2011ko maiatza 5 zenbakia - 5,75 â‚Ź
2
m aitasunaren babesa!
Au rkibidea 4. MARTINBERTSO. Mundu txikiak Testua: Mitxel Murua Marrazkiak: Jose Angel Lopetegi
9. FILOSOFO TXIKIAK. Zer da ‘maiteminduta egotea’? Testua: Sophie Furlaud. Marrazkiak: Dorothée de Monfreid © BAYARD PRESSE
14. PIRRITX PORROTX ETA MARIMOTOTS. Familiak mila kolore!
Besteak beste, familiak ditugu hizpide hilabete honetan. Mila koloreko familiak. Izan ere, irrien lagunak, aspaldi ohituta gaude familia eredu ezberdinetara. Batzuentzat berriak izango dira, baina beste zenbaitek ezagutzen dituzue dagoeneko aspaldiko gure lagunak: Li, Tider, Alfonsiño, Gorka, Kintxo, Nerea, eta abar. Horiekin jolasten eta irri egiten ikasi genuen garai batean, eta munduak zenbat kolore dituen eta zein aberatsa den ohartu ginen. Harrerako aita eta ama ditu Alfonsiñok. Aitarekin eta amarekin, bi amonekin, anaiarekin eta arrebarekin bizi da Tider. Nerearen aita eta ama bananduta daude, eta bakoitza bere lagunarekin bizi da. Gorkak bi ama ditu. Li Txinatik ekarri zuten, eta Getarian bizi da orain, aitarekin, amarekin eta aitonarekin. Kolorearen, generoaren edo kopuruaren gainetik, familia bakoitzak mundu bat osatzen du. Maitasunak mundu txiki bat sortzen baitu beti inguruan. Maitasuna da etxeari eta bizitzari kolorea ematen diona, eta maitasunaren babesa da familia guztien teilatu sendoena. Dena dago maitasunez gainezka. Zabaldu orrialdeak, eta ikusiko duzu...
Testua: Mitxel Murua Marrazkiak: Julen Tokero, Cesar Gonzalez
20. MARIKALANBRE. Matematikak familia-bazkarian Testua: Ana Galarraga, Elhuyar fundazioa Marrazkiak: Iosu Mitxelena
24. PUPU ETA LORE. Kikak atera!
Testua: Mitxel Murua Marrazkiak: Julen Tokero, Cesar Gonzalez
28. LARGABISTA. Kukuak ere maite ditu bere umeak! Testua: Mitxel Murua Marrazkiak: Juan Carlos Nazabal
32. IDAZLEA ZEU ZARA, IRAKURTZEN DUZULAKO. Leihoak Testua: Joseba Sarrionandia (Hik Hasi, 2010) Marrazkiak: Lierni Altube
34. ANE PIRATA ETA PATAKON. Ideia bikaina! Testua: Mitxel Murua Marrazkiak: Juan Carlos Nazabal
38. ERRIMEN OSTADARRA. Julio Soto, bi txapela dituen onddoa
Testua eta bertsoak: Amets Arzallus Marrazkiak: Juan Carlos Nazabal eta Itsaso Bon.
40. IRRIEN LAGUNAK KLUBA: Eskola txikiei begira
IRRIA aldizkaria 5 zenbakia · 2011ko maiatza Argitaratzailea: Irrien Lagunak, SL Egoitza: Martin Ugalde kultur parkea Gudarien etorbidea, z/g 20140 Andoain, Gipuzkoa Posta elektronikoa: irria@irrienlagunak.com Lege Gordailua: SS-1381-2010 ISSN: 2172-5519 Koordinatzailea: Gari Berasaluze Diseinua: Olatz Goikouria Publizitatea: publi@irrienlagunak.com Bezero arreta: 902-820 806 Inprimategia: Leitzaran Grafikak Zenbaki honetako kolaboratzaileak: Amets Arzallus, Lierni Altube, Mitxel Murua, Joseba Sarrionandia, Elhuyar Fundazioa (Ana Galarraga), Bikain Diseinu Grafikoa (Cesar Gonzalez, Iñaki Iturriza, Belen Moreno, Julen Tokero) eta Lotura Films (Itsaso Bon, Jose Angel Lopetegi, Iosu Mitxelena, Juan Carlos Nazabal).
