İnovatif Kimya Dergisi Sayi 24

Kimya Dergisi

İNOVATİF Kimya Dergisi YIL:3 SAYI:24 TEMMUZ 2015

Akış

Şemaları

Kiralite ve Talidomid Faciası Gliserol Çamaşır Suyu

Haberler Faydalı Linkler Element Tanıma Bulmaca Sözlük(İng-Trk)

Önsöz Hakkımızda

İnovatif Kimya Dergisi Haziran 2013’te çalışmalarına başlayan Ağustos 2013’te ilk sayısını çıkaran, internet ortamda faaliyet gösteren, Kimya ve Kimya Sektörü hakkında yazılar yazılan, yazarlarını online ortamdan edinen bir e-dergidir.

Dergimiz Kimya ile ilgili yazılarınızı online ortamda sizlerden alarak sizi tanıtmayı, sektörden olan arkadaşlara kimya dergisi okumanın keyfini yaşatmayı, kimya ile ilgili piyasada çok okunan bir dergi olabilmeyi kimyayı seven, kimyayı takip eden, kimya ile ilgili bildiklerini paylaşan bir kesim oluşturmayı hedef edinmiştir.

Dergimizde kimya üzerine bölüm okuyan, mezun herkes bize yazabilir. Kimya ile ilgili bir bölüm bitirmiş olmanız yeterli.

Dergimizde yazarlarımızın yazdığı yazılar kısmı, haber kısmı, bulmaca kısmı, elementleri tanıyalım kısmı, kimya sözlüğü kısmı ve faydalı web siteleri kısmı adlı bölümler vardır.

Eğlenerek ve öğrenerek okumanız, bize yazmanız dileğimizle... İNOVATİF KİMYA Dergisi Yönetimi

Sahibi :

Yavuz Selim Kart

Genel Yayın Yönetmeni :

Yavuz Selim Kart

Yayın Danışmanı :

Yavuz Selim Kart

Dergi Editörleri :

Yavuz Selim Kart Ebru Çetinkaya

Haber Bölümü :

Yavuz Selim Kart Ebru Çetinkaya Hatile Moumintsa

Facebook Yönetimi ve Bilgi Araştırma :

Yavuz Selim Kart Hatile Moumintsa

Twitter Yönetimi :

Yavuz Selim Kart

Instagram Yönetimi :

Yavuz Selim Kart

Dergi Tasarımı :

Yavuz Selim Kart

KURALLAR Dergimiz Hakkında 1. İnovatif Kimya Dergisi yazılarını herhangi bir

makalenizde veya yazınızda kullanmak için yazısını aldığınız kişiye mail atarak haber vermek durumundasınız. Kullanmış olduğunuz bu yazıların kaynağını bu dergi olarak belirtmek zorundasınız.

2. Dergide yazılan yazıların sorumluluğu birinci derece yazara aittir. Bu konu hakkında bir sorun yaşıyorsanız ilk olarak yazara ulaşmalısınız.

3. Dergide yer alan bilgileri kullanarak başınıza gelebilecek felaketlerden ya da işlerden dergi sorumlu değildir.

4. Dergide yazarların kullanmış olduğu resimlerde kesinlikle kaynak belirtilmek zorundadır. Aksi durum olduğu zaman bunu yazarın kendisine ulaşarak hallediniz. Çünkü bizim yazarlarımızdan ricamız telif haklarına riayet ederek resimlerini dökümanlarına eklemeleri. Buradan çıkacak problemlerden doğrudan yazarlar sorumludur. Dergi sorumlu değildir.

5. Dergide benim de yazım olsun diyen yazarlarımız var ise. Yazılarınız için lütfen Yavuz Selim KART ile konuşun. Dergi ile iletişim kurmak için www.facebook.com/groups/147842018740235/ Grubu aracalığı iletişim kurabilirsiniz. Bu grup aracılığı ile bizimle iletişimde kalabilirsiniz.

6. Elimize çok yazı gelmediği takdirde her yazıyı yayımlamaya gayret edeceğiz. Amacımız hem yazan bir kesim sağlamak, hem bilgilerinizi 3. şahıslara yaymak hem de sizleri en iyi şekilde tanıtmaktır.

7. Sayfamızda yayınlanmasını istediğiniz yazıları inovatifkimyadergisi@gmail.com mail adresine göndermeniz rica olunur. Bu mail adresine gönderdiğiniz yazılarda bir eksiklik var ise editörlerimiz tarafından incelenecektir. Eksik kısımları var ise size geri dönüş yapılacaktır. Düzeltmeniz için tavsiyelerde bulunulacaktır. Lütfen geri dönüş yapılınca bunu kendinizi küçümsemek olarak görmeyin.

Amaç daha güzel bir yazı ve daha güzel bir dergi.

8. Dergimize göndereceğiniz yazılar en fazla 6 sayfa olabilir. 6 Sayfayı geçmemeye çalışın.

9. Dergimize yapacağınız eleştirileri de arkadaşlarımıza saygısız bir biçimde değilde ölçülü bir biçimde sayfalarda yapmaya dikkat ediniz. Bu işi herkes gönüllü yapıyor. Lütfen saygıda kusur etmeyiniz.

10. Dergi ekibi gönüllü kişilerden oluşmuştur. Bu

dergi ilk kurulduğu andan beri böyledir. Dergi ekibinde olan herkes bu kuralı kabul etmiş sayılır.

Gelen herkese en başta bu kural söylenir. Görevini yapmayan, dergide anlaşmazlık çıkaran, huzur bozan, dergi yöneticisini dinlemeyen, ben kafama göre hareket ederim diyen herkes ekipten çıkarılır.

11. Dergimizde yazabilecceğiniz konular aşağıda listelenmiştir. * Akademik Makaleler * Endüstriyel Konular * Üniversite Hayatındaki Sıkıntılar Sorunlar (Kimya üzerine bölümler için) * İş Hayatındaki Sıkıntılar Sorunlar * Laboratuvar Üzerine Yazılar * Kimya Sanayi Uygulamaları * Teorik Kimya Üzerine Makaleler * Ülkemizdeki Kimya ile ilgili Kanunlar Üzerine Yazılar * Kimya Sektöründe Güvenlik Önlemleri ve Dikkat Edilecek Husular Üzerine Yazılar * Kimya Sektöründe Bilgisayar Uygulamaları Üzerine Yazılar temel konular bunlar. Bu konular ile ilgili bize yazıp gönderebilirsiniz. Göndereceğiniz şeyler Kimya Dünyası ile alakalı olmalı yoksa yayımlanmaz.

12. Dergide dini ve siyasi içerikli yazılar yayımlanmaz. Herhangi bir dini grubu temsil eden ya da herhangi bir siyasi grubu temsil eden söz ve kelimeler yazınızda olursa dergi o kısımları değiştirmeniz konusunda sizi uyarır. Değiştirmezseniz dergi yayımlamama hakkını elinde tutar. Bu konuda son söz dergi yöneticisine aittir.

13. Dergi tasarım ve yönetiminden sorumlu arkadaş buraya ek maddeler koyup değiştirme yetkisine sahiptir.

14. Dergiyi okuyanlar ve dergi ekibi bu kuralları kabul etmiş sayılırlar.

İNOVATİF KİMYA Dergisi Yönetimi

Ekibimiz BİZ KİMİZ

Yavuz Selim KART EBRU ÇETINKAYA

Hatile MOUMINTSA

Kimya Dergisi

https://www.facebook.com/InovatifKimyaDergisi https://twitter.com/InovatifKimya http://www.linkedin.com/profile/view?id=299289606 Instagram

http://www.instagram.com/inovatifkimyadergisi

Editörden Merhaba İNOVATİF KİMYA Dergisi Okuyucuları Değerli Okuyucularımız;

Gönüllülük esasına göre işleyen dergimizde sizlerin gönderdiği yazılarla 24. sayıyı çıkarmanın mutluluğunu yaşıyoruz. 2 sene boyunca e-dergimizi sizlerin bize göndermiş olduğunuz değerli yazılar sayesinde çıkarttık. Bize yazı gönderen herkese çok teşekkürler.

İnovatif Kimya Dergisi sosyal platformlarda aktif şekilde rol almaya çalışan elektronik dergi olma yolunda ilerliyor. Web sitemizi, facebook, twitter, instagram sayfalarımızı geliştiriyoruz.

Linkedin ortamı ile iş dünyası bağlantılarımızı artırıyoruz. Bizi bu ortamlarda her zaman takip edip destekleyebilirsiniz.

