รื้อสรางมายาคติ “ความเปนชาย” ในสังคมไทย บทความเรื่องนี้เปนการทบทวนการศึกษา “ความเปนชาย” ในสังคมไทย ซึ่งมักจะตกอยูใตกระบวนทัศนแบบตะวันตก ทําใหการอธิบายและ การวิเคราะหบทบาทของผูชายทั้งในแงเพศภาวะและเพศวิถีเปนการมองแบบสูตรสําเร็จที่เกิดจากบรรทัดฐานของรักตางเพศ (Heteronormativity) และอิทธิพลความรูทางวิทยาศาสตร/ชีววิทยา ที่ใชอธิบายความแตกตางของเพศภาวะหญิงชาย ดร.นฤพนธ ดวงวิเศษ 18 ต.ค. 2556 15:53 น. บทความเรื่องนี้เปนการทบทวนการศึกษา “ความเปนชาย” ในสังคมไทย ซึ่งมักจะตกอยูใตกระบวนทัศนแบบตะวันตก ทําใหการอธิบาย และการวิเคราะหบทบาทของผูชายทั้งในแงเพศภาวะและเพศวิถีเปนการมองแบบสูตรสําเร็จที่เกิดจากบรรทัดฐานของรักตางเพศ (Heteronormativity) และอิทธิพลความรูทางวิทยาศาสตร/ชีววิทยา ที่ใชอธิบายความแตกตางของเพศภาวะหญิงชาย กระบวนทัศนนี้สงผลให ความเขาใจเกี่ยวกับความเปนชายในสังคมไทยผูกติดกับเพศสรีระและเชื่อวาความเปนชายเปนสิ่งเกิดขึ้นโดยกําเนิดและติดตัวมากับเพศชาย นอกจากนั้น ยังทําใหเชื่อวาผูชายเปนเพศตรงขามกับผูหญิง และมีอํานาจเหนือกวาผูหญิง ความเชื่อนี้มีอิทธิพลตอแนวคิดทฤษฎีเฟมินิสต ทฤษฎีอัตลักษณทางเพศ และทฤษฎีจิตเวิเคราะหตั้งแตชวงคริสตศตวรรษที่ 19 เปนตนมา และไดถูกทําใหกลายเปนทฤษฎีสากลสําหรับการ อธิบายวาอะไรคือบทบาทของหญิงและชาย การรื้อสรางมายาคติและภาพตัวแทนดังกลาวขางตน จําเปนตองทําความเขาใจวาทําไมนักวิชาการไทยจึงศึกษาความสัมพันธชายหญิง ดวยกระบวนัทศนตะวันตก ที่เชื่อวาเปนสิ่งสากลและนําไปใชอธิบายปรากฎการณเกี่ยวกับเพศภาวะและเพศวิถีไดทุกหนทุกแหง ความเขาใจ เรื่องเพศภายใตอิทธิพลความรูตะวันตกนี้ไดบิดเบือนและบดบังบริบททางสังคมวัฒนธรรมที่มีเงื่อนไขเฉพาะของสังคมไทย จนทําให นักวิชาการกระโจนเขาหาทฤษฎีเฟมินิสต หรืออัตลักษณทางเพศโดยลืมที่จะตั้งคําถามตอตัวทฤษฎีเหลานั้น ในแวดวงวิชาการ เปนที่รับรูกัน โดยทั่วไปวาการนําทฤษฎีเกี่ยวกับเพศภาวะและเพศวิถีตะวันตกมาอธิบายบทบาทชายหญิงในสังคมอื่นเปนเรื่องที่อันตรายมาก เพราะจะไมได ชวยใหเขาใจความหลากหลายของการแสดงออกถึงความเปนหญิงและชาย รวมทั้ง ยังทําใหเกิดการผลิตซ้ําวาทกรรมเรื่องสัญชาตญาณทางเพศที่ ธรรมชาติสรางขึ้น หรืออัตลักษณทางเพศแบบคงที่ถาวร ดังนั้น การศึกษาความเปนชายในสังคมไทยจึงตองตรวจสอบทฤษฎีตะวันตกที่นํามา วิเคราะห เราจะศึกษา “ความเปนชาย” อยางไร การทําความเขาใจเพศภาวะของผูชายกับการแสดง “ความเปนชาย” มีพรมแดนที่เหลื่อมซอนกันและแตละพรมแดนก็เกี่ยวของกับเพศ สรีระ /อวัยวะที่บงบอกถึง “เพศชาย” ดังนั้นการศึกษาความเปนชาย (Masculinity) เพศภาวะชาย (Male Gender) และเพศชาย (Biological Male) จึงเปนเรื่องที่ตางกันแตมีจุดเชื่อมและจุดแยกไมเหมือนกัน การศึกษาที่ผานมา เมื่อมีการพูดถึง “ผูชาย” นักวิชาการสวนใหญมักจะมองดูปจจัย ทางรางกายและชีววิทยาเปนฐานในการที่จะตัดสินหรือชี้วัดวา “ผูชาย” คือใคร และจะแสดงพฤติกรรมทางเพศ พฤติกรรมทางสังคมอยางไร เมื่อ การมองผูชายจากปจจัยทางชีววิทยากลายเปนแมแบบหรือเปนรากเหงาของสมมุติฐานเกี่ยวกับความเปนชายที่เกิดขึ้น ผลที่ตามมาก็คือ เรามักจะ ติดกรอบความคิดที่วา “เพศภาวะ” (Gender) เปนสิ่งที่เกิดขึ้นในตัวมนุษยตั้งแตกําเนิด หรือมองวาเปนสิ่งที่ธรรมชาติสรางมาใหแลว เปนความ จริงที่ไมตองพิสูจนหรือไมตองตั้งคําถามกับมันอีก ความคิดในแนวนี้สงผลใหการศึกษาบทบาทผูชายและความเปนชายในทางสังคมศาสตร ติด กับดักวิธีคิดแบบวิทยาศาสตร โดยโจทยการศึกษาและการวิจัยจะถูกสรางขึ้นภายใตกระบวนทัศนที่นํา “เพศภาวะ” ไปเปนอันเดียวกับ “เพศ สรีระ” และปลอยใหเหตุผลแบบธรรมชาตินิยมเปนตัวตัดสินความเปนชายแบบสําเร็จรูป ดังนั้น การศึกษาเรื่องความเปนชายที่ผานมาจึงตกอยูใตวิธีคิดแบบ “สารัตถะนิยม” (Essentialism) ซึ่งมองดูความจริงเกี่ยวกับเพศภาวะ ของมนุษยผานเงื่อนไขทางรางกาย ไมวาจะเปน อวัยวะเพศ ฮอรโมนเพศ ระบบการทํางานของรางกายที่สงผลตออารมณทางเพศ รวมไปถึงเชื่อ วา “สัญชาตญาณทางเพศ” (Sexual Instinct) เปนสาเหตุที่ทําใหมนุษยเพศชายและเพศหญิงแสดงพฤติกรรม อารมณ และตัวตนทางเพศไม เหมือนกัน ความรูทางชีววิทยากลายเปนคําตอบในตัวเองที่ทําใหการศึกษาความเปนชายวนเวียนอยูกับเรื่องเพศสรีระ ในแวดวงวิชาการดานเพศ ภาวะและเพศวิถีศึกษาซึ่งพัฒนาขึ้นในชวง 100 ปที่ผานมา บอเกิดความคิดเรื่องความเปนชายไมไดอิงอยูกับเหตุผลทางวิทยาศาสตรเทานั้น แต ยังสัมพันธกับอุดมการณทางสังคมและกฎระเบียบที่ใชควบคุมการแสดงออกทางเพศ ความหมายและอุดมการณเรื่องความเปนชายจึงมีเงื่อนไข
ที่มาจากประวัติศาสตรในแตละยุคสมัย และสัมพันธกับวิธีคิดเรื่องเพศที่สังคมตางๆใชอธิบายไมเหมือนกัน วิธีคิดเรื่องเพศแบบวิทยาศาสตรนั้น เพิ่งปรากฎอยูในสังคมในชวงคริสตศตวรรษที่ 19 และเปนวัฒนธรรมแบบตะวันตกที่คนผิวขาวพยายามอธิบายความเปนผูหญิงและผูชายผาน เหตุผลทางธรรมชาติ และวิชาชีววิทยาก็ถูกนํามาใชเพื่อที่จะแบงแยกเพศของมนุษยใหมีเพียง “เพศชาย” และ “เพศหญิง” เทานั้น ดังนั้น วิธีคิด แบบวิทยาศาสตรที่ใชอธิบายความเปนชายจึงเปนเพียงสมมุติฐานที่ชาวตะวันตกตองการพิสูจนเพื่อสรุปวามันคือความจริง ธรรมเนียมเรื่องเพศแบบตะวันตกที่นําโดยวิทยาศาสตร อาจจะไมสามารถนําไปอธิบายธรรมเนียมเรื่องเพศของสังคมอื่นๆซึ่งจะมีวิธีการ อธิบายและใหความหมายความเปนชายตางไปจากตะวันตก ขอสังเกตดังกลาวนี้คือที่มาของการตรวจสอบวา “ความเปนชาย” ไมใชสิ่งสากลที่ ธรรมชาติสรางมาให แตเปนเรื่องของคุณคาทางสังคมวัฒนธรรมที่หลากหลายและอาจมีความซับซอนเกินกวาความรูแบบวิทยาศาสตรจะเขาใจ ได การทบทวนกระบวนทัศนและวิธีคิดที่มีอิทธิพลตอการสรางความจริงเกี่ยวกับเพศภาวะชาย และความเปนชาย จําเปนตองตั้งคําถามเกี่ยวกับ ความแตกตางทางวัฒนธรรมที่มีผลตอการนิยามวาใครคือเพศชาย ผูชาย และอะไรคือความเปนชาย ในเวลาเดียวกัน ก็ตองตั้งคําถามวาการจัด จําแนกเพศออกเปน “เพศชาย” และ “เพศหญิง” เปนสิ่งสากลที่พบเห็นไดทุกสังคมหรือไม เราจําเปนตองมองหาการเปลี่ยนแปลงและการผสาน เขาหากันของอุดมการณความคิดเรื่องเพศแบบตางๆที่สัมพันธกับอํานาจ ไมวาจะเปนอิทธิพลของรัฐชาติสมัยใหม ระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยม วัฒนธรรมบริโภค และอุดมการณทางการเมืองที่มีผลตอการสรางกฎระเบียบตางๆที่สัมพันธกับการแสดงพฤติกรรมทางเพศของมนุษย เพราะ สิ่งเหลานี้ดําเนินไปดวยความขัดแยงและการตอรองที่บุคคลเปนผูเลือกรับความหมายเกี่ยวกับเพศในแบบตางๆ การศึกษาทางมานุษยวิทยาไดเปดพื้นที่ใหมีการทบทวนความหมายของ “ความเปนชาย” ในฐานะที่เปนผลผลิตทางสังคมมากกวาจะเปน สิ่งที่กําหนดมาจากปจจัยทางธรรมชาติ ตัวอยางการศึกษาของคอรนวอลลและลินดีสฟารน (1994) ไดตั้งคําถามเกี่ยวกับสมมุติฐานเรื่องเพศภาวะ ชายและเพศภาวะหญิงที่นักมานุษยวิทยามักจะนํามาเปนโจทยในการศึกษาบทบาทของชายหญิงในวัฒนธรรมตางๆ แตบทบาทของเพศภาวะที่ แบงเปนขั้วตรงขามนี้มาจากวิธีคิดแบบตะวันตกซึ่งนักมานุษยวิทยามักจะมองขามและนําไปเปนกรอบในการศึกษาเรื่องเพศในวัฒนธรรมอื่น การนํากรอบเพศขั้วตรงขามแบบหญิงชายไปใชกับสังคมนอกตะวันตกอาจเปนสิ่งที่บิดเบือน หรือเปนวิธีคิดที่ตะวันตกเชื่อวามนุษยทุก วัฒนธรรมตางมีเพศชายและเพศหญิงเปนพื้นฐาน หรือเปนสิ่งสากลแลว แตการใชกรอบเพศภาวะขั้วตรงขามมีปญหาในตัวเองเพราะความคิด เรื่องเพศภาวะ และการจําแนกเพศภาวะเปนสิ่งที่ตองตรวจสอบดวยเชนกัน การแยกเพศภาวะเปนแคสองแบบคือชายกับหญิงนั้นอาจเปนวิธีคิด ของบางสังคม ในขณะที่สังคมอื่นๆอาจมีการแบงเพศภาวะมากกวาสองแบบ ขอสังเกตนี้ทําใหเกิดการตั้งคําถามใหมวา เพศภาวะชายในสังคม ตางๆนั้นลวนมีความหมายในแบบของตัวเอง มากกวาที่จะเปนมาตรฐานที่คงที่ตายตัวตามปจจัยทางธรรมชาติ “ความเปนชาย” จึงเปนพรมแดนที่ยังสรางไมเสร็จและพรอมที่จะเปลี่ยนแปลงไปตลอดเวลา คุณลักษณะดังกลาวนี้มักจะขาดหายไปจาก การศึกษาบทบาทผูชายในสังคม เนื่องจากสมมุติฐานเดิมเชื่อวาผูชาย/เพศชาย/ความเปนชาย คือสิ่งเดียวกันและดํารงอยูในเอกลักษณทางเพศที่ ถาวรไมเปลี่ยนแปลง สมมุติฐานนี้ทําใหความเขาใจเรื่องความเปนชายวนเวียนอยูกับการทําหนาที่ทางสังคมของผูชาย ไมวาจะเปนการเปน หัวหนาครอบครัว เปนสามี เปนผูนํา เปนพอ เปนผูที่เขมแข็งอดทน กลาหาญและไมออนแอ ซึ่งเปนบทบาทตรงขามกับผูหญิงอยางสิ้นเชิง การ มองความเปนชายผานความมีเอกลักษณเชิงเดี่ยวในลักษณะนี้เปนผลมาจากทฤษฎี “บทบาททางเพศ” (Sex Role Theory)(Kimmel 1987,Connell 2005) และนําไปสูการสรางมายาคติวาผูชาย/เพศชาย เปนเพศที่แข็งแรง และจะตองแสดงอํานาจเหนือกวาผูหญิง/เพศหญิง มายาคติดังกลาว สงผลใหการศึกษาความเปนชายมุงที่จะตอบโจทยความไมเทาเทียมทางเพศและอํานาจที่ผูชายใชควบคุมสังคม สมมุติฐานเรื่องเพศตรงขามและ อํานาจที่ไมเทากันระหวางชายหญิงไดบดบังความเขาใจเรื่องความเปนชายในมิติอื่นๆ และมองไมเห็นคุณลักษณะเฉพาะที่เพศชายสามารถ แสดงออกไดมากกวาความเขมแข็งอดทน เชน ผูชายแสดงความออนโยนหรือความปรวนแปรทางอารมณ การมองไมเห็นความซับซอนและ ความหลากหลายในความเปนชายมาจากอคติที่เชื่อวา “ผูชาย” จะตองไมออนแอและออนหวานเหมือนผูหญิง อคติและมายาคตินี้มีอิทธิพลทําให การศึกษาความเปนชายวนเวียนอยูกับเรื่องเพศขั้งตรงขามและการแบงแยกพรมแดน “ความเปนชาย”ออกจาก “ความเปนหญิง” อยางสิ้นเชิง ภายใตมายาคติและสมมุติฐานเรื่อง “ความเปนชาย” ที่มีเอกลักษณและความคงที่ในเพศสรีระและเพศภาวะ คือการสรางบรรทัดฐานแบบ รักตางเพศ (Heteronormativity) กลาวคือ ผูชายจะกลายเปนศูนยกลางของการสรางความสัมพันธทางเพศที่ตองตอบสนองการสรางครอบครัว แบบผัวเดียวเมียเดียว ดังนั้น การมีเพศสัมพันธของผูชายก็ตองเปนไปตามอุดมการณครอบครัว คือ มีประเวณีกับเพศหญิง เปนหัวหนาครอบครัว และเลี้ยงดูภรรยาและบุตร พื้นที่ทางสังคมของผูชายภายใตมายาคตินี้ คือพื้นที่สาธารณะที่ผูชายจะออกไปทํางานนอกบานและเปนผูแบก รับภาระทางเศรษฐกิจ สิ่งนี้ตอบสนองระบบทุนนิยมสมัยใหมที่ตองการแรงงานที่แข็งแรงอดทนทํางานใหคุมคากับคาแรงที่จายไป มายาคตินี้ทํา
