Malicozum89

İSTANBUL SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER ODASI ISTANBUL CHAMBER OF CERTIFIED PUBLIC ACCOUNTANTS

EYLÜL - EKİM 2008

ÇÖZÜM

İ K İ

A Y L I K

M E S L E K İ

September - October 2008 YEAR 18 YIL 18

Sahibi İSMMMO Adına - Owner on behalf of the ISMMMO

YAHYA ARIKAN

Genel Yayın Yönetmeni - Editor

Sorumlu Yazı İşleri Müdürü - Editorial Assistant

www.istanbulsmmmodasi.org.tr

ISSN 1303-5444

Yayın Türü: Yerel-Süreli 2 aylık

HÜSEYİN FIRAT VEYSEL KARANİ PALAK

YÖNETİM MERKEZİ VE YAZIŞMA ADRESİ

İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası Kurtuluş Caddesi No: 114 Kurtuluş - Şişli / İSTANBUL Telefon: 0212 315 84 00 (pbx) Faks: 0212 343 47 80 E-Posta: ismmmo@ismmmo.org.tr

BASKI

D E R G İ

Tor Ofset Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi İmam Çeşme Caddesi No: 26/2 Ayazağa - ŞİŞLİ / İSTANBUL Telefon: 0212 332 08 08 (pbx) Faks: 0212 332 08 39 E-Posta: tor@torofset.com.tr

ISSN 1303-5444 Net 28.000 adet basılmıştır.

Dergi Adı: Mali Çözüm İmtiyaz Sahibinin Adı, Soyadı ve Adresi: Yahya Arıkan Kurtuluş Caddesi No: 114 Kat:7 Kurtuluş-Şişli/İSTANBUL Genel Yayın Yönetmeni: Hüseyin Fırat Kurtuluş Caddesi No: 114 Kat:5 Kurtuluş-Şişli/İSTANBUL Sorumlu Müdürün Adı, Soyadı ve Adresi: Veysel Karani Palak Kurtuluş Caddesi No: 114 Kat:5 Kurtuluş-Şişli/İSTANBUL Yönetim Yeri Adresi: Kurtuluş Caddesi No: 152 Kurtuluş-Şişli/İSTANBUL Basımı Yapanın Adı, Soyadı ve Adresi: TOR OFSET SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ İmam Çeşme Caddesi No: 26/2 Ayazağa/Şişli/İSTANBUL Telefon: (0212) 332 08 38 (pbx) Faks: (0212) 332 08 39 tor@torofset.com.tr Yayın Türü: Yerel-Süreli, 2 aylık Dergimiz HAKEMLİ DERGİ olma özelliği taşımaktadır. Dergimize gönderilen yazılar, hakem değerlendirmesine tabi tutulduğundan yayımında gecikmeler olabilmektedir.

Dergimizde yayınlanan yazılar kaynak gösterilerek kullanılabilir.

Yazılardaki görüşler yazarlarına aittir.

Mali Çözüm (Financal Analyze) is two months journal of Chamber of Certified Public Accountants of ‹stanbul. It is a peer-reviewed Journal publishing refered articles, opinion papers, letters, reviews, news, questions and answers, law decisions on accounting.

Yönetim Merkezi ve Yazışma Adresi: İSMMMO Kurtuluş Caddesi No: 114 Kurtuluş - Şişli/İSTANBUL Telefon: 0212 315 84 00 pbx Faks: 0212 343 47 80 E-mail : ismmmo@ismmmo.org.tr www.istanbulsmmmodasi.org.tr

YAYIN KURULU Publication Board Alfabetik sıraya göre- Alphabetical Orders

Prof. Dr. Nalan Akdoğan Yrd. Doç. Dr. Volkan Demir Erol Demirel Prof. Dr. M. Banu Durukan Hüseyin Fırat Prof. Dr. Rüstem Hacırüstemoğlu Prof. Dr. Cemal İbiş Prof. Dr. Yüksel Koç Yalkın Doç. Dr. Serdar Özkan Veysel Karani Palak Prof. Dr. Münir Şakrak

HAKEM KURULU Editorial Advisory Board Alfabetik sıraya göre- Alphabetical Orders

Prof. Dr. Nalan Akdoğan Başkent Üniversitesi Doç. Dr. Tamer Aksoy Prof. Dr. Doğan Argun Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Ercan Bayazıtlı Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Emre Burçkin Marmara Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Volkan Demir Galatasaray Üniversitesi Dr. A. Bumin Doğrusöz Marmara Üniversitesi Fatih Dural Yeminli Mali Müşavir Prof. Dr. M.Banu Durukan Dokuz Eylül Üniversitesi Prof. Dr. Melih Erdoğan Anadolu Üniversitesi Prof. Dr. Recep Güneş İnönü Üniversitesi Prof. Dr. Oktay Güvemli Prof. Dr. Rüstem Hacırüstemoğlu Galatasaray Üniversitesi Nazım Hikmet Yeminli Mali Müşavir Prof. Dr. Cemal İbiş Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Seval Kardeş Selimoğlu Anadolu Üniversitesi Dr. Ahmet Kavak Yeminli Mali Müşavir Prof. Dr. Yüksel Koç Yalkın Ankara Üniversitesi Resul Kurt SGK Başmüfettişi Mehmet Maç Yeminli Mali Müşavir Doç. Dr. İsmail Ufuk Mısırlıoğlu Bilgi Üniversitesi Doç. Dr. Serdar Özkan İzmir Ekonomi Üniversitesi Prof. Dr. Recep Pekdemir İstanbul Üniversitesi Necati Perçin İzmir Ekonomi Üniversitesi Nail Sanlı Yeminli Mali Müşavir Dr. Veysi Seviğ Marmara Üniversitesi Doç. Dr. Barış Sipahi Marmara Üniversitesi Tayfun Şahin Maliye Müfettişi Prof. Dr. Münir Şakrak Marmara Üniversitesi Mehmet Timur Yeminli Mali Müşavir Prof. Dr. Tuğrul Tüfekçioğlu Anadolu Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Masum Türker İstanbul Ticaret Üniversitesi Prof. Dr. Nuri Uman Koç Üniversitesi Prof. Dr. Selçuk Uslu Başkent Üniversitesi Prof. Dr. Süleyman Yükçü Dokuz Eylül Üniversitesi

Başkent Üniversitesi Galatasaray Üniversitesi Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Dokuz Eylül Üniversitesi Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Galatasaray Üniversitesi Marmara Üniversitesi Ankara Üniversitesi İzmir Ekonomi Üniversitesi Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Marmara Üniversitesi

Net 28000 adet basılmıştır.

Dergimiz HAKEMLİ DERGİ olma özelliği taşımaktadır. Dergimize gönderilen yazılar, hakem değerlendirmesine tabi tutulduğundan yayımında gecikmeler olabilmektedir.

Dergimizde yayınlanan yazılar kaynak gösterilerek kullanılabilir.

Yazılardaki görüşler yazarlarına aittir.

Mali Çözüm (Financal Analyze) is two months journal of Chamber of Certified Public Accountants of Istanbul. It is a peer-reviewed journal publishing refered articles, opinion papers, letters, reviews, news, quistions and answers, law decisions on accounting.

Sunuş

Dünyada ve ülkemizde en önemli gündem ABD’de baş gösteren finansal kriz oldu. Kriz Avrupa mali kurumlarını etkiledi, 11 ülkeyi krizin hızını kesmek için önlem almaya itti.

Kısaca ABD’ ile birlikte 11 Avrupa ülkesinin finanssal krize karşı aldığı önlem paketlerini hacmi 4 trilyon dolara yaklaştı. Bu gelişmelerle beraber dünya mevcut ekonomik sistemi sorgulamaya başladı.

Peki, ABD ve Avrupa’yı etkisi altına alan krizin Türkiye’ye yansıması ne oldu, şimdilik iki temel görüş var:

• Küresel ekonominin bir parçasıyız, kriz bizi mutlaka etkileyecek, hatta etkiledi bile önlem almakta geciktik. Bedeli 2009 yılında ağır ödenecek.

• Türkiye’nin finanssal yapısı ve bankacılık sistemi sağlamdır. Bu kriz Türkiye’yi etkilemez veya çok az etkiler. Şimdilik yapacak bir müdahale yok, Çünkü ekonomi normal seyrinde işliyor.

İş çevresi birinci, Hükümet, ikinci görüşü savunuyor. İş çevresinin eleştirisi Türkiye’de krize girdik, gireceğiz diyen sesler marjinaldir. Kaçınılmaz görülen krizden etkilenmemizdir. Söylemleridir. Cari açığı yüksek bir ülke ya dış borç bulacak, ya da döviz gelirlerini arttırmanın yollarını arayacaktır. Dünyadaki likidite sorunu borç para bulma işini güçleştirmiştir. O zaman döviz gelirlerini arttırıcı çözümler bulunmalıdır.

Dünyada 2005–2008 döneminde aralarında Türkiye’nin de bulunduğu yükselen piyasalara yönelik sermaye akışının %57’si borç hareketleriydi. 2006’da 850 milyar dolardan 2007’de 750 milyar dolara gerileyen bu hareketin 2009’da da daha aşağı düşeceği beklenmektedir. Bu da gösteriyor ki krizin bize dolaylı etkilerinden biri uygun koşullarda borç bulmanın güçleşmesi olacak. Ancak bu etkiye ek başka etki daha olacak: Türkiye’nin en büyük ihracat pazarları olan Avrupa Birliği ülkeleri ve Rusya’da ekonomik durgunluğun yaşanması iç piyasaların daralması nedeniyle ihracatımız olumsuz etkilenecek, dış talep azalacak, zaten azalmakta olan iç talep buna eklenecek ve Türkiye’nin büyüme hızı düşecektir. Türkiye’de yaşanacak likidite daralmasının reel sektörü etkilemesi reel sektörün ödeme zorluğu yaşamasına neden olacaktır. Bu da ekonomide durgunluk ve yoğun işten çıkartmalara sebebiyet verecektir.

Artık zaman kaybetmeden 2009’da yaşanacak krizin önüne geçmek için, alınacak tedbirler bir an önce uygulanmalı ve karamsarlık yerini olumlu düşüncelere bırakmalıdır.

Diğer taraftan önemli bir gündem olarak bugüne kadar yasallaşmasını beklediğimiz 1535 maddelik 52 bölüm halinde görüşülmesi planlanan Türk Ticaret Kanunu tasarısının birinci bölümünün TBMM’ de kabul edilmesini mesleğimiz ve ülkemiz açısından olumlu buluyoruz. Dileğimiz tamamının kabul edilerek bir an önce yasallaşmasıdır.

89 Mali Çözüm dergimizde sizlere 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve vergi, muhasebe uygulamalarına yönelik yazılan makalelere yer veriyoruz.

90. Mali Çözüm dergimizde buluşmak üzere tüm meslektaşlarımıza ve stajyerlerimize sağlık, mutluluk ve ekonomik krizden uzak günler diliyoruz.

Yönetim Kurulu

ÖNEMLİ DUYURU Aşağıda yayın politikasında belirlenen kurallara uygun biçimde gönderilen makaleler Yayın kurulu değerlendirilmesiyle yayımlanıp yayımlanmayacağına karar verilir. Eğer yazı dergide yayımlanmayacaksa, yazar(lar)a yazısının neden yayımlanamayacağına ilişkin bir e-posta gönderilir.

Dergimize gönderilen yazılar başka bir yayın organı tarafından yayımlanmamış ya da yayımlanmak üzere gönderilmemiş olmalıdır.

Dergimizde yayımlanan tüm yazıların telif hakkı Mali Çözüm Dergisine aittir.

Dergimizde çıkan yazıların başka yayın organlarınca aynen yayınlanması ancak yayın kurulu tarafından verilen yazılı izinle mümkün olmaktadır. Yazılı izin almadan yazısını başka bir yere yollayan yazarların daha sonra yollayacağı yazıların hiçbiri dergimiz tarafından yayımlanmayacaktır.

Yazılarda yer alan görüşler, yazarların kişisel görüşleri olup, fikri sorumluluk kendilerine aittir.

Dergimizde yayımlanan yazılardan “Mali Çözüm Dergisi” kaynak gösterilmek koşuluyla alıntı yapılabilir.

MALİ ÇÖZÜM DERGİSİ HAKEMSİZ YAZILAR İÇİN YAZIM KURALLARI

Dergimizde yayımlanan yazılar hakemli ve hakemsiz yazılar olarak iki bölümden oluşmaktadır. Yazıların hakemli bölümde yer alması için gerekli koşullar aşağıda belirtilmiştir.

• Makalenin adı Türkçe ve İngilizce verilir.

• Makalenin hemen başında Türkçe ve İngilizce “öz (abstract)” yer alır. Öz,100-200 sözcükten oluşur.

• Türkçe “öz”ün altında yazı hangi konuları içeriyorsa onlara ilişkin Türkçe “anahtar sözcük”leri belirtilir. Anahtar sözcük sayısı bir tane olabileceği gibi beş, altı tane de olabilir.

• İngilizce abstract (öz) altında da Türkçe verilen anahtar sözcükler, ‹ngilizce olarak belirtilir.

• Metin içinde dipnotlar ayraç içinde gösterilir, sonunda da mutlaka “Sonuç” ve “Kaynakça” yer alır. Hakemsiz Yazılarda aranan koşullar ise, • Hakemsiz yazılarda yalnız Türkçe öz yer alır. ‹ngilizce abstract (öz) ve ‹ngilizce ve Türkçe “anahtar sözcükler” gerekmez.

• Kaynakça ve dipnot verme tekniklerinde Mali Çözüm dergisinin Yayın Politikasına bağlı yol izlenecektir.

• Yazılar 2 aralıklı, Times 11 punto, A4 kağıda15 sayfayı aşmayacak biçimde hazırlanacaktır.

• Değişik toplantılarda sunulmuş bildiri, sunum metinleri hakemli bölümde yer alamaz. Bu tür yazılar, hakemsiz yazılar altında ve toplantı adı belirtilerek yayımlanır. ÖZ VERME Öz: Bir metnin içeriğinin eleştiri ve yorum katılmadan, belirlenen kimi kurallara uyularak özetlenmesidir. Öz (abstract) ile özet (summary) birbirinden ayırımlıdır. Bir yazıdaki özün amacı ve yapısal özellikleri aşağıdaki biçimde belirlenir: Özün Amaç ve Niteliği: • Bir metinde işlenen konuların ana ögelerini ortaya çıkarmayı amaçlar.

• Metnin amacı, kapsamı (Yapıt/yazı adı içeriğin amaç ve kapsamını yansıtmayacak biçimde ise), yöntemi (Metinde kullanılan yöntem ve teknikler, yapılan işlemler özetlenmelidir) yapılan gözlemler, uygulamalar, bulguları (çalışmanın bulguları mutlaka belirlenmelidir), sonucu (çalışmanın sonucu mutlaka belirlenip, yazılmalıdır) belirlenir ve okurun aslına gereksinim duyup duymayacağı konusunda karar vermesini kolaylaştırır.

• Asıl metinin elaltında bulunmadığı durumlarda, metinin yerini tutacak derecede yeterli bilgi içermelidir.

Bu durumda öz verilirken, sırasıyla: • Amaç • Kapsam • Yöntem • Bulgular • Sonuç, • Yazarın görüş ve yorumları • Çalışmanın yapıldığı yer, tarih, gerekirse koşullar, • Eleştirel bir öz hazırlanıyorsa belgenin görece önemi konusunda açıklamalara yer verilir. Özün Paragraf ve tümce yapısı: Öz genellikle tek paragraftan oluşur.

Birden ayırımlı konunun işlenmesi durumunda ikinci paragraf kullanılabilir.

Kullanılan tümceler kısa, dilbilgisi kurallarına uygun, akıcı ve anlaşılabilir olmalıdır.

Tümceler devrik olmamalı, mesaj ifadesi özelliği dışında olmalıdır.

Kısaltma kullanmadan elden geldiğince kaçınılmalıdır.

Yazarın düşünceleri açıklamasındaki sıraya uyulmalıdır.

Tarihçe, konunun nereden çıktığı, süreçler, varsayım vb. ayrıntıdan kaçınılmalıdır.

Yeni kuram, varsayım, sonuç ve yorumlar üstünte yoğunlaşmalıdır.

Tekbiçim özelliği kazanmış testler, teknikler ve araçlar tam adıyla verilmelidir.

Giriş Tümcesi: Giriş tümcesi yapıtın adını yinelemeden, “Bu çalışmanın amacı…”, “Araştırmalarımaza göre…” gibi.

Değişik bir zamanda (tümcenin eylemini) anlatma zorunluluğu olmadıkça bütün eylemlerde aynı zaman kullanılmalıdır.

Açık, kısa ve etkili bir anlatım sağlamak için etken eylem kullanılmalı; edilgen eylem zorunluluğu olmadıkça kullanmaktan kaçınılmalıdır.

Anlamda karışıklık yaratmadıkça üçüncü kişi kullanımı yeğlenmelidir.

Giriş Tümcesi: Giriş tümcesi yapıtın adını yinelemeden, “Bu çalışmanın amacı…”, “Araştırmalarımaza göre…” gibi.

Değişik bir zamanda (tümcenin eylemini) anlatma zorunluluğu olmadıkça bütün eylemlerde aynı zaman kullanılmalıdır.

Açık, kısa ve etkili bir anlatım sağlamak için etken eylem kullanılmalı; edilgen eylem zorunluluğu olmadıkça kullanmaktan kaçınılmalıdır.

Anlamda karışıklık yaratmadıkça üçüncü kişi kullanımı yeğlenmelidir.

MALİ ÇÖZÜM DERGİSİ YAYIN POLİTİKASI 1. YAYIN İLKELERİ

Dergimiz Mali Çözüm, uluslararası veri tabanı Ebsco ile dünya muhasebecilik yayın ve yazıları arasındaki yerini aldı. Bir yıl önce öngördüğümüz kararlarla ve siz değerli araştırmacıların katkılarıyla dergimiz önemli bir noktaya geldi.

Bu güzel habere bağlı olarak; gerek hakemli gerekse hakemsiz gelen yazılarda teknik düzen (dipnot ve kaynakça verme) kurallarına uyulmadığı sıklıkla karşılaşılan başlıca sorunumuz olmaktadır. Bunların düzeltilmesi kimi kez olanak sınırlarımızı aşmaktadır. Bu konuda duyarlı olunması en büyük dileğimizdir.

Hakemli yazılarda ise özellikle özlerin verilmesinde birbirinden ayırımlı yaklaşım ve yazılarla karşılaşmaktayız. Bir yazının “öz”ünde hangi bilgilerin, hangi düzende verilmesi gerektiği konusunda aşağıya kısa bir açıklanma eklenmiştir. Hakemli yazılarda karşılaşılan bir başka sorunu ise, Türkçe “öz” ile ‹ngilizce “abstract” metinlerinin birbirini tutmadığıdır.

Mali Çözüm dergisinin ulusal ve uluslararası veri tabanlarında yer alabilmesi; yazıların niteliğinin daha da yükseltilmesi için aşağıda belirlenen kurallara uyulması konusunda karar alınmıştır.

Bu uygulama, İSMMMO Mali Çözüm dergisinin uluslararası yerini pekiştirecek, uluslararası kullanım alanı olan “Index” ve “Abstract”lar içerisinde yer almasını kolaylaştıracaktır. Dünyanın değişik yerlerinden yazı isteği söz konusu olabilecek, yazarların da konularıyla ilgili yurtdışı iletişimini kolaylaştıracaktır

Bu açıklamalara bağlı olarak; Editör, dergiye gelen yazıların hakemlere gönderilip gönderilemeyeceği konusunda öndeğerlendirmeden geçirir. Öndeğerlendirme ardından yazıları gerekli düzeltmeleri yapmak üzere yazarlara geri gönderebileceği gibi, hakemlere de değerlendirme yapmaları için gönderebilir.

Her yazı en az iki hakem tarafından değerlendirilir.

Hakemlere gönderilen yazılarda yazar adı yer almaz; değerlendirme sonuçları gönderilen yazarlar da hakemlerin kim oldukları belirtilmez.

Her hakem 2-3 hafta içinde yazı ile birlikte gönderilen değerlendirme formunu doldurup Editöre gönderir. Editör de gelen değerlendirmeleri, gerekiyorsa yazarlara gönderir.

Yazar(lar)ın gerekli düzeltmeleri yapıp geri göndermesi üzerine, gerekiyorsa, yazı ikinci kez hakem(ler)e gönderilebilir.Anlaşılacağını gibi, hakemli bir yazının yayına hazır duruma gelmesi derginin çıkış aralığı iki aylık süreyi aşabilmektedir. Bundan dolayı, hakemli yazıların hemen bir sonraki sayıda yayımlanamayacağının bilmesi gerekmektedir.

Aşağıda belirlenen kurallara uymayan yazılar Hakemli Yazılar bölümünde yayımlanamaz:

• Makalenin adı Türkçe ve ‹ngilizce verilir.

• Makalenin hemen başında Türkçe ve ‹ngilizce “öz (abstract)” yer alır. Öz,100-200 sözcükten oluşur.

• Türkçe “öz”ün altında yazı hangi konuları içeriyorsa onlara ilişkin Türkçe “anahtar sözcük”leri belirtilir. Anahtar sözcük sayısı bir tane olabileceği gibi beş, altı tane de olabilir.

• ‹ngilizce abstract (öz) altında da Türkçe verilen anahtar sözcükler, ‹ngilizce olarak belirtilir.

• Yazının sonunda mutlaka “Sonuç” ve “Kaynakça” yer alır.

• Dergide Hakemli Yazılar yanında, Hakemsiz Yazıların yer aldığı bölüm de bulunmaktadır..

• Hakemsiz yazılarda yalnız Türkçe öz yer alır, anahtar sözcük, ‹ngilizce öz ve anahtar sözcükler gerekmez.

• Mali Çözüm dergisinin kaynakça ve dipnot verme tekniklerinde aşağıdaki örneklere bağlı yol izlenecektir.

• Yazılar 2 aralıklı, Times 11 punto, A4 kağıda15 sayfayı aşmayacak biçimde hazırlanacaktır.

2. ÖZ VERME

Öz: Bir metnin içeriğinin eleştiri ve yorum katılmadan, belirlenen kimi kurallara uyularak özetlenmesidir. Öz (abstract) ile özet (summary) birbirinden ayırımlıdır. Bir yazıdaki özün amacı ve yapısal özellikleri aşağıdaki biçimde belirlenir:

Özün Amaç ve Niteliği: • Bir metinde işlenen konuların ana ögelerini ortaya çıkarmayı amaçlar.

• Metnin amacı, kapsamı (Yapıt/yazı adı içeriğin amaç ve kapsamını yansıtmayacak biçimde ise), yöntemi (Metinde kullanılan yöntem ve teknikler, yapılan işlemler özetlenmelidir) yapılan gözlemler, uygulamalar, bulguları (çalışmanın bulguları mutlaka belirlenmelidir), sonucu (çalışmanın sonucu mutlaka belirlenip, yazılmalıdır) belirlenir ve okurun aslına gereksinim duyup duymayacağı konusunda karar vermesini kolaylaştırır.

• Asıl metnin elaltında bulunmadığı durumlarda, metnin yerini tutacak derecede yeterli bilgi içermelidir.

Bu durumda öz verilirken, sırasıyla: • Amaç • Kapsam • Yöntem • Bulgular • Sonuç, • Yazarın görüş ve yorumları • Çalışmanın yapıldığı yer, tarih, gerekirse koşullar, • Eleştirel bir öz hazırlanıyorsa belgenin görece önemi konusunda açıklamalara yer verilir. Özün Paragraf ve tümce yapısı: Öz genellikle tek paragraftan oluşur.

Birden ayırımlı konunun işlenmesi durumunda ikinci paragraf kullanılabilir.

Kullanılan tümceler kısa, dilbilgisi kurallarına uygun, akıcı ve anlaşılabilir olmalıdır.

Tümceler devrik olmamalı, mesaj ifadesi özelliği dışında olmalıdır.

Kısaltma kullanmadan elden geldiğince kaçınılmalıdır.

Yazarın düşünceleri açıklamasındaki sıraya uyulmalıdır.

Tarihçe, konunun nereden çıktığı, süreçler, varsayım vb. ayrıntıdan kaçınılmalıdır.

Yeni kuram, varsayım, sonuç ve yorumlar üstünte yoğunlaşmalıdır.

Tekbiçim özelliği kazanmış testler, teknikler ve araçlar tam adıyla verilmelidir.

Giriş Tümcesi: Giriş tümcesi yapıtın adını yinelemeden, “Bu çalışmanın amacı…”, “Araştırmalarımıza göre…” gibi.

Değişik bir zamanda (tümcenin eylemini) anlatma zorunluluğu olmadıkça bütün eylemlerde aynı zaman kullanılmalıdır.

Açık, kısa ve etkili bir anlatım sağlamak için etken eylem kullanılmalı; edilgen eylem zorunluluğu olmadıkça kullanmaktan kaçınılmalıdır.

Anlamda karışıklık yaratmadıkça üçüncü kişi kullanımı yeğlenmelidir.

3. TELİF HAKKI Mali Çözüm dergisinde 75. sayıdan başlayarak her yazı için bir telif hakkı ödeme kararı alınmıştır. Buna göre her yazı için net 250 YTL., değerlendirme yapan her hakem için de değerlendirme karşılığı 150 YTL. ödenir. Her yazar ve hakem Mali Çözüm dergisinin 1 yıllık doğal üyesi sayılır.

Her yazar ve hakemin Yayın Kuruluna yazdığı her yazıda aşağıdaki bilgileri eksiksiz olarak bildirmesi beklenir: Adı, soyadı, iş adresi, e-posta adresi, banka hesap numarası.

KAYNAKÇA VERME TEKNİKLERİ

TEK YAZARLI KİTAP Arıkan, Yahya (2004). Dünden bugüne Türkiye’de muhasebecilik ve İSMMMO tarihi. İstanbul: İSMMMO.

TEK YAZARLI MAKALE Arıkan, Yahya (2005). “Türk Ticaret Kanunu tasarısındaki denetimle ilgili maddelere ait görüş ve değerlendirmeler” Mali Çözüm.71 (2005): 7-12

İKİ YAZARLI KİTAP Ceyhun, Yurdakul ve Çağlayan, M. Ufuk (1997) Bilgi teknolojileri Türkiye için nasıl bir gelecek hazırlamakta. Ankara: Türkiye İş Bankası

İKİ YAZARLI MAKALE Pazarçeviren, S.Yüksel ve Aygen, Filiz. (2005). “Çok uluslu şirketlerde transfer fiyatlaması manipulasyonları ve konunun Türkiye açısından irdelenmesi” Mali Çözüm.71 (2005): 91-103. ÜÇ YAZARLI KİTAP Tonta, Yaşar, Bitirim, Yıltan ve Sever, Hayri (2002) Türkçe arama motorlarında performans değerlendirme. Ankara: Total Bilişim. ÜÇ YAZARLI MAKALE Kaymaz, A.R., Elitaş, C. ve Kula, V. (2005) “Nazım hesaplar ve muhasebeleştirilmesi” Mali Çözüm 71 (2005): 104-115 ÜÇTEN ÇOK YAZARLI KİTAP Elgün, Aysel ve ötekiler (2005) Ekonomik denge. Ankara: Ser Yayınları

ÜÇTEN ÇOK YAZARLI MAKALE Çakın, İ. Ve ötekiler.(1993) “Türk kütüphaneciliğinin sorunları ve çözüm önerileri” Türk Kütüphaneciliği 7 (1993), s. 220-226.

KİTAP İÇİNDEN BÖLÜM Akdoğan, Nalan "Yatırımların Muhasebeleştirilmesi Standardı" Türkiye Muhasebe Standartları Sempozyumu IV., (3-7 Ekim 1999) İstanbul s.99-121.

YAZARI OLMAYAN KİTAPLAR Muhasebe denetimi mesleğinde yetkiler, sorumluluk ve meslek ahlakı. (1997) Editör Recep Pekdemir. İstanbul: İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası.

YAYIMLANMAMIŞ TEZ Gücenme, Ümit. (1993) Uluslararası Muhasebe Standartları ve Türkiye Uygulaması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Bursa, Uludağ Üniversitesi

YAYIMLANMAMIŞ BİLDİRİ Küçük, M. E. (1999 Kasım) “İnternet bilgi kaynaklarının kataloglanması: metadata standartları” V. Türkiye’de İnternet Konferansı, Ankara’da sunulan bildiri.

DANIŞMA KAYNAKLARI (ANSİKLOPEDİ, SÖZLÜK, YAŞAMÖYKÜSÜ VB.) (Kaynaktan bütün olarak yararlanılıyorsa) Seyidoğlu, Halil (2002) Ekonomik terimler ansiklopedik sözlük. Geliştr. 3.bs. ‹stanbul: Güzem Can Yayınları.

DANIŞMA KAYNAKLARI (ANSİKLOPEDİ, SÖZLÜK, YAŞAM ÖYKÜSÜ VB.) (Kaynaktan bir parça/bölüm olarak yararlanılıyorsa) Jacobs, Francis (2005) “Avrupa Parlamentosu (AP)” Avrupa Birliği ansiklopedisi. ‹stanbul: Kitap Yayınevi, 1.c.

ELEKTRONİK MAKALE (BİR VERİ TABANINDAN ERİŞİLEN) Dedoulis, Emmanouil (2006)”The Code of Ethics and the development of the auditing profession in Greece, the period 1992–2002” Accounting Forum. Vol.30 (June 2006):2, p.155-178 . 27 Haziran 2006 tarihinde. ScienceDirect veri tabanından erişildi.

DİPNOT VERME TEKNİKLERİ TEK YAZARLI KİTAP (Arıkan, 2004, 393)

TEK YAZARLI MAKALE (Arıkan, 2005, 11)

İKİ YAZARLI KİTAP (Ceyhun ve Çağlayan, 1997, 124)

İKİ YAZARLI MAKALE (Pazarçeviren ve Aygen, 2005, 97).

ÜÇ YAZARLI KİTAP (Tonta, Bitirim ve Sever, 2002, 79); ‹kinci ve sonraki göndermeler (Tonta ve ötekiler, 2002, 83) ÜÇ YAZARLI MAKALE (Kaymaz, Elitaş ve Kula, 2005, 112)

ÜÇTEN ÇOK YAZARLI KİTAP / MAKALE (Elgün ve ötekiler, 2005, 121)

KİTAP İÇİNDEN BÖLÜM Akdoğan, 1999, 119).

YAZARI OLMAYAN KİTAPLAR (Muhasebe denetimi, 1997, 37) YAYIMLANMAMIŞ TEZ (Gücenme, 1993, 48)

YAYIMLANMAMIŞ BİLDİRİ (Küçük, 1999)

DANIŞMA KAYNAKLARI (ANSİKLOPEDİ, SÖZLÜK, YAŞAM ÖYKÜSÜ VB.) (Kaynaktan bütün olarak yararlanılıyorsa) (Seyidoğlu, 2002, 424)

DANIŞMA KAYNAKLARI (ANSİKLOPEDİ, SÖZLÜK, YAŞAMÖYKÜSÜ VB.) (Kaynaktan bir parça/bölüm olarak yararlanılıyorsa) (Jacobs, 2005, 159 ELEKTRONİK MAKALE (BİR VERİ TABANINDAN ERİŞİLEN) (Dedoulis, 2006, 161)

MALİ ÇÖZÜM JOURNAL PUBLICATION POLICY

1. PUBLICATION PRINCIPLES

Our journal “Mali Çözüm”, took its place in the world’s accounting publications and works with international research database EBSCO. As we predicted last year, our journal has become an important point with our talented researcher’s contributions.

Relative to this good news; our primary problem is frequently not to observe the technical order rules in both refereed papers and opinion papers. Fixing this kind of mistakes sometimes becomes nearly impossible. Sensibility about this subject is our major desire.

Especially in the abstracts of a refereed papers we meet approaches and writings which are different from eachother. You can find a short explanation below about necessary informations and order to make a exact abstract for your works. Another problem with refereed papers is discrepancy between Turkish “öz” and English “abstract” texts.

Decisions stated below has been taken, to order taking place in national and international research databases, and also to improve quality of the Works.

This implementation will stiffen ‹SMMMO Mali Çözüm Journal’s international point and will make easier taking place in “indexes” and “abstracts” which include international usage. Article requests from anywhere from all over the worls will be discussed and, researchers overseas communication about the subject will become easier.

Relative to these explanations; editor makes preassessment about sending works to referees. After preassessment works could send back to researchers to make necessary corrections or could send to referees for evaluation.

Every work assesses at least by two referees.

Author’s name doesn’t replace in the works which sent to referees; also after evaluation the referees’ names can’t be told to the author.

Every referee arrives a form of evaluation with the work, complates this form and sends it to editor in 2-3 weeks. If editor needs, sends evaluation text to the author. After author(s) made needed corrections if it is necessary work should be send to referee(s) second time. As is understood making available a refereed paper can take up over two months. Consequently, this must be known; refereed papers shouldn’t be published just in following issue.

The works which don’t order the rules below, can’t be published in refereed papers section.

• Article title is to given in both Turkish and Engish languages.

• Turkish and English “öz (abstract)” takes place at the beginning of the articles. Öz (abstract) includes 100-200 words.

• After Turkish “öz (abstract)”, “key words” about the subject are specified. Number of the key words can be 1-6.

• After English “abstract” “key words” about the subject are specified in English.

• Surely, “Conclusion” and “Bibliography” take place in the end of the work.

• In addition to refereed papers, there are also opinion papers section in the journal.

• In the opinion papers, only Turkish abstract (öz) takes place; key words, English abstract and key words aren’t necessary.

• There are some examples about Mali Çözüm journal’s bibliography and footnote techniques below.

• Texts have to be arranged with these specification: line spacing: double space, font: Times 11, paper size: A4, page limit: 15 pages.

2. GIVING ABSTRACT Abstract: To brief content of a text without adding any critique or interpretation by ordering several rules. Abstract and summary souldn’t be confused.. Purpose and structural characteristics of an abstract of a work are determined like as indicated below:

Purpose and characteristics of an abstract • An abstract aims marking main elements of the subjects in a text.

• Purpose, extent (Unless the study’s title doesn’t reflect the purpose and extend of the content), method (Methods, techniques and processes used in text have to be summarized), observations, applications, findings (findings of the study have to be determined), conclusion (conclusion of the study surely have to be determined and written) become determined and help reader to decide if he/she needs original of the study or not.

• If original of the study isn’t accessible, satisfactory information must be available.

During an abstract planing, in turn; • Purpose • Extent • Method • Findings • Conclusion • Author’s opinions and interpretations • Information about location, date and, (if it is necessary) condition of the work.

• If a critical abstract will be arranged, explanations about relative importance of document should take place Paragraph and phrase construction of the abstract Abstract, usually consists of one paragraph.

If there is a different subject in the work, second paragraph should be used.

Phrases should be short, appropriate to grammatical rules, fluent and perceptible.

Phrases shouldn’t be inverted; and should be except message expression characteristic.

In so far as using abbreviations must not be prefered.

To order of author’s ideas must be abided.

Details as history, past of the subject, processes, assumptions must not be used.

New theories, hypothesis, results, and interpretations must be discussed.

Uniform tests, techniques, and instruments must be given with their full names.

Entry Sentence: Entry sentence must be chosen without repeating the study’s tittle; as “Purpose of this study”, “According to our study” Unless using different time is imperative (action of sentence); same time must be used in order to sequence of tenses.

Apparent, short, and impressive expressions have to be used Unless it is imperative passive sentences must not be used.

The third third person must not be used unless it couses complication.

3. COPYRIGHT A decision have been taken in “Mali Çözüm” journal that each study copyrighted as from issue 75. Than, each study is paid 150 YTL and each referee is paid 100 YTL for every evaluation of them. All of the authors and referees are member as of right to “Mali Çözüm” journal.

Each author and referee must declare following information accurately in their studies they send to editorial board: Name, surname, work adres, e-mail adres, bank account number.

BIBLIOGRAPHY TECHNIQUES

A BOOK, ONE AUTHOR Arıkan, Yahya (2004). Dünden bugüne Türkiye’de muhasebecilik ve İSMMMO tarihi. İstanbul: İSMMMO.

AN ARTICLE, ONE AUTHOR Arıkan, Yahya (2005). “Türk Ticaret Kanunu tasarısındaki denetimle ilgili maddelere ait görüş ve değerlendirmeler” Mali Çözüm.71 (2005): 7-12.

A BOOK, TWO AUTHORS Ceyhun, Yurdakul ve Çağlayan, M. Ufuk (1997) Bilgi teknolojileri Türkiye için nasıl bir gelecek hazırlamakta. Ankara: Türkiye ‹ş Bankası AN ARTICLE, TWO AUTHORS Pazarçeviren, S.Yüksel ve Aygen, Filiz. (2005). “Çok uluslu şirketlerde transfer fiyatlaması manipulasyonları ve konunun Türkiye açısından irdelenmesi” Mali Çözüm.71 (2005): 91-103.

A BOOK, THREE AUTHORS Tonta, Yaşar, Bitirim, Yıltan ve Sever, Hayri (2002) Türkçe arama motorlarında performans değerlendirme. Ankara: Total Bilişim.

AN ARTICLE, THREE AUTHORS Kaymaz, A.R., Elitaş, C. ve Kula, V. (2005) “Nazım hesaplar ve muhasebeleştirilmesi” Mali Çözüm 71(2005): 104-115.

A BOOK / MORE THAN THREE AUTHORS Elgün, Aysel ve ötekiler (2005) Ekonomik denge. Ankara: Ser Yayınları.

AN ARTICLE, MORE THAN THREE AUTHORS Çakın, İ. Ve ötekiler.(1993) “Türk kütüphaneciliğinin sorunları ve çözüm önerileri” Türk Kütüphaneciliği 7(1993), s. 220-226.

AN EPISODE FROM A BOOK Akdoğan, Nalan "Yatırımların Muhasebeleştirilmesi Standardı" Türkiye Muhasebe Standartları Sempozyumu IV., (3-7 Ekim 1999) İstanbul s.99-121.

BOOKS, NO AUTHORS Muhasebe denetimi mesleğinde yetkiler, sorumluluk ve meslek ahlakı. (1997) Editör Recep Pekdemir. İstanbul: İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası.

UNPUBLISHED THESIS Gücenme, Ümit. (1993) Uluslararası Muhasebe Standartları ve Türkiye Uygulaması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)Bursa, Uludağ Üniversitesi UNPUBLISHED ANNOUNCEMENT Küçük, M. E. (1999 Kasım) “‹nternet bilgi kaynaklarının kataloglanması: metadata standartları” V. Türkiye’de İnternet Konferansı, Ankara’da sunulan bildiri.

INFORMATION RESOURCES (ENCYCLOPEDIA, DICTIONARY, BIOGRAPHY), (a source a whole) Seyidoğlu, Halil (2002) Ekonomik terimler ansiklopedik sözlük. Geliştr. 3.bs. ‹stanbul: Güzem Can Yayınları.

INFORMATION RESOURCES (ENCYCLOPEDIA, DICTIONARY, BIOGRAPHY) (Part of a source) Jacobs, Francis (2005) “Avrupa Parlamentosu (AP)” Avrupa Birliği ansiklopedisi. ‹stanbul: Kitap Yayınevi, 1.c.

ACCESSIBLE ARTICLE FROM A ELECTRONIC DATABASE. Dedoulis, Emmanouil (2006)”The Code of Ethics and the development of the auditing profession in Greece, the period 1992–2002” Accounting Forum. Vol.30 (June 2006):2, p.155-178 . 27 Haziran 2006 tarihinde. ScienceDirect veri tabanından erişildi.

FOOTNOTE TECHNIQUES

A BOOK, ONE AUTHOR (Arıkan, 2004, 393)

AN ARTICLE, ONE AUTHOR (Arıkan, 2005, 11) A BOOK, TWO AUTHORS (Ceyhun ve Çağlayan, 1997, 124)

AN ARTICLE, TWO AUTHORS (Pazarçeviren ve Aygen, 2005, 97).

A BOOK, THREE AUTHORS (Tonta, Bitirim ve Sever, 2002, 79) ; İkinci ve sonraki göndermeler (Tonta ve ötekiler, 2002, 83) AN ARTICLE, THREE AUTHORS (Kaymaz, Elitaş ve Kula, 2005, 112)

MAKALE / A BOOK / AN ARTICLE, MORE THAN THREE AUTHORS (Elgün ve ötekiler, 2005, 121)

AN EPISODE FROM A BOOK Akdoğan, 1999, 119).

BOOKS, NO AUTHORS (Muhasebe denetimi, 1997, 37)

UNPUBLISHED THESIS (Gücenme, 1993, 48)

UNPUBLISHED ANNOUNCEMENT (Küçük, 1999)

INFORMATION RESOURCES (ENCYCLOPEDIA, DICTIONARY, BIOGRAPHY), (a source a whole) (Seyidoğlu, 2002, 424)

INFORMATION RESOURCES (ENCYCLOPEDIA, DICTIONARY, BIOGRAPHY) (Part of a source) (Jacobs, 2005, 159) ACCESSIBLE ARTICLE FROM A ELECTRONIC DATABASE. (Dedoulis, 2006, 161)

5 5

5

5 5 5 5 5 5

5 5 5 5 5 5

5 5 5 5 5

5 5 5 5

MAL‹

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

ECZANE ‹fiLETMELER‹NDE STOK DE⁄ERLEME VE KAR VEYA ZARAR HESAPLAMADA ASGAR‹ KAR HADD‹ YÖNTEM‹N‹N KULLANILMASINDAN KAYNAKLANAN ENVANTER SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNER‹LER‹ INVENTORY PROBLEMS ENCOUNTERED

BY PHARMACIES DUE TO THE USE OF BASE EARNINGS RATE IN CALCULATING THEIR SALES PROFIT AND STOCK VALUATION, AND SUGGESTIONS FOR POSSIBLE SOLUTIONS G Yrd. Doç. Dr. Engin D‹NÇ * G Yrd. Doç. Dr. U¤ur KAYA** Öz Eczane iflletmelerinin, di¤er iflletmelerin aksine, vergi usul kanununa göre “üç y›lda bir envanter yapma” haklar› bulunmaktad›r. Bu haktan yararlanan eczane iflletmeleri, envanter yapmad›klar› y›llarda “asgari kar haddi” yöntemini kullanarak her y›l mal sat›fl kar›n› veya zarar›n› hesaplamaktad›r. Ancak bu yöntem, fiili envanter sonucunu dikkate alma* Karadeniz Teknik Üniversitesi, ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi, ‹flletme Bölümü * Karadeniz Teknik Üniversitesi, ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi, ‹flletme Bölümü

47

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

mas›na ba¤l› olarak bir çok envanter sorununun ortaya ç›kmas›na sebep olmaktad›r. Bu çal›flmada eczane iflletmelerinin asgari kar haddi yönteminin kullan›m›ndan do¤an envanter sorunlar› üzerinde durulmufl ve söz konusu sorunlara çözüm önerileri getirilmifltir. Bu önerilerden en önemlisi de, eczane iflletmecilerinin kaç›n›lmaz olarak iflletmecilik e¤itimi almalar› ve temel muhasebe bilgilerini gelifltirmeleri ve teknolojik imkânlar› da kullanarak her y›l fiili envanter yapmalar› gerekti¤idir.

Anahtar Kelimeler: Eczane ‹flletmecili¤i, Envanter Sorunlar›, Stok De¤erleme, Asgari Kar Haddi Yöntemi

Abstract Pharmacies, in contrast to other enterprises, have right to make inventory in every three years according to the Tax Laws regulations. These enterprises, willing to make use of this right, calculate their sales profit or loss in every year using “base earnings rate” method. But this method leads to some inventory problems due to lack of consideration for the actual inventory result. This study focused on the inventory problems posed by the use of the “base earnings rate” method and made some suggestions to cope with these problems. The most important one of those suggestions is that every pharmacist should get some basic business education and develop their basic accounting knowledge and make inventory every year.

Key Words: Pharmacies, Inventory Problems, Stock Valuation, Base Earnings Rate Method

1. Girifl Eczane iflletmelerinin sosyal yaflamda üstlenmifl oldu¤u önemli görevleri mevcuttur. Bu görevlerin yerine getirilmesi, tüm ticari iflletmeler-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

48

MAL‹

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

de oldu¤u gibi önemli ölçüde kar etmelerine ba¤l›d›r. Ancak, eczane iflletmeleri son y›llardaki h›zl› iktisadi de¤iflimlerden oldukça etkilenmifl ve karl›l›klar› büyük ölçüde düflmüfltür. Karl›l›¤›n düfltü¤ü bir ortamda, iflletmecilik bilgisi daha da önemli bir hale gelmifltir. Bu nedenle, iflletmecilik ilkelerinin bilinmesi, eczane iflletmelerinin bu ilkelere göre yönetilmeleri önemli bir konudur. Özellikle nihai amaç olan kar›n en do¤ru flekilde hesaplanmas› eczane iflletmesinin en önemli hedeflerinden birisidir. Ancak, bu önemine ra¤men uygulamada eczanelerin düzenli bir envanter yapmamas›/yapamamas› nedeniyle ticari kar›n do¤ru hesaplanamad›¤› görülmektedir. Bununla birlikte, yanl›fl hesaplama sonucu stok fazlas› ya da stok noksan› gibi sorunlar da gündeme gelmektedir.

Yukar›da belirtilen sorunlar› tespit etmek ve sözkonusu sorunlara çözüm önerileri getirmek amac›yla haz›rlanan bu çal›flmada, ilk olarak eczane iflletmelerindeki muhasebe organizasyonu ve envanter ifllemlerine yönelik k›sa bilgiler verilmifl, daha sonra mal sat›fl kar› veya zarar› hesaplama yöntemleri örneklerle aç›klanm›fl ve son olarak da eczane iflletmelerinin mal sat›fl kar› veya zarar› hesaplamas›nda s›kça kulland›¤› “asgari kar haddi yöntemi”, sa¤lad›¤› avantajlar ve neden oldu¤u sorunlarla birlikte detayl› olarak tart›fl›lm›flt›r.

2. Eczane ‹flletmelerinde Muhasebe Organizasyonuna Yönelik Teorik Bilgiler Muhasebe organizasyonu, kavram olarak, bir iflletmenin muhasebe bilgisinden en üst düzeyde yararlanmak amac›yla muhasebeyi ilgilendiren unsurlar›n (belge, personel, defter ve hesap plan›) düzenlenip, amaca uygun hale getirilmesi sürecini ifade eder (Durmufl ve Arat, 1995: 14 ). Muhasebe fonksiyonunun, iflletmede istenilen amac› gerçeklefltirebilmesi için, organizasyon unsuru olarak kabul edilen “belge, personel, defter ve hesap plan›”n›n iyi organize edilmesi gerekir.

49

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

Eczane iflletmeleri de, kar amaçl› çal›flt›klar›ndan, bu iflletmelerde de iyi bir muhasebe organizasyonuna ihtiyaç vard›r. Bu ba¤lamda, organizasyon unsurlar›n da sistemli bir flekilde organize edilmesi gerekmektedir. Afla¤›da organizasyon unsurlar› olarak kabul edilen belge, personel, defter ve hesap plan› eczane iflletmeleri aç›s›ndan farkl› yönleriyle k›saca aç›klanm›flt›r. a. Belge Organizasyonu: Belge kavram›, mali ifllemleri yer, zaman, nitelik ve nicelik aç›s›ndan aç›klayan ve kan›tlayan nesne olarak tan›mlan›r. Do¤al ve yapay olmak üzere iki gruba ayr›l›r.

Eczane iflletmelerinde özellikle arz eden herhangi bir belge bulunmad›¤›ndan, tüm ticari iflletmelerdeki belge organizasyonu ve türleri eczaneler için de geçerlidir. Bununla birlikte, baz› belgelerin düzenlenme biçimi eczane iflletmelerinde farkl›l›k göstermektedir. Farkl›l›¤a konu olan en önemli belgelerin bafl›nda fatura gelmektedir. Afla¤›da fiekil 1 ve fiekil 2’de s›ras›yla ecza deposu faturas› ile eczane faturas› örnekleri gösterilmifltir.

fiekil 1: Ecza Deposu Faturas› Örne¤i

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

50

MAL‹

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

fiekil 2: Eczane Faturas› Örne¤i

Yukar›daki örneklerde görüldü¤ü gibi, faturan›n düzenlenme flekli ve içeri¤i eczane iflletmelerinde farkl›d›r. Fatura d›fl›nda, gider makbuzu, ücret bordrosu, yazar kasa fiflleri, perakende sat›fl fiflleri, reçeteler eczane iflletmelerinde kullan›lan do¤al belge türlerindendir. b. Defter Organizasyonu: Eczane ‹flletmelerinin ço¤unlu¤u bilanço esas›na göre defter tutmaktad›r. Bu esas çerçevesinde tutulan zorunlu defterler, yevmiye defteri, defteri kebir ve envanter defteridir. Ayr›ca, iste¤e ba¤l› olarak, kasa defteri, demirbafl defteri gibi defterler de tutabilirler. Eczane iflletmelerinin, defter organizasyonu konusunda di¤er iflletmelere göre farkl›l›k arz eden durumu bulunmamaktad›r. c. Personel organizasyonu: Eczanelerde, eczac› d›fl›nda kalfa olarak adland›r›lan yard›mc› çal›flanlar da faaliyetlerin yürütülmesine katk› sa¤lamaktad›r. Ancak, birçok eczane iflletmesinde sözkonusu personelin muhasebe organizasyonu aç›s›ndan gerekli yeterlili¤e sahip olmamas› dikkat çekicidir. d. Hesap plan›: Eczane iflletmeleri 1994’e kadar ayr› bir hesap plan›na tabi iken 1994 y›l›ndan itibaren tüm sanayi ve ticaret iflletmeleri ile ayn› hesap plan›n› kullanmaya bafllam›fllard›r.

Hemen belirtilmelidir ki, yukar›daki muhasebe organizasyonu unsurlar›n›n, günümüzdeki teknolojik geliflmelere ba¤l› olarak organizasyon flekillerinin de¤iflikli¤e u¤rad›¤›n› belirtmekte fayda vard›r. Örne¤in,

51

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

eczane iflletmelerinde bir çok ifllem, internet üzerinden online olarak yap›lmaya bafllanm›flt›r. Bu sebeple de, eczane iflletmecilerinin personel organizasyonunun, bilgisayar, internet ve paket program kullan›m›n› gibi konularda yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir.

3. Eczane ‹flletmelerinde Envanter ‹fllemleri 3.1. Envanterin Tan›m› ve Önemi Genel olarak, say›m ve de¤erleme olarak adland›r›lan envanter kavram›, en yayg›n kullan›l›fl biçimiyle Vergi Usul Kanunu (VUK)’nun 186. maddesinde tan›mlanm›flt›r. Sözkonusu maddede “envanter ç›karmak” fleklinde ifade edilen envanter kavram›, “bir iflletmenin bilanço günündeki mevcutlar›, alacaklar› ve borçlar›n› saymak, ölçmek, tartmak ve de¤erlendirmek suretiyle kesin bir flekilde ve ayr›nt›l› olarak tespit etmek” olarak tan›mlanmaktad›r.

Envanter ifllemi, baflta kar veya zarar›n do¤ru tespiti yan›nda birçok mali konuda gerçek verilere ulaflmak amac›yla yap›lmas› zorunlu bir faaliyettir. Dolays›yla her iflletme, faaliyetleri konusunda do¤ru bilgi almak ve ilgililere do¤ru bilgi sunmak için envantere ayr› bir önem vermelidir.

3.2. Envanter Zaman› Gerek Vergi Usul Kanunu’nda gerekse Türk Ticaret Kanunu’nda envanterin bilanço günü ç›kar›laca¤› belirtilmektedir. Bilanço günü normal hesap dönemleri için 31 Aral›k tarihidir. Çünkü ilgili kanunlara göre hesap dönemi bir takvim y›l› kabul edilmifltir. Ancak, Maliye Bakanl›¤›’nca özel hesap dönemine sahip iflletmeler ile faaliyetlerini y›l›n herhangi bir ay›nda sona erdirmek durumunda kalan iflletmelerde bilanço günü farkl› olabilir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

52

MAL‹

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

Her y›l envanter ç›kar›lmas› zorunludur. Ancak, Vergi Usul Kanunu büyük ma¤azalara ve eczanelere mal mevcutlar›n›n envanterini üç y›lda bir yapma imkan› tan›m›flt›r (VUK Md. 190). Ancak, bu imkandan yararlanan iflletmelerin envanter ç›kar›lmayan y›llarda mevcut iktisadi k›ymetlerinin de¤erini hesaben tespit edip, envanter defterine kaydetmeleri öngörülmüfltür. Bu istisnan›n uygulanmas›nda dikkat edilmesi gereken husus; üç y›lda bir ç›kar›lan envanterin sadece mal mevcudu için geçerli olaca¤›, iflletmeye dahil di¤er mevcutlar ile borç ve alacaklar›n envanterinin her y›l yap›lmas› gere¤idir. Kanun’un ilgili maddesinde “hesaben” tespitin nas›l yap›laca¤› aç›klanmam›flt›r. Bu nedenle, sözkonusu hesaplama için baflta asgari kar haddi yöntemi olmak üzere baz› yöntemler önerilmektedir.

3.3. Eczane ‹flletmelerinde Envanter Zaman› Envanter ç›karma zaman› ile ilgili olarak yukar›da ifade edilen genel kural›n istisnai durumlar› bulunmaktad›r. VUK’un 190. maddesine göre eczanelerin envanterlerini üç y›lda bir ç›karabilmeleri mümkündür.

Ayr›ca Maliye Bakanl›¤›’nca duruma göre büyük s›nai iflletmelerinin iki veya üç y›lda bir envanter ç›karmalar›na izin verilmektedir.

VUK’un 190. maddesinden anlafl›laca¤› üzere her y›l fiili envanter ç›kartmak zorunda olmayan eczaneler, büyüklüklerine bak›lmaks›z›n envanterlerini kaydi envantere göre düzenleyip dönem kazançlar›n› tespit edebilirler. Di¤er bir ifadeyle eczaneler herhangi bir izne ba¤l› olmaks›z›n üç y›lda bir envanter ç›karma uygulamas›ndan yararlanabilirler (Biyan, 2007: 1). Ayn› Kanun gere¤i envanter ç›kar›lmayan y›llarda, hesaben mevcut ilaç vb. mallar envanter defterine kaydedilebilmektedir.

VUK’un 190. maddesi eczane kavram›n› aç›k bir flekilde ifade etmektedir. Ayr›ca iflletmelerin, I.s›n›f - II. s›n›f olmalar› konusunda herhangi bir düzenleme getirilmedi¤i anlafl›lmaktad›r (Biyan, 2007: 1).

53

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

3.4. Eczane ‹flletmelerinde Sat›fl Maliyetinin ve Mal Sat›fl Kar›n›n Hesaplanmas› Yukar›da da belirtildi¤i üzere, ticari mallar›n envanteri konusunda, stok çeflidinin çok fazla olmas› nedeniyle eczanelere özel istisna tan›nm›flt›r. Buna göre, ticari mallar›n fiili say›m› üç y›lda bir yap›labilmektedir. Bununla birlikte, dönem sonu mal mevcudu, sat›lan mallar›n maliyeti ve mal sat›fl kar› hesaben de olsa her y›l hesaplan›p, muhasebe kay›tlar›na yans›t›lmal›d›r. Eczane iflletmelerinde en önemli sorunlar, bu noktada ortaya ç›kmaktad›r. Zira, her y›l mal sat›fl kar›n›n hesaplamas›nda ve dönemsonu envanter sonucunun tespitinde kullan›lan ve fiili say›m› esas almayan asgari kar haddi yöntemi, telafisi zor hatalar›n oluflmas›na neden olmaktad›r. Bu nedenle söz konusu yöntem yerine, daha uygulanabilir ve gerçe¤e yak›n sonuç veren yöntemlerin kullan›lmas› uygun olacakt›r.

Eczane iflletmelerinin asgari kar haddi yöntemini kullanmadan, teorik olarak envanterlerini izleyip, stok de¤erlerini hesaplayabilecekleri iki yöntem mevcuttur. Bu yöntemler, sürekli envanter yöntemi ile aral›kl› envanter yöntemidir (Gücenme, 2005: 127). Bu yöntemlerden, sürekli envanter yöntemi uyar›nca iflletmelerin stoklar›n› günlük olarak izlemeleri ve sat›fl maliyetini her sat›fl an›nda hesaplamalar› gerekmektedir. Eczane iflletmelerinde bu yöntem ancak bilgisayara dayal› stok programlar› arac›l›¤›yla ve düzenli bir stok girifl ve stok ç›k›fl kay›tlar›n›n tutulmas›yla mümkündür. Envanter izleme yöntemlerinden ikincisi, aral›kl› envanter yöntemi olup, sözkonusu yöntemde, y›l içinde sadece stok girifl kay›tlar› düzenli tutulur, fiili envantere göre sat›lan ve depoda kalan mallar›n miktar› ve maliyetleri tespit edilir.