Bu ay E-Dergimizde 4 farklı yazı bulunmakta. Bize bu ay gönderilen yazılar. Kiralite ve Talidomid Faciası yazısında, Kiralite ve Talidomid’in ilaç dünyası ile ilgisini anlatan bir yazı göreceksiniz. Gliserol yazısı, Düzce Üniversitesi Öğretim Üyesi Hocamızın yazısıdır. Akış Şemaları yazısı, bu ayın kapak konusu. Çamaşır Suyu yazısı, evlerimizde sıklıkla kullandığımız temizlik malzemesi hakkında güzel bir yazı. Element Tanıma kısmınında bu ay sırada Magnezyum Elementi var. Yurttan ve Dünyadan Kimya Haberleri ile de gündemi takip edeceksiniz. Her ay web siteleri kısmı ile bu ay da birçok web sitesi keşfedeceksiniz. Sözlük kısmında İngilizce-Türkçe Kimya kelimelerini öğreneceksiniz. Bulmaca kısmında ise hem eğlenip hem öğreneceksiniz.

Umarız beğenerek okursunuz. Bize yazı gönderen emek harcayan meslektaşlarımıza, takipçilerimize, sevenlerimize teşekkürü bir borç biliyoruz. Kimya üzerine bölüm okuyan, çalışan her kesimden ve sektörden bilgilendirici ve içerikli yazılar bekliyoruz. Bir sonraki ay görüşmek üzere. Sevgiyle kalın.

Yavuz Selim Kart Dergi Editörü

IÇINDEKILER

Kiralite ve Talidomid Faciası Gliserol 9 Akış Şemaları Çamaşır Suyu Element Tanıyalım .

Sözlük (Ing-Trk) Haberler 21

7

11 16 19 20

Faydalı Siteler 30 Kimya Bulmaca 31 Kimya Bulmaca Çözüm (Önceki Ay) 32 Sizde Yazarımız Olun 33

Orkun KEÇICI orkunkecici@gmail.com

KİRALİTE ve TALİDOMİD FACİASI

E

nantiomer, izomerlik, R-S konfigürasyonu biz kimyacılar bu terimlere hiçte yabancı değiliz.

Peki ya kiralite ?

Yazımın devamında; aslında uzak bir kavram olmadığını anlayacağız.

Kimya Mühendisi (Mezun)

Chiral (kiral)

Bir ayna görüntüsü oluşturabilen veya bu ayna görüntüsüne sahip olan molekülleri tanımlamada kullanılır. Kimyada bu moleküllere enantiomer veya kiralite özelliği gösterir denmektedir.

Kiral Yunancada “ χειρ“(kheir) kelimesinden türemiş olup insan eli anlamına gelmektedir. Bir insanın sağ ve sol ellerinin aynı fakat zıt olması gibi bir diğerinin tam ayna görüntüsüdür.

Optikçe aktif her maddenin iki tane enantiomeri vardır. Birbirinin ayna görüntüsü olması aynı zamanda bunların konfigürasyonlarının da zıt yapıda olduğunu göstermektedir Bunların adlandırılmasında R-S kuralı ya da Chan-Ingold Prelog denilen bir adlandırma sistemi kullanılır. Optik dönme açıları saat yönünde olan moleküller R konfigürasyonun da, saat yönünün tersinde olan moleküller ise S konfigürasyonu olarak adlandırılır.

Moleküllerin bu özelliği bazen çok büyük sorunlara hatta ölümlere yol açabilmiştir.

Talidomid İlacı Talidomid 1954 yılında Alman firması Chemie Grünenthal tarafından gebeliğe bağlı bulantı ve kusmaların giderilmesine yardımcı bir ilaç olarak piyasaya sürülmüştür. İlacın bu özelliğinden dolayı adını çabuk duyurmuş ve 1960 yılında 46 ülkeye daha ihraç edilmiştir. Türkiye bu ülkeler arasında yoktur. Nedeni yazımın devamında olacak.

7

Bu ilaç görünürde iyi bir tedavi sağlıyor gibi görünüyordu fakat ilacı kullanan hamile kadınlar uzuvları eksik çocuklar doğurmaya başlayınca ne kadar tehlikeli bir ilaç olduğu yeni anlaşılacaktı.

1961 yılında Avustralya ve Almanya’dan iki doktor birbirinden bağımsız olarak yaptığı araştırmalar sonucu talidomid kullanımı ile doğumsal bozukluklar arasında bağlantı olduğunu açıklamıştır.

Açıklamalarına göre; gebeliğin ilk üç ayında bu ilacı kullanan kadınların bebeklerinde ciddi doğumsal bozukluklar olduğu ortaya çıkmıştır. Bu doğumlar 10000 ‘in üzerindedir ve doğan çocukların pek çoğu hayatını kaybetmiştir

Buna sebep olan neydi, neden sakat çocuklar doğmuştu?

Enantiyomerlik az önce bahsettiğim gibi R-S kuralına göre yapılır. Üretilen bu ilaçta, bir enantiyomerdi yani R ve S bölgeleri vardı.

R bölgesi ilacın fayda ettiği bölge yani ağrı kesici kısmıydı. S bölgesi ise hamilelikte kullanıldığında fetüsün gelişimini engelleyen teratojen kısmını içeriyordu.

8

Üretici firma bu olayı fark edemedi ya da yeterli seviyede testler uygulamadığı için bu facia kaçınılmaz oldu.

Böyle bir facianın Türkiye‘yi es geçmesi şanstan çok bir deneyim becerisiydi.

Prof. Dr. Şükrü Kaymakçalan (Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji Kürsüsü) talidomid ilacı için yapılan deneylerin yeterli olmadığını bu

sebeple ruhsat verilmemesi gerektiğini söylemiştir.

Sağlık Bakanlığı ise bu uyarıyı ciddiye alarak ilaca ruhsat vermemiştir.

Geçmişte yapılmış hatalar günümüz koşullarında daha rahat yaşamamıza sebep olmuş gibi görünüyor. Sağlıklı yaşam için acaba daha ne kadar insanın kobay olması gerekiyor, sorgulamak lazım.

Kaynaklar : http://www.tfd.org.tr/uploads/file/bulten/114_2012_4.pdf https://en.wikipedia.org/?title=Chirality https://idexposed.wordpress.com/2008/05/14/robert-hazen-origin-of-life-101/ http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/2001/popular.html

Haydar GÖKSU adar_gok@hotmail.com

Gliserol

G

Kimya Ögretmeni

liserol, hidroksil grubu ihtiva eden moleküllerden olan ve pek çok biyolojik aktif moleküller için bir çıkış maddesi olarak kullanılabilecek olan bir yapıdır ve trihidroksi alkoldür.

OH HO

OH Gliserol

(Düzce Üni Yard. Doç.

Dr.)

Tıbbi alanda, şeker hastalığında deri üzerinden kullanılan merhemlerle ve kabızlıkta kullanılan fitillerle doğrudan kullanılabilen bir molekül olmasının yanında dinamit yapımında, endüstri, biyokimya ve tıp gibi alanlarda geniş bir kullanım alanına sahiptir. Ayrıca aktif toksinlerin inaktivasyonunda da büyük bir etkiye sahip olan bu molekül[1] aynı zamanda vücutta önemli işlevlere sahip olan nötral lipitlerin (trigliserit), fosfolipitlerin ve stereoidlerin sentezinde de kullanılabilecek bir moleküldür.(Şekil 1)[2] O

O

R2

O O

R2

R3

O

R1

O

R1

O

O O

O

t rigliserit

O

O

P

O

OX

f osf ogliserit X : alkol t ürevi

Şekil 1 : Nötral lipitler (trigliserit) ve fosfolipitler Lipitler suda çözünmeyen, vücutta yakıldıklarında karbonhidrat ve proteinlere göre daha çok enerji

sağlayan ve gliserolün üç mol yağ asidi ile tepkimesinden oluşan ester molekülleridir.(Şekil 2) O R1

O OH HO

Gliserol

OH

3 RCOOH

R2

3 H2O R= R1, R2, R3

O O

R3

O O

t rigliserit

Şekil 2 : Trigliseritlerin gliserolden oluşum reaksiyonu Lipitler ve fosfolipitler hücre zarının temelini oluştururlar, hidrofobik (suyu sevmeyen) ve hidrofilik (suyu seven) kısımlardan oluşurlar ve miseller

halinde dururlar (hidrofobik kısımların bir araya gelmesi ile oluşan yapılar).(Şekil 3)

Şekil 3 : Bazı misel modelleri

9

Lipitler ve fosfolipitlerin, hidrofobik ve anyonik özellikte olmalarından dolayı da bazı iyon ve polar yapıların geçişine engel olarak vücudu yabancı etkilere karşı korurlar (Şekil 4).[1-3]

Şekil 4 : Lipitler ve fosfolipitlerin görsel ifadeleri Kaynaklar :

10

1. Marquinai D., Barroso, J., Santos, A., Peinado, J.M. Microbiol. Res., 2001, 156, 387-391.

2. Sacre, M., Hoffmann, W., Turner, M., Tocanne, J., Chapman, D. Chemistry and Physics of Lipids, 1979, 25, 69-83.

3. (a) Sacre, M., Hoffmann, W., Turner, M., Tocanne, J., Chapman, D. Chemistry and Physics of Lipids, 1979, 2, 69-83. (b) Damste, J.S.S., Schouten, S., Hopmans, E.C., Van Duin, A.C.T., Geenevasen, J.A.J. Journal of Lipid Research, 2002.

