Ðåñéå÷üìåíá ÐÑÏËÏÃÏÓ ÊÁÉ ÅÕ×ÁÑÉÓÔÉÅÓ ÓÔÇÍ ÐÑÙÔÇ ÅÊÄÏÓÇ ÐÑÏËÏÃÏÓ ÊÁÉ ÅÕ×ÁÑÉÓÔÉÅÓ ÓÔÇÍ ÁÍÁÈÅÙÑÇÌÅÍÇ ÅÊÔÇ ÅÊÄÏÓÇ ÏÄÇÃÏÓ ÓÔÇÍ ÉÓÔÏÑÉÁ ÔÇÓ ÔÅ×ÍÇÓ ÅÉÓÁÃÙÃÇ
12 13 16 22
ÌÅÑÏÓ ÐÑÙÔÏ
Ï Áñ÷áßïò Êüóìïò ×ÁÑÔÇÓ
32 36
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÅÍÁ
ÐñïúóôïñéêÞ ÔÝ÷íç óôçí Åõñþðç êáé ôçí Âüñåéï ÁìåñéêÞ Ç ÐÁËÁÉÏËÉÈÉÊÇ ÅÐÏ×Ç Ç ÍÅÏËÉÈÉÊÇ ÅÐÏ×Ç
38 38 42
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÄÕÏ
ÁéãõðôéáêÞ ÔÝ÷íç ÔÏ ÁÑ×ÁÉÏ ÂÁÓÉËÅÉÏ ÔÏ ÌÅÓÏ ÂÁÓÉËÅÉÏ ÔÏ ÍÅÏ ÂÁÓÉËÅÉÏ Ç ÄÅÊÁÔÇ ÏÃÄÏÇ ÄÕÍÁÓÔÅÉÁ ÕÓÔÅÑÇ ÁÑ×ÉÔÅÊÔÏÍÉÊÇ H ÐÁÑÁÊÌÇ ÔÇÓ ÁÉÃÕÐÔÏÕ
48 48 60 61 61 67 69
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÔÑÉÁ
Ç Áñ÷áßá ÔÝ÷íç ôçò Åããýò ÁíáôïëÞò Ç ÓÏÕÌÅÑÉÁÊÇ ÔÅ×ÍÇ Ç ÁÓÓÕÑÉÁÊÇ ÔÅ×ÍÇ Ç ÐÅÑÓÉÊÇ ÔÅ×ÍÇ
70 70 82 84
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÔÅÓÓÅÑÁ
Ç ÔÝ÷íç ôïõ Áéãáßïõ
92
ÊÕÊËÁÄÉÊÇ ÔÅ×ÍÇ ÌÉÍÙÉÊÇ ÔÅ×ÍÇ ÌÕÊÇÍÁÚÊÇ ÔÅ×ÍÇ
93 94 101
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÐÅÍÔÅ
Ç Áñ÷áßá ÅëëçíéêÞ ÔÝ÷íç Ï ÃÅÙÌÅÔÑÉÊÏÓ ÑÕÈÌÏÓ Ï ÁÍÁÔÏËÉÆÙÍ ÑÕÈÌÏÓ ÁÑ×ÁÚÊÇ ÁÃÃÅÉÏÃÑÁÖÉÁ Ïé Èåïß ôùí ÅëëÞíùí Ï ¹ñùáò óôçí ÅëëçíéêÞ Ìõèïëïãßá Ôï ÈÝáôñï óôçí Áñ÷áßá ÅëëÜäá ÁÑ×ÁÚÊÇ ÃËÕÐÔÉÊÇ ÁÑ×ÉÔÅÊÔÏÍÉÊÇ
106 107 109 110 111 112 114 116 124
ÊËÁÓÉÊÇ ÃËÕÐÔÉÊÇ Ç ÌïõóéêÞ ôçò Áñ÷áßáò ÅëëÜäáò Ç ÊËÁÓÉÊÇ ÆÙÃÑÁÖÉÊÇ Ç ÃËÕÐÔÉÊÇ ÔÏÕ ÔÅÔÁÑÔÏÕ ÁÉÙÍÁ Ç ÅËËÇÍÉÓÔÉÊÇ ÃËÕÐÔÉÊÇ ÍÏÌÉÓÌÁÔÁ
137 139 150 153 157 164
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÅÎÉ
Ç ÅôñïõóêéêÞ ÔÝ÷íç
166
Ç ÑùìáúêÞ ÔÝ÷íç
176
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÅÐÔÁ ÁÑ×ÉÔÅÊÔÏÍÉÊÇ ÃËÕÐÔÉÊÇ ÆÙÃÑÁÖÉÊÇ Ôï ÈÝáôñï êáé ç ÌïõóéêÞ óôçí Áñ÷áßá Ñþìç ÐÇÃÅÓ ÃÉÁ ÔÏ ÐÑÙÔÏ ÌÅÑÏÓ ×ÑÏÍÏËÏÃÉÊÏÓ ÐÉÍÁÊÁÓ 1
177 188 202 207 210 218
ÌÅÑÏÓ ÄÅÕÔÅÑÏ
Ìåóáßùíáò ×ÁÑÔÇÓ
222 226
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÏÊÔÙ
Ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ êáé ÂõæáíôéíÞ ÔÝ÷íç
228
ÐÑÙÉÌÇ ×ÑÉÁÓÔÉÁÍÉÊÇ ÔÅ×ÍÇ Ç Ëåéôïõñãßá ôçò Èåßáò Áêïëïõèßáò Åêäï÷Ýò ôçò Âßâëïõ ÂéâëéêÜ, ÅêêëçóéáóôéêÜ êáé ÏõñÜíéá ¼íôá ÂÕÆÁÍÔÉÍÇ ÔÅ×ÍÇ Ç ÆùÞ ôïõ Éçóïý ÄéáèÞêç ÐáëáéÜ êáé ÍÝá
231 232 240 241 245 246 266
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÅÍÍÅÁ
Ðñþéìç ÌåóáéùíéêÞ ÔÝ÷íç ÊÁÑÏËÉÃÃÅÉÁÍÇ ÔÅ×ÍÇ Óõíôå÷íßåò: ÌÜóôïñåò êáé Ìáèçôåõüìåíïé Ç ÏÈÙÍÉÊÇ ÔÅ×ÍÇ
270 276 276 285
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÄÅÊÁ
ÑïìáíéêÞ ÔÝ÷íç ÁÑ×ÉÔÅÊÔÏÍÉÊÇ Ìïíá÷éóìüò êáé ×ñéóôéáíéêÜ ÌïíáóôéêÜ ÔÜãìáôá ÃËÕÐÔÉÊÇ ÆÙÃÑÁÖÉÊÇ ÊÁÉ ÌÅÔÁËËÏÔÅ×ÍÉÁ Ç ×ßëíôåãêáñíô ôïõ Ìðßíãêåí
294 295 299 306 315 318
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÅÍÔÅÊÁ
ÃïôèéêÞ ÔÝ÷íç ÁÑ×ÉÔÅÊÔÏÍÉÊÇ ÌåóáéùíéêÞ ÌïõóéêÞ êáé Ìåóáéùíéêü ÈÝáôñï ÃËÕÐÔÉÊÇ ÆÙÃÑÁÖÉÊÇ
8
322 323 328 346 361
ÐÇÃÅÓ ÃÉÁ ÔÏ ÄÅÕÔÅÑÏ ÌÅÑÏÓ ×ÑÏÍÏËÏÃÉÊÏÓ ÐÉÍÁÊÁÓ 2
384 396
ÌÅÑÏÓ ÔÑÉÔÏ
Áðü ôçí ÁíáãÝííçóç ùò ôï Ñïêïêü ×ÁÑÔÇÓ
402 406
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÄÙÄÅÊÁ
Ç Ðñþéìç ÁíáãÝííçóç óôçí Éôáëßá Ç ÅðéóôçìïíéêÞ ÐñïïðôéêÞ Ôï ÈÝáôñï êáé ç ÌïõóéêÞ óôçí Éôáëßá ôçò Ðñþéìçò ÁíáãÝííçóçò
408 423 444
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÄÅÊÁÔÑÉÁ
Ç ¿ñéìç ÁíáãÝííçóç óôçí Éôáëßá Ôï ÈÝáôñï êáé ç ÌïõóéêÞ óôçí ¿ñéìç ÁíáãÝííçóç
452 464
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÄÅÊÁÔÅÓÓÅÑÁ
