Μεθοδολογία
Μεθοδολογία
3
3.1. Διαδικασία διεξαγωγής της έρευνας Για την έρευνα αυτή ως βασικό εργαλείο συλλογής ερευνητικών δεδομένων χρησιμοποιήθηκε η σταθμισμένη Κλίμακα Εσωτερικών και Εξωτερικών Κινήτρων του Παντελή Γεωργογιάννη, Καθηγητή ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Πατρών, εφαρμόζοντάς τη σε νέο δείγμα με την παρακάτω διαδικασία: 1. πιλοτική εφαρμογή της κλίμακας σε βολικό δείγμα1 και διερεύνηση της αξιοπιστίας της με το δείκτη Alpha Cronbach, 2. διερεύνηση της εγκυρότητάς της με παραγοντική ανάλυση, 3. συγκέντρωση παρατηρήσεων και υποδείξεων από τους συμμετέχοντες στην πιλοτική εφαρμογή για ενδεχόμενη περαιτέρω βελτίωση της κλίμακας, 4. κατάρτιση τελικής κλίμακας, 5. καθορισμός πληθυσμού και δείγματος, 6. αποστολή της κλίμακας για συμπλήρωση. 3.2. Ερευνητικά εργαλεία συλλογής δεδομένων 3.2.1. Κλίμακα διαπίστωσης των Εσωτερικών και Εξωτερικών Κινήτρων Βασικός στόχος της έρευνάς μας είναι η διαπίστωση των εσωτερικών και εξωτερικών κινήτρων μεταξύ πολιτισμικά διαφορετικών μαθητών του δημοτικού σχολείου, Ελλήνων και αλλοδαπών. 1. Cohen, L., Manion, L., Morrison, K. (2008), Μεθοδολογία εκπαιδευτικής έρευνας. Αθήνα: Μεταίχμιο, σ. 170. 133
Κίνητρα, διαμεσολαβήσεις και επιδόσεις στην εκπαίδευση
Για την επίτευξη των στόχων της έρευνας χρησιμοποιήθηκε η προαναφερθείσα κλίμακα, η οποία αποτελείται από 3 μέρη: 1. Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει δημογραφικά στοιχεία, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται και οι αξιολογήσεις των μαθητών από τους εκπαιδευτικούς σε τέσσερις κατηγορίες: α) στο γνωστικό αντικείμενο της Γλώσσας, β) στο γνωστικό αντικείμενο των Μαθηματικών, γ) στη συμπεριφορά του μαθητή και δ) στην προσαρμογή του στο σχολείο. 2. Το δεύτερο μέρος της κλίμακας περιλαμβάνει 20 μεταβλητές που αφορούν τα εσωτερικά κίνητρα των μαθητών. 3. Το τρίτο μέρος περιλαμβάνει 20 μεταβλητές που αφορούν τα εξωτερικά κίνητρα των μαθητών. Δεδομένου ότι η κλίμακα απευθυνόταν σε μαθητές του δημοτικού σχολείου, είναι αυτονόητο ότι η γλώσσα της διαφέρει σε κάποιο βαθμό, τόσο για τα εσωτερικά όσο και για τα εξωτερικά κίνητρα, από τη γλώσσα της έρευνας. Έτσι, στην κλίμακα που διανεμήθηκε στους μαθητές η έννοια της αυτοβελτίωσης αποδόθηκε με τη φράση «Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής», η έννοια της μελέτης γενικώς με τη λέξη «Διαβάζεις», η έννοια της συμμετοχής στην εκπαιδευτική διαδικασία στην τάξη με τη φράση «Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη απαντάς» και η έννοια της επιθυμίας για επίτευξη καλύτερων επιδόσεων με τη φράση «Θέλεις να παίρνεις καλούς βαθμούς». 3.2.1.1. Στάδια κατάρτισης της Κλίμακας Εσωτερικών και Εξωτερικών Κινήτρων 3.2.1.1.1. Συνεντεύξεις για τη διαπίστωση της κατανόησης των μεταβλητών από τους μαθητές Με δεδομένο ότι η κλίμακα απευθύνεται σε μαθητές του δημοτικού σχολείου, έγιναν συνεντεύξεις-συζητήσεις με επιλογή βολικού δείγματος, για να διαπιστώσουμε κατά πόσο ήταν κατανοητή η διατύπωση των μεταβλητών, κυρίως των δύο μερών της κλίμακας που αφορούν τα κίνητρα. Από τις συνεντεύξεις αυτές διαπιστώσαμε ότι υπήρξαν μαθητές που αντιμετώπισαν σε συγκεκριμένες μεταβλητές μικρές δυσκολίες κατανόησής τους. Μετά τη συγκέντρωση όλων των παρατηρήσεων και αφού επιτύχαμε το μέγιστο βαθμό κατανόησης των μεταβλητών, προχωρήσαμε στην πιλοτική εφαρμογή της κλίμακας.
