Aurkibidea Denok aldatzen gara, dena aldatzen da. Alaia Martin 3416141046812202226283136 PUPUBorobilaLAGUNETA LORE HAURRENTZAKOZikloakMARTINBERTSOItzulingurukaTIRITATXOLoa YOGA Itsasontziaren jarrera HAUR OporrakMUNDUAKBuxaduraMARIMATRAKAKGoraLARGABISTAHilekoariMARIKALANBREBiraka-birakaTXOKOBerriroPIRRITX,LiztortzarraEUSKALEgunakBARATZEEguraldiaKANTAKNATURALAHERRIKOANIMALIAKPORROTXETAMARIMOTOTSerehasteraTXIKIKUTTUNAbeldurrikezilgora!GUZTIONTZATBEHARKOLUKEbakean IRRIA aldizkaria Irrien Lagunaken hilabetekaria 117 zenbakia 2022eko iraila Argitaratzailea: Irrien Lagunak, SL Egoitza: Martin Ugalde kultur parkea, Gudarien etorbidea, z/g 20140 Andoain, Gipuzkoa Posta elektronikoa: irria@irrienlagunak.eus Lege Gordailua: SS-1381-2010 / ISSN: 2172-5519 Koordinatzailea: Garazi Urrosolo / Diseinua: Olatz Goikouria Bezero arreta: (0034) 943 30 43 32 Zenbaki honetako kolaboratzaileak: Uxue Alberdi, Beñat Gaztelumendi, Miren Amuriza, Oñatiko Natur Eskola, Txakur Gorria, Elhuyar Fundazioa (Ana Galarraga), Amagoia Mujika, Iturriza, Belen Moreno, Julen Tokero), Eider Eibar, Lotura Films (Jose Anjel Lopetegi), Alex Orbe, Joseba Ponce, Ainara Azpiazu, Iosu Mitxelena, Paula Estevez, Alaia Martin, Yoke Ordiziako Yoga klasikoko elkartea eta Txatxilipurdi elkartea.
Babesleak: “Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Sailak (Hizkuntza lagunduaSailburuordetzak)Politikarakodiruz
4 Testua: Miren Amuriza. Marrazkiak: Eider Eibar. ESNA NSE A T ZEN NATESTEMA ametsetan a m e natestnatestema tema s e tan ametseta n esnatzenesnatze n nseneztanseneztanseneztanse a tzen esnatzen esna esnaesna e s ananseanseanseanseanse e s na esna esna PARKEAN NAZTRADNOH E G U Z K I TAN Nola dago Lagun?
6 Testua: Uxue Alberdi. Marrazkiak: Julen Tokero, Cesar Gonzalez.
8 OrbeAlexMarrazkiak:Olaizola.KatiTestua: GURE BARRUAN BADA GURE EGUNA ANTOLATZEN DUEN ZIKLO BAT. GORPUTZEAN, BURUAN ETA PORTAERAN ERAGITEN DIGUNA. EGUNEKO 24 ORDUETAN ZEHAR ALDATU EGITEN DIRA ODOLEAN DABILTZAN HORMONAK, desagertzean,EgunaTENPERATURAGORPUTZEKOETABAITALOGALEAERE.ITZULINGURUKAetagaua…Eguzkiairteteanesnatuetahuraloegotengara…Bainanondikdatorhauguztia?Zerkematendizuzurilogura,etazerksaltakaaritzekogogoa?
Testua: Beñat Gaztelumendi. Marrazkiak: Jose Angel Lopetegi. Udazkena iritsi zaigu herrira eta udazkenak berarekin gauza asko ekarri dizkigu: enarak badoaz eta irakasleak badatoz. Gaur eskolatik txangoa egin dugu herriko berdegunera, naturaren joan-etorriak miresteko. Gu aldatu egiten gara, eta gure ingurua ere bai! Mugimendua dugu denon hegaztienjatorrian:bideetan,zuhaitzenorrian;udaberriberrian,udazkengorrian...Naturabetidabiljoan-etorrian. ARRAUTZAK JARTZERA DATOR IZOKIN APALA... ENARAK ESAN DIGU AFRIKARA DOALA.