ใหผูชายกลายเปน “คนรักตางเพศ” ที่จะตองมีอารมณปรารถนาทางเพศกับผูหญิงเทานั้น ถาผูชายคนใดแสดงอารมณทางเพศและมีการเสพสัง วาทกับคนเพศเดียวกัน ก็จะถูกมองวาไมใช “ผูชาย” ซึ่งเปนเรื่องเสื่อมเสียทางสังคมอยางมาก ดังนั้นการกดทับใหเพศชายดํารงอยูในเพศภาวะ “ผูชาย” และ เพศวิถี “รักตางเพศ” จึงเปนกฎระเบียบที่เครงครัดและเปนศีลธรรมที่ควบคุมความสัมพันธระหวางผูชายกับผูหญิง และผูชายกับ ผูชาย พฤติกรรมและตัวตนทางเพศของผูชายจึงเปนเปาหมายของการจัดระเบียบวาอะไรคืออารมณเพศที่ปกติและไมปกติ นั่นคือ ผูชายจะตอง ดํารงตนอยูในความเขมแข็งและเปนรักตางเพศที่จะตองแตงงานกับผูหญิง เพื่อสรางครอบครัวและผลิตทายาทใหออกไปเปนแรงงานในระบบ ทุนนิยมตอไป กระบวนทัศนแบบบรรทัดฐานรักตางเพศพยายามที่จะทําให “ความเปนชาย” กลายเปนมาตรฐานเดียวแบบถาวร หรือเปนสิ่งที่จะแกไข ไมได ความหมายในลักษณะนี้นําไปสูอุดมการณแบบ Hegemonic Masculinity หรือความเปนชายที่ถูกชี้นําและถูกควบคุมจากบรรทัดฐานของ รักตางเพศ ความเปนชายในแนวนี้สนใจความมีอํานาจที่เหนือกวาความเปนหญิง และแยกผูหญิงออกจากปริมณฑลของผูชาย ดังนั้น ความ ออนแอและออนหวานที่ถูกเชื่อวาเปนคุณลักษณะของผูหญิงจะถูกรังเกียจและถูกกีดกันออกจากพื้นที่ความเปนชาย การแยกสวนดังกลาวนี้คือ มาตรฐานความเปนชายที่เปนอุดมคติ อยางไรก็ตาม การศึกษาเรื่องความซับซอนและความไมคงที่ของการแสดงความเปนชายยังเปนสิ่งทาทาย ตอมายาคติเดิมๆที่ผกู “ผูชาย” ไวกับความเปนชายแบบรักตางเพศ เราจําเปนตองกะเทาะเปลือกของบรรทัดฐานรักตางเพศออกไปจาก “ความ เปนชาย” เพื่อที่จะมอง “ผูชาย” ในฐานะเปนผูแสดงบทบาททางเพศที่หลากหลาย ผูชายสามารถแสดงตัวตนและอารมณทางเพศไดมากกวา “รัก ตางเพศ” เมื่อเขาใจในแนวนี้ เราก็จะพบวา “ความเปนชาย” เปนสิ่งที่มีพลวัต และเปนกระบวนการตอเติมเสริมแตงของบุคคลที่จะเลือกหยิบ คุณคาความเปนชายแบบตางๆมาใชในชีวิตประจําวันและภายใตสถานการณทางสังคมที่ตางกัน คอรนวอลลและลินดีสฟารน(1994) ตั้งขอสังเกตวา การศึกษาความเปนชายไมจําเปนตองใชแนวคิดเรื่องระบบปตาธิปไตย หรือสังคม ชายเปนใหญมาเปนแนวทางวิเคราะห เพราะผูชายยังคงมีความสัมพันธเชิงอํานาจกับคนเพศเดียวกันดวย ไมเฉพาะการสรางสัมพันธที่ไมเทา เทียมกับผูหญิงเทานั้น ในสังคมระหวางผูชายดวยกันก็เปนสิ่งสําคัญที่จะทําความเขาใจวาผูชายกดขี่กีดกันหรือใชอํานาจกับผูชายคนอื่นอยางไร การศึกษาในแนวนี้ไมคอยไดรับความนิยมเทากับการศึกษาความสัมพันธระหวางชายกับหญิงภายใตวิธีคิดแบบสตรีนิยม หรือวิธีคิดแบบบรรทัด ฐานรักตางเพศ ประเด็นนี้ถูกยกขึ้นมาในการศึกษาของ สก็อต เฟเบียส คีสลิ่ง(2005) โดยเขาโตแยงวาสังคมผูชายเต็มไปดวยความไมเทาเทียม ผูชายไมไดมีเอกภาพในเนื้อเดียวกันที่เรามักจะทึกทักเอาเองวาผูชายก็คือผูชายมีความเขมแข็งอดทนกลาหาญ แตสิ่งเหลาสวนทางการวิธีปฏิบัติ ที่พบเห็นในชีวิตประจําวัน การศึกษาความสัมพันธที่เกิดขึ้นในกลุมผูชายใหทําใหเห็นภาพที่ตางไปจากกระบวนทัศนแบบสตรีนิยม กลาวคือ ใน สังคมผูชาย (homosocial) เต็มไปดวยการตอรองแขงขันในเชิงความหมาย ผูชายไมไดเปนปกแผน ไมมีความสามัคคีและไมมีเอกลักษณเดียว สังคมผูชายเต็มไปดวยการรื้อสรางความหมายของ “ความเปนชาย” ตลอดเวลา และผูชายก็จะมอง “ผูชาย” คนอื่นในฐานะเปนกระจกสะทอน ความเปนชายของตัวเอง ดังนั้น การศึกษาความเปนชาย จึงมิใชการตอกย้ําถึงเพศภาวะชายและเพศวิถีรักตางเพศที่ผูชายมีอํานาจเหนือกวาผูหญิง หากแตเปนการ ตั้งคําถามเกี่ยวกับความสัมพันธเชิงอํานาจที่ผูชายมีตอคนอื่นๆโดยไมจําเปนตองอยูภายใตเพศตรงขามและบรรทัดฐานรักตางเพศ เมื่อมองความ เปนชายในแนวนี้เราก็จะเห็นวา “ความเปนชาย” ไมไดผูกติดกับเพศภาวะ เพศวิถีและเพศสรีระ แตดํารงอยูในความสัมพันธเชิงอํานาจที่ เปลี่ยนแปลงอยูตลอดเวลา การศึกษาของไวทเฮด(2002) อธิบายวาการศึกษาความเปนชายตองทําความเขาใจวาอะไรคือ “ผูชาย” “การตระหนักรู ถึงความเปนชาย” และ “อารมณแบบผูชาย” ทั้งสามสวนนี้มีความเชื่อมโยงกัน ผูชายจะดํารงตนในสังคมในฐานะผูเลือกความหมายเกี่ยวกับ ความเปนชายมาใชกับตนและแสดงพฤติกรรมทางเพศไปตามความหมายเหลานั้น การแสดงออกถึงความเปนชายนี้มีความสําคัญมากเพราะ ผูชายจะคอยๆพัฒนาความคิดเรื่องความเปนชายจากประสบการณของตัวเอง วิธีการนี้คือการตระหนักรูวาอะไรคือความเปนชาย ผูชายจะมี วิธีการบางอยางเพื่อทําใหคนอื่นเห็นวาตนเองมีความเปนชาย ไมวาจะเปนการแสดงทาทาง คําพูด การแตงกาย สิ่งเหลานี้คือเครื่องมือที่ชวยให ความเปนชายจับตองได มองเห็นได สําหรับอารมณแบบผูชายเปนสิ่งที่เกิดขึ้นในกระบวนการสรางความเปนชาย เมื่อผูชายตระหนักวาตนเอง คือใคร เขาก็จะดํารงตนอยูในความหมายความเปนชายและแสดงอารมณใหสอดคลองกับความหมายนั้น สิ่งที่ไวทเฮดอธิบายนี้ชี้ใหเห็นวาตัวตน ความเปนผูชายไมไดเกิดขึ้นจากปจจัยทางชีววิทยาแตเกิดขึ้นบนกระบวนการทางสังคมและปฏิบัติการที่บุคคลเลือกใชในสถานการณตางๆ การทบทวนความหมายของ “ความเปนชาย” ยังทําใหเห็นวา เพศชาย/ผูชาย/ความเปนชาย ไมไดดํารงอยูเปนดานตรงขามกับ เพศหญิง/ ผูหญิง/ความเปนหญิง ตามสมมุติฐานของทฤษฎีเพศศาสตรและบทบาททางเพศ ความเปนชายเปนสิ่งที่ซับซอน มีทั้งความเปนชายตามอุดมคติ
รักตางเพศและสวนทางกับอุดมคตินั้น ความเปนชายไมไดบงบอกถึงความเปนแกนแทตามธรรมชาติหรือความเปนปกติวิสัยของการเปนผูชาย ในสังคม แตความเปนชายเปนพยานหลักฐานของความสัมพันธเชิงอํานาจที่กอตัวขึ้นบนวิธีคิดเรื่องเพศภาวะและเพศวิถีที่แตละสังคมจะนิยาม และสรางกฎเกณฑแตกตางกัน ในประเด็นนี้คอนเนลล(2005) อธิบายวาผูชายที่ไดประโยชนและมีสิทธิพิเศษในสังคมแบบปตาธิปไตยนั้น ไมไดหมายความวาผูชายทุกคนจะประสบความสําเร็จในการเขาถึงอํานาจทางสังคม ความรูสึกวาตนเองมีอํานาจจึงเปนเพียงประสบการณของ ผูชายที่มาจากชนชั้นสูงหรือชนชั้นปกครอง ดังนั้น “ความเปนชาย” จึงไมไดเทากับ “การมีอํานาจ” ตามสมมุติฐานของทฤษฎีสตรีนิยมหรือจิต เวชศาสตร หากแต “ความเปนชาย” เปนพื้นที่ที่ผูชาย (รวมทั้งผูหญิง) จากชนชั้นตางๆเขามาบริหารตัวตนของตัวเองภายใตความสัมพันธเชิง อํานาจ ความเปนชายจะถูกสรางขึ้นใหเปนรูปเปนรางภายใตสถานการณตางๆ และความหมายใหมเกี่ยวกับความเปนชายก็จะถูกสรางขึ้นมาทา ทายความหมายเกาๆ (Cornwall and Lindisfarne, 1994, p.3) เมื่อมอง ”ความเปนชาย” วาเปนสิ่งที่ไรเอกภาพและพรอมที่จะเปลี่ยนสภาพได ตลอดเวลา เราก็จะเห็น “ความเปนชาย” ที่ไมผูกติดกับเพศชายและผูชายเทานั้น รวมทั้ง ไมผูกติดกับอุดมการณแบบรักตางเพศและระบบปตาธิป ไตย จากความเขาใจเรื่อง “ความเปนชาย” ที่มีเอกภาพคงที่ ไปสูการมอง “ความเปนชาย” ที่หลากหลาย (Multiple Masculinities) มิใชการ เปลี่ยนวิธีการทําความเขาใจเรื่องเพศภาวะและเพศวิถีของผูชายเทานั้น แตยังเปนการเปลี่ยนกระบวนทัศนในการมองความเปนชายในฐานะเปน สิ่งที่อยูนอกเงื่อนไขทางชีววิทยา ทฤษฎีเพศคูตรงขาม และอุดมการณรักตางเพศ เทาที่ผานมาการศึกษาความเปนชายมักจะนําเงื่อนไขเหลานี้มา เปนตัวตั้งและเชื่อไปตามนั้นวา “ความเปนชาย” คือสิ่งที่มีอยูในรางกายของเพศชายตั้งแตกําเนิด เชื่อวาผูชายเกิดมามีเพศวิถแี บบรักตางเพศใน สายเลือด และเชื่อวาความเปนชายเปนดานตรงขามกับความเปนหญิง เมื่อการศึกษาความเปนชายเริ่มตนดวยความเชื่อเหลานี้ก็จะนําไปสูการ ตอกย้ําวาผูชายเปนเพศที่แข็งแรงตามธรรมชาติ มีอํานาจเหนือกวาผูหญิง และจะตองแสดงอารมณปรารถนาทางเพศตอเพศตรงขามเพียงอยาง เดียว ความเชื่อเหลานี้ไดมองขามความซับซอนและความหลากหลายของความเปนชายที่ถูกสรางขึ้นจากความสัมพันธทางสังคม /เชิงอํานาจที่ ตองเขาใจจากบริบททางประวัติศาสตร มากกวาจะตัดสินจากความรูทางวิทยาศาสตร การทบทวนความเปนชายในสังคมสยาม เมื่อนึกถึง “ความเปนชาย” ในสังคมไทย เราจะเริ่มตนจากจุดไหน ในชวงเวลาใด และในสถานการณใด หลายๆคนอาจสงสัยวาความเปน ชายในสังคมไทยก็คงเหมือนกันไมวาจะอยูในยุดใดสมัยใด บางคนอาจคิดวาความเปนชายในสังคมไทยดูไดจาก “รางกาย” ของผูชาย โดยเฉพาะนักมวย ทหาร นักรบ หรือนักเลง ภาพตัวแทนเหลานี้กลายเปนคําตอบที่ทําใหเราเชื่อวา “ความเปนชาย” ในสังคมไทยมีเอกภาพและ ดํารงอยูอยางถาวรไมวากาลเวลาจะเปลี่ยนไปแคไหน นอกจากนั้น เรายังเชื่อวา “ความเปนชาย” ของไทยเกิดขึ้นบนบรรทัดฐานของรักตางเพศ และเพศสรีระที่ผูชายไทยทุกคนจะตองแสดงความเขมแข็ง อดทน กลาหาญ เปนผูนําในครอบครัว ทําหนาที่พอและสามีตามที่สังคมคาดหวัง มายาคติเหลานี้ไดบดบังการความเขาใจเกี่ยวกับ “ความเปนชาย” ในสังคมไทย กลายเปนเรื่องสูตรสําเร็จที่อยูบนภาพตัวแทนตางๆ ซึ่งวิธีคิดเรื่อง ความเปนชายที่ผูกติดกับสรีระและบรรทัดฐานรักตางเพศก็ยังบดบังวิธีคิดเรื่องเพศแบบอื่นๆ ทั้งนี้ การแบงแยกความเปนชายออกจากความเปน หญิงโดยอาศัยเหตุผลทางรางกาย เปนเรื่องที่เพิ่งเกิดขึ้นมาในสังคมไมนานมานี้ แตเรามักจะคิดวาวิธีคิดการแบงแยกเพศในลักษณะนี้มีอยูใน สังคมอยูแลว และไมเกี่ยวกับยุคสมัยหรือบริบททางประวัติศาสตร อาจเปนเรื่องลอแหลมและอันตรายมาก หากเรานําวิธีคิดเรื่องเพศแบบตะวันตกมาอธิบายความเปนชายในสังคมไทย เชนเดียวกันการ มองขามบริบททางสังคมวัฒนธรรมที่เกิดขึ้นในชุมชนทองถิ่นตางๆที่มีผลตอการสรางความเปนชายไมเหมือนกัน เพราะสังคมไทยไมใชสังคม ของคนที่พูด “ภาษาไทย” เทานั้น หากแตยังประกอบดวยกลุมคนที่มีภาษาและวัฒนธรรมแตกตางกัน ซึ่งแตละกลุมก็มีการสรางความหมาย เกี่ยวกับ “ความเปนชาย” ตางกัน ดังนั้น เมื่อมองดูสังคมไทยจึงไมควรเหมาะรวมวาคนไทยมีเอกภาพทางภาษาและวัฒนธรรม แตตองมองทะลุ ใหเห็นวาดินแดนที่เปนประเทศไทยถูกสรางขึ้นจากความสัมพันธระหวางกลุมคนตางชาติพันธุ ที่มีประวัติศาสตรความเปนมาไมเหมือนกัน ซึ่ง จะทําใหเราเขาใจวา “ความเปนชาย” ในสังคมไทยมิไดเปนสูตรสําเร็จและมีเอกภาพตามที่เราคิด การทบทวนตรวจสอบความหมายตางๆที่เกี่ยวของกับ เพศชาย /ผูชาย/ ความเปนชาย ในสังคมไทยจึงตองเปนการพิจารณาเงื่อนไขทาง ประวัติศาสตรและวัฒนธรรมของกลุมคนกลุมตางๆ ที่อาศัยอยูรวมกัน เราไมสามารถเขาใจ “ความเปนชาย” จากมุมมองของผูปกครองประเทศ หรือชนชั้นสูงได แตเราจะตองมองเห็นการปฏิสัมพันธระหวางกลุมคนที่มีความแตกตางทางเชื้อชาติ ภาษา วัฒนธรรม การเมือง เศรษฐกิจ ศาสนา รวมทั้งอิทธิพลของระบบการเมืองแบบรัฐชาติสมัยใหม ระบบทุนนิยม และอุดมการณรักตางเพศที่เขามาควบคุมพฤติกรรมทางเพศของ