Babeslea: Gipuzkoako Foru Aldundia
3
AIII! APROPOS EGIN DUZU, PIRRITX!
GEZURRA!
EZ IZAN MAINONTZIA, PORROTX!
MUNDU TXIKIAK
Porrotx mindu egin da. —Denak nire kontra! Buuuaaa!!! —Hori ez da egia -Pirritxek-. Futbolean ari ginen.
KAIXO! NOR DAGO HEMEN GAIXO?
GAIXO INOR EZ; HASERRE PORROTX!
—Zu lagunek maite al zaituzte, Martinber? Eta etxean? —Martinberrek baietz, bera oso maitatua sentitzen dela. —Nik zalantzak ditut! Denek barre egin didate! -Porrotxek. Pirritxek hasperen egin du: —Orain ere hasi da dena aldrebesten! 4
DENEK KONPONTXO EGIN DUTE NIRE AURKA!
ZER DA MAITASUNA? ZUK BADAKIZU, MARTINBER?
HISTORIA TXIKI BATEKIN KONTATUKO DIZUT!
GURE HERRI TXIKIAN BADA ESKOLA HANDI BAT. AT. ETA ESKOLA HANDIAN GELA TXIKI BAT. O HANDI BAT. GELA TXIKIAN UMEAK DAUDE ETA ANDEREÑO ANDEREÑO HANDIAK ETXEAN DU FAMILIA TXIKI IKI BAT. FAMILIA TXIKIAN FERMINA DA AMA, ANDRE HANDI ANDI BAT. ANDRE HANDIAREN SENARRA DA FERMIN, GIZON ZON TXIKI BAT. GIZON TXIKIAK ALABARI MUSU HANDI BAT. MUSU HANDIAK AMARI IRRIÑO TXIKI BAT. IRRIÑO TXIKIAK ADIERAZTEN DU MAITASUN HANDI BAT. MAITASUN HANDIAK SORTU DU ETXE HORRETAN TAN MUNDU TXIKI BAT.
—Ondo esana, Martinber -esan du Marimototsek-. imototsek-. Maitasunak beti sortzen du mundu txiki bat bere inguruan! Pirritxek musu eman dio Porrotxi. —Barkatu min egin badizut. nbertsok Porrotxek irribarre egin du, pozik. Martinbertsok kantu hau abestu du. 5
AITATXO KEZKATUTA, AMATXO ANTSIKA NINI TTIKIA APAPA IHESI KORRIKA AMATXO SEGIKA, UMEAK HARRIKA BEGI PAREAN KANKA!, MINEZ GARRASIKA.
ALKOHOLA ETA GUATA, MINAREN MAMUA ODOL-MALKO BATERA BILTZEN DA MUNDUA PAPO PUPUA, AMAK SENDATUA MAINARIK EZ, SEMETXO, ISILDU TUTUA.
6
Elkarrekin pentsatzeko koadrila!
FILOSOFO TXIKIAK
MIXINA
PERU
XERRI
MOKOFIN
ZER DA « MAITEMINDUTA EGOTEA» ? BAINA, ZER GERTATZEN ZAIO MOKOFINI?
NIK USTE DUT JULENEREKIN MAITEMINDUTA DAGOELA. BERE GELAN IBILTZEN DA… ZER DAGOELA?!
9
Filosofo txikiak
EZ! EZIN DA AMAREKIN MAITEMINDUTA EGON!
MAITEMINDUTA! NORBAIT PILA PILA PILA MAITE DUZUNEAN GERTATZEN DA.
A... ORDUAN, LAGUNAK MAITE DITUGUNEAN BEZALA DA?
AMA MAITE DUGUNEAN BEZALA?
1
ENE, EZ NAIZ INOIZ EGON MAITEMINDUTA. ZER SENTITZEN DA? ETA MAITEMINDUTAKOEK BAI?
10
EZ, BADA. EZBERDINA DA.
