείο, 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας Π. Κανελλόπουλου 3, 115 25 Αθήνα Τηλ.: 210 7464093, 210 7464090, Fax: 210 7715690 E-mail: pakokkoris@hotmail.com • Διαβητολογικό Ιατρείο, Παθολογικό Νοσοκομείο Σπηλιοπούλειο «Η Αγία Ελένη» Δημ. Σούτσου 21, 115 21 Αθήνα Τηλ.: 213 2023400, Fax: 210 6447064 E-mail: info@spiliopoulio.gr Website: http://www.spiliopoulio.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Παίδων «Αγία Σοφία» Μ. Ασίας και Θηβών, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 213 2013000, 213 2013130 Website: http://www.paidon-agiasofia.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΙΚΑ Αθηνών (Κεντρικά) Πλ. Θεάτρου 18, 105 52 Αθήνα Τηλ.: 210 32226011, 210 3226187 • Διαβητολογικό Ιατρείο, «Πολυκλινική» Ολυμπιακού Χωριού Γ. Δαμάσκου 1, 136 77 Αχαρνές, Αττική Τηλ.: 210 2420000 • Διαβητολογικό Ιατρείο & Ιατρείο Διαβητικού Ποδιού «Δημήτρης Βογιατζόγλου», ΓΝΜ «Α. Φλέμιγκ» 25ης Μαρτίου 14, 151 27 Μελίσσια Τηλ.: 210 8030303, 210 8038371

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

• Διαβητολογικό Κέντρο, ΠΓΝΘ «Παπαγεωργίου»

Περιφερειακή οδός Ν. Ευκαρπίας, 564 29 Ν. Ευκαρπία, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 694226, 2310 693229, Fax: 2310 693163 • Διαβητολογικό Κέντρο, Νομαρχιακό Α΄ ΓΝΘ «Άγιος Παύλος» Εθνικής Αντίστασης 161, 551 34 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 304400, 2310 493532, Fax: 2310 451727

• Διαβητολογικό Κέντρο, Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική

ΑΠΘ, ΠΓΝΘ «Ιπποκράτειο» Κωνσταντινουπόλεως 49, 546 42 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 312000, Fax: 2310 992834 • Διαβητολογικό Κέντρο, Α΄ Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, ΠΓΝΘ «ΑΧΕΠΑ» Στ. Κυριακίδη 1, 546 36 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 993369, 2310 303313, Fax: 2310 994608 • Διαβητολογικό Ιατρείο, Α΄ Παιδιατρική Κλινική, ΠΓΝΘ «Ιπποκράτειο» Κωνσταντινουπόλεως 49, 546 42 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 311200, 2310 892464-5, 2313 312409 • Διαβητολογικό Ιατρείο, Α΄ Παθολογική Κλινική, ΠΓΝΘ «Ιπποκράτειο» Κωνσταντινουπόλεως 49, 546 42 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 312000, Fax: 2310 819758 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝΘ «Παπαγεωργίου» Περιφερειακή οδός Ν. Ευκαρπίας, 564 29 Ν. Ευκαρπία, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 323180, 2313 323000 E-mail: nikossailer@gmail.com • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝΘ «Άγιος Δημήτριος» Ε. Ζωγράφου 2, 546 34 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 322100, 2310 969100, Fax: 2310 206015 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝΘ «Γ. Παπανικολάου» Εξοχή, 570 10 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 307000 (Εσωτ. 3), 2313 307528 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Χαλκιδικής 631 00 Πολύγυρος, Χαλκιδική Τηλ.: 23710 20248, 23710 22130, Fax: 23710 23781 • Διαβητολογικό Ιατρείο, Β΄ ΓΝ ΙΚΑ «Παναγία» Ν. Πλαστήρα 22, 551 32 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 438322, Fax: 2310 438322 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝΘ «Γ. Γεννηματάς» Εθνικής Αμύνης 41, 546 35 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2313 308100, 2310 963100, Fax: 2310 210401 E-mail: hospgeni@otenet.gr

ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ

• Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Θήβας

Θέση Κουμέρκη, 322 00 Θήβα, Βοιωτία Τηλ.: 22620 24444, Fax: 22620 25406 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Λαμίας Παπασιοπούλου Τέρμα, 351 00 Λαμία, Φθιώτιδα Τηλ.: 22310 63074-82, Fax: 22310 63695 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Άμφισσας Οικισμός Δροσοχωρίου, 331 00 Άμφισσα Τηλ.: 22650 28400, 22653 50100 • Διαβητολογικό Ιατρείο, «Διόκλειο» ΓΝ-ΚΥ Καρύστου Πολυχρόνη Κότσικα 56, 340 01 Κάρυστος, Εύβοια Τηλ.: 22243 50100, 22243 50106, Fax: 22240 22207 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Χαλκίδας Γαζέπη 48, 341 00 Χαλκίδα, Εύβοια Τηλ.: 22210 21901-10, 22210 35459, Fax: 22210 85131

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ

• Διαβητολογικό Κέντρο, Παθολογική Πανεπιστημιακή Κλινική, ΠΓΝ Πάτρας Ρίο, 265 00 Πάτρα Τηλ.: 2610 999691, 2610 999670, Fax: 2610 993982 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Τρίπολης «Ευαγγελίστρια» Τέρμα Ερυθρού Σταυρού, 221 00 Τρίπολη Τηλ.: 2710 371700, 2710 371809, Fax: 2710 238175 Website: http://www.panarkadiko.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κορίνθου Λεωφ. Αθηνών 53, 201 00 Κόρινθος Τηλ.: 27413 61400, 27410 20188, Fax: 27410 20529

Διαβητολογικά Νέα • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Άργους

Κορίνθου 191, 212 00 Άργος Τηλ.: 27510 64290, 27510 64113, Fax: 27510 24644 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝ Κρεστένων Ηλείας 27055 Κρέστενα Ηλείας Τηλ.: 2625 360 215, Fax: 26250 23400 E-mail: mgioka@yahoo.gr

ΗΠΕΙΡΟΣ

• Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Ιωαννίνων «Γ. Χατζηκώστα» Λεωφ. Μακρυγιάννη, 450 01 Ιωάννινα Τηλ.: 26510 80111, 26510 80444, Fax: 26510 31414 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΕΠΑΓΝ Ιωαννίνων Λεωφ. Σταύρου Νιάρχου, 455 00 Ιωάννινα Τηλ.: 26510 99111, 26510 99227, Fax: 26510 46617 E-mail: atsatsou@cc.uoi.gr, gep@uhi.gr Website: http://www.uhi.gr

ΘΕΣΣΑΛΙΑ

• Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Λάρισας

Μεζούρλο, 411 10 Λάρισα Τηλ.: 2410 617000, 1135, Fax: 2410 681567 E-mail: ppgnl@otenet.gr Website: http://www.uhl.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝ Λάρισας «Κουτλιμπάνειο» Τσακάλωφ 1, 412 21 Λάρισα Τηλ.: 2410 560384, 1535, Fax: 2410 611004 E-mail: kleisiarisvasilis@yahoo.gr Website: http://www.larissahospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝ Βόλου «Αχιλλοπούλειο» Πολυμέρη 134, 382 22 Βόλος, Μαγνησία Τηλ.: 24210 94200, 24210 39533, Fax: 24210 36870 E-mail: info@volos-hospital.gr Website: http://www.volos-hospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Τρικάλων Καρδίτσης 56, 421 00 Τρίκαλα Τηλ.: 24310 45100, 1535, Fax: 24310 37392, E-mail: gnntrika@otenet.gr Website: http://civil.dypethessaly.gr/trk/default.aspx

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

• Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Γουμένισσας

Μαυροπούλου 9, 613 00 Γουμένισσα, Κιλκίς Τηλ.: 23430 41411, 23430 20531, Fax: 23430 20531 E-mail: satsoglou@yahoo.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κιλκίς Νοσοκομείου 1, 611 00 Κιλκίς Τηλ.: 23413 51400, Fax: 23410 38627 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κατερίνης 7ης Μεραρχίας 26, 601 00 Κατερίνη Τηλ.: 23510 75424, 23510 75047, Fax: 23510 57250 E-mail: hoskat@gnkaterini.gr Website: http://www.gnkaterini.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝΝ Δράμας Τέρμα Ιπποκράτους, 661 00 Δράμα Τηλ.: 25210 23351-55, 25210 22222, Fax: 25210 21883 E-mail: info@dramahospital.gr Website: http://www.dramahospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Καβάλας Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού 63, 650 01 Καβάλα Τηλ.: 2513 501100, Fax: 2510 830747 Website: http://www.kavalahospital.gr

• Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Σερρών

3ο χλμ. Εθνικής Οδού Σερρών-Δράμας, 621 00 Σέρρες Τηλ.: 23210 94500, 23210 94567, Fax: 23210 94713 E-mail: gnserres@hospser.gr Website: http://www.hospser.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Βέροιας Ασωμάτων Βέροιας, 591 00 Βέροια Τηλ.: 23310 59100, 23310 51400, Fax: 23310 29920 Website: http://www.verhospi.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Νάουσας Αδελφών Λαναρά & Φωκίωνος Πεχλιβάνου 3, 592 00 Νάουσα Τηλ.: 23320 22200, 23320 59203, Fax: 23320 23422 E-mail: gnnnaoussa@nao.forthnet.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κοζάνης «Μαμάτσειο» Μαμάτσειου 1, 501 00 Κοζάνη Τηλ.: 24610 67600, 24610 67647, Fax: 24610 67618 E-mail: noskoz@mamatsio.gr Website: http://www.mamatsio.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Γιαννιτσών Τέρμα Λ. Κατσώνη, 581 00 Γιαννιτσά Τηλ.: 23820 56200, 23820 56534, Fax: 23820 26553 Website: http://www.gng.gr

ΘΡΑΚΗ

• Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Αλεξανδρούπολης

6ο χλμ. Αλεξανδρούπολης-Μάκρης, Δραγάνα, 681 00 Αλεξανδρούπολη Τηλ.: 25510 25272, 25510 75520, Fax: 25510 76420 Website: http://www.pgna.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Κομοτηνής «Σισμανόγλειο» Σισμάνογλου 45, 691 00 Κομοτηνή Τηλ.: 25313 51100, Fax: 25310 30009 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Ξάνθης Νεάπολη, 671 00 Ξάνθη Τηλ.: 25410 47100, 25410 47400, Fax: 25410 72139 E-mail: contact_us@hosp-xanthi.gr Website: http://www.hosp-xanthi.gr

ΚΡΗΤΗ - ΝΗΣΙΑ

• Διαβητολογικό Ιατρείο, ΠΓΝ Ηρακλείου «Βενιζέλειο Πανάνειο» Λ. Κνωσσού 363, 714 09 Ηράκλειο, Κρήτη Τηλ.: 2810 368000, 2810 368190, Fax: 2810 368175 Website: http://www.pepagnh.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Χανίων «Άγιος Γεώργιος» Δημοκρατίας 81, 731 34 Χανιά, Κρήτη Τηλ.: 28210 22000, 28210 22540, Fax: 28210 71112 E-mail: info@chaniahospital.gr Website: http://www.chaniahospital.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Μυτιλήνης «Βοστάνειο» Ε. Βοστάνη 48, 811 00 Μυτιλήνη, Λέσβος Τηλ.: 22510 57700, 22510 21111, Fax: 22510 41500 E-mail: bostanio@otenet.gr Website: http://www.vostanio.gr • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Σάμου Κεφαλοπούλου 17, 831 00 Σάμος Τηλ.: 22730 83100, 22730 83494, Fax: 22730 28968 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΓΝ Λευκάδας Αρ. Βαλαωρίτη 24, 311 00 Λευκάδα Τηλ.: 26450 25371, 26450 31065, Fax: 26450 25377 • Διαβητολογικό Ιατρείο, ΝΓΝ Ζακύνθου «Άγιος Διονύσιος» Γ. Μοθωναίου 1, 291 00 Ζάκυνθος, Τηλ.: 26950 59100, Fax: 26950 42520

Για οποιαδήποτε αλλαγή, διόρθωση, τροποποίηση στα προαναφερθέντα Διαβητολογικά Κέντρα / Διαβητολογικά Ιατρεία, παρακαλώ όπως ενημερώσετε την Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία με FAX (210 7210936) ή e-mail (infoede@ede.gr)

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Διαβητολογικά Νέα Επιστημονικές Εταιρείες - Ομοσπονδίες & Σύλλογοι για άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη

• ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Ηριδανού 12, 115 28 Αθήνα Τηλ.: 210 7210935, Fax: 210 7210935 E-mail: infoede@ede.gr - Website: http://www.ede.gr Ώρες λειτουργίας: 09:00-17:00, Δευτέρα έως Παρασκευή Όνομα Επικοινωνίας: Ειρήνη Φιδέλλη • ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Γραφεία-Βιβλιοθήκη-Εντευκτήριο Τσιμισκή 109, 546 22 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 250034, Fax: 2310 250034 E-mail: info@ngda.gr - Website: http://www.ngda.gr Ώρες λειτουργίας: 20:00-23:00, Δευτέρα έως Παρασκευή • Εταιρεία Μελέτης Παθήσεων Διαβητικού Ποδιού Πόντου 104, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7470089, Fax: 210 7470044 E-mail: emedip@otenet.gr - Website: http://emedip.gr

ΑΠΡΙΛΙΟΣ | ΜΑΪΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

• Ελληνική Ομοσπονδία για το Διαβήτη (Ελ.Ο.Δι.)

3ης Σεπτεμβρίου 90, 104 34 Αθήνα Τηλ.: 210 8233954, Fax: 210 8217444 E-mail: info@elodi.org - Website: http://www.elodi.org Όνομα Επικοινωνίας: Δημήτριος Χιώτης • Πανελλήνια Ομοσπονδία Σωματείων Συλλόγων Ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη (Π.Ο.Σ.Σ.Α.Σ.ΔΙΑ) Ελ. Βενιζέλου 236, 163 41 Ηλιούπολη, Αθήνα Τηλ./Fax: 210 5201474 E-mail: possasdia@yahoo.gr - Website: www.glikos-planitis.gr • Πανελλήνια Ένωση κατά του Νεανικού Διαβήτη (ΠΕΑΝΔ) Μεσογείων 24, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7796660, Fax: 210 7796461 E-mail: peand@live.com - Website: http://www.peand.gr • Σύλλογος ατόμων & φίλων με Διαβήτη Ρούμελης Ησαΐα 23, 351 00 Λαμία Τηλ.: 22310 44673 Όνομα Επικοινωνίας: Ηλίας Τσιαβός • Σύλλογος Διαβητικών «Αγ. Δημήτριος» Φραγκίνη 7, 6ος όροφος, 546 24 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 223707, 2310 733103, Fax: 2310 220592 Website: http://www.syl-diavitikon-nthess.gr Όνομα Επικοινωνίας: Χρήστος Δερβεράκης • Σύλλογος Διαβητικών «Γλυκειά Μεσσηνία» Δυτ. Εμπορικό Κέντρο - Γραφείο 33, 241 00 Καλαμάτα Τηλ.: 27210 95803, 6932 712229 Όνομα Επικοινωνίας: Αναστασία Καρούνου • Σύλλογος Διαβητικών «Γλυκιά ζωή με δράση» Λ. Σαλαμίνος 248, 189 00 Σαλαμίνα Τηλ.: 210 4640786 Όνομα Επικοινωνίας: Βασιλική Κοκλιού Αλαίσκα • Σύλλογος Διαβητικών «Γλυκιά Ισορροπία» Αγ. Παρασκευής 29, 195 00 Λαύριο Τηλ.: 22920 60758, 22920 28195, 6972 902863, 6945 226492 Όνομα Επικοινωνίας: Νικόλαος Ζυγούρης • Σύλλογος Διαβητικών «Γλυκιά πορεία» Σκουλενίου 5 Μεταμόρφωση Ερμούπολη Σύρου/Ασκληπειού 113, 114 71, Σύρος/Αθήνα Τηλ.: 22810 80751, 6936 578822, 6977 263866 Όνομα Επικοινωνίας: Αλέξανδρος Βασιλικός • Σύλλογος Διαβητικών «Δύναμη για ζωή» Δημ. Κέντρο πολιτισμού & πληροφόρησης, 612 00 Πολύκαστρο, Κιλκίς Τηλ.: 23430 24488, 6973 374957 Όνομα Επικοινωνίας: Λίνα Δόνη

• Σύλλογος Διαβητικών «Πορεία»