พลเมือง เพื่อที่จะทําใหเห็นวาความหมาย “ความเปนชาย” มีความหลากหลายอยางไร นอกจากนั้น จะตองทําความเขาใจวาวิธีคิดเรื่องเพศภาวะ และเพศวิถีแบบตะวันตกที่เขามาในชวงรัตนโกสินทรเปนสิ่งที่สังคมไทยรับเขามาและในขณะเดียวความคิดเรื่องเพศจากพุทธศาสนาและ ขนบธรรมเนียมประเพณีก็ยังคงดํารงอยูและดําเนินควบคูไปกับความคิดเรื่องเพศแบบอื่นๆ ความซับซอนของการทําความเขาใจ "ความเปนชาย" ในสังคมไทยจึงอยูที่การมองเห็นปฏิสัมพันธในชีวิตประจําวันที่ผูชายเปนผูไกลเกลี่ย ปรับแตง และสรางสรรคความเปนชายของตัวเองผานวิธี คิดเรื่องเพศที่มีมากกวาหนึ่งแบบ การแสวงหา “ความเปนชาย” ในสังคมไทยจึงมิใชการหาความบริสุทธิ์/ความเปนกลาง /ความเปนอันหนึ่งอันเดียวกันของความเปนชาย เราไมตองการหา “คุณสมบัติพิเศษ” ของความเปนชายในสังคมไทย แตเราตองการทําความเขาใจคุณลักษณะของความเปนชายที่สัมพันธกับ บริบทตางๆที่เปลี่ยนแปลงและคลี่คลายไปตามสถานการณ ดังนั้น การทบทวนตรวจสอบ “ความเปนชาย” ในสังคมไทยจะตองระมัดระวังการ ตอบคําถามแบบสําเร็จรูปและการเชื่อในมายาคติวาความเปนชายเทากับเพศสรีระ เทากับการเปนรักตางเพศและเทากับการอยูตรงขามกับความ เปนหญิง เมื่อเราไมนําเอามายาคติเหลานี้มาเปนแนวทางในการศึกษา เราก็อาจเห็นลักษณะ “พหุลักษณ” ที่เกิดขึ้นในความเปนชาย และความ เปนไปไดที่จะเห็นผูชายในสังคมไทยเปนผูที่ไมหยุดนิ่งที่จะตอรองความหมายเกี่ยวกับความเปนชายผานอัตลักษณ พฤติกรรม รางกาย และ อารมณปรารถนาทางเพศ บทความของสหะโรจน กิตติมหาเจริญ(2553) เคยกลาวถึงการเปลี่ยนแปลงความเปนชายในสังคมไทยที่ปรากฎอยูในชวงรัตนโกสินทร สหะโรจนพยายามตรวจสอบอิทธิพลของตะวันตกที่เขาในสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลที่ 4) จนถึงชวงสมัย พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลที่ 6) โดยดูจากงานวรรณกรรมที่มีการสรางตัวละครชายภายใตวิธีคิดเรื่อง “ความเปนชาย” ที่ แตกตางกัน บทความชิ้นนี้นําเสนอภาพสังคมไทยยุคเปลี่ยนผานที่กําลังเผชิญอํานาจจากลัทธิอาณานิคมของตะวันตก ซึ่งเปนการตอสูแขงขันกัน ภายใตความคิดเรื่อง “ทันสมัย” “ศิวิไลซ” “ความเจริญ” อันเปนผลมาจากทฤษฎีวิวัฒนาการทางสังคมวัฒนธรรมที่ตะวันตกนําไปใชอธิบายวา วัฒนธรรมของตนเองเหนือกวาหรือเจริญกวาวัฒนธรรมอื่นๆ (วัฒนธรรมของชาวเอเชีย แอฟริกา และหมูเกาะตางๆซึ่งจะถูกมองวาปาเถื่อน ลา หลัง หรือดอยความเจริญ) ความคิดเรื่องการแขงขันเพื่อใหตัวเองทันสมัยเพื่อไมใหถูกเหยียดหยาม หรือตกเปนเมืองขึ้นจากชาวตะวันตก เปน การแขงขันภายใตความสัมพันธทางอํานาจที่ไมเทาเทียมเนื่องจากชาวตะวันตกกําลังออกไปสรางอํานาจเหนือคนพื้นเมืองในดินแดนตางๆ ดวย เงื่อนไขทางการเมืองและระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยม ในประเด็น “ความเปนชาย” บทความนี้ตั้งขอสังเกตวาเมื่ออิทธิพลของตะวันตกเริ่มมีมากขึ้นในสยามในสมัยรัชกาลที่ 4 ความคิดเรื่อง “ศิวิไลซ” และความเจริญกลายเปนสิ่งที่มีความสําคัญและเปนเงื่อนไขตอการเปลี่ยนแปลงทางสังคมวัฒนธรรมในหลายเรื่อง ในมิติของเพศ ภาวะชายหญิง ก็มีความพยายามที่จะสงเสริมบทบาทของผูหญิงใหมีศักดิ์ศรีและความเทาเทียมกับชาย รัชกาลที่ 4 ตองการทําลายความหมายของ ประโยคที่วา “ผูหญิงเปนควาย ผูชายเปนคน” โดยการยกเลิกการเอารัดเอาเปรียบผูหญิง สิ่งที่นาสนใจก็คือ การแยกเพศภาวะชายหญิงใหแยก จากกันภายใตความคิดเรื่องความเทาเทียมและศักดิ์ศรี สะทอนวาสยามในชวงนั้นมีความออนไหวตอโครงสรางความสัมพันธทางเพศแบบเกา ซึ่งใหอํานาจผูชายมากกวาสตรี เพราะผูหญิงชนชั้นลางจะไดรับการปฏิบัติราวกับเปน “วัตถุสิ่งของ” ที่ผูชายสามารถจะทําอะไรก็ได เชน การนํา ผูหญิงชาวบานไปถวายตัวในวัง ความสัมพันธในลักษณะนี้ถูกมองวา “ไมทันสมัย” ในสายตาของชนชั้นผูนําในสยาม และจะเปนสัญลักษณของ “ความปาเถื่อน” ในสายตาของชาวตะวันตกที่กําลังแผอํานาจและอิทธิพลเขามาในดินแดนสยาม ความพยายามที่จะปฏิบัติตอผูหญิงใหดีขึ้นอาจ ไมใชการตระหนักถึงความแตกตางทางเพศภาวะในความหมายของตะวันตก แตเปนความพยายามของผูนําสยามที่จะสรางความหมายใหม ใหกับ โครงสรางความสัมพันธระหวางหญิงกับชาย ในประเด็นนี้ เปนเรื่องที่ตองระมัดระวังมากเพราะการนําวิธีคิดเรื่องเพศภาวะของตะวันตกมาใชอธิบายความสัมพันธระหวางชายหญิงใน สยามซึ่งยังคงถูกควบคุมภายใตระบบชนชั้น / ศักดินา อาจทําใหเกิดการบดบังบริบททางวัฒนธรรมที่คอยกํากับสถานะทางสังคมของหญิงชาย ชาวสยามใหอยูกับความสัมพันธแบบอุปถัมภ และความสัมพันธแบบตางตอบแทน ถาหากนําเอาวิธีคิดเรื่องเพศภาวะแบบอาณานิคมตะวันตก มาใชมองโครงสรางความสัมพันธทางเพศในสยามในชวงนี้ ก็อาจเปนการสรุปที่งายเกินไปวาผูหญิงในสยามถูกกดขี่ขมเหงโดยผูชาย ซึ่งเปน กลิ่นอายวิธีคิดแบบสตรีนิยมในชวงแรกๆที่ปรากฎอยูในวัฒนธรรมวิคตอเรีย ทัศนะของชนชั้นปกครอง(ชนชั้นเจา)อาจมีผลตอการตีความของ นักวิจัยยุคหลังที่เชื่อวาสังคมสยามเปนสังคมปตาธิปไตยและผูชายมีอํานาจเหนือกวาผูหญิง ชนชั้นปกครองไดสรางวิธีคิดใหมลงไปใน ความสัมพันธทางเพศที่มีมากอนหนานั้น จนทําใหเห็นวาสยามเปนสังคมที่กดทับผูหญิง หรือมองวาผูหญิงกลายเปนเหยื่อของผูชาย เชน มีการ
นําเอาระบบผัวเดียวหลายเมีย (Polygyny) ไปตีความวาเปนระบบที่ผูชายมีอภิสิทธิ์เหนือผูหญิง หรือเปนสัญลักษณของการกดขี่เพศหญิง ชนชั้น ปกครองจึงพยายามลมเลิกระบบผัวเดียวหลายเมียและหันไปสงเสริมระบบ “ผัวเดียวเมียเดียว” (Monogamy) คําอธิบายของชนชั้นปกครองจึง กลายเปน “ภาพตัวแทน” ที่นักวิชาการรุนหลังนําไปเปนกรอบในการศึกษาบทบาทและเพศภาวะชายหญิงที่มีพรมแดนแยกขาดจากกันซึ่งสอด รับกับวิธีคิดตะวันตกที่สรางกลองเพศภาวะชายใหอยูตรงขามกับหญิง ดังนั้น การศึกษาความเปนชายในสังคมสยามจึงไมควรมองขามวาทกรรมของชนชั้นปกครองที่พยายาม “นําเขา” อุดมการณแบบเพศ ภาวะคูตรงขามที่มาจากวัฒนธรรมตะวันตกและพยายามปรับแตงอุดมการณนี้ดวยการนําสถานการณที่ปรากฎอยูในสยามใหเขากับชุดความคิด เรื่องเพศแบบตะวันตก เชนการมองวาผูหญิงสยามเปนคนที่ถูกกดขี่ขมเหง และสังคมสยามเปนสังคมแบบปตาธิปไตย การมองสังคมสยามใน แนวนี้กลายเปนสูตรสําเร็จที่เราเชื่อวามันเปนอยางนั้น ราวกับวาสังคมแบบปตาธิปไตยเปนสิ่งที่มีอยูในโครงสรางอยูแลวและเปนสิ่งสากลที่พบ ไดทุกหนทุกแหง การมองสังคมสยามดวยกระบวนทัศนนี้ซึ่งเปนผลผลิตแบบสตรีนิยมจารีต ไมเคยมีการตั้งคําถามอยางจริงจังวาทําไม อุดมการณปตาธิปไตยจึงดํารงอยูในสังคมสยาม และความสัมพันธระหวางหญิงชายในสยามวางอยูบนวิธีคิดเรื่องเพศแบบใดกอนที่ความคิด เรื่อง “ศิวิไลซ” จะเขามาถึง เราจะตองตระหนักวาชนชั้นปกครองในชวงตนรัตนโกสินทรคือผู “ปรับแตง” ความคิดเรื่องเพศแบบตะวันตกลงไป ในวัฒนธรรมทางเพศของสยามที่มีอยูเดิม จนทําใหวาทกรรมเรื่องเพศของชนชั้นปกครองกลายเปนภาพตัวแทน “ความจริง” เกี่ยวกับความเปน หญิงและความเปนชายในสังคมสยาม ทั้งๆที่ภาพตัวแทนนั้นคือ “ลูกผสม” ของขบวนการ Hybridization ระหวางเพศสากลกับเพศทองถิ่น และ ทําใหการศึกษาเรื่องเพศในเวลาตอมาตกอยูใตอิทธิพลและธรรมเนียมความคิดแบบชนชั้นสูงซึ่งไดรับการศึกษาจากตะวันตก และนําเอา กฎระเบียบเกี่ยวกับเพศภาวะจากตะวันตกมาทาบทับลงไปในโครงสรางความสัมพันธหญิงชายซึ่งชนชั้นเจานายจะเปนผูนําไปปฏิบัติและนําไป ควบคุมชนชั้นลาง จากการที่ไมมีการตั้งคําถามเรื่อง “สังคมปตาธิปไตย” การอธิบายบทบาททางเพศของชายหญิงในสังคมไทยจึงเปนการผลิตซ้ําความคิด เรื่องเพศแบบคูตรงขาม ที่ฝงรากลึกมาตั้งแตรัชกาลที่ 4 และเราก็เชื่อวาการแยกชายออกจากหญิงเปนความคิดที่เปนแบบ “ไทยๆ” มาตั้งนมนาน หรือกลายเปนความจริงที่ทุกคนไมปฏิเสธ การตกอยูในความคิดเรื่องเพศแบบคูตรงขามคือปญหาของการศึกษาเพศภาวะและเพศวิถีใน สังคมไทย ซึ่งแจ็คสันและคุก(1999) ไดตั้งขอสังเกตไววาการศึกษาเพศภาวะและเพศวิถีในสังคมไทยมักจะเชื่อในความเปนสากลของคูตรงขาม หญิงชายและอํานาจชายเปนใหญในอุดมการณปตาธิปไตย นักวิชาการไทยที่อธิบายความสัมพันธหรือการแสดงพฤติกรรมทางเพศของชายหญิง จึงใชตรรกะทางเพศแบบนี้เปนจุดเริ่มตนของการวิเคราะหโดยปราศจากการตั้งคําถามวาอะไรคือวิธีคิดเรื่องเพศภาวะและเพศวิถี และมองไม เห็นบริบทเชิงการเมืองที่มีผลตอการสรางวาทกรรมทางเพศ ผลที่ตามมาก็คือเราพยายามใชภาพตัวแทนเกี่ยวกับเพศภาวะที่เกิดจาก “ลูกผสม” ทั้งหลายมาเปนไมบรรทัดเพื่อที่จะตอกย้ํา “แกนแท” เรื่องปตาธิปไตยและความไมเทาเทียมทางเพศในสังคมไทย เงื่อนปมดังกลาวนี้คือปญหาที่เกิดขึ้นในการศึกษาความเปนหญิงและความเปนชายในสังคมไทย