Eczane iflletmeleri bu yöntemden birisini seçmeleri durumunda, sat›fl›n maliyetini hesaplamak için, iki farkl› de¤erleme yöntemi kullanabilirler. Bunlar, ilk giren ilk ç›kar yöntemi ile ortalama maliyet yön-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

54

MAL‹

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

temidir (Alptürk, 2007: 88). Bu yöntemlerin her ikisi de maliyetleri esas almakta ve fiili envanter yap›lmak flart›yla, stok de¤erinin hesaplanmas›nda ve sat›fl maliyetinin belirlenmesinde sa¤l›kl› sonuçlar vermektedir. ‹flletmelerin fiili envanter yapmamalar› durumunda, ayn› yöntemler, kaydi (muhasebe içi) envanter sonuçlar› üzerinden de uygulanabilmektedir.

Ancak bunun için stok girifl ve ç›k›fl kay›tlar›n›n düzenli tutulmufl olmas› gerekmektedir. ‹flletmelerin hem fiili envanter hem de kaydi envanter yapmamalar›, bir baflka ifadeyle sürekli ve aral›kl› envanter yöntemlerini uygulayamamalar› durumunda ise, stok de¤erinin tespitinde “asgari kar haddi yöntemi” kullan›labilmektedir. Bu yöntem, sat›fl has›lat› üzerinden belli bir karl›l›k oran›na göre tespit edilen kar›n, sat›fl has›lat›ndan düflülmesiyle sat›fl maliyetinin ve dönemsonu stoklar›n›n de¤erinin hesaplanaca¤› varsay›m›na dayan›r. Bu yöntemde dönem sonu stok de¤eri, dönem bafl›ndaki stoklar ile dönem içindeki al›fllar›n toplam›ndan, sat›fl maliyetinin düflülmesi suretiyle hesaplan›r. Bu yöntemin uygulanabilmesi için stok girifllerinin ve sat›fl has›lat›n›n düzenli olarak izlenmesi gerekmektedir.

Afla¤›da üç yöntemin iflleyifli formül yoluyla gösterilmifltir(Büyükmirza, 2003:156).

Sürekli Envanter

DB Stok + Dönem ‹çi Al›fllar – Sat›fl Maliyeti = DS Stok

Aral›kl› Envanter

DB Stok +Dönem ‹çi Al›fllar – DS Stok = Sat›fl Maliyeti

Asgari Kar Haddi

DB Stok +Dönem ‹çi Al›fllar – (Sat›fllar x Asgari Karl›l›k) = DS Stok

(DB=Dönembafl›, DS=Dönemsonu)

Mevcut uygulamada eczane iflletmelerinin büyük ço¤unlu¤unun asgari kar haddi yöntemini kulland›klar› görülmektedir (Örten ve Özdemir, 2006: 15). Bunun nedeni, bu yöntemin fiili envanteri gerektirmemesidir.

Bununla birlikte eczane iflletmelerinin bu yöntemin d›fl›nda kullanabilecekleri yöntemler de vard›r. Bu yöntemlerden, örne¤in ortalama yöntem, kullan›m› kolay ve özel bir takip gerektirmemektedir. Ortalama yöntem-

55

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ler içinde en kolay olan› ise, basit aritmetik ortalama yöntemdir. Ancak, bu yöntemin uygulanmas› için fiili envanter zorunludur.

Afla¤›daki örnekte, eczane iflletmelerince flartlar gere¤i yayg›n olarak kullan›lan “asgari kar haddi yöntemi” ile alternatif yöntem olarak önedi¤imiz “basit aritmetik ortalama yöntem” karfl›laflt›rmal› olarak aç›klanm›fl ve örne¤in devam›nda da asgari kar haddi yönteminin neden oldu¤u envanter sorunlar› üzerinde durulmufltur. Örnek: X Ecza iflletmesi’nin 01.01.2007 tarihli stoklar›nda 10 kutu X1 kodlu “X” ilac› bulunmaktad›r. Bu ilac›n maliyeti 20,- YTL’dir. Y›l içinde “Y” Ecza deposundan yap›lan 20.10.2007 ve 20.11.2007 tarihli mal al›fl›na iliflkin 2 adet faturan›n içeri¤i afla¤›daki gibidir.

Y›l içinde yap›lan ilaç sat›fllar› nedeniyle eczanenin düzenledi¤i 3 adet fatura bilgileri afla¤›daki gibidir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

56

MAL‹

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

Yukar›daki fatura örneklerine göre, X Eczane iflletmesinin y›lsonu itibari ile dönemsonu stoklar›n›n de¤eri ve sat›fllar›n›n maliyeti, farkl› yöntemlere göre afla¤›daki gibi hesaplanabilir.

a. Asgari Kar Haddi Yöntemine Göre Sat›fl Maliyetinin Hesaplanmas› Eczane iflletmeleri, stoklar›n› düzenli bir flekilde izlemedikleri ve y›l sonunda fiili envanter yapmaktan kaç›nd›klar› için, y›l sonunda defterlerini ortalama bir karl›l›k üzerinden ba¤lama yoluna gitmektedirler. Ortalama karl›l›k oran› ise, genel olarak ecza depolar›ndan al›nan faturalarda belirtilmifl olan eczac› kar› oranlar›n›n ortalamas› al›narak belirlenmektedir. Bu oran genelde % 20 olarak kabul edilmektedir. Asgari kar haddi yönteminde, dönemsonu stok de¤eri güvenilir bir flekilde ölçülemedi¤i için, sat›fllar üzerinden gidilerek sat›fllar›n maliyeti hesaplanmaya çal›fl›lmaktad›r.

Buna göre; ilk olarak eczane iflletmesinin düzenlemifl oldu¤u sat›fl faturalar›n›n toplam› tespit edilmektedir. Ancak toplam sat›fl has›lat› belirlenirken KDV’siz tutarlar›n dikkate al›nmas› gerekti¤i unutulmamal›d›r.

Zira KDV, bir maliyet ya da gelir unsuru de¤ildir. Yukar›daki 3 örnek sat›fl faturas›na göre toplam (1368,63 + 712,82 + 222,22) 2303,67 YTL’lik sat›fl has›lat› gerçekleflti¤i görülmektedir.

57

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

Yöntemin ikinci aflamas›nda, belirlenen ortalama karl›l›k oran› (bu örnekte kar oran›n %20 varsay›lm›flt›r) sat›fl has›lat› tutar›na uygulan›r.

Buna göre; Sat›fl hâs›lat› : 2303,67 YTL Ortalama kar : 460,73 YTL(2303,67 YTL x %20) Sat›fl Maliyeti : 1842,94 YTL(2303,67 YTL – 460,73 YTL) ya da (2303,67 x %80) Sat›fl›n maliyeti bu flekilde hesab›ndan sonra, stok de¤erinden sat›fl maliyeti ç›kart›larak dönemsonu envanter sonucu tespit edilir. Stok de¤eri, dönembafl›nda mevcut stoklar›n de¤eri ile dönem içinde sat›n al›nm›fl olan stoklar›n de¤eri toplanarak hesaplan›r. Ancak, bu de¤er hesaplan›rken, de¤erin içinde KDV tutar›n›n olmamas›na dikkat edilmelidir.

Dönembafl› stok : 200,- YTL (10 kutu x 20,-YTL) Dönem içi al›fllar : 2406,29 (824,07 YTL + 1582,22 YTL) (KDV hariç tutar olmas› gerekir) Toplam stok de¤eri : 2606,29 YTL (200 + 2406,29) Sat›fl maliyeti : 1842,94 YTL Dönemsonu stok : 763,35 YTL (2606,29 – 1842,94) Yukar›daki hesaplamalardan anlafl›laca¤› üzere, asgari kar haddi yöntemine göre dönemsonu stok de¤eri 763,35 YTL olarak hesaplanmaktad›r. Ancak muhasebede esas olan önce dönemsonu stok de¤erinin gerçek de¤erini fiili envanterle tespit etmek ve sat›fl›n maliyetini bu tespite göre hesaplamakt›r.

b. Aritmetik Ortalama Yönteme Göre Sat›fl Maliyetinin Hesaplanmas› Aritmetik ortalama yöntem, y›l içinde sat›n al›nan mallar›n toplam tutar›n›n yine ayn› dönemde al›nan toplam mal miktar›na bölünmesini ve bu yolla maliyet hesaplamay› öngören mant›ki yoldur(Sürmen, 2007: 125).

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

58

MAL‹

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

Yukar›daki verileri kullanarak, sat›fl›n maliyeti bu yöntemin esaslar›na göre flu flekilde hesaplanabilir: ‹lk olarak, dönem bafl›ndaki stok de¤eri hesaplan›r. Daha sonra stok kart›ndan yola ç›k›larak y›l içinde “X” ilac›ndan ne kadar sat›n al›nd›¤› tespit edilir. Bu iki de¤er toplanarak, toplam stok miktar›na bölünür. Burandan, “X” ilac›n›n ortalama maliyeti bulunur. Ortalama maliyet hesaplan›rken, al›fl faturalar›nda gösterilen mal fazlalar› da dikkate al›n›r.

Dönembafl› stok : 200,- YTL Dönem içi al›fl : 2406,29 YTL Toplam stok de¤eri : 2406,29 YTL Ortalama birim maliyet : 2406,29 YTL / 195 kutu = 13,37 YTL (Dönem bafl›ndan 10 kutu, y›l içindeki toplam al›fl 150 kutu, y›l içinde al›nan mal fazlas› 35 kutu) ‹flletmede, y›l içinde düzenlenen faturalardan yararlanarak, sat›lan ilaç miktar›n›n tespiti mümkündür. Bilgisayarda stok program›n› düzenli kullananlar bu bilgiye an›nda ulaflabilirler. Yukar›daki örnekte, 3 sat›fl faturas›nda toplam 130 kutu ilaç sat›ld›¤› görülmektedir. Buna göre; “X” ilac›ndan yap›lan sat›fl miktar›n›, yukar›da hesaplanan ortalama maliyetle çarparak sat›lan ilaçlar›n maliyetini hesaplamak mümkündür. Buna göre; Sat›fl maliyeti: 130 kutu x 13,37 YTL = 1738,10 YTL olarak hesaplan›r.

Bu durumda kar, 2303,67 YTL – 1738,10 YTL = 565,57 YTL olarak hesaplanm›fl olur. Sat›fl karl›l›¤› ise 565,57 / 2303,67 = 0,2455 (% 24,55)’dir. Görüldü¤ü üzere, iflletmenin gerçek karl›l›k oran› %24,55 olmas›na ra¤men, asgari kar haddi yöntemini kullanan iflletme, karl›l›¤›n› %20 üzerinden göstererek defterini ba¤lamaktad›r. Dönemsonu stok de¤eri ise toplam al›fllardan, sat›fllar›n maliyeti ç›kart›larak hesaplan›r. Buna göre dönemsonu stok de¤eri: 2606,29 – 1738,10 = 868,19 YTL bulunur. Görüldü¤ü üzere, gerçe¤e yak›n bir flekilde hesaplanm›fl olan dö-

59

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

nemsonu stok de¤eri, 868,19 YTL iken, asgari kar haddi yöntemini kullanan iflletmelerde bu de¤er, 763,35 YTL olarak gözükmektedir.

Eczane iflletmelerinin ço¤unlu¤u daha az kar göstermek istedikleri için “asgari kar haddi yöntemi”ni uygulamaktad›rlar. Ancak bafllang›çta iflletmenin lehine gibi gözüken bu durum, sonradan stok fazlas› gibi envanter sorunlar›n›n oluflumuna neden olmaktad›r. Çünkü gerçe¤e yak›n stok de¤eri 868,19 YTL olmas›na ra¤men, asgari kar haddi yöntemini kullanan iflletmeler stok de¤erlerini 763,35 YTL olarak göstermektedir.

Bu durum, asgari kar haddi yöntemini kullanan iflletmede, stok de¤erinin defter de¤erinin düflük olmas›na neden olmaktad›r. K›saca iflletmeler, stoklar›n›n 104,84 YTL’lik (868,19 – 763,35) k›sm›n› sat›fl›n maliyetine ekleyerek, kar› düflürmüfllerdir. Bu durum y›llar›n birikimi ile sorunlar yuma¤› haline gelmektedir.

4. Eczane ‹flletmelerinde Asgari Kar Haddi Yönteminin Kullan›m›ndan Do¤an Envanter Sorunlar› ve Çözüm Önerileri Eczane iflletmeleri, ortalama kar haddi yöntemini pratik olmas›, daha az vergi ödeme imkan› sunmas› gibi nedenlerle tercih etmektedir.

Oysa bu yöntem kullan›c›s›na vergisel avantajlar sa¤lasa da, birçok sorunu da beraberinde getirmektedir. Afla¤›da bu sorunlar ve sözkonusu sorunlara yönelik taraf›m›zdan yap›lan çözüm önerileri k›saca aç›klanm›flt›r. a. Stok Fazlas› Sorunu ve Çözüm Önerileri Stok fazlas› sorunu, envanterin gerçek sat›fl karl›l›¤›ndan daha düflük bir karl›l›k oran›na göre tespit edilmesi durumunda ortaya ç›kmaktad›r. Örne¤in gerçek karl›l›k oran› %25 olan bir eczanede, %20 asgari karl›l›k oran›na göre envanterin tespit edilmesi stok fazlas›na neden

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

60

MAL‹

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

olur. Uzun y›llar bu uygulamaya devam eden iflletmelerde bu stok fazlas› sorunu, telafisi mümkün olmayan bir boyut kazan›r.

Bafllang›çta eczac›lar taraf›ndan düflük kar sa¤lad›¤› gerekçesiyle ihmal edilen bu sorun, özellikle iflletmenin tasfiyesi veya devri söz konusu oldu¤unda daha belirgin olarak ortaya ç›kmaktad›r. Çünkü iflletmenin devri veya tasfiyesi durumunda, k⤛t üzerinde çok yüklü bir stok varl›¤› gözükece¤inden bunlar için sat›fl veya devir faturas› düzenlemek zorunda kal›n›r. Bu durum, hem yüksek kar ortaya ç›kmas›na hem de yüksek KDV borcunun do¤mas›na sebep olur.

Yukar›da ana hatlar› ile ortaya konulan “stok fazlas›” sorununu aflmak için afla¤›daki ifllemlerin yap›lmas› önerilir: • Her y›l sonu itibariyle fiili envanter yap›lmal› ve gerçek envanter sonuçlar› muhasebeye aktar›lmal›d›r. Ayr›ca, defterler fiili envanter sonuçlar›na göre ba¤lanmal›d›r. Bu yolla, envanterin daha da bozulmas›n›n önüne geçilebilir. Bununla birlikte envanterin düzeltilmesi iflleminin, sorunun boyutuna göre de¤iflen zaman ve maliyet gerektirece¤i de unutulmamal›d›r. Zira stok fazlas› sorununun çözülme sürecinde, eczanenin gerçek sat›fl kar› oran›n›n üstünde bir sat›fl kar› göstermesi ve buna ba¤l› olarak da daha fazla vergi ödemesi gerekmektedir.

• ‹flletmeler, vergiden kaç›nmak amac›yla sat›fl karlar›n› yüksek göstermekten çekinmemelidirler. Çünkü vergi, sat›fl kar›ndan, iflletme giderleri düflüldükten sonra kalan net kar üzerinden vergi hesaplan›r. Dolay›s›yla eczane iflletmelerinin, giderlerini belgelendirme ve muhasebe defterlerine kaydetme konusunda özen göstermeleri halinde, daha az vergi ödemeleri mümkündür.

• Fiili envanter sonuçlar›, stok takip programlar›na ayr›nt›l› olarak yüklenmeli ve al›nan ve sat›lan ilaçlar, çeflit ve miktar olarak programlara düzenli kaydedilmelidir. Bu flekilde sat›fla konu olan tüm ilaç çeflitlerinin ayr› ayr› takibi yap›lmal›d›r.

• Eczane iflletmeleri, fiili envanter yapmad›klar› halde “kar› düflürmek” amac›yla oran› %3,5-5 aras›nda de¤iflen fire hesaplamas› yapmak-

61

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

tad›r. Oysa fire, niteli¤i gere¤i ancak fiili envanter sonuncuna göre hesaplanabilir ve fiili envanter sonucu, kay›tlara göre noksan ç›kmas› durumunda ortaya ç›kan fark fire kabul edilir. Dolay›s›yla, stok fazlas› sorunu yaflayan eczane iflletmeleri, stoklar›nda fire olmad›¤› halde, vergi matrah›n› düflürmek amac›yla fire hesab› yapmaktad›r. Asgari kar haddi yöntemini uygulayan iflletmelerde bu durum, stok fazlas› sorununun daha artmas›na sebep olmaktad›r. Çünkü asgari kar haddi yönteminde dönem sonu stok de¤eri, gerçek durumdan daha az hesapland›¤›ndan, fire uygulamas› nedeniyle daha da düflmektedir. Bu durum, stok fazlas›n›n daha da artmas›na sebep olaca¤›ndan, stok fazlas› durumunda fire uygulamas›ndan kaç›n›lmal›d›r.

b. Stok Noksan› Sorunu ve Çözüm Önerileri Stok noksan›n›n en önemli nedeni, envanterin gerçek karl›l›¤›n üstünde bir ortalama karl›l›k oran›na göre belirlenmesidir. Stok noksan› sorunu, stok fazlas›nda oldu¤u gibi, fiili sonuçla kay›tlardaki sonuçlar›n uyumsuzlu¤u sorununa neden olmakta ve y›llar geçtikçe de söz konusu sorunun büyümesine zemin haz›rlamaktad›r.

“Stok noksan›” sorununu aflmak için taraf›m›zdan yap›lan çözüm önerileri flunlard›r: • Fiili envanter yap›larak, iflletmenin gerçek envanteri ortaya ç›kar›lmal› ve sonraki y›llarda sürekli fiili envanter sonucuna göre defterlerin ba¤lanmas›n› özen gösterilmelidir.

• Stok takibini fiili envantere göre yapan iflletmeler, bu bilgileri stok program›na yükleyerek, stok girifl ve ç›k›fllar›n› bilgisayarda stok takip programlar› arac›l›¤›yla izlemelidir. Stok takip programlar›na düzenli veri girifli yap›lmas› durumunda, y›l sonlar›nda do¤ruya yak›n bir envanter sonucunun tespit edilmesi mümkündür.

• Fiili envantere geçen iflletmeler, stok noksan› sorununu çözene

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

62

MAL‹

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

kadar, her y›l oldu¤undan daha düflük sat›fl karl›l›¤› göstererek defterlerini ba¤lamal›d›r.

• Asgari kar haddi yöntemini uygulayan iflletmelerin, dönem sonlar›nda yapacaklar› fire hesab›yla kaydi envanter sonucunu düflürmeleri ve bu yolla da stok noksan› sorununu k›smi olarak çözmeleri mümkündür.

c. Fire Sorunu Fire, stoklarda niteliklerine uygun miktar kayb› olarak tan›mlanmaktad›r. Eczanelerde, k›r›lma, bozulma, miad› geçme vb. nedenlerle ortaya ç›kmakta ve %3-5 oran›nda uygulanmaktad›r. Teorik olarak sadece fiili envanter yapanlar›n yararlanabilece¤i fire hesab›, günümüz iflletmelerinde –fiili envanter yap›lmasa bile- al›fllar üzerinden y›l sonlar›nda yap›lmaktad›r.

Firenin hangi tutar üzerinden hesaplanaca¤› konusunda aç›kl›k bulunmamaktad›r. Dan›fltay 4.Dairesi 25.11.1998, T., E.1997/43985 K.1998/4531 say›l› karar›nda, firenin, sat›lan ticari mallar üzerinden hesaplanmas› gerekti¤i belirtilmifltir. Buna göre her y›l gider yaz›lacak fire tutar›, STMM tutar›n›n belirli bir yüzdesi olarak hesaplanmal›d›r (Sürmen, 2007 :134) Fiili envanter yapmayan eczanelerde fire hesaplamas› mümkün de¤ildir. Ayr›ca, firelerin hangi mal çeflidine ait oldu¤un da ayr› ayr› belirlenmesi gerekir(Öngen, 2003:266). Bununla birlikte, eczaneler flu an uygulamakta olduklar› al›fl üzerinden fire hesaplama uygulamas›na son verip, sat›lan mal üzerinden hesaplama usulüne geçmelidirler. Fire hesab›, kaydi envanter sonucunun düflük hesaplanmas›na neden oldu¤undan, ancak stok noksan› durumunda yap›lmal›d›r.

63

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

d. Eczanelerde Di¤er ‹flletmecilik Sorunlar› ve Çözüm Önerileri Eczane iflletmelerinin yukar›da anlat›lan sorunlar›n yan›nda daha birçok sorunlar› oldu¤u görülmektedir.1 Yap›lan görüflmeler ve tart›flmalar sonucunda bu sorunlar›n ço¤unun, eczac›lar›n iflletmecilik ve muhasebe bilgilerinin olmamas›ndan kaynakland›¤› anlafl›lmaktad›r. Tespit edilen iflletmecilik sorunlar›n› afla¤›daki gibi s›ralamak mümkündür; 1. Kar ve Karl›l›k Hesab›n›n Yanl›fl Yap›lmas›: Baz› eczane iflletmecileri, kar ve karl›l›k hesaplamalar›n› yaparken yan›lg› içine düfltükleri gözlemlenmektedir. Örne¤in, günlük olarak yap›lan nakit tahsilat ile nakit ödemeler aras›ndaki fark›, kar veya zarar olarak yorumlayabilmektedirler. Bu yan›lg›n›n tek nedeni iflletmecilik bilgisinin eksikli¤idir.

2. Sat›fl Kar› ile ‹flletme Kar› Ayr›m›n›n Yap›lamamas›: Baz› eczane iflletmecileri, sat›fl has›lat› üzerinden hesaplanan ortalama kar›n, iflletme karlar› oldu¤unu düflünmektedirler. Oysa iflletme kar›, sat›fl kar›ndan iflletme giderleri ç›kar›ld›ktan sonra bulunacak kard›r. Dolay›s›yla eczane iflletmelerinin, sat›fl kar›ndan ziyade iflletme kar›n›n yönetilmesine odaklanmalar› gerekmektedir.

3. Vergi Matrah›n›n Yanl›fl Yorumlanmas›: Baz› eczane iflletmeleri, sat›fl karlar›n› düflük göstererek vergi matrahlar›n› azaltma yoluna gitmektedirler. Oysa nihai vergi, iflletme kar› üzerinden hesaplanmaktad›r. Bu durumda, iflletmecilerin sat›fl karlar›n› düflürme imkan› sunan yöntemleri tercih etmeleri rasyonel de¤ildir.

4. Tahsil Edilen ve Ödenen KDV’lerin Gelir veya Maliyet Unsuru Olarak Dikkate Al›nmas›: Baz› eczane iflletmeleri, tahsil ettikleri KDV’yi kar, ödedikleri KDV’yi de zarar olarak kabul ettikleri tespit edilmifltir. Bilindi¤i üzere, tahsil edilen KDV, devlet ad›na müflteriden al›nan

1 Bu sorunlar, Trabzon ve Giresun’da bu makalenin yazarlar› taraf›ndan eczac›lara yönelik gerçeklefltirilen temel muhasebe e¤itimi seminerlerinde, kat›l›mc›larla yap›lan görüflmelerde tespit edilmifltir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

64

MAL‹

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

bir tüketim vergisidir. Devlet ad›na müflteriden tahsil edilen KDV’ler, her ay›n sonunda, mal ve hizmet al›fllar›nda ödenen KDV’lerden mahsup edilmekte ve tespit edilen fark, beyanname verme döneminde devlete ödenmektedir. Ay içinde fazla KDV ödemesi nedeniyle iflletme lehine bir farkl›l›k ortaya ç›kmas› durumunda sözkonusu fark, bir sonraki dönem tahsil edilen KDV’lerden mahsup edilmek üzere alacak olarak kaydedilmektedir.

5. Stok Takip Programlar›n›n Kullan›lamamas›: Birçok eczane iflletmesinde stok takip programlar› bulunmas›na ra¤men, bu programlar, zaman ve personel k›s›tl›l›¤›ndan ve de yetersiz iflletme ve muhasebe bilgisi sebebiyle etkin olarak kullan›lmamaktad›r.

6. Temel Muhasebe Bilgisi Eksikli¤i: Ço¤u eczane iflletmecilerinin, fakültelerinde muhasebeye yönelik herhangi bir e¤itim almamalar› nedeniyle, muhasebede kullan›lan kavramlar›n birço¤una uzak olduklar› ve bu nedenle de karfl›laflt›klar› muhasebe sorunlar›n› alg›lamakta ve çözmekte zorland›klar› tespit edilmifltir.

7. Birim Maliyetlerin Do¤ru Hesaplanamamas›: Birçok eczane iflletmesi, ilaç birim maliyeti olarak ecza deposundan gelen faturada gösterilen fiyat› kullanmaktad›r. Faturada mal fazlas› olarak gösterilen “miktar iskonto”sunu al›fl maliyeti hesaplamalar›nda dikkate almamaktad›rlar.

Bir baflka ifadeyle bu mallar, toplam al›fl maliyetini azaltan bir unsur oldu¤u halde, hesaplamalarda kay›t d›fl› kabul edilmektedir .

Asgari kar haddi uygulamas›nda kullan›lan oran, teamüle göre belirlendi¤inden ve eczanelerin özel durumlar›n› dikkate almad›¤›ndan zaman zaman fazla vergi ödeme sorununu da beraberinde getirmektedir. Özellikle a¤›rl›kl› olarak ithal ilaç satan eczanelerin karl›l›k oranlar› düflük olmas›na ra¤men, asgari kar haddi yöntemi, eczanelerin bu özel durumunu dikkate almadan standart bir oran üzerinden kar ve dolays›yla vergi hesaplamas›n› öngörmektedir. Bu da, yukar›da sözü edilen sorunlar›n yan›nda, gerçek verginin do¤ru hesaplanamamas› sorununu da gündeme getirmektedir.

65

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

Bunun yan›nda etkin bir stok takibi ve kontrolü olmad›¤›ndan ilaç fiyatlar›ndaki ani düflüfllerin do¤urdu¤u zararlar da eczaneler üzerinde yük oluflturmaktad›r.

Eczane iflletmecili¤inde tespit edilen bir baflka sorun ise, kar yönetiminin etkin yap›lamamas›d›r. Zira eczanelerin büyük ço¤unlu¤u, sat›fllar›n maliyetini objektif olmayan kriterlere göre hesaplamakta, kira, amortisman, k›rtasiye vb. giderlerin takibini de düzenli olarak yapamamaktad›rlar. Oysa bu takip sayesinde objektif kriterlere göre hesaplanan sat›fl maliyeti yan›nda, di¤er iflletme giderleri de dikkate al›narak gerçek kar veya zarar hesaplanmas› mümkündür.

Yukar›da üzerinde durulan sorunlar›n çözümü, iflletmecilik e¤itimi ile do¤rudan ilgilidir. Bu nedenle, eczane iflletmecilerinin, eczac›l›k fakültelerinde veya sa¤lanan ek e¤itimlerle temel iflletmecilik ve muhasebe e¤itimi konusunda bilgilendirilmeleri yukar›daki sorunlar›n çözümüne önemli katk› sa¤layaca¤› kan›s›nday›z.

5. Sonuç Eczane iflletmeleri, mal çeflidinin fazla olmas› nedeniyle düzenli envanter yapamamakta ve envantere ba¤l› olarak hesaplayaca¤› verileri (sat›fl kar veya zarar›, sat›fl maliyeti vb.) de do¤ru olarak elde edememektedir. Bu nedenle de eczane iflletmeleri, sözkonusu sorunun çözümü için çeflitli yöntemler kullanma yoluna gitmektedir. Bu amaçla kullan›lan yöntemlerin bafl›nda asgari kar haddi yöntemi gelmektedir. Bu yöntem, minimum zaman ve maliyetle istenilen sonucu verdi¤inden çok s›k kullan›lmaktad›r. Ancak, sözkonusu yöntem, sa¤lad›¤› avantajlarla birlikte, baflta stok fazlas› ve noksan› sorunu olmak üzere bir çok envanter sorununu da beraberinde getirmektedir. Dolay›s›yla iflletmelerin, bu yöntemi en k›sa sürede terk etmeleri ve fiili envanteri esas alan yöntemleri kullanmalar› gerekmektedir. Ayr›ca, ayn› yöntemle birlikte pek çok iflletmecilik sorunlar›n› da gündeme gelmektedir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

66

MAL‹

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

Asgari kar haddi yönteminin bu kadar sak›ncay› beraberinde getirmesinin nedeni ise, eczane iflletmelerinin fiili envanter yapmamalar› ya da yapamamalar›d›r. Buna neden olarak gösterilen mal çeflidi fazlal›¤› sorununun, bilgisayarlara kurulacak “stok takip program”lar›yla çözülebilece¤i kan›s›nday›z. Özellikle, barkot okuyucu kullanarak stoklar› izlemek pratik ve h›zl› bir yol olmas›na ra¤men, eczane iflletmelerinin sözkonusu okuyucular› sadece ilaç fiyatlar›n›n tespitinde kulland›klar› görülmektedir. Bu nedenle, eczane iflletmelerinin barkot yöntemi ile stok takibi için gerekli organizasyonu yapmalar› gerekir.

Eczane iflletmelerinin stoklar› izlemeleri için muhasebeden konusunda bilgi sahibi ayr› bir eleman› istihdam etmeleri de gerekmektedir.

Oysa iflletme sahiplerinin masraflar› art›rmama düflüncesiyle, bu yöndeki bir istihdamdan kaç›nd›klar›, dolay›s›yla stok takibine gerekli özeni gösteremedikleri görülmektedir.

Eczane iflletmelerini, asgari kar haddi yöntemini kullanmaya teflvik eden bir unsur da Maliye Bakanl›¤›’n›n eczac›lara yönelik bu yöntemi kullanmaya izin vermesidir. Oysa bu yöntem bilanço esas›na göre defter tutan iflletmeler için yasaklanm›flt›r. Maliye Bakanl›¤›n›n eczac›lara böyle bir kolayl›k sunmas›, eczac›lar› fiili envanter yapmaktan kaç›nd›rmaktad›r. Dolay›s›yla Maliye Bakanl›¤›’n›n bu uygulamaya son vermesinin uygun olaca¤› kanaatindeyiz.

Sonuç olarak, eczane iflletmelerinde asgari kar haddi yönteminin terk edilmesi, stok programlar› arac›l›¤›yla stoklar›n ayr›nt›l› olarak izlenmesi, iflyerinde mümkünse muhasebe konunda temel bilgi sahibi bir personelin istihdam edilmesi gibi pratik yöntemlerin, mevcut ve muhtemel sorunlar›n çözümüne önemli katk›lar sa¤layaca¤› kan›s›nday›z.

67

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

KAYNAKÇA Alptürk, Ercan (2007). “Eczanelerin Vergisel Sorunlar›”, Maliye Postas›, 639 (2007), ss. 81–89 Biyan, Özgür (2007). “Eczanelerde Üç Y›lda Bir Mi Yoksa Her Y›l m› Envanter Ç›kartmal›?”, www.alomaliye.com/2007/ozgur_b›yan_eczane.htm, 02.Nisan 2007, Eriflim tarihi: 05.03.2008 Büyükmirza, Kamil (2003). Maliyet ve Yönetim Muhasebesi, 9.

Bask›, Gazi Kitabevi, Ankara Durmufl, Ahmet Hayri ve Mehmet Emin Arat(1995). ‹flletmelerde Muhasebe Organizasyonu, Marmara Üniversitesi Nihad Sayar E¤itim Vakf›, ‹stanbul Dinç, Engin ve U¤ur Kaya (2007). Eczane ‹flletmeleri Temel Muhasebe Seminer Notlar›, Hedef Alliance, Trabzon Gücenme, Ümit(2005). Genel Muhasebe, Aktüel Yay›nlar›, Bursa Öngen, Safiye (2003). “Büyük Ma¤azalarda ve eczanelerde Envanter Avantaj›”, Yaklafl›m, 132, (2003), ss. 263–266 Örten, Remzi ve Fevzi Serkan Özdemir (2006). “Eczane ‹flletmelerinde Stoklar›n De¤erlemesi ve Dönem Kar›n›n Belirlenmesi”, Vergi Sorunlar› Dergisi, 211, (2006), s.7–18 Sürmen, Yusuf (2007). Muhasebe 2, Celepler Matbaac›l›k, Trabzon

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

68

R EFEREED PAPERS

YAZILAR HAKEMS‹Z YAZILAR

OPINION PAPERS

HAKEMS‹Z

70

R EFEREED PAPERS

YAZILAR HAKEMS‹Z YAZILAR

OPINION PAPERS

HAKEMS‹Z

R EFEREED PAPERS

YAZILAR HAKEML‹ YAZILAR

REFEREED PAPERS

HAKEML‹

MAL‹

ÇÖZÜM

SOSYAL GÜVENL‹K REFORMUNDA ADALETS‹Z HÜKÜMLER DÜZELT‹LMEL‹D‹R. l Yahya ARIKAN* Sosyal güvenlik kuflaklar aras› bir dayan›flmad›r Sosyal güvenlik, bireylerin gelir veya sa¤l›k kayb›na yönelik toplumsal bir dayan›flmad›r.

Sosyal güvenlikte as›l amaç, çal›flma gücünü herhangi bir nedenden dolay› tamamen veya geçici olarak yitirenlere gereksinimlerini karfl›layacak asgari bir kazanc›n temin edilmesi ile sa¤l›klar›n› yeniden kazanmalar›n› temin etmektir.

Sosyal güvenlik reformunda as›l üzerinde durulmas› gereken, sosyal güvenli¤in temel bir insan hakk› oldu¤u konusudur.

Sosyal güvenlikte tutarl› bir Devlet politikas› olmal›d›r Bu ba¤lamda, sosyal güvenlik sisteminin mutlaka devlet politikas› haline getirilmesi ve siyasi iktidarlar›n müdahalesinden kurtar›larak siyasi partilerin kolayca de¤ifltiremeyecekleri bir yap›ya kavuflturulmas› gerekmektedir.

Ayr›ca, sosyal güvenlik sistemi için (Bankac›l›k Düzenleme ve Denetleme Kurulu benzeri bir üst kurul oluflturularak, sosyal güvenlik sisteminin d›fl etki ve siyasi bask›lardan kurtar›lmas› sa¤lanmal›d›r.

* ‹SMMMO Baflkan›

19

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

‹SMMMO yönetimi sosyal sorumlulukta duyarl›d›r ‹SMMMO yönetimi sosyal sorumluluk bilinci çerçevesinde, bugüne kadar baflta ‹fl ve Sosyal Güvenlik Mevzuat›nda sorunlar ve çözüm önerileri, e-bildirge, Ek-1 ve Ek-2 Belgelerinin kald›r›lmas›, meslek mensuplar›n›n asgari iflçilik incelemesi yapabilmesi, sosyal güvenlik reformu ve uygulamada görülen di¤er eksiklik ve aksakl›klar olmak üzere çok say›da rapor haz›rlayarak ilgili makamlara sunulmufltur. ‹SMMMO taraf›ndan haz›rlanan “Sosyal Güvenlik Sisteminde Sorunlar Çözüm Önerileri Ve Yeniden Yap›lanma” raporunda yer alan; • Sosyal güvenlikte tek çat›, • Primlerin indirilmesi, • Primlere devlet katk›s›, • Üç kurum yerine,tek bir kuruma bildirim verilmesi görüfllerimizin bir ço¤u kabul görerek hayata geçmifltir. ‹SMMMO olarak Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤› nezdinde Ek/1 iflçi girifl bildirimi, ve Ek/2 iflçi ç›k›fl bildirimi belgelerinin, ‹fl-Kur ‹flten Ayr›lma Bildirgesi, SSK ‹fle Girifl Bildirgesi olmak üzere Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤›’n›n ba¤l› ve ilgili kurumlar›na verilen belgelerin tek bir belge ile düzenlenerek ilgili Kurumlar›n istifadesine sunulmas›na yönelik giriflimler yap›lm›flt›r.

Bu giriflimler sonucunda say›n Bakan taraf›ndan gerekli düzenlemelerin yap›laca¤›na söz verilmifl olup, ilgililerle yap›lan görüflmelerde buna iliflkin çal›flmalar›n devam etti¤i bildirilmifltir.

Sistemde t›kanan sorunlar çözülmelidir 1- Sosyal güvenlik reformu ile özel sa¤l›k sigortalar›na ödenen primlerin , ayl›k toplam› asgarî ücretin % 30'unu (bugünkü asgari ücret

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

20

MAL‹

ÇÖZÜM

üzerinden 191.-YTL) geçmeyen katk› pay› tutarlar›ndan prim al›nmayaca¤› , ilgili tutar› aflt›¤› taktirde ise aflan k›s›m üzerinden prim kesintisi yap›laca¤› öngörülmüfltür.. Çal›flanlar›na özel sa¤l›k sigortas› yapt›rarak SSK’n›n sa¤l›k harcamalar›n› ve sa¤l›k kurulufllar›ndaki y›¤›lmalar› azaltan iflverenler adeta cezaland›r›lmaktad›r. Özel sa¤l›k sigortas› iflveren katk› pay›ndan prim al›nmamal›d›r.

Bu durumda hem Sosyal Güvenlik Kurumu’nun sa¤l›k alan›ndaki harcamalar› azalacak, hem özel sa¤l›k sigortas›ndan yararlananlar ilaçlar›n› alabilecek, hem de sa¤l›k kurulufllar›ndaki y›¤›lmalar azalacakt›r.

Bu nedenle, özel sa¤l›k sigortalar›na ödenen katk› paylar›n›n ayl›k toplam›n›n asgarî ücretin % 30'unu geçemeyen k›sm›ndan prim al›namayaca¤›na iliflkin hüküm kald›r›lmal› ve ödenen katk› paylar›n›n tamam› sigorta priminden istisna tutulmal›d›r.

2- Ücret d›fl›ndaki ikramiye ,prim gibi di¤er ödemelerin sigorta primine esas kazanc›n üst s›n›r› aflan k›sm›ndan ( flu anda bu tutar 4151,70 YTL dir.) , ödemenin yap›ld›¤› ay› takip eden aydan bafllanarak iki ay› geçmemek üzere sonraki aylar›n prime esas kazançlar›na ilave edilece¤ine iliflkin bir hüküm getirilmifltir.

Bu maddenin fiilen uygulanabilmesi mümkün olmad›¤› gibi, uygulamada bu hükmün yarataca¤› olumsuz etkilerden birisi de, bu flekilde s›k›nt›l› süreçlerle karfl›laflmak istemeyen iflverenlerin ücret d›fl› ödemelerini kay›t d›fl›na itecek olmas›d›r.

Bu nedenle, ücret d›fl›ndaki di¤er ödemelerin üst s›n›r› aflan k›sm›ndan, ödemenin yap›ld›¤› ay› takip eden aydan bafllanarak iki ay› geçmemek üzere üst s›n›r›n alt›nda kalan sonraki aylar›n prime esas kazançlar›na ilave edilece¤ine iliflkin düzenleme iptal edilmelidir.

3- Sosyal güvenlik reformuna göre; Ba¤-Kur’lu olmas›n› gerektirecek bir faaliyette bulunan kiflilerin (vergi mükellefiyeti, ticari faaliyet, flirket ortakl›¤› gibi), asgari ücret ile asgari ücretin 6,5 kat› aras›nda olmak

21

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

kofluluyla her ay diledi¤i rakam üzerinden yüzde 33,5 veya % 39 aras›nda oran›nda (yapt›¤› iflin tehlikesine göre de¤iflmektedir) prim ödemekle yükümlü olacakt›r.

Ancak, Ba¤-Kur’lu iflveren olup iflçi çal›flt›r›yorsa en yüksek ücret ödedi¤i iflçisinden daha az gelir beyan edemeyecektir.

Bu durum, iflçi ücretlerinin kay›t d›fl›na itilmesini teflvik etmektedir.

Bu nedenle Ba¤-Kur’lu sigortal›lardan iflçi çal›flt›ranlar›n en yüksek ücret ödedi¤i iflçisinden daha az prim bildiremeyece¤i fleklindeki hükmün kald›r›larak Ba¤-Kur’lu sigortal›lara da asgari ücret ile asgari ücretin 6,5 kat› aras›nda beyan ettikleri kazançlar› üzerinden prim ödemeleri sa¤lanmal›d›r.

4- Yasada yer alan eflitli¤i ve adaleti zedeleyen hükümler de¤ifltirilmelidir. Sosyal güvenlik reformu çal›flanlar aras›nda norm ve standart sa¤lamak, herkesi eflit ve adil bir sosyal güvenlik sisteminde toplamak amac›yla yap›lmas›na ra¤men maalesef reformun kendisi adaleti bozan bir yap›ya bürünmüfltür.

Bunlardan bir k›sm›na afla¤›da yer verilmifltir.

• 1 May›s 2008 den sonra ifle girenler kademeli olarak 65 yafl›nda emekli olma getirilmifltir.Halbuki kad›nlarda 58 erkeklerde 60 yafl›nda emekli olmak toplumun genifl kesiminde kabul görmüfltü.

• 1 Ekim 2008 tarihinden sonra ifle girenler emekli olduklar›nda herhangi bir iflte çal›flamayacaklard›r.Halbuki bu tarihten önce ifle girip emekli olanlar sosyal güvenlik destekleme primi ödeyerek çal›flabiliyorlar.

• fiirket orta¤› iseniz,kad›nlara do¤um paras› verilmemektedir.Halbuki Serbest meslek erbab› veya esnaf iseniz do¤um yard›m› alabiliyorsunuz.

• fiirket orta¤› iseniz ifl kazas› yapm›flsan›z,istirahat paras› alamamaktas›n›z.Halbuki esnaf veya serbest meslek erbab› iseniz ifl kazas› yapt›¤›n›zda istirahat paras› alabiliyorsunuz.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

22

MAL‹

ÇÖZÜM

• Kad›nlar ayakta do¤um yaparlarsa ortalama günlük kazanc›n 3/2 sini,yatakta do¤um yaparlarsa günlük kazanc›n yar›s›n› do¤um yard›m› alabilmektedir.Halbuki eskiden böyle bir ay›r›m yoktu,her iki flekilde de ortalama günlük kazanc›n 3/2 si ödenmekteydi.

• Dul ayl›¤› alan kad›n çal›fl›rsa ayl›¤›n›n % 50 sini alacakt›r.Halbuki eskiden bu oran % 75 idi.

• Yetim ayl›¤› alan kad›n bofland›¤› efliyle ayn› evi paylafl›rsa,yetim ayl›¤› alamayacak,tespit edildi¤inde ise ald›¤› ayl›klar geri al›nacakt›r. Halbuki baflka bir erkekle yaflarsa yetim ayl›¤›n› almaya devam edecektir.

Adaleti sarsan bu çeliflkiler mutlaka düzeltilmelidir.

5- ‹stihdam› teflvik eden düzenlemeler ve bu ba¤lamda özellikle prim indirimi son derece yerinde olmufltur. Primlerini düzenli ödeyen, yasalara ba¤l› ve mevzuata uygun davranan iflverenlerin befl puanl›k indirimden yararlanmalar› önemli bir teflviktir. SGK bu kanunun gere¤ini bir an önce yerine getirmelidir.

6- Küresel mali kriz ülkemizde de etkisini hissettirmeye bafllad›. fiirketler için kriz dönemlerinde maliyetleri ve giderleri k›sman›n en k›sa yolu olarak iflçi say›s›n›n düflürülmesi görülüyor. ‹flverenler bu yolu seçmemeli, ekonomik krizin iflten ç›karmalarla birlikte toplumda daha a¤›r sonuçlara yol açmas› önlenmelidir. ‹flverenler öncelikle fazla mesai uygulamas›n› kald›rmal›, çal›flanlara kullanmam›fl olduklar› y›ll›k ücretli izinleri kulland›rmal›, iflyerlerinde denklefltirme usulü çal›flma modeline geçilmeli, tam süreli kadrolarda çal›flan personelden isteyenler part time kadrolara kayd›r›lmal› ve mümkün oldukça iflten ç›karma yoluna gidilmemelidir.

7- 01.01.2009 tarihinden itibaren yürürlü¤ü girecek olan düzenlemeye göre, iflyerleri ve iflletmelerinde ‹fl Kanunu hükümlerinin uyguland›¤› iflverenler ile üçüncü kifliler, Türkiye genelinde çal›flt›rd›klar› iflçi say›s›n›n en az 10 olmas› hâlinde, çal›flt›rd›klar› iflçiye o ay içinde yapacak-

23

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

lar› her türlü ödemenin kanunî kesintiler düflüldükten sonra kalan net tutar›n›, bankalar arac›l›¤›yla ödemekle yükümlü tutulmufltur. ‹fl Kanunundan veya toplu ifl sözleflmesinden veyahut ifl sözleflmesinden do¤an alacaklar›n›, zorunlu tutuldu¤u hâlde bankalar arac›l›¤›yla ödemeyen iflverene veya iflveren vekiline veyahut üçüncü kifliye, her iflçi ve her ay için 100,00 YTL idarî para cezas› ödemek zorunda kalacakt›r.

Bu uygulama kay›t d›fl› istihdamla mücadelede önemli bir ad›m olup,s›ra kay›t d›fl› ekonomi ile mücadeleye gelmifltir.

Vergi ve sigorta primleri afla¤›ya çekilerek ,kay›t d›fl› ile mücadele edilerek,istihdam›n önündeki engeller kald›r›larak ,Türkiye’nin en önemli sorunu olan iflsizlikle mücadeleyi herkes birincil görev kabul etmelidir.

SONUÇ; Sosyal güvenlik reformuna yönelik elefltiriler dikkate al›nmal› ve toplumun tüm kesimlerini kucaklayan bir düzenlemeye gidilmelidir.Bu ba¤lamda yukar›da yer alan yap›c› elefltirilerin kamuoyunun büyük bir k›sm› taraf›ndan kabul gördü¤ü unutulmamal›d›r. Reform yapmak elbette önemlidir,ama önemli olan yenili¤in toplum taraf›ndan kabul görmesidir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

24

R EFEREED PAPERS

YAZILAR

.

HAKEML‹ YAZILAR

HAKEML‹

REFEREED PAPERS

26

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

W5510 SAYILI SOSYAL S‹GORTALAR VE GENEL SA⁄LIK S‹GORTASI KANUNUNA GÖRE ÖLÜM AYLI⁄I l Mustafa KURUCA I-G‹R‹fi Ölüm, ne zaman gerçekleflece¤i belli olmayan ve bu olguyu yaflayan kifli ile birlikte ailesini de sosyo-ekonomik olarak etkileyen bir kavramd›r. Temel koruma birimi olarak aileyi esas alan ölüm sigortas›, di¤er sigorta kollar›ndan farkl› olarak sigortal›n›n kendisine de¤il, ölüme ba¤l› olarak geride kalan hak sahiplerine sosyal güvenlik garantisi sa¤layan bir sigorta koludur. Türk toplumunun aile ve sosyal yap›s› gözetilerek sigortal›n›n efli, çocuklar› ve ana babas› hak sahibi olarak tan›mlanm›flt›r.(Alper, 2003, 323) Ölüm sigortas› ile ölen sigortal›n›n sa¤l›¤›nda geçimini sa¤lad›¤› ve geride b›rakt›¤› hak sahiplerine flartlar›n yerine getirilmesi durumunda ölüm ayl›¤› ba¤lan›r.

Sosyal Güvenlik Kurumu’na devredilen SSK, Ba¤-Kur ve Emekli Sand›¤›’nda ölüm ayl›¤›na hak kazanmada aranan flartlar›n farkl› oluflu geçmiflte çok elefltirilmifltir. Bunun sonucunda 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortalar› Kanunu’nda (Resmi, 2006, 26098), ölüm sigortas›ndan ayl›¤a hak kazanma flartlar› yeniden belirlenerek norm ve standart birli¤i sa¤lanmaya çal›fl›lm›flt›r. 5510 say›l› Kanuna göre ayl›k ba¤lama flartlar› 4/b statüsündeki sigortal›lar aç›s›ndan ayn› kalm›fl ancak ayl›k ba¤lama flartlar› prim ödeme gün say›s› bak›m›ndan 4/a statüsün* ‹stanbul Sosyal Güvenlik ‹l Müdürü-SGK Baflmüfettifli

141

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

deki sigortal›lar aç›s›ndan a¤›rlaflt›r›lm›fl bunun yan›nda 4/c statüsündeki sigortal›lar aç›s›ndan ise hafifletilmifltir.

5510 say›l› Kanun hükümleri do¤rultusunda ölen sigortal›lar›n hak sahiplerinin ayl›¤a hak kazanma flartlar›n›n incelenmesi yaz›m›z›n konusunu oluflturmaktad›r.

II. ÖLÜM S‹GORTASINDAN AYLI⁄A HAK KAZANMA fiARTLARI Ölüm olay›, geçimi sigortal› taraf›ndan sa¤lananlar aç›s›ndan güvenceye al›nmas› gerekli bir risktir. Ölüm sigortas›ndan ölen sigortal›n›n efli, çocuklar› ve ana-babas›na yard›m yap›l›r.(Kuruca, 2004,139) 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortalar› Kanunu’nun Ölüm sigortas›ndan sa¤lanan haklar ve yararlanma flartlar›n› düzenleyen 32. maddesinin 1. f›kras›na göre ölüm sigortas›ndan sa¤lanan yard›mlar flunlard›r. a) Ölüm ayl›¤› ba¤lanmas›. b) Ölüm toptan ödemesi yap›lmas›. c) Ayl›k almakta olan k›z çocuklar›na evlenme ödene¤i verilmesi.(1) d) Cenaze ödene¤i verilmesi. Ölen sigortal›n›n hak sahiplerine ayl›k ba¤lanmas› flartlar› 5510 say›l› Kanunun 32.maddesinin 2. f›kras›nda düzenlenmifltir. Madde hükmüne göre; a) En az 1800 gün malûllük, yafll›l›k ve ölüm sigortalar› primi bildirilmifl veya 4 üncü maddesinin birinci f›kras›n›n (a) bendi kapsam›nda sigortal› say›lanlar için, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 y›ldan beri sigortal› bulunup, toplam 900 gün malûllük, yafll›l›k ve ölüm sigortalar› primi bildirilmifl, b) 47 nci maddede yaz›l› sebeplerle kazaya u¤ram›fl, malûllük, vazife malûllü¤ü veya yafll›l›k ayl›¤› almakta iken veya ma-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

142

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

lûllük, vazife malûllü¤ü veya yafll›l›k ayl›¤› ba¤lanmas›na hak kazanm›fl olup henüz ifllemi tamamlanmam›fl, c) Ba¤lanm›fl bulunan malûllük, vazife malûllü¤ü veya yafll›l›k ayl›¤›, sigortal› olarak çal›flmaya bafllamalar› sebebiyle kesilmifl durumda iken ölen sigortal›n›n hak sahiplerine, yaz›l› istekte bulunmalar› halinde ayl›k ba¤lanmaktad›r.

4/b statüsündeki sigortal›lar›n hak sahiplerine ayl›k ba¤lanabilmesi için ölen sigortal›n›n genel sa¤l›k sigortas› primi dahil kendi sigortal›l›¤›ndan dolay› prim ve prime iliflkin her türlü borcunun olmamas› veya ödenmesi ayl›¤a hak kazanmada aranan bir baflka ölçüttür.

5510 say›l› Kanun ile ölüm ayl›¤›na hak kazanmada aranan flartlar mülga 506, 1479, 2925, 2926 ve 5434 say›l› Kanunlarda aranan flartlardan farkl›l›k göstermektedir. Bu farkl›l›klar 4/a ve 4/c sigortal›lar› aç›s›ndan ödenen prim gün say›s› bak›m›ndan de¤iflmifl, 4/b sigortal›lar› aç›s›ndan ise sigortal›n›n ölümünden sonra askerlik borçlanmas›n›n hak sahipleri taraf›ndan da yap›labilmesi esas› getirilmifltir.

A. 4/a STATÜSÜNE TAB‹ ‹KEN ÖLEN S‹GORTALILARIN HAK SAH‹PLER‹N‹N ÖLÜM AYLI⁄INA HAK KAZANAB‹LMES‹N‹N fiARTLARI Hak sahiplerinin ölüm ayl›¤›na hak kazanabilmesinin flartlar› ölüm tarihi ve hak sahipleri yönünden farkl›l›klar göstermektedir. Sigortal›n›n ölüm tarihi 01.10.2008 tarihinden önce gerçekleflmiflse, mülga 506 say›l› Kanun hükümlerine göre ölüm ayl›¤›na hak kazanmada aranan flartlar geçerli olacak, sigortal› 01.10.2008 tarihinden sonra ölmüfl ise 5510 say›l› Kanununun ölüm sigortas› flartlar›n› sa¤layabilenlere ölüm ayl›¤› ba¤lanacakt›r. Yine ana-baban›n ayl›¤a hak kazanmas›nda, ölümün 06.08.2003 tarihinden önce olmas›, 06.08.2003-30.09.2003 tarihleri aras›nda olmas› yada 01.10.2008 tarihinden sonra gerçekleflmesi ayl›k ba¤lanmas› flartlar›n› de¤ifltirmektedir.

143

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

01.10.2008 tarihinden sonra ölen 4/a sigortal›s›n›n hak sahiplerinin ölüm ayl›¤›na hak kazanabilmeleri için sigortal›n›n ölüm tarihinde; a) En az 5 y›l sigortal›l›¤›n›n bulunmas› b) Her türlü borçlanma hariç 900 gün malullük yafll›l›k ve ölüm sigortas› kollar›ndan sigorta primi ödenmifl olmas› c) Malullük veya yafll›l›k ayl›¤› almakta iken veya malullük veya yafll›l›k ayl›¤› ba¤lanmas›na hak kazanm›fl olup henüz ifllemi tamamlanmam›fl olmas›, d) Ba¤lanm›fl bulunan malullük veya yafll›l›k ayl›¤› sigortal› olarak çal›flmaya bafllamalar› sebebiyle kesilmifl durumda iken ölmüfl olmas› gerekmektedir.

4/a sigortal›lar› aç›s›ndan sigortal›l›k süresi, sigortal›n›n malullük, yafll›l›k ve ölüm sigortas›na tabi olarak ilk defa çal›flmaya bafllad›¤› tarih ile ayl›k ba¤lanma talebi aras›nda geçen süredir. Ölen sigortal›lar için ise sigortal›l›k süresi malullük, yafll›l›k ve ölüm (MYÖ) sigortas›na tabi olarak ilk defa çal›flmaya bafllanan tarih ile ölüm tarihi aras›nda geçen süredir. fiayet askerlik vazifesinden sonra sigortal› olunmuflsa sigortal›l›¤›n bafllang›c› askerlik borçlanmas› ile borçlan›lan süre kadar geriye götürülebilir. Yine sigortal›n›n prim ödeme gün say›s›n›n borçlanma hariç 900 günden fazla olmas› flart›yla sigortal›l›k süresinin borçlanma yoluyla 5 y›la ç›kar›lmas› durumunda da ayl›k ba¤lanma koflulu sa¤lanm›fl olur. Ölüm ayl›¤›na hak kazanabilmek için öncelikle hak sahiplerinin sigortal›n›n ölümünden sonra Kuruma yaz›l› olarak ayl›k ba¤lama talebinde bulunmalar› gerekmektedir. Örnek: 01.01.1996-30.06.1997 tarihleri aras›nda askerlik vazifesi yapan, 01.01.2004 tarihinde ilk defa 4/a sigortal›s› olarak çal›flmaya bafllayan ve 950 gün sigortal›l›k süresi bulunan Bay A, 15.10.2008 tarihinde vefat etmifltir.

Sigortal›n›n ölümü 01.10.2008 tarihinden sonra gerçekleflti¤inden ayl›k ba¤lama koflullar› 5510 say›l› Kanun hükümlerine göre yap›lacak-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

144

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

t›r. 5510 say›l› Kanun hükümlerine göre, ölüm ayl›¤›na hak kazanmada aranan, ölen sigortal›n›n sa¤l›¤›nda en az 900 gün prim ödenme flart› gerçekleflmesine ra¤men sigortal›l›k süresi 5 y›ldan az oldu¤u (4 y›l 10 ay 15 gün) için hak sahiplerinin en az 45 gün sigortal› ad›na askerlik borçlanmas› yapmas› durumunda sigortal›l›k süresi 5 y›la yükselecek bu sayede hak sahipleri ayl›¤a hak kazanacakt›r.

01.10.2008 tarihinden önce ölen 4/a sigortal›s›n›n hak sahiplerinin ölüm ayl›¤›na hak kazanabilmeleri için aranan flartlar mülga 506 say›l› Kanun hükümlerine do¤rultusunda olaca¤›ndan, sigortal›n›n ölüm tarihinde en az 5 y›l sigortal›l›¤›n›n bulunmas› ve sigortal› ad›na borçlanma dahil 900 gün MYÖ primi ödenmesi yeterli olacakt›r. Örnek: 01.01.1980 tarihinde ilk defa sigortal› olan 350 gün MYÖ sigortas› primi ödenen ve 600 gün askerlik yapan sigortal› 01.10.2004 tarihinde vefat etmiflse hak sahipleri, sigortal› ad›na 550 gün askerlik borçlanmas› yaparak borçlanma tutar›n› ödedi¤i ay› takip eden aybafl›ndan itibaren ayl›¤a hak kazanabilecektir.