Ç ¾óôåñç ÁíáãÝííçóç óôçí Éôáëßá ÆÙÃÑÁÖÉÊÇ Ç ÌïõóéêÞ êáé ôï ÈÝáôñï óôçí ¾óôåñç ÁíáãÝííçóç ÃËÕÐÔÉÊÇ ÁÑ×ÉÔÅÊÔÏÍÉÊÇ
486 488 490 503 505
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÄÅÊÁÐÅÍÔÅ
"ÕóôåñïãïôèéêÞ" ÆùãñáöéêÞ, ÃëõðôéêÞ êáé ÃñáöéêÝò ÔÝ÷íåò Ç ÆÙÃÑÁÖÉÊÇ ÔÙÍ ÊÁÔÙ ×ÙÑÙÍ Ç ÌïõóéêÞ óôç ÖëÜíäñá ôïí 15ï Áéþíá Ç ÆÙÃÑÁÖÉÊÇ ÓÔÇÍ ÅËÂÅÔÉÁ, ÔÇ ÃÅÑÌÁÍÉÁ ÊÁÉ ÔÇ ÃÁËËÉÁ ÕÓÔÅÑÏÃÏÔÈÉÊÇ ÃËÕÐÔÉÊÇ ÃÑÁÖÉÊÅÓ ÔÅ×ÍÅÓ Ôå÷íéêÝò Åêôýðùóçò Åéêüíùí
512 512 525 526 528 531 532
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÄÅÊÁÅÎÉ
Ç ÁíáãÝííçóç óôç Âüñåéá Åõñþðç Ç ÌÅÔÁÑÑÕÈÌÉÓÇ ÉÔÁËÉÊÅÓ ÅÐÉÄÑÁÓÅÉÓ ÆÙÃÑÁÖÉÊÇ ÊÁÉ ÃÑÁÖÉÊÅÓ ÔÅ×ÍÅÓ Ç ÌïõóéêÞ êáé ôï ÈÝáôñï óôç ÂïñåéïåõñùðáúêÞ ÁíáãÝííçóç ÁÑ×ÉÔÅÊÔÏÍÉÊÇ ÊÁÉ ÃËÕÐÔÉÊÇ
534 534 535 535 547 553
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÄÅÊÁÅÐÔÁ
Ôï Ìðáñüê óôçí Éôáëßá êáé ôçí Éóðáíßá
558
Ç ÆÙÃÑÁÖÉÊÇ ÓÔÇÍ ÉÔÁËÉÁ Ç Ìðáñüê ÌïõóéêÞ óôçí Éôáëßá Ç ÁÑ×ÉÔÅÊÔÏÍÉÊÇ ÓÔÇÍ ÉÔÁËÉÁ Ç ÃËÕÐÔÉÊÇ ÓÔÇÍ ÉÔÁËÉÁ Ç ÆÙÃÑÁÖÉÊÇ ÓÔÇÍ ÉÓÐÁÍÉÁ Ôï Ìðáñüê ÈÝáôñï óôçí Éôáëßá êáé ôçí Éóðáíßá
559 569 571 577 580 581
Ôï Ìðáñüê óôç ÖëÜíäñá êáé ôçí Ïëëáíäßá
586
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÄÅÊÁÏÊÔÙ ÖËÁÍÄÑÁ ÏËËÁÍÄÉÁ Ç ÌïõóéêÞ êáé ôï ÈÝáôñï óôçí Ïëëáíäßá êáé ôç Ãåñìáíßá
586 591 600
9
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÄÅÊÁÅÍÍÅÁ
Ôï Ìðáñüê óôç Ãáëëßá êáé ôçí Áããëßá ÃÁËËÉÁ: Ç ÅÐÏ×Ç ÔÙÍ ÂÅÑÓÁËËÉÙÍ Ôï ÈÝáôñï êáé ç ÌïõóéêÞ ôïõ Ìðáñüê óôç Ãáëëßá ÁÃÃËÉÁ Ôï ÈÝáôñï êáé ç ÌïõóéêÞ ôïõ Ìðáñüê óôçí Áããëßá
606 606 612 619 620
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÅÉÊÏÓÉ
Ôï Ñïêïêü ÃÁËËÉÁ ÁÃÃËÉÁ ÃÅÑÌÁÍÉÁ ÊÁÉ ÁÕÓÔÑÉÁ Ç Ñïêïêü ÌïõóéêÞ Ç Óýã÷ñïíç Áñìïíßá ÉÔÁËÉÁ Ôï Ñïêïêü ÈÝáôñï ÐÇÃÅÓ ÃÉÁ ÔÏ ÔÑÉÔÏ ÌÅÑÏÓ ×ÑÏÍÏËÏÃÉÊÏÓ ÐÉÍÁÊÁÓ 3
624 624 630 634 636 638 639 640 644 658
ÌÅÑÏÓ ÔÅÔÁÑÔÏ
Ï ÌïíôÝñíïò Êüóìïò ×ÁÑÔÇÓ
664 670
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÅÉÊÏÓÉ ÅÍÁ
Íåïêëáóéêéóìüò êáé Ñïìáíôéóìüò ÍÅÏÊËÁÓÉÊÉÓÌÏÓ ÆÙÃÑÁÖÉÊÇ ÃËÕÐÔÉÊÇ ÁÑ×ÉÔÅÊÔÏÍÉÊÇ Íåïêëáóéêü ÈÝáôñï ÍåïêëáóéêÞ ÌïõóéêÞ ÔÏ ÊÉÍÇÌÁ ÔÏÕ ÑÏÌÁÍÔÉÓÌÏÕ ÆÙÃÑÁÖÉÊÇ ÍÝåò Ôå÷íéêÝò ×áñáêôéêÞò Ôï Êßíçìá ôïõ Ñïìáíôéóìïý óôç Ëïãïôå÷íßá êáé óôï ÈÝáôñï ÃËÕÐÔÉÊÇ Ï Ñïìáíôéóìüò óôç ÌïõóéêÞ ÁÑ×ÉÔÅÊÔÏÍÉÊÇ ÄÉÁÊÏÓÌÇÔÉÊÅÓ ÔÅ×ÍÅÓ ÖÙÔÏÃÑÁÖÉÁ
672 672 673 680 682 683 688 690 691 694 714 718 722 727 733 734
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÅÉÊÏÓÉ ÄÕÏ
Ñåáëéóìüò êáé Éìðñåóéïíéóìüò
738
ÆÙÃÑÁÖÉÊÇ Ï Åèíéêéóìüò óôç ÌïõóéêÞ ôùí ÌÝóùí ôïõ 19ïõ Áéþíá ÃËÕÐÔÉÊÇ ÁÑ×ÉÔÅÊÔÏÍÉÊÇ Ï Ñåáëéóìüò óôï ÈÝáôñï ôùí ÌÝóùí ôïõ 19ïõ Áéþíá ÄÉÁÊÏÓÌÇÔÉÊÅÓ ÔÅ×ÍÅÓ
738 752 757 761 765 766
Ìåôá-Éìðñåóéïíéóìüò, Óõìâïëéóìüò êáé Áñô Íïõâü
768
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÅÉÊÏÓÉ ÔÑÉÁ ÆÙÃÑÁÖÉÊÇ Ç ÌïõóéêÞ óôç Ìåôá-ÉìðñåóéïíéóôéêÞ Åðï÷Þ ÃËÕÐÔÉÊÇ 10
768 778 786
Ôï ÈÝáôñï óôç Ìåôá-ÉìðñåóéïíéóôéêÞ Åðï÷Þ ÁÑ×ÉÔÅÊÔÏÍÉÊÇ Ôá ÕëéêÜ ôçò ÌïíôÝñíáò Áñ÷éôåêôïíéêÞò ÖÙÔÏÃÑÁÖÉÁ
788 789 794 797
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÅÉÊÏÓÉ ÔÅÓÓÅÑÁ
Ç ÆùãñáöéêÞ ôïõ 20ïõ Áéþíá Ç ÆÙÃÑÁÖÉÊÇ ÐÑÉÍ ÔÏÍ Á´ ÐÁÃÊÏÓÌÉÏ ÐÏËÅÌÏ ÅÎÐÑÅÓÉÏÍÉÓÌÏÓ ÁÖÁÉÑÅÓÇ Ç ÌïõóéêÞ ðñéí ôïí Á´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï ÖÁÍÔÁÓÉÁ Ôï ÈÝáôñï ðñéí ôïí Á´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï ÑÅÁËÉÓÌÏÓ Ç ÆÙÃÑÁÖÉÊÇ ÓÔÏ ÌÅÓÏÐÏËÅÌÏ Ôï ÈÝáôñï óôï Ìåóïðüëåìï Ç ÌïõóéêÞ óôï Ìåóïðüëåìï Ç ÆÙÃÑÁÖÉÊÇ ÌÅÔÁ ÔÏ Â´ ÐÁÃÊÏÓÌÉÏ ÐÏËÅÌÏ Ôï ÈÝáôñï ÌåôÜ ôï ´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï Ç ÌïõóéêÞ ÌåôÜ ôï ´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï ÕÓÔÅÑÏÓ ÌÏÍÔÅÑÍÉÓÌÏÓ