เนื่องจากเราไมไดตั้งคําถามอยางจริงจัง เกี่ยวกับกระบวนทัศนเรื่องเพศที่ครอบงําเราอยู แตเราคิดวามันเปนสิ่งที่มีอยูในสังคมราวกับเปนสิ่งที่อยูนอกโครงสรางความสัมพันธเชิงอํานาจ และบริบททางประวัติศาสตร ไมเคยมีการตั้งคําถามวาวิธีคิดแบบสตรีนิยมจารีตของวิคตอเรียถูก “ปรับแตง” โดยชนชั้นปกครองสยามอยางไร และทําไมชนชั้นปกครองจึงวิตกกังวลกับบทบาทหญิงชายในสังคมสยามในชวงที่ลัทธิอาณานิคมกําลังแผขยายในสูดินแดนแถบนี้ คําถาม เหลานี้ไดสูญหายไปจากการศึกษาเรื่องเพศในสังคมไทย หากพิจารณาถึงแนวคิดสตรีนิยมจารีตแบบวิคตอเรีย เราจะพบวาแนวคิดดังกลาวนี้ถูก ทายทอดไปพรอมกับลัทธิอาณานิคมของอังกฤษซึ่งพยายามชูอุดมการณแบบรักตางเพศและการแยกขั้วตรงขามระหวางหญิงกับชาย ในเวลา เดียวกันก็พยายามวิจารณบทบาทและสถานะทางสังคมของผูชายที่มีมากกวาผูหญิง แนวคิดสตรีนิยมจารีต หรือรูจักในนาม First-Waved Feminism มีเปาหมายที่ตองการเรียกรองความเทาเทียมทางเพศและผลักดันใหผูหญิงมีสิทธิทางการเมืองและสังคมไดเทากับผูชาย โดยเฉพาะ การสงเสริมใหผูหญิงมีสิทธิออกเสียงเลือกตั้ง ฐานคิดสําคัญในเรื่องความเทาเทียมทางเพศนี้มาจากสมมุติฐานที่วาความเปนหญิงและความเปน ชายเกิดจากปจจัยทางชีววิทยา เพศหญิงทุกคนมีความเปนหญิงตั้งแตกําเนิด หรือติดตัวมาตั้งแตแรกคลอด ฐานคิดนี้สงผลใหการเคลื่อนไหวของ สตรีนิยมจารีตดําเนินไปบนการตอกย้ําเพศคูตรงขามโดยใชเพศสรีระเปนตัวตัดสินความเปนหญิงและชาย และตอกย้ํา “แกนแท” ทางเพศที่ ธรรมชาติสรางมาใหแลว สตรีนิยมจารีตจึงไมมีการตั้งคําถามเกี่ยวกับที่มาของ “ความเปนหญิง” ของตนเอง ซึ่งเปนประเด็นที่ถูกวิจารณจากสตรี นิยมรุนหลัง อิทธิพลความคิดแบบสตรีนิยมจารีตและวิธีคิดเรื่องเพศแบบชีววิทยา ไดสงผลใหเราเขาใจ ผูชาย/เพศชาย/ความเปนชาย วาเปนสิ่งที่มี
เอกภาพ มีความเปนอันหนึ่งอันเดียวกัน และอยูตรงขามกับผูหญิง/เพศหญิง/ความเปนหญิง แนวคิดสตรีนิยมจารีตแฝงตัวอยูในการเปลี่ยนแปลง ความคิดเรื่องเพศในชนชั้นปกครองสยาม ซึ่งพยายามไกลเกลี่ยความหมายเกี่ยวกับการเปนผูหญิงและผูชายในสังคม เราไมอาจสรุปแบบงายๆวา สังคมสยามยกยองและใหคุณคาผูชายมากกวาผูหญิง ในเวลาเดียวกันเราก็ไมอาจปฏิเสธไดความความสัมพันธระหวางหญิงชายในสยามถูก ประเมินดวยสายตาของชนชั้นปกครองที่นําเอาบรรทัดฐานทางเพศแบบตะวันตกมาเปนตัวเทียบเคียง เงื่อนไขเหลานี้ทําใหการอธิบายความเปน ชายในสังคมสยามเปนการอธิบายจากวิธีคิดเรื่องความไมเทาเทียมทางเพศ และมองเห็น “ผูชาย” เปนแพะรับบาปหรือเปนผูที่กดขี่และรังแก ผูหญิง อาจกลาวไดวาฐานคิดแบบสตรีนิยมจารีตและความคิดเรื่องเพศแบบชีววิทยาไดหลอมรวมกับวิธีคิดความ “ศิวิไลซ” ที่ชนชั้นปกครอง ตองการนํามาเปนแนวทางในการควบคุมราษฎร ผลที่ตามมาก็คือ ความเขาใจเรื่อง “ความเปนชาย” ในชวงรัตนโกสินทรเปนความเขาใจผานการ ตีความและการปรับแตงของชนชั้นเจานายแลว การผลิตสราง “ความเปนชาย” โดยชนชั้นปกครอง ความเปนชายในสังคมไทย ไมไดปรากฎอยูอยางคงที่ถาวรบนรางกายของเพศชาย และไมสามารถตัดสินไดจากภาพตัวแทนความคิดและ การสรางวาทกรรมของชนชั้นปกครอง หากแตความเปนชายเปนสิ่งที่ถูกสรางผานความสัมพันธเชิงการเมืองและอํานาจระหวางคนกลุมตางๆ แตการศึกษาความเปนชายในสังคมไทยมักจะดําเนินไปบนตรรกะที่วาเพศชายและผูชายคือพยานหลักฐานของการปรากฎอยูของ “ความเปน ชาย” และเราก็จะมองวารูปธรรมนี้จากพฤติกรรม อารมณและการปฏิบัติทางสังคมที่ผูชายแสดงออกมา การศึกษาในแนวนี้ไมไดทําใหเราเขา ใจความเปนชายที่มีพลวัตและไรเสถียรภาพ แตเราพยายามแสวงหา “แกนแท” บางอยางที่ดํารงอยูในความเปนชาย ชนชั้นปกครองในยุคสยามคือผูมีบทบาทชี้นําสังคมในการที่จะกําหนดวาผูชายจะตองทําหนาที่อยางไร แนวคิดเรื่อง “สุภาพบุรุษ” ที่ ปรากฎอยูในวาทกรรมของชนชั้นสูงสะทอนใหเห็นวา “ความเปนชาย” เปนสิ่งที่มีลักษณะพิเศษและจะตองถูกควบคุมจัดระเบียบเพื่อทําให ผูชายอยูในสังคมไดอยางสงางาม คือ ตองมีมารยาท เคารพและใหเกียรติผูหญิง รูจักกาละเทศะ มีความรับผิดชอบตอหนาที่การงาน สิ่งตางๆ เหลานี้คือความคาดหวังที่ชนชั้นสูงตองการทําใหผูชายกลายเปนคนที่ตองระมัดระวังตัวมากขึ้นในการที่จะติดตอสัมพันธกับผูหญิง ความหมาย ของ “สุภาพบุรุษ” จึงไมใชการทําใหผูชายเปนคนที่เสียสละ เห็นใจ หรือเขาใจผูหญิงมากขึ้น แตเปนการทําใหผูชายฝกที่จะควบคุมอารมณและ พฤติกรรมทางเพศของตัวเองเมื่ออยูในพื้นที่สาธารณะ ความสัมพันธระหวางหญิงชายในพื้นที่สาธารณะจะกลายเปนสิ่งที่ถูกควบคุมมากขึ้นหรือ อาจกลาวไดวาความสัมพันธแบบเพศคูตรงขาม /แบบรักตางเพศ คอยๆสําแดงตัวเองในพื้นที่สาธารณะมากขึ้น ความคิดเรื่อง “สุภาพบุรุษ” จึง มิใชแคการบอกวาผูชายจะมีบทบาททางเพศอยางไร แตยังเปนการสถาปนาบรรทัดฐานรักตางเพศใหมีความแข็งแรง และแทรกซึมเขาไปอยูใน ชีวิตประจําวันของราษฎรมากขึ้น ความคิดดังกลาวนี้เปนเรื่องใหมในสังคมสยามในชวงเวลานั้นและมันก็กลายเปนวาทกรรมทางสังคมที่ครอบงําความคิดของผูชายชนชั้น ปกครอง ขาราชการ และเจาขุนมูลนาย ตัวอยางเชน ราชสํานักของรัชกาลที่ 5 การแสดงความเปนสุภาพบุรุษถูกตีความผานการแสดงออกทาง รางกาย เชนการสวมชุดสูทสากล สูบซิการ ถือไมเทา ซึ่งเปนการรับเอาธรรมเนียมแบบอังกฤษมาใชในราชสํานัก จนกระทั่งในสมัยรัชกาลที่ 6 อิทธิพลวัฒนธรรมวิคตอเรียก็เขามาอยางเขมขน พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว ซึ่งถูกขนานพระนามวา Victorian Siam Prince ทรงนํา ธรรมเนียมปฏิบัติของผูชายแบบอังกฤษมาใชในสยามประเทศ เชน ตั้งกองทหารเสือปา และโรงเรียนชายวชิราวุธ และการมีเนนย้ําคุณคาของ “สุภาพบุรุษ” ในปริมณฑลตางๆที่พระองคเขาไปมีบทบาท (Thamora Fishel 1999, Tamara Loos 2006, Adam N. Scalena 2009, สหะโรจน กิตติมหาเจริญ 2553, ชานันท ยอดหงษ 2555) แตอยางไรก็ตาม “ความเปนสุภาพบุรุษ” ที่ชนชั้นปกครองเอามาปรับแตงนั้นอาจจะเปนคนละ เรื่องกับ “ความเปนชาย” ที่อยูนอกราชสํานักหรือพบเห็นในสังคมชาวนาและชนชั้นไพร การศึกษาเรื่องความเปนชายสมัยใหมในสยาม มักจะมีขอถกเถียงหลักอยูที่เรื่องการตอบโตกับลัทธิอาณานิคมและการทําใหประเทศ ทันสมัยเจริญกาวหนาเพื่อที่ชาวตะวันตกจะไมเขามามีอิทธิพลเหนือพระราชวงศและราชอาณาจักร ขอถกเถียงของนักวิชาการพยายามมอง “ความเปนชาย” ในฐานะเปนเครื่องมือทางการเมืองที่ชนชั้นปกครองไดปรับตัวและนําเอาวิธีคิดเรื่องเพศแบบวิคตอเรียมาใชในสยาม รวมทั้ง มองวาผูนําสยามไดพยายามสราง “เพศภาวะ” ของผูชายภายใตลัทธิชาตินิยม เชนการศึกษาของสกาลีนา(2009) มองวารัชกาลที่ 6 ไดสราง คานิยมและบรรทัดฐานใหมของ “ความเปนชาย” ที่ตองเคารพระบบผัวเดียวเมียเดียว ความจงรักภักดี ความซื่อสัตย ความเสียสละ ความรักพวก รักพอง สิ่งเหลานี้เกิดขึ้นจากวิธีการมองโลกของรัชกาลที่ 6 ที่มองเห็นชาติเปนดั้งกองทหารและพระองคคือแมทัพ เมื่อมาถึงการปกครองแบบ ประชาธิปไตย โดยเฉพาะสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม การศึกษาความเปนชายจะเปนการถกเถียงวาผูนําชาติไดสรางกฎระเบียบเกี่ยวกับเพศ
ภาวะหญิงชายเพื่อใหประชาชนยึดถือปฏิบัติตาม ตามอุดมการณ “รัฐนิยม” ซึ่งเปนรัฐที่พยายามแยกบทบาทหญิงชายออกจากกัน เห็นไดจาก การศึกษาของสหะโรจน(2553) ที่ชี้วาเมื่อสยามเปลี่ยนไปสูรัฐชาติไทย ความคิดเรื่องสุภาพบุรุษก็ถูกทําใหแพรหลายในแวดวงปญญาชน เชน เกิดหนังสือพิมพชื่อ “สุภาพบุรุษ” ซึ่งผลิตโดยกลุมนักเขียนรุนใหม (เลือดใหม) ที่เรียกตัวเองวา “คณะสุภาพบุรุษ” ความเปนชายที่ปรากฎอยูใน กลุมปญญาชนรุนใหมนี้ไมไดตางจากความคิดของชนชั้นปกครองเทาใดนักเพราะยังคงเชื่อวาผูชายจะตองใหเกียรติผูหญิง เปนหัวหนา ครอบครัว ทําหนาที่เลี้ยงดูบุตรและภรรยา เปนคนดี และประพฤติดี ในการศึกษาของกองสกล กวินรวีกุล(2545) ก็ชี้ใหเห็นวาความเปนชายสมัยใหมของรัฐไทยเปนเรื่องเชิงการเมืองที่ผูนําชาติตองการนํา ความคิดเรื่องศิวิไลซและความมีอารยะมาไวบนรางกายของประชาชน กลาวคือ รางกายของผูชายจะถูกสรางใหมผานใตอุดมการณและบรรทัด ฐานรักตางเพศ รวมทั้งความคิดเรื่องสุขภาพอนามัยที่ดี ผูชายจะตองทําหนาที่เปนหัวหนาครอบครัว(พอและสามี) และออกกําลังเปนประจํา เพื่อใหมีสุขภาพแข็งแรง ในชวงสมัยนี้ ผูชายไทยจะเริ่มสรางรางกายของตนใหมีกลามเนื้อใหญโตเหมือนชาวตะวันตก แนวคิดเรื่องสุภาพบุรุษ และการมีสุขภาพแข็งแรงทําใหผูชายไทยมองดูรางกายของตัวเองในเชิงชีววิทยาและกามารมณมากขึ้น กลาวคือ รางกายของผูชายถูกประเมิน จากเพศสรีระ/อวัยวะเพศ และกลามเนื้อ ผูชายตองออกกําลังกาย เลนกีฬา หรือฝกกายบริหารเพื่อทําใหตนเองมีสุขภาพแข็งแรงและมี “ทรงงาม” (กองสกล, 2545, น.103.) ผูชายเริ่มมองดูรางกายของตนตางไปจากผูหญิง และมองเห็นรางกายของเพศชายเปนดานตรงขามกับผูหญิงภายใตวิธี คิดแบบรักตางเพศ ผูชายจะหันเขาสถานกายบริหารภายใตแนวคิด “ผูชายตองเปนชายใหสมชาย” ความหมายของความเปนชายในสมัยจอมพล ป. จึงตางไปจากยุคกอนหนานั้น โดยมุงไปสูเรื่องสุขภาพอนามัย หรือกลาวไดวาความเปนชายคือการเปน “พอพันธุ” (กองสกล, 2545, น.110.) เปนผูที่จะตองทําหนาที่สืบทายาท เปนพอ และเปนสามี พอพันธุในอุดมคติตองกํายําล่ําสัน สูงใหญ ไมผอมแหง รูปรางไดสัดสวน รัฐจึง สงเสริมใหมีการประกวดชายฉกรรจในวันปใหมและไดรับความนิยมจากประชาชน กลาวอีกนัยหนึ่งคือ ความเปนชายจะถูกเทียบเคียงและ เปรียบเทียบกับการเปนรักตางเพศซึ่งรางกายของผูชาย จะเปนพื้นที่ดึงดูดทางเพศที่มีไวสําหรับผูหญิง การฝกรางกายของผูชายไทยในสถาน บริหารรางกายสมัยใหม จึงเปนการตอกย้ําความคิดเรื่องความแข็งแรงของสุขภาพที่จําเปนตอการสืบพันธุ และการมีบุตร จะเห็นวาขอถกเถียงเรื่อง “ความเปนชาย” จากการศึกษาที่มีอยู