Yavuz Selim KART kim_muhselim@hotmail.com

AKIŞ

ŞEMALARI

M

erhaba İnovatif Kimya Dergisi okurları,

Bu ay sizlere Kimya Mühendisliği ve Kimya Sanayisi’nde önemli yeri olan akım şemalarını anlatacağım.

Akım şemaları, proses tasarımında anahtar doküman olarak adlandırılacak kadar önemli bir konudur. Akım şemaları üzerinde tasarımda yer

Kimya Mühendisi (Mezun)

alan ekipmanlar, akım hatları, akımların hızları, bileşimleri ve ekipmanların işletme koşulları yer alır.

Akım şemaları, proseste yer alan her bir ünite için ve tüm proses için yapılan kütle ve enerji denklikleri temel alınarak oluşturulur.

Basit bir akım şemasını aşağıda görmektesiniz.

11

Şekil 1 : Ham Petrol Akım Şeması Yukarıdaki akış şeması özel hazırlanmış bir akış şemasıdır. Bu akış şemaları bizim tüm süreci görmemizi sağlarlar. Farklı farklı birçok çeşidi mevcuttur.

Günümüzde ise akım diyagramları bilgisayar destekli olarak hazırlanmaktadır. Dergimizin daha önceki sayılarında bu konu ile ilgili çeşitli yazılarım oldu. Onları da inceleyebilirsiniz.

Bilgisayarda akış şeması hazırlamanın alternatif akış diyagramlarının oluşturulması, en uygun

prosesin seçimi ve en uygun proses şartlarının saptanması gibi önemli avantajları bulunmaktadır. Genellikle bilgisayar destekli akış şeması hazırlamada “MATLAB” ve “CHAMCAD” paket programından yararlanılmaktadır.

Akış diyagramı, prosesi tanımlayan bir doküman olması nedeniyle açık, anlaşılır, doğru ve tam olmalıdır. Çizimler / dokümanlar ile ilgili farklı proses tiplerini belirtmek için kullanılan çeşitli tipte akış diyagramları vardır.

Proses akış diyagramı oluşumunu Şekil 2’de görmektesiniz

Şekil 2 : Proses akış diyagramı oluşumu

12

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Genel Blok Akış Diyagramı Blok Akış Diyagramı (BFD) Proses Akış Diyagramı (PFD) Boru Hatları ve Cihaz Diyagramı (P & ID) Birimlerin Akış Diyagramı Veri Föyleri

gibi çeşitli tipte akış diyagramlarına örnek olarak verebiliriz.

Genel Blok Akış Şeması (Genel Blok Akış Diyagramı) Blok diyagram, proseslerin en basit gösterim şeklidir. Çizimde yer alan her bir blok bir ekipmanı veya prosesin belirli bir adımını simgeler. Bu diyagramlar proses için genel bir fikir vermektedir ve az sayıda ayrıntı içermektedir.

Bu diyagramlar kare, dikdörtgen ve daire gibi şekillerden oluşur. Bu diyagramlar, ön raporların hazırlanmasında ve eğitim amacıyla kullanılır. Bu diyagramlarda oklar kullanılarak kesitler arasındaki sıra ve ilişki gösterilmektedir.

Şekil 3 : Genel blok akış diyagramı

Blok Akış Şeması (Blok Akım Diyagramı - BFD) Bu diyagramların genel akış diyagramlardan farkı, girdi çıktı akımlarının bir seri blok ile birbirlerine bağlanarak oluşturulması ve işletme koşullarının (sıcaklık ve basınç) ve proseste oluşan problemlerde verilen geri döngü ve dönüşüm gibi diğer önemli bilgileri de içermesidir.

Blok akış diyagramı oluşturulurken; • • • • •

İşletmeler bloklarla gösterilir. Önemli akım yönleri oklarla belirtilir.

Mümkün olduğunca akımın yönü soldan sağa çizilir.

Hafif bileşen içeren akımlar (gazlar) yukarı doğru, ağır bileşen içeren akımlar (sıvılar ve atılar) aşağı doğru yönlendirilir.

Basitleştirilmiş madde dengesi kurulur.

13 Şekil 4: Blok akış diyagramı

Proses Akış Şeması (Proses Akış Diyagramı – PFD) Proses akış diyagramı, ilgili birimler ile birlikte giren ve çıkan maddelerin gösterildiği bir diyagramdır. Ayrıntılı akış diyagramlarında, ekipmanlar genelde belirli bir stile (tarza) uygun olarak çizilir ve kullanılan semboller ve çizimler belirli standartlara uymalıdır. Amerikan Ulusal Standartlar Enstitüsü’nde(ANSI) akış diyagramlarının hazırlanmasında kullanılan bir semboller dizini hazırlanmıştır.

Proses akış diyagramları kimyasal proses endüstrisinde kullanılan çok faydalı ve özellikli dokümanlardan biridir. PFD tasarım bilgisini etkin bir şekilde iletir. Operatörün parametreleri ayarlamasına, denetçinin tesis çalışmasını kontrol etmesine yardımcı olmaktadır. Temel proses basit ise ve sadece birkaç adım içeriyorsa PFD ve P & ID diyagramları tek bir föyde birleştirilebilir.

Proses akış diyagramları esas olarak aşağıdaki özelliklere sahiptir: • • • • •

Basınç, sıcaklık ve akış gibi proses şartları ile birlikte kritik cihazları ve ölçme cihazlarını gösterir.

Kimyasal bir tesisteki ya da rafinerideki proses akışını izlemek için kullanılır.

Tüm büyük cihazları, boru hatlarını, kritik noktalardaki sıcaklıkları ve basınç değerlerini ve proses akışını göstermektedir.

Akışkan sistemini ve akışkan sistemi ile ilgili cihazları semboller kullanarak göstermektedir.

Bu diyagramlar proses teknisyenleri için bilgi kaynağıdır. Çünkü prosesin nasıl çalıştığını ve her birim çalışmayla ilgili adımları göstermektedir.

Proses akış diyagramı oluşturmak için önemli miktarda bilginin toplanması gerekmektedir. Sadece birkaç operatör içeren küçük diyagramlar için

sıcaklıklar, basınçlar, bileşimler ve akış hızları gibi akım bilgileri akımın yanında küçük bir kutucuk içerisinde verilebilir.

Şekil 5: Proses akış diyagramı Akış şemalarında yer alan proses ve operasyon cihazları, dış görünüşleri ile endüstride kullanılanlara az çok benzerlik gösterir. Bu amaçla kullanılan

sembollerin az çok standardı oluşturulmuştur.

Aşağıdaki şekillerde akış şemalarında çok sık rastlanan ve kullanılan semboller gösterilmektedir.

14

Şekil 6 : Proses akış diyagramı-1

15 Şekil 7 : Proses akış diyagramı-2 Bu ve buna benzer birçok şekil bulunmaktadır.

Hepsini eklemek mümkün olmasa da genelde görebileceğiniz birkaç sembolü eklemeyi görsel açıdan anlamanız bakımından uygun buldum.

Bu sembolleri bir anda ezberlemek yerine, proses tabloları okumaya çalışarak öğrenmek ya da Chemcad gibi programlar ile çizim yaparak öğrenmek, öğrenmenin kalıcılığı açısından faydalı

olacaktır. Sonuç itibari ile kimya sektöründe yeri tartışılmaz derecede önemli olan akış diyagramları sanayinin her safhasında kimya üzerine bölüm okuyan herkesin karşısına çıkacaktır. Bir dahaki sayıda görüşmek üzere sağlıcakla kalın.

Kaynaklar : http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Proses%20Ak%C4%B1%C5%9F%20 %C5%9Eemas%C4%B1%20Kodlama%20Ve%20%C3%87izimi.pdf http://chem.eng.ankara.edu.tr/files/2013/03/ak%C4%B1m-semalari.pdf chem.eng.ankara.edu.tr/files/2013/03/PFD-and-PID.ppt

ÇAMASIR (NaClO) SUYU

Anıl Yasin AKDOGAN anil_yasin_akdogan@hotmail.com

Kimya Teknikeri (Mezun)

Ç

amaşır suyu, (NaClO) bir tür tuztur. Günlük hayatta beyazlatıcı çamaşır sularında kullanılmaktadır. Asidin bir canlı dokusu ile teması, dokularında hasara yol açmaktadır. Çevreye büyük ölçüde zarar veren bu madde oda koşullarındaki klor ve sabunlardaki sodyum hidroksit ile birleşerek üretilmektedir. Bir sodyum hipokloritin elde edilme formülü aşağıdaki gibidir:

2NaOH + Cl2 › NaCl + NaClO + H2O

16

Sodyum Hipoklorit ( Çamaşır Suyu , Hypo), lityum hipoklorit, sodyum hipoklorit ve kalsiyum hipoklorit gibi yeni kimyasal bileşiklerin oluşturlmasında ana kök olarak kullanılır. Hipokloritler, manganı oksitler ve permanganatı oluşturur.