2
LAGUNEK EZ DITUZTE MUSUAK EMATEN AHOAN!
3
MAITEMINTZEA, ARE INDARTSUAGOA DA.
4
POZIK SENTITZEN ZARA. OSO POZIK! NIRI BIHOTZA LURRERA ERORTZEN ZAIT JULENE IKUSTEN DUDANEAN.
EZ DUZU BESTE EZER NAHI!
14
15
16
Marikalanbre MATEMATIKAK M ATEM MA FAMILIA-BAZKARIAN
L
ide eta Enekoren aitona-amonak munduari bira ematera doaz, itsasontziz! Abiatu aurretik, familia-bazkari erraldoia egingo dute, eta senide guztientzat eserlekuak biltzen ari dira anaia-arreba biak. Marikalanbreren etxera doaz orain. Atarian topatu dute, zain.
—Egun on, bikote! Sartu, egongelan dituzue aulkiak. —Eskerrik asko.... -esan dio, ahopean, Enekok. —Zer duzu, Eneko? -galdetu dio MarikalanbrekZerbait gehiago behar duzue, ala?
—Asmatu duzu, bai. Beste mesede bat eskatu nahi dizugu. —Hori da! -berretsi du Lidek- Enekok eta biok apustu egin dugu, izeba Nereren mutil-lagun berria osaba Patxi baino gazteagoa edo zaharragoa ote den. Eta ez dakigu nola jakin zenbat urte dituen, zuzenean galdetu gabe. Lagunduko? Erdi sorgina, erdi magoa zarenez... 20
—Ez sorgin, ez mago, zientziazale naiz ni -erantzun die Marikalanbrek, bizi-bizi -Eta matematikei esker, Nereren mutil-lagunaren adina ez ezik, zein hilabetetan jaio zen ere asmatuko duzue. —Bikain! —Lehenik, emaiozue kalkulagailu bat. Zenbatgarren hilabetean jaio zen pentsatu behar du (1=urtarrila, 2=otsaila...). Isilean, zenbaki hori bider bi egin dezala, eta, gero, gehi 5. Jarraian, ateratakoa bider 50 egin behar du, eta, azkenik, bere adina gehitu. Orduan, emaitza zuei esateko eskatu. —Eta? —Zuek 250 kendu behar diozue zenbaki horri. Hiru edo lau zifratako zenbaki bat lortuko duzue. Ba, eskuineko biak adina dira, eta ezkerrean geratzen dena, hilabetearen zenbakia. —Uauuu!!! Sinestezina! -atera zaie biei batera.
21
24
25
ORAINDIK KUKUA ENTZUTEN DA MENDIAN!
ORDUAN UDABERRIAREN HASIERAN HASTEN DA KANTUAN, ETA EKAINAREN BUKAERA ALDEAN ISILTZEN DA!
Maiatzean oso apain eta dotore egoten da natura. Lore ikusgarriz janzten dira mendiak, basoak, eta zelaiak. Largabistak eta Marimototsek basora buelta bat ematera gonbidatu zuten Li. Halako batean, kuku bat entzun zuten mendian kantari. Kuku! Kuku! Kuku! 28
SAN JOSE LOREEKIN KUKUAK KUKU, ETA GEREZIEKIN MUTU!
ZERGATIK EGITEN DUZUE BARRE?
GAUZA EZINEZKOAK: OILARRAK PIXA EGITEA ETA KUKUAK HABIA EGITEA!
KUKUAK BESTE TXORIEN HABIAN JARTZEN DITU ARRAUTZAK!
Marimototsek largabista kendu zion Largabista jaunari, kukuaren habiaren bat ikusi nahi zuelako. Largabistak barre egin zuen.
—Kostako zaizu kuku baten habia ikustea! Lik ere barre egin zuen. 29
Marimotots harritu egin zen. Eta Lik azalpenak eman zizkion.
—Kukuak ez du habiarik egiten bere arrautzak jartzeko. Beste txori baten habian jartzen ditu. Bera baino txikiago diren txorien habiak aukeratzen ditu: txantxangorriarenak edo kaskabeltzarenak, adibidez.
A ZER PAJAROA, KUKUA!
