Świat według Clarksona, część 3
Na litość boską!
Jeremy Clarkson Świat według Clarksona, część 3
Na litość boską! przełożył Tomasz Brzozowski
Tytuł oryginału
For Crying Out Loud!
The World According to Clarkson, Volume 3 Michael Joseph Published by the Penguin Group Penguin Books Ltd, 80 Strand, London WC2R ORL, England First published 2008 www.penguin.com
Copyright © Jeremy Clarkson, 2008 All rights reserved The moral law of the author has been asserted
Redakcja i korekta Maria Brzozowska Piotr Mocniak Skład Tomasz Brzozowski Copyright © for the translation by Tomasz Brzozowski Copyright © for this edition Insignis Media, Kraków 2009 Wszelkie prawa zastrzeżone
ISBN-13: 978-83-61428-15-2 (wydanie zwykłe) ISBN-13: 978-83-61428-16-9 (wydanie kolekcjonerskie)
Insignis Media
ul. Bronowicka 42 30-091 Kraków telefon / fax +48 (12) 636 01 90 biuro@insignis.pl www.insignis.pl Druk i oprawa:
www.opolgraf.com.pl Wyłączna dystrybucja:
Firma Księgarska Jacek Olesiejuk www.olesiejuk.pl
Ta książka dedykowana jest Ruchowi Zielonych, Amerykanom oraz Inspektoratowi Zdrowia i Bezpieczeństwa Pracy z wdzięczności za dostarczanie mi tak wielu tematów.
Spis treści Mama zna wszystkie najlepsze gry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Olimpijska wioska? Wolę wiejską olimpiadę… . . . . . . . . . . . 15 Wakacje z gwiazdami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Najgorsze słowo w naszym języku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 McEton – zmyślna angielska franszyza . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Szkoła: rockowa, nie barokowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Zdumiewający talent do opychania totalnego chłamu . . . . . 37 Królestwo za konia (na celowniku strzelby) . . . . . . . . . . . . . . 42 Co się stało ze wszystkimi widzami? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Marnowanie czasu to prawdziwa sztuka . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Oscarowa impreza w wiejskim domu kultury . . . . . . . . . . . . 54 Sekretne życie damskich torebek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Lokalny obciach: na głowie i w ogóle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 Zapomniani ludzie z prowincji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 Dopuście mnie do hedgingowego interesu, chłopcy! . . . . . . 72 Lot z dzieckiem z piekła rodem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 W romskim raju chłamu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 Słuchajcie wszyscy, tako rzecze pogromca suszy . . . . . . . . . . 85 Wierzcie mi, praca to większa frajda niż frajda . . . . . . . . . . . 89 Pot-Porritt chce, żeby ktoś mnie sprzątnął . . . . . . . . . . . . . . . 93 Jak Simon Cowell wyjadł nasze truskawki . . . . . . . . . . . . . . . 98
8
Świat według Clarksona, część 3
Stany Zjednoczone Totalnej Paranoi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Aresztowany za dziwny wygląd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Semestralne oceny pracy uczniów to katusze dla rodziców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Jak z maminsynka zrobić mężczyznę . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 W ubikacji zajrzałem śmierci w oczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 Ja, burmistrz Londynu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Jak wysadzić w powietrze zdechłą fokę . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 Rodzina królewska (telenowela prosto z raju) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 Tracę czas na głupie zegarki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 Niewiarygodne, co można wykopać w Afryce . . . . . . . . . . . 138 Jesteś bezdomny? Znajdź sobie żywopłot . . . . . . . . . . . . . . 142 iSedes – przyszłość czytelnictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 Najmniejsi najwięksi życiowi pechowcy . . . . . . . . . . . . . . . 150 U progu nowej kariery – będę gwiazdą rocka . . . . . . . . . . . . 154 Mój designerski pies doprowadza mnie do rozpaczy . . . . . 158 Idealne zwierzątko? Chodź no tu, mój ty szczurku… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 Spisek, by nie leczyć przeziębienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 Prawdziwi mężczyźni nie wracają do domu o siódmej wieczorem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 Szkoły szkodzą naszym dzieciom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 Ten Henryk II… Miał facet rację! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 Niedzielny obiad staje w gardle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 Niezły odrzutowiec – szkoda, że za granicą nienajlepiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 Angielski jako język obcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 A jednak nie napisałem o „zdechłym ośle” . . . . . . . . . . . . . 196 A może wszyscy wybierzmy się do lorda Manilowa? . . . . . 200 Plajta sprężystych kiełbasek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 Narciarz do góry nogami – to właśnie chcemy oglądać w TV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 Nie ma bólu, nie ma wyników (nie ma sensu) . . . . . . . . . . . 214 Koniec jest bliski, obejrzyjcie go na YouTube . . . . . . . . . . . 218
Spis treści
Robbie i ja wiemy to i owo o różnych tabletkach . . . . . . . . 222 Kap… kap… kap… Drążą skałę krople rewolucji… . . . . . 226 Strach i obrzydzenie w Las Manchester . . . . . . . . . . . . . . . . 231 Strzał w dziesiątkę! Upadają puby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 Nie możecie mnie zabić, jestem perkusistą . . . . . . . . . . . . . 240 O czym my tu do cholery mówimy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244 Śnieg plus zamek w namiocie równa się piekło na ziemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 Jeśli jesteś brzydki, musisz być zabawny . . . . . . . . . . . . . . . . 253 Dlaczego Brytyjczycy to najlepsi turyści . . . . . . . . . . . . . . . 257 Ratuj naszą planetę – zjedz weganina! . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 Wypchaj tygrysa – niech żyje wytępienie! . . . . . . . . . . . . . . 265 Wybrałem się do Londynu, a jego nie ma . . . . . . . . . . . . . . . 269 Głupie granie na festiwalu Glastonbury . . . . . . . . . . . . . . . . 274 Wykopcie kibiców z Wimbledonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279 Ręce precz od 007, bo zastrzelę! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 Dziewczyny, wskakujcie z powrotem w pończochy! . . . . . 288 Ratujmy brytyjską wieś – sprzedajmy ją bogatym . . . . . . . 292 Powódź niezdecydowanych wyborców . . . . . . . . . . . . . . . . . 296 Piekło brytyjskiego ekspatrianta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300 Popijawy wyjdą ci na zdrowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304 Prywatna szkoła – koszmar, ale jakże potrzebny . . . . . . . . . 308 K jak komórka, z której da się korzystać . . . . . . . . . . . . . . . . 313 Biggles, jesteś skończonym nudziarzem . . . . . . . . . . . . . . . . 317 Dzieciom nie przeszkadza głupia telewizja . . . . . . . . . . . . . 321 Zajęcie dla prawdziwych mężczyzn: sędziowanie w rugby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326 Nakarm świat – zjedz płetwala błękitnego . . . . . . . . . . . . . . 330 To dzięki oszustwom telewizja jest ciekawa . . . . . . . . . . . . . 334 Apodyktyczne ostrzeżenie Instytutu Meteorologii . . . . . . 338 Zrób to dla mnie, zastrzel dresa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343 Dość tego, puszczam z dymem swoje antyki! . . . . . . . . . . . 347 Nasi nieszczęśnicy od cholernej czarnej roboty . . . . . . . . . 351 Zostaw mój ogrzewacz ogrodowy w spokoju, arcybiskupie! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355
9
Mama zna wszystkie najlepsze gry
B
ądźmy przez chwilę szczerzy. Nie spędziliście mile Bożego Narodzenia, prawda? Wasz indyk był zbyt suchy, wasze dzieci przez cały dzień ślęczały przyklejone do swoich „internetów”, a wy nawet nie zaprzątaliście sobie głowy obejrzeniem świątecznego telewizyjnego superhitu, bo od lat macie go na DVD. To, czego wam zabrakło, by rozkręcić atmosferę, to moja mama. Przyjechała do mnie z żelaznym postanowieniem, by nasze święta wyglądały dokładnie tak jak święta, które spędzała będąc dzieckiem. Tylko bez dyfterytu i nalotów bombowych. Moja mama nie lubi amerykańskich programów telewizyjnych, bo nie rozumie, „o co w nich chodzi”. Nie lubi też konsoli PlayStation, bo ogłupiają. I nie cierpi „internetów”, bo nigdy nie działają. Lubi za to gry salonowe. A ponieważ z moją mamą nie można się sprzeczać, to w nie właśnie graliśmy. Na samym początku dzieci były zaniepokojone. Ich zdaniem wszystko, co nie korzysta z prądu, jest ponure i odrobinę
12
Świat według Clarksona, część 3