134
Μεθοδολογία
3.2.1.1.3. Μεταβλητές της Κλίμακας Εσωτερικών και Εξωτερικών Κινήτρων Η κλίμακα περιλαμβάνει τις ανεξάρτητες και τις εξαρτημένες μεταβλητές. 3.2.1.1.3.1. Ανεξάρτητες μεταβλητές Ανεξάρτητες μεταβλητές της Κλίμακας Εσωτερικών και Εξωτερικών Κινήτρων αποτελούν τα δημογραφικά στοιχεία της έρευνας, όπως: 1. εθνικότητα, 2. ημερομηνία γέννησης, 3. φύλο, 4. σχολείο, 5. τάξη, 6. χώρα γέννησης, 7. χρόνια διαμονής στην Ελλάδα, 8. επίδοση στη Γλώσσα, 9. επίδοση στα Μαθηματικά, 10. συμπεριφορά του μαθητή στο σχολείο, 11. προσαρμογή του μαθητή στο σχολείο. 3.2.1.1.3.2. Εξαρτημένες μεταβλητές Εξαρτημένες μεταβλητές της Κλίμακας Εσωτερικών και Εξωτερικών Κινήτρων είναι οι μεταβλητές του Α΄ μέρους της κλίμακας που αφορούν τα εσωτερικά κίνητρα και οι μεταβλητές του Β΄ μέρους που αφορούν τα εξωτερικά κίνητρα. 3.2.1.1.3.2.1. Μεταβλητές του Α΄ μέρους της κλίμακας που αφορούν τα εσωτερικά κίνητρα Α.1.1. Α.1.2. Α.1.3. Α.1.4. Α.1.5.
Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής γιατί έτσι νιώθεις υπερήφανος για τον εαυτό σου. Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής γιατί θέλεις να είσαι χρήσιμος στον εαυτό σου. Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής γιατί έτσι μπορείς να προσφέρεις περισσότερα στον εαυτό σου. Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής γιατί πιστεύεις ότι το αξίζεις. Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής γιατί πιστεύεις ότι έχεις τις δυνατότητες. 135
Κίνητρα, διαμεσολαβήσεις και επιδόσεις στην εκπαίδευση
Α.2.6. Α.2.7. Α.2.8. Α.2.9. Α.2.10. Α.3.11. Α.3.12. Α.3.13. Α.3.14. Α.3.15. Α.4.16. Α.4.17. Α.4.18. Α.4.19. Α.4.20.
Διαβάζεις γιατί σου αρέσει να μαθαίνεις καινούρια πράγματα χρήσιμα για σένα. Διαβάζεις γιατί σου αρέσει γενικά το διάβασμα. Διαβάζεις γιατί δε σου αρέσει να κάνεις λάθη. Διαβάζεις γιατί έτσι θα μπορείς να κάνεις τη δουλειά που σου αρέσει. Διαβάζεις γιατί με το διάβασμα περνάς τον ελεύθερο χρόνο σου ευχάριστα. Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη, εσύ απαντάς γιατί νιώθεις περήφανος. Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη, εσύ απαντάς γιατί γνωρίζεις την απάντηση. Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη, εσύ απαντάς γιατί νιώθεις ευχάριστα. Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη, εσύ απαντάς γιατί πιστεύεις ότι η γνώση είναι δύναμη. Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη, εσύ απαντάς γιατί για σένα είναι κάτι συνηθισμένο. Θέλεις να παίρνεις καλούς βαθμούς για να νιώθεις περήφανος για τον εαυτό σου. Θέλεις να παίρνεις καλούς βαθμούς για να μη ντρέπεσαι. Θέλεις να παίρνεις καλούς βαθμούς γιατί έτσι νιώθεις ικανοποιημένος με τον εαυτό σου. Θέλεις να παίρνεις καλούς βαθμούς γιατί, όταν έχεις καλούς βαθμούς, μπορείς να σπουδάσεις ό,τι θέλεις. Θέλεις να παίρνεις καλούς βαθμούς γιατί πιστεύεις ότι προσπάθησες πολύ γι’ αυτό.
3.2.1.1.3.2.2. Μεταβλητές του Β΄ μέρους της κλίμακας που αφορούν τα εξωτερικά κίνητρα Β.1.21. Β.1.22. Β.1.23. Β.1.24. Β.1.25. Β.2.26. Β.2.27. Β.2.28.
136
Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής για να είναι οι άλλοι υπερήφανοι για σένα. Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής για να ευχαριστήσεις τους γονείς σου. Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής για να ευχαριστήσεις το δάσκαλό σου. Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής γιατί θέλεις να είσαι χρήσιμος στους άλλους. Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής γιατί έτσι θα μπορείς να προσφέρεις περισσότερα στους ανθρώπους. Διαβάζεις γιατί σου αρέσει να μαθαίνεις καινούρια πράγματα που θα βοηθήσουν τους άλλους. Διαβάζεις γιατί πιστεύεις ότι έτσι θα σε εκτιμήσουν οι άλλοι. Διαβάζεις γιατί θέλεις να ευχαριστήσεις τους γονείς σου.