Hipoklorit, organik bileşiklerle temasında ekzotermik tepkimeye girer ve biyolojik olarak yanıklar oluşturur. Bu nedenle temizlik ürünlerinde seyreltik olarak hipoklorit kullanılır.

Fiziksel ve Kimyasal Özellikler Görünüş ve Koku : Açık, yeşilimsi sarı renkli, karakteristik kokulu bir sıvıdır.

Bozulma Durumu : Sodyum Hipoklorit çözeltileri, kolay bozunabilme özelliğine sahiptirler.

Stabilite içindeki bir miktar sodyum hidroksit aşırısı ile sağlanır. Buna rağmen tüm Çamaşır Suyu çözeltileri bekletildiklerinde yavaş yavaş bozunurlar. Açığa çıkan oksijen miktarı stabilitenin bir ölçüsüdür.

Sodyum Hipoklorit’in bozunmasının niteliği ve bozunma hızı pek çok etkene bağlıdır.

Ancak bunlar arasında en önemlileri şunlardır :

> Hipoklorit konsantrasyonu > Sıcaklık > Işık > Ürün içindeki bazı metal safsızlıkları Yüksek konsantrasyondaki hipoklorit çözeltileri, düşük konsantrasyonda olanlara göre daha hızlı bozunurlar. Sıcaklık ve ışık, bozunma hızını artırır. Ürün içindeki safsızlık olarak bulunabilecek bakır, nikel, kobalt, demir gibi metaller oksijen çıkışıyla sodyum hipokloritin bozunmasını hızlandırırlar.

Raf Ömrü Çamaşır suyunun ömrünün uzun veya kısa olmasının bir numaralı faktörü sıcaklıktır. Clorox™ ‘ e göre; çamaşır suyuna eklenen hipoklorit miktarı, üretildiği sezona göre farklılık gösteriyor. Çünkü sıcaklık, sodyum hipokloritin bozunma oranını etkileyen bir numaralı faktördür. Bu yüzden yaz sezonunda, kış sezonuna göre üretilen çamaşır sularına daha fazla hipoklorit ekleniyor. ( Clorox temizlik maddeleri üreten uluslararası bir firmadır. ) Clorox firması; çamaşır suyundaki %6 hipoklorit oranı seviyesini, 20 santigrat derece civarında korunduğunu varsayarak en az 6 ay boyunca bozunmadan korumayı hedefliyor. Çamaşır suyunun üretimi ile satışa sunulması arasında yaklaşık 4-6 haftalık bir zaman dilimi var.

Çamaşır suyu ve asit içeren kimyasalları karıştırınca ne olur ? Çamaşır suyunda sodyum hipoklorit bulunur yada kimyasal formülü ile “NaOCl”. Çamaşır suyu da zaten sodyum hipoklorit’in sulu çözeltisidir.

Ancak çamaşır suyundaki sodyum hipoklorit sulu ortamda hipokloröz asit olarak bulunur. Denge reaksiyonu ise şu şekildedir;

Hipokloröz asit ( HOCL) güçlü bir yükseltgendir. Çamaşır suyunun iyi bir beyazlatıcı ve dezenfektan olmasının sebebi de budur. Eğer siz çamaşır suyunu yani bu durumda hipokloröz asiti başka bir asit ile karıştırırsanız zehirli klor gazı açığa çıkar. Örneğin; halk arasında tuz ruhu olarak bilinen HCl ile çamaşır suyunu karıştırdığınız zaman oluşan reaksiyon şu şekildedir :

17

Klor gazı boğucu kokulu, yeşilimsi sarı renkte bir gazdır ve mukoza zarınızı, gözlerinizi, boğazınızı ve akciğerinizi etkiler. Başta astım gibi solunum sorunlarına sebep olur. Eğer uzun süre bu gaza maruz kalınırsa sonucu ölüm olabilir.Peki biraz daha zayıf bir asit asetik asit içeren sirke ile çamaşır suyunu karıştırırsak ne olur ? Aslında tahmin ettiğiniz gibi aynı sonucu alırsınız. Klor gazı !

Klor gazı ile pH arasında bir denge durumu söz konusudur. Eğer siz ortama tuz ruhu, asetik asit yada kezzap ( kimyasal adıyla nitrik asit HNO3) vb. asitler ekleyerek pH’ı düşürürseniz; ortamdaki klor gazını artırmış olursunuz. Eğer pH’ı artırırsanız; bu sefer klor gazı miktarı düşecek, hipoklorit iyonu (ClO-) miktarı artacaktır. Hipoklorit iyonu hipokloröz aside

göre daha az etkili bir yükseltgendir. Bazı insanlar klor gazının oluşucağını bile bile; çamaşır suyunun yükseltgeme gücünü görmek için başka asitler ekleyerek pH’ı düşürür.

Kendinizi zehirlemeyin!

Dipnot : Çamaşır suyunun bildiğinizden farklı bir kullanım alanı daha var. Kimyasal savaşların zararlı etkilerinden korunmak için.

Kimyasal savaşı kısaca, “kimyasal özelliklerinden dolayı öldürücü, yaralayıcı, tahriş edici, ve aynı zamanda yangın çıkartıcı, insanlara, bitki ve metallere etkisi olan katı, sıvı ve gaz halindeki maddelerle yapılan savaş” şeklinde tanımlayabiliriz. Kimyasal savaş uyarısı yapıldığında evlerimizde ve sığınılan yerlerde alınması gerekli önlemlerden biri de kapatılmış pencere ve kapı aralıklarının, sulandırılmış çamaşır suyuna batırılmış bez, battaniye vb malzeme ile örtülmesidir. Sızıntı olduğu düşünülen bölge sulandırılmış çamaşır suyu ile, daha sonra da sabunlu su ile yıkanmalıdır. Kirlenmiş giysiler, çamaşır suyu, bol su ve sabunla temizlenmeli ya da çift kat poşete sarılıp atılmalıdır.

Kaynaklar : * http://kimyaca.com/camasir-suyunun-raf-omru/ * http://kimyaca.com/camasir-suyu-ve-asit/ * http://www.hidrojenperoksit.com/camasirsuyu.asp

18

ELEMENT TANIYALIM

Magnezyum Simgesi: Mg Grubu: 2A (Toprak alkali metal) Atom numarası: 12 Bağıl atom kütlesi: 24,305 Oda sıcaklığında: Katı Erime noktası: 649°C Kaynama noktası: 1090°C Yoğunluğu: 1,738 g/cc Keşfi: 1808 - Sir Humphrey Davy Atom çapı: 1,72 Å Elektronegatifliği: 1,31 2 2 6 2 Elektron dizilimi: 1s 2s p 3s Yükseltgenme basamağı (sayısı): 2

Magnezyum (Mg), gümüş beyazlığında bir metaldir ve genellikle alaşım maddesi olarak, yani başka metallerle karıştırılarak kullanılır. Kimyasal simgesi Mg, atom numarası 12; atom ağırlığı 24,312 olan bu element en hafif metallerden biridir ve bu özelliğiyle önem kazanmıştır. Toz halindeki magnezyum kolayca tutuşur ve parlak bir alevle yanar. Bu özelliği nedeniyle, elektrikli fotoğraf makinesi flaşları çıkmadan önce, magnezyum yakılarak flaşlı fotoğraflar çekilmiştir.

1755 yılında İngiltere’de Joseph Black tarafından keşfedilmiştir. 1808 yılında Humphrey Davey tarafından saf olarak, magnezya ve civa-II-oksit (HgO) karışımından izole edilmiştir.

Magnezyum’un Elde Edilmesi

19

Başlıca mineralleri dolomit, brusit [Mg (OH)2] ve manyezittir. Birçok başka mineralde de ve ayrıca deniz suyunda çözünmüş olarak (hacim olarak % 0,3, MgSO4 ve % 0,5 MgCl2) bulunur. Bir metreküp deniz suyundan 1,8 kg. magnezyum çıkarılabilir. Ergimiş magnezyum klorürün (MgCl2) elektroliziyle ya da silikotermik yöntemle (dolomitin ısıtılarak kurutulmasıyla elde edilen oksitler karışımının, ferrosilisyum ile yüksek sıcaklıkta indirgenip magnezyum kristallerinin oluşması) elde edilir. Elektroliz yönteminde magnezyum klorür deniz suyundan elde edilebilir. Bunun için deniz suyuna sönmüş kireç karıştırılarak Mg(OH)2 çöktürülür ve çökelek ısıtılarak magnezyum oksite (MgO), bu da kok ve klor gazıyla magnezyum klorüre çevrilir. Yapım işlerinde kullanılan en hafif metal, magnezyumdur. Havada koruyucu bir oksit ve karbonat katmanıyla örtülerek donuklaşır. Havada bir oksijenle birlikte göz kamaştırıcı bir ışık vererek yanar. Bu özelliğiyle flaş lambalarında kullanılır. Magnezyum alaşımları otomotiv, uçak ve uzay araçları sanayiinde büyük önem taşır. Magnezyum oksit, ateşe dayanıklı tuğla yapımında kullanılır.