przerażające. Dlatego pomysł, by stanąć przed całą rodziną i odegrać scenę z książki albo z filmu, plasował się według nich gdzieś między nonsensem a czarną magią. To dziwne, ale najwyraźniej spodobało im się. Zaznaczam, że zabawa z siedmioletnią dziewczynką nie jest łatwa, bo wszystko, co mogła odegrać, sprowadzało się do sześciu słów, biegania na czworakach w tę i z powrotem po jadalni i ujadania. Zwykle prawidłową odpowiedzią był dwuwyrazowy tytuł głośnego, nakręconego bez udziału psów filmu – Piraci z Karaibów. Z drugiej strony, moja mama umiała odgrywać wyłącznie sceny z książek oraz z filmów z lat czterdziestych ubiegłego wieku; to jednak najwyraźniej wcale nie ostudziło entuzjazmu dzieci. Zapragnęły nawet obejrzeć Drogę do gwiazd, głównie dlatego, że w wykonaniu mamy zabrzmiała jak Grand Theft Auto: Vice City. Nie znoszę kalamburów, ale mimo iż usiłowałem zakończyć tę farsę naśladując Diabelskie błogosławieństwa Baltazara B, rodzina zagrzała mnie do gry okrzykami aplauzu. Kolejną książką, którą usiłowałem zepsuć ten dzień, był album Wersal widziany z perspektywy Szwecji, praktycznie niemożliwy do odegrania i jeszcze trudniejszy do odgadnięcia. Gdy i to zawiodło, uciekłem się do całkowicie niewykonalnej monografii Franka McLynna 1759: Rok, w którym Brytania została władczynią świata. W końcu, gdy moja mama mruczała coś jeszcze o nienagannej i nieamerykańskiej dykcji Trevora Howarda z Drogi do gwiazd, gdy córka wciąż ujadała pod stołem, a ja próbowałem odegrać serial dokumentalny BBC Co by było, gdyby…, na szczęście zdecydowaliśmy się zagrać w coś innego. Tylko nie w „Monopoly”. Boże, uchowaj! W czwartek muszę być w Norwegii, a jeśli rozpętamy tę najnudniejszą grę planszową świata, wciąż będę zmierzał swoim stateczkiem do pola z napisem „Angel Islington”. Na szczęście słowo „Monopoly” okazało się dla mojej mamy
Mama zna wszystkie najlepsze gry
13
zbyt nowoczesne, w dodatku w jej czasach grało się w gry włas nej roboty. W ruch poszły długopisy i papier. Nie chce mi się wyjaśniać zasad gry, którą zaproponowała moja mama, ale z grubsza rzecz biorąc chodzi o to, by przypominać sobie nazwy państw, żeńskie imiona i obiekty z przestrzeni kosmicznej, które zaczynają się na określoną literę. Brzmi okropnie, w szczególności w zestawieniu z oglądaniem Simpsonów czy strzelaniem prostytutce z Los Angeles między oczy, ale wiecie co? Dzieciom ta gra przypadła do gustu jeszcze bardziej niż kalambury. Moja córka była tak wciągnięta w rozgrywkę, że ujawniła niespodziewaną i jak dotąd nieobserwowaną u niej umiejętność pisania. Nie żartuję. Płacimy 5 milionów funtów za semestr. Ma nianię. W dodatku spędzamy niezliczone godziny na próbach oderwania jej od Piratów z Karaibów i na wsadzaniu jej nosa w książkę, i wszystko to bezskutecznie. Nigdy, przenigdy nie napisała niczego, co można by uznać za słowo. Tymczasem tego dnia pisała tak dużo, że aż zużył się jej cały wkład; gdy musiała iść do łóżka – wyła jak potępieniec. Kiedy dzieci leżały już w ciepłej pościeli, zrobiłem to, co każdy mężczyzna o zdrowych zmysłach zrobiłby na moim miejscu: sięgnąłem po pilota. Moja mama miała jednak inne plany. Nakryliśmy więc obrusem układankę, którą właśnie przygotowywała, i zaczęliśmy grać w karty. To był niezły odlot. Dym, wino, przebijanie i rosnące napięcie. Nie ma takiego programu telewizyjnego, takiej strony internetowej, a już na pewno takiej gry na PlayStation, która mogłaby dostarczyć takich wrażeń jak siedzenie przy stole, w stanie lekko wskazującym, w pokoju z atmosferą gęstą od kłamstw, ze słabymi kartami ściskanymi kurczowo w dłoni. Wydaje mi się, że gra w karty daje wszystko, czego można chcieć od życia. Jest tak pasjonująca, jak – nie przymierzając – dramat, i tak przyjemna,
14
Świat według Clarksona, część 3
jak atmosfera podczas wspólnej kolacji. Jest oprócz tego zabawna, darmowa, przyjazna środowisku i stwarza okazję, by pobyć z rodziną. Co więcej, po tym jak odkryłem, że moja córka potrafi pisać, nazajutrz podczas gry w „Blob!” spostrzegłem, że umie też przeprowadzać w pamięci skomplikowane rachunki. Przez 12 miesięcy z okładem wciskała nam, że nie umie liczyć, tymczasem umie, i to cholernie dobrze, liczyć karty. Jak Boga kocham, przez trzy dni świąt nauczyła się więcej, niż przez trzy lata szkoły! To nie wszystko – również i cała nasza rodzina bawiła się o wiele lepiej, niż przy zdalnie sterowanym Roboraptorze i naszych „internetach”. Tak więc gdy walisz teraz w klawisze PlayStation zastanawiając się, dlaczego ktoś znów skopał cię na śmierć, lub gdy oglądasz film, który widziałeś już wcześniej milion razy, i to bez przerywających go reklam, pozwól, że zaproponuję ci pstryknięcie w główny wyłącznik w skrzynce z bezpiecznikami, rozpalenie w kominku i oddanie się kartom, długopisom i papierowi. Unikajcie tylko kalamburów. To sposób, w który natura tłumaczy, dlaczego nie udało się wam zostać aktorem. Niedziela, 1 stycznia 2006 r.