Μεθοδολογία
Β.2.29. Διαβάζεις γιατί το επιβάλλουν οι γονείς σου. Β.2.30. Διαβάζεις γιατί θέλεις να μοιάσεις σε κάποιον που θαυμάζεις πολύ. Β.3.31. Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη, απαντάς για να δείξεις ότι είσαι ο καλύτερος. Β.3.32. Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη, απαντάς για να ευχαριστήσεις το δάσκαλο. Β.3.33. Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη, απαντάς γιατί θέλεις να δουν οι άλλοι ότι γνωρίζεις την απάντηση. Β.3.34. Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη, απαντάς για να σε θαυμάσουν οι άλλοι. Β.3.35. Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη, απαντάς για να πάρεις καλό βαθμό. Β.4.36. Θέλεις να παίρνεις καλούς βαθμούς για να γίνεις ο πρώτος μαθητής στην τάξη. Β.4.37. Θέλεις να παίρνεις καλούς βαθμούς για να νιώθουν περήφανοι οι γονείς σου για σένα. Β.4.38. Θέλεις να παίρνεις καλούς βαθμούς για να μην ντρέπεσαι τους άλλους. Β.4.39. Θέλεις να παίρνεις καλούς βαθμούς για να δείξεις ότι είσαι έξυπνος. Β.4.40. Θέλεις να παίρνεις καλούς βαθμούς γιατί θέλεις να δείξεις ότι ξέρεις πολλά. 3.3. Πιλοτική εφαρμογή της Κλίμακας Εσωτερικών και Εξωτερικών Κινήτρων 3.3.1. Το δείγμα της πιλοτικής εφαρμογής Η κλίμακα κατά την πιλοτική εφαρμογή, και εφόσον δόθηκαν οι απαραίτητες οδηγίες και διευκρινίσεις για τη συμπλήρωσή της, χορηγήθηκε στη δ΄, Ε΄ και Στ΄ τάξη ενός Δημοτικού Σχολείου των Πατρών και ενός της Ακράτας. Με τον τρόπο αυτό συγκεντρώθηκαν 100 συμπληρωμένα έντυπα, αριθμός ικανός για τη διαπίστωση της αξιοπιστίας και της εγκυρότητας της κλίμακας. Πρέπει να σημειωθεί ότι από τους 100 μαθητές οι 60 (30 αγόρια και 30 κορίτσια) ήταν ελληνικής καταγωγής, ενώ οι υπόλοιποι 40 (26 αγόρια και 14 κορίτσια) ήταν αλβανικής καταγωγής. 3.3.1.1. Στατιστική επεξεργασία δεδομένων και προσδιορισμός ελλειπουσών τιμών (missing values)2 Η επεξεργασία των δεδομένων έγινε με το στατιστικό πακέτο SPSS 17.0, για την οποία χρησιμοποιήθηκε το κριτήριο Pearson x2 με τη μέθοδο Crosstabulation. Για τον προσδιορισμό ελλειπουσών τιμών (missing values) υπάρχουν οι εξής τρεις 2. Γεωργογιάννης, Π. (2012), Ελλήνων Πολιτεία. Άμεση Διαδραστική Δημοκρατία – Θεωρία και πράξη. Αθήνα: Διάδραση. 137
Κίνητρα, διαμεσολαβήσεις και επιδόσεις στην εκπαίδευση
διαθέσιμες πολιτικές εκκαθάρισης ή υποκατάστασης για τις τιμές που απουσιάζουν: 1. listiwise 2. pairwise 3. replace with mean Η μέθοδος listiwise αποκλείει από την ανάλυση κάθε περίπτωση (case) που θα εμφανίσει κελί, σε μία ή περισσότερες μεταβλητές, επί της ίδιας παρατηρησιακής μονάδας, χωρίς τιμή, χωρίς πληροφορία, δηλαδή κενή. Η περίπτωση αυτή είναι πολύ αυστηρή, διότι με ακραίο τρόπο διαγράφει παντελώς από την ανάλυση κάθε περίπτωση (case) η οποία θα παρουσιάσει έστω και μία ελλειπούσα τιμή, έστω και ένα κελί, στο διάνυσμά της. Η μέθοδος pairwise είναι λιγότερο αυστηρή, αποκλείει Ωστόσο, από την ανάλυση cases κατά περίπτωση επιλεκτικά. Η μέθοδος αυτή μπορεί να καταλήξει σε εξαγωγή ιδιοτιμών αρνητικού προσήμου3. H μέθοδος replace with mean αντικαθιστά τα κενά κελιά στην ανάλυση με το μέσο όρο τους. Η μέθοδος αυτή έχει το μειονέκτημα ότι επεμβαίνει στην τυχαιότητα του δείγματος. Για τις ανάγκες της παρούσας έρευνας αποφασίσαμε να συμπεριληφθούν τα missing values στη στατιστική επεξεργασία, αφενός για να μην εφαρμόσουμε μια τόσο κάθετη μέθοδο όπως η listiwise, αφετέρου για να μην εξαχθούν ιδιοτιμές αρνητικού προσήμου και τέλος για να μην επηρεαστεί η τυχαιότητα του δείγματος. 