Tolestu itzazu belaunak eta eutsi hankak eskuen laguntzarekin.
2
HAURRENTZAKO YOGA Navasana edo itsasontziaren jarrera
12 Navasana, itsasontziaren jarrera bezala ere ezaguna dena, indarra eta oreka lantzen dituen asana da. Arreta eta kontzentrazioa hobetzeaz gain, oreka ere lantzen du.
1
Hankak luzatuta, bizkarra zuzen eta bularra zabalik duzula eseri. Jar itzazu eskuak zabalik lurraren kontra gorputzaren alde banatan eta mantendu jarrera.
HAUR KANTAK yoS Katxiporreta.Testua: Ponce.JosebaMarrazkiak: 14
16 Testua eta Marrazkiak: Ainara Azpiazu
18 Sortugozatu!CDak erabiliz sortu: Hontza 1 Etxeko CD zaharrak eta beste materiala ma hai gainena jarri. CDak marraztu ditzakegu. Guk tapa eta txapak erabili ditugu hontz baten begiak egiteko eta forma hartzen doa! Guk hontza egin dugu, baina irdimena erabili eta beste zerbait sortu dezakezue! 3 4 UriarteOxelJuaristi,HaitzArgazkietan:.TxatxilipurdiEgilea: Eskulanak Elementu ezberdinak ere itsatsi ditzakegu beraietan. Badirudi CDak zaharrak gelditu direla. Etxean pilatuta eduki ditzakegu aspaldi argazkiak edo informazioa gordetzeko erabiltzen genituen diskak… Hauekin sortzera gonbidatu nahi zaituztegu. Etxean erabilgarri ez diren CD zaharrak bildu, marraztu, moztu, itsatsi eta ea zer sortzen ERABILITAKOduzuen! MATERIALA: CD Tapak,Kartoia,Kolazaharrakberoaerrotuladoreaktxapak 2
LIZTORTZARRANONBIZIDA?
Erreginak negua zulo baten gordeta igarotzen du hibernatzen. Udaberrian, habia egiteko zuhaitz-zulo edo aterperen baten, sei aldeko 10 gela inguru dituen paperezko habia txikia egiten du sabaitik eskegita eta bakoitzaren horman arrautzatxo bana itsasten du.
Avispón europeo. Vespa crabro Europako liztor handiena. Erregina 3,5 cm-koa izan daiteke, langilea, 2,5 cm ingurukoa. Erregina eta langileak, emeak, eztendunak dira; arrek ez dute eztenik. Begi oso handiak, burua gorrizta eta aurpegia horixka du. Hego eta hanka gorriztak ditu eta sabelaldea horia marra beltz nekin.
NAHASTUZ,ETAEGURAZALAZUHAITZENEDOTAZAHARRAMURTXIKATUZLISTUAREKINHABIAEGITEKOPAPERAEGITENDU.
20
22 Testua: Txakur Gorria. Marrazkiak: Julen Tokero, Cesar Gonzalez.
23
TXOKOKUTtUNATXIKI
26
Martin.AlaiaTestua:Marrazkiak:EiderEibar.
Biraka-biraka Aldaketa arau, eguna laster gau. Ur, izotz, lurrun. Gertu gero urrun. Umetokia, plaza. Zalantza eta jolasa. Marraztu, urratu, marraztu. Jolastu, lan egin, ahaztu. Ilbete, ilbehera, hilabete. Ilusio, asmo, neke. Beroa, epela, hotza. Jaiotza, bizitza, heriotza; heriotza, bizitza, jaiotza.
28 a rikalanbre HILEKOARI BELDURRIK EZ
Txinparta harrituta dago: Marikalanbre etxera sartu denetik, isilik dago. Ziur baduela zerbait buruan bueltaka… Eta bai, bat-batean amonari galdetu baitio: —Amona, zuri hilekoak mina ematen dizu?
