πρόλογος Θα μπορούσαμε να πούμε, για αρχή, ότι ένα παιδί γνωρίζει ουσιαστικά τι σημαίνει θεατρικό παιχνίδι καλύτερα από έναν ενήλικα. Τα παιδιά τείνουν να παίζουν και να δραματοποιούν κάθε κατάσταση, από την απόλυτα πραγματική και καθημερινή έως την πλέον ασύλληπτη και φανταστική, οποιαδήποτε στιγμή της μέρας τους. Είναι μια φυσική παιδική τάση προτού καν τους μάθουμε εμείς οι ενήλικες κάτι, οτιδήποτε, οργανωμένα ή μη.
Μέσα από τα παιχνίδια αυτά υποδύονται χαρακτήρες, φαντάζονται και δραματοποιούν ιστορίες, και μέσα από αυτήν τη δραματοποίηση μαθαίνουν να επικοινωνούν, να διαχειρίζονται τον κόσμο και να ανακαλύπτουν τα όρια του εαυτού τους – και, γιατί όχι, να τα ξεπερνούν. Στα παιδιά άλλωστε αρέσει να κινούνται και να αλληλεπιδρούν. Θα ήταν, θεωρώ, λάθος να “εξορίζαμε” μια τέτοια φυσική τακτική των παιδιών από την εκπαίδευση. Βρίθει εξάλλου άπειρων δυνατοτήτων για μάθηση και για ανάπτυξη.
Στη θεατρική αγωγή, με οδηγό το θεατρικό παιχνίδι, κάνουμε ακριβώς αυτό: Παίζουμε. Κινούμαστε. Αλληλεπιδρούμε. Φανταζόμαστε. Διαχειριζόμαστε. Μαθαίνουμε. Αλλάζουμε. Πρόκειται για ένα πολυαισθητηριακό τόπο ερεθισμάτων που προσφέρει σε ένα παιδί ένα πλήρες εναρκτήριο σετ κατανόησης του κόσμου, με συνεχή ανάπτυξη και εξισορρόπηση της ψυχικής υγείας και της κοινωνικής ικανότητας. Ποιο είναι το καλύτερο σε όλα αυτά;
Το θεατρικό παιχνίδι είναι απόλαυση. Έχει πλάκα, έχει συναίσθημα, έχει ελευθερία. Ξεφεύγει από την ηθικοπλαστική λογική άλλων ειδών μαθημάτων. Δεν απαιτεί απόλυτη αποδοχή θεωρημάτων: εδώ όχι μόνο μπορούμε να αμφισβητήσουμε τα πάντα, αλλά ενδείκνυται κιόλας! Στη Γεωγραφία ο Βόρειος Πόλος είναι παγωμένος – στη Θεατρική Αγωγή θα τον μετατρέψουμε σε τροπικό δάσος. Στη Ζωολογία ο ελέφαντας είναι βαρύς – σε μας, πετάει πέρα δώθε σαν το πούπουλο! 8
Η ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ
www.iwn.gr
Πρόλογος
Το θέατρο στην εκπαίδευση αποτελεί ιδανικό έδαφος για διαπολιτισμική μάθηση, για ανάπτυξη λόγου και λεξιλογίου και για κατανόηση του εαυτού αλλά και του Άλλου. Στο θεατρικό παιχνίδι και με τη βοήθεια της δραματοποίησης, τα παιδιά καλούνται να εκφράσουν τα συναισθήματα και τις ιδέες τους σε ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον, κάτι που συμβάλλει στην αυτοπεποίθηση αλλά και στον σεβασμό και την ενσυναίσθηση του παιδιού. Εξερευνούν τους διάφορους πολιτισμούς και κάθε είδους διαφορετικότητα, συγκρίνουν το παρόν με το παρελθόν και φαντάζονται το μέλλον άνευ ορίων, αναπτύσσουν κριτική σκέψη και τεχνικές επίλυσης προβλημάτων, ενθαρρύνονται να κάνουν επιλογές και να τις στηρίξουν, αλλά και να αναλάβουν την ευθύνη τόσο όταν πάει κάτι καλά όσο και όταν πάει κάτι στραβά. Τα παιδιά βασικά μαθαίνουν τον εαυτό τους πώς να μαθαίνει, με έναν τρόπο ανοικτό και διαδραστικό προς το εγγύτερο και το ευρύτερο περιβάλλον.