1-Ölen Sigortal›n›n Dul Efline Ayl›k Ba¤lanma fiartlar› Sigortal›n›n ölümü ile dul kalan efle ayl›k ba¤lanabilmesi için, ölüm tarihinde sigortal› ile Türk Medeni Kanununa uygun olarak evlilik ba¤›n›n bulunmas› gerekmektedir. Türk Medeni Kanuna uygun olmayan evlilik iliflkisindeki kifliler 5510 say›l› Kanuna göre hak sahibi say›lmad›¤›ndan, bunlar›n ayl›k talebinde bulunmas› mümkün de¤ildir.

2-Ölen Sigortal›n›n Çocuklar›na Ayl›k Ba¤lanma fiartlar› Ölüm ayl›¤›na hak kazanmada çocuklar için aranan ortak koflul 5510 say›l› Kanuna ya da yabanc› bir ülke mevzuat›na göre MYÖ sigorta kollar›na tabi çal›flmama veya kendi sigortal›l›¤› nedeniyle gelir ve ay-

145

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

l›k ba¤lanmamas›d›r. K›z çocuklar›na ölüm ayl›¤› ba¤lanabilmesi için k›z çocu¤un, yafllar› ne olursa olsun evlenmemifl evli olmakla birlikte sonradan boflanm›fl ya da dul kalm›fl olmas› gerekir. Ayr›ca eflinden bofland›¤› halde bofland›¤› efli ile fiilen birlikte yaflayan k›z çocuklar›na ayl›k ba¤lanmad›¤› gibi tespiti halinde ba¤lanm›fl ayl›klar da kesilir.

Erkek çocuklara ölüm ayl›¤› ba¤lanabilmesi için 18 yafl›ndan küçük olmas›, orta ö¤renim görüyor ise 20, yüksek ö¤renim görüyor ise 25 yafl›n› doldurmam›fl olmas› gerekmektedir. K›z ya da erkek ayr›m› yap›lmaks›z›n çal›flma gücünü en az % 60 oran›nda yitirmifl malul çocuklara yafl, ö¤rencilik niteli¤i ve bekâr olma flartlar› aranmadan ayl›k ba¤lan›r.

3-Ölen Sigortal›n›n Ana-Babas›na Ayl›k Ba¤lanma fiartlar› 01.10.2008 tarihinden sonra ölen sigortal›n›n ana-babas›na ölüm ayl›¤› ba¤lanabilmesi için; Her türlü kazanç ve irattan elde etmifl oldu¤u gelirin asgari ücretin net tutar›ndan az olmas›, Gelir veya ayl›k ba¤lanmam›fl olmas›(di¤er çocuklardan kazan›lan gelir ve ayl›klar hariç) Hak sahibi efl yada çocuklardan artan hisse bulunmas› gerekmektedir.

(65 yafl›n üstünde olan ana-babaya di¤er flartlar› sa¤lamak kofluluyla artan hisse flart› aranmaks›z›n ayl›k ba¤lanmaktad›r.)

06.08.2003-30.09.2008 tarihleri aras›nda ölen sigortal›n›n ana-babas›na, artan hisse bulunmas› halinde sosyal güvenlik kurulufllar›na tabi çal›flmad›¤› veya 2022 say›l› Kanuna göre ba¤lanan ayl›k hariç olmak üzere buralardan her ne ad alt›nda olursa olsun gelir veya ayl›k almad›¤› sürece ayl›k ba¤lanacakt›r. Artan hisse bulunmamas› halinde ise ana-baban›n 65 yafl›ndan büyük olup olmad›¤›na bak›lacak 65 yafl›ndan büyük ise her türlü kazanç ve irattan elde etmifl oldu¤u gelirin asgari ücretin net tutar›ndan az olmas› halinde ayl›k ba¤lanacak, artan hisse yoksa 65 yafl›n alt›ndaki ana-babaya ayl›k ba¤lanmayacakt›r.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

146

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

06.08.2003 tarihinden önce ölen sigortal›n›n ana-babas›na ayl›k ba¤lanabilmesi için geçimin sigortal› taraf›ndan sa¤lanmas› koflulu aranacakt›r.

Ana baban›n geçiminin sigortal› taraf›ndan sa¤land›¤›n›n anlafl›lmas› halinde efl ve çocuklara ba¤lanan ayl›ktan artan hisse varsa ayl›k ba¤lanacakt›r.

Geçimi sigortal› taraf›ndan sa¤lanmayan ana-baban›n geliri, her türlü kazanç ve irattan elde etmifl oldu¤u gelirin asgari ücretin net tutar›ndan az ise yeni yürürlü¤e giren yasa hükümleri do¤rultusunda artan hisse bulunmas› kofluluyla ayl›k ba¤lanacakt›r. Ana-baban›n 65 yafl›ndan büyük olmas› halinde artan hisse bulunmasa bile her türlü kazanç ve irattan elde etmifl oldu¤u gelirin asgari ücretin net tutar›ndan az olmas› ve di¤er çocuklardan kazan›lan gelir ve ayl›klar hariç olmak üzere gelir veya ayl›k ba¤lanmam›fl olmas› koflulunun gerçekleflmesi halinde ayl›k ba¤lanacakt›r.

B. 4/b STATÜSÜNE TAB‹ ‹KEN ÖLEN S‹GORTALILARIN HAK SAH‹PLER‹N‹N ÖLÜM AYLI⁄INA HAK KAZANAB‹LMES‹N‹N fiARTLARI 4/b sigortal›s›n›n hak sahiplerinin ölüm ayl›¤›na hak kazanabilmelerinin ilk koflulu sigortal›n›n ölüm tarihinde en az 1800 gün prim ödemesinin bulunmas›d›r. fiayet sigortal› hizmetleri 1800 günden az ise sigortal› ad›na hak sahipleri askerlik borçlanmas› yoluyla hizmet gün say›s›n› 1800 güne tamamlayarak ayl›¤a hak kazanabilirler. ‹kinci ve en önemli koflul ise ölen sigortal›n›n genel sa¤l›k sigortas› primi dahil kendi sigortal›l›¤›ndan dolay› prim ve prime iliflkin borcunun olmamas› veya hak sahipleri taraf›ndan ödenmesidir. Ölüm sigortas›ndan efl ve çocuklar ile sigortal›n›n ana-babas›na ayl›k ba¤lan›r. Ölen 4/b sigortal›s›n›n; a) Erkek yada kad›n olmas›na bak›lmaks›z›n dul efline, b) Sosyal Güvenlik Kanunlar› kapsam›nda çal›flmayan, çal›flmalar›ndan dolay› gelir veya ayl›k almayan çocuklar›na

147

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

c) Çal›flamayacak durumdaki malul çocuklar›na d) Evli olmayan, evli olmakla birlikte sonradan boflanan veya dul kalan ve sosyal güvenlik kanunlar› kapsam›nda çal›flmayan, çal›flmalar›ndan dolay› gelir veya ayl›k almayan k›z çocuklar›na, e) Onsekiz yafl›n›, ortaö¤retim görmesi halinde 20, yüksek ö¤renim görmesi halinde 25 yafl›n› doldurmayan çocuklar›na, f) Sosyal güvenlik kanunlar› kapsam›nda çal›flmayan, çal›flmalar›ndan dolay› gelir veya ayl›k almayan ana-babas›na, g) Sigortal›n›n ölümünden sonra do¤an çocuklar›na ölüm sigortas›ndan ayl›k ba¤lan›r.(Kuruca, 2004, 196)

1-Ölen Sigortal›n›n Efline Ayl›k Ba¤lanma fiartlar› Ölen sigortal›n›n dul eflinin ölüm ayl›¤› alabilmesi için evlenmemesi gerekir. Evlenmesi durumunda hak sahibi olma niteli¤ini yitirir ve ölüm ayl›¤› kesilir. Bunun d›fl›nda, sigortal› dul efllerin ölüm ayl›¤›na hak kazanabilmeleri için baflka bir koflul yoktur. Ölen sigortal›n›n dul eflinin sosyal güvenlik kurumlar›na tabi çal›flmas›, bu kurumlardan gelir veya ayl›k almas› kendisine ölüm ayl›¤› ba¤lanmas›na bir engel teflkil etmemektedir.

2-Ölen Sigortal›n›n Çocuklar›na Ayl›k Ba¤lanma fiartlar› Çocuklar›n ölüm ayl›¤›na hak kazanabilmeleri için, a) 18 yafl›n›, b) Ortaö¤retim yapmas› halinde 20 yafl›n›, c) Yüksekö¤retim yapmas› halinde 25 yafl›n› doldurmam›fl olmas›, d) Yafllar ne olursa olsun çal›flamayacak durumda malul olmas›, e) K›z çocuklar›ndan yafllar› ne olursa olsun evlenmemifl olmas›, sosyal güvenlik kanunlar› kapsam›nda çal›flmamas›, bu kanunlar kapsam›ndaki çal›flmalar›ndan dolay› gelir veya ayl›k almamas›,

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

148

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

e) Çocuklar›n 18 yafl›n› doldurmayanlar hariç sosyal güvenlik kanunlar› kapsam›nda çal›flmamas›, bu kanunlar kapsam›ndaki çal›flmalar›ndan dolay› gelir veya ayl›k almamalar›, gerekir. K›z çocuklar›n›n evlenmesi halinde malul olanlar hariç ayl›klar› kesilir. Evli olmakla beraber sonradan boflanan veya dul kalan k›z çocuklar› sosyal güvenlik kurumlar›na tabi olarak çal›flmamalar›, buralardan gelir ve ayl›k almamalar› halinde ölüm ayl›¤›na hak kazan›rlar.

K›saca çocuklar›n ölüm ayl›¤›na hak kazanabilmeleri için sosyal güvenlik kanunlar› kapsam›nda çal›flmamalar›, bu kanunlar kapsam›ndaki çal›flmalar›ndan dolay› gelir veya ayl›k almamalar› gerekmektedir.

3-Ölen Sigortal›n›n Ana-Babas›na Ayl›k Ba¤lanma fiartlar› Ana ve babaya ayl›k ba¤lanabilmesi için ana ya da baban›n; Her türlü kazanç ve irattan elde etmifl oldu¤u gelirin asgari ücretin net tutar›ndan az olmas›, Gelir veya ayl›k ba¤lanmam›fl olmas›,(di¤er çocuklardan kazan›lan gelir ve ayl›klar hariç) Ayl›k ba¤lanan hak sahibi efl ya da çocuklardan artan hisse bulunmas› gerekmektedir.

Sigortal›n›n ana ve babas›na ölüm ayl›¤› ba¤lanmas›nda artan hissenin bulunmas› koflulu sigortal›n›n ölüm tarihi ile s›n›rl› de¤ildir. Sigortal›n›n ölüm tarihinde artan bir hisse bulunmamakla birlikte daha sonra durum de¤iflikli¤i (örne¤in dul eflin evlenmesi) nedeniyle artan hissenin ortaya ç›kmas› halinde ana babaya ayl›k ba¤lan›r. 65 yafl›n üstünde olan ana-baba için di¤er flartlar› tafl›mas› halinde artan hisse flart› aranmaz.

149

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

C. 4/c STATÜSÜNE TAB‹ ‹KEN ÖLEN S‹GORTALILARIN HAK SAH‹PLER‹N‹N ÖLÜM AYLI⁄INA HAK KAZANAB‹LMES‹N‹N fiARTLARI Mülga 5434 say›l T.C Emekli Sand›¤› Kanunu (Resmi, 1949, 7235) hükümlerine göre ölen ifltirakçinin hak sahiplerine ayl›k ba¤lanmas›na iliflkin flartlar; 10 y›l› aflan hizmetinin bulunmas› Muhtaç olduklar›n› belgeleyen efl ve çocuklar› aç›s›ndan 5-10 y›l hizmet bulunmas›, Muhtaç olduklar›n› belgeleyen ana-baba için ise ilaveten artan hisse bulunmas› olarak uygulanmakta idi. Ayr›ca, sigortal›n›n ölüm tarihinde (18) yafl›n›, orta ö¤renimde (20) yafl›n› ve yüksek ö¤renim yapmakta ise (25) yafl›n› doldurmam›fl çocuklar›na ayl›k ba¤lanmas›nda malullük flart› aranmad›¤› için en az 1800 gün sigortal›l›k hizmeti bulunan sigortal›n›n çocuklar› da ölüm ayl›¤› almaktayd›.

5510 say›l› Kanuna göre 4/c statüsüne sahip sigortal›lar›n hak sahiplerine ayl›k ba¤lanmas› için aranan sigortal›l›k süresi 3600 günden (10 tam y›l) 1800 güne (5 tam y›l) düflmüfl, bir anlamda 4/c statüsüne sahipken ölen sigortal›lar›n hak sahipleri aç›s›ndan ölüm ayl›¤›na hak kazanma flartlar› kolaylaflm›flt›r. Kanunda yap›lan bu de¤ifliklik sonucu hizmet süresi 5 ile 10 y›l aras›nda iken ölen yaklafl›k 42 bin ifltirakçinin ayl›k ba¤lanamayan hak sahiplerine ayl›k ba¤lanma hakk› do¤mufltur.

1-Ölen Sigortal›n›n Efline Ayl›k Ba¤lanma fiartlar› Hizmet süresi 5–10 y›l aras›nda iken ölen 4/c sigortal›s›n›n dul efli evlenmedi¤i sürece ölüm ayl›¤›na hak kazan›r. Dul eflin evlenmesiyle hak sahibi olma niteli¤i yitirilece¤inden ölüm ayl›¤› kesilir. Ölen sigortal›n›n dul eflinin sosyal güvenlik kurumlar›na tabi çal›flmas›, bu kurumlar-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

150

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

dan gelir veya ayl›k almas› kendisine ölüm ayl›¤› ba¤lanmas›na engel de¤ildir.

2-Ölen Sigortal›n›n Çocuklar›na Ayl›k Ba¤lanma fiartlar› Ölen 4/c statüsündeki sigortal›n›n hak sahibi çocuklar›n›n ölüm ayl›¤›na hak kazanabilmeleri için, a) 18 yafl›n›, b) Ortaö¤retim yapmas› halinde 20 yafl›n›, c) Yüksekö¤retim yapmas› halinde 25 yafl›n› doldurmam›fl olmas›, d) Yafllar› ne olursa olsun çal›flama gücünü en az % 60 oran›nda kaybederek malul olmas›, e) K›z çocuklar›ndan yafllar› ne olursa olsun evlenmemifl, eflinden ayr›lm›fl yada dul kalm›fl olmas›, sosyal güvenlik kanunlar› kapsam›nda çal›flmamas›, bu kanunlar kapsam›ndaki çal›flmalar›ndan dolay› gelir veya ayl›k almamas›, e) Çocuklar›n 18 yafl›n› doldurmayanlar hariç sosyal güvenlik kanunlar› kapsam›nda çal›flmamas›, bu kanunlar kapsam›ndaki çal›flmalar›ndan dolay› gelir veya ayl›k almamalar›, gerekmektedir. Daha önce sigortal›n›n ölüm tarihinden önce evlenmifl olan k›z çocuklar›na, boflanmalar› yada dul kalmalar› halinde ölüm ayl›¤› ba¤lanmaz iken, yeni yasa ile bu hüküm kald›r›lm›fl, k›z çocuklar›n›n ölüm ayl›¤› talep tarihinde evlilik ba¤›n›n bulunmamas› yeterli görülmüfltür.

3-Ölen Sigortal›n›n Ana-Babas›na Ayl›k Ba¤lanma fiartlar› 5510 say›l› Kanun hükümlerine göre 4/c statüsüne sahip sigortal›lar›n hak sahibi ana-babas›na ayl›k ba¤lanabilmesi için; Muhtaç olduklar›n› belgeleme flart› ile ana ve babalar için hak sa-

151

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

hibi efl ve çocuktan artan hisse bulunmas›, (Her türlü kazanç ve irattan elde etmifl oldu¤u gelirin asgari ücretin net tutar›ndan az olmas›) Di¤er çocuklar›ndan hak kazan›lan gelir/ayl›klar hariç olmak üzere gelir veya ayl›k ba¤lanmam›fl olmas› gerekmektedir. Ana-baban›n 65 yafl üstünde olmas› halinde ise artan hisse flart› aranmaz ve di¤er flartlar›n sa¤lanmas› kofluluyla ayl›k ba¤lan›r.

Ana-baban›n muhtaçl›¤›n›n tespiti 01.10.2008 tarihinden önce ölen sigortal›lar için ‹l ‹dare ve ‹lçe ‹dare Kurullar›nca, muhtaçl›k mazbatalar› düzenlenerek, 01.10.2008 tarihinden sonra ölen sigortal›lar›n ana-babalar›n›n muhtaçl›k tespiti ise Kurumun kontrol ve denetim elemanlar›nca yerine getirilecektir.

VII- SONUÇ Ölüm, geçimi sigortal› taraf›ndan sa¤lananlar aç›s›ndan güvenceye al›nmas› gerekli sosyal bir risktir. Temel koruma birimi olarak aileyi esas alan ölüm sigortas›, di¤er sigorta kollar›ndan farkl› olarak sigortal›n›n kendisine de¤il, ölüme ba¤l› olarak geride kalan hak sahiplerine sosyal güvenlik garantisi sa¤layan bir sigorta koludur. Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde, ölüm ayl›¤›na hak kazanmada, ifl kazalar›na ba¤l› ölüm hali hariç belirli bir süre sigortal› çal›flm›fl olma flart› aranmaktad›r. 5510 say›l› Kanuna göre, Bu süre 4/b ve 4/c sigortal›lar› aç›s›ndan 1800 gün, 4/a sigortal›lar› aç›s›ndan ise en az befl y›l sigortal› olmak koflulu ile borçlanma hariç 900 gün olarak belirlenmifltir. Türk toplumunun aile ve sosyal yap›s› gözetilerek sigortal›n›n efli, çocuklar› ve ana babas› hak sahibi olarak tan›mlanm›fl, belirli flartlar›n varl›¤› halinde hak sahiplerine ayl›k ba¤lanma hakk› tan›nm›flt›r. ‹deal bir sosyal güvenlik anlay›fl›nda ölüm halinde ayl›k ba¤lanmas› için prim flart› aranmas› do¤ru de¤ildir. Ne zaman ve nereden gelece¤i belli olmayan ölüm durumunda hak sahiplerine koflulsuz olarak ayl›k

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

152

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

ba¤lanmas›, sosyal devlet olman›n maliyeti olarak görülmeli ve ölen sigortal›n›n hak sahipleri, bu sosyal tehlikenin zararlar› ile bafla bafla b›rak›lmamal›d›r.(fiakar, 2004, 288) Ancak, Devletin, personel politikas›n› belirlemede büyük önemi olan emeklilik düzenini aktüeryal dengeleri gözeterek bilimsel verilere göre belirlemesi ve buna göre gerekli yasal düzenlemeleri yapmas› da zorunludur. Bu düzenin korunmas›, Anayasa’n›n 60. maddesinde yer alan sosyal güvenlik hakk›n›n güvenceye al›nmas› için de zorunlu bir gerekliliktir. Sa¤lam temellere oturtulmayan bir sosyal güvenlik kuruluflunun emeklilik nedeniyle aktüeryal dengesinin bozulmas›, sosyal güvenlik sisteminin sürdürülemez bir duruma gelmesine sebep olabilir. Bu ba¤lamda de¤erlendirildi¤inde, ölüm ayl›¤›na hak kazanmada belirli bir süre sigortal› olarak çal›flm›fl olma koflulunun aranmas› tabii görülmelidir.

KAYNAKÇA Alper, Yusuf (2004). Sosyal Sigortalar. Bursa : [yayl.y.]

Kuruca, Mustafa (2004). Tüm Yönleriyle Emeklilik. Ankara : [yayl.y.] fiakar, Müjdat (2004). Sosyal Sigortalar Uygulamas›. ‹stanbul : [yayl.y.]

T.C. Yasalar (1949). 5434 say›l› T.C. Emekli Sand›¤› Kanunu.

Ankara: Resmi Gazete (7235) T.C. Yasalar (2006). 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (26098)

153

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

154

MAL‹

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

5510 SAYILI KANUNDA S‹GORTA PR‹M‹NE ESAS KAZANÇLAR G Resul KURT* I. G‹R‹fi K›sa ve/veya uzun vadeli sigorta kollar› bak›m›ndan ad›na prim ödenmesi gereken veya kendi ad›na prim ödemesi gereken kifliler sigortal› say›lmaktad›rlar. Bu sigortal›lara, Sosyal Güvenlik Kurumu taraf›ndan 5510 say›l› Kanun hükümlerine göre k›sa vadeli sigorta kollar›, genel sa¤l›k sigortas› ile malullük, yafll›l›k ve ölüm sigorta kollar›yla; 4447 say›l› yasa hükümlerine göre iflsizlik sigortas› yard›mlar› sa¤lanmaktad›r.

Sosyal sigorta primi, Kanunun kendilerine karfl› güvence sa¤lad›¤› sosyal risklerden birinin gerçekleflmesi halinde yap›lacak sigorta yard›mlar› ile Kurum yönetim giderlerinin karfl›l›¤› olarak sigortal› ve iflverenden, sigortal›n›n kazanc›n›n belli bir yüzdesi fleklinde al›nan paray› ifade eder.

Bu primler zorunlu olarak sigortal› ad›na ve hesab›na Sosyal Sigortalar Kurumu’na ödenecektir.

Uygulamada hangi ödemelerin sigorta primlerinin hesab›na esas tutulup tutulmayaca¤› konusunda tereddütler olmaktad›r. 5510 Say›l› Kanunun 4 Üncü Maddesinin Birinci F›kras›n›n (A) Ve (B) Bentleri Kapsam›ndaki Sigortal›lar ‹le Sadece Genel Sa¤l›k Sigortas›na Tabi Sigortal›lar›n Prime Esas Tutulacak Kazançlar›na Dair Tebli¤ 28 Eylül 2008 tarih ve 27011 say›l› Resmî Gazetede yay›nlanm›flt›r.

Bu yaz›da, sigorta primine esas olan kazançlar, sigortal›lara yap›lan hangi ödemelerden prim kesilmesi gerekti¤i hususu mevzuatta yer alan düzenleme ve uygulamalar dikkate al›narak aç›klanm›flt›r. * SGK Baflmüfettifli

155

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

II. YASAL MEVZUAT 5510 say›l› Kanun kapsam›ndaki sigortal›lara sa¤lanan yard›mlar, esas olarak iflçi ve iflverenler taraf›ndan ödenen primlerle finanse edilmektedir. 4-1/(a) bendi kapsam›ndaki (SSK) sigortal›lar›n prime esas kazançlar› 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu’nun Prime esas kazançlar bafll›kl› 80. Maddesinde düzenlenmifltir.

Buna göre; “Madde 80: Prime esas kazançlar 4 üncü maddenin birinci f›kras›n›n (a) bendi kapsam›ndaki sigortal›lar›n prime esas kazançlar› afla¤›daki flekilde belirlenir. a) Prime esas kazançlar›n hesab›nda; 1) Hak edilen ücretlerin, 2) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeflit istihkaktan o ay içinde yap›lan ödemelerin ve iflverenler taraf›ndan sigortal›lar için özel sa¤l›k sigortalar›na ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarlar›n, 3) ‹dare veya yarg› mercilerince verilen karar gere¤ince yukar›daki (1) ve (2) numaral› alt bentlerde belirtilen kazançlar niteli¤inde olmak üzere sigortal›lara o ay içinde yap›lan ödemelerin, brüt toplam› esas al›n›r. b) Ayni yard›mlar ve ölüm, do¤um ve evlenme yard›mlar›, görev yolluklar›, seyyar görev tazminat›, k›dem tazminat›, ifl sonu tazminat› veya k›dem tazminat› mahiyetindeki toplu ödeme, keflif ücreti, ihbar ve kasa tazminatlar› ile Kurumca tutarlar› y›llar itibar›yla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamlar›, iflverenler taraf›ndan sigortal›lar için özel sa¤l›k sigortalar›na ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve ayl›k toplam› asgari ücretin % 30'unu geçmeyen özel sa¤l›k sigortas› primi ve bireysel emeklilik katk› paylar› tutarlar›, prime esas kazanca tabi tutulmaz.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

156

MAL‹

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

c) (b) bendinde belirtilen istisnalar d›fl›nda her ne adla yap›l›rsa yap›ls›n tüm ödemeler ile ayni yard›m yerine geçmek üzere yap›lan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur. Di¤er kanunlardaki prime tabi tutulmamas› gerekti¤ine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanunun uygulanmas›nda dikkate al›nmaz. d) Ücretler hak edildikleri aya mal edilmek suretiyle prime tabi tutulur. Di¤er ödemeler ise öncelikle ödendi¤i ay›n kazanc›na dahil edilir ve ücret d›fl›ndaki bu ödemelerin yap›ld›¤› ayda üst s›n›r›n afl›lmas› nedeniyle prime tabi tutulamayan k›sm›, ödemenin yap›ld›¤› ay› takip eden aydan bafllanarak iki ay› geçmemek üzere üst s›n›r›n alt›nda kalan sonraki aylar›n prime esas kazançlar›na ilâve edilir. Toplu ifl sözleflmelerine tabi iflyerleri iflverenlerince veya kamu idareleri veya yarg› mercilerince verilen kararlara istinaden, sonradan ödenen ücret d›fl›ndaki ödemelerin hizmet akdinin mevcut olmad›¤› veya ask›da oldu¤u bir tarihte ödenmesi durumunda, 82 nci madde hükmü de nazara al›nmak suretiyle prime esas kazanc›n tabi oldu¤u en son ay›n kazanc›na dahil edilir. Bu durumlarda sigorta primlerinin, yukar›da belirtilen mercilerin kararlar›n›n kesinleflme tarihini izleyen ay›n sonuna kadar ödenmesi halinde, gecikme cezas› ve gecikme zamm› al›nmaz ve 102 nci madde hükümleri uygulanmaz. e) Saatlik, günlük, haftal›k veya ayl›k olarak belirli bir ücrete dayanm›fl olmay›p da komisyon ücreti ve kâra kat›lma gibi belirsiz zaman ve tutar üzerinden ücret alan sigortal›lar›n prim ve ödeneklerinin hesab›nda esas tutulacak günlük kazançlar›, 82 nci madde hükmüne göre belirlenen alt s›n›rd›r. f) Bir iflverene tabi olarak çal›flan sigortal›n›n belirli ücretinin d›fl›nda ayr›ca (e) bendi kapsam›nda ücret almas› halinde, prime esas günlük kazanc› bunlar›n toplam›ndan oluflur. g) Primlerin hesab›na esas tutulacak günlük kazanç, sigorta-

157

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

l›n›n, bir ay için prime esas tutulan kazanc›n›n otuzda biridir.

Ancak günlük kazanc›n hesab›na esas tutulan ay içindeki baz› günlerde çal›flmam›fl ve çal›flmad›¤› günler için ücret almam›fl sigortal›n›n günlük kazanc›, o ay için prime esas tutulan kazanc›n›n ücret ald›¤› gün say›s›na bölünmesi suretiyle hesaplan›r. h) Sigortal›lar›n günlük kazançlar›n›n hesab›nda esas tutulan gün say›lar›, ayn› zamanda, bunlar›n prim ödeme gün say›lar›n› gösterir. Ancak, iflveren ve sigortal› aras›nda k›smî süreli hizmet akdinin yaz›l› olarak yap›lm›fl olmas› kayd›yla, ay içerisinde günün baz› saatlerinde çal›flan ve çal›flt›¤› saat karfl›l›¤›nda ücret alan sigortal›n›n ay içindeki prim ödeme gün say›s›, ay içindeki toplam çal›flma saati süresinin 4857 say›l› ‹fl Kanununa göre belirlenen haftal›k çal›flma süresine göre hesaplanan günlük çal›flma saatine bölünmesi suretiyle bulunur. Bu flekildeki hesaplamada gün kesirleri bir gün kabul edilir. ›) ‹flveren ve sigortal› aras›nda ça¤r› üzerine çal›flmaya dayal› yaz›l› ifl sözleflmesinde taraflar aras›nda çal›flma süresi gün, hafta ve ay olarak belirlenmemifl ise, sigortal›n›n ay içindeki prim ödeme gün say›s› haftal›k çal›flma süresi en az yirmi saat kararlaflt›r›lm›fl say›larak (h) bendi hükmüne göre hesaplan›r. i) 88 inci maddenin dördüncü f›kras›na göre ay içerisinde 30 günden az prim ödeme gün say›lar›na ait eksik günlerin genel sa¤l›k sigortas› primleri, eksik çal›flma süreleri dikkate al›nmak suretiyle hesaplan›r. j) (Ek bent: 31/7/2008-5797/1 md.-Yürürlük: 15/10/2008) Milli E¤itim Bakanl›¤›na ba¤l› her derece ve türdeki örgün ve yayg›n e¤itim kurumlar›nda ek ders ücreti karfl›l›¤›nda ilgili mevzuat› çerçevesinde uzman ve usta ö¤retici olarak çal›flt›r›lanlar›n prim ödeme gün say›s› 30 günü aflmamak kayd›yla, bir takvim ay› içerisinde hak kazand›klar› brüt ek ders ücreti toplam tutar›-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

158

MAL‹

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

n›n, prime esas günlük kazanç alt s›n›r›na bölünmesi sonucu bulunur. Bu flekilde yap›lacak hesaplamalarda tam say›dan sonraki küsuratlar dikkate al›nmaz.” hükmüne yer verilmifltir.

III. S‹GORTA PR‹M‹NE ESAS OLAN KAZANÇLAR A. ÜCRET 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 32. maddesindeki tarife göre genel anlamda ücret, bir kimseye bir ifl karfl›l›¤›nda iflveren veya üçüncü kifliler taraf›ndan sa¤lanan ve para ile ödenen tutard›r. Bunun yan› s›ra, ‹fl Kanunu’nun 41, 42 ve 43 maddeleri uyar›nca sigortal›lar›n yapt›¤› fazla çal›flmalar, ayn› Kanunun 70.maddesi uyar›nca yap›lan haz›rlama, tamamlama ve temizleme iflleri için hak kazan›lan art›r›ml› ücretler, 46. madde uyar›nca çal›flanlara bir çal›flma karfl›l›¤› olmaks›z›n ödenen hafta tatili ücretleri ile 47. madde gere¤ince tatil yap›lmayarak çal›fl›lmas› halinde ödenecek olan ulusal bayram ve genel tatil günü ücretleri de 5510 say›l› Kanunun 80. maddesinin birinci f›kras›n›n (a) bendi kapsam›nda de¤erlendirilmekte ve primlerin hesab›nda dikkate al›nmaktad›r.

4-1/(a) bendi kapsam›ndaki (SSK) sigortal›lar›n prime esas kazançlar› 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu’nun Prime esas kazançlar bafll›kl› 80. Maddesinde belirtilmifltir. Bu maddeye göre, sigortal›lar›n her ay için hak ettikleri ücretlerle prim, ikramiye ve benzeri istihkaklardan ay içinde yap›lan ödemelerin, ayr›ca idare ve kaza mercilerince verilen kararlar uyar›nca yap›lan di¤er ödemelerin brüt toplamlar›n›n sigorta primine tabi tutulmas› gerekmektedir.

5510 say›l› Kanunun 80. maddesinde, Primlerin hesab›na esas tutulacak günlük kazanç, sigortal›n›n, bir ay için prime esas tutulan kazanc›n›n otuzda biri oldu¤u, ancak günlük kazanc›n hesab›na esas tutulan

159

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ay içindeki baz› günlerde çal›flmam›fl ve çal›flmad›¤› günler için ücret almam›fl sigortal›n›n günlük kazanc›, o ay için prime esas tutulan kazanc›n›n ücret ald›¤› gün say›s›na bölünmesi suretiyle hesaplanaca¤› ifade edilmifltir.

Bir ay içinde çeflitli iflverenlerin iflinde çal›flan sigortal›lar›n bu Kanun gere¤ince al›nacak primlerinin hesab›na esas tutulacak ayl›k ve günlük kazanc›n›n tespitinde her iflverenden elde etti¤i ayl›k ve günlük kazanç tutarlar› ayr› ayr› dikkate al›narak primler buna göre hesaplanacakt›r.

Prim hesaplanmas›nda an›lan Kanunun 80. maddesinin birinci f›kras›n›n (a) bendi uyar›nca ücretlerin brüt toplamlar› esas al›nmakta ve hak edildikleri aylar itibariyle prime tabi tutulmaktad›r. Yine ücret d›fl› ödemeler ise, öncelikle ödendi¤i ay›n kazanc›na dahil edilir ve ücret d›fl›ndaki bu ödemelerin yap›ld›¤› ayda üst s›n›r›n afl›lmas› nedeniyle prime tabi tutulamayan k›sm›, ödemenin yap›ld›¤› ay› takip eden aydan bafllanarak iki ay› geçmemek üzere üst s›n›r›n alt›nda kalan sonraki aylar›n prime esas kazançlar›na ilâve edilecektir.

Toplu ifl sözleflmeleri uyar›nca veya kamu kurum ve kurulufllar›nda çal›flan ve toplu ifl sözleflmesi d›fl›nda kalan personel ile toplu ifl sözleflmesine tabi olmakla birlikte sendikalara üye olmamalar› nedeniyle özel sektöre ait iflyerlerinde sözleflme kapsam›nda bulunmayan personele geriye yönelik olarak ücret fark› ödenmesine karar verilmesi halinde, söz konusu ücret farklar›, iliflkin olduklar› aylar›n, - Toplu ifl sözleflmesi hükümlerinin uyguland›¤› iflyerlerinde, bir aydan fazla istirahat alan sigortal›lara, Kurumca ödenen geçici ifl göremezlik ödene¤inin yan› s›ra iflverenlerce de toplu ifl sözleflmelerine dayan›larak istirahatl› bulunan süre için ayr›ca ücret ödenmesi durumunda, bu ücretler istirahatl› bulunulan aylar›n, kazanc›na dahil edilerek prime tabi tutulacakt›r.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

160

MAL‹

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

B. D‹⁄ER ÖDEMELER (ÜCRET‹N EKLENT‹LER‹) Sigortal›lara as›l ücretlerinden baflka prim, ikramiye gibi çeflitli isimlerle yap›lan ödemelerin brüt toplam›n›n, ödendi¤i ay itibariyle prime esas tutulaca¤› 5510/80. maddesinin birinci f›kras›n›n (b) bendi gere¤idir. Devreden ci¤er ödemeler, iki ay süreyle takip edilece¤inden, hangi ödemelerin ücret, hangilerinin ücret d›fl› oldu¤u önemlidir.

Bilindi¤i gibi, ücret d›fl›nda sigortal›lara ödenmekte olan prim, ikramiye gibi her türlü ödemeler, ödemenin yap›ld›¤› ay›n kazanc›na dahil edilerek prime tabi tutulmaktad›r. Ancak, sözü geçen ödemelerin ücret ile birlefltirilerek prime tabi tutulmas› durumunda, baz› sigortal›lar›n ayl›k prime esas kazançlar›, prime esas kazanc›n üst s›n›r›n› aflabilmektedir.

Bu durumda, sigortal›lara, ücretinin yan› s›ra prime esas kazanca dahil edilebilecek nitelikte ücret d›fl›nda ödeme yap›lmas› halinde, bu nitelikteki kazançlar, prime esas kazanç ayl›k üst s›n›r› afl›lmamak kayd›yla prime tabi tutulacak, buna karfl›n her iki kazanç toplam›n›n üst s›n›r› aflmas› halinde, ücret d›fl›ndaki ödemenin üst s›n›r› aflan k›sm›, 5510 say›l› Kanunun 82 nci maddesi hükmü de dikkate al›narak en fazla takip eden iki ay›n prime esas kazanç tutar›na dahil edilecektir.

Sigortal›lara, çeflitli nedenlerle (ücretsiz izin, istirahat gibi) ay içinde çal›flmas›n›n bulunmad›¤› ve ücret ödenmedi¤i aylarda prime esas kazanca dahil olacak nitelikte ücret d›fl›nda bir ödeme yap›lmas› halinde, ücret d›fl›ndaki bu ödemeler, ödemenin yap›ld›¤› ayda sigortal›n›n prim ödeme gün say›s›n›n bulunmamas› nedeniyle ödemenin yap›ld›¤› tarihi takip eden iki ay› geçmemek üzere ilgili aylar›n prime esas kazanc›na dahil edilecektir. Ancak ödemenin yap›ld›¤› tarihi takip eden iki ayda da ücret ödemesine hak kazan›lmad›¤› durumlarda, ücret d›fl›ndaki bu ödemeler prime esas kazanca dahil edilemeyecektir.

Prim, iflyerinde üstün bir çaba ile hizmet eden iflçiyi ödüllendirme

161

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

amac›yla ödenen ek ücret olarak tan›mlanmaktad›r. ‹kramiye ise iflverenin iflçinin ödüllendirilmesi veya iflçinin iflyerine ba¤l›l›¤›n› sürdürmesi amac›yla ve belirli nedenlerle ödenen bir ek ücrettir.

Futbolcu transfer ücreti prime esas ücretlerdendir. Transfer bedeli, 5510/80. maddesinin birinci f›kras›n›n (b) bendi kapsam›ndad›r. Ücret d›fl› di¤er ödemeler ise öncelikle ödendi¤i ay›n kazanc›na dahil edilir ve ücret d›fl›ndaki bu ödemelerin yap›ld›¤› ayda üst s›n›r›n afl›lmas› nedeniyle prime tabi tutulamayan k›sm›, ödemenin yap›ld›¤› ay› takip eden aydan bafllanarak iki ay› geçmemek üzere üst s›n›r›n alt›nda kalan sonraki aylar›n prime esas kazançlar›na ilâve edilir.

Bu nitelikteki ödemeler afla¤›da aç›klanm›flt›r.

1. Primler Uygulamada bir çok iflyerlerinde üretimi artt›rmak ve çal›flanlar› teflvik etmek amac›yla çal›flma, sat›fl, devaml›l›k, istihsal primi, idareci primi gibi çeflitli isim ve flekillerde primler ödenmektedir. Bunlar ferdi veya toplu ifl sözleflmesinden do¤du¤u gibi iflveren taraf›ndan sözleflme d›fl› bir flekilde de ödenebilmektedir. Bu primlerden sigorta primi kesintisi yap›lmas› gerekmektedir.

2. ‹kramiyeler ‹flçilere geçmifl hizmetlerini mükafatland›rmak ve gelecekteki hizmetlerini teflvik etmek amac›yla çeflitli zaman ve vesilelerle ikramiye ad› alt›nda yap›lan bayram ikramiyesi, y›lbafl› ikramiyesi, temettü ikramiyesi gibi ödemeler ücret niteli¤i tafl›d›¤›ndan prime esas tutulacakt›r. Bu tür ödemeler, hak edildikleri ay›n de¤il ödendikleri ay›n prime esas kazanc› kabul edilmeli ve sigorta primi kesintisi brüt toplamlar› üzerinden yap›lmal›d›r.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

162

MAL‹

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

Kendisine 5510/80. maddesinin birinci f›kras›n›n (b) bendinde belirtilen prim, ikramiye ve bu nitelikte bir istihkak ödenen sigortal›n›n, ödemenin yap›ld›¤› ayda fiilen çal›flt›¤› ve ücret ald›¤› gün say›s›n›n çeflitli nedenlerle 30 günden az olmas› halinde, o ay içindeki toplam kazanc›, ücret ald›¤› gün say›s›na bölünerek, prime esas kazanç alt ve üst s›n›r› da göz önüne al›nmak suretiyle prime tabi tutulmaktad›r.

a- 6772 say›l› Kanuna istinaden ödenen ikramiyeler 6772 say›l› "Devlet ve Ona Ba¤l› Müesseselerde Çal›flan ‹flçilere ‹lave Tediye Yap›lmas› Hakk›nda Kanun" un 1. maddesinde, madde kapsam›nda say›lan daire ve müesseseler taraf›ndan çal›flt›r›lan iflçilere ücret sistemleri ne olursa olsun, her y›l için birer ayl›k istihkaklar› tutar›nda ilave tediye yap›laca¤› belirtilmifltir. Ayr›ca, 6772 say›l› Kanunun 2. maddesinde, 1. maddede sözü geçen iflçilerden maden iflletmelerinin münhas›ran yeralt› ifllerinde çal›flanlar›na bu ifllerde çal›flt›klar› müddetle mütenasip olarak her y›l için ayr›ca birer ayl›k istihkaklar› tutar›nda bir ilave tediye daha yap›laca¤› belirtilmifltir. Bu iflçilere mezkur maddeler gere¤ince yap›lan tediyelerden ayr› olarak her y›l için bir ayl›k istihkaklar› tutar›n› geçmemek üzere, Bakanlar Kurulu karar›yla ayn› nispette bir ilave tediye daha yap›labilir.

5510 say›l› Kanunun 80. Maddesinde yer alan “Di¤er kanunlardaki prime tabi tutulmamas› gerekti¤ine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanunun uygulanmas›nda dikkate al›nmaz.” Hükmü ile mevzuatta yap›lan de¤ifliklikle, 6772 say›l› Kanun uyar›nca yap›lan ödemeler üzerinden 01.10.2008 tarihinden itibaren hiçbir istisna ve muafiyet olmaks›z›n sigorta primi kesintisi yap›lmas› gerekmektedir.

163

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

b- Jübile ‹kramiyesi Belli bir hizmet y›l›n› doldurup, iflyerinden ayr›lm›fl sigortal›lara jübile ikramiyesi ad› alt›nda yap›lan ödemelerin sigorta primine tabi tutulmas› gerekmektedir.

c- Mesleki e¤itim gören ö¤rencilere ödenen ikramiyeler 3308 say›l› Mesleki E¤itim Kanunu kapsam›na giren iflletmelerde mesleki e¤itim gören ö¤rencilere iflyeri sahipleri taraf›ndan ödenecek olan ikramiyelerin, bu ö¤rencilerin sigorta primlerinin an›lan Kanunun 25. maddesinin dördüncü f›kras› uyar›nca kendilerine ödenmesi gereken asgari ücretin % 50'si üzerinden hesaplanmas› laz›m geldi¤inden, sigorta priminin hesab›nda dikkate al›nmamas› gerekmektedir.

3. Huzur Hakk› (toplant› paralar›) Anonim fiirketlerin idaresi ve temsili yönetim kuruluna aittir. Yönetim Kurulu Baflkan ve Üyeleri, kanundan do¤an bu görevlerini yerine getirmeleri sebebiyle, flirketin tüzel kiflili¤i ile aralar›nda vekalet akdine dayanan bir iliflki bulunmaktad›r. Yönetim Kurulu Baflkan ve Üyeleri bu görevlerini yaparken huzur hakk› ad›yla ücret almalar› bu kiflilerin vekalet akdini ortadan kald›rmad›¤›ndan SSK kapsam›nda sigortal› say›lmazlar. Anonim fiirketlerin yönetim kurullar›nda görev alanlar, 04.05.1979 tarihinden itibaren zorunlu olarak Ba¤-Kur (4-1/b) sigortal›s› say›lmaktad›rlar. Uygulamada baz› görevler komisyon, komite, idare heyeti gibi organlar›n toplant›lar›na kat›lmak suretiyle yap›lmakta ve toplant›ya kat›lanlara toplant› veya saat bafl›na huzur hakk› ad› alt›nda para ödenmektedir. Bu kifliler, 4-1/a sigortal›s› say›lmad›klar›ndan kendilerine ödenen huzur hakk›’ndan 4-1/a kapsam›nda sigorta primi de kesilmeyecektir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

164

MAL‹

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

Ancak, 4-1/a (SSK) Kapsam›nda sigortal›l›¤› devam ederken bir anonim flirkette yönetim kurulu üyesi olan sigortal›lar›n 4-1/a (SSK) sigortal›l›¤› kesintiye u¤ray›ncaya kadar Ba¤-Kur sigortal›s› say›lmamas› gerekmektedir. Bu durumda olan ve 4-1/a (SSK) sigortal›s› say›lanlar›n ald›klar› huzur hakk›n›n ücret özelli¤i tafl›d›¤› dikkate al›narak prime tabi tutulmas› gerekmektedir.

4. Eleman teminindeki güçlük zamm›, k›dem zamm› ‹flverenler taraf›ndan mesle¤in özelli¤i göz önünde bulundurularak baz› personele “eleman teminindeki güçlük zamm›”, baz› personele de k›demlerine ve gündeliklerine eklenmek suretiyle “k›dem zamm›” ad› alt›nda para ödenmektedir. Bunlar›n ücret niteli¤inde kabul edilerek sigorta primine tabi tutulmas› gerekmektedir.

C. ‹DARE VEYA KAZA MERC‹LER‹NCE VER‹LEN KARAR GERE⁄‹NCE YAPILAN ÖDEMELER 5510 say›l› Kanunun 80. maddesinin birinci f›kras›n›n (c) bendi uyar›nca, idare veya kaza mercilerince verilen kararlar gere¤ince ödenen ücret ve benzeri nitelikteki (fazla mesai, prim, ikramiyeler) ödemelerin de geçmifl süredeki aylar dikkate al›nmaks›z›n ödemenin yap›ld›¤› ay itibariyle prime esas tutulmas› gerekmektedir.

D. S‹GORTALILARA ‹ST‹RAHATLI ‹KEN ÖDENEN ÜCRETLER SGK’ndan geçici ifl göremezlik ödene¤i alan sigortal›lara istirahatl› bulunduklar› devrede iflverenlerce ödenen geçici ifl göremezlik ödene¤i ile o devredeki kazanc› aras›ndaki fark ücretlerin veya bu devrede SGK’nca ödenen geçici ifl göremezlik ödene¤i dikkate al›nmadan öde-

165

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

nen tam ücretlerin tüzük, yönetmelik, toplu sözleflme gibi genel düzenleyici tasarruflara dayanarak veya iflverence at›fet kabilinden ödenmifl olmas›na bak›lmaks›z›n 5510/80. maddesinin birinci f›kras›n›n (a) bendi kapsam›nda de¤erlendirilerek prime tabi tutulmas› gerekir.

Bu fark ücretlerin prime esas asgari günlük kazanc›n alt›nda kalmas› halinde 5510 say›l› Kanun gere¤ince prime esas asgari günlük kazanca tamamlanmak suretiyle ifl kazalar› ve meslek hastal›klar› sigortas› primi de dahil olmak üzere prime tabi tutulmas› ve bu primlerin iliflkin oldu¤u sürenin, Ayl›k Prim Ve Hizmet Belgesi’nde gün say›s› olarak gösterilmesi gerekmektedir.

E. YILLIK ‹Z‹N ÜCRETLER‹ 1- ‹fl Sözleflmesi Feshedilen ‹flçiye Kullan›lmayan Y›ll›k ‹zin Ücretinin Ödenmesi Sigortal›lar›n hak kazan›p da kullanmam›fl olduklar› y›ll›k izin süresine ait ücretlerin, ifl sözleflmesinin feshedilmesi halinde ödenmesinin zorunlu olmas› nedeniyle, ifl sözleflmesinin feshedildi¤i ay›n kazanc›na dahil edilmek suretiyle sigorta primlerine tabi tutulmas› gerekmektedir.

4857 say›l› ‹fl Kanunu gere¤ince hak edilen y›ll›k izin ücretleri 5510 say›l› Kanunun 80. maddesinin birinci f›kras›n›n (a) bendi kapsam›na giren ücretler kapsam›nda bulundu¤undan, Sigortal›lar›n hak kazan›p da kullanmam›fl olduklar› y›ll›k izin süresine ait ücretlerin, 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 59. maddesine göre, ifl sözleflmesinin feshedilmesi halinde ödenmesinin zorunlu olmas› nedeniyle, ifl sözleflmesinin feshedildi¤i ay›n kazanc›na dahil edilmek suretiyle sigorta primlerine tabi tutulmas› gerekmektedir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

166

MAL‹

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

‹fl Kanunu’nun an›lan maddesinde, ifl sözleflmesinin feshinde, sadece kullan›lmayan y›ll›k izine ait ücretin ödenmesi hükme ba¤lanm›fl olup, izin kulland›r›laca¤›na dair bir aç›kl›k bulunmad›¤› ve izin ücretinin ödenmesi prim ödeme gün say›s›nda bir art›fl› getirmedi¤inden, izin ücreti için ayl›k prim ve hizmet belgesinde ayr›ca gün say›s› gösterilmemekte ancak, sigorta primine esas günlük kazanç, o ay içinde ücret al›nan gün say›s› ve prime esas günlük kazanc›n üst s›n›r› da dikkate al›narak hesaplanmaktad›r. ‹zin ücretinin ifl sözleflmesinin feshinden sonra ödenmesi halinde ise izin ücretine ifl sözleflmesinin feshinde hak kazan›lm›fl oldu¤undan, ifl sözleflmesinin feshedildi¤i ay›n kazanc›na dahil edilerek ve ek ayl›k prim ve hizmet belgesi düzenlenmek suretiyle sigorta primi kesilecektir.

2- Çal›fl›rken y›ll›k izin kullan›lmas› Çal›fl›rken y›ll›k izin kullananlar aç›s›ndan ciddi bir sorun ortaya ç›km›flt›r. "Ayl›k Prim Ve Hizmet Belgesinin Sosyal Güvenlik Kurumuna Verilmesine Ve Primlerin Ödenme Sürelerine Dair Usul Ve Esaslar Hakk›nda Tebli¤"de "c- Y›ll›k ücretli izinli olan sigortal›lar›n, ücretli izin gün say›lar› ile izin ücretlerinin girifli Sigortal›lar›n y›ll›k ücretli izinli olduklar› süreler için, prime esas kazançlar› üzerinden k›sa vadeli sigorta kollar› primi kesilmeyece¤inden, ayl›k prim ve hizmet belgesine kaydedilen sigortal›n›n ay içinde y›ll›k ücretli izinli olmas› halinde, y›ll›k ücretli izinli oldu¤u gün say›s› ve y›ll›k ücretli izin süresine iliflkin hak etti¤i ücreti "Ücretli ‹zin" günü bölümüne kaydedilecektir" hükmü getirilmiflti.

Ancak, Ayl›k Prim Ve Hizmet Belgesinin Sosyal Güvenlik Kurumuna Verilmesine Ve Primlerin Ödenme Sürelerine Dair Usul Ve Esaslar Hakk›nda Tebli¤de Defliklik Yap›lmas›na Dair Tebli¤ 1

1 23/11/2008 tarih ve 27063 say›l› Resmî Gazetede yay›nlanm›flt›r.

167

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

y›ll›k izinlerde k›sa vadeli sigorta kolu primi al›nmamas›na iliflkin muafiyet sona erdirildi. Art›k y›ll›k izin kullan›lmas›nda k›sa vadeli sigorta kolu primi al›nacak.

F. ‹Z‹N HARÇLI⁄I Sigortal›lara, toplu ifl sözleflmeleri gere¤ince tek kalem halinde yap›lan ölüm, do¤um ve evlenme gibi hallerde verilen izinler dolay›s›yla ödenen ücretlerin sigorta primine esas kazançlar kapsam›nda de¤erlendirilmesi gerekir.

G. E⁄‹T‹M ÖDENE⁄‹ (E⁄‹T‹M-Ö⁄RET‹M TAZM‹NATI) 5510 say›l› Kanunun 80. Maddesinde belirtilen istisnalar d›fl›nda her ne adla yap›l›rsa yap›ls›n, tüm ödemelerin prime tabi tutulaca¤› ve di¤er kanunlardaki prime tabi tutulmamas› gerekti¤ine dair muafiyet ve istisnalar›n Kanunun uygulanmas›nda dikkate al›nmayaca¤›, öngörülmüfltür.

Bu nedenle e¤itim ödene¤inden sigorta primi kesilmesi gerekmektedir.

H. MAKAM TAZM‹NATI Baz› iflverenler taraf›ndan belirli unvanlarda görev yapan personele “makam tazminat›” veya “temsil ödene¤i” ad› alt›nda yap›lan ödemelerin ücret niteli¤inde say›lmas›, dolay›s›yla sigorta primine tabi tutulmas› gerekmektedir.

‹. ‹fi R‹SK‹ ZAMLARI ‹flyerlerinde ifl riski zamm› ad› alt›nda yap›lan ödemelerin sigorta primine tabi tutulmas› gerekmektedir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

168

MAL‹

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

J. SOSYAL YARDIMLAR 5510 say›l› Kanunun 80 inci maddesinin birinci f›kras›n›n (c) bendinde, (b) bendinde belirtilen istisnalar d›fl›nda her ne adla yap›l›rsa yap›ls›n, tüm ödemelerin prime tabi tutulaca¤› öngörülmüfltür. Bu bak›mdan, sigortal›lara sosyal yard›m ad› alt›nda yap›lan ödemelerin sigorta primine esas kazanc›n hesab›nda dikkate al›nmas› ve prim kesilmesi gerekmektedir.

K. MAL‹ YÜKÜMLÜLÜK TAZM‹NATI Sigortal›lara, mali yükümlülük tazminat›, mali sorumluluk tazminat› veya mali sorumluluk ödene¤i ad› alt›nda yap›lan ödemelerin sigorta primine tabi tutulmas› gerekmektedir.

L. NAK‹T ÖDENEN YOL PARASI Uygulamada en fazla tereddüde düflülen konulardan birisi de, sigortal›lara ödenen yol paralar›n›n sigorta primine tabi olup olmayaca¤›d›r. Sigortal›lar›n evden ifle gelmeleri için ücret bordrolar›na dahil edilerek nakit olarak ödenen yol paras›n›n sigorta primine tabi tutulmas› gerekmektedir.

Ancak, iflçilerin toplu olarak ifle getirilip götürülmelerinin sa¤lanmas› (servis) veya servis uygulamas›n›n olmad›¤› iflyerlerinde, iflverenler taraf›ndan ücret bordrosuna dahil edilmeden sigortal›lara da¤›t›lan otobüs biletlerinin (‹ETT, EGO bileti vb. veya mavi kart vb.) servis yard›m› (ayni yard›m) olarak düflünülmesi ve sigorta primine tabi tutulmamas› uygun olacakt›r.

169

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

M. NAKDEN ÖDENEN YAKACAK YARDIMI 5510 say›l› Kanunun 80. Maddesinde belirtilen istisnalar d›fl›nda her ne adla yap›l›rsa yap›ls›n, tüm ödemelerin prime tabi tutulaca¤› ve di¤er kanunlardaki prime tabi tutulmamas› gerekti¤ine dair muafiyet ve istisnalar›n Kanunun uygulanmas›nda dikkate al›nmayaca¤›, öngörülmüfltür.

Bu bak›mdan, sigortal›lar›n yakacak, temizlik, ayd›nlatma ve benzeri nitelikteki giderleri için yahut tahsil veya mesken yard›m› gibi kanunda ismen say›lmayan nedenlerle yap›lan ödemeler, ödemenin yap›ld›¤› aydaki prime esas kazanca dahil edilecektir.

Uygulamada baz› iflverenlerin tereddütlerinin oldu¤u görülmektedir. Yukar›da da etrafl›ca aç›kland›¤› üzere, tereddüde yer verilmeyecek biçimde, nakden ödenen yakacak yard›m›ndan sigorta primi kesintisi yap›lmas› gerekmektedir. Yakacak yard›m›n›n nakden de¤il de, ayni olarak yap›lmas› halinde, ayni yard›mlardan sigorta primi kesintisi yap›lmas› gerekmemektedir.

N. S‹GORTALILARA Ö⁄REN‹M GÖREN ÇOCUKLARI NEDEN‹YLE ÖDENEN E⁄‹T‹M VE Ö⁄RET‹M YARDIMI 5510 say›l› Kanunun 80. Maddesinde belirtilen istisnalar aras›nda yer verilmedi¤inden, sigortal›lara ö¤renim gören çocuklar› nedeniyle ödenen e¤itim ve ö¤retim yard›m›ndan da sigorta primi kesintisi yap›lmas› gerekmektedir.

O. EK TAZM‹NAT Ola¤anüstü Hal Bölge Valili¤i’nin yetkisi kapsam›nda bulunan illerde 4857 say›l› ‹fl Kanununa tabi olarak çal›flan elemanlara ek tazminat ad› alt›nda ödemeler yap›lmaktad›r.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

170

MAL‹

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

5510 say›l› Kanunun 80. Maddesinde belirtilen istisnalar aras›nda yer verilmedi¤inden, Ola¤anüstü Hal Bölge Valili¤i’nin yetkisi kapsam›nda bulunan illerde 4857 say›l› ‹fl Kanununa tabi olarak çal›flan elemanlara ek tazminat ad› alt›nda yap›lan ödemelerden sigorta primi kesintisi yap›lmas› gerekmektedir.

P. S‹GORTALILARA NAKDEN ÖDENEN AYAKKABI BEDELLER‹ ‹LE ELB‹SE D‹K‹fi PARASI 5510 say›l› Kanunun 80. Maddesinde belirtilen istisnalar d›fl›nda her ne adla yap›l›rsa yap›ls›n, tüm ödemelerin prime tabi tutulaca¤› ve di¤er kanunlardaki prime tabi tutulmamas› gerekti¤ine dair muafiyet ve istisnalar›n Kanunun uygulanmas›nda dikkate al›nmayaca¤›, öngörülmüfltür.

Bu bak›mdan, sigortal›lara nakden ödenen ayakkab› bedelleri ile elbise dikifl paras› olarak yap›lan ödemeler, ödemenin yap›ld›¤› aydaki prime esas kazanca dahil edilecektir.