—Ez, pittin. Hilekoa nuenean ere, ez zidan batere minik ematen. Baina urteak dira azken aldiz izan nuela. Zer dela eta sortu zaizu kezka?
Lopetegi.AngelJoseMarrazkiak:Fundazioa.ElhuyarGalarraga,AnaTestua:
Amona
—Eta adin batetik aurrera neskek hilekoa izan ohi dutela, eta guk ere izango dugula esan digu.
Marikalanbreren arabera, eskolan hilekoaz hitz egin die irakasleak, eta, batzuetan, min ematen duela esan die.
29
—Ba, normalean bai. Baina ez betiko; 50 urte inguru izan arte, gutxi gorabehera. Eta, bitartean, ez da kezkatzeko ezer. Gorputzeko isuri bat da, malkoak eta izerdia bezala.
31 Lopetegi.AngelJoseMarrazkiak:Etxeberria.XabierTestua:
32
etxean erratza pasatzen duten bakoitzean ile pila jasotzen dute.
Leak.BUXADURA
Marimatraken
Ez da harritzekoa: adats luzeak dituzte familiako denek. Egunean, ehun ile inguru erortzen zaizkigu, baina berriak ere egunero jaiotzen dira. Noa eta Lea ez dira inoiz konturatu, izan ere, ez dute zorua askotan garbitzen... Gaur, ama dutxatu ondoren, bainuontzian sartu da Lea. Ohi bezala, behatzak garbantzuak bezala geratu arte egon da uretan. Hurrengoa Noa da. Baina Noak bainuontzia urez beteta ikusi duenean ez du sartu nahi izan. Ez naiz zuk utzitako ur zikinean sartuko! Zergatik ez duzu tapoia kendu? Kendu dut! erantzun dio
36 LopetegiAngelJoseMarrazkiak:Mujika.AmagoiaTestua:
duten laguntza blokeatuta egon da hilabete luzeetan eta joan den azaroaz geroztik gerran daude, Fronte Polisarioak hautsitzat jo baitu su-etena Marokorekin. Araba: 665 711 947 Bizkaia: 658 751 359. Gipuzkoa: 696 014 786 oporrakbakean@gmail.com / www.oporrakbakean.eus
39
Programak hiru zutabe nagusi dauzka. Batetik, umeak basamortuko udako baldintza gogorretatik aldentzea –udan 50 gradu baino gehiagoko tenperaturak, are ekaitzak...–; bigarrenik, haurren osasuna hobetzea elikadura orekatu eta osasuntsu baten bitartez eta egunean bost otordu eskainiz; hirugarrenik, oinarrizko osasun azterketak egitea eta kanpalekuetan antzema ten zailak diren gaitzak artatzea. 2020 eta 2021 urtee tan programa bertan behera geratu da, osasun larrialdi
Oporrak Bakean harrera programa bat da eta bere helburua haur saharar errefuxiatuek udako hilabeteak Euskal Herrian pasa ditzaten da, bai bertako familietan edo bai udalekuetan. Aurten zortzi urteko haurrak etorri dira.
Kanpotikegoeragatik.jasotzen
EGIN HARPIDETZA! www.irrienlagunak.eus Baliatu gure eskaintza berezia eta jaso urtean iRRiAren 10 ale etxean!! ETA JASO ELKAR DENDETAN ERABILTZEKO 10€-KO BONOA! 49€ URTEAN Irria aldizkaria ezagutu nahi duzu eta oraindik ez zara harpide? Bete www.irrienlagunak.eus webgunean topatuko duzun formularioa eta azken bi aleak jasoko dituzu deskargatzeko moduan. HARPIDETZA EGITEKO AUKERAK: Telefonoz: 943 30 43 32 zenbakira deituz E-posta: harpidetza@irrienlagunak.eus helbidera idatziz. www.irrienlagunak.eus/harpidetza-n izena emanaz.