ไดนําเอาความคิดเรื่องเพศภาวะไปโยงกับเรื่องการสรางชาติ และการทํา ใหชาติรอดพนจากลัทธิอาณานิคม ในขณะเดียวกันก็มองวาความเปนชายเปนกระจกสะทอนการเปลี่ยนแปลงทางสังคมวัฒนธรรม และบทบาท หนาที่ของผูชายชาวสยามเปลี่ยนจากการมีภรรยาหลายคนไปสูการมีภรรยาคนเดียว ผูชายจะคอยๆเปนศูนยกลางของสถาบันผัวเดียวเมียเดียว และมีบทบาทในการสรางครอบครัว การควบคุมเพศวิถีใหอยูกับอุดมการณรักตางเพศ และการแยกพื้นที่ผูชายใหอยูหางจากพื้นที่ของผูหญิง การอธิบายในทํานองนี้ไมไดทําใหเราเขาใจความหลากหลายของความเปนชายที่ปรากฎอยูกอนหนานั้น และมองขามความสัมพันธระหวางเพศ ภาวะสมัยใหมกับวิธีคิดเรื่องเพศที่มีอยูดั้งเดิม ดังนั้น การอธิบายความเปนชายในสังคมสยามจึงไมควรมองจากสายตาของชนชั้นปกครองและ เจานายเทานั้น แตควรทําความเขาใจ “ความเปนชาย” ที่ปรากฎอยูนอกปริมณฑลราชสํานักและการเมืองเรื่องการสรางชาติ และการทําใหสยาม ศิวิไลซ จะเห็นวาขอจํากัดในการศึกษาความเปนชายในสังคมสยาม มาจากการมองประสบการณในระดับผูนําชาติ ซึ่งมีอํานาจที่จะบงการและ ชี้นําสังคมใหปฏิบัติตาม ความเปนชายที่ถูกสรางขึ้นจากบริบททางการเมืองและระบบชนชั้นในสยามประเทศ เปนเพียงฉากหนึ่งของ “ความ เปนชาย” แบบอื่นๆที่นักวิชาการมักจะละเลยและมองขามไป ปญหาของการศึกษา “ความเปนชาย” ในสังคมไทยอยูที่นักวิจัยมักจะเลือกมองจากชนชั้นปกครองและชนชั้นปญญาชนเปนสําคัญ เนื่องจากสามารถเขาถึงขอมูลเอกสารตางๆไดงาย เพราะเรื่องราวเกี่ยวกับกษัตริยและชนชั้นเจานายจะมีบันทึกเปนลายลักษณอักษร นอกจากนั้น ยังมีการศึกษาความเปนชายจากงานวรรณกรรมที่เปนผลงานของนักเขียน ซึ่งเปนตัวแทนของปญญาชนรุนใหม การศึกษาความเปนชายจาก เอกสารเหลานี้จึงเปนสิ่งที่นักวิจัยสามารถวิเคราะหตีความเพื่อชี้ใหเห็นอิทธิพลความคิดเรื่องเพศของตะวันตกที่เขามาในสังคมไทยผานชนชั้น เจานาย ทําใหความเขาใจเรื่องบทบาทความเปนชายวนเวียนอยูกับวิธีคิดแบบ Hegemonic Masculinity หรือความเปนชายที่ใชชี้นําสังคม และทํา ใหเกิดภาพตัวแทน /วาทกรรมที่วาผูชายไทยจะตองเปน “สุภาพบุรุษ” ภาพตัวแทนนี้เปนสิ่งที่ถูกผลิตซ้ําภายใตการศึกษาทางประวัติศาสตรและ วรรณคดี ซึ่งมักจะเขาไปคนหาวิธีคิดเรื่อง “สุภาพบุรุษ” ที่ปรากฎอยูในวรรณกรรมหรืออุดมการณสรางชาติของผูนําประเทศ สิ่งที่เกิดขึ้นตามมา จากภาพตัวแทนนี้ก็คือ เรามักจะคิดวาความเปนชายในสังคมไทยคือเพศภาวะและเพศวิถีแบบรักตางเพศ เพียงแตวามันถูกสรางความหมาย ใหมๆผานวิธีคิดที่แตกตางกันตามยุคสมัย ความเขาใจนี้เปนเรื่องอันตรายมาก เพราะเราไมควรนําเอา “ความเปนชาย” ไปเปนสัญลักษณหรือ เครื่องหมายของ “รักตางเพศ” หรือ “เพศตรงขาม” กับผูหญิง ประเด็นนี้จะตองถูกยกขึ้นมาในการศึกษาเรื่อง “ความเปนชาย” เพื่อที่เราจะไมยึด
ติดกับกระบวนทัศนเรื่องเพศคูตรงขามและอคติแบบรักตางเพศ อยางไรก็ตาม เมื่อมองดูความเปนชายจากชนชั้นลางหรือสังคมไพร หลักฐานและเอกสารตางๆอาจมีนอยหรือไมมีการบันทึก ทําให นักวิจัยไมสามารถศึกษาความเปนชายที่ปรากฎอยูนอกชนชั้นปกครองและปญญาชน ขอจํากัดนี้เปนเรื่องที่นาเสียดายมาก เพราะเราจะไมเห็น ความหลากหลายของความเปนชายที่มีอยูกอน ซึ่งอาจทําใหเรามองเห็นวิธีคิดเรื่องการจัดแบงเพศภาวะและเพศวิถี และการจัดระเบียบ ความสัมพันธทางเพศที่ตางไปจากสังคมตะวันตกในชวงคริสตศตวรรษที่ 19 จึงเปนเรื่องสําคัญมากที่เราจะตั้งคําถามตอไปวาความเปนชายที่ ปรากฎอยูในปริมณฑลเชิงการเมืองของชนชั้นปกครอง จะเหมือนหรือตางไปจากความเปนชายที่มีอยูในชนชั้นลางหรือคนชายขอบของสังคม “ความเปนชาย” ที่มีอยูกอนหนาความศิวิไลซ เปนเรื่องทาทายอยางมากที่เราจะปะติดปะตอภาพความเขาใจเกี่ยวกับ “ความเปนชาย” ที่ปรากฎอยูในดินแดนสยามหรือประเทศไทย โดย ไมนําเอาภาพตัวแทนของชนชั้นปกครองและอุดมการณสรางชาติมาเปนไมบรรทัด แตก็เปนเรื่องยากที่เราจะศึกษาความเปนชายจากปริมณฑล ชายขอบของสังคม เราอาจจะไมไดคนพบความจริงหรือความเปนแกนแทของความเปนชายในอีกรูปแบบหนึ่ง แตเราจะเห็นเคาโครงบางอยางที่ สัมพันธกับการสรางความเปนชาย ซึ่งอาจจะเกี่ยวของกับระบบชนชั้นทางสังคม ระบบอุปถัมภ การแลกเปลี่ยนผลประโยชนแบบตางตอบแทน หรือการจัดระเบียบความสัมพันธทางเพศที่มนุษยมีตอกันภายใตสถานการณตางๆ โจทยดังกลาวนี้จะชวยเปดพื้นที่ใหมีการทบทวนความเปน ชายในมิติอื่นๆ นอกเหนือไปจากการศึกษาวาทกรรมของชนชั้นปกครองและปญญาชน จะชวยใหเห็นวาความเปนชายที่อยูนอกวิธีคิด Gender Difference และ Heteronormativity มีคุณลักษณะอยางไร เพราะที่ผานมาอิทธิพลความคิดเรื่องเพศภาวะและเพศวิถีแบบตะวันตก ซึ่งมีลักษณะ เปน Modern Scientific Paradigm ไดควบคุมและจํากัดวิธีคิดเรื่องเพศที่เรามีตอสังคมของเราเองมากพอสมควร เราจะตองมองขามวิธีคิดที่มอง เพศภาวะและเพศวิถีวาเปนสิ่งสากลเพื่อที่จะตรวจสอบความสัมพันธทางเพศภายใตบริบทอื่นๆ อยางไรก็ตาม การตรวจสอบสิ่งเหลานี้ไมควรจะ เปนการแสวงหาลักษณะเนื้อแท (Authenticity) หรือความพิเศษเฉพาะตัวของสิ่งที่อาจจะเปนเพศภาวะและเพศวิถี แตจะตองเขาใจวา ความสัมพันธทางเพศที่มีมากอนความศิวิไลซนั้น ก็มีประวัติศาสตรของมันเองเชนกัน เพราะวิธีคิดเรื่องเพศของกลุมคนตางๆในดินแดน ประเทศไทยมีการแลกเปลี่ยนหยิบยืมกันไปมา จนยากจะระบุใหแนชัดวาวิธีคิดเรื่องเพศอันนี้เปนของชนกลุมนี้ ดังนั้น กอนการมาถึงความ ทันสมัยแบบตะวันตกในชวงคริสตศตวรรษที่ 19 ก็ยังมีการติดตอสื่อสารขามไปขามมาของวัฒนธรรมทางเพศของชนกลุมตางๆ ซึ่งทําใหเกิด ลักษณะพหุลักษณทางเพศในดินแดนแถบนี้ (ดูในการศึกษาของ Michael Peletz 2006) หากพิจารณาถึงรางกายของ “เพศชาย” ในมิติทางประวัติศาสตร โดยเฉพาะในสังคมศักดินา ชนชั้นไพรที่เปนเพศชายคือกรณีศึกษาที่ นาสนใจ เพราะความเปนชายที่อยูในชนชั้นลาง/ชนชั้นแรงงานมักจะถูกละเลย โดยนักวิชาการสวนใหญจะเห็นไพรเหลานี้ในฐานะเปน “แรงงาน” หรือเปน “ทรัพยสิน” ของเจาขุนมูลนาย ภาพตัวแทนของไพรในสังคมสยามจึงถูกลดทอนใหเหลือเพียงมิติเชิงการเมือง การปกครอง กฎหมาย และเศรษฐกิจ ซึ่งไพรจะตองเปนแรงงานรับใชงานตางๆของราชการ งานหลวง และงานตามคําสั่งของเจาขุนมูลนายภายใตโครงสราง ความสัมพันธแบบอุปถัมภ ตัวอยางเชน ในเรื่องฐานันดรไพร ของขจร สุขพานิช(2542) และเรื่องอยูอยางไพรของศุภรัตน เลิศพาณิชยกุล (2543) ไดอธิบายวาไพรจะตองสังกัดอยูกับเจาหมูมูลนายเพื่อแลกเปลี่ยนกับการคุมครองชีวิตและทรัพยสิน แตในเวลาเดียวกันการเปนไพรในสยาม เปนเรื่องของความสมัครใจ ไพรมีอิสระที่จะทํามาหากินและสรางที่อยูอาศัยในที่ดินรกรางวางเปลา แตไพรจะตองไปแจงแกเจาหนาที่เพื่อให ออกโฉนดที่ดินเปนหลักฐาน ไพรที่ขยันทํามาหากินสามารถจับจองที่ดินเพื่อทํานาไดตามความตองการโดยไมมีขอจํากัดวาหามเกินกี่ไร ไพรใน สยามจึงอิสระในการทํามาหากินตามกําลังของตัวเองในระดับหนึ่ง การมองสังคมไพรในมิติเศรษฐกิจและการปกครองคือการมองในเชิง โครงสรางของชนชั้นและการควบคุมกําลังคนใหอยูในสังกัดของเจานาย ทําใหภาพชีวิตของไพรวนเวียนอยูกับเรื่องการทํางานเพื่อตอบสนอง มูลนายเปนหลัก การศึกษาไพรในมิติเพศภาวะและเพศวิถีจึงขาดหายไปหรือถูกมองวาไมใชสิ่งสําคัญตอโครงสรางทางสังคม ดังนั้น การคอยๆ แกะรอยและสืบหารองรอยความเปนชายที่อยูในวัฒนธรรมไพรจําเปนตองมองชนชั้นไพรในฐานะเปน “กลุมคน” ที่มีการไกลเกลี่ยตอรองใน โครงสรางความสัมพันธเชิงอํานาจ และไพรที่เปนเพศชายซึ่งจะถูกเกณฑแรงงานไปรับใชหลวงและเจานายคือกลุมคนที่มีบทบาทสําคัญที่จะ ชี้ใหเห็นวา “ความเปนชาย” ของชนชั้นลางถูกสรางและถูกใหความหมายตางไปจากชนชั้นปกครองอยางไร ขจรไดอธิบายวาในสมัยอยุธยา การควบคุมไพรใหอยูในสังกัดมูลนายมีความสําคัญมากเพราะสภาพสังคมในสมัยอยุธยาตองเผชิญกับศึก สงครามจากรอบดาน ดังนั้น การมีกําลังคนที่ชัดเจนจะชวยใหสามารถเรียกคนเหลานั้นมาใชงานไดทันทีในยามที่มีเหตุฉุกเฉิน ทั้งนี้กรมพระ สุรัสวดีจะมีหนาที่หลักในการทําทะเบียนราษฎร (ทะเบียนหางวาว) ไพรชายที่ทําทะเบียนแลวจะเรียก “เลก” หมายถึงการสักเครื่องหมายลงบน
แขนใกลกับขอมือ บางครั้งก็สักที่คอ รักแรหรือขา ไพรที่ถูกสักเลกจะเปนคนที่มีสังกัดอยางชัดเจนหรือเปนสมบัติของราชการแลว การศึกษา ของสังคีต จันทนะโพธิ(2552) อธิบายวาเด็กชายจะถูกสักเลกตั้งแตวัยเยาว และการมีเลกบนขอมือก็จไดรับการดูแลคุมครองจากราชการดีกวา คนที่ไมมีเลก คําอธิบายนี้ไดทําใหเห็นลักษณะสังคมที่คลายกับกองทหารที่จําเปนตองสรางกฎระเบียบในการจําแนกและจัดคนเขาหมูเหลา ตางๆ ไพรที่อยูในสังกัดของมูลนายจึงไดรับฉายาวา “ลูกหมู” ลักษณะดังกลาวนี้คือสังคมที่ตองการความเปน “กลุมกอน” การมีไพรหรือลูกหมู ในสังกัดของมูลนายที่ชัดเจนจะชวยใหงายตอการตรวจสอบและสั่งการ สังคมลักษณะนี้จะออนไหวมากเมื่อคนแตละคนมีอิสระมากเกินไป ดังนั้นการมีกลุมมีพวกจะชวยใหการควบคุมดําเนินไปงายขึ้น สังคมไพรจึงไมใชแคสังคมของแรงงาน แตยังเปนสังคมของการสรางกลุม แต ภายในกลุมแตละกลุมไมไดมีความเปนเอกภาพ ยังมีความขัดแยงเกิดขึ้นตลอดเวลา นักประวัติศาสตรสวนใหญมักมองวาสังคมไพรถูกควบคุมจากเจาขุนมูลนาย โดยไมไดมองวาลักษณะการสรางกลุมในสังคมไพรคือการ สรางความสัมพันธทางเพศภาวะ กลาวคือเพศชายหรือรูจักในนาม “ชายฉกรรจ” คือคนที่จะทําหนาที่เปนหัวหนาหมู เปนแรงงานใหเจานาย และออกไปรบ สวนเพศหญิง เด็กและคนชราจะเปน “บริวาร” ที่อยูในกลุมซึ่งจะทํางานในไรนาในครัวเรือน ราชการไดลงทะเบียนชื่อเมีย พอ แมของไพรลงไปในทะเบียนดวยเพื่อยืนยันวาครัวเรือนของไพรชายที่สักเลกมีตัวมีตนและงายตอจําแนกบุคคล เชน นายแสงอําแดงมี (นายแสง คือสามี สวนอําแดงมีคือภรรยา) ระบบการสักเลกและการลงทะเบียนราษฎรนอกจากจะเปนการควบคุมแรงงานแลว