Manyezi adıyla da bilinen bu oksit, magnezyum klorür çözeltisiyle karıştırıldığında dayanıklı bir çimento oluşturduğundan sıva olarak kullanılır. Magnezyum, insan vücudunun % 0,05’ini oluşturur. Birçok enzimin, ayrıca klorofilin de bileşiminde bulunduğundan yaşam için zorunlu bir elementtir.

Kullanım Alanları Fotoğraf makinelerinin gövde ve flaş kaplamalarında, işaret fişeklerinde ve yangın bombaları başta olmak üzere pirotekni alanında yoğun olarak kullanılır. Alüminyumdan üçte bir oranında daha hafif olması nedeniyle, alaşımlarından uçak ve füze yapımında faydalanılır. Eczacılık alanında önem taşıyan bileşikleri de vardır. İtici özellikteki bileşiklerin yapısına katılır. Döküm demir yapımında ve uranyum başta olmak üzere çeşitli metallerin tuzlarından saflaştırılması işleminde kullanılır. Şömine tuğlalarının, aydınlatma ampullerinin, renk maddelerinin ve filtrelerin yapımında da yeri vardır. Yeşil bitkilerde bulunan klorofil yapısında da yer alır.

SÖZLÜK Ingilizce-Türkçe Enameled

Sırlanmış

Emit

Yaymak

Energy Balance Feed

Beslemek

Fan

Vantilatör

Flash Point

20

Enerji Denkliği

Parlama Noktası

Fixed Carbon

Sabit Karbon

Gas Bubble

Gaz Kabarcığı

Galvanostat

Akım Düzenleyici

Halogen Heat Balance

Halojen Isı Denkliği

Inert Cell

Kuru Pil

Influent

İçe Akan

Irritant

Tahriş Edici

Iron Ore

Demir Filizi

Kerosene

Gaz Yağı

Latex

Lateks

Mine Fire

Ocak Yangını

Molasses

Melas

Moist

Nemli

Mirror

Ayna

Molality

Molalite

Mover

Taşıyıcı

HABERLER

Yurttan Kimya Haberleri KIZIL EĞRELTİ OTU İLAÇ KULLANIMINI ÖNLEYECEK

Uzak Doğu’da çeltik tarlalarında yabancı otların gelişimini engellediği için ilaç kullanımına gerek bırakmayan kızıl eğrelti otu, doğal yetiştiği Kızılırmak deltasında çeltik tarlalarında değerlendirilecek.

Yörükler Su Ürünleri Kooperatifi Başkanı Yaşar Ergün, AA muhabirine yaptığı açıklamada, 19 Mayıs, Bafra ve Alaçam ilçelerinin sınırları içinde yer alan 56 bin hektarlık alanı kaplayan Kızılırmak Deltası’nda kızıl eğrelti otunun, göl, kanal ve sulak alanlarda doğal olarak yetiştiğini söyledi.

Yöredekiler tarafından zararlı olduğu düşünülen kızıl eğrelti otunun Çin, Vietnam, Endonezya gibi birçok Uzak Doğu ülkesinde çeltik tarlalarında yabancı otların büyümesini engellemesi, suyu temizlemesi ve gü-

bre amacıyla değerlendirildiğini vurgulayan Ergün, deltada kızıl eğrelti otunun çeltik tarlalarında kullanılması için üreticileri bilgilendirdiklerini anlattı.

Ergün, bu otun yöre halkı tarafından değerlendirilmediğini belirterek, faydalarını öğrendikten sonra harekete geçtiklerini söyledi. Ergün, “Yöre halkını bilgilendirdik. Göllerde fazla olan otları toplamaya başladık. Ayrıca gelecek yıl da çeltik tarlalarında su tutumu başladığında kızıl eğrelti otunu kullanacağız. İsteyen çiftçimiz istediği kadar ot toplayarak gübre olarak kullanabilir.

Ancak, ot toplarken göllerde filtre görevi görerek sudaki ağır metalleri kendinde toplayan bu bitkinin hoyratça toplanarak yok edilmesini de istemiyoruz” diye konuştu.

“Kızıl eğrelti otu suyu filtre ediyor” Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Elemanı Gülsüm Mumcu da bitkinin su yüzeyini kaplayarak alglerin büyümelerini engellediğini, sudaki azot miktarını azaltarak ekolojik denge oluşturduğunu kaydetti.

Bitkinin sulardaki ağır metalleri bünyesinde toplayarak suyu filtre ettiğini aktaran Mumcu, “Bitki, Vietnam’da gübre olarak yüzyıllarca kullanılmıştır. Özellikle azot bakımından yoksul sularda çeltik tarlalarında azot kaynağı olarak kullanılabilir. Gübre olarak kullanıldığında, çeltik verimi dekar başına ortalama 356 kilogram artmaktadır. Bitki çeltiğe zarar vermeden, yabancı otların kontrolünde de etkin bir şekilde kullanılabilir.

21

Böylece kimyasal kullanımına gerek kalmadan tamamen doğal yollarla çeltik tarlalarındaki yabancı otlar kontrol edilebilir. Ayrıca balıklar için iyi bir

besin maddesidir. Balıkların gelişiminde ve beslenmesinde önemli bir bitkidir” ifadelerini kullandı.

PLASTİK SEKTÖRÜ VE İMALAT SANAYİSİNE ODAKLANMA ZAMANI GELDİ

22

PLASFED, Türkiye’nin en büyük 500 sanayi kuruluşunun sıralandığı listede yer alan plastik ve kauçuk firmaları değerlendiren bir analiz raporu hazırladı.

Türkiye plastik sanayisinin şemsiye örgütü Plastik Sanayicileri Federasyonu (PLASFED), İstanbul Sanayi Odası tarafından her yıl yayınlanan ve Türkiye’nin en büyük 500 sanayi kuruluşunun sıralandığı listede yer alan plastik ve kauçuk firmaları değerlendiren bir analiz raporu hazırladı.

İSO 500 listesindeki plastik ve kauçuk firmalarının ihracatları, bir önceki yıla göre yüzde 4,3 oranında azalarak 2 milyar 264 milyon TL olarak gerçekleşti.

2014 yılında plastik ve kauçuk sektöründe net işletme sermaye yeterliliği ve kısa vadeli borç ödeme kabiliyeti, 2013 yılına kıyasla 2 puan arttı ve genel imalat sanayisinin 500 büyük firma ortalamasının bir puan üstüne çıktı. 2014 yılında, plastik ve kauçuk sektöründe ilk 500 firma içine giren firmaların kısa vadeli borç ödeme güçleri (cari oranları) yüzde 157 oldu.

Plastik ve kauçuk sektöründen 21 firma İSO 500 Mali göstergelerde İSO 500 içindeki plastik ve kauçuk listesinde!

PLASFED raporuna göre; İSO 500 listesinde, 21 plastik-kauçuk ürün ve hammadde imalatçı firması yer aldı. Bir önceki yıl 23 firmanın bulunduğu listeye bu yıl 14 plastik, 7 kauçuk imalatçısı firma girdi. Bir önceki listede 16 plastik firması var iken, kauçuk firması sayısı bu yıl değişmedi.

sektörü firmaları, İSO 500 ortalamalarına benzer sonuçlar gösterirken, geçen yıla göre karlılıklarında kısmi bir iyileşme sağlandı. PLASFED analizinde; 2014 yılında imalat sanayi ilk 500 büyük firmanın ortalama satış karlılığının yüzde 4,9’dan yüzde 5,7’ye çıktığı, plastik ve kauçuk firmalarının da benzer şekilde satış karlılığını yüzde 3’ten yüzde 5,6’ya çıkardığı

kaydedildi. Buna karşılık, plastik firmalarının bu yönüyle, genel imalat sanayisi ortalamasının rekabet gücünün altında kaldığı vurgulandı.

“İmalat sanayimize destek olmakta geç kalınmaması gerekiyor” “İSO 500 – Plastik ve Kauçuk Firmaları” raporunu değerlendiren PLASFED Yönetim Kurulu Başkanı Selçuk Aksoy, İSO 500 listesinin Türkiye imalat sanayisinin sorunlarına işaret eden bir sonuç ortaya koyduğunu belirtti.

Plastik sektörünün sadece son tüketiciye ulaşan ürünleri değil, havacılık ve uzay sanayisinden inşaata, gıda sektöründen otomotive kadar hemen hemen bütün sektörlere ara ürün sağladığını hatırlatan Aksoy, “Plastik sektörüne bakarak imalat sanayisinin durumunu görebilirsiniz. Elbette, imalat sanayinin bir parçasıdır ve bu alandaki sorunların-iyi gelişmelerin hepsi doğrudan yansır.