R. ‹ST‹SNA TUTARI AfiAN Aile Zamlar› (Aile Yard›m›) Toplu ifl sözleflmelerinde veya bireysel ifl sözleflmelerinde, evli olan iflçilere aile zamm› ad› alt›nda ödemeler yap›lmas› kararlaflt›r›labilmektedir.

Sigortal›lara aile zamm› ad› alt›nda yap›lacak ödemelerin, sigortal›n›n hizmet akdinin devam etmesi flart›yla fiilen çal›flmas›n›n olup olmad›¤› üzerinde durulmaks›z›n, sigortal›n›n eflinin 5510 say›l› Kanuna tabi zorunlu sigortal› olmay› gerektirecek flekilde çal›flmamas› ve Kurumdan gelir veyahut ayl›k almamas› durumunda, 16 yafl›ndan büyükler için belirlenen ayl›k asgari ücretin %10'u oran›ndaki tutar ayl›k prime esas kazançlar›n hesaplanmas›nda dikkate al›nmayacakt›r.

171

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

S. ‹ST‹SNA TUTARI AfiAN ÇOCUK ZAMLARI (ÇOCUK YARDIMI) Sigortal›ya çocuk zamm› ad› alt›nda yap›lan ödemelerden, sigortal› veya iste¤e ba¤l› sigortal› say›lmayan, kendi sigortal›l›¤› nedeniyle gelir veya ayl›k ba¤lanmam›fl olan çocuklar›ndan 18 yafl›n›, lise ve dengi ö¤renim veya 5/6/1986 tarihli ve 3308 say›l› Meslekî E¤itimi Kanununda belirtilen aday ç›rak, ç›rak ya da iflletmelerde meslekî e¤itim görmesi halinde 20 yafl›n›, yüksek ö¤renim görmesi halinde 25 yafl›n› doldurmam›fl ve evli olmayan çocuklar› ile yafl›na bak›lmaks›z›n 5510 say›l› Kanuna göre malûl oldu¤u tespit edilen evli olmayanlar›ndan en fazla iki çocu¤a kadar (iki çocuk dahil) olanlar› için, sigortal›n›n hizmet akdinin devam etmesi flart›yla fiilen çal›flmas›n›n olup olmad›¤› üzerinde durulmaks›z›n iki çocu¤u geçmemek kayd›yla, çocuk bafl›na her y›l belirlenen ayl›k asgari ücretin %2'si oran›ndaki tutar›, ayl›k prime esas kazançlar›n hesaplanmas›nda dikkate al›nmayacakt›r.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

172

MAL‹

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

fi. ‹ST‹SNA TUTARI AfiAN NAK‹T OLARAK ÖDENEN YEMEK BEDEL‹ Sigortal›lara yemek paras› ad› alt›nda yap›lan ödemelerin, iflyerinde veya müfltemilat›nda yemek verilmemesi flart›yla, fiilen çal›fl›lan gün say›s› dikkate al›narak 16 yafl›ndan büyükler için belirlenen günlük asgari ücretin % 6 s›n›n, yemek verilecek gün say›s› ile çarp›lmas› sonucunda bulunacak miktar›, ayl›k prime esas kazançlar›n tespitinde dikkate al›nmayacak, dolay›s›yla bu tutardan prim kesilmeyecektir.

T. ‹ST‹SNA TUTARI AfiAN ÖZEL SA⁄LIK S‹GORTASI PR‹M‹ VE B‹REYSEL EMEKL‹L‹K KATKI PAYI TUTARLARI 5510 say›l› Kanunun 80 inci maddesinin birinci f›kras›n›n (b) bendinde, “… iflverenler taraf›ndan sigortal›lar için özel sa¤l›k sigortalar›na ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve ayl›k toplam› asgarî ücretin % 30’unu geçmeyen özel sa¤l›k sigortas› primi ve bireysel emeklilik katk› paylar› tutarlar›, prime esas kazanca tâbi tutulmaz.” denilmektedir.

Buna göre, sigortal› ad›na ay içinde özel sa¤l›k sigortas› primi ve bireysel emeklilik katk› pay› ad› alt›nda iflverence yap›lan ödemeler toplam›n›n ayl›k asgari ücretin % 30’una isabet eden k›sm› prime esas kazanca dahil edilmeyecek, kalan tutar ise ödendi¤i ay›n prime esas kazanc›na dahil edilecektir.

Sigortal› ad›na iflveren taraf›ndan yaln›zca özel sa¤l›k sigortas› pri-

173

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

mi veya yaln›zca bireysel emeklilik katk› pay› ödenmifl olmas› durumunda ise, prime esas kazanca dahil edilecek tutar, ödenen özel sa¤l›k sigortas› primi veya bireysel emeklilik katk› pay› üzerinden %30 oran›ndaki istisna tutar›n›n düflülmesi suretiyle hesaplanacakt›r.

IV. SONUÇ 4-1/(a) bendi kapsam›ndaki (SSK) sigortal›lar›n prime esas kazançlar› 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu’nun Prime esas kazançlar bafll›kl› 80. Maddesinde düzenlenmifltir.

Sigortal›lar›n her ay için hak ettikleri ücretlerle prim, ikramiye ve benzeri istihkaklardan ay içinde yap›lan ödemelerin, ayr›ca idare ve kaza mercilerince verilen kararlar uyar›nca yap›lan di¤er ödemelerin brüt toplamlar›n›n sigorta primine tabi tutulmas› gerekmektedir.

Ayni yard›mlar ve ölüm, do¤um ve evlenme yard›mlar›, görev yolluklar›, seyyar görev tazminat›, k›dem tazminat›, ifl sonu tazminat› veya k›dem tazminat› mahiyetindeki toplu ödeme, keflif ücreti, ihbar ve kasa tazminatlar› ile Kurumca tutarlar› y›llar itibar›yla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamlar›, iflverenler taraf›ndan sigortal›lar için özel sa¤l›k sigortalar›na ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve ayl›k toplam› asgari ücretin % 30'unu geçmeyen özel sa¤l›k sigortas› primi ve bireysel emeklilik katk› paylar› tutarlar›, prime esas kazanca tabi tutulmaz. Bunlar›n d›fl›ndaki her ne adla yap›l›rsa yap›ls›n tüm ödemeler sigorta primi kesintisine tabi turulur.

KAYNAKÇA T.C. Yasalar (16.06.2006). 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (26200 say›l›)

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

174

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

%5 ‹fiVEREN S‹GORTA PR‹M‹ H‹SSES‹ TEfiV‹⁄‹ VE HANG‹ TEfiV‹⁄‹N AVANTAJLI OLDU⁄U HUSUSUNDA ‹PUÇLARI l Ali TERZ‹O⁄LU* I- G‹R‹fi 1-5763 (Resmi Gazete, ‹fl Kanunu ve Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Kanun, 26 May›s 2008 tarih ve 26887 say›l› nüshas›) say›l› yasan›n 20 . maddesiyle 4447 say›l› kanununa geçici 7. madde eklenmifltir.1.7.2008 tarihinden itibaren geçerli olan bu hükümle iflveren sigorta primi hissesinin iflsizlik fonundan karfl›lanmas› düzenlenmifltir.

Bu teflvik 18-29 yafl aras›ndaki ilave iflçilerin asgari ücrete tekabül eden iflveren sigorta primi hissesinin tamam›ndan bafllanarak y›llar itibariyle %20 oran›nda azalt›larak karfl›lanmas› düzenlenmifltir.

2- 5763 say›l› yasan›n 2. maddesi ile 4857 say›l› yasan›n 30.maddesindeki yeni düzenlemede; 1.7.2008 tarihinden itibaren, eskiden oldu¤u gibi elliden fazla iflçi çal›flt›ran iflyerleri için %3 özürlü çal›flt›rma zorunlulu¤u ve zorunlu olan her bir özürlü say›s› için asgari ücretin iflveren sigorta primi hissesi tutar› hazine taraf›ndan karfl›lanacakt›r. Zorunlu özürlü say›ndan fazla, yada zorunlu olmad›¤› halde özürlü çal›flt›ran iflyerleri için ise bunun yar›s› kadar teflvik uygulanaca¤› düzenlenmifltir.

3- 5763 say›l› yasan›n 24. maddesi ile de 5510 say›l› yasan›n 81.

* SGK Baflmüfettifli

175

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

maddesinin birinci f›kras›na eklenen › bendi ile Malullük Yafll›l›k Ölüm sigortalar› iflveren sigorta primi hissesinin %5 inin hazinece karfl›lanaca¤› düzenlenmifltir.

Bu makalede; %5 iflveren sigorta primi hissesinin indirilmesi ile ilgili teflvik ana hatlar› ile incelenecek ve di¤er iki teflvik ile mukayesesi ve avantajl› olan›n tespiti ile ilgili ipuçlar› verilecektir.

II- %5 MALULLÜK YAfiLILIK ÖLÜM S‹GORTALARI PR‹M‹ ‹ND‹R‹M‹ : Bu uygulama ile ilgili 13.11.2008 tarihinde (SGK Genelgesi 2008/93) yay›nlanm›flt›r. Bu teflviki özetlemek gerekirse; 1) Özel iflyerlerinde çal›flan, Malullük Yafll›l›k Ölüm sigortas›na tabi olanlar bu teflvikten yararlanabilir. ‹ste¤e ba¤l› sigortaya devam edenler, Sosyal Güvenlik Destek Primine tabi olarak çal›flanlar ile resmi iflyeri iflçileri için bu teflvikten yararlanmalar› mümkün olmayacakt›r.

2) Bu teflvikten yararlanmak için di¤er teflviklerden farkl› olarak, iflverenin prim, idari para cezas› gecikme zamm› gibi borcunun bulunmamas› gerekir. Borç incelemesi iflveren baz›nda de¤il, iflyeri dosya numaras› baz›nda olacakt›r.

3) Bu teflvikten yararlan›rken 5510 say›l› kanun türü seçilerek Ayl›k Prim Hizmet Belgesi verilecektir. Ancak iflverenin yanl›fll›kla 5510 say›l› kanun türünü seçmeden verdi¤i APHB için daha sonra ka¤›t olarak 5510 seçene¤i seçilmemifl iptal ve 5510 kanun türü seçili ek APHB vermek suretiyle (borcu olmama ve benzeri di¤er flartlar› tafl›mas› kofluluyla) yararlanmas› mümkün olacakt›r.

4) fiirketin nevi de¤iflikli¤i, birleflmesi vb durumlarda teflvikten yararlanabilmek için iflyerine devir alan iflverenin, muaccel olan borçlar›n› ödemesi gerekmektedir, aksi halde teflvikten yararlanmas› mümkün de¤ildir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

176

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

5) APHB e bildirge olarak verilemeyip, ka¤›t ortam›nda verilmiflse iflleme al›nacak ve kurum ‹ntranet program› vas›tas›yla iflleme alacakt›r.

6) Ek ve iptal, 5510 kanun türü seçildikten sonra verilmesi durumunda; süresi d›fl›nda verilen ek nedeniyle %5 iflveren teflvikinden yararlanmak mümkün olmayacakt›r, çünkü bu kanun türü seçilerek verilse dahi süresi d›fl›nda verilen APHB den dolay› bu teflvikten yararlan›lmayacakt›r, Fakat iptalin süresi d›fl›nda verilmesi halinde iptal APHB kadar 5510 say›l› kanun türü seçilerek tahakkuk etmifl teflvik iptal edilecektir.

7) Bu teflvikten yararlanman›n önemli koflullar›ndan birisi de tahakkuk eden primi süresinde ödemektir. Daha aç›k anlatmak gerekirse; borcu olmayan iflyeri dosyas›ndan 5510 say›l› kanun türü seçilerek süresinde verilen APHB ile %5 iflveren primi indirimi tahakkuk etmifl olmas›na ra¤men, bu teflvik düflülerek iflverenin ödemesi gereken prim tutar›n›n eksiksiz ödenmemesi halinde bu aya ait teflvik iptal edilecektir, borcun ödendi¤i tarih müteakip ay›n APHB verilme süresinin sona ermesinden önce ise bir sonraki ay için eski borç konumunda olan bu borçtan dolay› borcu olmama flart› yerine geldi¤inden, teflvikten yararlan›labilir.

8) ‹flyeri dosyas›nda alt iflveren bildirimi de varsa, as›l iflverenin teflvikten yararlanabilmesi için, bütün alt iflverenlerle birlikte borcunun bulunmamas› gerekir. Ancak alt iflverenlerden birisinin teflvikten yararlanabilmesi için sadece kendi bildirimlerinden dolay› borcunun olmamas› yeterlidir, as›l iflverenin borcunun bulunmas› halinde dahi alt iflveren kendi borcu yoksa teflvikten yararlanabilir.

9) Primlerin on-line tahsilat yetkisi bulunan bankalara yat›r›lmas› halinde, bir sorun oldu¤unda daha k›sa sürede hesaba geçip geçmedi¤ini görmek mümkün olacakt›r.

177

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

III- D‹⁄ER TEfiV‹KLER ‹LE %5 ‹fiVEREN H‹SSES‹ TEfiV‹⁄‹N‹N MUKAYESES‹: Ayn› iflverene ait bir iflyeri dosyas›ndan bütün teflviklerden yararlanmak mümkündür. Yukarda 3 adet teflvikten bahsedilmifltir, ayr›ca 5746 say›l› yasa ile getirilen Ar-Ge teflviki de yürürlüktedir.

Uygulamada, karmafl›k olan 18-29 yafl ilave iflçi teflviki diye tan›mlanabilecek teflvikten yararlanma oran› oldukça azd›r. Özürlü teflvikinden yararlanmak biraz daha basit ve bu teflvike nazaran 3 ay önce yürürlü¤e girdi¤i için, yararlanan iflverenler biraz daha fazlad›r.

Bu bilgiler ›fl›¤›nda, bir iflyerinde; bir k›s›m iflçiler için 14857 seçene¤i seçilerek özürlü (54857 de zorunluluktan fazla özürlü çal›flt›r›lmas› halinde seçilecektir) teflvikinden, bir k›s›m iflçiler için 4447 seçene¤i seçilerek 18-29 yafl ilave iflçi teflvikinden ve kalan iflçiler için de 5510 seçilerek %5 iflveren hissesi primi indirimi teflvikinden, olmak üzere 3 ayr› teflvikten faydalan›labilir.

Bu teflviklerin yasadaki düzenlemesi; iflyeri baz›nda iflverenin teflvikten yararlanmas›n›n mümkün olaca¤› ve bir iflyeri için ancak bir teflvikten yararlan›labilece¤i fleklinde olmas› nedeniyle, Tebli¤, Yönetmelik ve Genelge ç›k›ncaya kadar bu flekilde yorumlanm›fl ve buna göre de hesaplamalar gelifltirilmifltir.(Terzio¤lu, 2008) Ancak uygulama sigortal› baz›nda olunca, ayn› iflyerinde çal›flan iflçilerin bir k›sm›n›n bir teflvikten yararlan›rken di¤erlerinin di¤er iki teflvikten yararlanmas› mümkündür.

Esas olan ayn› iflçinin birden fazla teflvikten yararlanamamas›d›r.

Bu durumda üç farkl› teflvikin üç farkl› uygulamas› söz konusu oldu¤undan hangisinden yararlanmak avantajl›d›r sorusu akla gelen ilk sorudur. Özürlü ve 18-29 yafl teflviklerinde iflyerinin borcunun bulunmamas› flart› yokken, %5 iflveren primi teflvikinde dosyada iflverenin borcunun bulunmamas› gerekmektedir. Yine Özürlü ve 18-29 yafl teflvikinde asgari ücret esas al›nmas›na ra¤men, %5 iflveren hissesi teflvikinde iflçilerin prime esas kazançlar› esas al›nmaktad›r.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

178

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

Daha önceki makalemde iflyeri baz›nda hangi teflvikin avantajl› oldu¤u hususunda toplam iflçi say›s›na i, ortalama ücreti farkl› olan iflyerlerinde y›llar itibariyle teflvikin %100 den %20 ye kadar inece¤inin de göz önünde bulundurularak ortalama iflçi say›s›na o denmek suretiyle gelifltirilen formül ile ortalama iflçi say›s›n›n art›fl›na göre avantajl› olan teflviki seçmek gerekti¤i aç›klanm›flt›r. Ancak uygulama bu yönde olmam›flt›r.

Uygulaman›n sigortal› baz›nda teflvikten yararlan›lmas› yönünde düzenlendi¤ine göre avantajl› olan› seçmek nas›l olacakt›r?

Bu durumda çok basit bir eflitlik kurmak gerekir. De¤iflkenlerimiz; asgari ücret ile iflveren hissesi oran›(%19,5 - %25 aras›) ve fiili ücrettir.

2008 y›l› için özürlü teflviki ile 18-29 yafl ilave iflçi teflvikini birlikte de¤erlendirerek hesaplama yapmak gerekirse; 638,70 x %19,5 = fiili ücret x %5 eflitli¤ini çözdü¤ümüzde, fiili ücretin 2490,93 YTL ve üzerinde olmas› halinde %5 iflveren hissesi teflvikini seçmek daha avantajl›d›r.

Bu hesaplamay› %24,5 a göre yapt›¤›m›zda 638,70 x %24,5 = fiili ücret x %5 eflitli¤ini çözdü¤ümüzde de 3129,63 YTL ve üzerinde olmas› durumunda %5 iflveren hissesi teflviki daha avantajl›d›r. Bu hesaplama, %19,5 veya %24,5 yerine iflyerinin tabi oldu¤u iflveren hissesi oranlar› konmak suretiyle ayn› flekilde yap›labilir.

Bu hesaplamay› biraz daha basitlefltirmek gerekirse; 638,70 x %19,5 / %5 eflitli¤ini çözdü¤ümüzde 638,70 x 3,9 = 2490,93 buluruz, burada önemli olan konu Özürlü teflviki ile 18-29 yafl ilave iflçi teflvikinden yararlanan sigortal›lar›n (iflyerinin iflveren hissesinin %19,5 olmas› halinde) ücretlerinin asgari ücretin 3,9 kat›ndan az olmas› halinde daha avantajl› oldu¤u, ayn› hesaplamay› iflveren hissesinin %25 olmas› halinde buldu¤umuz oran 5 olacak ve asgari ücretin 5 kat›ndan fazla ücreti olan iflçilerin, 2008 ve müteakip y›llar için özürlü teflvikinde bu oranlar, aynen geçerli olmas›na ra¤men, 18-29 yafl ilave iflçi teflviki için sadece 2008 y›l› için geçerlidir, bu durumda %5 iflveren hissesi teflvikinden yararlanmas› daha avantajl›d›r.

179

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

IV-SONUÇ: 1.7.2008 tarihinde yürürlü¤ü giren Özürlü teflviki ile 18-29 yafl ilave iflçi teflvikinde, iflverenlerin geçmifl dönem prim borçlar›n›n olup olmamas› aranmazken, 1.10.2008 tarihinde yürürlü¤e giren %5 iflveren hissesi teflvikinde iflverenlerin borcunun bulunmamas› flart› vard›r. Ayr›ca bu iki, özürlü ve 18-29 yafl ilave iflçi teflvikine isabet iflveren sigorta primi hissesi d›fl›nda kalan prim borcunu, iflverenin süresinde ödememesi halinde, teflvik de süresinde ödenmemekte, Ancak geç de olsa, iflveren kendisine düflen primi ödemesi halinde, teflvikin de geç ödemesi söz konusu olaca¤›ndan, teflvike isabet eden primin gecikme zamm›yla, kendisine düflen primin asl› ve gecikme zamm›n› da, ödemek kofluluyla teflvikten yararlanabilirken, %5 iflveren primi teflvikinden yararlanman›n koflullar›ndan birisi de primin süresinde yat›r›lmas›d›r. Ayn› zamanda iflverenin borcunun da bulunmamas›d›r. ‹flyerinin tehlike derecesine göre de¤iflen iflveren hissesinin, %5 e bölünmesi sonucu bulunacak rakam›n, asgari ücret ile (asgari ücret kaç lira olursa olsun) çarp›lmas› sonucu bulunacak tutardan daha fazla ücreti(PEK) olan sigortal›lar›n %5 iflveren hissesi teflvikine geçmesi daha avantajl›d›r. Ayr›ca 2009 y›l›ndan itibaren 18-29 yafl ilave iflçi teflvikinde y›llar itibariyle %20 lik azalma söz konusu oldu¤undan, hesaplama yap›l›rken 2009 ve müteakip y›llardaki yap›lan hesaplama sonucunda bulunan asgari ücretin kaç kat› olmas› gerekti¤i bulundu ise bunun 0,8 ile ( y›lar itibariyle %20 flerlik dilimleri azalt›laca¤›ndan) çarp›lmas› suretiyle hesaplama yap›lmal›d›r. 2009 y›l›nda, yukar›daki hesaplamadan hareketle, bulunan 3.9 kat›n›n 0,8 i al›nd›¤›nda 3,12 kat bulunmakta ve 2009 y›l›nda da asgari ücretin 638,70 oldu¤una göre hesaplama yap›ld›¤›nda 1992,74 YTL lik ücret bulunmaktad›r. Bu ücretin üzerinde ücreti olan iflçi için 18-29 yafl teflviki yerine %5 iflveren sigorta primi hissesi teflvikini seçmek daha avantajl›d›r. Bu örnek hesaplamay› anlatmak için verilmifl

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

180

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

olup, 2010 y›l› için yukar›daki hesaplama aynen al›narak %19,5 iflveren hissesi primine tabi bir iflyeri için bu hesaplama, 3.9 kat›n›n 0,6 ile çarp›lmas› sonucu 2,34, 2011 y›l› için 1,56 ve 2012 y›l› için ise 0.74 katsay›s› bulundu¤undan her halükarda 18-19 yafl teflviki terk edilip %5 iflveren sigorta primi hissesine geçilmesi daha avantajl› olmaktad›r.

2009 y›l›ndaki asgari ücrete göre %19,5 iflveren hissesi primi ödeyen iflyeri için 638,70 yerine yeni asgari ücret konmak suretiyle avantajl› olan ücret s›n›r› bulunabilir.

KAYNAKÇA 2008/93 say›l› Sosyal Güvenlik Genelgesi (13.11.2008) tarihinde.

Ankara: Resmi Gazete Terzio¤lu, Ali (2008). “5763 say›l› yasa ile getirilen teflviklerden hangisini seçmek gerekir? Sorusuna cevap aramak”, T‹SK ‹flveren Dergisi, 10, (Temmuz 2008).

T.C. Yasalar (26.05.2008). 5763 say›l› ‹fl Kanunu ve Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Kanun. Ankara: Resmi Gazete (26887 say›l›)

181

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

182

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

BA⁄IMSIZ ÇALIfiANLARIN (4/b) BEYAN S‹STEM‹ NASIL ‹fiLEYECEK? l Cevdet CEYLAN* I.G‹R‹fi Bu çal›flman›n amac›, 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanununda 57541 say›l› Kanunla yap›lan de¤ifliklikler çerçevesinde 1479 ve 2926 say›l› Kanunlar kapsam›nda bulunan ve Reformun yürürlü¤e girmesiyle 4/b’li olarak adland›r›lan sigortal›lar yönünden Kanun ve “Sosyal Sigorta ‹fllemleri Yönetmeli¤ine (SS‹Y)2 ” göre beyan usulüne göre prim ödeme ifllemlerinin nas›l gerçekleflece¤i konusunu ortaya koymakt›r.

II.BASAMAK S‹STEM‹ VE BEYAN ESASINA GÖRE PR‹M ÖDEME Bilindi¤i üzere Ba¤-Kur da 24 basamaktan oluflan bir basamak sistemi vard›r. 1-12 nci basamaklarda bekleme süresi bir y›l, 13-24 ‘üncü basamaklarda bekleme süresi 2 y›ld›r. 12 nci basma¤a kadar yükseltme Kurumca talebe bak›lmaks›z›n otomatikman yap›lmakta, 12 inci basamaktan itibaren ise 2 y›ll›k bekleme süresinin dolmas›, sigortal›n›n talebi ve prim borçlar›n›n ödenmesi flart›yla yap›lmaktad›r. Sigortal›, bulundu¤u basama¤a göre, kazanc›na bak›lmaks›z›n % 20 malullük, yafll›l›k * Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettifli, Sigortal› Emeklilik ‹fllemleri Daire Baflkan V. 1 5510 say›l› Kanunda de¤ifliklik yapan 5754 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunun ile Baz› Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair Kanun 8 May›s 2008 tarih ve 26870 say›l› Resmi Gazetede yay›nlanm›flt›r.

2 28/8/2008 tarihli ve 26981 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanm›flt›r.

183

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ve ölüm sigortas› primi ve % 20 sa¤l›k sigortas› primi olmak üzere toplam % 40 prim ödemektedir. Tar›m sigortal›lar› yönünden ödenen prim daha düflük olmakla birlikte ayn› basamak sistemi kullan›larak prim al›nmaktad›r.

5510 say›l› Kanunun 80 inci maddesinin ikinci f›kras›nda; “Kanunun 4 üncü maddesinin birinci f›kras›n›n (b) bendi kapsam›ndaki sigortal›lar›n prime esas kazançlar› afla¤›daki flekilde belirlenir. a) Ayl›k prime esas kazanç, 82 nci maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt s›n›r› ile üst s›n›r› aras›nda kalmak flart› ile kendileri taraf›ndan beyan edilecek günlük kazanc›n otuz kat›d›r. Bu sigortal›lar taraf›ndan Kurumca belirlenen sürelerde ayl›k prime esas kazanç beyan edilir. Beyanda bulunmayan sigortal›lar›n ayl›k prime esas kazanc›, prime esas günlük kazanç alt s›n›r›n›n otuz kat› olarak belirlenir. b) Sigortal› ayn› zamanda iflveren ise ayl›k prime esas kazanc›, çal›flt›rd›¤› sigortal›lar›n prime esas günlük kazanc›n›n en yükse¤inin otuz kat›ndan az olamaz. Ayl›k prime esas kazanc›, çal›flt›rd›¤› sigortal›n›n otuz günlük prime esas kazanc›ndan düflük oldu¤u tespit edilen sigortal›lar›n ayl›k prime esas kazançlar›, tespit edilen kazanç düzeyine ç›kart›larak ardaki fark›n primi, 89 uncu madde hükümlerine göre gecikme cezas› ve gecikme zamm› uygulanmak suretiyle tahsil edilir. c) 4 üncü maddenin birinci f›kras›n›n (b) bendi kapsam›nda sigortal› say›lmay› gerektirecek birden fazla durumun söz konusu olmas› halinde, bu f›kran›n (a) ve (b) bentlerinde belirtilen esaslara göre tek beyanda bulunulur.”

Kanunun 88 inci maddesinin alt›nc› f›kras›nda; “87 nci maddenin birinci f›kras›n›n (b) bendinde belirtilen yükümlüler 3 (4/b’lilerinde içinde oldu¤u prim ödeme yükümlüleri), her aya ait primlerini takip eden 3 4 üncü maddenin birinci f›kras›n›n (b) bendine tâbi olanlar ile bu kapsamda say›lan kiflilerden sosyal güvenlik destek primine tâbi olanlar, iste¤e ba¤l› sigortal› olanlar ve 60 ›nc› maddenin birinci f›kras›n›n (d) ve (g) bentlerinde say›lan kiflilerin kendileri,

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

184

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

ayda Kurumca belirlenecek günün sonuna kadar Kuruma öderler.”

Hükmü yer almaktad›r.

Madde metninden de anlafl›laca¤› üzere, 5510 say›l› Kanunla basamak sistemi 1/10/2008 tarihinden itibaren kald›r›larak yerine beyana dayal› bir prim ödeme sistemi getirilmektedir. Sosyal Sigorta ‹fllemleri Yönetmeli¤inin beyan sistemini düzenleyen 104’üncü maddesine4 göre, • 4/b sigortal›lar› 2008/Ekim ay› dahil primlerini prime esas kazanc›n asgari ve azami tutarlar› aras›nda olmak üzere kendi beyanlar›na göre ödeyecektir.Yani sigortal› 638,70 YTL ile 4151 YTL aras›nda olmak üzere matrah› belirleyerek beyanda bulunacak ve belirlenen matrah üzerinden yap›lan iflin niteli¤ine göre %33,5 ila %39 aras›nda prim ödenecektir.

• Tebli¤e göre, her aya ait primler eski uygulamada oldu¤u gibi cari ay içerisinde de¤il, takip eden ay›n sonuna kadar ödenecektir. Örne¤in, 2008/Kas›m ay›n›n priminin Aral›k ay›n›n son günü mesai saati bitimine kadar ödenmesi gerekmektedir.

• Sigortal›lar beyanlar›n› yaz›l› olarak ifllem gördükleri Kurum ünitesine yapacaklard›r. Sigortal›n›n beyan›, beyan›n yap›ld›¤› tarihteki aydan bafllan›larak dikkate al›nacak ve yap›lm›fl olan bu beyan de¤ifltirilmedi¤i sürece sonraki aylar için de yap›lm›fl say›lacakt›r. Yeni sistemde, sigortal› her ay farkl› bir beyanda bulunabilecek olup, gelirinin fazla oldu¤u ay azami prime esas kazanç beyan edebilece¤i gibi, bir sonraki ayda asgari prime esas kazanç üzerinden beyanda bulunabilecektir. Sigortal›n›n beyan›n› de¤ifltirmesi için tekrar Kurum ünitesine yaz›l› olarak müracaat etmesi gerekecektir.

• Yap›lan beyana istinaden üst üste oniki aydan fazla prim ödemesinde bulunulmamas› halinde, bu oniki ayl›k sürenin sonundan itibaren 4 21.11.2008 tarih 27061 say›l› Resmi gazetede yay›nlanan de¤ifliklik

185

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

beyan›n geçerlili¤i ortadan kalkacak, beyanda bulunmayan, beyan›n›n geçerlili¤i ortadan kalkan veya beyanlar› asgari prime esas kazanç tutar›n›n alt›nda kalan sigortal›n›n ayl›k prime esas kazanc›, asgari prime esas kazanç tutar› olarak dikkate al›nacakt›r. Örne¤in, 4/b sigortal›s› A Aral›k ay› kazanc› için öncelikle Aral›k ay›n›n sonuna kadar Kurum ünitesine yaz›l› olarak 638 ila 4.151 YTL aras›nda beyanda bulunacak ve bankaya gitti¤inde yat›rmas› gereken prim miktar› kendisine bildirilecektir. Beyanlar içinde bulunulan ay için yap›lacak olup, geriye dönük bir beyan yap›lamayacakt›r. Yönetmelik de¤iflikli¤i Kas›m ay›nda yap›ld›¤› için 2008/Ekim ay› için beyan imkan› bulunmay›p, en son gelir basama¤› üzerinden prim ödenecektir.

2009/Ocak ay›nda beyanda bulunduktan sonra aral›ks›z olarak 2009/Ocak-Aral›k ay› priminin yat›r›lmamas› halinde 2010/Ocak ay› sonu itibariyle beyan›n geçerlili¤i kalmayacakt›r. Bu durumda, bu tarihten sonra primleri asgari prime esas kazanç üzerinden tahakkuk ettirilecektir.

Ayr›ca yine Yönetmeli¤in 104 üncü maddesinin birinci f›kras›n›n (b) bendi uyar›nca sigortal›n›n, sigortal›l›¤›n›n bafllad›¤› ay içinde ifl kazas›na u¤ramas› veya meslek hastal›¤›na tutulmas› halinde, ifl kazas›n›n oldu¤u veya meslek hastal›¤› nedeniyle ifl göremezli¤in bafllad›¤› tarihten önce beyanda bulunmam›fl ise, sigortal›l›¤›n›n bafllad›¤› ayda yapaca¤› beyan›; takip eden aydan bafllan›larak dikkate al›nacak, ifl kazas› veya meslek hastal›¤› hâlinde verilecek ödeneklerin veya ba¤lanacak gelirin hesab›nda esas al›nmayacakt›r. Bu durumda ifl kazas› veya meslek hastal›¤› hâlinde verilecek ödeneklerin veya ba¤lanacak gelirin hesab›nda ayn› veya emsal sigortal›n›n günlük kazanc› esas al›nacakt›r. Ancak uygulaman›n hakkaniyetli bir flekilde yap›lmas›n›n mümkün olmad›¤›, bunun yerine ayn› durumdaki sigortal›lar aç›s›ndan suiistimallerin önüne geçilmesi amac›yla asgari prime esas kazanc›n asas al›nmas›n›n daha yerinde ve uygulanabilirli¤i olan bir yöntem oldu¤u düflünülmektedir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

186

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

III.GEÇ‹fi SÜREC‹ Yukar›da 1/10/2008 tarihinden itibaren iflleyecek ana kurallar anlat›lm›fl olup, yeni sistemin bafllang›c›nda s›k›nt›lar yaflanmamas› için 5510 say›l› Kanunun geçici 15 inci maddesinde ve SS‹Y’ nin geçici 7 inci maddesinin5 beflinci f›kras›nda bir geçifl süreci öngörülmüfltür. Buna göre; “ Kanunun 4 üncü maddesinin birinci f›kras›n›n (b) bendine tabi sigortal›lardan tar›msal faaliyetlerde bulunanlar hariç, kendi ad›na ve hesab›na ba¤›ms›z çal›flan sigortal›lardan, Kanunun yürürlük tarihinden önce sigortal› olarak kayd› ve tescili yap›lm›fl olanlar›n, 1/10/2008 (dâhil) ilâ 31/12/2008 (dâhil) dönemine iliflkin olmak üzere, Kanunun 80 inci maddesine göre belirlenen prime esas kazançlar›n› beyan etmemeleri hâlinde, ödeyecekleri ayl›k primler, beyanda bulununcaya kadar daha önce bulunduklar› en son gelir basamaklar›na karfl›l›k gelen tutarlar üzerinden al›n›r. Bu süre içinde beyanda bulunulmas› hâlinde, beyan etti¤i prime esas kazanç üzerinden ilgili ay›n prim tahakkuku yap›l›r. Prim tahakkukuna esas bu tutarlar, Kanunun 82 nci maddesinde belirtilen asgari günlük kazanç alt s›n›r›na göre hesaplanan ayl›k prime esas kazanç tutar›ndan az olamaz ve Kanunun 80 inci maddesinin ikinci f›kras›n›n (b) bendi hükmü sakl›d›r.”

01/10/2008 tarihinden önce Ba¤-Kur tescili bulunan sigortal›lar (2926 kapsam›nda bulunan tar›m sigortal›lar› hariç) Kurumun belirleyece¤i 3 ayl›k süre içerisinde beyanda bulunmaz ise beyanda bulununcaya kadar Ba¤-Kur da bulunduklar› en son basama¤›n karfl›l›¤› gelir tutar› üzerinden prim tahakkuku yap›lacakt›r. Sigortal›, Kurumca belirlenecek süre içerisinde beyanda bulunur ise, beyanda bulundu¤u ay›n tahakkuku beyan›na göre yap›lacak, ancak Kurumca belirlenen 3 ayl›k süre içinde kalan ve beyanda bulunulmayan ay›n primi en son gelir basma¤› üzerinden tahakkuk ettirilecektir.

5 1.11.2008 tarih 27061 say›l› Resmi gazetede yay›nlanan de¤ifliklik

187

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

Örne¤in, Kurumca verilen 3 ayl›k sürede, sigortal› 2008/Aral›k ay›nda beyanda bulundu, dolay›s›yla Ekim ve Kas›m ay› için beyanda bulunulmam›fl oldu, bu durumda Ekim ve Kas›m ay› primi en son bulundu¤u gelir basama¤› üzerinden tahakkuk ettirilecektir. E¤er sigortal› 3 ay içerisinde hiçbir beyanda bulunmaz ise beyanda bulunaca¤› aya kadar 1/10/200831/12/2008 dönemi için en son hangi basamakta ise onun karfl›l›¤› gelir tutar› üzerinden, 1/1/2008 tarihinden sonra ise asgari prime esas kazanç tutar› üzerinden prim tahakkuk ettirilecektir.

Geçifl hükümleri Kanunun yürürlük tarihinden önce 1479 say›l› Kanun kapsam›nda Ba¤-Kur sigortal›s› olanlar için geçerli olup, 1/10/2008 tarihinden sonra ilk defa 4/b sigortal›s› olacaklar, Kanun ve yönetmelikteki esas kurala tabi olacakt›r. Dolay›s›yla bunlar için beyanda bulunacaklar› aya kadar asgari prime esas kazanç tutar› üzerinden prim tahakkuku yap›lacakt›r.

5510 say›l› Kanunun 4 üncü maddesinin birinci f›kras›n›n (4) numaral› alt bendi kapsam›nda bulunan tar›mda kendi ad›na hesab›na çal›flanlar için ise bir geçifl süreci öngörülmedi¤inden, 1/10/2008 tarihinden itibaren beyanda bulununcaya kadar asgari prime esas kazanç üzerinden prim tahakkuku yap›lacakt›r. Ayr›ca, bu sigortal›lar 2008 y›l›nda 15 günlük prime esas kazanç üzerinden prim ödeyecek, 15 günlük kazanç takip eden y›llarda 30 güne ulafl›ncaya kadar her y›l bafl›nda birer gün art›r›lacakt›r.

IV.ORTAK KONULAR 4/b sigortal›lar› için yap›lacak prim tahakkuklar›, hiçbir zaman asgari prime esas kazanç tutar›n›n alt›nda olamayacakt›r. Sigortal›n›n asgari kazanc›n alt›nda yapt›¤› beyanlarda, yap›lan beyana istinaden üst üste oniki aydan fazla prim ödemesinde bulunulmamas› halinde veya gelir basma¤› karfl›l›¤›n›n asgari kazanc›n alt›nda kald›¤› durumlarda asgari prime esas kazanç üzerinden tahakkuk yap›lacakt›r.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

188

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

Sigortal› ayn› zamanda iflveren ise, yani yan›nda hizmet akdine dayal› 4a’l› sigortal› çal›flt›r›yor ise, hiçbir zaman 4a’l› sigortal› için Kuruma bildirilen prime esas kazançtan düflük beyanda bulunamaz. Kanun metninde 4/b sigortal›s› ayn› zamanda “iflveren ise” ibaresi geçti¤inden ve Kanunun 12 inci maddesine göre, flirketlerde de flirket tüzel kiflili¤i iflveren oldu¤undan, bu hükmün sadece gerçek kifli iflverenler için uygulanmas›n›n mümkün oldu¤u, düflünülmektedir. Örne¤in, 4/b sigortal›s›n›n iflyerinde 2008/Kas›m ay›nda 3.000 YTL brüt ücretle çal›flan bir 4a sigortal›s› var ise, 4/b sigortal›s› Kas›m ay› için 3.000 YTL’den daha düflük bir beyanda bulunamaz, flayet 4a sigortal›s› ayn› ay›n sonunda iflten ayr›ld› ve geri kalan sigortal›lar asgari ücret üzerinden ücret al›yor ise takip eden ayda 4/b sigortal›s› da asgari prime esas kazanç üzerinden beyanda bulunabilecektir. Yine 2008/Kas›m ay›nda iflyerinde 10 gün çal›flan ve 4.000 YTL brüt ücret ödenen 4a sigortal›s› var ise, 4/b sigortal›s› (4.000/10)*30=12.000 YTL, azami prime esas kazanç 4.151 YTL oldu¤undan Kas›m ay›nda azami prime esas kazanç üzerinden beyanda bulunacak, bulunmaz ise bayan› azami kazanca çekilerek bunun üzerinden prim tahakkuku yap›lacakt›r. Beyan de¤iflikliklerinin yine yaz›l› olarak Kurum ünitesine zaman›nda bildirilmesi gerekmektedir. fiayet iflveren A Limited fiirketi ise flirket ortaklar› için bu hükmün uygulanma imkan› bulunmamaktad›r.

4/b sigortal›s› ayn› anda birden fazla iflyeri sahibi olsa veya birden fazla ortakl›¤› olsa dahi tek bir beyanda bulunacakt›r. Ancak yap›lan ifllerin tabi oldu¤u en yüksek tehlike s›n›f ve derecesi üzerinden prim ödeyecektir. Örne¤in 4/b sigortal›s›n›n ayr› ayr› olmak üzere tehlike s›n›f ve derecesine göre prim oran› %1 olan büro iflyeri ve prim oran› %6,5 olan maden iflyeri var ise maden iflyerinin tabi oldu¤u tehlike s›n›f› üzerinden prim al›nacakt›r. Ayr›ca, Kanunun 88 inci maddesinin sekizinci f›kras› uyar›nca, 4/b kapsam›ndaki sigortal›lar›n her ay 30 gün prim ödeme zorunlulu¤u bulunmaktad›r.

189

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

V.SONUÇ 5510 say›l› Kanunla, kazançla orant›s›z prim ve emekli ayl›¤›na sebep olan basamak sistemi terk edilerek, prime esas kazanc›n alt ve üst s›n›r› aras›nda olmak kayd›yla sigortal›n›n kazanc›na göre beyanda bulunabilece¤i bir prim ödeme yöntemi getirilmifltir. Bu sistem 1/10/2008 tarihinde yürürlü¤e girmifl olup, 2008/Eylül ay› primleri eski hükümlere göre ödenecektir.

Beyan sisteminin yönetmelik de¤iflikli¤inden önceki ilk halinin daha kolay ve daha güzel daha ça¤dafl bir uygulama oldu¤u düflünülmekle birlikte, bankalarda karfl›lafl›labilecek baz› sorunlar nedeniyle, uygulama bafllamadan de¤ifltirilmek zorunda kal›nm›flt›r. SS‹Y’ nin 21/11/2008 tarihinden önceki halinde bankalara yap›lan ödemeler beyan olarak kabul edilmekte ve ayr›ca yaz›l› beyan aranmamakta iken, de¤ifliklilik ile Kurum ünitelerine yaz›l› beyanda bulunma ve yine beyandaki de¤iflikli¤inde yaz›l› olarak yap›lmas› öngörülmektedir. De¤iflikliklerin yürürlük tarihi 1/10/2008 oldu¤undan tüm ifllemler yap›lan de¤iflikliklere göre yürütülecek olup, sigortal›lar›n hak kayb›na u¤ramamalar› için, gecikmeden beyanda bulunmalar› yerinde olacakt›r.

Ayr›ca, 1/10/2008 tarihinden önce serbest avukatl›k ve noterlik yapmalar› nedeniyle topluluk sigortas›na tabi olan avukat ve noterler, bu tarihten itibaren 4/b sigortal›s› statüsüne geçtikleri için beyan sisteminin 1/10/2008 tarihinden itibaren avukat ve noterler içinde uygulanaca¤› gözden kaç›r›lmamal›d›r.

KAYNAKÇA T.C. Yasalar (2006). 5510 say›l› Sosyal Sigortalar Ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu, Ankara: Resmi Gazete Yönetmelikler (2008). Sosyal Sigorta ‹fllemleri Yönetmeli¤i , Ankara

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

190

MAL‹

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

5510 SAYILI KANUNA GÖRE ‹fiYERLER‹N‹N DERECELEME HESABINA TAB‹ TUTULMASI VE TEHL‹KE DERECES‹N‹N TESB‹T‹ G Murat ÖZDAMAR*

I-G‹R‹fi En basit tan›m›yla Sosyal güvenlik; insanlar›n çal›flma ve sosyal hayat›nda karfl›laflt›¤›, ifl kazas›, meslek hastal›klar›, hastal›k, anal›k, malullük, yafll›l›k, ölüm, iflsizlik gibi risklere karfl› korunmas›d›r. En eski ve en yayg›n sosyal sigorta kolu ifl kazalar› ve meslek hastal›klar› sigortas›d›r. ‹fl kazalar› ve meslek hastal›klar› sosyal bir risk oldu¤u için iflin görülmesine ba¤l› olarak meydana gelen olaylardan iflçiyi koruma amac› güder.(fiakar, 2004, 210) Ülkemizde ifl kazalar› ve meslek hastal›klar› sigortas› iflverenlerden al›nan primler ile finanse edilmekte, prim oran› iflyerinde yap›lan ifle göre farkl›l›klar göstermektedir.

5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu’na (Resmi, 2006, 26098) göre prim oranlar›, iflyerinde yap›lan ifl nedeniyle ifl kazas› ve meslek hastal›¤›na yakalanma riskine di¤er bir anlat›mla tehlike s›n›f›na ba¤l› olarak iflçinin sigorta primine esas kazanc›n›n %1 ile 6,5’i aras›nda belirlenmifl, eski uygulamaya göre %0,5 oran›nda düflürülmüfltür. ‹fl kazalar› ve meslek hastal›klar›na yakalanma riski üst, normal

* ‹stanbul Sosyal Güvenlik ‹l Müdür Dan›flman› ÇEKO Bilim Uzman›/Doktora Ö¤rencisi

191

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ve alt derece olmak üzere üç tehlike derecesine ayr›lmaktad›r. ‹fl kazalar› ve meslek hastal›klar› prim oranlar›, dereceleme hesab› sonucunda iflin tehlike s›n›f›n›n alt olarak belirlenmesi halinde en düflük oran› % 1’den afla¤› olmamak 0,2 puan, üst olarak belirlenmesi halinde en yüksek oran› % 6,5’dan afla¤› yukar› olmamak üzere 0,2 puan art›r›larak al›nmaktad›r.

Bu çal›flmada Sosyal Güvenlik ‹l Müdürlükleri/ Sosyal Güvenlik Merkez Müdürlüklerinde dereceleme hesaplar›n›n nas›l yap›ld›¤› anlat›lacak, dereceleme hesab›na tabi iflyerlerinin tehlike s›n›flar›n›n tespitinin usul ve esaslar› anlat›larak, iflverenler aç›s›ndan sonuçlar› de¤erlendirilecektir.

II-DERECELEME HESABI KAPSAMINA G‹RMEN‹N KOfiULLARI 29.09.2008 tarihinde 27012 (2.Mükerrer) say›l› Resmi Gazetede yay›nlanan 2008/14173 say›l› Bakanlar Kurulu Karar›n›n 10. maddesinde; Kurumun, her y›l yapaca¤› hesaplamalar ile dereceleme hesab›n›n yap›ld›¤› y›ldan önceki 3 takvim y›l› içinde ayn› iflkolunda k›rkbin ve daha fazla gün için sigorta primi tahakkuk ettirmifl olan iflyerlerini derecelemeye tabi tutaca¤›, Bu iflyerlerinin girecekleri tehlike derecelerinin; derecenin belirlendi¤i y›ldan önceki 3 takvim y›l› içinde meydana gelerek Kurum kay›tlar›na intikal eden ve iflyerlerinin özel flartlar› ile tehlikeyi önlemek için al›nm›fl olan emniyet tedbirlerinin de sonucunu gösteren ifl kazalar›, meslek hastal›klar›, sürekli ifl göremezlik ve ölüm olaylar›na göre iflyerlerinin tehlike a¤›rl›¤› dikkate al›narak Kurum taraf›ndan üst, normal veya alt derece olarak belirlenece¤i, ‹flyerinde meydana gelen ifl kazas› ve meslek hastal›¤›, sürekli ifl göremezlik ve ölüm olaylar›n›n, iflverence iflyerinde al›nan iflin niteli¤ine uygun bilimsel ve teknik tedbirlerin al›nmas›na ra¤men veya do¤al afetler sonucu meydana geldi¤inin tespiti halinde kaç›n›lmazl›k ilkesi gere¤i bu tür olaylar derecelendirme hesab›nda dikkate al›nmayaca¤›,

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

192

MAL‹

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

3 y›ll›k devre için k›rkbin gün sigorta primi tahakkuk ettirmemifl olan iflyerlerinin, dahil bulunduklar› iflkolunun normal prim oran› üzerinden prim ödeyecekleri” hüküm alt›na al›nm›flt›r.

Madde hükmüne göre iflyerlerinin dereceleme kapsam›na al›nmas› için belirli koflullar›n varl›¤› gerekmektedir. Bu koflullar›n ilki iflyerinin ayn› iflkolunda en az 3 y›l faaliyet göstermesidir. Ayn› ifl kolunda 3 y›l faaliyet göstermeyen ya da ifl kolu kodu de¤ifltirilmifl olan iflyerlerinin dereceleme hesab›na esas faaliyetin bafllang›c› de¤ifliklikten sonraki takvim y›l›d›r. 506 say›l› Kanuna göre belirlenmifl ifl kolu kodlar›n›n 5510 say›l› Kanun gere¤i yeni ifl kodlar›na dönüfltürülmesi de¤ifliklik olarak de¤erlendirilmez.

Dereceleme hesab› yap›labilmesinin ikinci koflulu ise iflyerince en az 40.000 gün sigorta primi tahakkuk ettirilmifl olmas›d›r. 40.000 gün sigorta primi tahakkuk ettirilmesi koflulu iflyeri dosyas› ile s›n›rl›d›r. ‹flverenin birden çok iflyeri dosyas› mevcut ise 40.000 gün tahakkuk koflulunu sa¤layan iflyeri dosyas› dereceleme kapsam›na al›nacak, sa¤layamayan iflyeri dosyas› ise dereceleme kapsam› d›fl›nda kalacakt›r. Yine daha önce 40.000 gün koflulunu sa¤layan iflyerleri bu koflullar› kaybettikleri y›l dereceleme hesab› kapsam› d›fl›na ç›kacaklard›r. 40.000 gün prim tahakkuku koflulunu sa¤layamayan iflyerleri, dereceleme hesab›na dahil edilmedikleri için daha önce tehlike derecesinin alt, üst veya normal olmas›na bak›lmaks›z›n tehlike derecesi normale düflürülecek ve normal tarife üzerinden prim ödeyeceklerdir. Koflullar› sa¤layan her iflyeri dereceleme hesab›na al›nmakta, dereceleme hesab›nda iflverenin talebinin ya da r›zas›n›n olup olmamas›n›n bir önemi bulunmamaktad›r.

III-DERECELEME HESABI Dereceleme hesap ifllemleri; iflyerinde meydana gelen ifl kazalar›meslek hastal›klar› vaka say›s›, maluliyet vaka say›s› ve maluliyet derecesi ile ölümle sonuçlanan vaka say›s›na göre Kurumca belirlenen bir

193

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

formülle hesaplanmaktad›r. Sürekli ifl göremezli¤in her bir derecesinin 75 gün, ölümün ise 7500 gün kayb›na neden oldu¤u varsay›larak önce iflyerinin toplam gün kayb› tespit edilmekte, gün kayb› son üç takvim y›l›nda prim tahakkuk eden gün say›s›na bölündükten sonra 100.000 sabit say›s› ile çarp›lmakta ,bulunan rakama göre tehlike derecesine karar verilmektedir. Bu bilgilerden yola ç›karak belirlenen risk formülünü flu flekilde ifade edebiliriz.

Toplam Gün Kayb›= ‹flkazas› ve Meslek Hastal›¤›na Ba¤l› Geçici ‹fl göremezlik Süresi + (Sürekli ‹fl göremezlik Derecesi x 75) + (Ölüm Vaka Say›s› x 7500); Toplam Gün Kayb› x 100.000 .

R‹SK = Son Üç Takvim Y›l›nda Prim Tahakkuk Eden Gün Say›s› Formülün uygulanmas› sonucu elde edilen risk puan› Kurum taraf›ndan belirlenen Tehlike S›n›flar›na Göre Belirlenmifl Dereceleme S›n›rlar› ve Tehlike Derecesi Tablosuna göre tehlike derecesini belirlemektedir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

194

MAL‹

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

TABLO-I. TEHL‹KE SINIFLARINA GÖRE DÜZENLENM‹fi DERECELEME SINIRLARI VE TEHL‹KE DERECES‹ TABLOSU Örnek: Tehlike s›n›f› V olan bir iflyerinde, Normal prim oran› :3 ‹fl kazas› meslek hastal›¤› sonucu gerçekleflen gün kayb› : 175 (‹flkazas› ve meslek hastal›¤› sonucu gerçekleflen geçici iflgöremezlik günleri kayb›n›n toplam›) Sürekli iflgöremez duruma düflenlerin say›s› : 4 Sürekli ‹fl göremezlik Derecesi : % 60 4- Ölüm vak’a say›s› : Yok fiu An ‹fllem Gördü¤ü Tehlike Derecesi :Normal Son 3 y›la göre prim tahakkuk eden gün say›s› 2005 2006 2007 TOPLAM 19.000 21.000 23.000 63.000 Örnekteki verilere göre iflyerinin tehlike derecesi flu flekilde hesap edilir.

Toplam Gün Kayb›: 175 + (60 x 75) + (0 x 4.500)=4.675 R‹SK = (Toplam gün kayb› x 100.000)/ Prim Tahakkuk eden gün say›s› (10.675 x 100.000)/ 63.000 = 7420,63 Tehlike s›n›flar›na göre düzenlenmifl olan Tablo-1’deki dereceleme s›n›rlar›na göre V tehlike s›n›f›n›n dereceleme alt s›n›r› 4.228 üst s›n›r› ise 5.505’dir. Buna göre bulunan rakam üst s›n›r›n üstünde oldu¤undan örnekteki iflyerinin tehlike derecesi ÜST olarak belirlenecektir. Buna göre % 3 olarak ödenmesi gereken ifl kazalar› ve meslek hastal›klar› sigortas› prim oran› % 0,2 art›r›laca¤›ndan % 3,2 olacakt›r. fiayet hesaplamaya göre bulunan rakam alt s›n›r›n alt›na olsa idi tehlike derecesi alt, alt ve üst s›n›r› aras›nda olsa idi tehlike derecesi normal olacakt›.

Dereceleme hesab› sonucu belirlenen tehlike dereceleri Sosyal Güvenlik ‹l Müdürlükleri/Sosyal Güvenlik Merkez Müdürlükleri taraf›ndan hesab›n yap›ld›¤› Kas›m ay›n›n son gününe kadar iflverene posta yolu ile ya

195

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

da elden tebli¤ edildikten sonra geçerlilik kazanmakta, tebli¤i takip eden y›ldan itibaren hukuki sonuçlar do¤urmaktad›r. Bu ba¤lamda de¤erlendirildi¤inde, 2008 y›l›nda yap›lan dereceleme hesaplar› en geç 31.11.2008 tarihine kadar iflverene tebli¤ edilecek, 2009 y›l›na ait bildirgeler için geçerli olacakt›r.

Tehlike derecesine göre prim oran›n›n tespiti sigortac›l›k tekni¤e uygun olumlu bir uygulamad›r ve ifl kazas› ve meslek hastal›klar› için iflyerinde ifl sa¤l›¤› ve ifl güvenli¤i önlemlerini alan iflverenler aç›s›ndan 0,2 puan az prim ödenece¤i için ödüllendirici etkiler tafl›r. Tersi durumlarda da 0,2 puan fazla prim ödenece¤i için cayd›r›c›l›¤› etkiye sahiptir. Tehlike derecesinin alt olmas›n›n iflveren aç›s›ndan manevi de¤eri de bulunmaktad›r. fiöyle ki; tehlike derecesi alt belirlenen iflveren iflçi aç›s›ndan sosyal sorumluluklar›n› yerine getirmifl olman›n hazz›n› da yaflam›fl olur.

Dereceleme hesab› sonucu tehlike derecesinin alt ya da üst olarak belirlenmesine ba¤l› prim oranlar›n›n 0,2 puan azalt›lmas› ya da yükseltilmesi yeterli de¤ildir. Kan›m›zca bu miktar 0,2 puan art›rma veya eksiltme fleklinde de¤il de t›pk› özel sigortalarda, örne¤in otomobil kasko sigortalar›nda oldu¤u gibi % üzerinden indirim yada art›r›m yap›lmal›d›r. Bu art›r›mlar en az % 20-50 aras›nda olmal›d›r. Örne¤in 9. Tehlike s›n›f›na ait iflyerinin prim oran›, ilk defa alt dereceye geçecekler için % 20 indirimle 4’e üst derece için % 20 art›r›mla 6’ya ç›kar›lmal›, indirim veya art›r›mlar her y›l artan oranlarda tespit edilmelidir. Bu yöntem sonucu iflçisi için önlem almayan iflverenden al›nan yüksek primlerle, ifl sa¤l›¤› ve güvenli¤ini tam alan iflverenlerden al›nan düflük primler aradaki fark finanse edilebilir. ‹fl Kazas› ve Meslek Hastal›klar› Sigortas› Koluna ait prim gelirleri her dönemde giderlerden yüksek olmufltur. Buna göre ülkemizde uzun y›llar boyunca ifl kazalar› ve meslek hastal›klar› prim oranlar›n›n yüksek tutuldu¤unu söyleyebiliriz. 5510 say›l› Kanuna göre ifl kazalar› ve meslek hastal›klar› prim oranlar›n›n 0,5 puan düflürülmesinin alt›nda yatan gerçek budur.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

196

MAL‹

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

‹fi KAZALARI ‹LE MESLEK HASTALIKLARI S‹GORTASININ SON 5 YILLIK F‹‹L‹ GEL‹R – G‹DER DENGES‹ (M‹LYON TL.)

