Jeśli cokolwiek ta pandemia zmieniła, to umocniła moje przekonanie, że kultura jest megaważna. Ludzie pozamykani w domach przez dwa miesiące nie wytrzymaliby bez książek, filmów i spektakli online, do których mieli dostęp. Takie projekty są wręcz niezbędne do przeżycia psychicznego. Mam poczucie większego sensu, że to nie jest tylko moja praca i mój zawód, i moje życie tak potoczyło, tylko że to naprawdę ma sens (XI_IDI_1).
ZNIKANIE BEZ SCENY. O PRACOWNIKACH TECHNICZNYCH Mówi się o nich, że są niewidoczni, schowani za kulisami, dyskretnie ukryci w cieniu sceny. Pełnią role usługowe – montują scenę i rozmieszczają na niej rekwizyty, ustawiają i zmieniają dekoracje (montażyści i brygadierzy sceny, rekwizytorki), pomagają aktorom przygotować się do wejścia w rolę i wyjścia na scenę (garderobiane, charakteryzatorzy), zarządzają oświetleniem, dźwiękiem i instalacjami wideo (akustycy, realizatorki światła), dbają o porządek i właściwy przebieg każdego przedstawienia (inspicjentki, suflerzy). Zawsze w drugim szeregu: za promocją i obsługą widowni, które są w bezpośrednim, pierwszym kontakcie z odbiorcami; za artystami, których widzowie oglądają na scenie i na teatralnych afiszach, o których piszą krytycy, którzy stoją w centrum widowiska teatralnego. Pracownicy techniczni pracują w ukryciu, nie zbierają braw, ich wkład w spektakl często bywa niedostrzegany, są przy tym jedną z najsłabiej wynagradzanych grup zawodowych w teatrach. Mało który widz zdaje sobie sprawę z ich zaangażowania i cichej obecności na scenie. W medialnych dyskusjach o teatrze w pandemii ich głos był praktycznie niesłyszalny. Spośród aktorów, którzy referowali w mediach sytuację teatrów w pandemii, „prawie nikt nie wspo-
62