3.3.2. Δείκτες αξιοπιστίας και εγκυρότητας της πιλοτικής εφαρμογής της Κλίμακας Εσωτερικών και Εξωτερικών Κινήτρων 3.3.2.1. Δείκτες αξιοπιστίας της πιλοτικής εφαρμογής της κλίμακας Στη βιβλιογραφία, ελληνική και διεθνή, αναφέρεται ότι «όσο πιο υψηλός είναι ο συντελεστής συσχέτισης, τόσο πιο αξιόπιστο θεωρείται το όργανο μέτρησης. Ο συντελεστής αξιοπιστίας θα πρέπει να είναι πολύ υψηλός (όχι κάτω του 0,70). Ένας συντελεστής 0,90 θεωρείται πολύ ικανοποιητικός. Ένα όργανο μέτρησης με συντελεστή 0,90 σημαίνει ότι, αν εφαρμοστεί στα ίδια υποκείμενα για δεύτερη φορά, θα υπάρχει συμφωνία 81% (90x90) μεταξύ των δύο επαναληπτικών μετρήσεων»4,5. Γενικά, ο συντελεστής αξιοπιστίας είναι αποδεκτός όταν είναι άνω του 0,706. 3. Nouris, Μ. J. (2006), SPSS 15.0 Statistical Procedures Companion. Prentice Hall, Inc. 4. Caplow, Th. (1972), L’ enquκte sociologique. Paris: Ed. A. Colin, p.p. 120-126. 5. Βάμβουκας, Μ., (2007), Εισαγωγή στην ψυχοπαιδαγωγική έρευνα και μεθοδολογία. Αθήνα: Γρηγόρης, σ. 148. 6. Nunnally, J. (1978), Psychometry Theory (2nd ed.). New York: Mc-Graw Hill. 138
Μεθοδολογία
Για να ελέγξουμε την αξιοπιστία εσωτερικής συνέπειας της κλίμακας που χορηγήθηκε πιλοτικά, εφαρμόσαμε το δείκτη Alpha του Cronbach. Η εφαρμογή αυτή μας έδωσε τους δείκτες αξιοπιστίας του πίνακα 1. Όπως φαίνεται στον πίνακα, στο σύνολο της κλίμακας (Α΄ και Β΄ μέρος) ο βαθμός αξιοπιστίας είναι 0,923. Αναφορικά με το Α΄ μέρος, ο βαθμός αξιοπιστίας είναι 0,819. Διαπιστώνουμε, δηλαδή, ότι το Α΄ μέρος διαθέτει στο σύνολό του ένα πολύ υψηλό βαθμό αξιοπιστίας. Το ίδιο διαπιστώνουμε και για το Β΄ μέρος, αφού ο βαθμός αξιοπιστίας είναι 0,902. Πίνακας 1: Δείκτες αξιοπιστίας Alpha Cronbach της πιλοτικής εφαρμογής της Κλίμακας Εσωτερικών και Εξωτερικών Κινήτρων Αξιοπιστία Κλίμακα
Συντελεστής α
Μέρος Α΄ + Β΄
0,923
Μέρος Α΄
0,819
Μέρος Β΄
0,902
Συνοψίζοντας για την αξιοπιστία της κλίμακας συνολικά και λαμβάνοντας υπόψη ότι μια τιμή της τάξης του 0,70 δηλώνει ικανοποιητική αξιοπιστία, μπορούμε να αντιληφθούμε το βαθμό αξιοπιστίας της συγκεκριμένης κλίμακας, αφού στο σύνολό της διαθέτει ένα πολύ υψηλό βαθμό αξιοπιστίας, ενώ το ίδιο διαπιστώνουμε και στα σύνολα των μερών της. 3.3.2.2. Δείκτες εγκυρότητας της πιλοτικής εφαρμογής της κλίμακας Από τη διερευνητική παραγοντική ανάλυση της πιλοτικής εφαρμογής του Α΄ και Β΄ μέρους της κλίμακας, προέκυψαν οι παρακάτω παράγοντες: 1. Παράγοντας Π1 – Εξωτερικά κίνητρα των μαθητών σε σχέση με την επιθυμία τους να ευχαριστήσουν τους γονείς και το δάσκαλο 2. Παράγοντας Π2 – Εξωτερικά κίνητρα των μαθητών σε σχέση με την εικόνα που θέλουν να διαμορφώσουν για αυτούς οι συμμαθητές τους στην τάξη 3. Παράγοντας Π3 – Εσωτερικά και εξωτερικά κίνητρα των μαθητών σε σχέση με την επιθυμία τους να ευχαριστήσουν τον εαυτό τους και τους άλλους 4. Παράγοντας Π4 – Εσωτερικά κίνητρα των μαθητών σε σχέση με τη μελέτη και την προσφορά της στον εαυτό τους Croanbach, L. J. (1984), Essentials of psychological testing (4th ed.). New York: Harper & Row. 139
Κίνητρα, διαμεσολαβήσεις και επιδόσεις στην εκπαίδευση