Tablo-2’de görüldü¤ü üzere, 2003 y›l›nda ‹fl Kazalar› ile Meslek Hastal›klar› Sigortas›, sürekli gelir fazlas› ile sonuçlanm›flt›r. Gelir fazlas› sürekli artma e¤ilimi göstermektedir. Prim oranlar›ndaki 0,5 puan indirim bu art›fl› nispeten durdurmaya yönelik at›lm›fl bir ad›md›r. Çünkü ‹fl kazalar› ve meslek hastal›klar› primleri gelir-gider dengesine göre belirlenmektedir. 5510 say›l› Kanunla prim oranlar›n›n 0,5 puan düflürülmesi yeterli görülmemeli, dereceleme hesab› ile prim oranlar›nda 0,2 puan indirim ya da art›fl uygulamas› terk edilerek bunun yerine ifl kazas› ve meslek hastal›klar› prim oranlar› yüzdesine göre yeni bir uygulamaya geçilmelidir.

Prim oranlar›n›n, iflyerlerinde al›nan ifl sa¤l›¤› ve güvenli¤i önlemlerinin yüksekli¤ine ba¤l› olarak de¤iflmesi, ifl kazas› ve meslek hastal›klar›na yakalanan iflçi say›s› düflük iflyerlerinden az, yüksek olan iflyerlerinden fazla prim al›nmas›, aradaki fark prim makas›n›n yüksek tutulmas› hem hakkaniyete hem de sigortac›l›k tekni¤ine daha uygundur. Dereceleme hesab›n›n 40.000 gün prim tahakkuku ile s›n›rl› tutulmay›p tüm iflyerlerine uygulanarak tabana yay›lmas› kanaatimizce etkin sonuçlar verebilir.

197

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

G HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

IV-SONUÇ ‹flverenlerin ödedi¤i primlerle finanse edilen ifl kazas› ve meslek hastal›klar› prim oran› 5510 say›l› Kanunla 12 dereceye ayr›lm›fl, prim oranlar› da iflyerlerinde yap›lan iflin tehkike derecesine ba¤l› olarak % 16,5 aras›nda belirlenmifltir. ‹fl kazas› ve meslek hastal›klar› sigortas› koluna ait prim gelirlerinin her dönemde giderlerden yüksek olmas› dikkate al›narak prim oranlar› eski uygulamaya göre 0,5 puan düflürülmüfltür.

Kurumun yapaca¤› hesaplama sonucu tehlike s›n›f› üst, normal ve alt derece olmak üzere üç tehlike derecesine ayr›lmakta, tehlike s›n›f› alt olan iflyerlerinden 0,2 puan az, yüksek olan iflyerlerinden ise 0,2 puan yüksek prim al›nmaktad›r. ‹flyerlerinin derecelendirilmesi ile bir anlamda iflyerlerinde al›nan ifl sa¤l›¤› ve güvenli¤i önlemlerinin niteli¤ine ba¤l› olarak prim oranlar› de¤iflkenlik göstermektedir. Prim oranlar›n›n, iflyerlerinde al›nan ifl sa¤l›¤› ve güvenli¤i önlemlerinin yüksekli¤ine ba¤l› olarak de¤iflmesi, ifl kazas› ve meslek hastal›klar›na yakalanan iflçi say›s› düflük iflyerlerinden az, yüksek olan iflyerlerinden fazla prim al›nmas› sigortac›l›k tekni¤ine uygun bir düzenlemedir ve bu uygulama herhangi s›n›rlama olmaks›z›n tüm iflyerlerini kapsama almal›d›r.

KAYNAKÇA T.C. Yasalar (2006). 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (26098) fiakar, Müjdat (2004). Sosyal Sigortalar Uygulamas›. ‹stanbul: [y.y]: [yayl.y.]

SSK Çal›flma Raporu-2003 (2004), Ankara: Sosyal Sigortalar Kurumu

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

198

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

UZLAfiMA MÜESSESES‹ 5510 SAYILI KANUNLA SOSYAL GÜVENL‹K KURUMUNA DA GELD‹ l Mehmet UZUN* G‹R‹fi Bilindi¤i üzere, 213 Say›l› Vergi Usul Kanunu gere¤i maliyede vergi ile ilgili uzlaflma müessesesi kurulmufltur. Maliyede kurulmufl olan uzlaflma müessesesi, tarhiyat öncesi uzlaflma ve tarhiyat sonras› uzlaflma olmak üzere iki flekilde uygulanmaktad›r.

Tarhiyat öncesi uzlaflma kapsam›na; vergi incelemelerine dayan›larak sal›nacak ve Maliye Bakanl›¤› vergi dairelerinin tarha yetkili oldu¤u bütün vergi, resim ve harçlar ile bunlara iliflkin olarak kesilecek vergi ziya› cezas›, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalar› (Vergi Usul Kanununun 344 üncü maddesinin üçüncü f›kras› uyar›nca vergi ziya› cezas› kesilen tarhiyata iliflkin vergi ve ceza hariç) girmektedir.

Tarhiyat sonras› uzlaflma kapsam›na; ikmalen, re’sen veya idarece sal›nan ve Maliye Bakanl›¤› vergi dairelerinin tarha yetkili oldu¤u bütün vergi, resim ve harçlar ile bunlara iliflkin olarak kesilecek vergi ziya› cezalar› (usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalar› ile Vergi Usul Kanununun 344 üncü maddesinin üçüncü f›kras› uyar›nca vergi ziya› cezas› kesilen tarhiyata iliflkin vergi ve ceza hariç) girmektedir.

Vergi; Devlet ve vergilendirme yetkisine sahip di¤er kamu tüzel kiflilerin, tek tarafl› ve karfl›l›ks›z olarak kamu hizmetleri finansman›nda

* Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettifli

199

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

kullan›lmak üzere, egemenlik gücüne dayanarak gerçek ve tüzel kiflilerden kanun zoruyla ald›¤› paralar fleklinde tan›mlanmaktad›r. Bu tan›mdan da anlafl›laca¤› üzere, vergi karfl›l›ks›z kamu geliridir. Yani Devlet toplad›¤› vergileri kamu hizmetlerinin finansman›nda kullanmakta, fakat bu vergilerle sosyal güvenlik sisteminde toplanan sigorta primleri gibi herhangi bir taahhüt alt›na girmemektedir. Sosyal güvenlik sisteminde toplanan sigorta primleri karfl›s›nda, Sosyal Güvenlik Kurumu, ad›na prim ald›¤› kiflilere karfl› bir tak›m sorumluluklar üstlenmektedir. Bunlar, sa¤l›k giderlerini finanse etmek, malüllük, yafll›l›k ve ölüm halinde maafl ba¤lamak gibi.

Ancak, sosyal güvenlik sistemi içerisinde al›nan baz› primler var ki bunlar t›pk› vergi gibi kanuna dayan›larak karfl›l›ks›z al›nmaktad›r. Bu primler asgari iflçilik uygulamas›nda karfl›m›za ç›kmaktad›r. Tabi asgari iflçilik, ihale konusu ifller ve özel bina inflaat› ifllerinin yan› s›ra devaml› mahiyetteki iflyerleri incelemesi sonucunda da kendini göstermektedir.

Asgari iflçilik uygulamas›nda, gerek Sosyal Güvenlik Kurumu taraf›ndan ihale konusu ve özel bina inflaat› iflyerleri ile ilgili olarak yap›lan de¤erlendirme sonucu ç›kart›lan fark iflçilik, gerekse SGK Müfettiflleri taraf›ndan devaml› mahiyetteki iflyerlerinde yap›lan inceleme sonucu ç›kart›lan fark matrahtan al›nan primlerden, her hangi bir sigortal›ya mal edilemeyenler t›pk› vergi gibi karfl›l›ks›z Kurum geliri olarak kaydedilmektedir.

Ekim Ay› bafl›nda yürürlü¤e girecek olan 5510 Say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu ile devaml› mahiyetteki iflyerlerine yap›lan asgari iflçilik uygulamas›na da uzlaflma getirilmifltir.

Bu makalede devaml› mahiyetteki iflyerlerine yap›lan asgari iflçilik uygulamas›na getirilen uzlaflma konusu hakk›nda bilgi verilmeye çal›fl›lacakt›r.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

200

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

I-SGK’DA UZLAfiMANIN KANUN‹ DAYANA⁄I Sosyal Güvenlik Kurumunun devaml› mahiyetteki iflyerlerine yap›lan asgari iflçilik incelemesine iliflkin uzlaflma’n›n kanuni dayana¤›, 5510 Say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanununun 85 inci maddesidir. Bu maddede uzlaflma ile ilgili yer alan hükümler afla¤›daki gibidir.

5510 Say›l› Kanunun 85 inci maddesi dokuzuncu f›kras›nda, “Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlar› taraf›ndan devaml› mahiyetteki iflyerlerinde yap›lan asgari iflçilik incelemesi sonucunda tespiti yap›lan ve sigortal›lara maledilemeyen fark sigorta primine esas kazanç matrah› üzerinden gecikme cezas› ve gecikme zamm› ile birlikte hesaplanacak sigorta primi ve buna ba¤l› uygulanacak idari para cezalar›nda, konuya iliflkin raporun Kurumun ilgili birimine gönderilmesinden önce iflverenle uzlaflma yap›labilir. Uzlaflmaya var›lmas› halinde, bu durum tutanakla tespit edilir. Uzlafl›lan tutarlar kesin olup, uzlaflma konusu yap›lan tutarlar hakk›nda iflverence dava aç›lamaz ve hiçbir mercie flikayet ve itirazda bulunulamaz. Uzlafl›lan prim ve idari para cezalar›, uzlaflma tutana¤›n›n düzenlendi¤i tarihten itibaren bir ay içinde ödenir. ‹flveren, uzlafl›lan idari para cezas› tutar› için ayr›ca peflin ödeme indiriminden yararland›r›lmaz. Uzlafl›lan tutarlar›n, bu sürede tam olarak ödenmemesi halinde uzlaflma bozulur ve uzlafl›lan tutarlar kazan›lm›fl hak teflkil etmez. Uzlaflman›n temin edilememifl veya uzlaflma müzakeresinde uzlaflmaya var›lamam›fl olmas› veya uzlaflman›n bozulmas› hallerinde iflveren, bu konuya iliflkin daha sonra uzlaflma talep edemez.” hükmü, Onuncu f›kras›nda, “Uzlaflma neticesinde indirim yap›lmas› nedeniyle tahsil edilmemifl olan sigorta primlerinin daha sonra Kurum veya mahkeme karar›yla sigortal›lara mal edilmesi halinde, daha önce eksik tahsil olunan sigorta primleri, sigortal›n›n çal›flt›¤› süre ve sigorta primine esas kazanc› dikkate al›narak gecikme cezas› ve gecikme zamm› ile birlikte tahsil olunur.” hükmü,

201

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

Onbirinci f›kras›nda, “. . . , uzlaflma komisyonlar›n›n oluflumu, çal›flma usûl ve esaslar› ile bu maddenin uygulanmas›na iliflkin di¤er usûl ve esaslar, Kurum taraf›ndan ç›kar›lacak yönetmelikle düzenlenir.” hükmü, Yer almaktad›r. ‹kincil mevzuat olarak bilinen uzlaflma ile ilgili yönetmelik henüz ç›kar›lmam›flt›r.

II-UZLAfiMAYA KONU OLAN BORÇLAR Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettiflleri taraf›ndan, devaml› mahiyetteki iflyerlerinde yap›lan asgari iflçilik incelemesi sonucunda tespiti yap›lan ve sigortal›lara maledilemeyen; • Sigorta primi, • Gecikme cezas› ve gecikme zamm›, • ‹dari para cezalar›, Uzlaflmaya konu edilebilecektir.

Yani, devaml› mahiyetteki iflyerlerine yap›lan asgari iflçilik incelemesi sonucu tespit edilen ve sigortal›lara maledilemeyen, fark sigorta primine esas kazanç matrah› üzerinden gecikme cezas› ve gecikme zamm› ile birlikte hesaplanacak sigorta primi ve bu sigorta primine ba¤l› uygulanacak idari para cezalar› ile ilgili uzlaflma yap›labilecektir.

SGK Müfettifllerinin devaml› mahiyetteki iflyerlerinde yapt›klar› asgari iflçilik incelemesi esnas›nda sigortal›lara mal edilemeyecek olan fark sigorta primlerinin yan› s›ra sigortal›lara mal edilecek olan fark sigorta primlerinin de tespit edilmesi halinde sigortal›lara mal edilecek olan fark sigorta primleri uzlaflma kapsam›na al›nmayacakt›r. Ayr›ca, sigortal›lara mal edilecek olan fark sigorta primleri ve bu sigortal›lar›n çal›flmalar› nedeniyle kesilecek olan idari para cezalar› da uzlaflma kapsam›na al›nmayacakt›r.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

202

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

Uzlaflma yap›ld›ktan sonra ayn› iflyeri ve ayn› inceleme dönemlerine iliflkin olarak SGK taraf›ndan veya mahkeme karar›yla sigortal›lara mal edilecek fark sigorta primlerinin tespiti halinde, daha önce eksik tahsil olunan sigorta primleri, sigortal›n›n çal›flt›¤› süre ve sigorta primine esas kazanc› dikkate al›narak gecikme cezas›, gecikme zamm› ve buna ba¤l› idari para cezas› ile birlikte ilgililerden tahsili cihetine gidilecektir. ‹dari para cezalar› aç›s›ndan yap›lacak olan uzlaflman›n kapsam›na fark sigorta primine esas kazanç matrah› üzerinden gecikme cezas› ve gecikme zamm› ile birlikte hesaplanacak sigorta primine ba¤l› uygulanacak idari para cezalar› girmektedir. Baflka bir ifade ile sigorta primine ba¤l› uygulanacak idari para cezalar›, 5510 Say›l› Kanunun 102 nci maddesinin birinci f›kras›n›n (d) bendi uyar›nca verilen idari para cezalar›d›r.

III-UZLAfiMAYA KONU OLAN ‹fiYERLER‹ SGK Müfettiflleri taraf›ndan asgari iflçilik incelemesi yap›lan devaml› mahiyetteki iflyerleri hakk›nda uzlaflma talep edilebilecektir.

5510 Say›l› Kanunun 4 üncü maddesinin birinci f›kras›n›n (a) bendi gere¤ince sigortal› çal›flt›r›lan iflyerine, SGK taraf›ndan "Mahiyet Kodu", "‹flkolu Kodu", "Ünite Kodu", "S›ra Numaras›", "‹l Kodu", "‹lçe Kodu," "Kontrol Numaras›" ve varsa "Geçici ‹fl ‹liflkisi Kurulan ‹flveren Numaras›" ile "Alt ‹flveren Numaras›" n› ihtiva eden bir sicil numaras› verilmektedir. Yap›lan iflin özel veya kamu sektörüne ait daimi veya geçici oldu¤unu belirleyen "Mahiyet Kodu" ile ilgili haneye; kamu sektörüne ba¤l› devaml› iflyerleri için "1", özel sektöre ba¤l› devaml› iflyerleri için "2", kamu sektörüne ba¤l› geçici veya mevsimlik iflyerleri için " 3", özel sektöre ba¤l› geçici veya mevsimlik iflyerleri için "4" rakam› verilmektedir.(Sosyal Sigorta ‹fllemleri Yönetmeli¤i Md:30)

203

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

Devaml› mahiyetteki iflyerleri; SGK taraf›ndan sicil numaras› 1 veya 2 ile bafllayan iflyeridir.

Devaml› mahiyetteki iflyerlerinde afla¤›da belirtilen kriterler do¤rultusunda asgari iflçilik incelemesi yap›lmaktad›r. Bu kriterler; ‹flverenin Kuruma, emsaline, yap›lan iflin nitelik, kapsam ve kapasitesine göre iflin yürütülmesi için gerekli olan sigortal› say›s›n›n, çal›flma süresinin veya prime esas kazanç tutar›n›n alt›nda bildirimde bulundu¤unun saptanmas› halinde, iflin yürütülmesi için gerekli olan asgari iflçilik miktar›n›, yap›lan iflin niteli¤i, bünyesinde kullan›lan teknoloji, iflyerinin büyüklü¤ü, benzer iflletmelerde çal›flan iflçi say›s›, ilgili meslek veya kamu kurulufllar›n›n görüflü gibi unsurlard›r. (5510 Say›l› Kanun Md:85)

IV- ÖZEL B‹NA ‹NfiAATI VE ‹HALE KONUSU ‹fiLERE UYGULANAN ASGAR‹ ‹fiÇ‹L‹K DE⁄ERLEND‹RMES‹ SONUCU ÇIKARILAN BORÇLAR ‹Ç‹N UZLAfiMAYA G‹D‹LEB‹CEK M‹?

Yukar›da da aç›kland›¤› üzere, uzlaflman›n amac›na ve kanundaki hükme göre, sigortal›lara maledilemeyen primler ve bu primlere ba¤l› gecikme zamm›, gecikme cezas› ve idari para cezalar› uzlaflman›n konusunu teflkil etmektedir. Gerek ihale konusu ifller ve gerekse özel bina inflaat› iflleri ile ilgili olarak da asgari iflçilik uygulamas› yap›lmakta ve bu uygulamada yap›lan de¤erlendirmede ç›kar›lan fark iflçilikler her hangi bir kimseye mal edilemeden iflverenden bunlar›n primleri ve gecikme zamm›, gecikme cezas› ve idari para cezalar› talep edilmektedir. Bu aç›dan bak›ld›¤›ndan bu ifller içinde uzlaflma yap›labilece¤i kan›s›na var›lmaktad›r. Ancak, kanunda “devaml› mahiyetteki iflyerleri” nin uzlaflmaya girebilece¤i hükmü oldu¤undan, ihale konusu ifller ve özel bina inflaat› iflleri iflyerlerine mahiyet kodu “4” olarak verildi¤inden bunlar de-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

204

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

vaml› mahiyetteki iflyerleri s›n›f›na girmedi¤inden uzlaflmaya da girememektedirler.

Burada en çok tart›fl›lacak olan husus, baz› özel bina inflaat› iflleri ile ihale konusu ifllerin, devaml› iflyeri iflçileri ile yap›ld›¤› iddias› üzerine yaflanacakt›r. Çünkü bu iflyerlerinin mahiyet kodu 1 veya 2 olarak verilmekte ve bu iflyerleri devaml› mahiyetteki iflyerleri say›lmaktad›r. Bu husus ise SGK taraf›ndan uzlaflma ile ilgili ç›kar›lacak olan yönetmelikte aç›kl›¤a kavuflturulmal›d›r.

Kanaatim, bu iflyerleri, t›pk› devaml› mahiyetteki iflyerlerine uygulanan asgari iflçilik incelemesindeki kriterlerin uygulanmas› halinde yani, iflverenin kuruma, emsaline, yap›lan iflin nitelik, kapsam ve kapasitesine göre iflin yürütülmesi için gerekli olan sigortal› say›s›n›n, çal›flma süresinin veya prime esas kazanç tutar›n›n alt›nda bildirimde bulundu¤unun saptanmas› halinde, iflin yürütülmesi için gerekli olan asgari iflçilik miktar›n›, yap›lan iflin niteli¤i, bünyesinde kullan›lan teknoloji, iflyerinin büyüklü¤ü, benzer iflletmelerde çal›flan iflçi say›s›, ilgili meslek veya kamu kurulufllar›n›n görüflü gibi unsurlar dikkate al›narak, asgari iflçilik incelemesinin yap›lmas› halinde uzlaflmaya girebilmeli, bu kriterler uygulanmadan asgari iflçilik oran› kullan›larak asgari iflçilik uygulamas› yap›lmas› halinde ise uzlaflmaya girememelidir.

V-UZLAfiMA SGK’NIN HANG‹ B‹R‹M‹ TARAFINDAN YAPILACAK? Kanunda, “Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlar› taraf›ndan devaml› mahiyetteki iflyerlerinde yap›lan asgari iflçilik incelemesi sonucunda tespiti yap›lan ve sigortal›lara maledilemeyen fark sigorta primine esas kazanç matrah› üzerinden gecikme cezas› ve gecikme zamm› ile birlikte hesaplanacak sigorta primi ve buna ba¤l› uygulanacak idari para cezalar›nda, konuya iliflkin raporun Kurumun ilgili birimine gönderilmesinden önce iflverenle uzlaflma yap›labilir.” denildi¤i ve

205

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

devaml› mahiyetteki iflyerlerine asgari iflçilik incelemesi yetkisi sadece SGK Müfettifllerine verildi¤inden, ayr›ca, kanunda konuya iliflkin raporun ilgili birime gönderilmeden uzlaflman›n yap›laca¤› hükmü oldu¤undan, uzlaflma, Sosyal Güvenlik Kurumu Rehberlik ve Teftifl Baflkanl›¤›nca belirlenecek müfettifller ile iflverenler aras›nda yap›lmal›d›r.

Uzlaflman›n nas›l yap›laca¤›, hangi kriterlerin esas al›naca¤› hususunda kanunda bir aç›kl›k yok, zaten olmamas› da gerekirdi, yönetmelikte ise herhangi bir kriter belirlenecek mi belli de¤il, ancak, maliyede uyguland›¤› gibi özellikle idari para cezalar› ile ilgili esnek davran›labilinir, zaten idari para cezalar›n›n peflin ödenmesi halinde %25 indirim yap›lmaktad›r.

V-SONUÇ Maliyede uzun y›llar uygulanan uzlaflma müessesesi nihayet Sosyal Güvenlik Kurumunda da uygulanacakt›r. Uzlaflmada en önemli husus, uzlaflmaya konu olan, fark sigorta primine esas kazanç matrah› üzerinden gecikme cezas› ve gecikme zamm› ile birlikte hesaplanacak sigorta primi ve buna ba¤l› uygulanacak idari para cezalar›n›n herhangi bir kimseye mal edilememesidir.

SGK taraf›ndan uzlaflma müessesesi iyi bir flekilde uyguland›¤› takdirde ve uzlaflmadan beklentilerin karfl›lanmas› halinde ileride belki kanunda de¤ifliklik cihetine gidilerek, özel bina inflaat› iflyerleri ile ihale konusu ifllere uygulanan asgari iflçilik sonucu her hangi bir kimseye mal edilemeyen prim, gecikmem zamm›, gecikme cezas› ve bunlara ba¤l› idari para cezalar› içinde uzlaflma yolu aç›labilir.

Devaml› mahiyetteki iflyerlerine yap›lan asgari iflçilik uygulamas› sonucu, iflverenlerin hiç tereddüt etmeden uzlaflma talebinde bulunmalar› kendi ç›karlar›na olacakt›r.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

206

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

KAYNAKÇA Maliye Bakanl›¤› (03.02.1999). Tarhiyat Öncesi Uzlaflma Yönetmeli¤i. Ankara: Resmi Gazete (23600 say›l›) Sosyal Güvenlik Kurumu Baflkanl›¤› (28.08.2008). Sosyal Sigorta ‹fllemleri Yönetmeli¤i. Ankara: Resmi Gazete (26981 say›l›) T.C. Yasalar (16.06.2006). 5510 Say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (26200 say›l› T.C. Yasalar (1961) 213 Say›l› Vergi Usul Kanunu. Ankara: Resmi Gazete

207

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

208

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

SOSYAL GÜVENL‹KTE ÜÇLÜ F‹NANSMAN S‹STEM‹: S‹GORTA PR‹MLER‹NE DEVLET KATKISI l Murat GÖKTAfi* I-G‹R‹fi Kamuoyundan içeri¤i ve tekni¤i bak›m›ndan yo¤un elefltiriler alan sonra 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu(Resmi, 2006, 26098) Anayasa Mahkemesi’nin baz› hükümlerini iptal etmesi nedeniyle uzun ertelemeler sonucu 01.10.2008 tarihinde yürürlü¤e girmifltir. Kanunun yürürlü¤e girmesi ile birlikte, teflvik yasalar› kapsam›ndaki iflverenlerin primlerinin bir bölümü ile kapsam› dar süresi k›sa tutulan 5073 say›l› Sosyal Sigortalar Kanunu, Tar›m ‹flçileri Sosyal Sigortalar Kanunu, Esnaf ve Sanatkârlar ve Di¤er Ba¤›ms›z Çal›flanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu ile Tar›mda Kendi Ad›na ve Hesab›na Çal›flanlar Sosyal Sigortalar Kanununa Göre Gelir veya Ayl›k Almakta Olanlar›n Gelir ve Ayl›klar›nda Art›fl ve Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Kanun’un (Resmi, 2004, 25360) 13. maddesi 2. f›kras› hükmüne göre sigorta primine esas kazanç ile asgari ücret aras›ndaki farka ait primlerin tamam›n›n Hazine taraf›ndan karfl›lanmas› uygulamas›n› saymaysak, Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde sigorta primlerine devlet katk›s› fiilen bafllam›flt›r.

5510 say›l› Kanunun 81. maddesinin 1. f›kras›n›n (›) bendi ile Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde ilk kez uygulanacak olan, hizmet akdi ile si-

* ‹stanbul Sosyal Güvenlik ‹l Müdür Yard›mc›s›-SGK Müfettifli

209

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

gortal› çal›flt›ran özel sektör iflverenlerinden, sigortal›n›n malullük, yafll›l›k ve ölüm sigortas› (MYÖ) priminin iflveren hissesine isabet eden k›sm›ndan 5 puan indirilmesi ve indirilen 5 puanl›k k›sm›n Hazine taraf›ndan karfl›lanmas› uygulamas›n›n usul ve esaslar› yaz›m›z›n konusunu oluflturmaktad›r.

II-SOSYAL GÜVENL‹KTE ÜÇLÜ F‹NANSMAN TEKN‹⁄‹ Sosyal sigorta tekni¤i ile çal›flan primli sosyal güvenlik rejimlerinde sosyal sigortalar›n bafll›ca gelir kayna¤›n› primler oluflturmaktad›r. Bu primleri; a-Sadece iflçiler, b-Sadece iflverenler, c-‹flçi ve iflverenler, d-‹flçiler, iflverenler ve Devlet, e- ‹flverenler ve devlet, f-Sadece Devlet, ödeyebilir.

Birçok ülkede iflçi-iflveren, baz›lar›nda da iflçi-iflveren ve devlet olmak üzere taraflar›n tamam› prim öder.(Yazgan, 1992, 139) Ülkelerin yaklafl›k yar›s› “Üçlü Finansman Sistemi’ni” (tripartite financing system) benimsemifllerdir. (fiakar, 2007, 62) ‹flçi ve iflverenlerle birlikte, Devletin de sosyal güvenli¤in finansman›na katk›s› genel bir kural haline gelmifl, öyle ki devlet katk›s› gittikçe artma e¤ilimi göstermifltir. Devletin sosyal güvenlik finansman›na kat›lmas› esas›nda Devletin vatandafllar›na sosyal güvenlik hakk› sa¤lamas›n›n anayasal bir hak olarak verilmesi ile ilintilidir. Ayr›ca sosyal güvenli¤e devlet katk›s›, ayn› zamanda çeflitli gruplar aras›ndaki dayan›flman›n da zorunlu bir sonucudur. (Güzel ve Okur, 2004, 68) Ülkemizde sosyal güvenli¤in finansman›na Devletin düzenli katk›s› sadece Sosyal Güvenlik Kurumu’na devredilen Emekli Sand›¤› ile s›n›rl›

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

210

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

kalm›fl ancak finansman a盤› nedeniyle SSK ve Ba¤-Kur’a da her y›l artan oranda bütçeden kaynak aktar›lm›flt›r. Bu aç›dan de¤erlendirildi¤inde sosyal güvenli¤e devlet katk›s›n›n dolayl› olarak yap›ld›¤›n› söyleyebiliriz. Yine çeflitli kanunlarla teflvik amaçl› olarak s›n›rl› say›daki iflverenlerin sigorta primlerinin bir bölümünün de hazine taraf›ndan karfl›land›¤›n› görmekteyiz. Bu katk›lar›n sürekli olmamas›, yer ve zamanla s›n›rland›r›larak kapsam›n›n da dar tutulmas› birlikte de¤erlendirildi¤inde Devlet katk›s›n›n genel olmad›¤›, katk›n›n tüm iflverenleri kapsamad›¤› çok aç›kt›r. 01.01.2004-30.06.2004 tarihleri aras›nda uygulanan ve sigorta primine esas kazanç ile asgari ücret aras›ndaki farka ait sigorta primlerinin tamam›n›n Devlet taraf›ndan karfl›lanmas›n› bu uygulamalara örnek olarak verebiliriz.

5510 say›l› Kanunun yürürlü¤e girmesi ile birlikte Devlet ilk defa sistemli bir biçimde iflçi-iflveren primlerinin yan›nda finansmana kat›lmaya bafllam›flt›r. Uzun vadeli sigorta kolu olan MYÖ sigortalar›n›n iflveren hissesine isabet eden 11 puanl›k k›sm›n›n 5 puan›n›n Devlet taraf›ndan karfl›lanmas›yla birlikte iflçilik maliyetleri düflece¤inden iflverenler uluslararas› piyasalarda rekabet avantaj› kazanacaklard›r. Vergi iadesinin kald›r›lmas› ile birlikte asgari geçim indirimi uygulamas›n›n bafllamas› sonucu ülkemizde iflçi ücretlerinin genellikle net maafl üzerinden belirlenmesi nedeniyle asgari geçim indiriminden kaynaklanan vergi avantaj› yan›nda sigorta primine Devletin de katk› yapmas› iflçilik maliyetleri üzerindeki bask›y› biraz olsun hafifletti¤i gibi kay›t d›fl› istihdam› da uzun vadede göreceli olarak düflürecektir.

III-PR‹MLERE DEVLET‹N KATILMASININ KOfiULLARI Devletin Sigorta primlerine katk›s› belli koflullar›n varl›¤› halinde mümkündür ve bu katk›dan sadece hizmet akdine tabi sigortal› çal›flt›ran di¤er bir anlat›mla 4/a statüsünde sigortal› çal›flt›ran iflverenler yarar-

211

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

lanabilmektedir. Yine, 5 puanl›k indirim uzun vadeli sigorta kollar›na tabi sigortal› çal›flt›ran özel sektör iflverenleri ile s›n›rland›r›lm›fl olup sosyal güvenlik destek primi ve k›sa vadeli sigorta kollar›na ait primlerin iflveren hissesi için Devletin herhangi bir katk›s› olmayacakt›r.

5763 say›l› “‹fl Kanunu ve Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair Kanun”un (Resmi, 2008, 26887) 24. maddesi ile 5510 say›l› Kanunun 61. maddesinin 1. f›kras›n›n (›) bendine eklenen hükme göre iflverenlerin 5 puanl›k indirimden yararlanabilmesi için sigortal›lara ait ayl›k prim ve hizmet belgelerinin yasal süre içersinde Kuruma vermesi, tahakkuk eden primlerin yasal süre içinde ödenmesi, iflverenin Sosyal Güvenlik Kurumu’na idari para cezas›, prim ve prime iliflkin borcunun bulunmamas› ya da bu nitelikteki borçlar›n›n yap›land›r›larak ödeme plan›na ba¤lanm›fl olmas› yan›nda yap›lan denetimlerde iflverenin sigortas›z iflçi çal›flt›rd›¤›n›n saptanmam›fl olmas› gerekmektedir. Bu flartlar›n herhangi birinin ihlali halinde 5 puanl›k indirimden yararlanmak mümkün olmad›¤› gibi, yap›lan denetimlerde iflverence sigortas›z iflçi çal›flt›r›ld›¤›n›n tespiti halinde, di¤er koflullar sa¤lanm›fl olsa bile 1 y›l süre ile iflveren 5 puanl›k indirimden yararlanamaz. Bu flart›n kay›t-d›fl› istihdamla mücadele çerçevesinde yapt›r›m› yüksek ve olumlu bir düzenleme oldu¤unu söyleyebilir.

A-AYLIK PR‹M VE H‹ZMET BELGELER‹N‹N YASAL SÜRE ‹ÇERS‹NDE KURUMA VER‹LMES‹ Ayl›k prim ve hizmet belgelerinin yasal süre içerisinde Kuruma verilmesi 5 puanl›k indirimden yararlanman›n ilk koflulu olup yasal süre ay içinde çal›flan sigortal›lar›n çal›flt›¤› ay› takip eden ay›n en son 23. günüdür. Ayr›ca el ile manüel olarak düzenlenen ayl›k prim ve hizmet belgelerinin kanun türü bölümüne 5510 say›l› Kanun yazmak, e-bildirge vas›tas› ile verilen bildirgelerde ise 5510 say›l› Kanun bölümünü seçmek ge-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

212

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

rekmektedir. Sigorta primlerinin yasal süre içersinde ödenmifl olmas› koflulu ile belge türü seçilmeden verilen bildirgelerin sonradan iptal edilerek belge türü seçilmifl ek belgenin verilmesi halinde de 5 puanl›k indirimden yararlan›ld›¤› gibi iflverenlere idari para cezas› uygulanmamaktad›r.

5 puanl›k indirimden yararlanmak üzere 5510 say›l› Kanun türü seçilmifl ayl›k prim ve hizmet belgelerinin e-bildirge sistemiyle internet üzerinden verilmesi aflamas›nda iflverenin idari para cezas›, sigorta primi ve prime iliflkin di¤er borçlar› sorgulanmakta, borcu olan ya da borcu olmad›¤› halde borç kayd› görünen iflverenin bildirge vermeleri mümkün olmamaktad›r. Özellikle, daha önce yap›land›rma kapsam›nda borç ödeyen, sigorta primlerini vergi iade alaca¤›ndan mahsup ettirmek suretiyle ödeyen, sigorta primlerinin iflsizlik sigorta primi, idari para cezas› gibi di¤er prim türlerine yat›ran ya da bankalarca sehven di¤er prim türü hesaplar›na yat›r›lan, veri taban›nda donmufl prim gecikme zamm›, tasarrufu teflvik fonu gibi borç görünen iflverenler bu nitelikteki borçlar› bulunmasa bile Kurum veri taban›nda düzeltme yap›lmad›¤› sürece 5510 say›l› Kanun türünü seçerek bildirge veremeyeceklerdir. Örnek olarak 100,00 YTL tutar›ndaki 2003/5 ay iflsizlik sigorta primi tutar›n›n sehven prim hesab›na al›nm›fl olmas› halinde Kurumca düzeltme yap›lmad›¤› sürece bu iflveren e-bildirge yöntemiyle 5510 say›l› Kanun türünü seçerek bildirge veremeyecektir. Bu nitelikteki iflverenlere ait iflyerlerinde düzeltme yap›lmad›¤› için 5510 say›l› Kanun türünün seçilerek bildirge gönderilememesi halinde bildirgeye ait primin (5 puan düflülmüfl k›sm›n) yasal süre içersinde ödenmesi halinde düzeltme bildirgesi ile yasadan yararlanmas› mümkündür. Bunun için yap›lmas› gereken tek fley kanun türü seçilmeden verilen bildirgeye ait iptal bildirge düzenlemek ve el ile manuel düzenlenen kanun türü seçili bildirgeyi yasal süre d›fl›nda da olsa Kuruma vermektir ki, bu seçenek, iflverenler için kaç›n›lmaz görünmektedir. Ancak yasal süre d›fl›nda verilen ve

213

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

yasal süre içerisinde ilk bildirgede kay›tl› olmayan sigortal›lara ait sigorta primlerinin iflveren hissesinden 5 puan indirim yap›lmas› söz konusu de¤ildir. Özetle as›l bildirgenin yasal süre içinde verilmifl olmas› kofluluyla bildirgede kay›tl› sigortal› say›s›, sigorta primine esas kazanç ve gün say›s›nda de¤ifliklik olmad›¤› sürece yasal süre d›fl›nda bildirgenin kanun türünün de¤ifltirilmesiyle 5 puanl›k indirimden yararlanmak mümkündür ve bu ifllem nedeniyle iflverene idari para cezas› da uygulanamaz

B-TAHAKKUK EDEN PR‹MLER‹N YASAL SÜRE ‹Ç‹NDE ÖDENMES‹ Sigortal›ya ait MYÖ sigortalar› primleri iflveren hissesine isabet eden 5 puanl›k k›sm›n›n Devlet taraf›ndan karfl›lanmas›n›n ikinci koflulu cari aya ait primlerin yasal süre içerisinde ödenmesidir. Yasal süre içerisinde ödenmesi gereken prim sadece 5510 say›l› Kanun türü seçili olan tahakkuklarla s›n›rl› olmay›p kanun türü seçilmeden ya da di¤er kanun türleri seçilerek Kuruma verilen bildirgelere ait tahakkuklar›n da tamam›n›n yasal süre içerisinde ödenmesi gerekmektedir. Örne¤in emekli oldu¤u halde çal›flan sigortal›ya ait SGDP priminin ödenmemesi ya da ödenmeyen k›sm›n›n daha sonra gecikme zamm› ile birlikte sonradan ödenmesi halinde 5 puanl›k indirim hakk› kaybedilmifl olacakt›r.

5 puanl›k indirim sadece MYO sigorta primlerine iliflkin oldu¤undan herhangi bir nedenle cari ayda ödenemeyen ya da eksik ödenen iflsizlik sigortas› priminin bulunmas› halinde iflveren, 5 puanl›k indirimden o ay yararlanabilecek takip eden ayda ise eksik ödenen ya da ödenmeyen iflsizlik sigortas› priminin tamam›n› da ödenmek kofluluyla yararlanmaya devam edebilecektir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

214

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

C-‹fiVEREN‹N ‹DAR‹ PARA CEZASI, PR‹M VE PR‹ME ‹L‹fiK‹N BORCUNUN BULUNMAMASI YADA BORÇLARIN ÖDEME PLANINA BA⁄LANMIfi OLMASI MYO sigortas› primlerinin iflveren hissesinin 5 puanl›k k›sm›n›n Devlet taraf›ndan karfl›lanmas›n›n üçüncü koflulu iflverenlerin vadesi geldi¤i halde ödenmemifl idari para cezas›, sigorta primi ve prime iliflkin borçlar›n›n bulunmamas›d›r. 5 puanl›k indirimden yararlanamaya dönük borç sorgulamas› iflyeri dosyas› ile s›n›rl› olup birden fazla iflyeri bulunan iflverenlerin iflyeri dosyalar› ayr› ayr› sorgulanarak borcu bulunmayan iflyeri 5 puanl›k indirimden yararlanabilecek, borcu bulunan iflyeri ise 5 puanl›k indirimden yararlanamayacakt›r. Örne¤in iflverenin Kad›köy Sosyal Güvenlik Merkezinde ifllem gören iflyeri için Kuruma borcu yoksa bu iflyeri için 5 puanl›k indirim söz konusu olup, ayn› iflverenin Bak›rköy Sosyal Güvenlik Merkezinde ifllem gören iflyeri nedeniyle Kuruma borcu varsa borçlu oldu¤u bu iflyeri için 5 puanl›k indirimden yararlanamayacakt›r.

Kuruma borcu bulunan iflverenler borcun tamam›n› ödemeleri halinde 5 puanl›k sigorta primi indirimine hak kazanacaklard›r. Bu durumda 5 puanl›k indirim borcun ödendi¤i tarihten sonra yasal süre geçirilmeden verilecek bildirgelere iliflkin tahakkuklar için geçerli olacakt›r.

TL’den YTL’ye geçifl nedeniyle para biriminin dönüflümü ile ilgili olabilecek hatalar nedeniyle 1,00 YTL’nin alt›nda borcu bulunan iflverenler de indirimden yararlanabilecektir. Esas›nda 5 puanl›k indirimden yararlan›lmas›na dönük borç opsiyonunun 1,00 YTL olarak belirlenmesi gerçekçi bir tespit de¤ildir. Örne¤in 100 Bin YTL prim tahakkuku bulunan bir iflverenin sehven gözden kaç›rarak eksik ödedi¤i 10,00 YTL borç nedeniyle indirimden yararlanamayacak olmas› düflündürücüdür. Esas›nda 5 puanl›k indirime hak kazanmaya esas borç opsiyonunun bir brüt asgari ücrete ç›kar›lmas› yerinde olacakt›r.

215

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

5510 say›l› Kanunun 6. madde hükmü gere¤i, alt iflveren (tafleron) çal›flt›ran as›l iflverenler Kanunun iflverene yükledi¤i yükümlülüklerden alt iflveren ile birlikte sorumlu tutulmas› nedeniyle alt iflverenin borcunun bulunmas› halinde kendi çal›flt›rd›¤› sigortal›lardan dolay› Kuruma borcu bulunmasa da 5 puanl›k indirimden yararlanamayacaklard›r. Alt iflvereni bulunan as›l iflverenin bu hususu dikkate alarak titiz davranmalar› yerinde olacakt›r. Ancak, alt iflverenin borcunun bulunmamas› durumunda as›l iflverenin borcu olsa bile alt iflveren 5 puanl›k indirimden yararlanabilecektir.

Kuruma idari para cezas›, prim ve prime iliflkin borcu bulundu¤u halde bu borçlar›n tamam›n› çeflitli kanunlar gere¤i taksitlendiren ya da borcunu 6183 say›l› Kanuna göre ödeme plan›na ba¤layarak taksitlendiren iflverenler, anlaflmalar›n devam etmesi yani taksitlerin yap›land›rma anlaflmas›n› bozmayacak düzende ödenmesi kofluluyla 5 puanl›k indirimden yararlanabileceklerdir. fiayet Kuruma borcu bulundu¤u halde borcun tamam›n› tek bir seferde ödeyemeyen iflverenlerin 5 puanl›k indirimden yararlanabilmesi için 6183 say›l› Kanunun 48. maddesi hükmü do¤rultusunda borçlar›n› tecil ve takside ba¤lamalar›n› tavsiye ederim.

D-S‹GORTASIZ (KAYIT-DIfiI) ‹fiÇ‹ ÇALIfiTIRMAMA MYO sigortas› primlerinin iflveren hissesinin 5 puanl›k k›sm›n›n Devlet taraf›ndan karfl›lanmas›n›n dördüncü ve son koflulu çal›flan iflçilerin tamam›n›n sigorta tescillerinin yap›lmas›d›r. Di¤er bir ifade ile iflverenin sigortas›z iflçi çal›flt›rmamas› 5 puanl›k indirimden yararlanman›n ön kofluludur. Sigortas›z iflçi çal›flt›rmama kavram›, yap›lan denetimlerde iflverence sigortas›z iflçi çal›flt›r›ld›¤›n›n tespiti halinde söz konusu olup, iflçilerin iflverenlerce sehven unutularak tescilinin geriye dönük olarak geç yap›lmas› 5 puanl›k indirimden yararlanmaya engel de¤ildir.

Yap›lan denetim ve kontrollerde çal›flt›rd›¤› sigortal›lar› Kuruma tes-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

216

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

cil ettirmedi¤i saptanan iflverenler 1 y›l süre ile 5 puanl›k indirimden yaralanamayacaklard›r. 5 puanl›k indirim için kay›t-d›fl› iflçi çal›flt›rmama koflulunun bulunmas› sigortal›lar için olumlu bir düzenleme olup ayn› zamanda iflverenler üzerinde psikolojik bir bask› yaratmas› nedeniyle gereklidir. Yapt›r›m› böylesi a¤›r bir düzenleme hiç kuflkusuz kay›t-d›fl› ile mücadelede etkin neticeler verecektir.

IV-SONUÇ 5510 say›l› Kanunun 01.10.2008 tarihinde yürürlü¤e girmesi ile birlikte Türk sosyal güvenlik sisteminde üçlü finans sistemine geçilmifl, ilk kez Devletin sigorta primlerine katk›s› bafllam›flt›r. Belirli koflullara ba¤lanan sigorta primlerine Devlet katk›s›, ayn› zamanda iflverenin sigorta prim yükünü azaltt›¤› için uzun vadede istihdam› geniflletme ve iflverenlere d›fl piyasalarda rekabet avantaj› sa¤lama gibi bir misyonu da üstlenecektir. Sigorta primlerine Devletin katk› yapmas›n›n koflullar›ndan birisinin kay›t-d›fl› iflçi çal›flt›rmamak olmas› sigorta primlerine devletin kat›lmas›n› daha fazla anlamland›rmaktad›r.

Sigorta primlerine Devletin kat›l›m› belirli koflullara ba¤lanm›fl olup bu koflullar tüm iflverenler taraf›ndan kolayca yerine getirilebilecek niteliktedir. Ayl›k prim ve hizmet belgelerini yasal süre içersinde Kuruma veren, tahakkuk eden sigorta primlerini yasal süre içinde ödeyen, Sosyal Güvenlik Kurumu’na idari para cezas›, prim ve prime iliflkin borcu bulunmayan ya da bu nitelikteki borçlar›n› yap›land›ran iflverenler çal›flt›rd›¤› iflçilerin sigorta yükümlülüklerini yerine getirdi¤i sürece Devletin ödemeyi üstlendi¤i 5 puanl›k indirime hak kazanacakt›r. Bu ba¤lamda tüm iflverenlerin sigorta primlerinden yap›lacak 5 puanl›k Devlet katk›s›ndan yararlanabilmeleri için bu yükümlülüklerini aksatmamalar› menfaatlerine olacakt›r.

217

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

KAYNAKÇA Güzel, Ali ve Okur, A.R›za (2004). Sosyal Güvenlik Hukuku. ‹stanbul : [yayl.y.] fiakar, Müjdat (2004). Sosyal Sigortalar Uygulamas›. ‹stanbul: [yayl.y.]

T.C. Yasalar (2006). 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (26098) T.C. Yasalar (2006). Sosyal Sigortalar Kanunu, Tar›m ‹flçileri Sosyal Sigortalar Kanunu, Esnaf ve Sanatkârlar ve Di¤er Ba¤›ms›z Çal›flanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu ile Tar›mda Kendi Ad›na ve Hesab›na Çal›flanlar Sosyal Sigortalar Kanununa Göre Gelir veya Ayl›k Almakta Olanlar›n Gelir ve Ayl›klar›nda Art›fl ve Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Kanun’un. Ankara: Resmi Gazete (25360) T.C. Yasalar (2008). 5763 say›l› ‹fl Kanunu ve Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair Kanun. Ankara: Resmi Gazete(26887) Yazgan, Turan (1992). Sosyal Güvenlik. ‹stanbul : [yayl.y.]

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

218

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

ALT ‹fiVERENL‹K UYGULAMASI VE MUVAZAAYA ‹L‹fiK‹N MERAK ED‹LEN HUSUSLAR l Tevfik BAYHAN* I- G‹R‹fi Çal›flma hayat› içerisinde; iflbölümü ve uzmanlaflman›n öneminin artmas› ile iflyerleri büyüklüklerinin artmas› sonucunda, iflyerlerinde as›l iflin yan› s›ra yard›mc› ifller ve teknolojik uzmanl›k gerektiren ifllerin say›s›nda da art›fllar meydana gelmifltir. Bu nedenle, iflyeri ölçekleri büyüdükçe as›l ifli yapmakta olan iflverenlerin yard›mc› ifllerini veya teknolojik uzmanl›k gerektiren bir k›s›m ifllerini bu ifllerde uzmanlaflm›fl olan baflka iflverenlere yapt›rmak istediklerini görmekteyiz. Nitekim; ‹fl Kanunu bu iliflkiye alt iflveren iliflkisi yoluyla izin vermekte ve belirli s›n›rlar içerisinde kalmak flart›yla bu iliflkiyi yasaklamamaktad›r. Ancak; 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun yürürlü¤e girdi¤i ilk halinde alt iflverenlik iliflkisine bir tak›m s›n›rlamalar getirilmiflken, bu kez ‹stihdam Paketi olarak adland›r›lan 5763 say›l› kanunla bu s›n›rlamalar›n ve uygulanacak yapt›r›mlar›n art›r›ld›¤›n› görmekteyiz.

Bu yaz›m›zda, 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun alt iflveren konusundaki düzenlemeleri ve yapt›r›mlar› ile 5763 say›l› kanunun getirdi¤i yeni s›n›rlamalar ve yapt›r›mlar göz önünde bulundurulmak suretiyle muvazaal› alt iflverenlik uygulamas› hakk›nda merak edilen sorular cevaplanmaya çal›fl›lacakt›r. * Çal›flma Ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤› ‹fl Müfettifli

219

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

II- ALT ‹fiVERENL‹K UYGULAMASINDA MUVAZAAYA ‹L‹fiK‹N MERAK ED‹LEN SORULAR VE CEVAPLARI 1- ASIL ‹fiVEREN VE ALT ‹fiVEREN K‹MD‹R? 4857 say›l› ‹fl Kanunu; “iflçi çal›flt›ran gerçek veya tüzel kifli yahut tüzel kiflili¤i olmayan kurum ve kurulufllar› iflveren” olarak tan›mlam›flt›r. Bu tan›m iflverenin genel bir tan›m›d›r. Her ikisi de kendi iflçileri karfl›s›nda iflveren niteli¤inde olan as›l ve alt iflvereni ise ayr› ayr› flu flekilde tan›mlayabiliriz. Bir iflverenden, iflyerinde yürüttü¤ü mal veya hizmet üretimine iliflkin yard›mc› ifllerinde veya as›l iflin bir bölümünde iflletmenin ve iflin gere¤i ile teknolojik nedenlerle uzmanl›k gerektiren ifllerde ifl alan ve bu ifl için görevlendirdi¤i iflçilerini sadece bu iflyerinde ald›¤› iflte çal›flt›ran gerçek veya tüzel kifli yahut tüzel kiflili¤i olmayan kurum ve kurulufllar›n›n alt iflveren oldu¤unu, iflyerinde yürüttü¤ü mal veya hizmet üretimine iliflkin yard›mc› iflleri veya as›l iflin bir bölümünde iflletmenin ve iflin gere¤i ile teknolojik nedenlerle uzmanl›k gerektiren iflleri di¤er iflverene veren as›l iflte kendisi de iflçi çal›flt›ran gerçek veya tüzel kifli yahut tüzel kiflili¤i olmayan kurum ve kurulufllar›n ise as›l iflveren oldu¤unu söyleyebiliriz.

2- ASIL ‹fiVEREN ALT ‹fiVEREN‹N YÜKÜMLÜLÜKLER‹NDEN SORUMLU OLUR MU? Alt iflveren, as›l iflverene ait iflin bir bölümünde veya yard›mc› ifllerinde kendi iflçilerini çal›flt›rmaktad›r. Çal›flt›rd›¤› iflçiler ücretlerini ve di¤er haklar›n› ondan almakta; onun yönetimine tabi olmakta ve ifl görme borçlar›n› da ona karfl› yerine getirmektedirler. Alt iflverenin iflçilerini çal›flt›rd›¤› iflyeri bölümü onlar yönünden ayr› bir iflyeri anlam›n› tafl›maktad›r. Bu anlay›flla da, gerek ‹fl Kanunu ve gerekse 5510 say›l› Sosyal Si-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

220

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

gortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu alt iflverenlerin iflyerlerini bildirimine iliflkin özel düzenlemeler yapm›fllard›r. Ancak, as›l iflveren, alt iflverenin iflçilerine karfl› o iflyeri ile ilgili olarak ‹fl Kanunundan, ifl sözleflmesinden veya alt iflverenin taraf oldu¤u toplu ifl sözleflmesinden do¤an yükümlülüklerinden alt iflveren ile birlikte sorumludur.

3- ALT ‹fiVERENL‹K ‹L‹fiK‹S‹N‹N KOfiULLARI NELERD‹R? Bir iflyerinde as›l iflveren ve alt iflveren iliflkisinin do¤abilmesi için baz› koflullar›n sa¤lanm›fl olmas› gerekir. Bu koflullar› özetle afla¤›daki gibi ifade edebiliriz(Süzek, 2005, 137-142).

A. As›l ‹flverenin de ‹flçi Çal›flt›r›yor Olmas› As›l iflverenin o iflyerinde iflçi çal›flt›rarak iflveren s›fat›n› korumas›, iflin bütününün yap›lmas›n› baflka bir iflverene devretmemifl olmas› gerekir.

B. ‹flin As›l ‹flverene Ait Yerde Yap›lmas› ‹fl Kanunu’nun “ iflçilerini … sadece bu iflyerinde ald›¤› iflte çal›flt›ran di¤er iflveren” ifadesi gere¤i alt iflveren taraf›ndan yerine getirilen iflin as›l iflverene ait iflyerinde yap›lmas› gerekir(4857/2;VI).

C. ‹flin ‹flyerinde Yürütülen Mal ve Hizmet Üretimine ‹liflkin Olmas› Alt iflvenin as›l iflverenden ald›¤› iflin, as›l iflin bir bölümünde veya yard›mc› ifllerde olmas› gerekti¤i gibi, iflverenin iflyerinde yürüttü¤ü mal ve hizmet üretimine iliflkin olmas› da gerekmektedir.

221

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

D. Mal Veya Hizmet Üretimine ‹liflkin Yard›mc› ‹fllerinde Veya ‹flletmenin Ve ‹flin Gere¤i ‹le Teknolojik Nedenlerle Uzmanl›k Gerektiren Bir ‹fl Olmas› ‹fl Kanunu alt iflveren iliflkisini tan›mlarken bu iliflkinin iflyerinde yürütülen “mal ve hizmet üretimine iliflkin yard›mc› ifllerinde veya as›l iflin bir bölümünde iflletmenin ve iflin gere¤i ile teknolojik nedenlerle uzmanl›k gerektiren ifllerde” söz konusu olabilece¤ini hükme ba¤lam›flt›r(4857/2;VI).

E. ‹flçilerin Sadece As›l ‹flverenin ‹flyerinde Çal›flt›r›lmas› Alt iflverenin bu ifl için görevlendirdi¤i iflçilerini sadece bu iflyerinde çal›flt›rmas› gerekir. Bu koflul alt iflverenin baflka yerde hiç iflçi çal›flt›ramayaca¤› fleklinde yorumlanmamal›d›r. Alt iflverenin baflka iflyerlerinde de iflçi çal›flt›rabilmesi mümkün olmakla birlikte, bir grup iflçisini sürekli olarak as›l iflverenin ifline tahsis etmeli ve bu iflçileri ald›¤› baflka ifllerde çal›flt›rmamal›d›r.

4- ANAHTAR TESL‹M‹ YAPILAN ‹fi‹ ÜSTLENEN K‹fi‹ ALT ‹fiVEREN M‹D‹R? Anahtar teslimi bir binan›n yap›m›n› üstlenen kifli alt iflveren de¤il, iflveren niteli¤i tafl›r.

5- FASON ‹MALAT YAPAN K‹fi‹ ALT ‹fiVEREN M‹D‹R? Fason imalat fleklinde bir iflverenden ifl alan ve bu ifli kendi iflyerinde yapan kifli alt iflveren say›lmaz.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

222

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

6- YAPILAN ‹fiLE ‹LG‹L‹ OLMAYAN B‹R ‹fi‹ ALAN ALT ‹fiVEREN M‹D‹R? De¤ildir. Örne¤in, bir tekstil fabrikas›nda yap›lan iflle ilgili olmayan bir ek inflaat yap›m› iflini alan iflveren alt iflveren olarak nitelendirilemez.

7- ALT ‹fiVERENE VER‹LEB‹LECEK YARDIMCI ‹fiLER NELERD‹R? VE BU ‹fiLERDE B‹R SINIRLAMA VAR MIDIR? Yard›mc› ifli, iflyerlerinde do¤rudan mal ve hizmet üretim organizasyonu içerisinde yer almayan, üretimin zorunlu bir unsuru olmayan ancak as›l ifl devam ettikçe devam eden ve as›l ifle ba¤›ml› olan ifl fleklinde tan›mlayabiliriz. Yard›mc› ifllerde alt iflveren iliflkisinin kurulabilmesi için herhangi bir s›n›rlama öngörülmedi¤i, ‹fl Kanunu’nun 2. maddesinin 6. ve 7. f›kralar›na iliflkin de¤ifliklik önergesinin gerekçesinde belirtilmifltir. Gerekçeye göre; “do¤rudan üretim organizasyonu içerisinde yer almayan yükleme, boflaltma, temizlik, yemek hizmetleri, odac›l›k ve çay hizmetleri, personel tafl›ma, güvenlik, teknik bak›m gibi iflyerlerinde yürütülen mal ve hizmet üretimine iliflkin yard›mc› ifllerde bir s›n›rlama olmaks›z›n alt iflverenlik iliflkisi kurulabilir”.

8- MUVAZAA NED‹R? Borçlar Kanunu’na göre muvazaa; sözleflmenin taraflar›n›n üçüncü kiflileri aldatma amac›yla ve gerçek iradelerine uygun olmayan, aralar›nda hüküm ifade etmesini istemedikleri ve görünüflte yapt›klar› anlaflmad›r. Baflka bir ifadeyle, muvazaal› anlaflma yapan taraflar gerçek iradelerini yapt›klar› baflka bir anlaflmayla gizlemektedirler.

223

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

9- ‹fi KANUNU’NDA ALT ‹fiVERENL‹K ‹L‹fiK‹S‹NDE MUVAZAALI HALLERE ‹L‹fiK‹N SINIRLAMALAR NELERD‹R? Yarg›tay kararlar›na yans›yan muvazaa olgusu 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 2. maddesinde aç›kça yer alm›flt›r. Buna göre; “As›l iflverenin iflçilerinin alt iflveren taraf›ndan ifle al›narak çal›flt›r›lmaya devam ettirilmesi suretiyle haklar› k›s›tlanamaz veya daha önce o iflyerinde çal›flt›r›lan kimse ile alt iflveren iliflkisi kurulamaz. Aksi halde ve genel olarak as›l iflveren alt iflveren iliflkisinin muvazaal› iflleme dayand›¤› kabul edilerek alt iflverenin iflçileri bafllang›çtan itibaren as›l iflverenin iflçisi say›larak ifllem görürler. ‹flletmenin ve iflin gere¤i ile teknolojik nedenlerle uzmanl›k gerektiren ifller d›fl›nda as›l ifl bölünerek alt iflverenlere verilemez.”