Διοικητηρίου 1, 531 00 Φλώρινα Όνομα Επικοινωνίας: Ευάγγελος Στάιος • Σύλλογος Διαβητικών Γνώμη & Γνώση ΓΠΝ Διδυμοτείχου Κων/λεως 1, 683 00 Διδυμότειχο Τηλ.: 25530 44128, Όνομα Επικοινωνίας: Ανθή Αστερίου • Σύλλογος Διαβητικών γονέων Ν. Καστοριάς Κορομηλά 9, 521 00 Καστοριά Τηλ.: 24670 24340, 6932 312954 Όνομα Επικοινωνίας: Ελένη Εγγλέζου • Σύλλογος Διαβητικών Επαρχίας Νάουσας Πλ. Καρατάσου 4, 592 00 Νάουσα Τηλ.: 23320 29434, 6973 598197 Όνομα Επικοινωνίας: Κωνσταντίνος Ιωαννίδης • Σύλλογος Διαβητικών Θεσσαλονίκης Ευξείνου 3, 561 23 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 223707, 6977 434113 Όνομα Επικοινωνίας: Χρήστος Δερβεράκης • Σύλλογος Διαβητικών Κορίνθου «Ευ-ζήν» Ρήγα Φεραίου 9, 201 00, Κόρινθος Τηλ.: 27410 29835, 6945 975930 Όνομα Επικοινωνίας: Φωτεινή Μπρεζετού • Σύλλογος Διαβητικών Κρήτης Κνωσσού 43, 732 00 Χανιά, Κρήτη Τηλ.: 28210 58264, 6979 618098 Όνομα Επικοινωνίας: Μαρία Σγουρού • Σύλλογος Διαβητικών Ν. Πέλλας Εγνατίας 68, 581 00 Γιανιτσά Τηλ.: 23820 23875, 6936 000398 Όνομα Επικοινωνίας: Γεώργιος Γεωργιάδης • Σύλλογος Διαβητικών Πειραιά & Νήσων Πλαταιών 10, 185 40 Πειραιάς Τηλ.: 210 4185148, 210 4181632, 6932 341320 Όνομα Επικοινωνίας: Γκόλφω Γεμιστού • Σύλλογος Διαβητικών Κισσάμου Καστέλλι Αγ. Νικολάου, 721 00 Κρήτη Τηλ.: 28220 31885 Όνομα Επικοινωνίας: Γεώργιος Βερυκάκης • Σύλλογος Ινσουλ/νων ατόμων με Νεαν. Διαβ. Τ1 «Γλυκειά αγκαλιά» Oμονοίας 128, 653 02 Καβάλα Τηλ.: 25102 27246, 6946 468853 Όνομα Επικοινωνίας: Λάσκαρης Τσούτσας • Σύλλογος Νέων Ελλήνων Διαβητικών Γυθείου 19, 122 41 Αιγάλεω Τηλ.: 210 5384434, 6974 317059 Όνομα Επικοινωνίας: Σπυριδούλα Λάγιου • Σύλλογος Διαβητικών «Πρόληψη & πορεία» Βάγια Θηβών, 322 00 Θήβα Τηλ.: 22620 61419 Όνομα Επικοινωνίας: Αθανάσιος Θεοδοσίου • Σύλλογος Διαβητικών Ν. Αργολίδος Φείδωνος 20, 212 00 Άργος Τηλ.: 27510 91253, 6972 322878 Όνομα Επικοινωνίας: Γεώργιος Παυλίδης • Ένωση Διαβητικών Δυτικής Ελλάδος (ΕΔΙΔΕ) Πατρέως 58-62, 262 21 Πάτρα Τηλ.: 2610 225107 Website: http://edide0.tripod.com/diabetes.html • Σύλλογος Διαβητικών Ν. Σάμου Καπετάν Σταμάτη 13, 831 00 Στάμος Τηλ.: 6945 217291 Όνομα Επικοινωνίας: Κωνσταντίνος Καπετάνιος

ο β ό φ Χωρίς ολύ πάθος... π ε μ ά λ αλ ...και ξεχάστε ζάχαρη και θερμίδες

• Ιδανικό για τη μαγειρική και τη ζαχαροπλαστική. • Μπορεί να ψηθεί χωρίς να χάσει τη γλυκύτητα του. • Ένα κουταλάκι Slim Line γλυκαίνει όσο ένα κουταλάκι ζάχαρη και περιέχει μόνο 2 θερμίδες. Γλυκαντικό με ελάχιστες θερμίδες Κατάλληλο για διαβητικούς Κυκλοφορεί σε σκόνη και δισκία