Olimpijska wioska? Wolę wiejską olimpiadę…
O
bserwując zapierający dech w piersiach sylwestrowy pokaz ogni sztucznych w Londynie, ostatecznie wyrobiłem sobie opinię na temat Wielkiej Brytanii jako gospodarza olimpiady. Na początku chciałbym wyjaśnić, że nie przepadam zbytnio za lekkoatletyką. Bieganie, jeśli mam być szczery, jest świetne jeśli spóźniasz się na pociąg lub gdy masz 10 lat, natomiast idea uganiania się w kółko tylko po to, by okryć się chwałą, trąci mi nieco średniowieczem. A skoro już mowa o średniowieczu, weźmy rzut oszczepem. Wyobrażam sobie, że w zamierzchłych czasach, kiedy ludzie jadali bizony, a pan Smith nie spotkał jeszcze pana Wessona, gość, który umiał cisnąć dzidą na dużą odległość, faktycznie mógł dzięki temu mieć wiele żon. Dziś jednak nie rajcuje mnie jakoś specjalnie widok gigantycznego Polaka miotającego kijem. Podobnie – rzut młotem. Gdy jakiś ogromny Uzbek ciśnie go w rząd G drugiego balkonu na stadionie, to czy myślimy, że jest najlepszym miotaczem na świecie? A może najlepszym miotaczem spośród tych, którzy poświęcili ostatnie cztery lata swojego życia na rzucanie młotami?
16
Świat według Clarksona, część 3
Nawet przy najlepszych chęciach trudno uznać to za jakiś szczególny zaszczyt. Nieważne. Igrzyska olimpijskie są jak parka naszych prezenterów – Richard i Judy. Czy lubisz ich czy nie – istnieją i są znani. Przez ostatnie kilka miesięcy dręczyła mnie jednak inna kwestia: czy powinienem się cieszyć, że olimpiada odbędzie się w Londynie? Uważam, że Lord Sir Papież Arcybiskup Hrabia Książę Król Seb Coe1 powinien zostać sowicie wynagrodzony za zapewnienie Wielkiej Brytanii zwycięstwa. Zatrudniono go, by pobił Francuzów, a on, ubrany w beżowy garnitur, mówiąc o „multitożsamości etnicznej”, zrobił dokładnie to, czego od niego oczekiwano. Brawo! Teraz jednak przygotowanie imprezy zostanie przekazane tym, którzy wybudowali Millenium Dome, zajmują się państwową służbą zdrowia, obsługują system azylowy i zarządzają siecią dróg; tym, którzy utworzyli Agencję Wsparcia Dziecka, najechali Irak, stoją na straży rabatu brytyjskiego przy wpłatach do budżetu Unii Europejskiej i chronią zamieszkujące w naszym kraju lisy. Gdybyśmy zatem przewinęli film do lata 2012 roku, do ceremonii otwarcia igrzysk, to co prawdopodobnie ujrzelibyśmy? Doskonale wymieszanych pod względem etnicznym londyńskich uczniów, paradujących po prawie ukończonym stadionie w kaskach budowlanych i w okularach ochronnych, na wypadek, gdyby jakimś trafem miał na nich paść blask ognia olimpijskiego. Nie byłoby basenu, bo inspektorat BHP uznałby, że „zagraża utonięciem”. 1
Sebastian Coe – brytyjski lekkoatleta, biegacz średniodystansowy, wielokrotny mistrz olimpijski i rekordzista, kierownik Londyńskiego Komitetu Olimpijskiego, doprowadził do zwycięstwa Wielkiej Brytanii w rywalizacji o organizację olimpiady w 2012 roku.