10- ‹fi KANUNU’NDAK‹ SINIRLAMALAR DO⁄RULTUSUNDA HANG‹ HALLER‹N MUVAZAALI OLDU⁄U SÖYLENEB‹L‹R? Ülkemizde son y›llarda alt iflveren uygulamalar› çok yayg›nl›k kazanm›fl ve bunlar›n bir k›sm› iflçilerin bireysel veya toplu ifl hukukundan do¤an haklar›n› s›n›rland›rmaya veya ortadan kald›rmaya yönelik muvazaal› ifllemler biçiminde kendisini göstermifltir. Uygulamada çok de¤iflik yöntemlerle muvazaal› alt iflveren iliflkisi kurulmas› yoluna gidildi¤i gözlenmektedir. Örne¤in, baz› iflyerlerinde iflveren iflini bölmekte, kendisine ifl sözleflmesiyle ba¤l› iflçi b›rakmayacak veya pek az b›rakacak flekilde ifli görünüflte tafleron s›fat›n› verdi¤i güvendi¤i kendi (mutemet) iflçilerine devretmektedir. Bunun gibi, baz› iflyerlerinde ifller düzenlenen muvazaal› ihaleler yoluyla alt iflveren olarak gösterilen kiflilere verilmekte, bu kifliler yap›lan yeni ihaleler yoluyla sürekli de¤iflmekte ancak tafleronun iflçisi olarak gösterilen iflçiler sözleflmesi biten tafleronlar taraf›ndan götürülmemekte, çal›flmalar›n› iflyerinde aral›ks›z as›l iflverenin yönetimi alt›nda, ondan ücret almak suretiyle sürdürmektedirler. Böylelik-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

224

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

le, baz› iflverenler gerçekte kendi iflçisi olan ancak alt iflveren iflçisi olarak gösterdikleri bu iflçileri daha az ücret (asgari ücret) ve daha a¤›r çal›flma koflullar›nda çal›flt›rmak, toplu ifl sözleflmesinin kapsam› d›fl›nda tutmak olana¤›n› elde etmektedirler(Süzek, 2005, 144). Bu çerçevede; - ‹flyerinde yürütülen mal ve hizmet üretimine iliflkin as›l iflin bir bölümünde uzmanl›k gerektirmeyen ifllerin alt iflverene verilmesinin, - Daha önce o iflyerinde çal›flt›r›lan kimse ile kurulan alt iflverenlik iliflkisinin, - As›l iflveren iflçilerinin alt iflveren taraf›ndan ifle al›narak haklar› k›s›tlanmak suretiyle çal›flt›r›lmaya devam ettirilmesinin, - Kimi yükümlülüklerden kaç›nmak veya iflçilerin ifl sözleflmesi, toplu ifl sözleflmesi yahut yasadan kaynaklanan haklar›n› k›s›tlamak ya da ortadan kald›rmak gibi taraflar›n gerçek iradelerini gizlemeye yönelik ifllemlerin, - Kimi teflvik unsurlar›ndan yararlanmak amac›yla alt iflverenlik iliflkisi kurulmas›n›n, muvazaal› oldu¤u söylenebilir.

10- ASIL ‹fiVERENDEN DEVRALINAN ‹fiÇ‹LER‹N HAKLARININ KISITLANAMAMASI NE DEMEKT‹R? Getirilen s›n›rlama as›l iflverenin iflçilerinin alt iflveren taraf›ndan ifle al›namamas› de¤il, ifle al›nan bu iflçilerin haklar›n›n k›s›tlanamamas›na iliflkindir. Baflka bir deyiflle, alt iflveren as›l iflverenin iflçilerini ifle alabilecek, ancak ayn› veya daha iyi ücret ve çal›flma koflullar›yla çal›flt›rmaya devam edebilecektir.

225

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

11- ‹fiYER‹NDE ÇALIfiTIRILAN K‹fi‹LERLE ALT ‹fiVERENL‹K ‹L‹fiK‹S‹N‹N KURULAMAMASI MUTLAK MIDIR? Kanun bu durumun muvazaal› ifllem oldu¤unu aksi ispatlanabilen (adi) yasal karine olarak kabul etmifltir. Dolay›s›yla, izleyen cümlede yer alan “ aksi halde ve genel olarak as›l iflveren alt iflveren iliflkisinin muvazaal› iflleme dayand›¤› kabul edilerek…” cümlesindeki “aksi halde ve genel olarak” ibaresinin yorumu suretiyle daha önce o iflyerinde çal›flt›r›lan kifli ile kurulan alt iflveren iliflkisinin muvazaal› iflleme dayanmad›¤›n›n yani iflverence kanuni karinenin aksinin iddia ve ispat edilmesi mümkündür. Örne¤in, iflçi iflyerinden ayr›ld›ktan sonra, aradan uzunca bir zaman geçmifl ve art›k gerçekten bir giriflimci olarak faaliyet göstermeye bafllam›flsa bu olayda muvazaa bulunmad›¤› iflveren taraf›ndan ispatlanabilir(Süzek, 2005, 145-148). Nitekim bu kural›n mutlak emredici bir kural olarak uygulanmas› muvazaaya dayanmayan iyi niyetli alt iflveren uygulamalar›n› engelleyebilece¤i gibi, Anayasan›n 48. maddesindeki çal›flma ve sözleflme özgürlü¤üne de ayk›r› düfler.

12- ‹fiLETMEN‹N VE ‹fi‹N GERE⁄‹ ‹LE TEKNOLOJ‹K NEDENLERLE UZMANLIK GEREKT‹REN ‹fi NE DEMEKT‹R? As›l ifli, mal ve hizmet üretiminin ana ç›kt›s›n› veya esas›n› oluflturan ifl olarak tan›mlayabiliriz. As›l iflin bölünmesine iliflkin koflulun nas›l yorumlanmas› gerekti¤i konusunda ifl hukuku ö¤retisinde farkl› görüfller bulunmaktad›r. Görüfllerden ilki, “‹flletmenin ve iflin gere¤i ile teknolojik nedenlerle uzmanl›k gerektiren ifl” koflulunun bir bütün olarak de¤erlendirilerek, bir iflin alt iflverene verilebilmesi için hem “iflletmenin ve iflin gere¤i” olmas› ve hem de “teknolojik nedenlerle uzmanl›k gerektiren” bir ifl olmas› gerekti¤ini belirten görüfltür. Di¤er görüfl ise; bu koflulun bölünebilir oldu¤unu belirterek, “ iflletmenin ve iflin gere¤i” olan ve-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

226

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

ya “teknolojik nedenlerle uzmanl›k gerektiren” ifllerin alt iflverene verilebilece¤ini ifade etmektedir. Kanaatimce, bu husus alt iflverenlikte muvazaa olgusunun can al›c› ve çözüm bekleyen en önemli konusu olup, yay›mlanmas› öngörülen yönetmeli¤in bu konuya aç›kl›k getirmesi faydal› olacakt›r. Ancak, “iflletmenin ve iflin gere¤i” ölçütünün dar yorumlanmas›, ekonomik güçlük içinde bulunmayan, verimli çal›flan bir iflverenin s›rf maliyetleri düflürmek ve daha ucuz iflçi çal›flt›rmak amac›yla alt iflverene ifl vermesi iflletme gere¤i olarak say›lmamal›d›r(Süzek, 2005, 138,141).

13- YÜKÜMLÜLÜKLERDEN KAÇINMAK ‹Ç‹N ALT ‹fiVERENL‹K ‹L‹fiK‹S‹ B‹R MUVAZAA OLUfiTURUR MU? ‹fl Kanunu ve di¤er baz› kanunlarda iflverenlere çal›flt›rd›klar› iflçi say›s›na ba¤l› baz› yükümlülükler getirilmektedir. Zorunlu özürlü istihdam›, emzirme ve krefl odas› aç›lmas›, ifl sa¤l›¤› ve güvenli¤i birimi oluflturulmas› gibi bir k›s›m yükümlülükler iflçi say›s›n›n belirli bir say›y› aflmas› halinde do¤maktad›r. Bir k›sm› ise, iflyerinde çal›flan iflçilerin ifl güvencesi kapsam›na girip girmeyeceklerinin belirlenmesi aç›s›ndan önemlidir. Örne¤in, iflyerindeki iflçi say›s›n›n 30 veya daha fazla olmas› halinde ifl güvencesi hükümleri devreye girebilmekte ve bu kapsamdaki iflçiler ifle iade davas› açarak ifle geri dönebilmektedirler. Dolay›s›yla, iflverenin as›l iflin bir bölümünü yükümlülüklerden kaç›nmak amac›yla alt iflverenlere vermesi hali muvazaa oluflturur. Kanaatimizce, as›l iflin bir bölümünün alt iflverene verilmesinde yükümlülüklerden kaç›nman›n bir sebep mi yoksa bir sonuç mu oldu¤u iyi irdelenmelidir. fiayet, yükümlülüklerin ortaya ç›kmamas› iflverenin böyle bir kötü niyeti olmamakla birlikte as›l iflin bir bölümünün alt iflverene verilmesi sonucunda ortaya ç›k›yorsa, bu durumda bir muvazaadan söz edilememesi gerekir. Ancak, iflveren as›l iflin bir bölümünü s›rf yükümlülüklerini azaltmak için devre-

227

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

diyorsa, yani alt iflverenli¤in nedenini yükümlülüklerin azalt›lmas› gayesi oluflturuyorsa, bu durumda bir muvazaa oldu¤u söylenebilir.

14- TEfiV‹K UNSURLARINDAN YARARLANMAK AMACIYLA ALT ‹fiVERENL‹K ‹L‹fiK‹S‹ KURULMASI MUVAZAA OLUfiTURUR MU? Ülkemizde yat›r›m ve istihdam›n teflvikine yönelik olarak çeflitli kanunlarla teflvikler ve destekler sa¤lanmakta oldu¤u bilinmektedir. Bu teflviklerin bir k›sm› ise, yeni iflçi al›m›n›n sa¤lanmas› veya mevcut iflçilerin iflveren üzerindeki yükünün azalt›lmas› amac›yla istihdama yönelik olarak uygulanan teflviklerdir. 5084 say›l› Yat›r›mlar›n Ve ‹stihdam›n Teflviki ‹le Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Kanun, 5225 say›l› Kültür Yat›r›mlar› Ve Giriflimlerini Teflvik Kanunu, 5746 Say›l› Araflt›rma Ve Gelifltirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakk›nda Kanun ve 5763 Say›l› ‹fl Kanunu Ve Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Kanun gibi kimi kanunlar›m›zda istihdama yönelik teflvikler yer ald›¤›n› görmekteyiz. Ayr›ca, KOSGEB Taraf›ndan her bir eleman›n istihdam›na karfl›l›k destek kredisi verilebildi¤i de olmaktad›r. Dolay›s›yla, yeni iflçi almay› düflünen veya iflçi maliyetlerini azaltmak isteyen bir iflverenin as›l iflin bir bölümünü yeni iflçi al›m›na yönelik teflviklerden yararlanmak amac›yla alt iflverenlere vermesi hali muvazaa oluflturur. Yukar›da aç›kland›¤› gibi, as›l iflin bir bölümünün alt iflverene verilmesinde teflviklerden yararlanman›n bir sebep mi yoksa bir sonuç mu oldu¤u iyi irdelenmelidir. fiayet, iflveren as›l iflin bir bölümünü s›rf teflviklerden yararlanmak için devrediyorsa, yani alt iflverenli¤in nedenini teflviklerden yararlanmak gayesi oluflturuyorsa, bu durumda bir muvazaa oldu¤u söylenebilir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

228

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

15- ALT ‹fiVERENL‹K ‹L‹fiK‹S‹NDE MUVAZAA KONUSUNA ‹L‹fiK‹N YARGITAY KARARLARI NELERD‹R? A. Muvazaan›n Resen ‹ncelenmesi: “Muvazaa yarg›ç taraf›ndan resen incelenmesi gereken bir hukuki olgudur.” Yarg›tay 9. HD.’nin 07.07.2005 tarih ve E:2005/19842, K:2005/24065 say›l› karar›. (Benokan ve Özcan, 2007, 52).

B. Muvazaa Sonucuna Göre Karar Verilmesi Gerekti¤i: “Mahkemece davac›n›n sendika üyeli¤inin iflverene bildirildi¤i tarih öncesinde kalan dönem itibariyle ihale sözleflmeleri getirtilmeli ve as›l iflveren-alt iflveren aras›ndaki iliflkinin muvazaaya dayal› olup olmad›¤› belirlenmelidir. Sonucuna göre davaya konu olan k›demli iflçili¤i teflvik primine hak kazan›l›p kazan›lamayaca¤› noktas›nda karar verilmelidir” Yarg›tay 9.

HD.’nin 06.05.2005 tarih ve E:2005/14500, K:2005/39800 say›l› karar›.

(Kayhan, 2007, 8) “Daval› ile alt iflveren aras›nda bir muvazaa sözleflmesinin söz konusu olmad›¤›, davac› iflçinin 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 2/6 maddesi kapsam›nda alt iflverenin iflçisi oldu¤u anlafl›lmakla as›l iflverenin taraf› oldu¤u toplu ifl sözleflmesinden yararlanma olana¤› bulunmamaktad›r.”

Yarg›tay 9. HD.’nin 20.10.2004 tarih ve E:2004/32700, K:2005/5800 say›l› karar› (Kayhan, 2007, 8) C. Muvazaa ve ‹fle ‹ade: “Tafleronluk sözleflmesi muvazaal› ise, gerçek iflveren olan as›l iflveren hakk›nda aç›lan ifle iade davas›n›n kabulü gerekir. Tafleron oldu¤u ileri sürülen flirket hakk›ndaki davan›n ise reddine karar verilmelidir.” Yarg›tay 9. HD.’nin 03.02.2005 tarih ve E:2005/17213, K:2006/2266 say›l› karar›. (Benokan ve Özcan, 2007, 53).

“Daval›lar aras›nda as›l iflveren-alt iflveren iliflkisinin bulunmas› durumunda davac› alt iflverenin iflçisi oldu¤undan as›l iflveren hakk›nda ifle iadeye yönelik hüküm kurulamaz. As›l iflveren sadece ifle bafllatmama tazminat› ile boflta geçen süre ücretinden müfltereken ve müteselsilen

229

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

sorumlu tutulacakt›r. An›lan iliflkinin muvazaaya dayanmas› durumunda ise davac›n›n tek ve gerçek iflvereni daval› as›l iflveren kabul edilece¤inden hükmün sadece bu daval› hakk›nda kurulmas› gerekecektir.” Yarg›tay 9. HD.’nin 03.02.2005 tarih ve E:2005/17213, K:2006/2266 say›l› karar›. (Kayhan, 2007, 20,21) “Mahkemece, her iki daval›n›n birlikte sorumlu tutularak daval›lar aras›nda as›l iflveren-alt iflveren iliflkisinin varl›¤› kabul edilmifl olmaktad›r. Böyle olunca, Dairemizin istikrar kazanm›fl uygulamas›na göre, ifle iade karar›n›n alt iflveren aleyhine verilmesiyle yetinilmesi gerekirken as›l iflveren hakk›nda ifle iade karar› verilmesi yerinde görülmemifltir.”

Yarg›tay 9. HD.’nin 06.05.2005 tarih ve E:2005/23791, K:2005/39229 say›l› karar›. (Kayhan, 2007, 16) D. Muvazaal› Görülmeyen ‹fllemler: “Taflerondan düflük teminat al›nmas› veya tafleron flirketin sermayesi ile ödedi¤i verginin az olmas› yahut araç ve gereçlerin as›l iflverence karfl›lanmas› veyahut tafleron iflçilerini yemek ve servis giderlerini as›l iflverene yükletilmifl bulunmas› yada taflerona ödenenlerin iflçiye ödenen ücretlerden çok olmas› veya mevcut tafleronluk sözleflmesinde bedelin belirtilmemesi, taraflar aras›ndaki alt iflveren iliflkisinin muvazaaya dayand›¤›n› kabule yeterli de¤ildir.

Bu ba¤lamda, birden çok tafleron bulundu¤u takdirde her bir tafleronun durumu ayr› ayr› de¤erlendirilmeli ve iflçinin, ayn› iflveren taraf›ndan uzun süreyle ayn› koflullarla itiraz etmeksizin çal›fl›p çal›flmad›¤›na bak›lmal›d›r” Yarg›tay 9. HD.’nin 22.04.2004 tarih ve E:2004/6280, K:2004/9180 say›l› karar› (Benokan ve Özcan, 2007, 53).

“Alt iflverenler de¤iflti¤i halde, bir k›s›m iflçilerin yeni alt iflveren yan›nda çal›flmalar›n› yasaklayan yasal düzenleme mevcut olmad›¤› gibi böyle bir çal›flma tarz›ndan hareketle alt iflverenlik sözleflmesinin muvazaal› oldu¤u kabul edilemez.” Yarg›tay 9. HD.’nin 14.11.2001 tarih ve E:2001/9-711, K:2001/820 say›l› karar›. (Benokan ve Özcan, 2007, 53).

“Her alt iflverenlik sözleflmesi ayr› ayr› de¤erlendirilerek sonuca gi-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

230

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

dilmelidir. Tafleronlar de¤iflmesine ra¤men davac›n›n çal›flmaya devam etmesi muvazaan›n kabulü için tek bafl›na yeterli bir husus de¤ildir” Yarg›tay 9. HD.’nin 29.09.2005 tarih ve E:2005/20948, K:2005/32576 say›l› karar›. (Benokan ve Özcan, 2007, 52).

“Daval› iflverenin, alt iflverene verilebilen yard›mc› iflleri ihaleye ç›kard›¤›, ihaleye birden fazla firman›n kat›ld›¤›, ihale sözleflmesinin Kamu ‹hale Kanunu’na uygun olarak yap›ld›¤›, daval›n›n asli görevinin d›fl›nda olan temizlik ifllerinin en uygun teklif veren firmaya verildi¤i, yap›lan ihalenin tip flartname hükümlerine, tebli¤ ve tamimlere uygun olarak yap›ld›¤› anlafl›lmaktad›r. Davac›y› ifle alan, ücretlerini, sosyal haklar›n›, sigorta primlerini ödeyen, çal›flt›ran kendi iflyerinde ifle girifl ve ç›k›fl bildirgesi veren ihaleyi alan alt iflverendir. ‹haleyi alan firman›n 500 milyon TL sermaye ile kurulmufl ve asgari giderleri ile 150 milyar TL zarar edece¤i bir sözleflmeyi bile bile imzalam›fl olmas› muvazaa olgusu için yeterli bir neden de¤ildir.” Yarg›tay 9. HD.’nin 24.01.2005 tarih ve E:2004/30506, K:2005/1232 say›l› karar›. (Benokan ve Özcan, 2007, 54).

E. Muvazaal› Görülen ‹fllemler: “Davac› gibi bir çok iflçi daval› iflveren iflçisi iken 2002 y›l›ndan bafllayarak iflçilik hizmeti teminine yönelik sözleflme yap›lan tafleron iflçisi olarak kay›tlarda gösterildikleri, iflçilerin hangi tafleron iflçisi olduklar›n› dahi bilmedikleri, as›l iflverenin iflçileri ile birlikte ayn› üretim iflinde çal›flt›klar›, as›l iflverenin üye sendikan›n toplu ifl sözleflmesi yetkisini almamas› için bu yollara baflvurdu¤u, daval›lar aras›nda muvazaal› ifllem oldu¤u ve feshin sendikal nedenlerle gerçeklefltirildi¤i anlafl›lmaktad›r. Daval› …. Afi gerçek ve as›l iflveren olup, muvazaa olgusu nedeniyle di¤er daval›n›n iflverenlik s›fat› bulunmad›¤›na göre, kabul hükmünün daval› …Afi (as›l iflveren) hakk›nda kurulmas› gerekir. Di¤er daval› hakk›ndaki davan›n husumet nedeniyle reddine karar verilmelidir.” Yarg›tay 9. HD.’nin 08.10.2004 tarih ve E:2004/32690, K:2005/5762 say›l› karar› (Kayhan, 2007, 12,13).

“Davac› alt iflveren taraf›ndan temizlik iflçisi olarak al›nmas›na ra¤-

231

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

men, bankan›n as›l ifli olan tahsilat iflinde çal›flt›r›ld›¤›n› da iddia etmifltir. Böyle bir olgunun varl›¤› halinde daval› gerçek iflveren konumunda kalacakt›r.” Yarg›tay 9. HD.’nin 24.10.2005 tarih ve E:2005/36127, K:2005/39114 say›l› karar› (Kayhan, 2007, 16,17).

“Daval›n›n kayden … unvanl› flirketin iflçisi olarak … unvanl› flirketin iflyerinde onun iflçileri ile birlikte, ad› geçen flirketin as›l iflinde çal›flt›¤›, daval›lar›n ayn› iflkolunda hizmet gördükleri, flirketlerin murahhas yönetim kurulu ve temsil eden üyesinin ayn› kifli oldu¤u, … bu durumda daval›lar aras›nda muvazaal› ifllem bulundu¤u … sabittir.” Yarg›tay 9.

HD.’nin 29.11.2005 tarih ve E:2006/1073, K:2006/2421 say›l› karar›.

(Kayhan, 2007, 19,20)

16- ALT ‹fiVERENLER‹N ‹fiYERLER‹N‹ B‹LD‹RME YÜKÜMLÜLÜKLER‹ NE fiEK‹LDED‹R? Alt iflverenlerin iflyerini bildirme yükümlülükleri ‹stihdam Paketi olarak bilinen 5763 say›l› kanunun 1. maddesiyle 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nda yap›lan de¤ifliklikle yeniden düzenlenmifltir. Yeni düzenlemeye göre; ‹fl Kanunu’nun 2 nci maddesinin alt›nc› f›kras›na göre ifl alan alt iflveren; kendi iflyerinin tescili için as›l iflverenden ald›¤› yaz›l› alt iflverenlik sözleflmesi ve gerekli belgelerle birlikte, ‹fl Kanunu kapsam›na giren nitelikte bir iflyerini kurmas›, her ne suretle olursa olsun devralmas›, çal›flma konusunu k›smen veya tamamen de¤ifltirmesi veya herhangi bir sebeple faaliyetine son vermesi ve iflyerini kapatmas› halinde, iflyerinin unvan ve adresini, çal›flt›r›lan iflçi say›s›n›, çal›flma konusunu, iflin bafllama veya bitme gününü, kendi ad›n› ve soyad›n› yahut unvan›n›, adresini, varsa iflveren vekili veya vekillerinin ad›, soyad› ve adreslerini bir ay içinde bölge müdürlü¤üne bildirmek zorundad›r. Öte yandan, as›l iflveren-alt iflveren iliflkisinin kurulmas›, bildirimi ve iflyerinin tescili ile yap›lacak sözleflmede bulunmas› gerekli di¤er hu-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

232

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

suslara iliflkin usul ve esaslar›n, Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤› taraf›ndan ç›kar›lacak yönetmelikle belirlenmesi öngörülmüfltür.

17- ALT ‹fiVERENL‹K ‹L‹fiK‹S‹N‹N MUVAZAA KAPSAMINDA OLUP OLMADI⁄I SÖZLEfiME YAPILMADAN ÖNCE ‹fi MÜFETT‹fi‹ TARAFINDAN ‹NCELENEB‹L‹R M‹?

5763 say›l› kanun Bölge Müdürlü¤ünce tescili yap›lan iflyerine ait belgelerin gerekti¤inde Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤› Bakanl›k ‹fl Müfettifllerince incelenmesini hükme ba¤lam›flt›r. Düzenleme gere¤i, iflverenlerin alt iflverenlik iliflkisi kurmadan önce sözleflmelerinin muvazaa kapsam›nda olup olmad›¤›n›, bir anlamda “ön izin veya uygunluk” mahiyetinde ‹fl Teftifl Kurulu Baflkanl›¤›’na sormalar› ve ‹fl Müfettifllerince incelenmesi mümkün olamayacakt›r. ‹flverenler kendileri böyle bir iliflkinin muvazaa oluflturup oluflturmayaca¤›n› araflt›racak ve sözleflme imzalamalar›n› müteakip Bakanl›k Bölge Müdürlü¤üne bildirimde bulunacakt›r. Bu bildirimin gerçekleflmesi neticesinde gerekli görülen durumlarda veya herhangi bir denetim s›ras›nda ‹fl Müfettifli muvazaa olgusunun varl›¤›n› araflt›rabilecektir.

18- ‹fi MÜFETT‹fi‹ MUVAZAA OLGUSUNU SADECE BELGELER ÜZER‹NDEN M‹ TESP‹T ETMEL‹D‹R? ‹lk bak›flta, 5763 say›l› kanunun lafz› dikkate al›nd›¤›nda bu denetimin sadece belgeler üzerinden yap›lmas› gerekece¤i gibi bir sonuç ortaya ç›kabilir. Ancak, muvazaa olgusunun tespitinin sadece belgeler üzerinden yap›lmas› her zaman mümkün olamayabilir. ‹fl Müfettiflinin ifadeye baflvurmas›, iflyeri ve eklentilerini gezip gözlemlerde bulunmas› gerekebilir. Nitekim, ‹fl Kanunu’nun 92. maddesi gere¤i ‹fl Müfettiflleri iflyerlerini ve eklentilerini, iflin yürütülmesi tarz›n› ve ilgili belgeleri, araç ve

233

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

gereçleri, cihaz ve makineleri, gerekti¤i zamanlarda ve iflçilerin yaflam›na, sa¤l›¤›na, güvenli¤ine, e¤itimine, dinlenmesine veya oturup yatmas›na iliflkin tesis ve tertipleri her zaman görmek, araflt›rmak ve incelemek yetkisini haiz olup, teftifl ve denetleme s›ras›nda iflverenler, iflçiler ve bu iflle ilgili görülen baflka kifliler izleme, denetleme ve teftiflle görevli ‹fl Müfettiflleri taraf›ndan ça¤r›ld›klar› zaman gelmek, ifade ve bilgi vermek, gerekli olan belge ve delilleri getirip göstermek ve vermek ve görevlerini yapmak için kendilerine her çeflit kolayl›¤› göstermek ve bu yoldaki emir ve isteklerini geciktirmeksizin yerine getirmekle yükümlüdürler.

19- ‹fiVERENLER MUVAZAA ‹fiLEM‹N‹N TESP‹T‹ HAL‹NDE NE YAPAB‹L‹R? ‹nceleme sonucunda muvazaal› ifllemin tespiti halinde, bu tespite iliflkin gerekçeli müfettifl raporu iflverenlere tebli¤ edilir. Bu rapora karfl› tebli¤ tarihinden itibaren alt› iflgünü içinde iflverenlerce yetkili ifl mahkemesine itiraz edilebilir. ‹tiraz üzerine verilen kararlar kesindir.

20- MUVAZAANIN KES‹NLEfiMES‹ HAL‹NDE HANG‹ YAPTIRIMLAR UYGULANIR? 4857 say›l› kanun muvazaan›n tespiti halinde yaln›z iflçilerin bafllang›çtan itibaren as›l iflverenin iflçileri say›laca¤›na iliflkin bir düzenlemeye sahipti. Muvazaal› iliflkilere iliflkin herhangi bir idari para cezas› öngörmemiflti. Ancak, ‹stihdam Paketiyle muvazaal› alt iflverenlik iliflkisi kuran as›l ve alt iflverene idari para cezas› uygulanmas› da istenmifltir. Buna göre; - ‹fl Müfettifli raporuna 6 ifl günü içinde itiraz edilmemifl veya mahkeme muvazaal› ifllemin tespitini onam›fl ise tescil ifllemi iptal edilecek ve alt iflverenin iflçileri bafllang›çtan itibaren as›l iflverenin iflçileri say›lacakt›r.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

234

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

- ‹flyerini muvazaal› olarak bildiren as›l iflveren ile alt iflveren veya vekillerine ayr› ayr› 10.000.-YTL idari para cezas› verilecektir.

21- ‹fiYER‹N‹ B‹LD‹RMEYEN ALT ‹fiVERENE HERHANG‹ B‹R YAPTIRIM UYGULANACAK MIDIR? ‹flyeri bildirme yükümlülü¤üne ayk›r› davranan iflveren veya iflveren vekiline, çal›flt›r›lan her iflçi için 100.-YTL, a¤›r ve tehlikeli ifller kapsam›ndaki iflyerlerinde ise çal›flt›r›lan her iflçi için 1.000.-YTL idari para cezas› uygulanmas› öngörülmüfltür. Bu durumda, örne¤in a¤›r ve tehlikeli ifller kapsam›nda 50 iflçiyle alt iflverenlik yapan ancak kendi iflyerini bildirmeyen bir iflverene 50.000.-YTL idari para cezas› uygulanacakt›r.

22- ALT ‹fiVERENL‹⁄E ‹L‹fiK‹N D‹⁄ER AYRINTILAR NASIL BEL‹RLENECEKT‹R? As›l iflveren-alt iflveren iliflkisinin kurulmas›, bildirimi ve iflyerinin tescili ile yap›lacak sözleflmede bulunmas› gerekli di¤er hususlara iliflkin usul ve esaslar, Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤› taraf›ndan ç›kar›lacak yönetmelikle belirlenecektir.

III- SONUÇ 4857 say›l› yeni ‹fl Yasas›, uygulamada oluflan tereddütlere son vermek amac›yla alt iflveren konusunda yeni düzenlemeler getirmifl, ancak, muvazaal› alt iflverenlik iliflkisinde yaflanan sorunlar karfl›s›nda mevcut yapt›r›m›n yetersiz kald›¤› düflünülerek ‹stihdam Paketi olarak bilinen 5763 say›l› kanunla idari para cezas› da içeren ilave bir tak›m düzenlemeler yap›lm›flt›r. Yeni düzenlemeyle muvazaal› iliflkide bulunan alt iflveren iflçilerinin bafllang›çtan bu yana as›l iflverenin iflçisi say›lmas›n›n

235

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

yan› s›ra böyle bir iliflkiyi bildiren as›l ve alt iflverenlere 10.000.-YTL idari para cezas› uygulanmas› da hükme ba¤lanm›flt›r. Yine, bildirimde bulunmamaya iliflkin idari para cezas›n›n da a¤›r ve tehlikeli ifl ayr›m› yap›lmak suretiyle a¤›rlaflt›r›ld›¤›n› görmekteyiz. Bu itibarla, alt iflverenlik sözleflmesi ba¤›tlayacak olan taraflar›n mevcut kanuni düzenlemeleri ve ç›kar›lacak olan yönetmeli¤i iyi irdeleyerek, özellikle as›l iflin bir bölümünün devredilmesi s›ras›nda ortaya ç›kabilecek olan muvazaal› ifllemlerden kaç›nmalar› faydal› olacakt›r.

KAYNAKÇA Benokan, Ömer ve Özcan, Turgut, (2007). ‹fl Kanunu ve Vergi Uygulamas›. ‹stanbul: Maliye Hesap Uzmanlar› Derne¤i.

Kayhan, Necati (2007). Yarg›tay Karar ve Uygulamalar›yla Aç›klamal› 4857 Say›l› ‹fl Kanunu. Ankara: Türkiye Haber-‹fl Sendikas› Süzek, Salper (2005). ‹fl Hukuku. 2.bs. ‹stanbul: Beta

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

236

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

ÖZEL Ö⁄RET‹M KURUMLARINDA GÖREV YAPAN E⁄‹T‹M PERSONEL‹NE A‹T ‹fi SÖZLEfiMELER‹N‹N SONA ERMES‹ VE SONUÇLARI l Mehmet Zülfi CAMKURT * 1. G‹R‹fi Özel ö¤retim kurumlar›nda1 çal›flt›r›lacak e¤itim personelinin2 atanmas›, ödenecek ücret ve sosyal yard›mlar›n belirlenmesi, ödenmesi, çal›flma flekli ve di¤er pek çok husus, (5580 say›l› Özel Ö¤retim Kurumlar› Kanunu) ile bu kanuna dayal› olarak yay›mlanan (Özel Ö¤retim Kurumlar› Yönetmeli¤i)’nde aç›klanm›flt›r. Özel ö¤retim kurumlar› ile e¤itim personeli aras›nda kanun gere¤i yaz›l› ve süreli olarak düzenlenen sözleflmeler, ifl kanunu uygulamas›nda “belirli süreli sözleflme” niteli¤indedir. E¤itim personeline ait sözleflmelerin kanuni bir zorunluluk gere¤i belirli süreli yap›lmas› ve zincirleme yap›lmas› (ard› ard›na yenilenmesi) nedeniyle, bu nitelikte sözleflmeler belirsiz süreli sözleflmeye dönüflmezler. E¤itim personeline ait sözleflmelerle ilgili en önemli tart›flma konusu, sözleflmelerin sona erme flekillerine ba¤l› olarak, taraflar aç›s›ndan ortaya ç›kan sonuçlard›r. * 1

Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettifli, Yönetim Organizasyon Uzman›

2

E¤itim personeli ifadesi; Özel ö¤retim kurumunda görevli yönetici, ö¤retmen, uzman ö¤retici, usta ö¤retici, fizyoterapist, psikolog, odyolog, sosyal hizmet uzman› ve benzeri personeli kapsamaktad›r. Makalemizde de, e¤itim personeli ifadesi, bu kapsamda kullan›lm›flt›r. Yine yaz›da, “iflçi” ifadesi e¤itim personelini kapsayacak flekilde kullan›m›flt›r.

Özel ö¤retim kurumu ifadesi; Çeflitli kurslar, Dershane, Milletleraras› özel ö¤retim kurumlar›, Motorlu tafl›t sürücüleri kursu, Özel okullar (Okul öncesi e¤itim, ilkö¤retim, özel e¤itim ve ortaö¤retim özel okullar›n›, Özel e¤itim okulu, Yabanc› okullar) Ö¤renci etüt e¤itim merkezi, Özel e¤itim ve rehabilitasyon merkezi, Uzaktan ö¤retim yapan kurulufllar› kapsamaktad›r.

237

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

Yaz›m›zda, e¤itim personeli ile özel ö¤retim kurumu aras›nda yap›lan sözleflmelerin; gerek e¤itim personeli veya iflveren taraf›ndan, hakl› bir nedene dayal› olarak veya hakl› bir nedene dayanmadan sona erdirilmesi ve gerekse de Milli E¤itim Bakanl›¤› denetim elemanlar› (Bakanl›k müfettiflleri, ilkö¤retim müfettiflleri) taraf›ndan düzenlenen teftifl raporlar›na istinaden sona ermesi ve sona ermenin Milli E¤itim Bakanl›¤› ve ifl mevzuat› aç›s›ndan sonuçlar›, yarg› içtihatlar› do¤rultusunda de¤erlendirilecektir.

2. E⁄‹T‹M PERSONEL‹NE A‹T SÖZLEfiMELER‹N fiEKL‹ VE N‹TEL‹⁄‹ 5580 say›l› Özel Ö¤retim Kurumlar› Kanunun 9’ uncu maddesinde, özel ö¤retim kurumlar›nda çal›flan yönetici, ö¤retmen, uzman ö¤retici ve usta ö¤reticiler ile kurucu veya kurucu temsilcisi aras›nda yap›lacak ifl sözleflmelerinin, en az bir takvim y›l› süreli olmak üzere yönetmelikle belirlenen esaslara göre yaz›l› olarak yap›laca¤›, mazeretleri nedeniyle özel ö¤retim kurumundan ayr›lan ö¤retmen ve ö¤reticilerin yerine al›nacak olanlar ile devredilen kurumlar›n yönetici, ö¤retmen ve ö¤reticileri ile bir y›ldan daha az bir süre için de ifl sözleflmesi yap›labilece¤i hüküm alt›na al›nm›flt›r. Özel Ö¤retim Kurumlar› Yönetmeli¤inin 45’ inci maddesinde, 4857 say›l› ‹fl Kanunu hükümlerine göre kurucu veya kurucu temsilcileri ile e¤itim personeli aras›ndaki ifl sözleflmeleri bu Yönetmeli¤in ekinde yer alan sözleflme formunun esas al›narak en az bir y›l süreli olmak üzere üç nüsha düzenlenerek sözleflme taraflar›nca imzalanaca¤›, mazeretleri nedeniyle dönem içerisinde görevlerinden ayr›lan e¤itim personeli yerine görevlendirilecekler, devredilen kurumlarda devredilmeden önce görev yapan e¤itim personeli ve ders saati ücretli olarak görevlendirilecek e¤itim personeli bir y›ldan daha az süreli de ifl sözleflmesi yap›labilece-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

238

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

¤i; Sözleflmelerde, ilgilinin ihtiyari veya mecburi sosyal sigorta yard›mlar›ndan faydalanma imkânlar›n› k›s›tlay›c›, tehlikeye düflürücü, mevzuata ayk›r› düflecek flekilde özlük haklar›n› zedeleyici hükümlerin bulunamayaca¤›, belirtilmifltir. Özel ö¤retim kurumlar›nda çal›flt›r›lacak e¤itim personeliyle ilgili kanun ve yönetmelik hükümlerinden de görülece¤i üzere; kanun koyucu e¤itim personelinin sözleflmelerinin belirli süreli ve yaz›l› yap›lmas›n› hükme ba¤lam›flt›r. Özel ö¤retim kurumlar› e¤itim personeli sözleflmeleri için öngörülmüfl olan yaz›l› flekil flart› adi yaz›l› flekil flart›ndan öte resmi flekli öngörür niteliktedir. Milli E¤itim Bakanl›¤›, ifl sözleflmelerinin türü, süresi ve flekli konusunda s›n›rlamalar getirmenin yan› s›ra sözleflmelerde bulunmas› gereken asgari hususlar konusunda düzenlemeler yapm›flt›r.3 5580 say›l› Kanun ve bu kanunun uygulanmas›na yönelik Özel Ö¤retim Kurumlar› Yönetmeli¤indeki hükümler gere¤ince, e¤itim personeli ile özel ö¤retim kurumu aras›nda yap›lan sözleflmeler nitelik itibariyle “belirli süreli ifl sözleflmeleri”dir. Bu nedenle de, e¤itim personeline ait ifl sözleflmelerinin sona ermesi ve sona ermenin taraflar aç›s›ndan sonuçlar›n›n da 4857 say›l› ‹fl Kanununda belirli süreli ifl sözleflmeleri hakk›ndaki hükümler ve konuyla ilgili yarg› içtihatlar› göz önünde bulundurularak ortaya konulmas› gerekmektedir.

3

Özel ö¤retim kurumlar›nda çal›flt›r›lacak e¤itim personeli ile kurucu veya kurucu temsilcileri aras›nda düzenlenen ifl sözleflmelerinde; iflveren kurumla ilgili bilgiler (Ad›-soyad›, adresi, kurucu veya kurucu temsilcisinin ad›-soyad›), görev alan e¤itim personeliyle ilgili bilgiler (Ad›-soyad›, ev adresi, görev ünvan›, varsa yöneticilik görevinin ad›, okutaca¤› derslerin ad›, haftal›k ders saati say›s›, ayl›k ücreti, ders saat ücreti, yöneticilik ücreti, ifl güçlü¤ü zamm›, sosyal yard›m kapsam›ndaki ek ödemeler), sözleflmenin süresi (sözleflmenin bafllama tarihi, bitim tarih, düzenlenme tarihi), sözleflmenin fesih flartlar›, genel flartlar ve özel flartlar gibi bölüm ve bilgiler yer al›r.

239

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

3. E⁄‹T‹M PERSONEL‹ ‹fi SÖZLEfiMELER‹N‹N SONA ERMES‹ VE SONUÇLARI 4857 say›l› ‹fl Kanununda belirli süreli ifl sözleflmelerinin düzenlenmesi, kurulmas› ve sözleflmenin iflverene yükledi¤i sorumluluklar anlam›nda ayr›nt›l› yap›lan düzenlemeler, belirtilen sözleflmelerin sona ermesi konusunda yap›lmam›flt›r. Bu nedenle, belirli süreli ifl sözleflmelerinin; süresi, süresi sonunda sona ermesi, yenilenmesi, süresinden önce taraflardan birisince sona erdirilmesi durumlar›nda do¤acak hukuki sonuçlar ve uygulamaya yönelik hususlar yarg› kararlar› ve yorum yoluyla ortaya konulmaktad›r.

Belirli süreli ifl sözleflmeleri nitelikleri gere¤i ne zaman veya hangi durumlarda (iflin bitmesi vb.) sona erece¤i belli olup, belirsiz süreli ifl sözleflmeleri gibi ucu aç›k sözleflmeler de¤ildir. Bu durumda, aksi kararlaflt›r›lmad›¤› sürece, sözleflmenin sona erece¤i tarih belli oldu¤undan, sürenin dolmas›yla birlikte sözleflme kendili¤inden sona erecektir.

Taraflardan birisinin karfl› tarafa bildirimde bulunmas›na gerek yoktur.

E¤itim personeli ile özel ö¤retim kurumu aras›nda yap›lan sözleflmeler de, belirli süreli oldu¤undan, bitim için öngörülen tarihte sözleflme kendili¤inden sona ermekte oldu¤undan, taraflar›n bildirimde bulunmalar›na gerek yoktur. Özel ö¤retim kurumu ile e¤itim personeli aras›nda yap›lan sözleflmeler kendili¤inden sona erdi¤i gibi, kimi zaman özel ö¤retim kurumu veya e¤itim personeli taraf›ndan tek tarafl› irade beyan›na dayal› olarak kimi zamanda özel ö¤retim kurumunun Mili E¤itim Bakanl›¤› müfettiflleri veya ilkö¤retim müfettifllerinin teftifline ba¤l› olarak da sona erebilmektedir.

Belirli süreli ifl sözleflmelerinin düzenlenmesi ve kurulmas›yla ilgili hususlar 4857 say›l› ‹fl Kanununda düzenlendi¤inden, bu nitelikteki sözleflmelerle ilgili hukuki uygulamalarda bu kanun hükümlerinin öncelik-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

240

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

li olarak dikkate al›nmas› gerekmektedir. Ancak, bu nitelikte sözleflmelerin sona erme usul ve esaslar› 4857 say›l› kanunda düzenlenmedi¤ine göre, bu konuda yap›lacak de¤erlendirmelerin Borçlar Kanunu çerçevesinde yap›lmas› gereklidir. Özel ö¤retim kurumu ile e¤itim personeli aras›nda yap›lan sözleflmelerin sona tek sözleflme taraflar›ndan birinin tek tarafl› irade beyan›na ba¤l› olarak veya teftifl raporuna istinaden sona ermesi durumunda, Milli E¤itim Bankal›¤› mevzuat› gere¤i yap›lmas› gereken ifllemler ile taraflar›n yükümlülükleri 5580 say›l› Kanun ve bu kanuna göre yay›mlanan yönetmelikte aç›klanm›flt›r.

3.1.E¤itim Personeli Sözleflmelerin Süresinde Sona Ermesi Özel ö¤retim kurumlar›nda görev alan e¤itim personeli, çal›flma izninin veya geçici olurun verildi¤i tarihte fiilen çal›flmaya bafllamakta, sözleflmede yaz›l› bitim tarihinde ise herhangi bir taahhüt alt›na girmeden ve 5580 say›l› kanun gere¤i kurumdan ayr›lmak hakk›na sahip bulunmaktad›r. Sözleflmeden yaz›l› bitim tarihinde, çal›flt›¤› özel ö¤retim kurumundan ayr›lan e¤itim personeli, MEB mevzuat› gere¤i herhangi bir k›s›tlama yaflamadan bir baflka kurumla sözleflme yapabilmektedir. Özel ö¤retim kurumunda çal›flan e¤itim personelinin, sözleflmede yaz›l› bitim tarihi itibariyle çal›flt›¤› kurumla aras›ndaki iliflki sona ermektedir. Belirli ifl hizmet sözleflmeleri sürenin sonunda kendili¤inden sona ererken, kural olarak herhangi bir ihbar ile kötü niyet ve k›dem tazminat› ödenmesi sonucunu do¤urmaz(Demir, Sözer ve Sümer,2005,18).4

4

“625 say›l› Özel Ö¤retim Kurumlar› Kanunu uyar›nca davac› daval›ya ait iflyerinde belirli süreli sözleflme ile çal›flm›fl ve sürenin bitiminde aradaki iliflki son bulmufltur. Belirli süreli sözleflmelerde ihbar tazminat› sözkonusu olmad›¤›ndan, iste¤in kabul edilmifl olmas› hatal›d›r.” (Y.9.HD., 9.4.2001 Tarih, E.2001/2226, K.2001/5892)

241

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

3.2. E¤itim Personeli ‹fl Sözleflmelerinin Süresinden Önce Feshi ‹flçi ve iflveren aras›nda düzenlenen ifl sözleflmeleri iflçinin fiilen çal›flmaya bafllamas›yla uygulamaya konulmaktad›r. Belirli süreli ifl sözleflmeleri gerek iflçi ve gerekse de iflveren taraf›ndan süresinden önce hakl› bir nedene veya hakl› bir neden olmaks›z›n tek tarafl› feshedilece¤i gibi, karfl›l›kl› anlaflmayla da feshedilebilir. Bunun yan› s›ra özel ö¤retim kurumlar›nda, Milli E¤itim Bakanl›¤› denetim elemanlar›n›n (Bakanl›k müfettiflleri, ilkö¤retim müfettiflleri) yapt›klar› incelemelere istinaden de e¤itim personelinin sözleflmeleri feshedilebilir.

3.2.1. Sözleflmelerin Hakl› Nedenle Süresinden Önce Feshi a. Milli E¤itim Mevzuat›na Göre Fesih E¤itim personelinin sözleflme süresi sona ermeden görevden ayr›lmak istemesi halinde, 4857 say›l› ‹fl Kanununun 17’ nci maddesinde öngörülen süreler 5 içinde bu iste¤ini yaz›l› olarak iflverene bildirmesi gerekmektedir. Bu yaz›l› bildirim, ‹fl kanununda öngörülen süreler dikkate al›narak verilen istifa dilekçesidir. Görev yapt›¤› özel ö¤retim kurumuna usulüne uygun olarak yaz›l› bildirimde bulundu¤unu belgelendiren e¤itim personeline ilgili Valilikçe görevden ayr›l›fl onay› düzenlenir. Bu flekilde görevden ayr›lan ve ayr›l›fl onay› düzenlenen e¤itim personeline alt› ay› geçmeden ayn› ö¤retim kurumunda görev verilmez (ÖÖKY.Md.46/1).

Tek tarafl› irade beyan›yla görev yapt›¤› özel ö¤retim kurumundan 5

4857 say›l› ‹fl Kanununun “Süreli Fesih” bafll›kl› 17’ nci maddesinde; “‹fl sözleflmeleri; ‹fli alt› aydan az sürmüfl olan iflçi için, bildirimin di¤er tarafa yap›lmas›ndan bafllayarak iki hafta sonra, ‹fli alt› aydan birbuçuk y›la kadar sürmüfl olan iflçi için, bildirimin di¤er tarafa yap›lmas›ndan bafllayarak dört hafta sonra, ‹fli birbuçuk y›ldan üç y›la kadar sürmüfl olan iflçi için, bildirimin di¤er tarafa yap›lmas›ndan bafllayarak alt› hafta sonra, ‹fli üç y›ldan fazla sürmüfl iflçi için, bildirim yap›lmas›ndan bafllayarak sekiz hafta sonra, feshedilmifl say›l›r.” denilmektedir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

242

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

ayr›lmak isteyen e¤itim personelinin ayr›l›fl› ile Kurumdan ayr›lmak isteyenlerin müracaatlar›n›n en geç 5 ifl günü içerisinde, ö¤retim kurumu yetkilisi taraf›ndan do¤rudan ba¤l› bulunulan Milli E¤itim Müdürlü¤üne bildirilmesi gerekmektedir. ‹lgililerin ayr›lma nedenlerine uygun olarak Valilikçe de 7 ifl günü içinde görevden ayr›l›fl onaylar› verilir. Görevden ayr›lan e¤itim personelinin durumunu Milli E¤itim Müdürlü¤üne bildirmeyen özel ö¤retim kurumu yetkilileri hakk›nda yasal ifllem yap›l›r (ÖÖKY.Md.46/4).

Sözleflme süresi sona ermeden hakl› bir nedenle dahi olsa görevinden ayr›lmak isteyen, ancak bu iste¤ini 4857 say›l› ‹fl Kanununda öngörülen süreler içinde iflverene yaz›l› olarak bildirmeden iflyerinden ayr›lan e¤itim personeline bir y›l süre ile özel ö¤retim kurumlar›nda görev verilmez(ÖÖKY.Md.46/5). Ancak geçerli ve hakl› bir nedene dayal› olarak özel ö¤retim kurumundan ayr›lmak isteyen ve yönetmelikte belirtilen usul flartlar›n› yerine getiren e¤itim personeline ayn› kurumda olmamak kayd›yla, baflka kurumda görev verilebilir. E¤itim personelinin ayr›ld›¤› kurumda tekrar görev alabilmesi için en az alt› ayl›k sürenin geçmesi gereklidir.

b. ‹fl Mevzuat›na Göre Fesih Belirli süreli ifl sözleflmeleri, hakl› bir nedenin bulunmas› durumunda iflçi veya iflveren taraf›ndan tek tarafl› irade beyan›yla derhal feshedilebilir.

Sözleflme taraflar›ndan birisi, hakl› bir nedenin varl›¤› halinde, ifl iliflkisinin devam›n› imkans›z görüyorsa, belirli süreli ifl sözleflmesinde sürenin bitimini beklemeden bu iliflkiye son verilebilir. Bu ba¤lamda, gerek e¤itim personeli ve gerekse özel ö¤retim kurumu yetkilisinin ifl kanununa göre hakl› bir nedenin varl›¤› halinde sözleflmeyi derhal ve tek tarafl› feshetme hakk› vard›r.

Belirli süreli ifl sözleflmesinin, derhal feshine olanak sa¤layan hakl› nedenler 4857 say›l› ‹fl Kanununun 24’ ncü maddesinde iflçi, 25’ inci maddesinde iflveren aç›s›ndan ayr› ayr› ve ayr›nt›l› olarak say›lm›flt›r. ‹flçi ve ifl-

243

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

veren aç›s›ndan belirli süreli ifl sözleflmesini derhal feshini hakl› k›lan nedenler ana hatlar›yla; sa¤l›k, ahlak ve iyiniyet kurallar›na uymayan haller ve benzerleri ile zorunlu haller olarak özetlenebilir. Kanunda hem iflçi hem de iflveren aç›s›ndan say›lan bu nedenlerin varl›¤› halinde, taraflar belirli süreli ifl sözleflmesini süresinin sona ermesini beklemeden derhal ve ihbar tazminats›z olarak feshedebilirler.6 ‹flveren, belirli süreli ifl sözleflmesini hakl› nedene dayal› olarak süresinden önce feshetti¤i takdirde, iflçi k›dem ve ihbar tazminat› ile sözleflmenin bakiye süresine ait ücrete hak kazanamamaktad›r. (Y.9.HD., 18.6.2007 Tarih, E.2006/32928, K.2007/19260) Ancak, flartlar› oluflmufl olmak kayd›yla, iflçi y›ll›k ücretli izin alaca¤›n› iflverenden talep edebilir. Bu durumda iflveren y›ll›k ücretli izin alaca¤›n› iflçiye ödemek zorundad›r.7 Yine sözleflmenin iflveren taraf›ndan hakl› nedene dayal› olarak feshinde, sözleflmeye cezai flart konulmufl ise, iflveren iflçiden bu cezai flart› talep edebilecektir.8

6

“Özel lisede birer y›ll›k belirli süreli sözleflmelerle ö¤retmen olarak çal›flan davac›n›n çal›flmas›, iflin niteli¤i itibariyle, belirsiz süreli sözleflmeye dönüflmez. Belirli süreli sözleflmelerde ise, sözleflme sürenin bitiminden önce feshedilmifl olsa dahi ihbar tazminat› hakk› do¤maz.” (Y.HGK., 1.7.1992 Tarih, E.1992/9-335, K.1992/448), Y.9.HD., 24.1.1992 Tarih, E.1991/12592, K.1992/615, “Belirli süreli ifl sözleflmesinin feshinde ihbar tazminat›na hak kazan›lamaz.” (Y.9.HD., 29.3.2004 Tarih, E.2003/18197, K.2004/6188), Y.9.HD., 26.1.2004 Tarih, E.2003/11650, K.2004/1215, Y.9.HD., 21.3.2007 Tarih, E.2007/4525, K.2007/7007

7

“Davac› ö¤retmenin, istifa etmek istemesine ra¤men, istifa dilekçesi vermedi¤i; sözleflmesinin iflverence feshedildi¤i, davac›n›n bu konuda kendisine bir belge verilmesini istemesine ra¤men bu belgenin verilmedi¤i, davac›n›n ifle gitmedi¤inden söz edildi¤i, oysa gelmedi¤i günler için herhangi bir tutanak tutulmad›¤› anlafl›lm›flt›r. Bu durumda, davac›n›n geri kalan hizmet süresi için ücret alaca¤› karar verilmesi gerekir. (Y.HGK., 29.6.1994 Tarih, E.1994/9-380, K.1994/480), “Davac›n›n çal›flt›¤› üç y›ll›k süre içinde y›ll›k ücretli izin kulland›¤› iflverence geçerli delillerle kan›tlanamam›flt›r. Davac›n›n hak etti¤i y›ll›k ücretli izin alaca¤› bilirkifli raporu ile hesaplanm›flt›r. Mahkemenin y›ll›k ücretli izin alaca¤›ndan 1/4 nispetinde indirim yapmas› da hatal›d›r.” (Y.9.HD., 1.7.2004 Tarih, E.2004/4300, K.2004/16295), Y.9.HD., 31.3.2004 Tarih, E.2003/16673, K.2004/6656

8

“Davac› iflveren ifl sözleflmesinde öngörülen cezai flart› talep etmifltir. Taraflar aras›nda imzalanan ifl sözleflmesinin ll-a maddesinde "Doktorun Hastanenin iste¤i d›fl›nda görevinden ayr›lmas› durumunda, ayr›lmadan önce hak etti¤i son alt› ayl›k hak edifl miktar› kadar brüt tazminat› hastaneye öder" fleklinde kurala yer verilmifltir. Somut olayda daval› iflçinin devams›zl›¤›n›n ard›ndan iflyerinde bir süre çal›flt›¤› tart›flmas›zd›r. Bu hale göre daval› iflyerinden ayr›lmam›fl, mazerete dayanmayan devams›zl›k sebebiyle ifl sözleflmesi iflverence feshedilmifltir.

An›lan sözleflmede iflverenin hakl› nedene dayanan feshi halinde cezai flart ödenece¤ine dair bir kurala yer verilmemifltir. Sözleflme hükmünün iflçi aleyhine olarak geniflletilmesi de mümkün olmaz. Böyle olunca mahkemece, davac› iflverenin cezai flart talebinin reddi bu gerekçeyle yerinde olmufltur.” (Y.9.HD., 14.3.2006 Tarih, E.2005/38090, K.2006/6556), Y.9.HD., 12.7.2005 Tarih, E.2005/2189, K.2005/24839

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

244

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

Belirli süreli ifl sözleflmesini hakl› bir nedene dayal› olarak iflveren süresinden önce feshedebildi¤i gibi, ayn› flekilde iflçi de feshedebilir. ‹flçi, belirli süreli ifl sözleflmesini hakl› bir nedene dayal› olarak feshetmesi halinde dahi ihbar tazminat›na hak kazanamamaktad›r. Yine, ifl sözleflmesinin iflçi taraf›ndan feshinde iflveren de, iflçiden ihbar tazminat› talep edememektedir.(Y.9.HD., 9.5.2002 Tarih, E.2001/20847, K.2002/7404) Ancak flartlar oluflmuflsa, hakl› nedene dayal› olarak ifl sözleflmesini fesheden iflçi, k›dem tazminat› ve y›ll›k ücretli izin alaca¤› haklar›n› iflverenden talep edebilecektir.9 Sözleflmeye cezai flart konulmufl ise, ifl sözleflmesinin iflçi taraf›ndan hakl› nedene dayal› olarak feshinde, iflçi iflverenden bu cezai flart› talep edebilecektir.10

3.2.2. Sözleflmelerin Hakl› Neden Olmadan Süresinden Önce Feshi a. Milli E¤itim Mevzuat›na Göre Fesih Milli E¤itim mevzuat›na göre, e¤itim personelinin ifl sözleflmeleri, ancak taraflardan birinin hakl› ve mevzuata uygun bir gerekçeyle feshedilebilir. Aksi takdirde tek tarafl› olarak feshedilmemesi gerekmektedir.