3.3.2.2.1. Δείκτες εγκυρότητας της πιλοτικής Κλίμακας Εσωτερικών και Εξωτερικών Κινήτρων στο σύνολό της Για τη μέτρηση του βαθμού εγκυρότητας μιας κλίμακας, ο ερευνητής οφείλει να λάβει υπόψη όσο το δυνατόν περισσότερες παραμέτρους. Για το λόγο ότι δεν είναι δυνατόν «ένας ερευνητής να καταπιαστεί με το κάθε ζήτημα στην ολότητά του, εφόσον, όπως είναι φυσικό, δεν υπάρχει ο χρόνος για μια τόσο μεγάλη έρευνα ή και λόγω της απροθυμίας των συμμετεχόντων να απαντήσουν, για παράδειγμα, σε ένα πολύ μεγάλο ερωτηματολόγιο»7, ιδιαίτερα όταν απευθύνεται σε μαθητές, προσπαθήσαμε η κλίμακά μας να καλύπτει όσο το δυνατόν περισσότερες παραμέτρους με το μικρότερο δυνατό αριθμό μεταβλητών. Σύμφωνα πάντα με τη διεθνή βιβλιογραφία, ένα εργαλείο μέτρησης είναι έγκυρο «όταν μετρά τις πραγματικές διαφορές μεταξύ των ατόμων ως προς το χαρακτηριστικό που αποσκοπεί να μετρήσει. Το όργανο μέτρησης είναι έγκυρο εφόσον μετράει με ακρίβεια εκείνο για το οποίο έχει κατασκευαστεί»8. Αυτό σημαίνει ότι η κλίμακα είναι έγκυρη όταν «μετράει με ακρίβεια όχι μόνο αυτό που θεωρείται ότι μετράει, αλλά αυτό που μετράει (δεξιότητα, ικανότητα κ.λπ.) αποκαλύπτεται με τη μέτρηση και ανευρίσκεται στην πραγματικότητα»9,10. Επίσης, αφού ο ερευνητής οφείλει να διασφαλίσει την προβλεπτικότητά του διατυπώνοντας υποθέσεις για την έρευνά του, το εργαλείο μέτρησης «είναι έγκυρο στο βαθμό που επαληθεύεται η πρόγνωση, η οποία διατυπώνεται με βάση τα αποτελέσματά του. Η εγκυρότητα δηλαδή εκφράζει το βαθμό συμφωνίας των προβλέψεων, που διατυπώνονται με βάση τα αποτελέσματα των μετρήσεων»11. Στόχος της ανάλυσης που ακολουθεί είναι η διαπίστωση της εγκυρότητας των μετρήσεων, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της «εγκυρότητας εννοιολογικής κατασκευής, με χρήση του ελέγχου της παραγοντικής δομής των ερωτηματολογίων, μέσω διερευνητικών παραγοντικών αναλύσεων»12. 7. Cohen, L., Manion, L., Morrison, K. (2007), Μεθοδολογία εκπαιδευτικής έρευνας. Αθήνα: Μεταίχμιο, σ. 184. 8. Βάμβουκας, Μ. (2007), Εισαγωγή στην ψυχοπαιδαγωγική έρευνα και μεθοδολογία. Αθήνα: Γρηγόρης, σ. 148. 9. Βάμβουκας, Μ. (2007), Εισαγωγή στην ψυχοπαιδαγωγική έρευνα και μεθοδολογία. Αθήνα: Γρηγόρης, σ. 149. 10. Schnell, R., Hill, P., Esser, E. (1988), Methoden der empirischen Sozialforschung. München Wien: R. Oldenbourg Verlag, σ. 150. 11. Βάμβουκας, Μ. (2007), Εισαγωγή στην ψυχοπαιδαγωγική έρευνα και μεθοδολογία. Αθήνα: Γρηγόρης, σ. 149. 12. Κυπριανού, Δ. (2009), Υποκειμενοποίηση και υποκειμενικότητα ως αποτέλεσμα διαμεσολαβητικών διαδικασιών σε συνθήκες μετανάστευσης. Μια ερευνητική προσέγγιση σε γηγενείς μαθητές και μαθητές πολιτισμικά διαφορετικών ομάδων σε Ελλάδα και Κύπρο. Πάτρα, σ. 133. 140
Μεθοδολογία
Η παραγοντική ανάλυση των στοιχείων της πιλοτικής εφαρμογής της κλίμακας της έρευνας, η οποία περιελάμβανε βασικές μεταβλητές που προσδιορίζουν τα εσωτερικά και εξωτερικά κίνητρα πολιτισμικά διαφορετικών μαθητών, Ελλήνων και αλλοδαπών, και το οποίο αποτελούνταν από 40 μεταβλητές (20 για κάθε μέρος), μας έδωσε 4 παράγοντες. Στη συνέχεια παρουσιάζουμε κάθε παράγοντα χωριστά, με το ποσοστό της ερμηνευόμενης διασποράς για κάθε παράγοντα, ενώ η αθροιστική διασπορά όλων των παραγόντων θα παρουσιαστεί συνολικά στο τέλος της παρουσίασης. Όπως είναι γνωστό στη διεθνή και ελληνική βιβλιογραφία, στις παραγοντικές αναλύσεις όσο πιο υψηλές είναι οι φορτίσεις των μεταβλητών, τόσο υψηλότερη είναι η εννοιολογική εγκυρότητα του εργαλείου μέτρησης. Πολλοί ερευνητές χρησιμοποιούν ως συντελεστή βάσης για την εγκυρότητα το 0,300. Στην παρούσα έρευνα θέσαμε ως συντελεστή βάσης το 0,550, ο οποίος είναι ο ενδεδειγμένος για δείγμα 100 ατόμων σύμφωνα με τον Hair13. Η μέθοδος εξαγωγής παραγόντων που χρησιμοποιήθηκε ήταν η Principal Component Analysis και μέθοδος περιστροφής η Varimax with Kaizer Normalization. 3.3.2.2.1.1. Παράγοντας Π1 – Εξωτερικά κίνητρα των μαθητών σε σχέση με την επιθυμία τους να ευχαριστήσουν τους γονείς και το δάσκαλο Όπως φαίνεται από τον πίνακα 2, στην παραγοντική ανάλυση ο παράγοντας Π1 περιλαμβάνει 6 μεταβλητές από το Β΄ μέρος της Κλίμακας Εσωτερικών και Εξωτερικών Κινήτρων, που αφορά την επιθυμία των μαθητών να ευχαριστήσουν τους γονείς τους και Πίνακας 2: Εξωτερικά κίνητρα των μαθητών σε σχέση με την επιθυμία τους να ευχαριστήσουν τους γονείς και το δάσκαλο Παράγοντας Π1