Ο δάσκαλος στη Θεατρική Αγωγή οφείλει να ενθαρρύνει αυτήν την εκπαιδευτική διαδικασία με ανοιχτή διάθεση. Δημιουργεί ένα ασφαλές και ευχάριστο περιβάλλον, όπου κάθε άνθρωπος, ιδέα και πρωτοβουλία μπορεί να υπάρξει ισάξια. Η διαδικασία της Θεατρικής Αγωγής άλλωστε είναι πολλές φορές πιο σημαντική από το αποτέλεσμα στο τέλος μιας τάξης.
www.iwn.gr
Η ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ & ΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ
9
περιεχόμενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ...............................................................13 ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΑΝ ΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ..........................................14
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ .....................................17 Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ......................................................18 α. Πολιτική λειτουργία .................................................................18 β. Ψυχολογική λειτουργία............................................................19 γ. Ψυχαγωγική λειτουργία ...........................................................19 δ. Αισθητική λειτουργία ...............................................................20 ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΞΙΑ ΤΟΥ: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ.........................21 ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ....................................................................31 α. Ατομικό Παιχνίδι ......................................................................31 β. Παράλληλο Παιχνίδι.................................................................32 γ. Συμβολικό και Φανταστικό Παιχνίδι.........................................32 δ. Ομαδικό Παιχνίδι .....................................................................33 ε. Παιχνίδι Ρόλων .........................................................................35 στ. Μιμητικό Παιχνίδι...................................................................35 ζ. Παιχνίδι με Αντικείμενα............................................................36 η. Κινητικό Παιχνίδι......................................................................36 ΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ......................................................................38 α. Σωματικό Επίπεδο....................................................................38 β. Συναισθηματικό Επίπεδο .........................................................38 γ. Επικοινωνιακό Επίπεδο ............................................................39 δ. Νοητικό Επίπεδο ......................................................................39 Η ΑΦΗΓΗΣΗ ΚΑΙ Η ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ................................................40
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ.......................................45 10
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ (5 ασκήσεις) .................................................................46 ΖΕΣΤΑΜΑ (19 ασκήσεις) .....................................................................50 Η ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ & ΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ
www.iwn.gr
Περιεχόμενα
ΧΑΛΑΡΩΣΗ (10 ασκήσεις) ..................................................................55 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ............................................................................................58 Παρατηρητικότητα (4 ασκήσεις) ..................................................58 Ταχύτητα σκέψης και αντίδρασης (16 ασκήσεις) ........................60 Συνεργατικότητα (10 ασκήσεις) ...................................................64 Κινησιολογική απόδοση (12 ασκήσεις)........................................67 Ιστορία με κίνηση και φωνή (25 ασκήσεις)..................................72 ΙΔΕΕΣ ΓΙΑ ΑΥΤΟΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥΣ (14 ασκήσεις) .....................................80
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΔΙΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΑ ΕΡΓΑ ΓΙΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ................83 1. «Συννεφούπολη, η Χώρα των Πουλιών» (διασκευή στους Όρνιθες του Αριστοφάνη) ...........................85 2. «Ο Πέτρος, η Πετρίνα και ο Λύκος» (διασκευή του Πέτρου και του Λύκου του Σ. Προκόφιεφ)...................................................................95 3. «Το Καρναβάλι των Ζώων» (διασκευή του ομότιτλου έργου του Κ.Σ. Σενς) .....................111 4. «Το Εργοστάσιο με τους Άγιους Βασίληδες» (Χριστουγεννιάτικο έργο σε συνεργασία με μαθητές)..........125 5. «Ο γύρος του κόσμου των Χριστουγέννων» (Χριστουγεννιάτικο έργο σε συνεργασία με μαθητές)..........139 6. «Οι περιπέτειες του Πινόκιο» (διασκευή στον Πινόκιο του Κ. Κολόντι)................................153 7. «Μα ποιος είναι αυτός ο Αίσωπος;» (βασισμένο στη βιογραφία και σε δέκα μύθους του Αισώπου, σε συνεργασία με μαθητές) ...........................175
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ...............203 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ .............................................................................207 ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ ...........................................................................210
www.iwn.gr
Η ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ & ΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ
11