802 802 802 810 812 817 818 821 822 834 840 844 850 856 864
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÅÉÊÏÓÉ ÐÅÍÔÅ
Ç ÃëõðôéêÞ ôïõ 20ïõ Áéþíá Ç ÃËÕÐÔÉÊÇ ÐÑÉÍ ÁÐÏ ÔÏÍ Á´ ÐÁÃÊÏÓÌÉÏ ÐÏËÅÌÏ Ç ÃËÕÐÔÉÊÇ ÓÔÏ ÌÅÓÏÐÏËÅÌÏ Ç ÃËÕÐÔÉÊÇ ÌÅÔÁ ÔÏ 1945
868 868 871 879
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÅÉÊÏÓÉ ÅÎÉ
Ç Áñ÷éôåêôïíéêÞ ôïõ 20ïõ Áéþíá Ç ÁÑ×ÉÔÅÊÔÏÍÉÊÇ ÐÑÉÍ ÁÐÏ ÔÏÍ Á´ ÐÁÃÊÏÓÌÉÏ ÐÏËÅÌÏ Ç ÁÑ×ÉÔÅÊÔÏÍÉÊÇ ÔÏÕ ÌÅÓÏÐÏËÅÌÏÕ Ç ÁÑ×ÉÔÅÊÔÏÍÉÊÇ ÌÅÔÁ ÔÏ 1945
896 896 900 909
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÅÉÊÏÓÉ ÅÐÔÁ
Ç Öùôïãñáößá ôïõ 20ïõ Áéþíá ÔÏ ÐÑÙÔÏ ÌÉÓÏ ÔÏÕ ÁÉÙÍÁ Ç ÖÙÔÏÃÑÁÖÉÁ ÌÅÔÁ ÔÏ 1945
922 922 935
ÊÅÖÁËÁÉÏ ÅÉÊÏÓÉ ÏÊÔÙ
Ìåôáìïíôåñíéóìüò Ç ÌÅÔÁÌÏÔÅÑÍÁ ÔÅ×ÍÇ ÁÑ×ÉÔÅÊÔÏÍÉÊÇ Ç ÁÑ×ÉÔÅÊÔÏÍÉÊÇ ÌÅÔÁ ÔÏÍ ÌÅÔÁÌÏÍÔÅÑÍÉÓÌÏ: ÐÏÉÁ ÈÁ ÅÉÍÁÉ Ç ÓÕÍÅ×ÅÉÁ ÃËÕÐÔÉÊÇ ÆÙÃÑÁÖÉÊÇ ÖÙÔÏÃÑÁÖÉÁ Ï Ìåôáìïíôåñíéóìüò óôç ÌïõóéêÞ êáé ôï ÈÝáôñï ÕÓÔÅÑÏÃÑÁÖÏ: Ç ÌÅÔÁÌÏÍÔÅÑÍÁ ÈÅÙÑÉÁ ÐÇÃÅÓ ÃÉÁ ÔÏ ÔÅÔÁÑÔÏ ÌÅÑÏÓ ×ÑÏÍÏËÏÃÉÊÏÓ ÐÉÍÁÊÁÓ 4 ÂÉÂËÉÁ ÃÉÁ ÐÅÑÁÉÔÅÑÙ ÌÅËÅÔÇ ÅÐÉËÅÃÌÅÍÇ ÄÉÓÊÏÃÑÁÖÉÁ ÃËÙÓÓÁÑÉ ÄÉÊÔÕÁÊÏÉ ÔÏÐÏÉ ÃÉÁ ÔÉÓ ÅÉÊÁÓÔÉÊÅÓ ÔÅ×ÍÅÓ ÊÁÉ ÔÇÍ ÁÑ×ÉÔÅÊÔÏÍÉÊÇ ÅÕÑÅÔÇÑÉÏ ÔÉÔËÏÉ ÊÁÉ ÐÍÅÕÌÁÔÉÊÁ ÄÉÊÁÉÙÌÁÔÁ
942 944 944 950 952 956 958 960 960 962 980 986 995 996 1003 1008 1015 11
Ðñüëïãïò êáé Åõ÷áñéóôßåò óôçí Ðñþôç ¸êäïóç
Ï ôßôëïò áõôïý ôïõ âéâëßïõ Ý÷åé äéðëÞ óçìáóßá: áíáöÝñåôáé óôá ãåãïíüôá ðïõ áðïôåëïýí ôçí éóôïñßá ôçò ôÝ÷íçò êáé óôïí åðéóôçìïíéêü êëÜäï ðïõ áó÷ïëåßôáé ìå áõôÜ ôá ãåãïíüôá. Êáé ßóùò åßíáé óùóôü ðïõ ôá ãåãïíüôá êáé ç åñìçíåßá ôïõò Ý÷ïõí ôï ßäéï üíïìá. Ãéáôß, üóï êé áí ðñïóðáèïýìå, äåí ìðïñïýìå íá äéá÷ùñßóïõìå áõôÜ ôá äýï. Äåí õðÜñ÷ïõí "áðëÜ ãåãïíüôá" óôçí éóôïñßá ôçò ôÝ÷íçò - Þ óå ïðïéáäÞðïôå Üëëç éóôïñßá - ìüíï ëéãüôåñï Þ ðåñéóóüôåñï áëçèïöáíÞ ãåãïíüôá. ÊÜèå áíáöïñÜ, üóï ôåêìçñéùìÝíç êé áí åßíáé, ìðïñåß íá áìöéóâçôçèåß êáé åîáêïëïõèåß íá áðïôåëåß "ãåãïíüò" ìüíï üóï êáíåßò äåí áìöéâÜëëåé ãé' áõôÞ. Ôï íá áìöéâÜëëåé ãéá üóá èåùñïýíôáé äåäïìÝíá êáé íá áíáæçôÜ ìéá áëçèïöáíÝóôåñç åñìçíåßá ôùí éóôïñéêþí óôïé÷åßùí, åßíáé êáèÞêïí êÜèå éóôïñéêïý. ÕðÜñ÷åé ùóôüóï ðÜíôá Ýíá óçìáíôéêü óýíïëï "ãåãïíüôùí" óå êÜèå åðéóôçìïíéêü êëÜäï. Åßíáé ïé êïéìéóìÝíïé óêýëïé ðïõ ç ßäéá ç áäñÜíåéÜ ôïõò ôïýò êáèéóôÜ ïñüóçìá ôïõ åñåõíçôéêïý ðåäßïõ. Åõôõ÷þò ðïëý ëßãïé áðü áõôïýò ìðïñïýí íá áöõðíéóôïýí ôáõôü÷ñïíá, äéáöïñåôéêÜ èá ÷Üíáìå ôïí ðñïóáíáôïëéóìü ìáò. Ôïõò åðéâëÝðïõìå üìùò üëïõò óõíå÷þò, ãéá íá äïýìå ðïéïõò èá ìðïñïýóáìå íá îõðíÞóïõìå êáé íá èÝóïõìå óå êßíçóç. ÁõôÜ ôá "ãåãïíüôá" åßíáé ðïõ ãïçôåýïõí ôïí ìåëåôçôÞ. Ðéóôåýù üôé èá åíäéáöÝñïõí åðßóçò ôïí áíáãíþóôç. Óå ìéá ìåëÝôç üðùò áõôÞ, ïé êïéìéóìÝíïé óêýëïé åßíáé áðáñáßôçôïé, ðñïóðÜèçóá üìùò íá ôïíßóù üôé ç êáôÜóôáóç óôçí ïðïßá âñßóêïíôáé åßíáé ðñïóùñéíÞ êáé íá äþóù óôïí áíáãíþóôç ôç äõíáôüôçôá íá äåé áðü áñêåôÜ êïíôÜ ìåñéêïýò áðü ôïõò óêýëïõò ðïõ Ý÷ïõí îõðíÞóåé. Äåí ôñÝöù ôçí øåõäáßóèçóç üôé ôï âéâëßï áõôü åîáíôëåß ôï èÝìá áðü êÜèå Üðïøç. Ç éóôïñßá ôçò ôÝ÷íçò åßíáé Ýíáò á÷áíÞò ÷þñïò ãéá íá ìðïñÝóåé êáíåßò íá áíáöåñèåß åîßóïõ ëåðôïìåñþò óå üëåò ôéò åðéìÝñïõò åíüôçôÝò ôçò. Áí ïé åëëåßøåéò ôïõ âéâëßïõ ìïõ åßíáé ìÝóá óôá áíåêôÜ üñéá, áõôü ôï ÷ñùóôþ óôïõò ðïëëïýò ößëïõò êáé óõíåñãÜôåò ðïõ åß÷áí ôçí êáëïóýíç íá ìå âïçèÞóïõí óôéò ÝñåõíÝò ìïõ êáé íá óõæçôÞóïõí ìáæß ìïõ ôá óçìåßá ãéá ôá ïðïßá åß÷á áìöéâïëßåò. Åõ÷áñéóôþ éäéáßôåñá ôïõò Bernard Bothmer, Richard Ettinghausen, M. S. Úpsiroglu, Richard Krautheimer, Max Loehr, Wolfgang Lotz, Alexander Marshack êáé Meyer Schapiro, ðïõ åðáíåîÝôáóáí äéÜöïñá óçìåßá ôïõ âéâëßïõ êáé ãåíéêÜ ìå âïÞèçóáí íá åîáóöáëßóù öùôïãñáöéêü õëéêü. ÐñÝðåé åðßóçò íá åêöñÜóù ôçí åõãíùìïóýíç ìïõ óôçí ÁìåñéêáíéêÞ Áêáäçìßá ôçò Ñþìçò ðïõ ìïõ Ýäùóå ôç äõíáôüôçôá, üôáí âñéóêüìïõí åêåß ìå åéäéêÞ Üäåéá ôçí Üíïéîç ôïõ 1960, íá ãñÜøù ôá êåöÜëáéá ãéá ôçí áñ÷áßá ôÝ÷íç êÜôù áðü éäáíéêÝò óõíèÞêåò, êáèþò êáé óôçí áêïýñáóôç âéâëéïèçêÜñéï ôçò Áêáäçìßáò, ôç Nina Langobardi. Ïé Irene Gordon, Celia Butler êáé Patricia Egan âåëôßùóáí ìå Üðåéñïõò ôñüðïõò ôï âéâëßï. Óôçí Patricia Egan áîßæåé êáé ôï ìåãáëýôåñï åõ÷áñéóôþ ãéá ôïí êáôÜëïãï ôçò âéâëéïãñáößáò. Èá Þèåëá ôÝëïò íá åõ÷áñéóôÞóù ãéá ôéò éêáíüôçôåò êáé ôçí õðïìïíÞ ôïõ, ôïí Philip Grushkin ðïõ Þôáí õðåýèõíïò ãéá ôï ó÷åäéáóìü êáé ôçí ôõðïãñáöéêÞ åðéìÝëåéá ôïõ âéâëßïõ, êáèþò êáé ôç âïçèü ôïõ, ôçí Adrienne Grushkin. H.W.J 1962
12
Ðñüëïãïò êáé Åõ÷áñéóôßåò óôçí ÁíáèåùñçìÝíç ¸êôç ¸êäïóç Ìå áõôÞ ôçí Ýêäïóç ç Éóôïñßá ôçò ÔÝ÷íçò ôïõ ×. Â. ÃéÜíóïí óõìðëçñþíåé ôá óáñÜíôá ôçò ÷ñüíéá. Åßíáé êÜôé ðïõ áîßæåé íá óçìåéùèåß, üðùò åðßóçò êáé ôï ãåãïíüò üôé ìÝ÷ñé óÞìåñá õðÞñîáí ìüíï äýï óõããñáöåßò: Ï ×. Â. ÃéÜíóïí, ðïõ Ýãñáøå Ýíá ìåãÜëï ìÝñïò ôïõ âéâëßïõ óôçí ÁìåñéêáíéêÞ Áêáäçìßá ôçò Ñþìçò, êé åãþ, ðïõ áíÝëáâá ôéò äéïñèþóåéò ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ, ôï 1982. Ç ó÷Ýóç ìïõ ìå ôçí Éóôïñßá ôçò ÔÝ÷íçò ôïõ ÃéÜíóïí îåêßíçóå óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ôï 1961, üôáí Ýöçâïò áêüìá, Ýêáíá äéïñèþóåéò óå Ýíá ìåãÜëï ìÝñïò ôçò ðñþôçò Ýêäïóçò óôïí åêäïôéêü ïßêï Harry N. Abrahms óôï ¢ìóôåñíôáì. ×ùñßò åêåßíç ôçí åìðåéñßá ßóùò íá ìçí åß÷á ãßíåé éóôïñéêüò. Ç "ìáèçôåßá" ìïõ Þôáí íá êÜíù äéïñèþóåéò óôçí Éóôïñßá ôçò ÆùãñáöéêÞò ãéá ÍÝïõò ôùí ãïíéþí ìïõ êáé ôçí Éóôïñßá ôçò ÔÝ÷íçò õðü ôçí åðßâëåøç ôïõ ðáôÝñá ìïõ. Äåí ðåñßìåíá üìùò üôé êÜðïôå èá áíáëÜìâáíá åîïëïêëÞñïõ ôçí Éóôïñßá ôçò ÔÝ÷íçò, õðÝèåôá üôé áðëþò èá ôçí áíÝèåôáí óå êÜðïéïí ãíùóôü èåùñçôéêü. Êáé Þìïõí åíôåëþò áðñïåôïßìáóôïò íá áíáëÜâù ìéá ôÝôïéá åõèýíç ôüóï óýíôïìá ìåôÜ ôïí îáöíéêü èÜíáôï ôïõ ðáôÝñá ìïõ, ôï 1982. Åêåßíïé ðïõ ðáñáêïëïýèçóáí ôçí åîÝëéîç ôïõ âéâëßïõ óôï ðÝñáóìá ôùí ÷ñüíùí, èá áíáãíùñßóïõí ôçí üëï êáé ìåãáëýôåñç óõíåéóöïñÜ ìïõ, ðïõ åßíáé ðëÝïí ðåñßðïõ éóïäýíáìç ìå áõôÞ ôïõ ðáôÝñá ìïõ. Ï áñ÷éêüò ÷áñáêôÞñáò ôïõ âéâëßïõ Þôáí áíáðüöåõêôï íá áëëÜîåé óôçí ðïñåßá - ï áíáãíþóôçò èá êñßíåé áí Üëëáîå ðñïò ôï êáëýôåñï Þ ðñïò ôï ÷åéñüôåñï. ¸íá ìüíï äåí Üëëáîå: ç Éóôïñßá ôçò ÔÝ÷íçò ôïõ ÃéÜíóïí åîáêïëïõèåß íá Ý÷åé ùò âÜóç ôçò Ýíá áíèñùðéóôéêü üñáìá. Äåí éó÷õñßæåôáé üôé õéïèÝôçóå íåüôåñåò èåùñßåò êáé ðñïóåããßóåéò óôï èÝìá ôçò, ìïëïíüôé ôéò ðñïóåããßóåéò áõôÝò ôéò èåùñþ áðüëõôá èåìéôÝò. (ÂëÝðå "Ðñïóåããßóåéò ôçò Éóôïñßáò ôçò