Olimpijska wioska? Wolę wiejską olimpiadę…
17
Ale to będzie za jakiś czas. Obecnie najbardziej martwię się nadchodzącymi sześcioma latami, przez które na oczach całego świata będziemy się borykać z wybudowaniem odpowiedniej infrastruktury. Jeśli o mnie chodzi, to jedynymi kryteriami przy podejmowaniu decyzji byłyby dobry projekt i jego koszt. Ale nie ja tu rządzę, lecz ludzie z BHP. A oni spędzą każdą możliwą chwilę spierając się z ludźmi, którzy chcą wszystkich miejsc siedzących skierowanych na wschód, by uszczęśliwić wszystkich muzułmanów oraz z ludźmi, którzy odkryli jakiegoś rzadkiego ślimaka w Newham i woleliby, by wioska olimpijska została zbudowana gdzieś indziej, oraz z tymi, którzy żądają, by prąd uzyskiwać wyłącznie z wiatru i fal, bo mamy przecież to cholerne globalne ocieplenie. Każde igrzyska, począwszy od tych z roku 1948 w Los Angeles, albo przyniosły zysk, albo przynajmniej się zwróciły. Założę się jednak, że Wielka Brytania pobije tu rekord. Bo w przeciwieństwie do Amerykanów, Australijczyków i w szczególności do Greków, mamy obsesję na punkcie ratowania wielorybów, dokarmiania biednych i zielonej ideologii. Poza tym wbito nam do głów, że nawet na placu budowy nikomu nie może przytrafić się nic złego. Skoro ludzie gotowi są trwonić nasze pieniądze na kurtki o wysokiej widoczności i ekologiczne dywaniki modlitewne, pomyślcie tylko, jak wielkie kwoty mogą zmarnotrawić, by zaspokoić chciwość tych, którzy mieszkają i pracują w miejscu, gdzie stanąć ma wioska. Już słyszałem przedsiębiorców twierdzących, że rekompensaty, które zaoferowano im w zamian za przeniesienie ich beznadziejnych firm w inne miejsce, są o wiele za małe. Czują zapach pieniędzy i wiedzą, że tym, co dzieli ich od pobytu w domu spokojnej starości w Hiszpanii, jest banda tępych liberałów, którzy nie są w stanie zbilansować budżetu wioski.
18
Świat według Clarksona, część 3
Cóż więc można zrobić, by uniknąć tego katastrofalnie kosztownego fiaska? Moglibyśmy na przykład przekazać to zadanie Francuzom. Albo wojsku. Problem w tym, że rozważając wszelkie za i przeciw, chciałbym, żeby olimpiada odbyła się jednak u nas. Co można na to poradzić? Sięgnijmy do korzeni olimpiady i zorganizujmy całą imprezę w szkole moich dzieci. Naprawdę! Pewnego dnia przechadzałem się po szkolnych boiskach i zacząłem się zastanawiać, czegóż więcej mogliby chcieć olimpijczycy. Podczas corocznego dnia sportu szkoła ta jest w stanie jednocześnie zorganizować sześć wyścigów sprinterskich, cztery mecze hokejowe i kilka konkurencji pływackich na pełnowymiarowym basenie. Nieopodal płynie nawet rzeka, specjalnie dla Matthew Pinsenta2. Jedyne, co należałoby zrobić, aby przekształcić ten kompleks w olimpijską wioskę, to powiększyć piaszczyste skocznie w dal. A tak się składa, że znam miejscowego budowlańca, który podjąłby się tej pracy, nie ryzykując bezpieczeństwem swojej siły roboczej i nie przyczyniając się do efektu cieplarnianego, za jakieś 250 funtów. Naprawdę nie żartuję. Jeśli wejdziecie do Google Earth, zobaczycie, że mimo intensywnych starań Johna Prescotta, zmierzających do budowania domów na każdym szkolnym boisku sportowym w naszym kraju, południowo-wschodnia część Anglii jest pokryta mnóstwem obiektów sportowych. W samym Surrey znajduje się wystarczająca liczba basenów, by zapewnić Markowi Spitzowi3 40 lat pływania bez przerwy. A zatem, moja wizja jest następująca: nie stawiajmy się w roli gospodarzy najbezpieczniejszych, najpoprawniejszych politycznie i prowadzących do globalnego oziębienia igrzysk olimpij2
Matthew Pinsent – brytyjski wioślarz, czterokrotny złoty medalista olimpijski. Mark Spitz – amerykański pływak, w 1972 r. podczas igrzysk w Monachium zdobył siedem złotych medali, bijąc przy tym siedem rekordów świata. 3