τιμή
B.1.22 – Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής για να ευχαριστήσεις τους γονείς σου B.1.23 – Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής για να ευχαριστήσεις το δάσκαλό σου B.2.28 – Διαβάζεις γιατί θέλεις να ευχαριστήσεις τους γονείς σου B.3.32 – Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη, απαντάς για να ευχαριστήσεις το δάσκαλο B.3.35 – Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη, απαντάς για να παίρνεις καλό βαθμό B.4.37 – Θέλεις να παίρνεις καλούς βαθμούς για να νιώθουν περήφανοι οι γονείς σου για σένα Ερμηνευόμενη διασπορά σε %
0,753 0,736 0,725 0,671 0,591 0,648 27,464
Αθροιστική διασπορά σε %
27,464
13. Hair, F. J., Black, C. W., Badin, N. J., Anderson, E. R., Tatham, R. L. (2005), Multivariate Data Analysis, New Jersey: Pearson Education Inc., p. 385. 141
Κίνητρα, διαμεσολαβήσεις και επιδόσεις στην εκπαίδευση
το δάσκαλο. Οι φορτίσεις των μεταβλητών είναι υψηλές και κυμαίνονται από 0,591 έως 0,753, ενώ καλύπτουν το 27,464% της ερμηνευόμενης διασποράς. Στον πίνακα αυτό ομαδοποιήθηκαν μεταβλητές που αφορούν τα εξωτερικά κίνητρα των μαθητών που σχετίζονται με την επιθυμία τους να γίνουν καλύτεροι μαθητές, να ευχαριστήσουν τους γονείς τους και το δάσκαλο, με την προθυμία τους να απαντούν στις ερωτήσεις του δασκάλου και με την επιθυμία τους να παίρνουν καλούς βαθμούς. 3.3.2.2.1.2. Παράγοντας Π2 - Εξωτερικά κίνητρα των μαθητών σε σχέση με την εικόνα που θέλουν να διαμορφώσουν για αυτούς οι συμμαθητές τους στην τάξη Ο παράγοντας Π2 που προέκυψε από την παραγοντική ανάλυση εμφανίζεται στον πίνακα 3. Περιλαμβάνει 5 μεταβλητές από το Β΄ μέρος της κλίμακας, που αφορά τα εξωτερικά κίνητρα. Οι φορτίσεις των μεταβλητών κυμαίνονται από 0,664 έως 0,767, καλύπτοντας το 8,275% της ερμηνευόμενης διασποράς. Πίνακας 3: Εξωτερικά κίνητρα των μαθητών σε σχέση με την εικόνα που θέλουν να διαμορφώσουν για αυτούς οι συμμαθητές τους στην τάξη Παράγοντας Π2 τιμή Β.3.31 – Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη, απαντάς για να δείξεις ότι είσαι ο καλύτερος 0, 741 Β.3.33 – Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη, απαντάς γιατί θέλεις να δουν οι άλλοι ότι γνωρίζεις 0,767 την απάντηση Β.3.34 – Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη, απαντάς για να σε θαυμάζουν οι άλλοι 0,675 0,664 Β.4.39 – Θέλεις να παίρνεις καλούς βαθμούς γιατί θέλεις να δείξεις ότι είσαι έξυπνος Β.4.40 – Θέλεις να παίρνεις καλούς βαθμούς γιατί θέλεις να δείξεις ότι ξέρεις πολλά 0,754 Ερμηνευόμενη διασπορά σε % 8,275 Αθροιστική διασπορά σε % 35,739
3.3.2.2.1.3. Παράγοντας Π3 – Εσωτερικά και εξωτερικά κίνητρα των μαθητών σε σχέση με την επιθυμία τους να ευχαριστήσουν τον εαυτό τους και τους άλλους Στον πίνακα 4 εμφανίζεται ο παράγοντας Π3, ο οποίος προέκυψε από την παραγοντική ανάλυση και περιλαμβάνει 5 μεταβλητές από το Α΄ και Β΄ μέρος της κλίμακας, που αφορούν τα εσωτερικά και εξωτερικά κίνητρα αντίστοιχα. Οι φορτίσεις των μεταβλητών είναι και εδώ υψηλές και κυμαίνονται από 0,624 έως 0,716, καλύπτοντας το 6,135% της ερμηνευόμενης διασποράς.