ยังเปนภาพสะทอน ความสัมพันธระหวางเพศชายและเพศหญิง ซึ่งเพศชายจะกลายเปนเครื่องหมายประจําครัวเรือน สวนเพศหญิงจะตองรับภาระเมื่อสามีของตน หนีไมยอมไปรับราชการตามกฎหมาย หรือไมยอมจายเงินภาษี ความสัมพันธทางเพศภาวะนี้มีความสําคัญตอการจัดระเบียบทางสังคม จะเห็นวา บทบาทหนาที่ของเพศชายและเพศหญิงวางอยูบนโครงสรางของการมีกลุมมีสังกัด บทบาทเหลานี้วางอยูบนการทําหรือไมทําหนาที่ทางสังคมที่ ถูกควบคุมจากราชการ มากกวาจะเปนการสรางอัตลักษณทางเพศ การแบงแยกพฤติกรรมทางเพศ และการจัดจําแนกอารมณทางเพศ ความ แตกตางของหญิงชายในสังคมไพรจึงไมไดตัดสินจากการทํางานหนักหรือเบา เพราะผูหญิงก็ทํางานหนักพอๆกับผูชาย เชนตัดฟน ตัดไม ทํานา ทําไร แตความแตกตางระหวางหญิงชายอยูที่การตั้งครรภและการเลี้ยงลูก บทบาทของไพรเพศชายอาจเปนสิ่งที่ชนชั้นเจานายใหความสําคัญมากที่สุด แตการตีความจากกฎหมายตราสามดวงหรือประกาศจาก ราชการตางๆ อาจทําใหเห็นเพียงอํานาจของผูปกครองที่ออกบทลงโทษและควบคุมใหไพรปฏิบัติตามกฎที่วางไว แตในอีกแงหนึ่งจะเห็นวา ไพรเพศชายคือผูที่ทํางานหนักและไมคอยมีเวลาใชชีวิตอยูในครัวเรือนของตน แตจะไปเปนแรงงานใหเจานายหรือออกไปรบในสงคราม ไพร เพศชายจึงมีความใกลชิดกับเพื่อนไพรเพศชายดวยกันซึ่งเปนคุณลักษณะหนึ่งของ “สังคมผูชาย” (Homosocial) และ “ความผูกพันของเพศชาย” (Male Bonding) คุณลักษณะนี้เปนสิ่งที่เกิดขึ้นในสังคมไพรซึ่งยังไมมีการศึกษา หากเราวิเคราะหความสัมพันธระหวางไพรเพศชายเราก็อาจจะ เห็นประสบการณเกี่ยวกับการแสดงความเปนชายของชนชั้นแรงงานซึ่งมาจากการทํางานหนัก และการใชแรง ความเปนชายในลักษณะนี้จะถูก ใหความหมายผานรางกายและเพศสรีระอยางชัดเจน ดังนั้น รางกายของไพรชายจะมีความสําคัญในโครงสรางของเจาขุนมูลนาย รางกายของ ไพรชายจึงถูกเรียกวา “ฉกรรจ” หมายถึงรางกายที่อยูในวัยหนุมซึ่งกําลังเจริญเติบโตมีความแข็งแรงเหมาะที่จะใชแรงในงานหนักๆ รางกายไพร ชายจะไดรับการฝกฝนผานวิชามวย และการตอสูดวยกระบี่กระบอง การฝกฝนทางรางกายนี้มีจุดประสงคเพื่อใหเกิดความแข็งแรง ทรหดอดทน และความคลองแคลววองไว รางกายของไพรเพศชายจึงมีกลามเนื้อที่แข็งแกรงโดยเฉพาะบริเวณแขน ขา แผนหลัง และหนาทอง รางกายของไพรเพศชายจะถูกใชเปนเครื่องหมายเพื่อแสดงความเปนชายที่สําคัญ ตัวอยางเชน การมีรอยสัก ในสมัยโบราณ ผูชายเกือบ ทุกคนจะมีรอยสักบนรางกาย เพื่อบงบอกวาเปน “ลูกผูชาย” หรือ “ชายชาตรี” โดยเฉพาะในเขตวัฒนธรรมไทใหญ วัฒนธรรมลานนาและ วัฒนธรรมอีสาน ผูชายจะสักหมึกสีดําบริเวณขาตั้งแตเอวถึงหัวเขาเรียกวา “สักขาลาย” หรือ “สับขายาว” (สักเตี่ยวกอม หรือสักขากอม) บางคน สักลงมาถึงกลางขา ลวดลายที่สักจะเปนลายสัตว ลายใบไม ตัวเลข อักขระและตัวอักษร (สังคีต จันทนะโพธิ, 2552, น.93.) รอยสักบนรางกาย ผูชายลานนา/อีสาน จะทําหนาที่แตกตางกัน เชน การสักขามคง เพื่อ “การอยูยงคงกะพัน” “หนังเหนียว” การสักขามพิษเพื่อปองกันไมใหสัตวมี พิษมาทําราย และ การสักขาลาย เพื่อเปนสัญลักษณของ “ความแข็งแรง” “ความกลาหาญ” และเปนเครื่องหมายบงบอกวาผูชายคนนั้นเติบโต เปน “ผูชายเต็มตัว” ผูชายคนใดไมมีรอยสักที่ขา (ขาขาว) จะถูกอธิบายวาเปนคนขี้ขลาดออนแอ รอยสักจึงเปนการแสดงออกทางสังคมที่ผูชายมี ไวเพื่อประกาศความเปนชายที่สมบูรณ ในแงอีกหนึ่งจะเห็นวาการสักลายทําใหเกิดการแบงวาใครคือ “ผูชาย” และใครที่ไมใช “ผูชาย” รอยสัก จึงเปนดัชนีที่ผูชายมีไวสําหรับตรวจสอบความเปนชายของกันและกัน ในวัฒนธรรมลานนาและอีสาน “ความเปนชาย” กับการมีรอยสักหมึก บนรางกายจึงเปนสิ่งที่แยกจากกันไมได แตอยางไรก็ตามผูหญิงก็มีรอยสักได เชน สักแขน สักขอมือ เพื่อปองกันมิใหงูและสัตวมีพิษมากัด
(สังคีต, 2552, น.94) ถึงแมวา การสักขาลายจะเปนวัฒนธรรมรวมที่พบไดทั้งในเขตลานนา และอีสาน แตคุณคาและความหมายของการสักในวัฒนธรรม อีสานตางไปจากลานนา กลาวคือ ผูชายอีสานจะนิยมสักอวัยวะเพศของตัวเองดวย หรือรูจักในนาม “แบนบอง” เวลามีงานบุญบั้งไฟ ผูชายก็จะ อวดลายสักนี้ใหกับผูหญิงดูโดยไมถือวาเปนเรื่องตองหาม ความเปนชายที่แสดงออกผานองคชาตที่มีรอยสักสัมพันธกับความคิดเรื่องเพศ ซึ่ง อวัยวะเพศชายจะเปนสัญลักษณของการเจริญพันธุและการสืบพันธุ ความแตกตางระหวางความเปนชายแบบลานนากับความเปนชายแบบอีสาน ชี้ใหเห็นวาการสักลายลงบนอวัยวะตางๆของเพศชาย บงบอกสถานะของผูชายที่ไมเหมือนกัน ความเปนชายแบบอีสานอาจสัมพันธกับการ เปดเผยอวัยวะเพศที่มีรอยสัก ในขณะที่ความเปนชายแบบลานนาจะสัมพันธกับการมีรอยสักที่เอาถึงขา วัฒนธรรมสักลายของลานนา/อีสานมี อิทธิพลตอวัฒนธรรมสยาม หลังจากที่สังคมสยามรับเอาธรรมเนียมการสักมาจากลานนา/อีสาน ความหมายของความเปนชายก็คอยๆตางไปจาก วัฒนธรรมลานนา กลาวคือวัฒนธรรมสยาม การสักรางกายของเพศชายยังโยงกับเรื่องคาถาอาคมและไสยศาสตรดวย การสักทุกครั้งจะตองมี อาจารยทําหนาที่สัก ถาเปนรอยสักที่มีคาถากํากับ เชน การสัก “นะ” (ลายอักษรขอมที่สิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่แทนธาตุน้ําตามความเชื่อขอม) บนรางกาย ตามสวนตางๆ การสัก “นะ” มีหลายลักษณะ แตละลักษณะจะมีความหมายและการใหคุณที่ตางกัน นอกจากนั้น ยังมีการสักยันต ซึ่งเปนอัขระ ในภาษาบาลีและภาษาขอม และผูกประกอบเขาเปนรูปทรงตางๆ เชื่อวา “ยันต” จะมีความขลังและศักดิ์สิทธิ์ ลายยันตมีหลายรูปแบบ แตละแบบ ใหคุณและการใหคุมครองไมเหมือนกัน เชน ยันตมหาอุด ชวยคุมครองปองกันอันตราย ผูชายที่มีการสัก “นะ” หรือ “ยันต” จะตองปฏิบัติตามขอหามเพื่อไมใหคาถาประจําตัวเสื่อม เชน ไมลอดราวตากผา ไมใหผาซิ่น/ผาถุง ของสตรีโดนศรีษะ หามลอดใตถุนบาน หามมิใหสตรีขึ้นมานั่งทับหรือนอนทับบนตัว ไมลักขโมย ไมกลาวคําหยาบคายตอผูอื่น เปนตน เมื่อราย สักมีการลงอาถาอาคม รางกายของเพศชายก็จะเปนสัญลักษณของ “ความศักดิ์สิทธิ์” และเปนเครื่องหมายเตือนใจวาผูชายคนนั้นจะตองไมทําสิ่ง ที่ไมดี ถามีการถือศีลดวยก็จะยิ่งทําใหลายสักยันตหรือ “นะ” มีอนุภาพ ขอนาสังเกตอยางหนึ่งคือ เมื่อการสักผนวกรวมเขากับการลงคาถาอาคม แลว ความเปนชายจะเกี่ยวของกับสตรีเพศในลักษณะคูตรงขาม ในขณะเดียวกันรางกายของผูหญิง หรือสิ่งของที่ผูหญิงใชก็จะกลายเปน “อันตราย” ตอความศักดิ์สิทธิ์ของลายลักที่อยูบนรางกายของผูชาย อยางไรก็ตาม ในประเด็นนี้มีสิ่งที่นาสนใจที่จะตั้งคําถามตอไปวาการทํา ลวดลายบนรางกายของเพศชายสัมพันธอยางไรกับการจัดแบงเพศภาวะและสถานะทางเพศของบุคคล และสิ่งเหลานี้เกี่ยวของกับควมเชื่อทาง ศาสนาหรือไม เปนเรื่องที่นาเปนหวงมาก หากเราอานงานวิจัยที่พูดถึงรอยสักกับการสรางเพศภาวะและเพศวิถีในสังคมไทย เราก็จะพบขอดอยของการ ขาดการทบทวนกระบวนทัศนในการศึกษาเรื่องเพศ และการนําเอาแนวคิดทฤษฎีตะวันตกในชวงคริสตศตวรรษที่ 19 ถึงกลางคริสตศตวรรษที่ 20 มาใชโดยมองไมเห็นอํานาจของวิทยาศาสตรที่เขามากําหนดความจริงเกี่ยวกับเพศของมนุษย ไมวาจะเปนทฤษฎีเฟมินิสต ทฤษฎีจิตวิเคราะห และทฤษฎีตัวตน/อัตลักษณ เมื่อเอาทฤษฎีที่เปนผลผลิตของเพศแบบวิทยาศาสตรและชีววิทยามาใชอธิบายสังคมไทย เราก็จะติดกับและมองเห็น เพศภาวะแบบสารัตถะนิยม(Carole S. Vance, 2005) จะเห็นไดจากการศึกษาของรัตนา อรุณศรี(2547) ที่อธิบายเรื่องการสักรางกายในมิติ ความสัมพันธทางเพศสภาพ(เพศภาวะ) โดยใชแนวคิดเรื่องสังคมปตาธิปไตยไปวิเคราะหความสัมพันธหญิงชายในสังคมสยามยุคโบราณ แต การมองเรื่องเพศผานแนวคิดนี้เปนสิ่งที่ตองระมัดระวังมาก เพราะสังคมสยามกอนยุคสมัยใหมอาจจะมีความคิดเรื่องเพศตางไปจากทฤษฎีเฟ มินิสตแบบตะวันตกที่พึ่งเขามาทีหลัง นักวิชาการปจจุบันจึงตองระวังที่จะไมนําเอาทฤษฎีเฟมินิสตไปอธิบายสังคมสยามในอดีตแบบทื่อๆ ดังนั้น การศึกษาลายสักบนรางกายเพศชายจึงไมใชการยืนยันถึงสังคมปตาธิปไตย หรือสังคมที่ผูชายมีอํานาจเหนือกวาผูหญิง การวิเคราะหของ รัตนาซึ่งมองดวยกรอบเฟมินิสตนั้น เชื่อวารอยสักของเพศชายหมายถึง “อํานาจ” หรือเปนเครื่องหมายถึงการอยูในสถานะทางสังคมที่เหนือกวา ถึงแมวา "รอยสัก” จะบงบอกสถานะของการเปน “ลูกผูชาย” หรือ “ความเขมแข็ง” แตการโยงเรื่องเพศภาวะเขากับ “อํานาจ” ที่ผูชายมีเหนือวา ผูหญิง อาจทําใหเรามองสังคมสยามในอดีตในลักษณะของการแบงแยกขั้วตรงขามทางเพศแบบตะวันตก ซึ่งสงผลใหเรามองความสัมพันธชาย หญิงเปนเรื่องของความไมเทาเทียม การมองในแนวนี้ลวนเกิดจากการตีความโดยอิทธิพลของทฤษฎีเฟมินิสตที่ถูกทําใหกลายเปนสากล ที่ นักวิชาการไทยหยิบมาใชโดยไมไดตั้งคําถาม ”ความเปนสากล” เกี่ยวกับปตาธิปไตยนั้นมีอยูจริงหรือไม และการแยกชายหญิงในลักษณะคูตรง ขามเปนสิ่งที่ถูกสรางขึ้นภายใตบรรทัดฐานของรักตางเพศอยางไร ประเด็นสําคัญอีกอยางหนึ่ง คือ รัตนาเชื่อวาสังคมไทยมีวิธีคิดเรื่อง “เพศวิถี” ไมตางจากตะวันตกและเปนสิ่งที่คงที่ถาวรทุกยุคทุกสมัย โดยอธิบายวาผูหญิงจะตองรักษาพรหมจารี เคารพซื่อสัตยตอสามี ตองไมแสดงออกเรื่องกามารมณ สมมุติฐานเหลานี้เปนสิ่งที่รัตนามองวามีอยู