30
NATURAN IZAKI BAKOITZAK BERE MODUAK DITU AURRERA ATERATZEKO!
KUKUAK ERE MAITE DITU BERE UMEAK!
LEIHOAK Leihotik begira geratzea gustatzen zait. Ezin naiz leiho bazterrean egon, amama egoten zen bezala. Ezin dut leiho bat besapean eraman denbora guztian. Pintzel lodi bat eramaten dut, zurdakia. Leihotik begiratzeko gogoa dudanean, pintzela hartzen dut, zurda puntak pinturan busti eta leihoaren koadroa marrazten dut airean. Leihoa zabalik margotzen dut. Ukondoak beheko marran ipini eta paisaiari begira geratzen naiz. Ikusten ditut egunsentiak, uhinak, ostadarrak eta basamortuko txalupak, ezagutzen ditut baikorrak, ezkorrak, etxekoak eta sorginak, uxatzen ditut zoritxarrak, janari zantarrak, iluntasunak eta orein izuak, kontatzen ditut sekretuak eta maitemintzen naiz... Ez dira kanikak baino handiagoak begiak, eta zenbat gauza erakusteko gauza diren! Leihoak egiten badizkiozu, inork ere ezin izango ditu halako leihoan paratzen den jendearen begiak kaiolatu.
32
A N E P I R ATA IDEIA BIKAINA!
ETA
PATA KO N
ZERBAIT PENTSATU BEHAR DUGU!
BAI, PENTSATU BEHAR DUGU ZERBAIT!
ERRAZ ASKOA DA!
Patakon kezkatuta zegoen. ArRantza egiten ikasi behar zuten, eta bere piratek ez zekiten. -Ahaztu zaizu lehengo batean zer gertatu zitzaigun? -galdetu zuen Ane Piratak. -Bota genuen sarea -gogoratu zion Kaxianok-, bete zen arRainez, eta jasotzen ari ginenean‌ izorRai! 34
ARRAINEN ZAMAREKIN, BARKUA IRAULI ZEN, BRAUST!, BUELTA EMAN!
HORI DA, PATXIJAI! SAREA BITAN ZATITUKO DUGU!
SARE TXIKIAGOA, KARGA TXIKIAGOA!
KARGA GUZTIA ALDE BATEAN JARRIKO ZENUTEN, SEGURU! GAIZKI EGINA!
ISTRIBORRETIK SAREAREN ERDIA! ETA ABABORRETIK BESTE ERDIA! UMM!!! ARGIA, PATXIJAI!
BARKUAREN ALDE BATETIK SAREAREN ERDIA BOTAKO DUGU!
ETA BESTE ALDETIK BESTE ERDIA!
EKIN, KAXIANO!
35
Iru単ean jaio tako baten iz ena du, ardo onenak bere rik baitan biltze n dituen abizena. Gorr itiko basoeta n sekula ez da ikusi hala ko ontorik, zangoak luz luze eta bi tx eapela. Baina b e re ondoan ontoa ondo g auza tontoa. Juliok ile erd ia besteri ha rtutakoa du, pentsatz en nago izate z burusoila ez ote den, a gian bada, eta engainatu egiten gaitu. Izan gabe ere burusoil batek bezala hitz egiten d u. Eta hori dena aurpegir ik mudatu g abe. Gaixtoa Artista da. E ? ta orduan? J olas bat da. Adar jotzail ea etengabe ari zaizu maitasuna a itortzen.