ÔÝ÷íçò" óôçí ÅéóáãùãÞ). Áõôü ôï âéâëßï åîáêïëïõèåß íá Ý÷åé ùò áöåôçñßá ôï íá âëÝðåé êáíåßò ï ßäéïò ôá Ýñãá ôÝ÷íçò êáé ìÝóá áðü áõôÞ ôç óôï÷áóôéêÞ ìáôéÜ íá êáôáíïåß ôé Ý÷ïõí íá ðïõí. Áí êáé õðÜñ÷ïõí äýï ìüíï óõããñáöåßò, ôï ÷åéñüãñáöï Ý÷åé ðåñÜóåé üëá áõôÜ ôá ÷ñüíéá áðü ôï êüêêéíï óôõëü ìéáò äùäåêÜäáò ðåñßðïõ åðéìåëçôþí. Ï êõñéüôåñïò óêïðüò ìïõ, ëïéðüí, óå áõôÞ ôçí Ýêäïóç Þôáí íá áðïêáôáóôÞóù ôçí åíüôçôá ôïõ ëüãïõ êáé ôïõ ýöïõò ðïõ åß÷å ÷áèåß óå ìåãÜëï âáèìü ùò ôçí ¸êôç ¸êäïóç, êáé íá îáíáäþóù óôï âéâëßï ôçí áìåóüôçôá ðïõ ÷áñáêôçñßæåé êáé ôïõò äýï óõããñáöåßò. Äéüñèùóá åðßóçò áìÝôñçôåò ìéêñÝò áíáêñßâåéåò êáé ëÜèç óå üëï ôï âéâëßï, ðñÜãìá ðïõ èá áíáãíùñßóïõí ïé åéäéêïß. Ðñïò ôï ôÝëïò áõôÞò ôçò äïõëåéÜò ðñïóÝëáâá ôç äüêôïñá Mary Ellen Soles, ðïõ ìïõ åß÷å äþóåé áñêåôÝò êáëÝò óõìâïõëÝò óôï ðáñåëèüí, ãéá íá åðéìåëçèåß ôï Ðñþôï ÌÝñïò, íá åðéóçìÜíåé ëÜèç êáé íá êÜíåé õðïäåßîåéò ïé ïðïßåò âïÞèçóáí ðïëý. Ãéá ôïõò ßäéïõò ëüãïõò, æÞôçóá áðü ôïí èåùñçôéêü ôçò ìïíôÝñíáò ôÝ÷íçò Joe Jacobs íá óõíåéóöÝñåé óôç óõããñáöÞ ôùí áðïóðáóìÜôùí ãéá ôïí Ôæåö Êïõíò êáé ôïí ÁíôñÝáò Ãêïýñóêé êáé íá ðñïôåßíåé Üëëïõò êáëëéôÝ÷íåò, üðùò ç ¢ëéóïí ÓÜáñ. ¸íá íÝï óôïé÷åßï ðïõ Ý÷åé ðñïóôåèåß ó' áõôÞ ôçí Ýêäïóç åßíáé ï ðñáêôéêüò Ïäçãüò óôçí Éóôïñßá ôçò ÔÝ÷íçò ôçò Julia Moore, ðïõ äéåõêñéíßæåé êÜðïéåò âáóéêÝò Ýííïéåò ãéá ôçí êáôáíüçóç ôïõ áíôéêåéìÝíïõ, êáèþò êáé êÜðïéá óôïé÷åßá ãéá ôçí åéêáóôéêÞ áíÜëõóç, ôá ïðïßá áíáöÝñïíôáí óôï ôÝëïò ôçò åéóáãùãÞò óôéò ðñïçãïýìåíåò åêäüóåéò. ¸íá áêüìá íÝï óôïé÷åßï åßíáé ôá ëåðôïìåñÝóôåñá ó÷üëéá ïñéóìÝíùí ìåãÜëùí ðáëáéüôåñùí áëëÜ êáé óýã÷ñïíùí éóôïñéêþí ôÝ÷íçò. Áí êáé äåí Þôáí äõíáôü íá óõìðåñéëÜâïõìå üëïõò ôïõò èåìåëéùôÝò ôïõ åðéóôçìïíéêïý êëÜäïõ ðïõ èá èÝëáìå, ç ðñüèåóÞ ìáò Þôáí íá ôéìÞóïõìå ôïõò ãßãáíôåò óôïõò þìïõò ôùí ïðïßùí óôåêüìáóôå óÞìåñá åßôå ôï ðáñáäå÷üìáóôå åßôå ü÷é. ¸÷ïíôáò ãíùñßóåé áñêåôïýò áðü áõôïýò ðñïóùðéêÜ åßíáé ôéìÞ ìïõ íá ðáñáèÝôù ïñéóìÝíåò áðü ôéò ðéï åýóôï÷åò ðáñáôçñÞóåéò ôïõò. Ç ðéï óçìáíôéêÞ áëëáãÞ óôï ðåñéå÷üìåíï åßíáé ôï ÊåöÜëáéï 14, "Ç ¾óôåñç ÁíáãÝííçóç". Ï ôßôëïò ôïõ, "Ìáíéåñéóìüò êáé ¢ëëåò ÔÜóåéò", óôéò ðñïçãïýìåíåò åêäüóåéò, Þôáí êÜðùò âáñýò êáé ðáñáðëáíçôéêüò. ÁðïöÜóéóá íá êïéôÜîù áõôÞ ôçí ðåñßïäï áðü ôçí Üëëç Üêñç ôïõ ôçëåóêïðßïõ,
13
ðáßñíïíôáò ðëÝïí óôá óïâáñÜ ôç èñçóêåõôéêÞ ôÝ÷íç êáé óõíäÝïíôÜò ôç ìå ôçí ÊáèïëéêÞ Ìåôáññýèìéóç, óôçí ïðïßá áíáöÝñèçêá êÜðùò ëåðôïìåñÝóôåñá, åðåéäÞ äåí åßíáé ðïëý ãíùóôÞ óôïõò ðåñéóóüôåñïõò áíáãíþóôåò. Èá Þèåëá íá åêöñÜóù ôçí åõãíùìïóýíç ìïõ óôï óõíÜäåëöï James McGivern ðïõ ìå åíçìÝñùóå ãéá ôçí ðñüóöáôç âéâëéïãñáößá ãýñù áðü ôç èåïëïãßá ôçò ðåñéüäïõ, ðïõ ìáò Ýäùóå ôç äõíáôüôçôá íá áíáèåùñÞóïõìå ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ôçí ÜðïøÞ ìáò ãéá ôçí Áíôéìåôáññýèìéóç, üðùò åßíáé ãíùóôÞ áõôÞ ç êßíçóç. ÈÝëù åðßóçò íá åõ÷áñéóôÞóù ôïí David Lyle ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ôïõ ÌðÝéëïñ, ðïõ äéÜâáóå ôï êåöÜëáéï ãéá íá åðéâåâáéþóåé ôçí áêñßâåéá üóùí áíáöÝñåé. ¢ëëáîá åðßóçò ôïí ôñüðï ðáñïõóßáóçò ôçò Ðñþéìçò ÁíáãåííçóéáêÞò ÔÝ÷íçò. ÁíáöÝñïíôáé ïé ôÝ÷íåò êáôÜ åßäïò êáé ü÷é ìå ôç ÷ñïíïëïãéêÞ óåéñÜ ðïõ äçìéïõñãïýóå óýã÷õóç óå ðïëëïýò áíáãíþóôåò. ÔÝëïò, ç åôñïõóêéêÞ ôáöéêÞ ôÝ÷íç