İSO 500 listesine baktığımızda, özellikle mali göstergeler, karlılık ve üretimden satışlar bakımından imalat sanayimizin sorunlar yaşadığını görüyoruz. Listeye giren en son sanayi şirketinin üretimden satışları, ortalama bir toplu konut projesinin büyüklüğü kadar. Sanayicilik meşakkatli bir iş. Buna karşılık karlar sürekli düşüyor ve iş ortamını bozucu etkiler görülüyor” dedi.

Bir an önce başta plastik ve kauçuk sektörü olmak üzere, imalat sanayisine odaklanarak, karlılığı

ve yatırımları artırmak gerektiğine dikkat çeken Selçuk Aksoy, “Türkiye olarak, plastik sektörü ve imalat sanayisine odaklanma zamanı geldi diyebiliriz. Geç kaldığımızda, çözmemiz gereken sorunların boyutu büyüyecek ve çözüm de zorlaşacak. Bunun için atılması gereken adımları her platformda belirtiyoruz” diyerek ülke ekonomisinin kaynak tahsisinde imalat sanayisine dönülerek ihracatın daha fazla desteklenmesi ve haksız rekabeti önlemek için yerli üreticinin daha fazla korunması gerektiğini kaydetti.

SAÇ DÖKÜLMESİNE KARŞI ZERDALİ ÖNERİSİ

23

İnönü Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Önal, saç dökülmesine iyi geldiği bilinen selenyumun zerdalide önemli miktarda bulunduğunu belirtti. İnönü Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Yunus Önal konuya ilişkin yapılan araştırma sonucunu anlattı.

2010 yılında başladığı “Dünyada Yetişen Kayısı Türlerinin Mineral İçeriklerinin Belirlenmesi” adlı

araştırma kapsamında Kayısı Araştırma İstasyonu’ndaki gen bahçesinde bulunan kayısılardan numune topladığını belirten Önel, Malatya’daki 240 çeşit kayısıdan örnekler alındığını kaydetti. Önal, bu çeşitleri çözünürleştirerek, içerisindeki mineralleri ve insan sağılığına yararlarınn araştırıldığını ifade etti. Önal, insan sağlığı için çok önemli olan selenyum ve çinko elementlerinin hemen hemen tüm kayısı çeşitlerinde bulunduğuna işaret etti. Önal şunları söyledi:

“Selenyumun saç dökülmesini engellediğini, yeniden çıkartmaya faydası olduğunu ya da birçok kanser türünde faydalı olduğunu tıp, bilim söylüyor. Çinkoyla beraber bunların meyvede olması ilginç. Birçok meyveyi incelediğimizde çoğunlukla selenyum eser miktardadır, çinko eser miktardadır. Hatta ilaç firmaları mineral haplarında bunları insanlara takviye olarak da sunmaktadır. Kayısı yemek dururken niye ilaç alalım? Malatya’da kellik oranı araştırılsa kayısıdan dolayı eminim ki bu oranının az çıkacağı sonucu ortaya çıkar.

O zaman demek ki saçı dökülen insan, kayısı yiyecek.”

dikkati çeken Önal, şu değerlendirmede bulundu:

“Bir kilogram zerdali de ortalama 3 miligram selenyum var. Şeftaliden az ama şeftalinin tüketimGenetiğiyle oynanmamış olması zerdaliye iyle kayısının tüketimi bir değil. Şeftalideki içerik değer katıyor de çeşidine göre değişiyor. Kayısıda bunların hepNumune alınan kayısıların 236’sının zerdali oldsinin bir arada olması önemli. Mesela kayısıda fazuğuna işaret eden Önal, selenyumun bunlarda daha yüksek çıktığını vurguladı. Zerdalinin aşılı kayısı gibi la olan bir başka element de potasyum. A vitamini çok fazla. Bunların insan sağlığına önemi biliniyor. hasattan sonra kükürtlenmeyen, endüstriyel amaçlı kullanılmayan, doğrudan yaş tüketilmesi gereken bir Potasyumun, selenyumun, A vitamini ve çinkonun yüksek miktarda çıkması, bunların hepsinin insan meyve dile getiren Önal, zerdalinin çekirdeğinin toprağa düşmesiyle doğal olarak yetiştiğine dikkati çek- vücudu tarafından alınmasının daha kolay oldti. Zerdalideki selenyum oranına altın çizen içeriğine uğunun göstergesi.”

BİTKİLERDEN YAKIT ÜRETİMİ İÇİN PROJE

24 Enerji çeşitliliği üzerine proje geliştiren YYÜ’lü bilim adamları, birçok bitkinin yapısında bulunan “lignin” maddesini kullanarak bioyakıt üretmeyi hedefliyor.

ortaya koydu.

Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Fen Fakültesi Kimya Bölümü Anorganik Kimya Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mehmet Zahmakıran, birçok bitkinin yapısında bulunan “lignin” maddesinden enerji üretmek için proje hazırladı.

Bu yöndeki projelere destek veren Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırmalar Kurumu (TÜBİTAK), ulusal kaynaklarla desteklenmiş araştırma projelerinin Avrupa düzeyinde koordinasyonunu sağlamak ve Avrupa bilim adamlarının ortak çalışmalarını desteklemek amacıyla kurulan Bilim ve Teknolojide Avrupa İşbirliği’ne (COST) sunulan projelere önemli destekler veriyor.

Dünya nüfusunun hızla artması, fosil yakıtların giderek azalması ve teknolojide enerji gereksinimine duyulan ihtiyaç nedeniyle yeni kaynaklar arayan bilim adamları, bitkilerin yapısındaki “lignin” biopolimerinden yola çıkarak yakıt üretilebileceğini

COST’un 2015 yılı içerisinde yaptığı “Akıllı Enerji Taşıyıcı Malzemelerin Kimyası” çağrısına, hazırladığı “Lignin Model Bileşiklerinin Katalitik Yükseltgenme Tepkimeleri” Projesi ile başvuran YYÜ Fen Fakültesi Kimya Bölümü Anor-

ganik Kimya Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mehmet Zahmakıran, projesine TÜBİTAK’tan destek aldı.

Zahmakıran, AA muhabirine yaptığı açıklamada, hazırladıkları proje ile lignin ve model bileşiklerinin katalitik oksitlenme tepkimesini sağlayacak yeni heterojen katalizörlerin geliştirmesini amaçladıklarını söyledi.

Ligninin, bitkilerde selülozla birlikte hücre çeperi içerisinde bulunduğunu ve bitkinin dayanıklılığıyla odunsu yapısını oluşturan bir malzeme olduğunu anlatan Zahmakıran, şöyle konuştu: “Lignin, ağaçlarda, toplam ağaç ağırlının yüzde 18 ile

30’unu oluşturmakta. Aynı zamanda bazı ot ve çimenlerde de bulunabilen kimyasal bir yapı. Lignin bir biyopolimer, polimerik bir yapı. İçerisinde çok fazla sayıda fonksiyonel olan veya olmayan karbon gruplarını içeren malzeme var. Lignin yakıt üretiminde ve değerli organik yapıların üretiminde kullanıldı.

Tepkimenin ilk başında çok büyük bir organik veya polimerik yapıyla başladığınızda istenilen hedef moleküle ilerlemenin güç olduğu görüldü. Çünkü bu yöntemde kimyasal bir kontrol sağlayamıyorsunuz. İşte bizim projede getirdiğimiz yenilik, hedef moleküllere gidilmesi için gereken ayrışmaları seçici olarak oksidasyon tepkimeler yoluyla sağlayabilecek heterojen katalizörler geliştirmek. Bu sayede o büyük molekülden isteğimiz ve bizim için önemli olan değerli kısımları tek tek kontrollü bir şekilde, kimyasal bir yöntemle elde etmeye çalışacağız. Projemizin dayandığı temel esas budur.”

Zahmakıran, projenin bitkilerden yakıt üretimi ile kısıtlanmaması gerektiğine değinerek, bazı bitkilerin içerisinde çok fonksiyonel

alkol grupları veya yanma kalitesi yüksek organik grupların bulunduğuna dikkati çekti.

Zahmakıran, yakıt dışında özellikle ilaç veya plastik kimyasında kullanılabilen önemli fonksiyonel grupları da lignin molekülünden geliştirilecek heterojen katalizörlerin sağlayacağı ayrıştırma tepkimeleri sayesinde özümseyeceklerini vurguladı. Zahmakıran, katalitik yükseltgenme tepkimesi sayesinde ligninden önemli yapıların safsızlaştırılıp, arındırılabileceğini bildirdi.

Zahmakıran, enerji alanından bakıldığında yanma kalitesi yüksek organik grupların, lignin molekülünden elde edilmesini sağlayacaklarına işaret ederek, “Bu tür biyoyakıt yapıları lignin molekülünden sağlayabilirsek, birincisi lignin doğada en fazla bulunan organik yapılardan bir tanesi ve kolaylıkla elde edilebilir. İkincisi kağıt endüstrisinde oldukça fazla miktarda atık yan ürün olarak üretimi sağlanıyor” dedi.