38
IRRIEN ESKOL LAGUNENT A ZA BEREZ TXIKIEK DIS T IA TIR GUZT IETAN DUTE, ESKO A HAUR LA ETA H R E N E H EZIKE ZAINT ZKUNTZA T B Z E E REZIK A N DEN ARREN I ZE , ARTEK ESKOLA TX RBAIT IZA N O IK METAK ELKARTASU IETAN, DEN EN N ETAK EGITE AK ETA IND ESKOL N BAI AR T A TXI KIEN L U HANDI ANA. R E AZT A HAIN , B O DEN TAN DUK MUN ESTERA AI HONE O IK B EN GAR IKIETAK TZA T E BAT KOA D RRI TX AZARI EK KO ZE HE ANT INERA, INDIK, N HAZTE , E N A GA , OR RRIETA RA DUT K E E RR N HE HAU TSUKO KO AUK RREMA KU ZTE KIN HA E H ETA URARE NEAN. E NAT ZUZ
40
N, HORREZ GAIN N, URTEAN BEHIN IEN FESTA ESKOLA TXIK AN, AHAL IZATEN DENE BEHINTZAT, IZANEZ GERO TE HUTSIK U D Z E K N IE R R SUDUR GO BALTZISKETA A E R E N E T R TEN. AU ATUKO BAITA P S O EGIN NAHI IZA N A T E R R . HERRI HO INAREN 12AN. A K E N IZANGO DIRA E R R O T EAN IEN FESTA, DA NALDIA 16:30 A ESKOLA TXIK M E N E X T O AN PORR O, EGUN OSO G PIRRITX ETA A N E H E L Z O AINA ASK TU DITUZTE A L O T HASIKO DA, B N A I D L AT EKITA K: JOKOAK, E N U ZEHAR, HAINB G A L O K A AKO ESKOL RIA, ABALTZISKET ALDIA, BAZKA IT K E , A IK S U A, M HAMAIKETAKO ETA ABAR. , K A R A B A L A M
HAR HORR REMAN ETA GORR IEK BE N, SUDUR HIN ET ALDA A BER R HAINB RRIKATZEN AT BA DITUZ IRO LOREK HART T Z GARR EN DIOTE EN DUTE, ANTZ ETA H IA ORRE ESKOL BEGIRUNE GATIK BEREZ A TXI KIE IA ZERA INEN I I. ESKOLA PAILAZOEK ZA TX PIRRIT X, POR N ZENEAN IKIEN FEST ,E A ROTX EGIN Z ETA M SATERAKO UTEN A , AB RI BERTA KO HA ESTIA ETA MOTOTSEK B U ETA H RREKIN, IR IDEOKLIPA , ERRIT AKAS LEEKI ARREK EDERR N IN EAN K ANTAT GIRO U DANT ZATUZ Z ETA .
OHI BEZALA, “ESKOLA TXIKIAK BIZIRIK, HERRI ETA AUZO TXIKIAK BIZIRIK” LELOPEAN EGINGO DA AURTENGO FESTA ERE, AZKEN BATEAN ESKOLA TXIKIEK ETA HAUEN INGURUKO EKIMENEK HERRIARI BIZITZA ETA ARNASA EMATEN BAITIOTE.
41
irrienlagunak.com uz, lagunak zoriond ukera a o k e z lt a b a z k ia irr IRRIEN LAGUNAK KLUBAK MILAKA KIDE DITU DAGOENEKO, ETA HORIETAKO GEHIENEK ERABILTZAILE KONTUA DUTE WEBGUNEAN. EGUNERO, BERAZ, KLUBEKO HAINBAT LAGUNEK BETETZEN DITUZTE URTEAK. BATEZ BESTE, DOZENA BAT HAURREK. HORIEI GUZTIEI ZORION AGURRAK ETA POSTALAK BIDALTZEKO AUKERA EMATEN DU WEBGUNEAK, ZORIONAK ATALAREN BIDEZ. ERABILTZAILE BAKOITZAK NAHI DUEN POSTALA HAUTATU ETA MEZU BATEKIN BATERA BIDAL DIEZAIOKE NAHI DUEN LAGUNARI, ZORIONAK EMATEKO. WEBGUNEAK ZENBAIT POSTAL ESKAINTZEN DITU, BAINA ERABILTZAILE BAKOITZAK SORTU ETA IGO DEZAKE NAHI DUEN POSTALA, BERE ARGAZKIAREKIN EDOTA MARRAZKIAREKIN. GUZTIEN ARTEAN, GAINERAKO IRRIEN LAGUNAK ZORIONDUZ ETA POSTAL BERRIAK SORTUZ, KOLOREZ ETA IRRIZ ARI GARA BETETZEN WEBGUNEA. MILA ESKER!
44