åðáíåñìçíåýåôáé óýìöùíá ìå ôéò ðñüóöáôåò áðüøåéò ïñéóìÝíùí ¢ããëùí êáé Ãåñìáíþí éóôïñéêþí ôçò ôÝ÷íçò, ïé ïðïßïé äßíïõí Ýíá íÝï íüçìá óå áõôü ôï åîáéñåôéêÜ åíäéáöÝñïí èÝìá. ÁðïöÜóéóá íá ðñïóèÝóù ôï éóôïñéêü ðëáßóéï ðéï óõóôçìáôéêÜ óôï êåßìåíï, óôá óçìåßá ìå ôá ïðïßá åß÷å êÜðïéá ó÷Ýóç áíôß íá ôï äéá÷ùñßóù áðü ôï õðüëïéðï êåßìåíï - áöÞíïíôÜò ôï íá åðéðëÝåé îåêÜñöùôá óáí ëßðïò óôçí åðéöÜíåéá ìéáò êïôüóïõðáò (üðùò åéðþèçêå êÜðïôå åýóôï÷á ãéá ôç ìïõóéêÞ ôïõ Ãêïýóôáâ ÌÜëåñ), ÷ùñßò íá áíáìéãíýåôáé ìå ôçí ßäéá ôçí ôÝ÷íç. Áõôü óõìâáßíåé êõñßùò óôï Ðñþôï êáé ôï Äåýôåñï ÌÝñïò, áí êáé ðïëëÝò éóôïñéêÝò ðëçñïöïñßåò äßíïíôáé åðßóçò óå áñêåôÜ êåöÜëáéá ôïõ Ôñßôïõ ÌÝñïõò. ÅðåéäÞ ï ôïìÝáò åéäßêåõóÞò ìïõ óôéò ðñïðôõ÷éáêÝò óðïõäÝò Þôáí ç éóôïñßá, áéóèáíüìïõí üôé áõôü Þôáí ðïõ Ýëåéðå ðåñéóóüôåñï áðü ôï âéâëßï, ìáæß ìå ìéá êáëýôåñç áíôéðñïóþðåõóç ôùí ãõíáéêþí êáé ôùí ìåéïíïôÞôùí ðïõ ðñüóèåóá ìå ôçí ðÜñïäï ôùí ÷ñüíùí. Ç ðñïóÝããéóÞ ìïõ óôçí éóôïñßá ôïíßæåé áíèñþðïõò êáé ãåãïíüôá ðïõ åðçñÝáóáí ôçí éóôïñßá ôçò ôÝ÷íçò êáé ü÷é ôüóï ôçí êïéíùíéêÞ éóôïñßá. ÐáñÜ ôï èáõìáóìü ðïõ ìáò ãåííÜ, ç êïéíùíéêÞ éóôïñßá óõ÷íÜ áãíïåß ôï Ýñãï ôÝ÷íçò, åóôéÜæïíôáò áðïêëåéóôéêÜ óôï ðåñéå÷üìåíï êáé ðñïóèÝôïíôáò ðåñéóóüôåñåò ðëçñïöïñßåò ãéá ôï êïéíùíéêü ðëáßóéï áðü üóåò ìðïñïýí íá áöïìïéþóïõí ïé áíáãíþóôåò êáé ïé óðïõäáóôÝò. ¼ðùò êáé óôéò ðñïçãïýìåíåò åêäüóåéò, ç éóôïñßá ôçò ìïõóéêÞò êáé ôïõ èåÜôñïõ ðáñïõóéÜæåôáé óå îå÷ùñéóôÜ "ðëáßóéá" ìÝóá óôá êåöÜëáéá ãéá üóïõò åßíáé ëÜôñåéò ôùí ôå÷íþí áõôþí üðùò êé åãþ. ÁñêåôÜ áðü áõôÜ ôá ðëáßóéá Ý÷ïõí áíáèåùñçèåß, éäéáßôåñá åêåßíá ðïõ áíáöÝñïíôáé óôç ìïõóéêÞ ôïõ åéêïóôïý áéþíá, åðåéäÞ óôï ìåôáîý "áíáêÜëõøá" ôï Ýñãï ïñéóìÝíùí óõíèåôþí, éäßùò ôç ìïõóéêÞ äùìáôßïõ ôïõ Óïóôáêüâéôò. Èá Þèåëá íá äéïñèþóù ìéá óïâáñÞ áëëÜ áêïýóéá ðáñÜëåéøç áðü ôïí Ðñüëïãï ôçò ¸êôçò ¸êäïóçò. Ï öïéôçôÞò ìïõ Gregory Plow Ýãñáøå õðü ôçí åðßâëåøÞ ìïõ ìéá åñãáóßá ãéá ôéò íùðïãñáößåò ôçò Stanza della Segnatura ôïõ ÑáöáÞë, ç ïðïßá ìå Ýêáíå íá îáíáóêåöôþ ôç óçìáóßá ôïõò. Áí êáé êáôáëÞîáìå óå êÜðùò äéáöïñåôéêÜ óõìðåñÜóìáôá, ç âïÞèåéÜ ôïõ Þôáí áíåêôßìçôç, ü÷é ìüíï ãéáôß Ýöåñå óôï öùò Ýñåõíåò ðïõ Þôáí äýóêïëï íá âñåèïýí, áëëÜ êáé ãéáôß ìÝóá áðü áõôÞ îåðÞäçóáí íÝåò éäÝåò. ÁõôÞ ç åìðåéñßá Ýäùóå ðïëëÜ êáé óôïõò äõï ìáò êáé áíôéðñïóùðåýåé ôï éäåþäåò ôçò äéäáóêáëßáò ðïõ õëïðïßçóå ðñþôïò ï ÐëÜôùí óôçí Áêáäçìßá ôïõ, óôï Üëóïò Ýîù áðü ôçí ÁèÞíá. ¸÷ù üìùò Ýíá áêüìá ìåãáëýôåñï ÷ñÝïò. Ï Plow êáé ï êáëýôåñïò ößëïò ôïõ, ï David Myers, ðïõ Ýãñáøå ìéá åîßóïõ áîéüëïãç äéáôñéâÞ õðü ôçí åðßâëåøÞ ìïõ ãéá ôï "Óôáõñü ôïõ Êüóìïõ" ôïõ Ôüìáò Êüïõë, ìå åíÝðíåõóáí íá îáíáóêåöôþ ôç óçìáóßá ôïõ ÷ñéóôéáíéóìïý êáé ôç óõíåéóöïñÜ ôïõ óôçí ôÝ÷íç êáé ôïí ðïëéôéóìü ôïõ ðáñåëèüíôïò. ¸êáíá Ýôóé ñéæéêÝò áëëáãÝò óôï êåöÜëáéï ãéá ôçí ¾óôåñç ÁíáãÝííçóç êáé óå Üëëá óçìåßá ôïõ âéâëßïõ. ¸íá ìåãÜëï ìÝñïò ôçò èñçóêåõôéêÞò ôÝ÷íçò ôçò äýóçò Ý÷åé ðáñåîçãçèåß åðåéäÞ ðïëëïß áðü ôïõò éóôïñéêïýò ôçò ôÝ÷íçò äåí ðéóôåýïõí. ÐåñéëáìâÜíïõí óôá Ýñãá ôïõò ôï ÷ñéóôéáíéóìü èåùñþíôáò ôïí ìÝñïò ôçò åéêïíïëïãßáò êáé ôçò éóôïñßáò, ÷ùñßò íá ôïí äÝ÷ïíôáé Þ íá ôïí êáôáíïïýí ìå ôçí ðíåõìáôéêÞ Ýííïéá êáé éäßùò ìå ôçí Ýííïéá ðïõ ôïí êáôáíïïýóáí ïé ðéóôïß óôçí åîÝëéîÞ ôïõ óôï ÷ñüíï