Türkiye’de bu yan ürünlerin uygulama ve kullanım alanının olmadığını ifade eden Zahmakıran,

“Yani atık malzeme olarak biz bunu atıyoruz. Eğer projenin sonucunda olumlu sonuçlar elde edersek, normalde Türkiye ekonomisinde atık olarak sarf edilen bu lignin biyopolimerinin birinci olarak bioyakıt üretiminde, ikinci olarak da sadece lignini göze aldığımızda bile önemli fonksiyonel gruplar içererek ilaç sanayisinden tutun da kauçuk, plastik endüstrisi ve benzeri çok farklı alanlarda kullanım alanı yaratacağı aşikardır” diye konuştu.

En yüksek yakıt “ısırgan” otunda

İç Anadolu Bölgesi ve çevresinde yoğun olarak görülen, tarlalarda çiftçilerin zararlı olduğu için temizlediği ısırganın birim miktarında en fazla lignin barındıran bitkilerden biri olduğunu kaydeden Zahmakıran, ısırgan otunun diğer bitkilere göre yüzde oranında 27,8 lignin molekülü içerdiğini dile getirdi.

25

Zahmakıran, yaprak üzerindeki kılcal çeperlerin hepsinin liginin ve selüloz yapısından oluştuğunu, ısırgan bitkisinin, projenin olumlu sonuçlanmasıyla büyük önem taşıyacağını sözlerine ekledi.

Dünyadan Kimya Haberleri ULTRA-İNCE VE ESNEK GÜNEŞ ENERJİSİ HÜCRESİ 1.3 MİLYAR İNSANA UMUT OLACAK

26 Güneş enerjisinin yükselen trendi ile birlikte üretim maliyetleri de aşağı iniyor. Bu da gelişmiş ülkelerin karbon salımını azaltması adına önemli bir gelişme ancak bu trend gelişmekte olan ülkelere henüz yayılmış değil. Yeni geliştirilen ultra-ince baskılı güneş enerjisi hücresi ise halen karanlıkta olan 1,3 milyar insana umut olacak gibi.

Kyung-In Synthetic Kore Firması’ndan Scott Watkins “Şebekeden bağımsız elektriğe erişmek için Hindistan’da yoksul topluluğun teknolojiyi nasıl sağladığına ilk elden tanıklık ettim. 10 x 10 cm ebatlarındaki güneş enerjisi hücresi, metrekare başına 10 ile 50 watt arası enerji üretmek için yeterli olabilir”dedi.

Baskılı güneş enerjisi hücreleri kağıt kalınlığında, esnek ve endüstriyel baskı cihazıyla kolaylıkla üretilebiliyor. Bu da onları ucuz ve taşınması kolay hale getiriyor.

Bu hücreler yoksullukla mücadelede inanılmaz bir araç olma potansiyeline sahip. Yine de bir çok gelişmekte olan teknolojide olduğu gibi bunda da bazı aşılması gereken sorunlar var. Baskı cihazı hala biraz karmaşık ve üretim sürecini artırmak için önemli sermayeye ihtiyaç duyuluyor.

ULTRA-İNCE VE ESNEK GÜNEŞ ENERJİSİ HÜCRESİ 1.3 MİLYAR İNSANA UMUT OLACAK

Felç veya engelli olan insanlar için hareket kabiliyetinin sınırlı olduğunu düşünen bilim insanları düşünce gücüyle yönetilen robotlar geliştirdi. Defitech Vakfı Beyin-Makine Arayüzü Bölümü’nden Prof. José del R. Millán liderliğinde araştırmacılardan oluşan bir ekip, beyin gücüyle uzaktan kontrol edilebilen bir robot yaparak bağımsızlık hissini yeni yaratma izlenimini üretti. Farklı ülkelerden insanlar tarafından test edilen yöntem hem insan , hem de teknik anlamda muhteşem sonuçlar verdi.

19 kişide Test Edildi, Başarı Oranı % 100 İtalya, Almanya ve İsviçre’den 9 engelli ve 10 sağlıklı insanın yer alan görevde kişiler robotu düşünceleriyle hareket ettirdiler. Sübjelere elektrotlu başlıklar

yerleştirilerek, beyin sinyalleri işlendi. Sonrasında ise robotu nasıl hareket ettirecekleri öğretilerek, Ecole polytechnique fédérale de Lausanne (EPFL) Enstitüsü’ndeki laboratuardaki robotu hareket ettirdi. Bu esnada kullanıcıların yüzleri robotun ekranında göründü. Bu esnada robotun etrafındaki insanlarla etkileşim kuruldu. Prof. Milan “Bütün engelli sübjeler, 10 günlük bir eğitimle robotu beyin gücüyle kontrol etmeyi başardı” dedi.

İnsan ve Makine Arasında Paylaşılan Kontrol Beyin-makine arayüzünün geliştirildiği bu araştırmada araştırmacılar daha da ileri gitti. Robot engellere çarpmaktan söylenmese de kaçabiliyor.

Eğer kullanıcı yorulursa, mola verebilir. Eğer daha fazla belirti

olmazsa, robot yol sonuna kadar ilerliyor. Bu bakımdan robotun insan ve bilgisayar arasında paylaşılan kontrol sayesinde , pilota dolaşırken dinlenme olanağı sunuyor.

Sağlıklı ve Engelli Sübjeler Arasında Fark Yok Testin sonunda, sağlıklı ve engelli insanlar arasında kontrol farkı olmadığı görüldü. Ayrıca testin ikinci kısmında engelli insanların eşsiz bir şekilde düşüncelerini kullanarak, sistemin efektifliğini kanıtladılar.

Bu teknolojinin Avrupa projesi olarak 2008’de başladığı ve olumlu sonuçlar alındığı belirtiliyor.

Yine de teknolojinin günlük hayata girmesi için , sigorta şirketlerinin bu gibi teknolojileri finanse etmeleri gerekecek.

27

PİRİNÇ ÇELTİĞİNDEN LASTİK ÜRETECEK

28

Goodyear, pirinç çeltiği kullanarak çevre dostu, yakıt tasarrufu sağlayan lastikler üretecek.

Goodyear, daha önce arazi doldurmak için kullanılan pirinç çeltiğinden lastik üretiminde fayda sağlayacak.

Goodyear, lastik üretiminde pirinç çeltiklerini kullanarak, hem çevre dostu hem de yakıt tasarrufu sağlayan lastikler üretecek.

Son iki yıl içinde pirinç çeltiğini Akron’daki İnovasyon Merkezi’nde test eden Goodyear, pirinç çeltiğinin lastik performansına olan etkisinin, kullanılan diğer geleneksel kaynaklarla eşit olduğunu farketti. Bu yenilik

ile ilgili görüşlerini paylaşan Goodyear Teknoloji Bölümü Başkan Vekili Joseph Zekoski,“Goodyear, pirinç çeltiğinin kabuğunu kullanarak, lastik üretmesinin yanı sıra arazilere doldurulan pirinç çeltiği atıklarının miktarını düşürmeye de yardımcı olacak. Bu da Goodyear’ın doğaya ve inovatif yaklaşımlara olan duyarlılığını gösteriyor” dedi.

700 milyon ton pirinç Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nden alınan bilgiye göre, her yıl dünya çapında 700 milyon tondan fazla pirinç

hasat ediliyor ve bu süreçte ortaya çıkan pirinç çeltiğinin ortadan kaldırılması ise çevre açısından oldukça zorlu bir durum yaratıyor. Bunun sonucunda, arazilere doldurulan atıkların miktarını düşürmek ve elektrik üretmek için çeltikler yakılıyor.

Yakılma sonucu ortaya çıkan silika maddesi lastik kaplama işleminde dış lastik kauçuk yüzü ile karıştırılıyor. Bu da lastiğin dayanıklılığının artmasına ve yuvarlanma direncinin azalmasına yardımcı olarak yakıt tasarrufu sağlıyor. Ayrıca lastiğin ıslak yüzeylerdeki çekiş gücünü de artırıyor.

BU KATLANABİLİR PİL, ENERJİSİNİ BAKTERİLERDEN ALIYOR

Binghampton Üniversitesi’nde geliştirilen katlanabilme özelliğine sahip bir pil, enerjisini bakterilerden alıyor!

Binghampton Üniversitesi’nde geliştirilen katlanabilme özelliğine sahip bir pil, enerjisini bakterilerden alıyor! Teknoloji gelişmeye devam ediyor ve her ne kadar akıllı teknolojiler, sosyal medya özellik güncellemeleri vs. popüler gelişmeler olarak ilan edilse de bazı haberlerin geleceği değiştirecek ürünler içerikli olması bizi heyecanlandırmıyor da değil. Tam da bu konuya örnek olacak bir ürün Binghampton Üniversitesi’nde

görevli Sekheun Choi’den geldi.

Bakterilerin basit sensörlerle kontrol edilebilmesini ve enerjiye dönüştürülebilmesini mümkün kılan Choi, kirli su içerisinde bol sayıda organik maddelerin bulunduğu ve bu kirli sudaki bakterilerin enerji üretebileceğini paylaştı.