Πανακότα με σάλτσα φράουλα Υλικά (για 6 ΜΕΡΙ∆ΕΣ) λιπαρά • 125ml κρέμα γάλακτος με λίγα ρά λιπα λίγα με α • 325ml γάλ • 4 φύλλα ζελατίνης καντικό Slim Line • 8 κουταλάκια του γλυκού γλυ μελάδα Ligh t μαρ κού γλυ του • 6 κουταλάκια ΖΩΓΡΑΦΟΣ φράουλα • 1 βανίλια ό, για να μαλακώμέσα σε ένα μπολ με κρύο νερ • Βάζετε τα φύλλα ζελατίνης α, το γλυκαντικό και γάλ το ς, αίνετε την κρέμα γάλακτο σουν. • Σε ένα κατσαρολάκι ζεστ • Μέσα στο πολύ ιά. φωτ τη από ετε βράζουν και αποσύρ τη βανίλια, μέχρι να αρχίσουν να τα ανακατεύετε και φύλλα ζελατίνης (αφού τα στύψετε) ζεστό ακόμα μίγμα, προσθέτετε τα και τα βάζετε ια λάκ μπο 6 • Μοιράζετε την κρέμα σε φράουλας, καλά μέχρι να διαλυθούν τελείως. τσα σάλ τη Για • ά. καλ τον, μέχρι να πήξουν στο ψυγείο για 3 ώρες τουλάχισ η μαρμελάδα με 6 κουταλάκια Ζάχαρ ζεσταίνετε σε ένα κατσαρολάκι τη στιγ τη είο ψυγ το από τα ακό παν του γλυκού νερό. • Βγάζετε την 1 φλιτζάνι ετε με τη σάλτσα φράουλας. 1 φλιτζάνι μή του σερβιρίσματος και περιχύν

facebook.com/zografos.diet

Για πληροφορίες και βιβλίο συνταγών τηλεφωνήστε στο 210 4220320 ή επισκεφθείτε σκεφθείτε την ιστοσελίδα μας www.zografosdiet.grr

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΝΕΩΝ

Για Ιατρούς, Διαιτολόγους, Ψυχολόγους, Νοσηλευτές, Επισκέπτες Υγείας, Ποδολόγους που ασχολούνται με το διαβήτη και θέλουν να ενημερώσουν το κοινό 1. Άρθρο 3-5 δακτυλογραφημένων σελίδων. Μικρότερο άρθρο, με πρακτικές συστάσεις, οδηγίες ή με σημεία υπενθύμισης. 2. Στο κύριο άρθρο να υπάρχουν 1 έως 2 σημεία, τα οποία θα πρέπει ο συγγραφέας να τονίσει ως κύρια μηνύματα. Αυτά να αποτελούν ξεχωριστή σελίδα. 3. Σε κάθε άρθρο να υπάρχουν 2 με 3 κύριες βιβλιογραφικές παραπομπές. 4. Το άρθρο να συνοδεύεται με το όνομα του συγγραφέα, διεύθυνση και τηλέφωνο, τίτλο (γιατρός, νοσηλευτής κ.λπ.) και τόπο εργασίας, με ημερομηνία αποστολής. 5. Τα άρθρα να αποστέλονται σε ηλεκτρονική μορφή με e-mail στο infoede@ede.gr ή με CD στα γραφεία της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας υπ’ όψιν Συντακτικής Επιτροπής Περιοδικού «Διαβητολογικά Νέα» Ηριδανού 12, 115 28 Αθήνα

 Εγγραφή στα Διαβητολογικά Νέα Επώνυμο: .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................. Όνομα: ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Η διεύθυνση που θέλω να λαμβάνω το περιοδικό «Διαβητολογικά Νέα» είναι: Οδός: ............................................................................................................................................................................................................................................. Aριθ. �� Πόλη: ............................................................................................................................................................................................................................................. T.Κ.: ��

Ταχυδρομική Διεύθυνση: Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία Ηριδανού 12 115 28 Αθήνα Ετήσια συνδρομή: 1 €

ΥΠΟΓΡΑΦΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ HELLENIC DIABETES ASSOCIATION