êáé ôï ÷þñï. Ïé êáëïß ìáèçôÝò ìáèáßíïõí áðü ôïõò êáëïýò äáóêÜëïõò. Åõôõ÷þò éó÷ýåé êáé ôï áíôßèåôï: Ïé êáëïß äÜóêáëïé ìáèáßíïõí áðü ôïõò êáëïýò ìáèçôÝò. Åßíáé, ëïéðüí, ìåãÜëç ìïõ ÷áñÜ ðïõ áíáãíùñßæù åðéôÝëïõò ôç óõíåéóöïñÜ ôùí äýï êáëýôåñùí öïéôçôþí ìïõ. ÁõôÞ ç Ýêäïóç óçìáôïäïôåß ãéá ðïëëïýò óçìáíôéêïýò ëüãïõò ôï ðÝñáóìá ìéáò åðï÷Þò. Ï ¼ìéëïò La Martiniere, ðïõ áãüñáóå ôïí åêäïôéêü ïßêï Harry Í. Abrahms áðü ôçí Åôáéñßá TimesMirror ðñéí ðïëëÜ ÷ñüíéá, ðïýëçóå ðñüóöáôá ôï ôìÞìá ôùí åêðáéäåõôéêþí âéâëßùí óôéò åêäüóåéò Prentice Hall ðïõ äéáêßíçóáí áõôü êáé Üëëá âéâëßá ôïõ Abrahms óôçí ðáíåðéóôçìéáêÞ áãïñÜ ìüëéò îåêßíçóå ï óõíåôáéñéóìüò ôùí äýï åôáéñéþí ôï 1962 - ìå ôçí Ýêäïóç ôçò Éóôïñßáò ôçò ÔÝ÷íçò ôïõ ÃéÜíóïí. Ôïí Éïýíéï ôïõ 2002, ï Paul Gottlieb, ï åêäüôçò ôïõ ïßêïõ Abrahms, ðïõ Þôáí ç øõ÷Þ ôçò åôáéñßáò êáé êáôÜöåñå íá ôçí êÜíåé áõôü ðïõ Ýãéíå, ðÝèáíå îáöíéêÜ. ¼óï óõíäåüôáí, Ýóôù êáé áðü ìáêñéÜ, ìå ôïí Abrahms, ç ðáñïõóßá ôïõ äçìéïõñãïýóå ìéá óéãïõñéÜ. ÐÝèáíå ëßãï áöüôïõ åß÷å äå÷ôåß ôç äéåýèõíóç ôïõ öùôïãñáöéêïý åêäïôéêïý ïßêïõ Aperture. O Paul äåí Þôáí ìüíï ï åêäüôçò ìïõ áëëÜ êÜôé ðïëý ðáñáðÜíù. ¹ôáí Ýíáò ößëïò êáé óýììá÷ïò ôïí ïðïßï ìðïñïýóá íá óõìâïõëåõôþ ãéá ôá ðéï ëåðôÜ åðáããåëìáôéêÜ êáé ðñïóùðéêÜ ìïõ æçôÞìáôá. ¼ôáí êáôÜ êáéñïýò åß÷áìå äéáöïñåôéêÞ ãíþìç, áðëþò óõìöùíïýóå üôé äéáöùíåß, áêüìá êáé ìåôÜ ôéò ðéï Ýíôïíåò óõæçôÞóåéò. ¼ëïé üóïé ôïí ãíùñßæáìå êáëÜ áéóèáíüìáóôå Ýíá ìåãÜëï êåíü ðïõ äåí ëÝåé íá êëåßóåé. 14
ÈÝëù íá åêöñÜóù ôçí åõãíùìïóýíç ìïõ óå üëïõò áõôïýò ôïõò áíèñþðïõò ðïõ äïýëåøáí ôüóï óêëçñÜ ãé' áõôü ôï âéâëßï. ÐÜíù áð' üëá èÝëù íá åõ÷áñéóôÞóù ôçí Julia Moore, äéåõèýíôñéá ôïõ ôìÞìáôïò åêðáéäåõôéêþí âéâëßùí ôïõ Abrahms ãéá ðÜíù áðü äÝêá ÷ñüíéá, ðïõ Þôáí óçìáíôéêÞ óõíåñãÜôéäá êáé ðçãÞ Ýìðíåõóçò ãéá ìÝíá. Êáôáëáâáßíåé ôé êÜíåé ìïíáäéêü ôï âéâëßï ôïõ ÃéÜíóïí êáé Ý÷åé äéáôçñÞóåé áõôÜ ôá êñéôÞñéá ðáñÜ ôéò äéáöùíßåò. Óå áõôÞ ôçí Ýêäïóç, ç Julia åß÷å óáí âïçèïýò ôç ÷áñéóìáôéêÞ Julia Chmaj, ç ïðïßá åßìáé âÝâáéïò üôé ìéá ìÝñá èá ãßíåé ãíùóôÞ ùò éóôïñéêüò ôÝ÷íçò êáé ç ïðïßá Ýöåñå óå ðÝñáò áêüìá êáé ôéò ðéï äýóêïëåò äïõëåéÝò ìå çñåìßá êáé áðïôåëåóìáôéêüôçôá, êáèþò êáé ôçí åîùôåñéêÞ óõíåñãÜôéäá Margaret Oppenheimer. O Peter Gallo óõíåñãÜóôçêå ìå ôç Julia óôïí Ïäçãü óôçí Éóôïñßá ôçò ÔÝ÷íçò. Ç Beth Tondreau áðü ôçí Beth Tondreau Design Þôáí ç õðåýèõíç ãéá ôçí êáëëéôå÷íéêÞ åðéìÝëåéá áõôÞò ôçò ùñáßáò Ýêäïóçò êáé äéçýèõíå ôçí ðáñáãùãÞ ôçò, ç ïðïßá äéáôçñåß ôçí õøçëÞ ðïéüôçôá ôïõ ðáñåëèüíôïò. ÈÝëù åðßóçò íá åõ÷áñéóôÞóù ôçí Barbara Lyons, ç ïðïßá Ý÷åé ðéá óõíôáîéïäïôçèåß êáé ç ïðïßá ìðÞêå óôïí êüðï íá ìáò âñåé êÜðïéåò ðïëý óðÜíéåò öùôïãñáößåò óå ðïëëÝò áðü ôéò åêäüóåéò ôïõ âéâëßïõ. Åîßóïõ ìåãÜëç Þôáí ç åõñçìáôéêüôçôá êáé ç åðéìïíÞ ôçò Laurie Platt Wihfrey áðü ôï Carousel Research Inc. ç ïðïßá Þôáí õðåýèõíç ãéá ôç óõãêÝíôñùóç ôïõ öùôïãñáöéêïý õëéêïý êáé ôùí äéêáéùìÜôùí áíáðáñáãùãÞò. Åõ÷áñéóôþ èåñìÜ üëïõò ôïõò Üëëïõò óõíåñãÜôåò ôùí åêäüóåùí Prentice Hall êáé Abrahms - åßíáé ðÜñá ðïëëïß ãéá íá áíáöåñèïýí åäþ, áëëÜ ðåñéëáìâÜíïíôáé óôçí ôáõôüôçôá ôïõ âéâëßïõ - ãéá ôçí áíåêôßìçôç óõíåéóöïñÜ ôïõò óôçí åðéôõ÷ßá áõôÞò ôçò Ýêäïóçò ðïõ ðéóôåýù ðùò åßíáé ç êáëýôåñç ìÝ÷ñé ôþñá.