Katlanabilir özelliğe sahip ve boyutu oldukça küçük –ebatlarının küçük olması sizi umutsuzluğa itmesin- bir pilde kağıt, nikel, balmumu ve karbon maddeleri kullanılmış. Paper Battery 5 Cent’e kadar maliyeti düşürülen özel pilin, pis su içine bırakıldığı ve kullanılan

kağıt maddesi sayesinde pis suyu herhangi bir pompaya gerek kalmadan emilim yoluyla içe alabildiği paylaşıldı. Kirli suyun içinde bulunan bakteriler, yanarak biyosensörler tarafından milivolt değerinde enerji ortaya çıkarıyor. Sekheun Choi tarafından geliştirilen kağıt pil, ABD Milli Bilim Vakfı’ndan 100 bin dolar olmak üzere 3 yıl sürecek yatırıma layık görülmüş.

Belki ilk aşamada milivolt olarak enerji sağlıyor olsa da yan yana kullanıldığında veya kapsül halinde üretilerek gücü artırılacaktır. Daha doğrusua öyle umuyoruz.

29

Kaynaklar : http://www.mymodernmet.com/profiles/blogs/paper-thin-printed-solar-cells http://www.sciencedaily.com/releases/2015/06/150623103611.htm http://www.inovatifkimyadergisi.com/kimyahaberleri/bu-katlanabilir-pil-enerjisini-bakterilerden-aliyor.html http://www.inovatifkimyadergisi.com/kimyahaberleri/pirinc-celtiginden-lastik-uretecek.html http://www.inovatifkimyadergisi.com/kimyahaberleri/bitkilerden-yakit-uretimi-icin-proje.html http://www.inovatifkimyadergisi.com/kimyahaberleri/sac-dokulmesine-karsi-zerdali-onerisi.html http://www.inovatifkimyadergisi.com/kimyahaberleri/kizil-egrelti-otu-ilac-kullanimini-onleyecek.html http://www.inovatifkimyadergisi.com/kimyahaberleri/plastik-sektoru-ve-imalat-sanayisine-odaklanma-zamani-geldi.html

FAYDALI LINKLER

Kimya ile ilgili çeşitli bilgilerin ve görüntülü içeriklerin bulunduğu bir site. Sitede her konuya ait interaktif animasyonları da izleyebilirsiniz. Kimya öğretmenleri için oldukça güzel bir site. İyi incelemeler. https://www.learner.org/courses/chemistry/index.html

30

Kimya ve Kimya Mühendisliği ile ilgili çeşitli hesaplamalar yapmak, problemleri çözmek için kullanılan Matlab Uygulamasına ait Türkçe Video Eğitimleri içeren site. İyi izlemeler http://www.seyretogren.com/yazilim/ matlab-gorsel-dersler.html

ODTÜ’ye ait bir site. Sitede Kimya Mühendisleri hakkında bilgilendirme içeren videolar bulunmakta. Kimya Mühendisliği okuyan arkadaşların, mezunların izlemesini öneriyoruz. http://che.metu.edu.tr/tr/videolar

BULMACA Kimya Bulmacasi 1

2

3 4 5

6

7 8 9

31 Soldan Saga 1. Partikül madde ve su arasindaki yüzey gerilimini düsüren, böylece yüzeyde birikimi önleyen çözünebilir yüzey aktif madde 4. Kapali kimyasal formülü C10H8 olan, aromatik hidrokarbondur.

5. Sogutma kulesi içinde hava ve suyun temas süresini ve yüzeyini artirmak için kulenin içine yerlestirilen bir yapi 6. Sogutma kulesinden çikan hava içinde asili kalmis su zerrecikleri 7. Maddenin kinetik ve potansiyel enerjilerinin toplamidir.

9. Kimyasal reaksiyon sonucu metalin asinmasi. Genellikle su içinde CO2, asit ya da O2 varliginin sebep oldugu bir durumdur.

Yukaridan Asagiya 1. Su sistemlerinin yüzeylerinde, boru çeperlerinde olusan biyofilmden alinan süprüntü örnek 2. Çok ince toz zerreciklerinin bir araya gelerek daha büyük parçalar olusturmasi 3. Bir sivinin, önce buharlastirilip sonra tekrar yogunlastirarak yapilan ayirma islemine denir.

8. Bir maddenin sivi içerisinde asili kalmasi sonucu olusan karisimlara denir

BULMACA Geçen Ayın Çözümü Kimya Bulmacasi 1

B

U

H A

R

A 4

6

Ç Ö

32

D

R

E

O

N

M

K

E

L

L

2

A

S

M A 3

M 5

7

M E 8

L

T

A

E

R

Y

S

E

i

T

R

I

M

R

A

T

A

S

I

T

O

K

S

B I

L

L

G

E

A

N

Y

O M

O

N

T

S I K

M E Soldan Saga 1. Ortalama kinetik enerjisi fazla olan moleküllerin, sivi fazdan gaz fazina geçmeleri olayina denir [BUHARLASMA] 5. Suda çözündügünde ortama asit çözeltisi veren ya da baz veya bazik oksitlerle reaksiyona girerek tuz olusturan ametal oksitidir. [ASITOKSIT] 6. Bir çözeltide iki tuzun etkilesimi veya sicaklik degisiminin çözünürlüge etkisi sonucu çözünmeyen kati bir bilesigin olusmasidir [ÇÖKELME] 7. Negatif (–) yüklü iyondur. [ANYON] 8. Bir elementin tüm kimyasal özelliklerini gösteren en küçük parçasidir. [ATOM]

Yukaridan Asagiya 1. Açik hava basincini ölçmek için kullanilan düzenege verilen addir. [BAROMETRE] 2. Civanin diger metaller ile olusturdugu alasimlara denir.

[AMALGAM] 3. Iki ya da daha fazla cins elementin belirli oranlarda birlesmesinden olusan saf maddenin adidir. [BILESIK] 4. Kimyasal denklemlerde element ya da bilesiklerin önüne konulan mol sayilarinin esitlenmesi olayina denir.

[DENKLESTIRME] 8. Karisimi olusturan maddeleri fiziksel yöntemlerle ayristirma islemine denir. [AYiRMA]

E-Dergide

Yazarlık

SİZDE YAZARIMIZ OLUN

-- Yazacağınız konuyu belirleyin. (Kimya içeriği olan herhangi bir konu olabilir) Örnek: Polimerden ya da organikten bir konu ya da sanayide gördüğünüz bir şey ile ilgili bir konu. Kendi cümleleriniz ile olması şart. Alıntı alıyorsanız kesinlikle kaynak belirtmelisiniz ki aksi durumda yazınız kopya yazı sıfatı görür yayımlanmaz.

-- Konuda kullanılan resimlerin kaynakları belirtilmeli. Aksi durumda sorumluluk yazardadır.

-- Yazılar Facebook üzerinden bizlere gönderilmemeli. Bu bizim işimizi zorlaştırıyor.

Yazılar inovatifkimyadergisi@gmail.com adresine gönderilmeli.

-- Yazmayı düşünen arkadaşlarımız Yavuz Selim Kart adlı arkadaşımıza ulaşması gerekmektedir.

-- Yazıları gönderdikten sonra kendiniz ile ilgili bilgileri de mail ile bize göndermelisiniz. Yoksa yazınız yayımlanmayacaktır.

--Ad Soyad Ulaşılabilecek Mail Adresi(Hızlı ulaşılabilecek sık kullanılan bir mail olmalı) Bitirdiğiniz ya da okumakta olduğunuz üniversite ismi Dergiye koyabileceğimiz türden bir profil resminiz.

33

-- 2015 Ağustos ayı sayısı için yazılarınızın son teslim tarihi. 20 Temmuz 2015’tir.

Her ayın son yazım tarihi 20. de bitecektir. 20. den sonra göndereceğiniz yazılar bir sonraki ay yayımlanacaktır.

-- Kopyala-Yapıştır ile yazıyı ben yazdım gönderiyorum derseniz yazınız kesinlikle yayınlanmaz. Bu şekilde yazı olmaz. Böyle uyanıklık yapıp kolaya kaçmak fark edilmeyecek bir şey değil. Sonuçta yazılarınızı okunuyor ve araştırılıyor.

-- Yazılarınızı word dosyası halinde maile atacaksınız. Yazdığınız yazı en az bir kaç görsel içersin.Fikir düşünce yazılarında olmayabilir ama diğer konularda en az bir kaç tane olmalı çünkü görsellik yazıya çok şey katıyor.

-- Herhangi bir sorun olursa yazı gönderen meslektaşımıza ulaşırız. Gerekli düzeltmeleri yapması için bildirimler yaparız. Gerekli görüldüğü takdirde yazınızın güzel görünmesi adına küçük değişiklikler yaparız ve sizi bu durumdan haberdar ederiz.

-- İnovatif Kimya Dergisi gönderdiğiniz yazıların yayınlanıp yayınlanmaması hakkını elinde tutar.

İNOVATİF KİMYA Dergisi Yönetimi