Sözleflme süresi sona ermeden hakl› ve kabul edilebilir bir nedene dayal› olmadan veya ‹fl Kanununda öngörülen süreler içinde iflverene ya9

“Davac›, daval› iflyerinde 625 say›l› yasaya göre ö¤retmen olarak çal›flt›¤›ndan; aktin feshi tarihinde resmi okullarda efl de¤erde bir ö¤retmene ödenen ücret saptanmal›, iflyeri çal›flma çizelgelerini de kapsayan tüm deliller toplanarak k›dem tazminat› ve ücret alaca¤›na hükmedilmelidir.” Y.9.HD., 11.6.2002 Tarih, E.2002/3670, K.2002/9660, “Ö¤retmen ile e¤itim kurumu aras›nda yap›lan birer y›ll›k sözleflmelerle, davac›n›n iflyerinde sürekli çal›flt›¤› anlafl›ld›¤›na ve ifl akdi daval› taraf›ndan feshedildi¤ine göre, davac› ihbar ve k›dem tazminat›na hak kazanm›flt›r.” (Y.HGK., 18.6.1997 Tarih, E.1997/9-230, K.1997/546)

10 “‹fl sözleflmesinin 5.maddesinde sözleflmeyi haks›z olarak fesheden taraf›n karfl› tarafa cezai flart ödeyece¤i kararlaflt›r›lm›flt›r. Sözleflmenin iflçi taraf›ndan hakl› feshi halinde cezai flart›n iflverence ödenece¤ine dair bir düzenlemeye yer verilmemifltir. Mahkemece sözleflmenin davac› iflçi taraf›ndan hakl› nedenle feshedildi¤i kabul edildi¤ine göre sözleflmede geçen cezai flart›n hüküm alt›na al›nmas› imkan› da bulunmamaktad›r. Bu nedenle davac›n›n cezai flart iste¤inin reddinde karar verilmesi gerekirken kabulü hatal›d›r.” (Y.9.HD., 27.10.2004 Tarih, E.2004/5632, K.2004/24444)

245

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

z›l› bildirimde bulunmadan özel ö¤retim kurumundaki görevinden ayr›lan e¤itim personeline bir y›l süre ile özel ö¤retim kurumlar›nda görev verilmez(ÖÖKY.Md.46/5). Sözleflmelerin belirlenen süreden önce özel ö¤retim kurumu taraf›ndan feshiyle ilgili aç›k bir hüküm, 5580 say›l› kanun ve bu kanunun uygulama yönetmeli¤inde bulunmamaktad›r.

b. ‹fl Mevzuat›na Göre Fesih Belirli süreli ifl sözleflmeleri her zaman kendili¤inden veya taraflardan birinin hakl› bir neden ileri sürmesiyle sona ermezler. Sözleflme taraflar›ndan biri, tek tarafl› olarak ve herhangi bir gerekçe ileri sürmeden veya ileri sürdü¤ü gerekçe kabul edilebilir ve hakl› olmad›¤› halde ifl sözleflmesini feshedebilir. Belirli süreli ifl sözleflmesinin taraflar›, kural olarak sözleflmenin veya iflin bitimine kadar sözleflmeyi feshetmemeyi karfl›l›kl› olarak kabul ve taahhüt etmifllerdir. ‹fl sözleflmesinin öngörülen süre beklenilmeden tek tarafl› irade beyan›na dayal› olarak taraflardan birisince feshedilmesi durumunda, fesheden taraf karfl› taraf›n u¤rayaca¤› zarar› karfl›lamakla yükümlüdür.

Belirli süreli ifl sözleflmelerinin hakl› bir neden olmadan süresinden önce feshi durumunda, bildirim öneli verilerek veya bildirim öneline iliflkin ücretin peflin ödenmek suretiyle iflçi ya da iflveren taraf›ndan feshi yasal olarak olanakl› de¤ildir. Bildirim öneline iliflkin ücretin gerekti¤inde peflin ödenerek sözleflmenin feshi olana¤›, belirsiz süreli ifl sözleflmesinin sözkonusu oldu¤u durumlarda taraflara tan›nm›fl bir hakt›r (4857 ‹fl K.,Md.17). Bu ba¤lamda, süresinden önce feshedilen belirli süreli ifl sözleflmelerinde, taraflardan biri lehine ihbar tazminat›na hükmedilmez.11 11 “Davac›n›n daval›ya ait dershanede ö¤retmen olarak belirli süreli ifl sözleflmesi ile çal›flt›¤› dosya içindeki bilgi ve belgelerden anlafl›lmaktad›r. Taraflar aras›ndaki sözleflmeler 625 say›l› yasa uyar›nca birer y›ll›k süre ile yap›ld›¤›ndan, birden fazla say›da yenilenmesi halinde dahi sözleflmenin belirsiz süreli hale dönüflmesi mümkün de¤ildir. Böyle olunca davac› iflçinin ihbar tazminat›na hak kazanmas› söz konusu olmaz.” Y.9.HD.,1.2.2005 Tarih, E.2004/7567, K.2005/2746), Y.9.HD., 12.4.2005 Tarih, E.2004/18480, K.2005/12960

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

246

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

Ancak, iflin niteli¤i gere¤i ve esasl› bir neden olmad›kça birden fazla zincirleme yap›lm›fl belirli süreli ifl sözleflmeleri belirsiz süreli say›laca¤›ndan, sözleflmenin feshi durumunda bildirim süresine iliflkin ihbar tazminat›n›n ödenmesi gerekir.12 Belirli süreli ifl sözleflmelerinin süresinden önce hakl› bir neden olmaks›z›n iflveren ya da iflçi taraf›ndan feshedilmesi durumunda, “fesih hakk› do¤mam›fl” oldu¤undan fesih hakk›n›n kötüye kullan›lmas› de¤il, “haks›z fesih” söz konusudur. Fesih hakk›n›n kötüye kullan›lmas›yla haks›z fesih aras›ndaki en önemli fark ise, birincisinde do¤mufl olan fesih hakk›n›n dürüstlük kurallar›na ayk›r› biçimde kullan›lmas›, ikincisinde ise, fesih hakk› do¤mad›¤› halde bu hakk›n kullan›lmas›d›r. Belirli süreli ifl sözleflmelerinin süresinden önce hakl› bir neden olmaks›z›n taraflardan birisince feshedilmesi halinde, “kötü niyet tazminat›” de¤il “haks›z fesih tazminat›” sözkonusu olacakt›r.

Belirli süreli ifl sözleflmesinin iflveren taraf›ndan hakl› bir neden olmadan tek tarafl› irade beyan›yla feshedilmesi durumunda, sözleflme bitimi için öngörülen süre ile sözleflmenin feshedildi¤i tarih aras›nda iflçinin yoksun kald›¤› ücretini talep etmesi halinde iflveren ödemek zorundad›r. Yarg›tay, belirli süreli ifl sözleflmesinin fesih tarihinden, sözleflmede belirlenen bitim tarihine kadar süreye ait olan iflçi ücretinin bir bak›ma “tazminat” oldu¤u görüflündedir(Y.9.HD., 30.1.2003 Tarih, E. 2002/12236 K. 2003/970 T. 30.1.2003, Y.9.HD., 3.6.1997 Tarih, E. 1997/7562 K. 1997/10641). ‹fl sözleflmesinin süresinden önce iflveren taraf›ndan hakl› bir nedene dayal› olmadan feshedilmesi nedeniyle, iflçinin iflverenden talep edebilece¤i bir nevi tazminat niteli¤indeki bakiye ücret alaca¤›ndan, Borçlar Kanunun 325’ inci maddesi gere¤ince sebepsiz zenginleflmenin ön-

12 “‹kiden fazla üst üste yap›lan belirli süreli ifl sözleflmeleri arada k›sa fas›la bulunsa da belirsiz süreli hizmet akdini gündeme getirir.

Bu nedenle belirsiz süreli hale gelen ifl sözleflmesinin daval› tarafça ihbar öneli verilmeksizin feshi sonucunda ihbar tazminat›na da karar vermek gerekir.” (Y.9.HD., 30.6.2003 Tarih, E.2003/1553, K.2003/12237)

247

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

lenmesine yönelik olarak iflçinin bu süre içinde elde etti¤i kazançlar›n›n düflülmesi gerekmektedir.13 Belirli süreli ifl sözleflmesinin iflçi taraf›ndan hakl› bir neden olmadan süresinden önce feshi ile sözleflmenin iflveren taraf›ndan haks›z olarak feshi birbirinden farkl› sonuçlar do¤urmaktad›r. fiöyle ki, belirli süreli ifl sözleflmesinin iflveren taraf›ndan haks›z feshi durumunda, iflçi sözleflmenin bitimine kadar olan ücretini talep edebilmekte iken, sözleflmenin iflçi taraf›ndan feshinde iflverenin iflçiden talep edebilece¤i tutar; iflçinin çal›flt›r›lamamas› nedeniyle u¤ran›lan zarar kadar olmaktad›r. ‹flveren veya iflçinin birbirlerinden tazminat isteyebilmesi için sözleflmenin belirli süreli olmas› yeterli olup, belirli süreli ifl sözleflmesinin k›smi süreli veya ça¤r› esas›na dayal› olarak yap›lmas› sonucu de¤ifltirmemektedir.

Belirli süreli ifl sözleflmesinin iflveren taraf›ndan haks›z olarak feshi durumunda, sözleflmeye konulan cezai flart›n karfl›l›¤›n›n yerine getirilmesini iflçi isteyebilece¤i gibi, sözleflmenin iflçi taraf›ndan feshi durumunda, iflveren de isteyebilir.14

13 “Belirli süreli hizmet akdi ile çal›flan iflçi, ifl akdinin feshi halinde geri kalan süre için talepte bulunabilir. Bu tazminat›n nas›l belirlenece¤i hususunda ‹fl Kanunu'nda hüküm bulunmad›¤›ndan Borçlar Kanunu'nun 325. maddesinde yaz›l› esaslar çerçevesinde tazminat miktar› tespit edilmelidir. Davac›n›n bu süre içinde di¤er iflte kazand›¤› ya da kazanmaktan kasten feragat etti¤i alacaklar ile bu iflte çal›flmamaktan dolay› tasarruf etti¤i miktarlar belirlenmeli ve buna göre uygun bir indirime gidilmelidir.” (Y.9.HD., 7.7.2004 Tarih, E. 2004/3600 K. 2004/17316, Y.9.HD.,3.10.2005 Tarih, E.2005/1049 K. 2005/31960, Y.9.HD., 29.12.1997 Tarih, E.1997/21060, K.1997/22846, Y.9.HD.,3.12.1997 Tarih, E.1997/16749, K.1997/20080, Y.9.HD.,23.6.1997 Tarih, E.1997/7658, K.1997/12575, Y.9.HD., 4.7.1996 Tarih, E.1996/2439 K.1996/15373 14 Dava, istifa etmek suretiyle ayr›lan daval› iflçiden ifl sözleflmesinde kararlaflt›r›lm›fl olan cezai flart›n tahsili istemine iliflkindir. Davac› iflçinin ifl sözleflmesinin bitiminde iflyerinden ayr›laca¤›n› bildirdi¤i hususu kan›tlanamad›¤› gibi, henüz 3 y›ll›k ifl sözleflmesi bitmeden ayr›ld›¤›na göre ifl sözleflmesinde öngörülen cezai flart› daval› iflçi ödemek zorundad›r. Davac› iflveren, daval›n›n istifas›n›n ard›ndan ayn› gün baflka flirkette çal›flmaya bafllad›¤›n› ileri sürerek ifl sözleflmesinde belirtilen rekabet yasa¤›n›n ihlalinden kaynaklanan 60.000 USD cezai flart› da talep etmifltir. Mahkemece, an›lan istekle ilgili olarak herhangi bir gerekçe gösterilmeksizin iste¤in reddi hatal› olmufltur. ‹fl sözleflmesinde öngörülen rekabet yasa¤›ndan kaynaklanan cezai flart koflullar›n›n oluflup oluflmad›¤› de¤erlendirilmeli ve sonucuna göre karar verilmelidir. (Y.9.HD., 12.7.2005 Tarih, E.2005/2189 K. 2005/24839)

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

248

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

3.2.3. Sözleflmelerin Teftifl Raporuna ‹stinaden Feshi E¤itim personelleri zorunlu ve geçerli nedenlere dayal› olarak görev yapt›¤› özel ö¤retim kurumundan ayr›lmak isteyebilece¤i gibi, Milli E¤itim Bakanl›¤› denetim elemanlar› (Bakanl›k Müfettiflleri, ‹lkö¤retim müfettiflleri) taraf›ndan düzenlenen teftifl raporlar›na istinaden ayr›lmak zorunda kalabilir. Müfettifller taraf›ndan yap›lan teftifllerde, iki defa teftifl raporuyla baflar›s›zl›¤› tespit edilen e¤itim personelinin çal›flma izni, izni veren merci taraf›ndan iptal edilir(ÖÖKY.Md.44/1).

(1702 say›l› ‹lk ve Orta Tedrisat Muallimlerinin Terfi ve Tecziyeleri Hakk›nda Kanun)a göre meslekten ç›kar›lma veya (657 say›l› Devlet Memurlar› Kanunu)na göre devlet memurlu¤undan ç›karma cezas›n› gerektiren fiili iflleyen e¤itim personeli hakk›nda, Milli E¤itim Bakanl›¤›n›n görüflü al›narak, görevine, izni veren merci taraf›ndan son verilir (ÖÖKY.Md.44/2).

657 say›l› Devlet Memurlar› Kanununa göre kademe ilerlemesinin durdurulmas› cezas›n› gerektiren fiilleri iflleyen e¤itim personeline, kademe ilerlemesinin durdurulmas› cezas› yerine brüt ayl›¤›ndan ?’ ü ile ?’ si aras›nda maafl kesim cezas› verilir. Ayl›ktan kesme cezas› verecek son merci, çal›flma iznini veren mercidir. Kademe ilerlemesinin durdurulmas›n› gerektirecek suçun tekrar› halinde, Milli E¤itim Bakanl›¤›n›n görüflü al›narak, personelin görevine izni veren merci taraf›ndan son verilir. Kifliler hakk›nda uygulanan cezalar ilgiliye tebli¤ edilmek üzere, ilgili özel ö¤retim kurumuna bildirilir. Cezalar›n kifliye tebli¤i, ifl sözleflmesinin feshine ve ilgili e¤itim personelinin özel ö¤retim kurumuyla ilifli¤inin kesilmesine yeterli bir neden teflkil eder(ÖÖKY.Md.44/3). ‹fl sözleflmesinin müfettifl raporuna istinaden feshedilmesi durumunda, iflçi iflverenden ihbar tazminat›, k›dem tazminat› ve bunlar›n d›fl›nda sözleflmede öngörülmüfl olunsa bile cezai flart› talep edemeyecektir. Buna karfl›l›k, iflveren sözleflmede öngörülen cezai flart›n yerine ge-

249

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

tirilmesini iflçiden talep edebilecektir. ‹flverenin bunu talep etmesi durumunda, iflçi cezai flart›n karfl›l›¤›n› yerine getirmek zorundad›r.

3.3. E¤itim Personeli Sözleflmelerinin Sona Ermesinin ‹fl Güvencesi Karfl›s›ndaki Durumu ‹fl güvencesi kavram›, 4773 say›l› Kanun ile kapsaml› olarak çal›flma hayat›m›za girmifl, daha sonra ise 4857 say›l› ‹fl Kanunu ile bu konudaki düzenlenmeler yap›lm›flt›r. 4857 say›l› ‹fl Kanununun 18’ inci maddesinde ifl güvencesinin flartlar› belirtilmifltir. Buna göre, ifl güvencesinden yararlanabilmesinin en önemli koflullar›ndan birisi iflçinin iflyerinde “belirsiz süreli ifl sözleflmesi” ile çal›fl›yor olmas› gerekmektedir. ‹fl sözleflmesinin k›smi veya tam zamanl› olmas› bu noktada önemli de¤ildir. ‹fl güvencesi, ‹fl Kanununda sadece belirsiz süreli ifl sözleflmesiyle çal›flanlara tan›nm›fl bir hakt›r(Y.9.HD., 13.2.2007 Tarih, E.2006/32500, K.2007/3291, Y.9.HD., 5.2.2007 Tarih, E.2006/31127, K.2007/2013, Y.9.HD., 22.1.2007 Tarih, E.2006/27685, K.2007/120). Dolays›yla, özel ö¤retim kurumlar›nda görev yapan e¤itim personeline ait sözleflmelerin “belirli süreli” olmas› nedeniyle, e¤itim personeli “ifl güvencesi” hükümlerinden yararlanamayacakt›r.15

4. SONUÇ Sözleflmede yaz›l› bitim tarihinde, çal›flt›¤› özel ö¤retim kurumundan ayr›lan e¤itim personeli, MEB mevzuat› gere¤i herhangi bir k›s›tla-

15 “Davac›, feshin geçersizli¤i ve ifle iadesine karar verilmesini istemifltir. Davac›n›n 625 say›l› Kanuna tabi iflyerinde ö¤retmen olarak çal›flmas› ve an›lan Kanun uyar›nca ifl sözleflmesinin belirli süreli olmas› nedeniyle 4857 say›l› ‹fl Kanunu'nun 18. maddesi gere¤ince ifl güvencesi hükümlerinden yararlanmas› mümkün de¤ildir.” (Y.9.H.D, 18.1.2006 Tarih, E.2005/36789, K.2006/483), Y.9.HD., 26.9.2005 Tarih, E.2005/21371, K.2005/31251, Y.9.HD., 8.11.2001 Tarih, E.2001/13184, K.2001/17455

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

250

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

ma yaflamadan bir baflka kurumla sözleflme yapabilmektedir. E¤itim personeli ile özel ö¤retim kurumu aras›nda yap›lan belirli süreli ifl sözleflmeleri, sözleflmede öngörülen bitim tarihinde kendili¤inden sona ermesi durumunda, sözleflme taraflar› aç›s›ndan herhangi bir tazminat ve cezai flart›n ödenmesi sonucu do¤mamaktad›r.

Sözleflme süresi sona ermeden görevden ayr›lmak isteyen ve bunu 4857 say›l› ‹fl Kanununun 17’ nci maddesinde öngörülen süreler içinde bu iste¤ini yaz›l› olarak iflverene bildiren e¤itim personeline ilgili Valilikçe görevden ayr›l›fl onay› düzenlenmektedir. Bu flekilde görevden ayr›lan ve ayr›l›fl onay› düzenlenen e¤itim personeline alt› ay› geçmeden ayn› ö¤retim kurumunda görev verilmemektedir. Sözleflme süresi sona ermeden hakl› bir nedenle dahi olsa görevinden ayr›lmak isteyen, ancak bu iste¤ini 4857 say›l› ‹fl Kanununda öngörülen süreler içinde iflverene yaz›l› olarak bildirmeden iflyerinden ayr›lan e¤itim personeline bir y›l süre ile özel ö¤retim kurumlar›nda görev verilmemektedir.

E¤itim personelinin hakl› nedene dayal› olarak sözleflmeyi feshetmesi durumunda, k›dem tazminat› hakk›n› ve y›ll›k ücretli izin haklar›n› iflverenden talep edebilmektedir. Bu ba¤lamda, sözleflmeye cezai flart›n konuldu¤u durumlarda gerek e¤itim personeli ve gerekse de iflveren sözleflmenin feshinde, cezai flart›n yerine getirilmesini karfl› taraftan isteyebilmektedir.

Belirli süreli ifl sözleflmesinin hakl› bir neden olmadan e¤itim personeli veya iflveren taraf›ndan tek tarafl› olarak feshi halinde; e¤itim personeli sözleflmenin bitimine kadar olan süreye ait ücretini iflverenden talep edebilmekte, iflveren ise e¤itim personelinin çal›flmamas› nedeniyle u¤rad›¤› zarar›n karfl›l›¤›n› isteyebilmektedir. Yine, sözleflmenin hakl› bir nedene dayal› olmadan feshi durumunda, sözleflmeyi fesh eden taraf, di¤er tarafa karfl› cezai flart› yerine getirmek durumundad›r. ‹fl sözleflmesinin müfettifl raporuna istinaden feshedilmesi durumunda, e¤itim personeli iflverenden ihbar tazminat›, k›dem tazminat› ve

251

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

bunlar›n d›fl›nda sözleflmede öngörülmüfl olunsa bile cezai flart› talep edememektedir. Buna karfl›l›k, iflverenin ifl sözleflmesinde öngörülen cezai flart›n yerine getirilmesini iflçiden talep etmek hakk› bulunmakta olup, iflçinin de talep do¤rultusunda cezai flart›n karfl›l›¤›n› ödeme zorunlulu¤u bulunmaktad›r. ‹fl güvencesi, ‹fl Kanununda sadece belirsiz süreli ifl sözleflmesiyle çal›flanlara tan›nm›fl bir hak olmas› ve özel ö¤retim kurumlar›nda görev yapan e¤itim personeline ait sözleflmelerin yasal zorunluluk gere¤i “belirli süreli” olarak düzenlenmesi nedenleriyle, kurumlarda e¤itim personeli görevinde bulunan çal›flanlar “ifl güvencesi” hükümlerinden yararlanamayacakt›r.

KAYNAKÇA Demir, Fevzi, Sözer, A. Naz›m ve Sümer, H. Hadi Sümer, (2005).

E¤itim Semineri Notlar›. Ankara: Türkiye Haber ‹fl Sendikas› T.C. Yasalar (29.06.1930). 1702 say›l› ‹lk ve Orta Tedrisat Muallimlerinin Terfi ve Tecziyeleri Hakk›nda Kanun. Ankara: Resmi Gazete (1532 say›l›) T.C. Yasalar (20.07.1965). 657 say›l› Devlet Memurlar› Kanunu.

Ankara: Resmi Gazete (12053 say›l›) T.C. Yasalar (10.06.2003). 4857 say›l› ‹fl Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (25134 say›l›) T.C. Yasalar (14.02.2007) 5580 say›l› Özel Ö¤retim Kurumlar› Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (26434 say›l›) T.C. Yasalar (08.03.2008). Özel Ö¤retim Kurumlar› Yönetmeli¤i.

Ankara: Resmi Gazete (26810 say›l›)

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

252

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

SON SGK TEfiV‹K UYGULAMALARI (KASIM 2008) - 5 PUANLIK TEfiV‹K- ÖZÜRLÜ - 18-29 YAfi TEfiV‹K‹l Hakk› DEM‹RC‹ * I.G‹R‹fi: 26/5/2008 tarihli ve 26887 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanan 5763 say›l› ‹fl Kanunu ve Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Kanunun 24 üncü maddesi ile, 31/5/2006 tarihli ve 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanununun 81 inci maddesinin birinci f›kras›na, (I) bendi eklenmifl olup, bu madde 01/10/2008 tarihi itibariyle yürürlü¤e girmifl olup, buna iliflkin SGK uygulama Genelgesi ise 13.11.2008 tarihinde yay›mlanm›flt›r. Bu makalede genelge esaslar› çercevesinde tüm teflviklerin uygulamas›n› ve hangi teflvik tutar›n›n seçilmesinin faydal› olaca¤› hususlar›nda görüfllerimizi belirtece¤im.

* SGK Baflmüfettifli,Mali Hukuk Uzman›

253

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

II.5 PUANLIK ‹ND‹R‹M TEfiV‹K‹ II.I.Kapsama Giren ‹flverenler 5510 say›l› Kanunun 81 inci maddesinin (›) bendine göre; malullük, yafll›l›k ve ölüm sigortalar› prim oran›n›n iflveren hissesine ait k›sm›ndan yap›lmas› öngörülen befl puanl›k indirimden, an›lan Kanunun 4 üncü maddesinin birinci f›kras›n›n (a) bendi kapsam›ndaki sigortahlan çal›flt›ran, özel sektör iflyeri iflverenleri yararlanabileceklerdir. Dolay›s›yla, resmi nitelikteki iflyerleri için sözkonusu prim indiriminden yararlan›lmas› mümkün bulunmad›¤›ndan, mahiyet kodu (1) ve (3) olarak tescil edilen iflyerleri ile resmi nitelikte oldu¤u halde mahiyet kodu (2) olarak tescil edilen iflyeri iflverenleri sözkonusu indirimden yararlanamayacaklard›r.

II.II. Kapsama giren sigortal›lar Malullük, yafll›l›k ve ölüm sigortalar› prim oran›n›n iflveren hissesine ait k›sm›ndan yap›lmas› öngörülen befl puanl›k indirimden, özel nitelikteki iflyerlerinde, ayn› Kanunun 4 üncü maddesinin birinci f›kras›n›n (a) bendi kapsam›nda çal›flt›r›lan ve uzun vadeli sigorta kollar›na tabi bulunan sigortal›lardan dolay› yararlan›labilecektir.

Buna karfl›n, sosyal güvenlik destek primine tabi çal›flanlar ve yurt d›fl›nda çal›flan sigortal›lardan dolay› Kanunun 81 inci maddesinin (›) bendinin aç›k hükmü nedeniyle; aday ç›rak, ç›rak ve ö¤rencilerden, harp malulleri ile 3713 ve 2330 say›l› Kanunlara göre vazife malullü¤ü ayl›¤› alanlardan yaln›zca k›sa vadeli sigorta kollar›na tabi olanlardan, ceza infaz kurumlar› ile tutukevleri bünyesinde oluflturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çal›flt›r›lan hükümlü ve tutuklulardan, Türkiye ‹fl Kurumu taraf›ndan düzenlenen meslek edindir-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

254

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

me, gelifltirme ve de¤ifltirme e¤itimine kat›lan kursiyerlerden dolay› ise uzun vadeli sigorta kollar›na tabi bulunmamalar› nedeniyle; befl puanl›k prim indiriminden yararlan›lmas› mümkün bulunmamaktad›r.

III.‹fiVERENLERDEN ‹STEN‹LEN fiARTLAR III.I.SGK’ya O ‹flyerinizden Dolay› Borcunuz Olmamal› Malullük, yafll›l›k ve ölüm sigortalar› primlerinin iflveren hissesinin befl puanl›k k›sm›n›n Hazinece karfl›lanabilmesi için, iflverenlerin, muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas› primi, idari para cezas› ve bunlara iliflkin gecikme cezas› ve gecikme zamm› borçlar›n›n bulunmamas› gerekmektedir. ‹flverenlerin muaccel borçlar›n›n bulunup bulunmad›¤› hususu ise, her bir iflyeri baz›nda ayr› ayr› de¤erlendirilecektir.

Buna göre, uygulama, iflverenin Türkiye genelindeki tüm iflyerleri baz›nda de¤il, sigorta prim indiriminden yararlan›lacak iflyeri baz›nda yap›lacak olup, kapsama giren bir iflverenin ayn› veya farkl› Sosyal Güvenlik ‹l/Merkez Müdürlü¤ünde ifllem gören birden fazla iflyeri dosyas›n›n bulunmas› halinde, befl puanl›k prim indiriminden, muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas› primi, idari para cezas› ile bunlara iliflkin gecikme cezas› ve gecikme zamm› borcu bulunmayan iflyerlerinden dolay› yararlan›labilecek, buna karfl›n, muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas› primi, idari para cezas› ile bunlara iliflkin gecikme cezas› ve gecikme zamm› borcu bulunan iflyerlerinden dolay› ise, (sözkonusu borçlar ödenmedi¤i sürece) bahse konu sigorta prim indiriminden yararlan›lamayacakt›r.

A dosyas›ndan borcun varsa o dosyadaki iflçilerin için yararlanamayacaks›n,ancak B dosyandan borcun yok ise o dosyadaki iflçilerin

255

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

için yararlanabileceksin.‹flveren baz›nda de¤il iflyeri baz›nda sorumluluk aranmaktad›r.

III.II.Prim Belgesini Yasal Süresinde Vermek Gerekir Muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas› primi, idari para cezas› ile bunlara iliflkin gecikme cezas› ve gecikme zamm› borçlar› bulunmayan özel nitelikteki iflyeri iflverenlerinin sözkonusu sigorta prim indiriminden yararlanabilmeleri için, ayl›k prim ve hizmet belgelerini 5510 say›l› Kanun türünü seçmek suretiyle yasal süresi içinde Kuruma göndermeleri gerekmektedir.

III.III.Sigortal› Hissesi ve Kalan ‹flveren Pay› Ödenmelidir fiimdi burada söz konusu olan toplam %20 oran›ndaki malullükyafll›l›k-ölüm sigortalar› priminin %9’u sigortal› hissesi %11’i de iflveren hissesidir. Hazinece karfl›lanacak k›s›m bu %11 iflveren hissesinin %5 lik k›sm›d›r. Kalan % 6 l›k iflveren pay› ile %9’luk sigortal› hissesinin tamam›n›n iflverence ödenmesi halinde hazine teflvikinden yararlan›labilecektir.

5510 say›l› Kanun türü seçilmek suretiyle tahakkuk etmifl sigorta primlerinin yasal süresi içinde ödenmesine ra¤men, iflsizlik sigortas› primlerinin ödenmemesi veya eksik ödenmesi halinde ise, ilgili ay için sözkonusu indirimden yararlan›labilecek, buna karfl›n ödenmemifl veya eksik ödenmifl iflsizlik sigortas› primleri gecikme cezas› ve gecikme zamm› ile birlikte ödenmedi¤i sürece takip eden aylarda befl puanl›k prim indiriminden yararlan›lmas› mümkün olamayacakt›r.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

256

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

III.IV.Borçlu ‹flverenler Ne Zaman Yararlanabilecek?

Muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas› primi, idari para cezas› ile bunlara iliflkin gecikme cezas› ve gecikme zamm› borçlar› bulunan iflverenler, bahse konu borçlar›n›n tamam›n› ödemeleri halinde, sözkonusu sigorta prim indiriminden, yasal verilme süresi sona ermemifl ilk ayl›k prim ve hizmet belgesinden bafllan›larak yararlanabileceklerdir.

5 puanl›k sigorta prim indiriminden yararland›ktan sonra, takip eden aylarda, kapsama giren borçlardan herhangi birinin veya birkaç›n›n ödenmemifl veya eksik ödenmifl olmas› halinde, sözkonusu borçlar ödeninceye kadar befl puanl›k prim indiriminden yararlan›lmas› mümkün olamayacakt›r. Örnek: 2008/Ekim-Kas›m aylar›nda indirimden yararland›n›z,ancak Aral›k ay›nda borcunuz ç›karsa yararlanma hakk›n›z durdurulacakt›r.

III.V.‹flyeri Devredilirse Teflvik Ne Olacak?

Sigortah çal›flt›r›lan bir iflin veya iflyerinin baflka bir iflverene devredilmesi halinde, iflyerini devir alan iflveren, devir eden iflverenin; iflyerinin miras yoluyla intikali halinde ise, iflyeri kendisine intikal eden iflveren, vefat eden iflverenin; muaccel borçlar›ndan dolay› (idari para cezas› borçlar› hariç) müteselsilen sorumlu oldu¤undan, iflyerini devir alan veya iflyeri kendisine intikal eden iflverenlerin sözkonusu indirimden yararlanabilmeleri için, devir veya intikal tarihinden önceki dönemlere iliflkin muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas› primi ile bunlara iliflkin gecikme cezas› ve gecikme zamm› borçlar›n›n yam sira devir veya intikal tarihinden sonraki dönemlere iliflkin muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas› primi, idari para cezas› ile bunlara iliflkin gecikme cezas› ve gecikme zamm› borçlar›n›n bulunmamas› gerekmektedir.

257

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

29/6/1956 tarihli ve 6762 sayih Turk Ticaret Kanunu hükümlerine tabi flirketlerin nevilerinin de¤iflmesi, birleflmesi veya di¤er bir flirkete kat›lmas› durumunda, sigorta prim indiriminden yararlan›labilmesi için, bu nitelikteki iflyerlerinin, nevi de¤ifltirme, birleflme veya di¤er bir flirkete kat›ld›¤› tarihten önceki ve sonraki dönemlere iliflkin muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas› primi, idari para cezas› ile bunlara iliflkin gecikme cezas› ve gecikme zamm› borçlar›n›n bulunmamas› gerekmektedir.

IV.BORÇLARINI TAKS‹TLEND‹RENLER‹N DURUMU Muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas› primi, idari para cezas› ile bunlara iliflkin gecikme cezas› ve gecikme zamm› borçlar› bulunmakla birlikte, bu borçlar›, 5458 say›l› Kanun gere¤ince ya da 5510 say›l› Kanunun geçici 24 ya da 25 inci maddelerine istinaden yeniden yap›land›r›lm›fl ya da 6183 say›l› Kanunun 48 inci maddesine istinaden tecil ve taksitlendirilmifl olan iflverenler, yap›land›rma veya taksitlendirme ifllemlerinin devam ediyor olmas› ve yap›land›rma veya taksitlendirme kapsam›na girmeyen muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas› primi, idari para cezas› ile bunlara iliflkin gecikme cezas› ve gecikme zamm› borçlar›n›n da bulunmamas› kayd›yla, ayl›k prim ve hizmet belgelerini 5510 say›l› Kanun türünü seçmek suretiyle Kuruma gönderebileceklerdir.

Sorgulama s›ras›nda yeniden yap›land›r›lm›fl ya da tecil ve taksitlendirilmifl borçlar› varsa, bu borçlar sorgulama s›ras›nda dikkate al›nmayacakt›r. Ancak, borçlar› yeniden yap›land›r›lm›fl veya tecil ve taksitlendirilmifl iflverenlerden, yeniden yap›land›rma veya tecil ve taksitlendirme anlaflmalar› bozulmas› gerekti¤i halde bozulmam›fl olanlar›n›n ödeme planlar›, en geç 20/11/2008 tarihine kadar SGK taraf›ndan bozulacakt›r.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

258

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

‹flverenlerce, ayl›k prim ve hizmet belgelerinin e-Bildirge kanal›yla Kuruma gönderilmesi s›ras›nda, 5510 say›l› Kanun türünün seçilememesi ve yukar›da belirtilen nitelikteki borç türlerinin bir veya birkaç›ndan dolay› 1,00 YTL veya üzerinde muaccel borcun bulundu¤u yönünde uyar› mesaj› ile karfl›lafl›lmas› durumunda, bu nitelikteki iflyeri iflverenlerinin ayl›k prim ve hizmet belgelerini 5510 say›l› Kanun türünü seçerek gönderebilmeleri için bahse konu borçlar›n›, hesaplanacak gecikme cezas› ve gecikme zamm› ile birlikte iflyerinin ba¤l› bulundu¤u Sosyal Güvenlik ‹l/Merkez Müdürlü¤üne ödemeleri gerekmektedir. 0,99 YTL veya alt›ndaki borçlar sorgulama s›ras›nda dikkate al›nmayacak ve bu miktarlarda borcu görünen iflyerleri için 5510 say›l› Kanun türü seçilebilecektir.

V.EK‹M AYI TEfiV‹K‹ ‹Ç‹N EN GEÇ 23 KASIMA KADAR B‹LG‹RGE VER‹LMEL‹ Özel nitelikteki iflyeri iflverenlerince 2008/Ekim ay›na iliflkin düzenlenecek ayl›k prim ve hizmet belgelerinden bafllan›larak sözkonusu prim belgeleri, en geç belgenin iliflkin oldu¤u ay› izleyen ay›n 23'üne kadar (dahil) Kuruma verilecektir. Yine, baz› özel nitelikteki iflyerlerinde, resmi nitelikteki iflyerlerinde oldu¤u gibi ay›n 15'i ila takip eden ay›n 14'ü aras›nda ücret alan sigortal›lar çal›flt›r›ld›¤›ndan, bu nitelikteki özel sektör iflyeri iflverenlerinin ayl›k prim ve hizmet belgelerini en geç belgenin iliflkin oldu¤u dönemi izleyen takvim ay›n›n 7'sinde Kuruma göndermeleri gerekti¤inden, bu tarihe kadar Kuruma göndermemeleri halinde befl puanl›k prim indiriminden yararlanmalan mümkün olamayacakt›r.

259

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

VI.5 PUANLIK HAZ‹NE TEfiV‹K‹ HESABI Malûllük, yafll›l›k ve ölüm sigortalar› prim oran›, sigortal›n›n prime esas kazanc›n›n % 20'si olup, bunun % 9'unun sigortal› hissesi, % 11'inin iflveren hissesidir. Kanunun 4 üncü maddenin birinci f›kras›n›n (a) bendi kapsam›nda çal›flan sigortal›lar için uygulanacak malûllük, yafll›l›k ve ölüm sigortalar› prim oran›n›n, (a) bendinde belirtilen % 20 oran›na; 60 fiilî hizmet gün say›s› eklenecek ifllerde 1 puan, 90 fiilî hizmet gün say›s› eklenecek ifllerde 1,5 puan, 180 fiilî hizmet gün say›s› eklenecek ifllerde 3 puan, eklenmesi suretiyle belirlenece¤i, bu flekilde bulunan oran ile (a) bendinde belirtilen % 20 oran› aras›ndaki farka ait primin tamam›n›n iflveren taraf›ndan ödenecektir.Buna göre; Fiili hizmet zamm›n›n uygulanmad›¤› ifllerde; % 9 sigortal› hissesi, % 11 iflveren hissesi, 60 gün fiilî hizmet gün say›s› eklenecek ifllerde; % 9 sigortal› hissesi, % 12 iflveren hissesi, 90 gün fiilî hizmet gün say›s› eklenecek ifllerde; % 9 sigortal› hissesi, % 12,5 iflveren hissesi, 180 gün fiilî hizmet gün say›s› eklenecek ifllerde; % 9 sigortal› hissesi, % 14 iflveren hissesi olacakt›r. Örnek: Muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas› primi, idari para cezas› ile bunlara iliflkin gecikme cezas› ve gecikme zamm› borcu bulunmayan ve k›sa vadeli sigorta kollar› prim oran› (1) olan (A) Anonim fiirketinin, kapsama giren sigortal›lar›na iliflkin 1 nolu belge türü ve 5510 say›l› Kanun türü seçilmek suretiyle düzenlemifl oldu¤u 2008/Kas›m ay›na iliflkin ayl›k prim ve hizmet belgesinde kay›tl› sigortal›lar›na ait prime esas kazanç tutar› toplam›n›n 5.000,00 YTL oldu¤u varsay›ld›¤›nda, tahakkuk eden primler,

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

260

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

Sigorta kollar›

S.P.E.K.

ÇÖZÜM

Prim oran› / %

Prim tutar› / YTL

KVSK Primi

: 5.000,00

1,00

50,00

MYO Primi

:

5.000,00

20,00

1.000,00

GSS Primi

: 5.000,00

12,50

625,00

olacak olup, malullük, yafll›l›k ve ölüm sigortalar› primlerinin, 5.000,00 X 5 % = 250,00 YTL' si ifl veren hissesine ait Hazinece karfl›lanacak olan tutar, 5.000,00 X 6 % = 300,00 YTL'si iflveren hissesine ait iflverence ödenecek olan tutar, 5.000,00 X 9 % = 450,00 YTL'si sigortal› hissesine ait iflverence ödenecek tutar olacakt›r.

Bu durumda, iflveren taraf›ndan ödenmesi gereken, 50,00 YTL (KVSK Primi) + 750,00 YTL [(300,00 YTL + 450,00 YTL) MYO Primi] + 625,00 YTL (GSS Primi) = 1.425,00 YTL'nin yasal ödeme süresinin son günü olan 31/12/2008 tarihine kadar ödenmesi halinde, 250,00 YTL tutar›ndaki malullük, yafll›l›k ve ölüm sigortas› primleri Hazinece karfl›lanacakt›r.

Buna karfl›n, iflveren taraf›ndan ödenmesi gereken 1.425,00 YTL tutar›ndaki sigorta primleri, 31/12/2008 tarihine kadar ödenmedi¤i veya eksik ödendi¤i takdirde, 1.425,00 YTL + 250,00 YTL = 1.675,00 YTL'nin tamam› gecikme cezas› ve gecikme zamm› ile birlikte iflverenden tahsil edilecektir.

VII.AfiA⁄IDAK‹ HALLERDE SONRADAN VER‹LEN B‹LD‹RGELERDE DE ‹ND‹R‹M UYGULANACAKTIR. -Toplu ifl sözleflmeleri uyar›nca geriye yönelik olarak ödenmesine karar verilen ücret farklar›na iliflkin ek nitelikteki ayl›k prim ve hizmet belgelerinin, toplu ifl sözleflmesinin imzaland›¤› tarihi,

261

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

-Kamu kurum ve kurulufllar›nda çal›flan ve toplu ifl sözleflmesi d›fl›nda kalan sigortal›lar ile özel sektöre ait iflyerlerinde sendikalara üye olmamalar› sebebiyle toplu ifl sözleflmesi kapsam› d›fl›nda kalan sigortal›lara, geriye dönük ödenmesine karar verilen ücret farklar›na iliflkin ek nitelikteki ayl›k prim ve hizmet belgelerinin, al›nan karar tarihini, -Ücretleri Maliye Bakanl›¤›n›n vizesine tabi olan personele ödenen ücretlere iliflkin ek nitelikteki ayl›k prim ve hizmet belgelerinin, vize iflleminin gerçekleflti¤ine iliflkin yaz›n›n tarihini, -Bir aydan fazla istirahat alan sigortal›lara Kurumca ödenen geçici ifl göremezlik ödene¤inin yam sira istirahatl› bulunulan süre için iflverenlerince toplu ifl sözleflmesine dayan›larak ücret ödenmesi hâlinde, bu ücretlere iliflkin ek nitelikteki ayl›k prim ve hizmet belgelerinin istirahat süresinin sona erdi¤i tarihi, -4857 say›l ›‹fl Kanununun 21 inci maddesine istinaden ifl mahkemelerince veya özel hakem taraf›ndan verilen kararlar›n tebli¤inden sonra, on ifl günü içinde sigortal›, ifle bafllamak üzere iflverene baflvurdu¤u takdirde, ifl mahkemeleri veya özel hakemlerce verilen karar uyar›nca ödenmesine karar verilen ücretlere iliflkin ek nitelikteki ayl›k prim ve hizmet belgelerinin kesinleflen mahkeme karar›n›n sigortal›ya tebli¤ edildi¤i tarihi izleyen onuncu ifl gününü, -‹dare mahkemesi kararlar›na göre görevlerine iade edilen sigortal› personele ödenmesine karar verilen ücretlere iliflkin ek nitelikteki ayl›k prim ve hizmet belgelerinin kesinleflen mahkeme karar›n›n idareye tebli¤ edildi¤i tarihi, -657 say›l› Devlet Memurlar› Kanununun 4 üncü maddesinin (b) bendi kapsam›na giren ve 5510 say›l› Kanunun 4 üncü maddesinin birinci f›kras›n›n (a) bendinde belirtilen sigortal›lara enflasyon fark› veya baflka ad alt›nda geriye yönelik olarak yap›lan ödemelere iliflkin ek nitelikteki ayl›k prim ve hizmet belgelerinin, ödemenin yap›ld›¤› tarihi,

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

262

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

-Toplu ifl sözleflmelerine tabi iflyeri iflverenlerince veya kamu idarelerince ya da yarg› mercilerince verilen kararlara istinaden, hizmet akdinin mevcut olmad›¤› veya ask›da oldu¤u bir tarihte ödenen ücret d›fl›ndaki ödemelere iliflkin ek nitelikteki ayl›k prim ve hizmet belgelerinin(ücret d›fl›ndaki bu ödemeler hizmet akdinin devam etti¤i en son ay›n kazanc›na dahil edilecektir.) yukar›da belirtilen mercilerin kararlar›n›n kesinleflme tarihlerini, takip eden ay/dönemin, iflyerinin özel nitelikte olmas› halinde 23 üne, resmi nitelikte olmas› halinde ise 7'sine kadar, Kuruma, e-Sigorta kanal›yla gönderilmesi veya ka¤›t ortam›nda verilmesi halinde yasal süresi içinde verilmifl kabul edilecektir.

Ancak, 5510 say›l› Kanunun 81 inci maddesinin birinci f›kras›n›n (›) bendi 1/10/2008 tarihi itibariyle yürürlü¤e girdi¤inden, yukar›da say›lan durumlardan dolay› yaln›zca 2008/Ekim ve sonraki dönemlere iliflkin düzenlenecek ayl›k prim ve hizmet belgeleri için 5510 say›l› Kanun türü seçilebilecektir.

Di¤er taraftan, 2008/Ekim ve sonraki dönemlere iliflkin düzenlenmifl olan ayl›k prim ve hizmet belgeleri Kuruma, Kanun türü seçilmeden veya farkl› Kanun türü seçilmek suretiyle gönderilmifl ise, bu belgelerde kay›tl› sigortal›lara iliflkin yukar›da say›lan durumlar dolay›s›yla düzenlenecek ek nitelikteki ayl›k prim ve hizmet belgeleri de yine Kanun türü seçilmeksizin ya da as›l belgede kay›tl› olan Kanun türü seçilmek suretiyle Kuruma gönderilecektir.

Dolay›s›yla, daha önce düzenlenmifl as›l nitelikteki ayl›k prim ve hizmet belgelerinde kay›tl› sigortal›lar için 5510 say›l› Kanun türü seçilmifl ise, bu sigortal›lara iliflkin yukar›da say›lan haller dolay›s›yla düzenlenecek ek nitelikte ayl›k prim ve hizmet belgeleri için de 5510 say›l› Kanun türü seçilecek, buna karfl›n çeflitli nedenlerle daha önce düzenlenmifl as›l nitelikteki ayl›k prim ve hizmet belgelerinde kay›tl›

263

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

sigortal›lar için 5510 say›l› Kanun türü seçilmemifl ise, bu sigortal›lara iliflkin yukar›da say›lan haller dolay›s›yla düzenlenecek ek nitelikte ayl›k prim ve hizmet belgelerinin süresi içinde verilip verilmedi¤ine veya muaccel borcunun olup olmad›¤›na bak›lmas›z›n yine 5510 say›l› Kanun türü seçilemeyecektir.

VIII.PR‹M BORCU KDV ‹LE ÖDEN‹RSE ‹ND‹R‹M HAKKI VAR MI? Bilindi¤i üzere, cari aya iliflkin sigorta primi ve iflsizlik sigortas› primleri, yasal ödeme süresinin sona erdi¤i tarihten itibaren on befl gün içinde katma de¤er vergisi alaca¤›ndan mahsup suretiyle ödendi¤i takdirde yasal süresi içinde ödenmifl kabul edilmektedir.

Buna göre, muaccel borcu bulunmayan iflverenlerin 5510 say›l› Kanun türünü seçmek suretiyle yasal süresi içinde Kuruma vermifl olduklar› ayl›k prim ve hizmet belgelerinden kaynaklanan sigorta prim borçlar›n› yasal ödeme süresinin sona erdi¤i tarihten itibaren on befl günlük süre içinde katma de¤er vergisi iade alaca¤›ndan mahsup suretiyle ödemeleri halinde, befl puanl›k prim indiriminden yararlanm›fl olacaklard›r.

Ancak, cari aya iliflkin sigorta prim borçlar›n›n bir k›sm› yasal ödeme süresinin sona erdi¤i tarihi izleyen on befl günlük süre içinde katma de¤er vergisi iade alaca¤›ndan mahsup edilmek suretiyle ödenmesi halinde, ödenen k›s›m her ne kadar yasal süresi içinde ödenmifl kabul edilse de, sigorta prim borcunun kalan k›sm›n›n yasal süresi içinde ödenmemifl olmas› nedeniyle befl puanl›k prim indiriminden yararlan›lmas› mümkün olamayacakt›r. Örnek - Muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas› primi, idari para cezas› ile bunlara iliflkin gecikme cezas› ve gecikme zamm› borcu bulunmayan (D) Anonim fiirketinin 2009/Mart ay›na iliflkin 5510 say›l› Kanun türü seçilmek suretiyle düzenlemifl oldu¤u ayl›k prim ve

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

264

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

hizmet belgesini Kuruma yasal süre içinde verdi¤i, tahakkuk eden sigorta priminin, 1.935,00 YTL'sinin iflveren ve sigortal› hissesi, 325,00 YTL'sinin Hazine hissesi oldu¤u ve an›lan iflverence ödenmesi gereken 1.935,00 YTL tutar›ndaki sigorta priminin 1.900,00 YTL tutar›ndaki k›sm›n›n ilgili vergi dairesince katma de¤er vergisi iade alaca¤›ndan mahsup edilmek suretiyle 14/5/2009 tarihinde Kurumumuz hesaplar›na aktar›ld›¤› varsay›ld›¤›nda, 2009/Mart ay›na iliflkin sigorta priminin tamam›n›n yasal süresi içinde ödenmemifl olmas› nedeniyle, bahse konu iflverenin, 2009/Mart ay›na iliflkin düzenlenmifl ayl›k prim ve hizmet belgesinden dolay› befl puanl›k prim indiriminden yararlanmas› mümkün olamayacakt›r.

IX.D‹⁄ER TEfiV‹K KANUNLARINDAN YARARLANAN ‹fiVERENLER Di¤er teflvik kanunlar›na istinaden iflveren hissesi sigorta prim teflviki uygulamas›ndan yararlanmakta olan iflverenlerin, teflvik kapsam›na giren sigortal›lar›ndan dolay› aym donem için ve mükerrer olarak 5510 say›l› Kanunun 81 inci maddesinin (›) bendinde öngörülen befl puanl›k prim indiriminden yararlanmalan miimkiin bulunmamaktad›r.

Buna karfl›n, di¤er teflvik kanunlar›ndan yararlanan iflverenler, di¤er teflvik kanunlar› kapsam›na girmeyip 5510 say›l› Kanunun 81 inci maddesinin (›) bendi kapsam›na giren sigortal›lar›na iliflkin düzenleyecekleri ayl›k prim ve hizmet belgelerini, muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas› primi, idari para cezas› ve bunlara iliflkin gecikme cezas› ve gecikme zamm› borçlar› bulunmamas› kayd›yla, 5510 say›l› Kanun türünü seçmek suretiyle gönderebileceklerdir. Örnek- Muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas› primi, idari para cezas› ile bunlara iliflkin gecikme cezas› ve gecikme zamm› borcu bu-

265

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

lunmayan (E) gerçek kiflisinin, 18-29 yafllar› aras›nda yeni ifle ald›¤› dört sigortal›s›ndan dolay› 4447 say›l› Kanunun geçici 7 nci maddesi hükmünden, iki sigortal›s›n›n özürlü olmas› nedeniyle 4857 say›l› Kanunun 30 uncu maddesi hükmünden yararlan›labilecek durumda oldu¤u ve sözkonusu iflyerinde herhangi bir teflvik kanunu kapsam›na girmeyen alt› sigortal›n›n daha çal›flm›fl oldu¤u varsay›ld›¤›nda, bahse konu iflveren yasal süresi içinde verilmek kayd›yla, ayl›k prim ve hizmet belgesini afla¤›da belirtilen seçeneklerden herhangi birini tercih etmek suretiyle düzenleyebileceklerdir. a-Sigortal›lar›n tamam› için 5510 say›l› Kanun türünü, b-Özürlü sigortal›lar için 4857, di¤er sigortal›lar için 5510 say›l› Kanun türünü, c-Yeni ifle al›nan 18-29 yafl aras› sigortal›lar için 4447, özürlü sigortal›lar için 4857, kalan alt› sigortal› için 5510 say›l› Kanun türünü seçebilecektir.

X.TAfiERONLARIN DURUMU 5510/12.madde 6. f›kras›nda; alt iflverenlerin (arac›lar›nSGK’ya olan borçlar›ndan, alt iflveren ile birlikte, as›l iflveren de sorumlu tutulmufltur.

Dolay›s›yla, malullük, yafll›l›k ve ölüm sigortalar› primlerinin iflveren hissesinin befl puanl›k k›sm›n›n Hazinece karfl›lanabilmesi için her bir iflyeri baz›nda muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas› primi, idari para cezas› ile bunlara iliflkin gecikme cezas› ve gecikme zamm› borcunun bulunmamas› gerekti¤inden, as›l iflverenin sözkonusu indirimden yararlanmak amac›yla ayl›k prim ve hizmet belgesini 5510 say›l› Kanun türünü seçerek Kuruma gönderebilmesi için, gerek kendisinden gerekse kendisinden ifl alan alt iflverenlerden kaynaklanan muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas› primi, idari para cezas› ile

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

266

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

bunlara iliflkin gecikme cezas› ve gecikme zamm› borcunun bulunmamas› gerekmektedir.

Buna karfl›n, alt iflverenler, yaln›zca kendi çal›flt›rm›fl olduklar› sigortal›lara iliflkin borçlardan sorumlu tutulabilece¤inden, as›l iflverenin veya di¤er bir alt iflverenin Kuruma muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas› primi, idari para cezas› ile bunlara iliflkin gecikme cezas› ve gecikme zamm› borcu bulunmas›na ra¤men, kendi alt iflverenli¤inden kaynaklanan muaccel borçlar›n›n bulunmamas› halinde sözkonusu indirimden yararlanabilecektir.

XI.MUVAZALI(H‹LEL‹)‹fiLEMLER‹ KURUM ARAfiTIRACAK Muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas› primi, idari para cezas› ile bunlara iliflkin gecikme cezas› ve gecikme zamm› borcu bulunan iflverenlerin, 5510 say›l› Kanunun 81 inci maddesinde öngörülen sigorta prim indiriminden yararlanmak amac›yla, mevcut iflyerlerini kapatarak de¤iflik bir ad veya unvan ya da ifl birimi olarak faaliyete geçirdiklerinin anlafl›lmas› halinde, bu iflyerleri sözkonusu indirimden yararland›r›lmayacakt›r.

Yine borcu olan alt iflverenlerin çal›flt›rd›klar› sigortal›lar› ayn› iflverenden ifl alan muaccel borcu bulunmayan baflka bir alt iflveren üzerinden ya da kendi veya alt iflverenlerinin çal›flt›rm›fl oldu¤u sigortal›lardan dolay› muaccel borcu bulunan as›l iflverenlerin çal›flt›rm›fl olduklar› sigortal›lar›, muaccel borcu bulunmayan alt iflverenler üzerinden befl puanl›k prim indiriminden yararlanmak amac›yla bildirdiklerinin anlafl›lmas› halinde, bu nitelikteki iflveren ve alt iflverenler de befl puanl›k prim indiriminden yararland›r›lmayacakt›r.

5510 say›l› Kanun türü seçilmek suretiyle düzenlenmifl olan ayl›k prim ve hizmet belgesinden kaynaklanan sigorta primi ve iflsizlik sigortas› primlerinin yasal ödeme süresi sona ermeden takip eden aya iliflkin ayl›k prim ve hizmet belgesinin Kuruma 5510 say›l› Kanun türü seçilerek

267

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

gönderilmesi ve bir önceki aya iliflkin ayl›k prim ve hizmet belgesinden kaynaklanan borçlar ödenmeden takip eden aya iliflkin ayl›k prim ve hizmet belgesinden kaynaklanan borçlar›n ödenerek befl puanl›k prim indiriminden yersiz olarak yararlan›lmas› teknik olarak mümkündür. Ancak Kurum taraf›ndan tespit edilmesi halinde geri al›nacakt›r.

XII.D‹⁄ER HUSUSLAR a-Özel nitelikteki bina inflaat› ile ihale konusu iflyeri iflverenleri, aran›lan flartlar› sa¤lam›fl olmalar› kayd›yla, befl puanl›k prim indiriminden yararlanabileceklerdir. b-‹ste¤e ba¤l› sigortal›lar ad›na tahakkuk eden malullük, yafll›l›k ve ölüm sigorta kollar›na ait primlerin tamam› sigortal› hissesi oldu¤undan, bu nitelikteki sigortal›lar, 81 inci maddenin birinci f›kras›n›n (›) bendinde düzenlenen iflveren hissesi sigorta prim indirimi kapsam›nda bulunmamaktad›r. c-Muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas› primi, idari para cezas› ile bunlara iliflkin gecikme cezas› ve gecikme zamm› borcu bulunmayan iflverenlerce ayl›k prim ve hizmet belgeleri 5510 say›l› Kanun türü seçilerek Kuruma gönderildikten sonra, muhteviyat› prim tutarlar›n›n on-line banka kanal›yla ödenmesi halinde, sözkonusu paralar ilgili Bankaca mutabakat onay›n›n verilmesi halinde iflyeri müfredat kart›na k›sa süre içinde aktar›lmaktad›r.Online tahsilat yapmayan bankalara gidilmesi önerilir. d- Hazinece karfl›lanan sigorta primleri, gelir ve kurumlar vergisi uygulamalar›nda gider veya maliyet unsuru olarak dikkate al›nmayacakt›r. e-Bu Kanun gere¤ince yap›lan kontrol ve denetimlerde çal›flt›rd›¤› kiflileri sigortal› olarak bildirmedi¤i tespit edilen iflverenler bir y›l süreyle bu f›krayla sa¤lanan destek unsurlar›ndan yararlanamayacakt›r.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

268

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

XIII.SONUÇ VE ÖNER‹ 01.10.2008 tarihine kadar uygulanan teflvikler iflyeri dosyas› bazl› idi.Bundan sonra ise her bir dosya içindeki sigortal›lar› avantajl› olduklar› sistem türü iflaretlenerek Kuruma gönderilebilecektir. 5510 kanun türü iflaretlendikten sonra sisteme verilen bildirge önce kontrol edilecek, 0.99 YTL’den fazla borcunuz olmamas› halinde teflvikten yararlanabileceksiniz.Kanun gere¤ince yüzde 5’lik prim indirimi için asgari ücret de¤il çal›flanlar›n SPEP (sigorta primine esas kazanç) tutarlar› esas al›nacakt›r.Ancak gerek genç iflçi (18-29 erkek veya 18 yafl›ndan büyük bayan) istihdam›nda, gerekse 5084 say›l› Kanun’dan gelen teflvikte ve gerekse zorunlu özürlü istihdam› ile ilgili teflviklerde asgari ücret bazl› iflveren primlerinden indirim yap›lmaktad›r ve bu durumda 638,70 X 0,20=127,74 YTL’lik bir eksik prim tahakkuku yap›lmaktad›r. Çal›flt›r›lan iflçilerden yüksek ücretli olanlar› yüzde 5’lik prim indirimi k›sm›na geçirmek daha avantajl›d›r.En uygun rakam da 2554 YTL’den yüksek brüt ücretlilerdir. Bu brüt rakamdan daha düflük olanlar›n› di¤er teflviklerden yararland›rmaya devam ettirmek tavsiye edilir.