ในสังคมไทยมาชานาน ทําใหภาพความเขาใจเกี่ยวกับความสัมพันธชายหญิงเปนภาพที่เปน “สูตรสําเร็จ” ซึ่งผูหญิงจะถูกกดทับโดยผูชาย และ ผูชายสามารถแสดงออกในเรื่องเพศไดมากกวา รัตนาใชสมมุติฐานนี้เพื่อตอกย้ําวาสังคมไทยไมมีความเสมอภาคทางเพศมาโดยตลอด การ ตีความนี้ไมไดทําใหเราเขาใจวิธีคิดเรื่องเพศภาวะและเพศวิถีที่หลากหลาย และเปลี่ยนแปลงไปตามบริบท แตเห็นเพียงการยืนยันสถานะทางเพศ ที่ต่ํากวาของผูหญิงและสูงกวาของผูชายเทานั้น นอกจากนั้น การเปรียบเทียบที่รัตนานํามาวิเคราะหในการศึกษาของเธอยังเปนการเปรียบเทียบที่ อยูกันคนละบริบท เพราะการสักลายของผูชายในอดีตกับการสักลายของผูหญิงที่มีมากขึ้นในปจจุบัน ไมไดบงบอกวาผูชายไทยมีอํานาจ เหนือกวาผูหญิง และไมไดยืนยันวาผูหญิงที่มีรอยสักจะเปนพัฒนาการในยุคหลังเทานั้น จากการคนควาเอกสารก็จะพบวา ผูหญิงลานนา/อีสาน ก็มีการสักลายอยางแพรหลายและไมไดถูกรังเกียจหรือถูกตีตราวาเปนหญิงไมดี สวนกรณีที่ผูหญิงถูกลงโทษจากกฎหมายตราสามดวง ในขอหา มีชูและถูกสักบนหนาผากและขางแกมเพื่อประจานความผิด ก็อาจไมเกี่ยวกับการมีชีวิตอยูอยางตอยต่ําของผูหญิง เพราะการตีความเพศภาวะ จากกฎหมายอาจเปนคนละเรื่องกับการปฏิบัติทางสังคม การเอาหลักฐานในตัวบทกฎหมายมาเพื่อยืนยันวิธีคิดปตาธิปไตยจึงเปนการสรุปที่เร็ว เกินไป ดังนั้นการเปรียบเทียบของรัตนาจึงวางอยูบนความคิดที่วา "อํานาจปตาธิปไตย" มีอยูในโครงสรางสังคมไทยแบบคงที่ถาวร และละเลยที่ จะตรวจสอบวาผูหญิงก็มีการสักลายเชนเดียวกับชาย การเปรียบเทียบที่ละเลยบริบททางวัฒนธรรมอาจทําใหเราคิดไปเองวารางกายผูหญิงถูก ควบคุมอยางเครงครัดผานผูชาย ซึ่งสามารถจัดการหรือจัดระเบียบรางกายของผูหญิงใหเปนไปตามอารมณความปรารถนาทางเพศของตน หรือ ทําใหผูหญิงกลายเปน “วัตถุทางเพศ” การอธิบายดังกลาวนี้คือกระบวนทัศนแบบตะวันตกที่มองเพศภาวะและเพศวิถีของมนุษยในฐานะเปน “ตัวตน” ที่มีความเปนเอกภาพ ดังนั้น “ความเปนชาย” และ “ความเปนหญิง” จึงมีอยูในรางกายเพศชายและเพศหญิงโดยกําเนิดและมันจะเปน เชนนั้นตลอดไป คําถามคือ เพศภาวะชายหญิงในสังคมไทยตกอยูในการแบงแยกเพศในลักษณะนี้จริงหรือ ภายใตเงื่อนไขอะไรที่เอื้อใหผูชาย สามารถแสดงออกทางเพศไดมากกวาผูหญิง และแตละเงื่อนไขที่ผูชายไกลเกลี่ยตอรอ เพื่อสราง “ความเปนชาย” นั้นจะตองนําไปสูรูปแบบการกดขี่/กดทับผูหญิงในทุกกรณีหรือไม หากเราไมติดกรอบความคิดแบบปตาธิปไตยที่เฟมินิสตมักจะใชอางความสัมพันธที่ไมเทาเทียมระหวางหญิงชาย เราก็อาจเห็น “ความ เปนชาย” ที่ไมไดมีไวเพื่อการสรางอํานาจเพียงอยางเดียว แตความเปนชายยังถูกใชเพื่อการสรางกลุม การวิเคราะหวัฒนธรรมการสักลายของเพศ ชายในสังคมลานนา/อีสาน/สยาม ชี้ใหเห็นวาความหมายของ “ความเปนชาย” ไมไดมีเพียงแบบเดียวและก็ไมไดสะทอนอํานาจที่เหนือกวาของ ผูชาย หากแต “ความเปนชาย” ถูกแสดงออกบนลวดลายสักเพื่อที่จะบอกวา “ใครคือผูชาย” (สักขาลายของลานนา) หนาที่ในอุดมคติของผูชาย คืออะไร (การสักยันตและการสัก “นะ”) ผูชายจะตองแข็งแรงและทรหดอดทนอยางไร (สักลวดลายของอีสาน) วัฒนธรรมการสักลายของเพศ ชายเปนวัฒนธรรมรวมที่พบเห็นไดในชนกลุมตางๆในดินแดนเอเชียนอาคเนยซึ่งมีการนําความเชื่อทางศาสนาหลายๆแบบมาปรับใชใน ชีวิตประจําวัน ไมไดเปนอิทธิพลของศาสนาหนึ่งศาสนาใดเพียงอยางเดียว การสักลายบนรางกายของเพศชายในดินแดนประเทศไทยอาจชวย ขยายความเขาใจวา “เพศชาย” เปนเพศที่ถูกคาดหวังสูงจากสังคมคอนขางมาก และอาจจะมากกวาเพศหญิงเสียดวยซ้ํา เพราะสังคมเกษตรกรรม จะสนใจความชัดเจนในเพศภาวะของเพศชายที่จะตองออกไปทํางานที่เสี่ยงอันตราย เชน ไปรบ ไปสงคราม จึงมีความจําเปนที่จะตองหาวิธีการ บงชี้วาใครคือผูชาย บงชี้วาผูชายจะตองแข็งแกรงอดทน อยูยงคงกะพัน หนังเหนียว และจะตองทําหนาที่ทางสังคม เชน เปนทหาร เปนแมทัพ ฯลฯ และวิธีการสักลายลงบนรางกายของเพศชายก็เปนวิธีการบงชี้สิ่งเหลานี้ไดงายและดีที่สุด อาจกลาวไดวา “ความเปนชาย” ในวัฒนธรรมที่ เพศชายตองสักลายบนรางกายของตัวเอง เปนสิ่งที่ “เปราะบาง” มาก เพราะเพศชายจะถูกทาทายตลอดเวลาจากความสัมพันธทางสังคมใน รูปแบบตางๆทั้งจากเพศชายดวยกัน และเพศหญิง การเชิดชูความแข็งแรงหรือความหนังเหนียวของเพศชายจึงเปนภาพสะทอนที่วา “ความเปน ชาย” พรอมที่จะถูกทําลายลงไปเมื่อไหรก็ได การยืนยัน “ความเปนชาย” ดวยการสักลายจึงเปรียบเสมือนการสราง “ความมั่นใจ” ใหกับเพศชาย ที่จะมีพื้นที่ทางสังคมที่ชัดเจน สถานะความไมมั่นคงและความเปราะบางแหง “ความเปนชาย” ยังเห็นไดจากวัฒนธรรมมวยและศิลปะปองกันตัวที่ตองใชความ แคลวคลองวองไวในการเคลื่อนไหว ซึ่งรางกายของผูชายจะถูกควบคุมอยางเขมงวด แมวาวาทกรรมเกี่ยวกับการฝกมวยไทยจะวนเวียนอยูกับคํา วา “ลูกผูชาย” แตความคิดนี้เกิดจากลูกผสมของวิธีคิดแบบรักตางเพศและเพศคูตรงขามที่เกิดมาในชวงรัฐชาติสมัยใหม เราจะตองระมัดระวังที่ จะไมนําเอาความคิดเรื่อง “ลูกผูชาย” ไปตัดสินการแสดงพฤติกรรมทางเพศของไพรชายในอดีต และไมควรคิดวามวยไทยเปนสิ่งที่มีเอกภาพใน เรื่องความเปนชายที่มีเหมือนกันทุกยุคทุกสมัย เราควรจะมอง “มวยไทย” ในฐานะเปนการแสดงออกเชิงสังคมเพื่อยืนยันวา “ความแข็งแกรง
อดทน”ของเพศชายเปนเรื่องที่เปราะบางตอการถูกทําลาย ซึ่งอาจไมใชสิ่งเดียวกับความมีเสนหหรือความเยายวนทางเพศ หรือแมแตเรื่อง “สุภาพบุรุษ” เมื่อไพรชายมาอยูรวมกันก็จําเปนตองมีการแสดงออกถึงความเปนชายในลักษณะใดลักษณะหนึ่ง ในวัฒนธรรมศักดินาของอยุธยา การแสดงออกดวยการสักยันต การชกมวยหรือฝกกระบี่กระบองก็เปนวิธีการหนึ่งที่เพศชายคุนเคยมาตั้งแตเยาววัย จะมีสํานักเรียนมวยเกิดขึ้น จํานวนมาก ทั้งสํานักหลวงและสํานักราษฎร สํานักเรียนมวยบางแหงอยูในวัดและครูมวยก็เปนพระสงฆ (เขตร ศรียาภัย, 2550, น.16.) ในชวง วางจากศึกสงคราม ชายไทยวัยฉกรรจจะตองเขาฝกวิชามวยและกระบี่กระบอง รวมถึงศิลปะปองกันตัวแบบอื่นๆเพื่อพรอมจะออกรบ กอนที่จะ ฝกมวย ผูชายไทยจะตองฝกการหาบน้ํา กระเดียดน้ํา ตําขาวและฝาฟน เพื่อทดสอบความแข็งแรงของหัวไหล (เขตร ศรียาภัย, 2550, น.38.) จากนั้น ครูมวยก็จะถายทอดวิชามวย เมื่อมีงานวัดหรือเทศกาลตางๆ จะมีการประลองมวย สํานักเรียนมวยตางๆก็จะสงนักมวยของตนเขา ประลองเพื่อพิสูจนฝมือ สิ่งที่มาพรอมกับการฝกฝนรางกายของเพศชายคือการสักยันตตามรางกาย และการลงคาถาอาคมดวยพุทธมนต เชน ผา ประเจียด มงคล กําไลพิรอด เปนตน (เขตร ศรียาภัย, 2550, น.62.) เพราะวิชามวยเปนวิชาที่อาศัยการฝกทั้งรางกายและขัดเกลาเชิงศีลธรรม วิชา มวยจึงเปนการฝกใหเพศชายมีความแข็งแกรงทั้งรางกายและจิตใจ ความอดทนของรางกายจะตองมาพรอมกับสมาธิ ไหวพริบและปฏิภาณ เพื่อที่จะตอสูกับขาศึกศัตรูได การเอาความคิดเรื่องความแข็งแกรงอดทนมาผนวกรวมกับความเชื่อไสยศาสตรและศีลธรรมแบบพุทธศาสนา ทําให “ความเปนชาย” ใน วัฒนธรรมศักดินาแบบอยุธยาเกี่ยวของกับการจัดระเบียบกลุมคนที่เปนเพศชาย ซึ่งรางกายของเพศชายจะถูกควบคุมอยางเครงครัด สังคมศักดิ นาซึ่งตองการจัดกลุมคนตามชวงชั้น คนแตละคนจะตองมีสังกัด และชนชั้นไพร/ทาสก็ตองทํางานรับใชเจานาย โครงสรางความสัมพันธใน ลักษณะแนวดิ่งนี้ตองการ “ระเบียบ” ที่ชัดเจนที่สามารถสั่งการใหคนที่อยูในลําดับชั้นที่แตกตางกันสามารถรูวาหนาที่ของตนเองคืออะไร และ จะแสดงความสัมพันธทางสังคมกับคนอื่นที่อยูในชวงชั้นตางกันอยางไร สังคมที่ตองการระเบียบและการควบคุมจําเปนตองทําให “เพศชาย” เขาสูกระบวนการสรางความแข็งแรงอดทน และตองมีวินัยในตนเองเพื่อที่จะเชื่อฟงคําสั่งของเจานาย หรือคนที่อยูในฐานะที่สูงกวา เพศชายใน สังคมศักดินาจึงถูกจัดระเบียบใหมี “ความเปนชาย” ดวยอุดมการณบางอยาง ซึ่งในวัฒนธรรมเกษตรกรรมแบบอยุธยาไดนําความเชื่อพุทธ พราหมณ และไสยศาสตรเขามาใชรวมกัน ความเชื่อเหลานี้มีผลทําใหความเปนชายไมไดมีอยูบนเรือนรางเทานั้น แตขยายไปสูเรื่องศีลธรรมที่ เพศชายจะตองเคารพเชื่อฟงคําสั่งสอนและปฏิบัติตามกฎ เห็นไดจากชนชั้นเจานายในสมัยอยุธยามักจะมีผูชายเปนคนรับใชสวนตัว หรือรูจักใน นาม “ทนาย” ผูชายเหลานี้จะถูกคัดเลือกมาจากนักมวยที่มีฝมือดีเพื่อทําหนาที่คุมกันอันตรายตางๆที่จะมาถึงตัวเจานาย นอกจากนั้น กษัตริย อยุธยายังมีการตั้งกองทหารอารักขาสวนพระองคขึ้นมา เรียกวา “กองทนายเลือก” ซึ่งประกอบดวยชายฉกรรจที่มีทักษะดานมวยและการตอสู ตองเปนผูแข็งแรง อดทน มีไหวพริบและซื่อสัตย (ประยุทธ สิทธิพันธ 2520) ผูชายที่ทําหนาที่ “ทนาย” นอกจากจะอารักขาเจานายแลว ยังตอง ทําหนาที่เปนครูฝกสอนวิชามวยใหกับเด็กชายที่อัยอยูในพระรางวังดวย “ทนาย” เหลานี้คือภาพสะทอนโครงสรางความสัมพันธทางสังคมแบบ ชวงชั้นที่ตองการ “ความเปนชาย” มาชวยสรางความมั่นคงใหกับชวงชั้น สังคมศักดินาจึงใชความเปนชายเพื่อรองรับเสถียรภาพของชนชั้น เจานาย/ชนชั้นปกครอง “ความเปนชาย” ในสังคมชวงชั้น (Stratified Society) จึงไมไดมีไวเพื่อการแสดงความเปนสภาพบุรุษ ความมีเสนหทางเพศ และการมี อํานาจเหนือกวาผูหญิง หากแตความเปนชายจะเกี่ยวของกับการธํารงรักษากฎระเบียบของชวงชั้นใหคงอยูและดําเนินตอไป ประเด็นนี้อาจทําให เขาใจวาสังคมศักดินาของสยามมองเรื่องเพศภาวะในฐานะเปนเครื่องมือที่จะรักษาโครงสรางของชวงชั้น มากกวาจะทําใหเกิดการแยกขั้วตรง ขามชายหญิงแบบสังคมตะวันตก ในขณะเดียวกันเพศภาวะ/บทบาทหนาที่ของผูชาย ก็เปนสิ่งที่สําคัญตอการยืนยันวาสังคมศักดินานั้นยังคง เขมแข็งและมีพลังที่จะควบคุมคนใหอยูในสังกัดของเจานาย ในแงนี้ “ความเปนชาย” จึงเปนเครื่องมือสําหรับการควบคุมทางสังคม เราจะเห็น วาไพรชายในสังคมศักดินาผูกพันกับการ “ออกแรง” ไปกับการฝกมวย ซึ่งถาเขามีฝมือดีก็จะถูกคัดเลือกใหไปเปน “ทนาย” รับใชชนชั้นเจา ตอไป ไพรชายจึงมอง “ความเปนชาย” ของตนเองภายใตความสัมพันธแบบชวงชั้น ซึ่งถาเขามีความแข็งแรงอดทนมากเทาใด ความเปนชายของ เขาก็จะไดรับการยกยองจากชนชั้นปกครองมากขึ้นเทานั้น ในงานเทศกาลประเพณีที่จัดขึ้นตามวัด จึงเปนพื้นที่พิเศษที่ไพรชายจะไดแสดงออก ถึงความแข็งแรงของตนเอง เชน เขาแขงขันชกมวย ซึ่งเปนโอกาสที่ไพรชายจะพิสูจนวารางกายของตนเองมีความความแข็งแรงอดทนมากแค ไหน ความสัมพันธระหวางการเปนไพรชาย เปนนักมวย และเปน “ทนาย” วางอยูบนวิธีคิดเรื่อง “แข็งแรงอดทน” ดังนั้นการแสดงออกทางเพศ ของไพรชายจึงเปนการยืนยันถึง “ความแข็งแรง” เพศภาวะในลักษณะนี้ไมจําเปนตองใชคูตรงขามที่เปนเพศหญิงมาเปรีบเทียบ หากแตตัว เปรียบเทียบจะอยูในกลุมของผูชายดวยกันเอง จะเห็นวาสังคมของไพรชายจะเต็มไปดวยเพศชายที่เปนกระจกเงาสะทอน “ความแข็งแรง” ของ