142
Μεθοδολογία
Πίνακας 4: Εσωτερικά και εξωτερικά κίνητρα των μαθητών σε σχέση με την επιθυμία τους να ευχαριστήσουν τον εαυτό τους και τους άλλους Παράγοντας Π3 A.1.4 – Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής γιατί πιστεύεις ότι το αξίζεις A.1.5 – Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής γιατί πιστεύεις ότι έχεις τις δυνατότητες Α.4.19 – Θέλεις να παίρνεις καλύτερους βαθμούς γιατί, όταν έχεις καλούς βαθμούς, μπορείς να σπουδάσεις ό,τι θέλεις Α.4.20 – Θέλεις να παίρνεις καλύτερους βαθμούς γιατί πιστεύεις ότι προσπάθησες πολύ γι’ αυτό Β.1.25 – Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής γιατί έτσι θα μπορείς να προσφέρεις περισσότερα στους ανθρώπους Ερμηνευόμενη διασπορά σε % Αθροιστική διασπορά σε %
τιμή 0,625 0,661 0,641 0,716 0,649 6,135 41,874
Στον πίνακα αυτό ομαδοποιήθηκαν μεταβλητές που αφορούν τα εσωτερικά και εξωτερικά κίνητρα των μαθητών που σχετίζονται με την επιθυμία τους να γίνουν καλύτεροι μαθητές και να παίρνουν καλύτερους βαθμούς. 3.3.2.2.1.4. Παράγοντας Π4 – Εσωτερικά κίνητρα των μαθητών σε σχέση με τη μελέτη και την προσφορά αυτής στον εαυτό τους Όπως φαίνεται από τον πίνακα 5, ο παράγοντας Π4 που προέκυψε από την παραγοντική ανάλυση περιλαμβάνει 3 μεταβλητές από το Α΄ μέρος της κλίμακας, που αφορά Πίνακας 5: Εσωτερικά κίνητρα των μαθητών σε σχέση με τη μελέτη και την προσφορά της στον εαυτό τους Παράγοντας Π4 Α. 2.6 – Διαβάζεις γιατί σ’ αρέσει να μαθαίνεις καινούρια πράγματα χρήσιμα για σένα Α. 2.7 – Διαβάζεις γιατί σου αρέσει γενικά το διάβασμα Α. 2.10 – Διαβάζεις γιατί με το διάβασμα περνάς τον ελεύθερο χρόνο σου ευχάριστα Ερμηνευόμενη διασπορά σε % Αθροιστική διασπορά σε %
τιμή 0,668 0,856 0,793 5,703 47,577
τα εσωτερικά κίνητρα. Οι φορτίσεις των μεταβλητών είναι και εδώ υψηλές. Οι τιμές τους κυμαίνονται από 0,668 έως 0,856 και καλύπτουν το 5,703% της ερμηνευόμενης διασποράς.
143
Κίνητρα, διαμεσολαβήσεις και επιδόσεις στην εκπαίδευση
Στον πίνακα αυτό ομαδοποιήθηκαν μεταβλητές που αφορούν τα εσωτερικά κίνητρα των μαθητών σε σχέση με τη μελέτη και την προσφορά της στον εαυτό τους. Συγκεντρωτικά η ερμηνευόμενη και η αθροιστική διασπορά των παραγόντων Π1 έως Π4, που αναλύσαμε στις προηγούμενες ενότητες, καταγράφονται στον πίνακα 6 που ακολουθεί. Πίνακας 6: Ερμηνευόμενη και αθροιστική διασπορά όλων των παραγόντων σε % Παράγοντες Διασπορά Ερμηνευόμενη διασπορά σε % Αθροιστική διασπορά σε %
Π1
Π2
Π3
Π4
27,464 8,275 6,135 5,703 27,464 35,739 41,874 47,577
Όπως βλέπουμε από τον πίνακα, η αθροιστική διασπορά όλων των παραγόντων ανέρχεται σε 47,577%. 3.3.2.2.2. Δείκτες εγκυρότητας της πιλοτικής Κλίμακας Εσωτερικών και Εξωτερικών Κινήτρων ανά μέρος της Εφαρμόζοντας την παραγοντική ανάλυση σε κάθε μέρος της κλίμακας, διαπιστώνουμε ότι το Α΄ μέρος έδωσε 4 παράγοντες και το Β΄ μέρος 3 παράγοντες, τους οποίους θα παρουσιάσουμε στα επόμενα κεφάλαια. 3.3.2.2.2.1. Εγκυρότητα Α΄ μέρους της κλίμακας που αφορά τα εσωτερικά κίνητρα των μαθητών Η παραγοντική ανάλυση του Α΄ μέρους της Κλίμακας Εσωτερικών και Εξωτερικών Κινήτρων όπως είδαμε μας έδωσε 4 παράγοντες (Π1, Π2, Π3, Π4), οι οποίοι περιλαμβάνουν τρεις, τέσσερις, τέσσερις και τρεις μεταβλητές αντίστοιχα, όπως φαίνεται και στον πίνακα 7. Οι φορτίσεις των μεταβλητών σε όλους τους παράγοντες είναι υψηλές έως πολύ υψηλές και κυμαίνονται από 0,577 έως 0,874. Όπως βλέπουμε στον πίνακα 7, η ερμηνευόμενη διασπορά για τον παράγοντα Π1 ανέρχεται στο 12,797%, για τον παράγοντα Π2 στο 12,497%, για τον παράγοντα Π3 στο 11,518% και για τον παράγοντα Π4 στο 11,178%, ενώ η συνολική αθροιστική διασπορά όλων των παραγόντων ανέρχεται στο 47,991%.