Á. Ö. Ã. ÉáíïõÜñéïò 2003 ÁõôÞ ç Ýêäïóç åßíáé áöéåñùìÝíç óôçí ¸ëåí ðïõ Ýóðñùîå ÷ßëéåò öïñÝò ôï ðëïßï ìïõ óå íÝá ôáîßäéá.
Åõ÷áñéóôßåò Ìåôáöñáóôñéþí ôçò ÅëëçíéêÞò ¸êäïóçò Ç Éóôïñßá ôçò ÔÝ÷íçò ðïõ êñáôÜôå óôá ÷Ýñéá óáò åßíáé Ýíá Ýñãï ðïëõó÷éäÝò. ÎåêéíÜ áðü ôçí ðñïúóôïñéêÞ åðï÷Þ êáé êáôáëÞãåé óôéò ìÝñåò ìáò. Ìáò ôáîéäåýåé óå ðïëëÜ ãåùãñáöéêÜ ìÞêç êáé ðëÜôç, ðåñéëáìâÜíåé ðïëëïýò äéáöïñåôéêïýò ôïìåßò üðùò ç æùãñáöéêÞ, ç ãëõðôéêÞ, ç áñ÷éôåêôïíéêÞ, ç öùôïãñáößá, ç ìïõóéêÞ êáé ôï èÝáôñï, áíáöÝñåôáé óôéò ðïëéôéêÝò êáé êïéíùíéêÝò óõíèÞêåò ðïõ óõíÝâáëáí óôçí áíÜðôõîç áõôþí ôùí ìïñöþí ôÝ÷íçò. Ç ìåôÜöñáóç åíüò ôÝôïéïõ âéâëßïõ áðáéôïýóå ôåñÜóôéï åýñïò ãíþóåùí, äåí èá ìðïñïýóå åðïìÝíùò íá åßíáé ôï Ýñãï äýï ìüíï áíèñþðùí. Èá èÝëáìå, ëïéðüí, áðü áõôÞ ôç èÝóç íá åêöñÜóïõìå ôçí åõãíùìïóýíç ìáò óôïõò áíèñþðïõò ðïõ ìáò âïÞèçóáí ìå ôéò ãíþóåéò ôïõò í' áíôéìåôùðßóïõìå ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ óõíáíôÞóáìå óôçí ðïñåßá ôçò ìåôÜöñáóçò. ÓõãêåêñéìÝíá èá èÝëáìå íá åõ÷áñéóôÞóïõìå: ôç ìåôáöñÜóôñéá ÁããåëéêÞ ÐáðáæáöåéñÜôïõ ãéá ôç óçìáíôéêÞ óõíåéóöïñÜ ôçò óôï ðñþôï êåöÜëáéï ôïõ âéâëßïõ· ôéò áñ÷áéïëüãïõò Êáôåñßíá ÌðÜóìðá êáé Åëðßäá ÓêÝñëïõ, ôç ìåôáöñÜóôñéá Ìõñôþ Áíôùíïðïýëïõ, ôçí áñ÷éôÝêôïíá Æßíá Êïôóïðïýëïõ, ôç æùãñÜöï Íüôá Ó÷ïéíÜ, ôïí öùôïãñÜöï Ãéþñãï ÂñåôôÜêï, ôï óõíèÝôç Ðáíáãéþôç ËåõèÝñç êáé ôç video artist Ìáñßá Ó÷éíÜ, ðïõ ìáò ðñïìÞèåõóáí âéâëéïãñáöéêü õëéêü êáé ìáò âïÞèçóáí ðïëý óå èÝìáôá ïñïëïãßáò· ôçí Ôüíéá Óêåýá, ôç ÖñáíôóÝóêá ÂéíÜóóá, ôç Óïößá ÊïñíÜñïõ êáé ôçí ÐÝôñá ×áñéæáíïðïýëïõ ãéá ôéò äéåõêñéíßóåéò ôïõò ó÷åôéêÜ ìå ôçí ïñèÞ ðñïöïñÜ ôùí ãáëëéêþí, éôáëéêþí, éóðáíéêþí êáé ïëëáíäéêþí ïíïìÜôùí áíôßóôïé÷á, áí êáé óå ïñéóìÝíåò ðåñéðôþóåéò ðñïôéìÞóáìå ôçí êáèéåñùìÝíç åëëçíéêÞ áðüäïóç ðïõ åßíáé ðéï ïéêåßá óôïí ¸ëëçíá áíáãíþóôç (ð.÷. Âáí Ãêïãê áíôß ôïõ ïñèïý Âáí ×ï÷). ¸íá ìåãÜëï åõ÷áñéóôþ ÷ñùóôÜìå óôç öéëüîåíç âéâëéïèÞêç ôïõ Éäñýìáôïò Ðáíáãéþôç êáé ¸öçò Ìé÷åëÞ. Ðëïýóéï õëéêü ìáò ðñïìÞèåõóáí åðßóçò ðïëëïß, óõ÷íÜ áíþíõìïé, óõíôÜêôåò Üñèñùí óôï äéáäßêôõï. Åõ÷áñéóôïýìå èåñìÜ üëïõò áõôïýò ôïõò áíèñþðïõò - æçôÜìå óõãíþìç áí ðáñáëåßøáìå êÜðïéïõò - ãéá ôéò ðëçñïöïñßåò, ôéò äéåõêñéíßóåéò êáé ôéò äéïñèþóåéò ôïõò, ôïíßæïíôáò üôé, áí ðáñüëá áõôÜ óõíáíôÞóåôå ìåôáöñáóôéêÜ ëÜèç êáé áôïðÞìáôá óôçí åëëçíéêÞ Ýêäïóç ôïõ âéâëßïõ, áõôÜ âáñýíïõí áðïêëåéóôéêÜ åìÜò. ÌÁÑÉÁÍÍÁ ÁÍÔÙÍÏÐÏÕËÏÕ ÍÁÍÓÕ ÊÏÕÂÁÑÁÊÏÕ 15