กันและกัน ไพรชายจําเปนตองเปรียบเทียบความเปนชายของตนกับไพรชายคนอื่น ซึ่งคนเหลานั้นก็ลวนฝกฝนความแข็งแรงอดทนของรางกาย ดวยการฝกมวยและฝกศิลปะการปองกันตัวชนิดตางๆ สังคมของไพรชายจึงเปนสังคมที่มีการตรวจสอบ “ความเปนชาย” อยูตลอดเวลา สิ่งที่นาสังเกตอยางหนึ่งก็คือ เมื่อสังคมศักดินาอยุธยาเริ่มติดตอกับชาวตะวันตกและมีการนําอาวุธสงครามจากตะวันตกเขามาใชอยาง แพรหลาย อาวุธสงครามเหลานี้ (ปน)ไดมีผลตอการเปลี่ยนแปลงความหมาย “ความเปนชาย” ของไพร กลาวคือ เมื่อไพรชายถูกฝกใหรูจักการ ใชอาวุธปนเพื่อทําสงคราม การฝกกําลังและความแข็งแรงของรางกายของทหารแบบเดิมก็อาจจะไมมีความจําเปน การใชปนในสงครามทําให ทหารไมมีความจําเปนตองเอาตัวเองไปออกแรงแบบตอยเตะขาศึก หรือใชไมตะบองหรือดาบฟาดฟนทุบตีขาศึก ปนชวยทุนการออกแรงกาย โดยที่ทหารยืนอยูเฉยๆก็สามารถฆาศัตรูฝายตรงขามไดแลว ความเปนชายที่วางอยูบน “ความแข็งแรง” ของรางกายก็จะถูกแทนดวยทักษะการ ใชอาวุธสงครามชนิดตางๆ อาวุธสงครามจากตะวันตกจึงเขามาเปลี่ยนโลกทัศนและวิธีคิดเรื่องความเปนชายในสังคมศักดินา ประเด็นนี้เปน เรื่องที่สําคัญมาก เพราะไพรชายเคยรูสึกวา “ความเปนชาย” ของตนเองมีคุณคาเมื่อตองใชพละกําลังและความแข็งแรงของรางกาย เมื่อไมมีความ จําเปนตองฝกรางกายใหแข็งแรง ความเปนชายของเขาก็จะไมถูกพิสูจนจากการใชกําลัง แตจะถูกประเมินจากความคิดใหมเรื่องความสามารถใน การเรียนรูการใชอาวุธสงครามจากตะวันตก ชนชั้นเจานายจึงไมจําเปนตองเลือกทนายประจําตัวจากไพรชายที่มีทักษะมวยหรือมีความแข็งแรงของรางกาย แตเลือกจากไพรที่มีทักษะ ดานการใชอาวุธสงคราม ความสัมพันธแบบชวงชั้นระหวางนายกับไพรที่วางอยูบนการรักษาเสถียรภาพของชวงชั้นที่เจานายตองพึ่งพาอาศัย “ความแข็งแรง” จากชนชั้นไพรก็คอยๆเปลี่ยนแปลงไป เมื่อความแข็งแรงอดทน ไมใชสิ่งที่จําเปนตอการรักษาอํานาจของระบบชวงชั้น ความ แข็งแรงของรางกายก็จะถูกนําไปใชในบริบทอื่นๆ โดยเฉพาะการชกมวยเพื่อการแขงขันและการปะลอง ซึ่งมวยก็คอยๆกลายเปนอาชีพหรือที่มา ของรางวัลจํานวนมากที่ชายหนุมทั้งหลายใหความสนใจตั้งแตชวงปลายสมัยอยุธยา ความแข็งแรงของเพศชายในการปะลองมวยจึงสราง ความหมายของตัวเองขึ้นมาใหมและคอยๆเบนออกจากโครงสรางชนชั้นศักดินาแบบเดิม บทสงทาย ความเปนชายที่ไมมีเอกภาพ จากการทบทวนการศึกษา “ความเปนชาย” ในสังคมไทยผานบริบทการเมืองของชนชั้นปกครอง/ชนชั้นนํา อุดมการณรัฐชาติและ ชาตินิยมสมัยใหม สังคมเกษตรกรรมแบบศักดินา และวัฒนธรรมของกลุมคนในลานนาและอีสานที่มีมากอนการเกิดขึ้นของสยามและรัฐไทย ทําใหเราเห็นวาความเปนชายในสังคมไทยไมไดมีเอกภาพและเปนอันหนึ่งอันเดียวกันอยางที่คิด หากแตมีความหมายหลายๆ ตามประสบการณ ของกลุมคนที่มีฐานะทางสังคมตางกัน นอกจากนั้น ความเปนชายก็ไมไดเปนเครื่องยืนยันถึงอํานาจแบบปตาธิปไตย หรือการกดขี่เพศหญิง หากแตความเปนชายถูกใชเพื่อยืนยันความสัมพันธทางสังคมในลักษณะใดลักษณะหนึ่ง ซึ่งมีความสําคัญกวาการกดทับผูหญิง หรือใชเปน เครื่องมือตอบสนองอารมณทางเพศของผูชาย ภาพตัวแทนเกาๆที่มองวาผูชายเปนคนที่ชอบใชอํานาจรังแกและขมเหงผูหญิง จึงเปนเพียง จินตนาการของนักคิดเฟมินิสตในชวงคริสตศตวรรษที่ 19 ที่รับเอาวาทกรรมทางเพศแบบชีววิทยามาใชตัดสินความไมเทาเทียมทางเพศแบบผิว เผินเทานั้น บทความนี้ไดชี้ใหเห็นวา วิธีคิดเรื่องเพศในยุคสมัยใหมมีผลตอการตีความวัฒนธรรมทางเพศที่มีมากอนหนานั้น การนําเอากระบวนทัศน สมัยใหมไปวิเคราะหความเปนชายหรือบทบาทของผูชายในสังคมสยามในอดีต จึงเห็นเพียงความสัมพันธเชิงอํานาจที่ไมเทากันระหวางชาย และหญิง ทําให ผูชาย/เพศชาย/ความเปนชาย กลายเปนสิ่งที่แข็งตัวและตกอยูในความคิดเรื่อง “ความเปนชายที่ชี้นําสังคม” (Hegemonic Masculinity) และระบบปตาธิปไตย ซึ่งทฤษฎีเฟมินิสตพยายามถกเถียงและวิพากษวิจารณ อยางไรก็ตามความคิดของเฟมินิสตอาจใชอธิบาย สังคมที่อยูในชวงคริสตศตวรรษที่ 19 ไดดี เมื่อระบบทุนนิยมและการปฏิวัติอุตสาหกรรมกําลังขยายตัวอยางรวดเร็วภายใตปรัชญาเหตุผลแบบ Rationality, Individualism, และ Universalism ซึง่ เพศชายจะมีบทบาทสําคัญในการสรางกฎกติกาตางๆที่มีผลตอสถานะทางสังคมของหญิงและ ชาย แตอาจเปนเรื่องที่ลอแหลมหากจะใชทฤษฎีเฟมินิสตเปนไมบรรทัดและนําไปอธิบายเรื่องเพศในวัฒนธรรมอื่นๆที่มีประวัติศาสตรความ เปนมาแตกตางกัน การศึกษา “ความเปนชาย” ที่วางอยูบนสมมุติฐานเรื่องอํานาจและความไมเทาเทียม มักจะมีปญหาในการตรวจสอบเรื่องตัวตนทางเพศ (Sexual Subject) เพราะนักวิชาการมักจะเชื่อไปเองวาเพศชายเปนเพศที่มีความแข็งแรงโดยธรรมชาติ และความเปนชายก็เปนสิ่งที่เกิดขึ้นมา พรอมกับ “เพศชาย” แตสมมุติฐานนี้มาจากระบบเหตุผลแบบสารัตถะนิยม (Essentialism) ซึ่งถูกวิจารณวาเปนการทําให “ความเปนชาย” เปน
เรื่องทางวัตถุที่กอเปนรูปเปนรางอยูในยีนสหรือโครโมโซม มากกวาจะมองเปนอุดมการณและปฏิบัติการทางสังคมของผูคน การขามพนไปจาก สมมุติฐานนี้จะชวยใหเราเห็น “ความเปนชาย” ที่ถูกจัดระเบียบ ถูกตอรองไกลเกลี่ยผานความสัมพันธในรูปแบบตางๆ ซึ่งเปนกระบวนการ ตอเนื่องและคลี่คลายไปในบริบทที่ตางกัน คอรนเนลลและเมสเซอรชมิดต (2005) ไดพูดถึงประเด็นนี้วาเพศชายแตละคนไมไดเปนกลุมเปน กอนและไมไดเปนตัวแทนของความเปนชายแบบอุดมคติ หากแตเพศชายคือผูที่ตอรองกับวาทกรรมเรื่อง “ความเปนชาย”ภายใตปฏิบัติการทาง สังคม เพศชายจึงไมไดมี “ความเปนชาย” มาตั้งแตกําเนิดและไมไดเกิดมาเพื่อที่จะรวมกลุมกันกดขี่ขมเหงเพศหญิง แต “ความเปนชาย” สะทอน วัฒนธรรมและสังคมที่เพศชายไดสรางกฎเกณฑและบรรทัดฐานวาตนเองจะมีบทบาทและสถานะทางเพศอยางไร โดยที่ “ตัวตน” ทางเพศของ ผูชายจะถูกสรางขึ้นบนเรือนราง(Male Body) และจินตนาการ การปรากฎขึ้นของ “ความเปนชาย” จึงเปนกระบวนการของปฏิสัมพันธระหวาง เพศสรีระและจินตนาการซึ่งถูกถายทอดออกมาบนปฏิบัติการทางสังคม
บรรณานุกรม ภาษาไทย กองสกล กวินรวีกุล.(2545) การสรางรางกายพลเมืองไทยในสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม พ.ศ.2481-2487. วิทยานิพนธสังคมวิทยาและ มานุษยวิทยามหาบัณฑิต สาขา มานุษยวิทยา คณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร. ขจร สุขพานิช.(2542) ฐานนันดรไพร. กรุงเทพฯ, ตนออ. เขตร ศรียาภัย (2550). ปริทัศนมวยไทย. กรุงเทพฯ, มติชน. ชานันท ยอดหงษ.(2555) นายใน ชีวิตทางสังคมชายลวนและเพศภาวะในพระราชสํานักพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว. สาขาวิชาสตรี ศึกษา วิทยาลัยสหวิทยากร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร. ประยุทธ สิทธิพันธ.(2520) พระมหากษัตริยกับประวัติศาสตรตํารวจสยาม. กรุงเทพฯ, สํานักพิมพวชิระการพิมพ. รัตนา อรุณศรี.(2547) ประวัติศาสตรสังคมสังเขป เรื่องการสักรางกายมองในมิติของความสัมพันธทางเพศสภาพ. สํานักบัณฑิตอาสาสมัคร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร. ศุภรัตน เลิศพาณิชยกุล.(2543) อยูอยางไพร ระบบพื้นฐานในสังคมไทยสมัยจารีต. กรุงเทพฯ, นามมีบุคส. สหะโรจน กิตติมหาเจริญ. (2553) ความเปนชายที่เปลี่ยนไป สังคมไทยที่เปลี่ยนแปลง บทความนําเสนอในการประชุมวิชาการนานาชาติ วรรณคดีเปรียบเทียบ ครั้งที่ 2 จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย วันที่ 18-19 สิงหาคม 2553 สังคีต จันทนะโพธิ.(2552). รอยสักสยาม. กรุงเทพฯ, สยามบันทึก. ภาษาอังกฤษ Connell, R.W. and Messerschmidt, James W. (2005). “Hegemonic Masculinity: Rethinking the Concept” in Gender & Society, Vol.19 No.6.
December 2005, 829-859. Cornwall, Andrea and Lindisfarne, Nancy (eds.)(1994) Dislocating Masculinity: Comparative Ethnographies. London, Routledge. Fishel, Thamora V. (1999) “Romance of the Sixth Reign: Gender, Sexuality, and Siamese Nationalism,” in Jackson, Peter A. and Cook, Narida M.(eds.).(1999). Genders and Sexualities in Modern Thailand. Chiang Mai, Silkworm Books. Jackson, Peter A. and Cook, Narida M.(eds.).(1999). Genders and Sexualities in Modern Thailand. Chiang Mai, Silkworm Books. Kiesling, Scott Fabius. (2005) “Homosocial Desire in Men’s Talk: Balancing and re-creating Cultural Discourse of Masculinity” in Language in Society, 34, 695-726. Kimmel, M.S. (1987). Rethinking Masculinity: New Direction in Research. In Kimmel, M.S. (ed.)Changing Men: New Directions in Research on Men and Masculinity. Newbury Park, CA., Sage. Loos, Tamara.(2006) Subject Siam: Family, Law, and Colonial Modernity in Thailand. London, Cornell University Press. Peletz, Michael. “Transgenderism and Gender Pluralism in Southeast Asia Since Early Modern Times” in Current Anthropology. Vol.47, No.2, April 2006. pp.309-340. Scalena, Adam Nicholas. (2009) State Masculinities in Siam, 1910-1925. The Faculty of Graduate Studies, The University of British Columbia, Vancouver. Vance, Carole S. (2005) “Anthropology Rediscovers Sexuality: A Theoretical Comment” in Jennifer Robertson (ed.) Same-Sex Cultures and Sexualities. Malden, MA., Blackwell. Pp.15-32. Whitehead, Stephen M.(2002) Men and Masculinities. Malden, MA., Blackwell. © sac.or.th