144
Μεθοδολογία
Πίνακας 7: Διερευνητική παραγοντική ανάλυση Α΄ μέρους της κλίμακας εσωτερικών και εξωτερικών κινήτρων Παράγοντες Μεταβλητές A.1.3 – Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής γιατί έτσι μπορείς να προσφέρεις περισσότερα στον εαυτό σου A.1.4 – Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής γιατί πιστεύεις ότι το αξίζεις A.1.5 – Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής γιατί πιστεύεις ότι έχεις τις δυνατότητες A.2.8 – Διαβάζεις γιατί δε σου αρέσει να κάνεις λάθη A.3.12 – Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη, απαντάς γιατί δε σου αρέσει να κάνεις λάθη A.4.19 – Θέλεις να παίρνεις καλούς βαθμούς γιατί, όταν έχεις καλούς βαθμούς, μπορείς να σπουδάσεις ό,τι θέλεις A.4.20 – Θέλεις να παίρνεις καλούς βαθμούς γιατί πιστεύεις ότι προσπάθησες πολύ γι’ αυτό Α.1.1 – Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής γιατί έτσι νιώθεις περήφανος για τον εαυτό σου Α.1.2. – Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής γιατί θέλεις να είσαι χρήσιμος στον εαυτό σου Α.3.11 – Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη, απαντάς γιατί νιώθεις περήφανος Α.4.16 – Θέλεις να παίρνεις καλούς βαθμούς για να νιώθεις περήφανος για τον εαυτό σου A.2.6 – Διαβάζεις γιατί σ’ αρέσει να μαθαίνεις καινούρια πράγματα χρήσιμα για σένα A.2.7 – Διαβάζεις γιατί σου αρέσει γενικά το διάβασμα A.2.10 – Διαβάζεις γιατί με το διάβασμα περνάς τον ελεύθερο χρόνο σου ευχάριστα Ερμηνευόμενη διασπορά σε %
12,797 12,497 11,518 11,178
Αθροιστική διασπορά σε %
12,797 25,294 36,812 47,991
Π1
Π2
Π3
Π4
0,709 0,700 0,798 0,673 0,577 0,702 0,583 0,718 0,594 0,653 0,720 0,645 0,874 0,832
3.3.2.2.2.2. Εγκυρότητα Β΄ μέρους της κλίμακας που αφορά τα εξωτερικά κίνητρα των μαθητών Όπως φαίνεται και στον πίνακα 8, η παραγοντική ανάλυση του Β΄ μέρους της κλίμακας μας έδωσε 3 παράγοντες (Π1, Π2, Π3), οι οποίοι περιλαμβάνουν 5, 5 και 3 μεταβλητές αντίστοιχα. Οι φορτίσεις των μεταβλητών είναι πολύ υψηλές και κυμαίνονται από 0,648 έως 0,857. Παρατηρούμε, δηλαδή, ότι οι φορτίσεις των μεταβλητών του Β΄ μέρους της 145
Κίνητρα, διαμεσολαβήσεις και επιδόσεις στην εκπαίδευση
Κλίμακας Εσωτερικών και Εξωτερικών Κινήτρων είναι λίγο υψηλότερες από τις τιμές του Α΄ μέρους. Η ερμηνευόμενη διασπορά για τον παράγοντα Π1 είναι 18,636%, για τον παράγοντα Π2 είναι 18,502% και για τον παράγοντα Π3 είναι 12,056%, ενώ η συνολική αθροιστική διασπορά ανέρχεται σε 49,193%. Πίνακας 8: Διερευνητική παραγοντική ανάλυση Β΄ μέρους της Κλίμακας Εσωτερικών και Εξωτερικών Κινήτρων Παράγοντες Π1 Μεταβλητές B.1.22 – Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής για να ευχαριστήσεις τους γονείς 0,831 σου B.1.23 – Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής για να ευχαριστήσεις το δάσκα0,782 λό σου B.2.28 – Διαβάζεις γιατί θέλεις να ευχαριστήσεις τους γονείς σου 0,765 B.3.32 – Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη απαντάς για να ευχαριστήσεις το 0,754 δάσκαλο B.4.37 – Θέλεις να παίρνεις καλούς βαθμούς για να νιώθουν περήφανοι οι 0,648 γονείς σου για σένα B.3.31 – Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη, απαντάς για να δείξεις ότι είσαι ο καλύτερος B.3.33 – Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη, απαντάς για να δουν οι άλλοι ότι γνωρίζεις την απάντηση B.3.34 – Όταν ρωτά ο δάσκαλος στην τάξη, απαντάς για να σε θαυμάσουν οι άλλοι B.4.39 – Θέλεις να παίρνεις καλούς βαθμούς για να δείξεις ότι είσαι έξυπνος B.4.40 – Θέλεις να παίρνεις καλούς βαθμούς γιατί θέλεις να δείξεις ότι ξέρεις πολλά B.1.21 – Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής για να είναι οι άλλοι υπερήφανοι για σένα B.1.24 – Θέλεις να γίνεις καλύτερος μαθητής γιατί θέλεις να είσαι χρήσιμος στους άλλους B.2.27 – Διαβάζεις γιατί πιστεύεις ότι έτσι θα σε εκτιμήσουν οι άλλοι Ερμηνευόμενη διασπορά σε % 18,636 Αθροιστική διασπορά σε % 18,636
Π2
Π3
0,703 0,673 0,726 0,707 0,793 0,717 0,857 0,668 18,502
12,056
37,138
49,193
3.4. Τελική εφαρμογή της Κλίμακας Εσωτερικών και Εξωτερικών Κινήτρων Μετά την πιλοτική εφαρμογή της κλίμακας, δε σημειώθηκαν σε αυτή ούτε δομικές ούτε εκφραστικές αλλαγές. Επομένως, η κλίμακα που χρησιμοποιήθηκε κατά την πι146