Muvazaal› ifllemler Kurum taraf›ndan kontrol edilecektir.Primleri öderken SGK ile aras›nda on-line prim tahsilat› olan bankalar› tercih etmeniz sorun yaflamaman›za neden olur.Özel bina inflaatlar› ve ihale konusu ifller de bu teflvik kapsam›ndad›r.Uygulama 2008/Ekim ay› ayl›k bildirgesinden itibaren bafllamaktad›r,en geç 23 Kas›m 2008 tarih 23.59 kadar sisteme girifl yapman›z gerekmektedir.

KAYNAKÇA T.C. Yasalar (31.5.2006). 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu. Ankara: Resmi Gazete

269

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

T.C. Yasalar (26.5.2008). ‹fl Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (26887 say›l›) T.C. Yasalar. 5763 say›l› ‹fl Kanunu ve Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Kanunun. Ankara: Resmi Gazete

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

270

MAL‹

l HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

ORTAKLARDAN ALINAN S‹PAR‹fi AVANSLARININ ÖRTÜLÜ SERMAYE MÜESSESES‹ BAKIMINDAN DE⁄ERLEND‹R‹LMES‹ AN EVALUATION OF ADVANCES RECEIVED FROM SHAREHOLDERS IN TERMS OF HIDDEN CAPITAL INSTITUTION l Yrd. Doç. Dr. Emrah FERHATO⁄LU* l Yrd. Doç. Dr. Tunç KÖSE** Öz Bu çal›flman›n amac›, ortaklardan al›nan siparifl avanslar›n›n örtülü sermaye müessesesi bak›m›ndan de¤erlendirilmesidir. Çal›flma, muhasebe teorisi ve KVK’da yer alan örtülü sermaye müessesesi çerçevesinde ele al›nm›flt›r. De¤erlendirme sonucunda, al›nan siparifl avanslar›n›n nitelik yönünden di¤er borçlardan farkl› oldu¤u tespit edilmifltir. Bu farkl›l›klara ra¤men, KVK aç›s›ndan ortaklardan al›nan siparifl avanslar›n›n ortaklardan al›nan di¤er borçlarla birlikte örtülü sermaye unsuru olarak de¤erlendirilmesi gere¤i ortaya konmufltur. * Eskiflehir Osmangazi Üniversitesi ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi Maliye Bölümü Ö¤retim Üyesi ** Eskiflehir Osmangazi Üniversitesi ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi ‹flletme Bölümü Ö¤retim Üyesi

27

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

Anahtar Kelimeler: Ortaklardan al›nan siparifl avanslar›, örtülü sermaye müessesesi

Abstract Purpose of this study is to evaluate advances received from shareholders in terms of hidden capital institution. This study is undertaken in the framework of accounting theory and hidden capital institution which is found in Turkish Corporate Tax Law. This work found that advances taken from shareholders differ from other kinds of debts in terms of their own properties. Despite these differences, from Turkish Corporate Tax Law perspective advances that are taken from corporate shareholders should be evaluated as a factor of hidden capital with other debts from shareholders.

Key Words: Advances received from shareholders, hidden capital institution

1. G‹R‹fi Vergi sistemimizdeki örtülü sermaye müessesesi, uluslararas› geliflmeler ve genel kabul görmüfl ilkeler dikkate al›narak 01.01.2006 tarihinde yürürlü¤e giren 5520 say›l› KVK ile borç/öz sermaye oran›, ortakla iliflkili kifli ve öz sermaye tan›mlar›na aç›kl›k getirerek yeniden düzenlenmifltir.

Bilindi¤i gibi; gelecekte yap›lacak baz› mal ve hizmet teslimleri karfl›l›¤›nda peflin al›nan de¤erler al›nan siparifl avanslar› olarak tan›mlanmaktad›r. Al›nan siparifl avanslar›, iflletme ile ilgisi bulunmayan gerçek ve tüzel kiflilerden al›nabilece¤i gibi ortaklardan da temin edilebilmektedir. 5520 say›l› KVK uygulamas›nda ortaklardan al›nan siparifl avanslar› iflletmeye, finansman imkân› sa¤lad›¤› gerekçesiyle örtülü sermaye he-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

28

MAL‹

l HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

saplamas›nda dikkate al›nmakta ve iflletmenin örtülü sermaye haddinin hesaplanmas›nda ortaklardan al›nan di¤er borçlar gibi de¤erlendirilmektedir (KVGT Seri No: 1, bafll›k: 12.1.6).

Bu çal›flmada, ortaklardan al›nan siparifl avanslar›n›n örtülü sermaye müessesesi karfl›s›ndaki durumu inceleme konusu yap›lacakt›r. Bu bak›mdan ilk olarak, örtülü sermaye müessesesi ilgili de¤erlendirmelere zemin olmas› için al›nan siparifl avanslar›n›n Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebli¤i (MSUGT) ve Türkiye Muhasebe Standartlar› (TMS) aç›s›ndan de¤erlendirilmesine yer verilecektir. Son olarak, ortaklardan al›nan siparifl avanslar›n›n örtülü sermaye müessesesi bak›m›ndan de¤erlendirilmesi ele al›nacakt›r.

2. ORTAKLARDAN ALINAN S‹PAR‹fi AVANSLARININ ‹NCELENMES‹ ‹flletmelerin sat›fl amac›yla gelecekte yapaca¤› mal ve hizmet teslimleriyle ilgili olarak peflin tahsil etti¤i tutarlar olarak tan›mlanan al›nan siparifl avanslar›, üçüncü kiflilerden temin edilebilece¤i gibi ortaklardan da temin edilebilir. Ortaklardan temin edilen siparifl avanslar› ile üçüncü kiflilerden temin edilen siparifl avanslar› ayn› niteliklere sahip olduklar›ndan al›nan siparifl avanslar› hesab›nda birlikte izlenmelidir.

Al›nan siparifl avanslar›, ticari ve di¤er borçlardan farkl› niteliklere sahip olmas› nedeniyle ayr› olarak ele al›nmal› ve incelenmelidir. Bu ba¤lamda; al›nan siparifl avanslar› teorik kapsamda incelenirken, temel ç›k›fl noktalar›m›z MSUGT ve TMS olacakt›r. Uygulamada; MSUGT d›fl›nda, muhasebe ilkeleri do¤rultusunda muhasebe çal›flmalar›n› belirleyen düzenlemeler olan ve çeflitli uluslararas› kurulufllar taraf›ndan kullan›lan “muhasebe standartlar›” bulunmaktad›r.

Son y›llarda muhasebe standartlar›n› oluflturmada, “kural temelli” de¤il de “ilke temelli” bir yap› oluflturulmas› benimsenmifltir. Standart

29

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

oluflturma sürecinde, bu yap› benimsendi¤inde sadece basit bir flekilde kurallara uygunluk yerine, ifllemin “ekonomik özünün” do¤ru bir flekilde yans›t›lmas› öncelikli olmaktad›r. Bu anlamda, “ilke temelli” standart oluflturma yaklafl›m›n› uygulayabilmek için TMS’n›n oluflturulmas›nda esas al›nmak üzere haz›rlanan “Kavramsal Çerçeve” büyük önem tafl›maktad›r (Önce, 2008, 41). Al›nan siparifl avanslar›n›n incelenmesi de “ilke temelli” standart oluflturma kapsam›nda de¤erlendirilmelidir. Siparifl avanslar›yla ilgili ifllem sadece kurallara uygunluk aç›s›ndan ele al›nmamal›; ifllemin ekonomik özünün de do¤ru yap›l›p yap›lmad›¤›n›n incelenmesi gerekmektedir.

Bu bak›mdan ilk aflamada, al›nan siparifl avanslar› muhasebe teorisi aç›s›ndan nitelik ve tekdüzen hesap plan› yönünden incelemeye tabi tutularak örtülü sermaye müessesesi ile ilgili de¤erlendirmelerimize zemin haz›rlanacakt›r.

2.1. Al›nan Siparifl Avanslar›n›n Nitelik Aç›s›ndan ‹ncelenmesi ‹flletmenin ana faaliyet konusu ile ilgili kredili mal al›fllar› nedeni ile do¤an borçlar› ile gerek sat›fl sözleflmeleri dolay›s›yla gerek di¤er nedenlerle iflletme taraf›ndan üçüncü kiflilerden al›nan siparifl avanslar›na dayanan borçlar›, iflletme faaliyetlerinin yorumlanmas›nda farkl› anlamlar tafl›maktad›r. Bu bak›mdan, iflletmenin tüm borçlar›n› oluflturan fakat nitelik yönünden farkl› anlamlar› olan borçlar birbirlerinden ayr›lmal› ve farkl› anlamlar›n› ifade edecek özel isimler alt›nda ayr› hesaplarda s›n›fland›r›lmal›d›rlar (Cemalc›lar ve Erdo¤an, 2000, 183). Buna göre, al›nan siparifl avanslar›n›n, nitelikleri göz önünde tutuldu¤unda di¤er yabanc› kaynaklardan ayr›larak farkl› bir s›n›fland›rmaya tabi tutulmas› (Sevilengül, 1998, 445), bu nedenle ticari borçlar grubundaki hesaplara kaydedilmemesi gerekmektedir.

Al›nan siparifl avanslar›n›n nitelik bak›m›ndan incelenmesi; borç

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

30

MAL‹

l HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

kavram›, muhasebenin temel kavramlar›, muhasebe ilkeleri, finansal tablolar›n niteliksel özellikleri bafll›klar› alt›nda yap›lacakt›r.

2.1.1. Al›nan Siparifl Avanslar› ve Borç Kavram› Al›nan siparifl avanslar›n›n temel özelli¤i, borç olarak tan›mlanmalar›d›r. Bu ba¤lamda, öncelikle borç kavram›yla iliflkisini irdelemek daha do¤ru olacakt›r. Bu iliflkiyi ortaya koyarken; TMSK taraf›ndan yay›nlanan 1 S›ra nolu Finansal Tablolar›n Haz›rlanma ve Sunulma Esaslar›na ‹liflkin Kavramsal Çerçeve Hakk›nda Tebli¤(Finansal Tablolar›n Haz›rlanma ve Sunulma Esaslar›na ‹liflkin Kavramsal Çerçeve Hakk›nda Tebli¤ S›ra No:1, 16.01.2005). ekinde yer alan Kavramsal Çerçeve (KÇ) temel al›nacakt›r.

KÇ’de, finansal durum bafll›¤› alt›nda borç “…geçmifl olaylardan kaynaklanan ve ödenmesi iflletmenin ekonomik fayda sa¤layabilecek de¤erlerinde bir ç›k›fla neden olacak mevcut yükümlülüklerdir” fleklinde tan›mlanm›flt›r (KÇ md.49). Buna göre borç, iflletmenin mevcut ekonomik yükümlülü¤üdür.

KÇ’de finansal durum bafll›¤› alt›nda ilgili bir di¤er madde ise, bir kalemin varl›k, borç veya özkaynaklar tan›m› kapsam›nda yer al›p almad›¤›n› de¤erlendirirken sadece hukuki biçime de¤il, kalemin özüne ve ekonomik anlam›na bak›l›r maddesidir(KÇ md.51). Bu bak›mdan al›nan siparifl avanslar›, özü ve ekonomik anlam› ba¤lam›nda borç olarak nitelendirilebilir. Al›nan siparifl avanslar›nda yükümlülük; mal›n tesliminden ya da hizmetin ifas›ndan önce ilgili iflletmeye sat›fl sözleflmelerine ba¤l› olarak verilen paralar› kapsamaktad›r.

2.1.2. Al›nan Siparifl Avanslar› ve Muhasebenin Temel Kavramlar› Al›nan siparifl avanslar›n›n, nitelik aç›s›ndan de¤erlendirilmesinde “Muhasebenin Temel Kavramlar›”ndan Özün Önceli¤i Kavram› ele al›nacakt›r.

31

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

Özün Önceli¤i Kavram›: ‹fllemlerin muhasebeye yans›t›lmas›nda ve onlara iliflkin de¤erlendirmelerin yap›lmas›nda biçimlerinden çok özlerinin esas al›nmas› gere¤ini ifade eder. Genel olarak ifllemlerin biçimleriyle özleri aras›nda bir paralellik olmakla birlikte baz› durumlarda farkl›l›klar ortaya ç›kar›l›r. Bu gibi durumlarda, özün önceli¤i esast›r (MSUGT Seri No:1).

Al›nan siparifl avanslar›, bir para ödeme yükümlülü¤ünden önce bir mal veya hizmet ödeme yükümlülü¤ünü temsil etti¤i için özün önceli¤i kavram› uyar›nca ticari borçlar grubundaki hesaplara kaydedilmez, ayr› bir hesap grubunda izlenir. Bu kavram, ilke temelli yaklafl›mla paralellik göstermektedir.

2.1.3. Al›nan Siparifl Avanslar› ve Genel Kabul Görmüfl Muhasebe ‹lkeleri MSUGT’nde yer alan bilanço ilkelerinden “yabanc› kaynaklara iliflkin ilkeler” iflletmenin tüm yabanc› kaynaklar›n›n iflletmenin mali yap›s›n› gerçe¤e uygun ve aç›kça göstermek üzere kaydedilmesini amaçlad›¤›ndan, al›nan avanslar›n Genel Kabul Görmüfl Muhasebe ‹lkeleri (GKGM‹) aç›s›ndan incelemesinde bu ilkelerin temel al›nmas› gerekmektedir. Yabanc› Kaynaklara ‹liflkin ‹lkelerden md. 6 al›nan avanslarla ilgilidir. Söz konusu madde hükmünde “Bilançonun k›sa ve uzun vadeli yabanc› kaynaklar gruplar›nda yer alan borçlar, al›nan avanslar ve di¤er ilgili hesaplardan iflletmenin sermaye ve yönetim bak›m›ndan ilgili bulundu¤u ortaklara, personele, ifltiraklere ve ba¤l› ortaklara ait olan tutarlar›n›n ayr› gösterilmesi temel ilkedir.”ifadeleri yer almaktad›r. ‹lgili hükümde; al›nan siparifl avanslar› içinde de iflletmenin sermaye ve yönetim bak›m›ndan iliflkili bulundu¤u kiflilerden temin edilenlerin di¤er avanslardan ayr›lmas› gerekti¤i vurgulanm›flt›r. Özellikle, maddede vurgu yap›lan, al›nan avanslar içindeki iflletmenin sermaye ve yö-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

32

MAL‹

l HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

netim bak›m›ndan iliflkili bulundu¤u kiflilerden temin edilenlerin ayr›lmas› gereklili¤i konumuzu oluflturan örtülü sermaye aç›s›ndan önemlidir.

2.1.4. Al›nan Siparifl Avanslar› ve Finansal Tablolar›n Niteliksel Özellikleri Finansal tablolar›n niteliksel özellik tafl›mas›, finansal tablolarda yer alan bilgilerin, bilgi kullan›c›lar›na faydal› olmas› anlam›na gelmektedir.

Kavramsal çerçevede niteliksel özellikler; anlafl›labilirlik, ihtiyaca uygunluk, güvenilirlik ve karfl›laflt›r›labilirlik olarak s›ralanm›flt›r.

Al›nan siparifl avanslar›n›n, di¤er borçlardan farkl› niteliklere sahip oldu¤unu gösteren özellik güvenilirliktir. Güvenilirli¤in birçok unsuru bulunmaktad›r. Bunlar KÇ’de do¤ru bir flekilde gösterim, özün önceli¤i, tarafs›zl›k, ihtiyatl›l›k ve tam aç›klama olarak belirtilmifltir. Güvenilirlik özelli¤ini ve unsurlar›n›, al›nan siparifl avanslar› aç›s›ndan inceledi¤imizde; avanslar nitelikleri gere¤i hizmetin görülmesi veya mal›n teslimi ile ilgili bir yükümlülük içermesi nedeniyle yükümlülük yerine getirilene kadar borç olarak kaydedilmelidir. Al›nan siparifl avanslar› nitelikleri gere¤i; ticari borçlar grubunda de¤il de ayr› bir grupta yer almal›d›r ki böylece al›nan avanslarla ilgili muhasebe bilgisi, temsilde sadakat özelli¤ini tafl›yabilsin. Ayr›ca al›nan siparifl avanslar› muhasebelefltirilirken sadece yasal görünümleri ile de¤il, özleri ve ekonomik gerekçeleri de dikkate al›narak muhasebelefltirilmelidir. Ayn› zamanda al›nan avanslar, örtülü sermaye hesaplanmas›nda dikkate al›naca¤›ndan ilgili karar al›c›lar› aç›s›ndan önemlilik arz etmektedir.

33

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

2.2. Al›nan Siparifl Avanslar›n›n Tekdüzen Hesap Plan› Aç›s›ndan De¤erlendirilmesi TDHP aç›s›ndan bak›ld›¤›nda, al›nan avanslar, ifllemin ekonomik özü gere¤i ticari borçlar grubundaki hesaplar d›fl›nda özel bir borç grubu olan; k›sa vadeli yabanc› kaynaklarda 34 nolu hesap grubu ile uzun vadeli yabanc› kaynaklarda 44 nolu hesap grubunda yer almaktad›r.

34 nolu grupta gerek sat›fl sözleflmeleri dolay›s›yla gerek di¤er nedenlerle, iflletme taraf›ndan üçüncü kiflilerden al›nan avanslar yer al›rken, 340 ALINAN S‹PAR‹fi AVANSLARI ve 349 ALINAN D‹⁄ER AVANSLAR hesaplar› kullan›l›r. ‹flletmenin sat›fl amac›yla gelecekte yapaca¤› mal ve hizmet teslimleri ile ilgili olarak peflin tahsil etti¤i tutarlar “340 ALINAN S‹PAR‹fi AVANSLARI” hesab›nda izlenir. Siparifl avanslar› d›fl›ndaki avanslar “349 ALINAN D‹⁄ER AVANSLAR” hesab›nda izlenir (Akdo¤an, Sevilengül, 357-361). 44 nolu grupta sat›fl sözleflmeleri ve di¤er nedenlerle al›nan ve vadeleri bir y›l› aflan avanslar yer al›rken, bu grupta 440 ALINAN S‹PAR‹fi AVANSLARI ve 449 ALINAN D‹⁄ER AVANSLAR hesaplar› kullan›l›r.

Al›nan siparifl avanslar›; y›llara yayg›n inflaat ve onar›m iflleri yapan iflletmeler taraf›ndan da s›kl›kla kullan›lmaktad›r. Hakedifller karfl›l›¤›nda, nakden veya hesaben al›nan paralar “350-358 Y›llara Yayg›n ‹nflaat ve Onar›m Hakedifl Bedelleri” hesab›nda izlenirken; yap›lan ifle karfl›l›k olmayan ihzarat avans› gibi tahsilatlar ise “340 ALINAN S‹PAR‹fi AVANSLARI” hesab›nda aç›lacak bu konuya özel tali hesaplarda izlenir.

3. GENEL OLARAK ÖRTÜLÜ SERMAYE MÜESSESES‹ Ortaklardan al›nan siparifl avanslar›n›n örtülü sermaye müessesesi bak›m›ndan de¤erlendirilmesine geçmeden önce örtülü sermayenin ne oldu¤unun, hangi unsurlar›n örtülü sermaye say›ld›¤›n›n hat›rlat›lmas›nda yarar olacakt›r.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

34

MAL‹

l HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

3.1. Örtülü Sermayenin Tan›m› Örtülü sermaye KVK md. 12(1)’de aç›kça tan›mlanm›flt›r.1 Buna göre, “kurumlar›n, ortaklar›ndan veya ortaklarla iliflkili olan kiflilerden do¤rudan veya dolayl› olarak temin ederek iflletmede kulland›klar› borçlar›n, hesap dönemi içinde herhangi bir tarihte, kurumun öz sermayesinin üç kat›n› aflan k›sm›, ilgili hesap dönemi için örtülü sermaye say›l›r”. Bu hükümle, ortaklar ve ortakla iliflkili kiflilerden yap›lan toplam borçlanmalar›n, kurumun öz sermayesinin üç kat›n› aflan k›sm› örtülü sermaye say›lm›flt›r.2 KVK md. 11(b)’de ise, örtülü sermaye üzerinden hesaplanan faiz, kur fark› ve benzeri giderlerin kurum kazanc›n›n tespitinde has›lattan indirilemeyece¤i hükme ba¤lanm›flt›r. Örtülü sermaye üzerinden hesaplanan faiz, kur fark› ve benzeri giderlerin kurum kazanc›n›n tespitinde dikkate al›nmamas› bir vergi güvenlik müessesesi niteli¤inde olup, öz sermaye üzerinden hesaplan faiz ve benzeri giderlerin kurum kazanc›nda dikkate al›namayaca¤›n›n do¤al sonucudur (Arpac›, 2003, 18).

Kurum ortaklar›n›n kuruma öz sermaye olarak koymalar› gereken de¤erleri öz sermaye olarak de¤il de borç olarak kuruma tahsis etmesi örtülü sermaye olarak tan›mlanabilir. Baflka bir ifadeyle, örtülü sermaye uygulamas›nda ortaklar›n iflletmedeki sermaye paylar› ortaklardan al›nan borçlar fleklinde görünmektedir. Vergi sistemimizde örtülü sermaye ile ilgili düzenlemelere esas olarak kurum kazanc›n›n ortaklar ve di¤er iliflkili kifliler lehine afl›nd›r›larak vergi kayb›n›n önüne geçilmesi amac›yla yer verilirken (Öncel, 1978, 173-174), bu uygulamaya vergi yükünü hafifletme amac›n›n d›fl›nda bir tak›m nedenlerle de baflvurulmaktad›r.

1 5520 say›l› KVK’ nda (yeni KVK) ise kurumun vas›tal› ve vas›tas›z iliflkili oldu¤u, s›k› ekonomik münasebet içinde bulundu¤u kiflilerin kimler oldu¤u yani iliflkili kifliler aç›kça belirtilmifltir.

2 KVK md. 12(6)’de ise hangi borçlanmalar›n örtülü sermaye olarak say›lmayaca¤› dört bentte belirtilmifltir. Ancak bunlar›n aras›nda ortaklardan al›nan avanslar yer almamaktad›r.

35

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

3.2. Örtülü Sermayenin Unsurlar› Ortaklardan veya ortaklardan iliflkili kiflilerden temin edilen tutarlar›n öz sermaye niteli¤inde olabilmesi için baz› özellikleri tafl›malar› gerekmektedir. Bu özellikler Öncel (1978)’in yaklafl›m› temel al›narak objektif ve sübjektif unsurlar bafll›klar› alt›nda inceleme konusu yap›lacakt›r.

3.2.1. Objektif Unsurlar ‹flletmenin ortaklar›yla ve ortaklar›n›n iliflkili oldu¤u kiflilerle olan borç iliflkisinin örtülü sermaye aç›s›ndan de¤erlendirilmesi ve iflletmenin örtülü sermaye karfl›s›ndaki durumunun benzer iflletmelerle karfl›laflt›r›labilir hale getirebilmek için objektif bir tak›m kriterlerin ortaya konulmufl olmas› gerekir.

3.2.1.1. Borçlanman›n Ortaklardan veya Ortaklarla ‹liflkili Kiflilerden Yap›lmas› Kurum orta¤› bir gerçek kifli olabilece¤i gibi KVK md.2’de belirtilen kurumlardan biri de olabilir. Bu bak›mdan sermaye flirketleri, iktisadi kamu müesseseleri, dernek ve vak›flara ait iktisadi iflletmeler kooperatifler ve ifl ortaklar› gerçek kiflilerle birlikte ortak say›l›p iliflkili kifli olarak nitelendirilebilir. Ortaklar aras›nda kurumdaki sermaye paylar›n›n miktar› aç›s›ndan örtülü sermaye müessesesi karfl›s›nda herhangi bir farkl› yaklafl›m söz konusu de¤ildir.3 Örtülü sermaye uygulamas›nda ortakla iliflkili kifli;

3 Ancak, ‹MKB’de ifllem gören hisse senetlerini elde tutma fleklindeki bir ortakl›k durumunda, örtülü sermaye uygulamas›nda, söz konusu kiflinin örtülü ortak olarak nitelendirilmesi için elde bulundurulan senetlerin en az %10 ortakl›k pay› sa¤lamas› gerekir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

36

MAL‹

l HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

- Orta¤›n, do¤rudan veya dolayl› olarak en az %10 oran›nda oy veya kâr pay› hakk›nda sahip oldu¤u bir kurumu ya da, - Do¤rudan veya dolayl› olarak orta¤›n veya ortakla iliflkili bu kurumun sermayesinin, oy veya kâr pay› hakk›na sahip hisselerinin en az %10’unu elinde bulunduran gerçek kifli veya kurumu ifade etmektedir (KVGT Seri No: 1 bafll›k: 12.1.2).

3.2.1.2. Al›nan Borçlar›n ‹flletmede Kullan›lmas› Örtülü sermayeden söz edilebilmesi için borcu alan kurumun bu borcu iflletme veya yat›r›m harcamalar›nda kullanmas› gerekmektedir. Bu borcun ayn› flartlarla ortak ya da ortakla iliflkili baflka bir kuruma aktar›lmas› halinde iflletmede kullan›lan bir borçtan söz etmek mümkün olmayacak ve bu borçlanma nedeniyle örtülü sermaye oluflmayacakt›r.4 5422 say›l› KVK uygulamas›nda ise al›nan borcun örtülü sermaye olarak de¤erlendirilebilmesi için di¤er flartlarla birlikte, iflletmede “devaml› olarak” kullan›lmas› durumu aranmaktayd›. Al›nan borcun iflletmede devaml› olarak kullan›lmas› ise orta ve uzun vadeli borçlarda görülmektedir. Bu nedenle ortaklardan temin edilen k›sa vadeli krediler örtülü sermaye unsuru olarak de¤erlendirilmemekteydi. Konuyla ilgili içtihatlar da k›sa ve uzun vadeli krediler ayr›m› çerçevesinde kurum bünyesinde bir y›ldan az kalm›fl kredilerde süreklilik unsuru görmemekte, bir y›l ve daha fazla kurumda kullan›lm›fl krediler ise di¤er koflullar› da tafl›malar› halinde örtülü sermaye olarak de¤erlendirilmifltir (Öncel, 1978, 178). 5520 say›l› kanunla al›nan borcun iflletmede devaml› olarak kullan›lmas› flart› kald›r›lm›fl, di¤er flartlar›nda gerçekleflmesi durumunda al›nan borcun iflletmede herhangi bir süreye ba¤l› kal›nmaks›z›n kullanmas› örtülü sermaye niteli¤i olarak de¤erlendirilmesi yoluna gidilmifltir.

4 Bilindi¤i gibi, sermaye flirketlerinin birleriyle ortakl›k iliflkisi kurmas›n›n amac› yönetim, sermaye ve denetim aç›s›ndan birleflmek suretiyle, hem finans ve yönetim yap›lar›n› güçlendirmek ve hem de bu suretle ticari hayat ve ticari organizasyonlara aha güçlü kat›l›m sa¤lamakt›r. Bu nedenlerle grup flirketleri aras›nda finans kaynaklar›n› grup amaçlar› do¤rultusunda ifl birli¤i içinde kullanmalar› son derece do¤ald›r (K›z›lot, 1996, 62).

37

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

3.2.1.3. Borçlanman›n Öz Sermayenin Üç Kat›n› Aflmas› Ortak veya ortakla iliflkili kifliden temin edilip iflletmede kullan›lan borçlar›n hesap döneminin bafl›ndaki öz sermayesinin üç kat›n› aflan k›sm› örtülü sermaye olarak tan›mlanm›flt›r (KVGT Seri No: 1, bafll›k 12.1.15). Buna göre, ortaklardan al›nan borçlar için ödenen faiz, kur fark› ve benzeri giderlerin tamam› kanunen kabul edilmeyen gider olarak nitelendirilmeyecek, bunlar›n sadece ortaklardan al›nan ve öz sermayenin üç kat›n› aflan k›sma isabet eden k›sm› kurum kazanc›ndan indirilemeyecektir.

3.2.2. Sübjektif Unsur Ortaklardan al›nan borç tutarlar› üzerinden hesaplanan faiz, kur fark› ve benzeri giderlerin kurum kazanc›ndan indirilerek kurumlar vergisi matrah›n›n afl›nd›r›lmas›, vergi kaç›rma amac›, örtülü sermayenin sübjektif unsurunu oluflturmaktad›r (Öncel, 1978, 178).

3.3. Örtülü Sermaye Müessesesinde Al›nan Siparifl Avanslar›n›n Durumu Al›nan siparifl avanslar›n›n ticari borçlardan ayr› bir niteli¤e sahip olmas›na ve ayr› hesaplarda izlenmesine ra¤men KVK md. 12(6)’da örtülü sermaye olarak de¤erlendirilmeyecek borçlanmalar içinde say›lmam›fl, 1 Seri nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebli¤i’nde de al›nan avanslar›n özellikle örtülü sermaye hesab›nda dikkate al›naca¤› belirtmifltir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

38

MAL‹

l HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

4. ORTAKLARDAN ALINAN S‹PAR‹fi AVANSLARININ ÖRTÜLÜ SERMAYE MÜESSESES‹ BAKIMINDAN DE⁄ERLEND‹R‹LMES‹ Ortaklardan al›nan siparifl avanslar›, ortaklardan al›nan borçlardan ayr› bir niteli¤e sahip olmas›na ve ayr› hesaplarda izlenmesine ra¤men, KVK uygulamas›nda ortaklardan al›nan borçlarla özdefl kabul edilerek örtülü sermaye unsuru olarak nitelendirilmektedir. ‹lk olarak, ortaklardan al›nan siparifl avanslar› KVK md. 12(6)’da örtülü sermaye say›lmayacak borçlanmalar içinde yer almam›flt›r. ‹kinci olarak da, 1 Seri nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebli¤i’nde ortaklardan al›nan siparifl avanslar›n›n örtülü sermaye hesab›nda dikkate al›naca¤› özellikle belirtmifltir. Söz konusu tebli¤de “gelecekte yap›lacak baz› mal ve hizmet teslimleri karfl›l›¤›nda peflin al›nan ya da verilen de¤erleri ifade eden avanslar, siparifl yöntemi ile mal alan iflletmenin, siparifl ettikleri iktisadi de¤erlerin üretiminde üretici iflletmeye finansman imkân› sa¤lamak amac›yla verilebilece¤i gibi, sat›fl fiyat›n› düflük tutmak ve sat›fl garantisi sa¤lamak amac›yla da verilebilmektedir. Avanslar hangi amaçla verilirse verilsin iflletmeye finansman imkân› sa¤lad›¤› aç›kt›r. Dolay›s›yla, al›nan avanslar da iflletme bak›m›ndan al›nan borç olarak de¤erlendirilecek ve örtülü sermaye hesaplanmas›nda dikkate al›nacakt›r.” ifadesi yer alm›flt›r. Bu hükümde avans sözcü¤ü ile ortaklardan al›nan siparifl avanslar›n›n ifade edildi¤i anlafl›lmaktad›r.5 Bilindi¤i gibi, iflletmeler iliflkili kiflilerle gerçeklefltirdikleri mal ve hizmet al›m sat›m ifllemlerinde ticari icaplara uygun hareket etmek durumundad›rlar. Bu kapsamda, belirlenecek fiyat›n KVK md. 13’de düzenlenen emsallere uygunluk ilkesine uygun olmas› gerekmektedir. Aksi durum transfer fiyatland›rmas› konusunda iflletmenin vergisel aç›dan 5 Üçüncü kiflilerden ve ortaklardan al›nan siparifl avanslar› 34 ve 44 nolu hesap gruplar›nda izlenirken, siparifl avans› d›fl›nda ortaklardan al›nan her türlü borç (örne¤in sermaye art›r›m› için al›nan avanslar) 331 ve 431 nolu ORTAKLARA BORÇLAR hesaplar›nda izlenmektedir.

39

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

elefltirilmesine neden olacakt›r. Bu flekilde, ticari icaplara uygun mal ve hizmet al›m sat›m ifllemlerinde taraflar›n siparifl avans› talep etmesi de gündeme gelebilmektedir. Baflka bir ifadeyle, iflletmeler sadece üçüncü kiflilerle olan ticari iliflkilerinde de¤il, ortaklar›yla ya da ortaklar›n›n iliflkili kiflileriyle olan ticari iliflkilerinde de siparifl avans› talep edebilmektedirler.

Ortaklardan al›nan siparifl avanslar›n›n örtülü sermaye müessesesi bak›m›ndan de¤erlendirilmesinde söz konusu siparifl avanslar›n›n baz› özellikleri göz önünde al›narak aç›klamalar yap›lacakt›r.

4.1. Al›nan Siparifl Avanslar›n›n Karfl›l›¤› Mal Teslimi ya da Hizmet ‹fas›d›r Avans›n karfl›l›¤› ticari borçta oldu¤u gibi anapara ve faiz olmamakta, sözleflme konusu olan mal›n teslimi veya hizmetin ifas› olmaktad›r.

Bu bak›mdan, iflletmeler aç›s›ndan al›nan siparifl avanslar› ticari borçlardan farkl› olmakta, avans›n al›nmas›yla gelir tahakkuk etmemekte, has›lat do¤mamaktad›r. ‹flletmeler taraf›ndan al›nan siparifl avanslar› ve borçlar aras›ndaki bu fark Maliye Bakanl›¤›n›n bir ‹ç Genelgesi’nde de konu olmufltur (VUK ‹ç Genelgesi S›ra No: 1993/1). Buna karfl›l›k siparifl avanslar›n›n iflletme için bir finansman kayna¤› olmas›, örtülü sermaye kapsam›nda de¤erlendirilmesi için yeterli görülmektedir.

4.2. Al›nan Siparifl Avanslar› Faiz ya da Kur Fark› Hesaplamas›na Konu Olmamaktad›r Ticari borçlar için do¤al olarak faiz hesaplanmakla birlikte, yabanc› para ile temin edilen tutarlar için kur farklar› da finansman giderleri kalemi alt›nda kurum kazanc›ndan indirilebilmektedir. Bunun karfl›l›¤›nda al›nan avanslar için faiz hesaplamas› söz konusu olmamaktad›r.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

40

MAL‹

l HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

Döviz cinsinden al›nan avanslarda kur fark›n›n hesaplan›p gider olarak dikkate al›n›p al›namayaca¤› konusu da tart›flmal›d›r. Bu noktada, al›nan avanslar›n parasal bir kalem olup olmad›¤›n›n dolay›s›yla, mukayyet de¤ere göre de¤erlendirilip de¤erlendirilmeyece¤inin aç›kl›¤a kavuflturulmas› gerekmektedir. SPK’n›n konuya yaklafl›m›, al›nan avanslar›n parasal bir kalem olmad›¤›, bu nedenle de mukayyet de¤erle de¤erlendirilmesi gerekti¤idir. Sonuç olarak da herhangi bir kur fark›n›n ortaya ç›kmayaca¤›d›r.

5520 say›l› KVK’da yeniden düzenlenen örtülü sermaye müessesesi faizsiz olarak kullan›lan yabanc› kaynaklar›n örtülü sermaye karfl›s›ndaki durumunu da de¤ifltirmifltir. 5520 say›l› KVK’da al›nan borcun “devaml› olarak” kurumda kullan›lma zorunlulu¤u kald›r›lm›fl ve örtülü sermayenin tespitinde emsal kurum karfl›laflt›rmas› yerine öz sermaye ile k›yaslama yoluna gidilmifltir. Bu de¤ifliklikler anlafl›laca¤› üzere faizsiz olarak ortaklardan al›nan tutarlar›n örtülü sermaye karfl›s›ndaki durumunu kökten de¤ifltirmifltir. Eski KVK’ nda ortaklardan faizsiz olarak al›nan tutarlar örtülü sermaye aç›s›ndan herhangi bir sonuç yaratmazken, yeni KVK’ nda öz sermayenin tan›m›nda yer alan “kurumun öz sermayesinin üç kat›n› aflan k›sm›” ifadesi kanunen kabul edilmeyen gider tutar›n› etkiler hale gelmifltir. Öyle ki, faizsiz olarak ortaklardan ve iliflkili kiflilerden temin edilen tutarlar örtülü sermaye hesaplanmas›nda hesaplamaya dahil edilerek kurumun öz sermaye tutar›n›n artmas›na neden olacakt›r. Örne¤in, öz sermayesi 1.000.000 YTL olan bir kurumun ortaklar›ndan ve ortaklarla iliflkili kiflilerden 4.500.000 YTL borç alm›flt›r. Al›nan borcun 2.500.000 YTL’si için 50.000 YTL faiz ve kur fark› ödenmifl, kalan borç tutar› ise al›nan avanslardan olufltu¤u için herhangi bir finansman gideri hesaplanmam›flt›r. 5520 KVK ve 1 Seri Nolu Kurumlar Vergisi Kanunu Genel Tebli¤i uygulamas›nda al›nan avanslar örtülü sermaye unsuru olarak kabul edildi¤inden örtülü sermaye limit hesab›nda dikkate al›nacakt›r. Bu durumda kurumda kullan›lan örtülü sermaye tutar›

41

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

1.500.000 YTL [4.500.000-(1.000.000 x 3)] olarak hesaplanacakt›r. Örtülü sermayeye isabet eden, indirimi kanunen kabul edilmeyen faiz ve kur fark› ise 30.000 YTL [(1.500.000 x 50.000) / 2.500.000] olacakt›r. Örtülü sermaye unsuru kabul edilen ve limit hesab›nda dikkate al›nan 2.000.000 YTL tutar›ndaki avans için ise herhangi bir faiz ya da benzeri gider hesaplanmam›flt›r. Bu nedenle de vergi hukuku aç›s›ndan sadece al›nan avans aç›s›ndan herhangi bir sonuç ortaya ç›kmam›flt›r. Ancak 5520 say›l› KVK ve 1 Seri Nolu KVGT al›nan avanslar örtülü sermaye unsuru olarak nitelendirildi¤inden limit hesab›nda dikkate al›nm›fl, üzerinden faiz ödenmemifl olmas›na ra¤men kurumun ödeyece¤i kurumlar vergisini kanunen kabul edilmeyen gider tutar›n› artt›rarak azalmas›na neden olmufltur. E¤er, al›nan avanslar limit hesab›nda dikkate al›nmasayd› kurumun ortaklar›ndan ve ortaklar›n iliflkili kiflilerinden alm›fl oldu¤u borçlar›n hiç biri öz sermaye olarak kabul edilmeyecek ve örtülü sermaye üzerinden ödenen faiz, kur fark› ve benzeri giderler için herhangi bir kanunen kabul edilmeyen gider söz konusu olmayacakt›r.6 Al›nan siparifl avanslar›nda faiz ve kur fark› hesaplanmamas› kimi zaman bu tutarlar›n sözleflme konusu mal veya hizmetin fiyatlar›na yans›t›lmas›na neden olmaktad›r. Ancak ortaklardan al›nan siparifl avanslar›nda, transfer fiyatland›rmas› düzenlemeleri nedeniyle böyle bir uygulamaya gitmek mümkün görünmemektedir.

Mal veya hizmetin al›c›s› vermifl oldu¤u siparifl avans›n›n karfl›l›¤›nda bir faiz geliri elde etmedi¤inden, piyasa fiyat›na göre nispeten düflük bedelli mal veya hizmet talebinde bulunabilmektedir. Söz konusu iliflki iflletme ile üçüncü kifliler aras›nda gerçekleflen mal ve hizmet ticaretinde geçerli oldu¤unda vergisel aç›dan herhangi bir elefltiri konusu ortaya ç›kmayacakt›r. Ancak, ortaklarla veya ortaklar›n›n iliflkili oldu¤u kimse 5 Al›nan avanslar ç›kt›ktan sonra kalan 2.500.000 YTL öz sermayenin üç kat›n› aflmad›¤›ndan bu tutar için ödenen 50.000 YTL’nin tamam› kurum kazanc›ndan indirilebilir durumdad›r.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

42

MAL‹

l HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

lerle olan ticari iliflkide al›nan avanslar karfl›l›¤›nda piyasa fiyat›na göre düflük belirlenecek transfer fiyat›, iflletmenin örtülü kazanç da¤›t›m› konusunda elefltirilmesine neden olabilecek, iflletme cezal› tarhiyatla karfl› karfl›ya kalabilecektir.

4.3. Siparifl Avanslar›n›n ‹flletmeye Finansman ‹mkân› Sa¤lamas› Örtülü sermayenin sübjektif unsuru, kurumlar vergisi matrah›n› afl›nd›rmakt›r. Baflka bir ifadeyle vergi kaç›rma amac› ve niyeti örtülü sermaye uygulamas›n›n sübjektif unsurunu oluflturmaktad›r (Öncel, 1978, 179).7 Avanslar›n al›n›fl amac› ise, sözleflme konusu mal veya hizmetin üretimine finansman sa¤lamak, söz konusu mal ve hizmetlerin zaman›nda al›nmas›n› garantiye almak veya ucuz fiyata almak ya da fiyat hareketlerinden etkilenmemektir. Ayr›ca, bunun d›fl›nda kurum kazanc›n›n afl›nd›r›lmas› gibi amaç bulunmamaktad›r. Al›nan siparifl avanslar›nda faiz veya kur farklar› tahakkuk ettirilmemesi de bunu desteklemektedir. Buna karfl›l›k, ortaklardan ya da ortaklar›n iliflkili oldu¤u kiflilerden temin edilen tüm tutarlarla birlikte siparifl avanslar›n›n faizsiz de olsa iflletmeye finansman olana¤›n› tan›mas› örtülü sermaye limit hesab›nda dikkate al›nmas›na neden olmufltur.

4.4. Siparifl Avanslar›n›n ‹flletmede Kulan›m Süresi Önceki bafll›klarda da ifade edildi¤i gibi 5520 say›l› kanunla ortaklardan al›nan borcun örtülü sermaye olarak de¤erlendirilebilmesi için iflletmede devaml› olarak kullan›lmas› flart› kald›r›lm›flt›r. Bu bak›mdan ortak7 Öncel (1978)’e göre, vergi kaç›rma niyeti örtülü sermayenin sübjektif unsurunu olufltururken; ortak ve ortakla iliflkili kifliler, al›nan borç/öz sermaye oran›n›n emsal kurumlarla karfl›laflt›r›lmas› (bilindi¤i gibi 5520 say›l› KVK ile bu unsur yeniden düzenlenmifl, daha objektif hale getirilmifltir) ve temin edilen fonlar›n iflletmede sürekli olarak kullan›lmas› (bu unsur da 5520 say›l› KVK ile yeniden düzenlenmifltir) objektif unsur içinde yer alm›flt›r. Bkz. Öncel, 1978, 174-178.

43

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

lardan ya da ortaklar›n iliflkili oldu¤u kiflilerden temin edilen tüm borçlar›n iflletmede kullan›m süresine ba¤l› olmaks›z›n örtülü sermaye unsuru olarak de¤erlendirilmesi gerekir. Böylece genellikle iflletmede kullan›mlar› k›sa süreli olan, iflletmede kullan›mlar› sözleflme konusu mal veya hizmetin teslime kadar geçen süreyle s›n›rl› olan siparifl avanslar›n›n da örtülü sermaye unsuru olarak de¤erlendirilmesi gerekir.

5. SONUÇ Ortaklardan ve ortaklarla iliflkili kiflilerden al›nan siparifl avanslar›n›n muhasebe ilkeleri çerçevesinde de¤erlendirildi¤inde ifllemin özü önemli olmaktad›r. Bu nedenle, al›nan siparifl avanslar› ticari borçlar ya da di¤er borçlar gibi genel olarak al›nan borç olarak tan›mlan›p, s›n›fland›r›lmamal›d›r. Ticari borçlarla al›nan siparifl avanslar›n›n karfl›laflt›r›lmas›nda, avanslar›n faiz veya kur fark› hesaplamas›na konu olmamalar›, amaçlar›n›n sözleflme konusu mallar›n teslimiyle hizmet ifas›n›n gerçekleflmesini garanti alt›na almak ya da fiyat risklerinden korunmak olmas›, parasal yükümlülük yerine mal teslimi veya hizmet ifas› yükümlülü¤ü tafl›mas› gibi ticari borçlardan farkl› özellikleri ön plana ç›kmaktad›r. Al›nan siparifl avanslar›yla borçlar aras›ndaki bu farkl›l›klar, al›nan siparifl avanslar›n›n ticari borçlar grubu d›fl›nda özel bir borç grubunda izlenmesini gerekli k›lm›fl ve TDHP’n›nda böyle bir ayr›ma gidilmifltir. Bu ayr›m da göstermektedir ki, al›nan siparifl avanslar› nitelik yönünden ticari borçlar ve di¤er borçlardan farkl›d›r.

Al›nan siparifl avanslar›, KVK uygulamas›nda ise 1 Seri Nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebli¤i ile ticari borçlarla özdefl kabul edilerek, ortaklardan al›nan siparifl avanslar›n›n ticari borçlarla birlikte örtülü sermaye unsuru oldu¤u ve örtülü sermaye limit hesaplamas›nda dikkate al›naca¤› belirtilmifltir. Bu düzenlemenin temelinde, al›nan siparifl avanslar›n›n ne flekilde ya da ne amaçla al›n›rsa al›ns›n iflletmeye bir finansman imkân› tan›mas› bulunmaktad›r.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

44

MAL‹

l HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

ÇÖZÜM

KAYNAKÇA Akdo¤an, Nalan ve Sevilengül, Orhan (2000). Tekdüzen Muhasebe Sistemi Uygulamas›, Ankara: Gazi Kitabevi.

Ankara Yeminli Mali Müflavirler Odas› (YMMO) Mevzuat ‹zleme ve De¤erlendirme Komisyonu Karar›, Karar No: 2007/72-2, Tarih: 02.05.2007.

Arpac›, Altar Ömer (2003). “Örtülü Sermaye Müessesesi” Vergi Sorunlar›. 80 (2003), 17-29.

Cemalc›lar, Özgül ve Erdo¤an, Nurten (2000). Genel Muhasebe.

5.bs. ‹stanbul: Beta Yay›nevi.

Finansal Tablolar›n Haz›rlanma ve Sunulma Esaslar›na ‹liflkin Kavramsal Çerçeve Hakk›nda Tebli¤ S›ra No:1 (16.01.2005) Ankara: Resmi Gazete (25702 say›l›) K›z›lot, fiükrü (1996). “Örtülü Kazanç Olay›nda fiirketten Çekilen Paralar ve Uygulanacak Faiz Oran›” Yaklafl›m. 45 (1996).

K›z›lot, fiükrü (2002). Türk Vergi Hukukunda Örtülü Kazanç ve Sermaye. Ankara: Yaklafl›m Yay›nlar› Kurumlar Vergisi Genel Tebli¤i (KVGT) Seri No: 1(03.04.2007).

Ankara: Resmi Gazete (26482 say›l›) Maç, Mehmet (2007). “Örtülü Sermaye Say›lmamas› Gereken Borçlanmalar” Vergi Dünyas›. 305 (2007).

Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebli¤i (MSUGT) Seri No: 1 (26.12.1992). Ankara : Resmi Gazete (21447 say›l›) Önce Saime (2008). “Kavramsal Çerçeve” Türkiye Muhasebe Standartlar› Uygulamas› (Yorum-Aç›klama-Örnekler) 2.bs. Ankara: Maliye ve Hukuk Yay›nlar›. Öncel, Mualla (1978). Kurumlar Vergisi Aç›s›ndan Örtülü Kazanç ve Örtülü Sermaye. Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araflt›rma Enstitüsü.

45

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEML‹ YAZILAR Refereed Papers

Sevilengül, Orhan (1998). Genel Muhasebe. 8.bs. Ankara: Gazi Kitabevi.

Seyido¤lu, Halil (2002). Ekonomik Terimler Ansiklopedik Sözlük. Glfltrlmfl. 3. bs. ‹stanbul : Güzemcam Yay›nlar›.

Türkiye Muhasebe Standartlar› (TMS/TFRS) (2007). ‹stanbul: Türkiye Muhasebe Standartlar› Kurulu Yay›nlar›.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

46

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

PART T‹ME ÇALIfiMALARDA DENEME SÜRES‹ NASIL HESAP ED‹MEL‹D‹R ? l Erol GÜNER * I. Girifl: Sürekli bir ifl sözleflmesi ile ifle giren iflçi, ifli, iflvereni ve iflyerindeki iflçileri tan›y›p yeni çal›flma koflullar›na al›flmak ve al›fl›lmamas› halinde ifli b›rakmak isteyebilir. Ayn› flekilde, iflveren de iflçinin çal›flkanl›¤›, çal›flma temposu, beceriklili¤i ve mesleki bilgisini anlad›ktan sonra ifl sözleflmesiyle kesin olarak ba¤lanmak, aksi halde iflçinin ifline son vermek isteyebilir. Gerçekten, iflveren iflçinin istenilen ifli yapabilecek niteliklere sahip olup olmad›¤›n› genellikle onu deneyerek anlayabilir.

Taraflar›n birbirlerini denemeleri için ifl sözleflmesinde belirli bir süre kararlaflt›rmalar› halinde deneme süreli ifl sözleflmesinden söz edilir.

Deneme süresi belirli olsun ya da olmas›n sürekli ifl sözleflmeleri için söz konusu olabilir. Deneme süreli ifl sözleflmesi ile deneme amac› ile yap›lm›fl belirli süreli ifl sözleflmesi kararlaflt›r›lmamal›d›r.

Tam süreli çal›flanlara oldu¤u gibi, K›smi süreli çal›flan iflçiler ile de deneme süreli ifl sözleflmesi yap›labilir ve 4857 say›l› ‹fl Yasas›’ n›n 15. maddesinde belirtilen usul ve esaslara göre deneme süresi konabilir. Makalemizde uygulamada farkl› görüfllerin ve uygulamalar›n oldu¤u bu konuyu irdelemeye çal›flaca¤›z.

* ‹fl Müfettifli

271

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

II. Deneme Süresi ‹le ‹lgili Hukuki Düzenleme: 4857 say›l› ‹fl Yasas›’ n›n 15. maddesine göre; “Taraflarca ifl sözleflmesine bir deneme kayd› konuldu¤unda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. Ancak deneme süresi toplu ifl sözleflmeleriyle dört aya kadar uzat›labilir. Deneme süresi içinde taraflar ifl sözleflmesini bildirim süresine gerek olmaks›z›n ve tazminats›z feshedebilir. ‹flçinin çal›flt›¤› günler için ücret ve di¤er haklar› sakl›d›r.”

4857 say›l› ‹fl Yasas›’ na göre, taraflar, sözleflmeye deneme süresi koyup koymamakta serbesttirler. Bununla beraber, yasa, deneme süresinin kararlaflt›r›lmas› halinde sürenin uzunlu¤u ile ilgili emredici bir hükümle taraflar› ba¤lam›flt›r. Yasaya göre deneme süresi en çok iki ayd›r.

Bu süre ancak toplu ifl sözleflmesine konulacak hükümle dört aya kadar uzat›labilir.

Deneme süresi içinde iflçi ve iflveren, herhangi bir tazminat ödemeksizin ya da bildirim süresi vermeksizin sözleflmeyi derhal feshedebilir. Ancak iflçinin çal›flt›¤› günlere ait ücreti ve di¤er haklar› sakl›d›r. Buradaki ücret sözcü¤ü sadece ifl karfl›l›¤› ücret olarak anlafl›lmayacak, iflçinin deneme süresi içinde hak kazand›¤› hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri de ödenecek, koflullar›n varl›¤› halinde ikramiye, prim gibi ödemelerden ve sosyal yard›mlardan da yararlanacakt›r.

Deneme süresinin geçmesinden sonra sözleflmenin sona erdirilmesi halinde art›k genel hükümler uygulan›r. ‹flçinin çal›flt›¤› sürenin belirlenmesinin gerekli oldu¤u bütün durumlarda, özellikle ihbar ve k›dem tazminatlar›n›n, y›ll›k ücretli izin hakk›n›n do¤um ve hesab›nda deneme süresi göz önünde tutulur. Esasen sözleflmenin sona erdirilmesine iliflkin belirtilen hüküm d›fl›nda, deneme süresi içinde ifl sözleflmesi için öngörülen tüm yasa hükümleri uygulan›r.

854 say›l› Deniz ‹fl Yasas›’ nda süresi belirli olmayan ifl sözleflmelerinde deneme süresi en çok bir ay (854 / 10. Md. ), 5953 say›l› Bas›n ‹fl

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

272

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

Yasas›’nda mesle¤e ilk giren gazeteciler için deneme süresi en çok üc ayd›r. Borçlar Yasas›’ na göre ise, uzun süreli sözleflmelerde deneme süresi flart edildi¤i takdirde, aksi kararlaflt›r›lmad›kça, ilk iki ay deneme süresi say›l›r(342/1. Md. ).

III. K›smi Süreli Çal›flmalarda Deneme Süresi ve Hesab›: 4857 say›l› ‹fl Yasas›’ n›n “Türü ve Çal›flma Biçimlerini Belirleme Serbestisi “ bafll›kl› 9. maddesine göre; “ Taraflar ifl sözleflmesini, Kanun hükümleriyle getirilen s›n›rlamalar sakl› kalmak kofluluyla, ihtiyaçlar›na uygun türde düzenleyebilirler.‹fl sözleflmeleri belirli veya belirsiz süreli yap›l›r. Bu sözleflmeler çal›flma biçimleri bak›m›ndan tam süreli veya k›smî süreli yahut deneme süreli ya da di¤er türde oluflturulabilir. Yine ayn› yasan›n “K›smi Süreli ve Tam Süreli ‹fl Sözleflmesi” bafll›kl› 13. Maddesine göre; “ ‹flçinin normal haftal›k çal›flma süresinin, tam süreli ifl sözleflmesiyle çal›flan emsal iflçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleflme k›smî süreli ifl sözleflmesidir.K›smî süreli ifl sözleflmesi ile çal›flt›r›lan iflçi, ay›r›m› hakl› k›lan bir neden olmad›kça, salt ifl sözleflmesinin k›smî süreli olmas›ndan dolay› tam süreli emsal iflçiye göre farkl› iflleme tâbi tutulamaz. K›smî süreli çal›flan iflçinin ücret ve paraya iliflkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal iflçiye göre çal›flt›¤› süreye orant›l› olarak ödenir…..” hükümleri düzenlenmifltir.

4857 say›l› ‹fl Yasas›’ n›n 63. maddesine istinaden ç›kar›lan ‹fl Kanununa ‹liflkin Çal›flma Süreleri Yönetmeli¤i’ nin (06.04.2004 tarihli Resmi Gazetede yay›mlanm›flt›r) K›smi Süreli Çal›flma bafll›kl› 6. maddesine göre; “‹flyerinde tam süreli ifl sözleflmesi ile yap›lan emsal çal›flman›n üçte ikisi oran›na kadar yap›lan çal›flma k›smi süreli çal›flmad›r.” 4857 say›l› ‹fl Yasas›’ n›n 63. maddesi ve söz konusu yönetmeli¤in 4. maddesinden hareketle, haftal›k çal›flma süresinin de 45 saat oldu¤u

273

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

göz önünde tutuldu¤unda, k›smi süreli çal›flmadan söz edebilmek için haftal›k çal›flma süresinin 30 saat (45 x 2 / 3 : 30 saat) ve alt›nda düzenlenmifl olmas› gerekmektedir.

K›smi Süreli Çal›flma ile ilgili bu bilgilerden sonra söz konusu çal›flma sisteminde deneme süresi nas›l hesaplanaca¤› konusunu incelemeye çal›flal›m. Deneme süresi hesaplan›rken makalemizin bafl›nda da belirtti¤imiz üzere 4857 say›l› ‹fl Yasas›’ n›n 15. maddesinde belirtilen usul ve esaslar dikkate al›nacakt›r. Yasa’ n›n 15. maddesinde öngörülen iki ay ve toplu ifl sözleflmeleri ile belirlenebilecek en çok dört ayl›k deneme süresi ifl sözleflmesinin devam süresidir. Di¤er bir ifade ile çal›fl›lan, çal›fl›lm›fl gibi say›lan günlerin toplam› de¤il, ifl sözleflmesinin bafllang›c›ndan iki ay›n sonuna ( 30x2: 60 gün, ay 30 gün olarak kabul edilmektedir) kadar geçen süredir. Dolay›s›yla iflçi ile yap›lan ifl sözleflmesinin Tam Süreli, K›smi Süreli olmas›n›n önemi bulunmamaktad›r.

Konumuzu örneklendirecek olursak; Örnek;‹flçinin ifle girifl tarihi 01.01.2007, çal›flma süresi haftal›k 30 saattir. ‹ki ayl›k deneme süresi ne zaman sona erecektir ? Haftada 30 saat çal›flan bir iflçinin ayl›k toplam çal›flma süresi yaklafl›k 120 saat, sigorta gün say›s› da 120 / 7,5: 16 gün olmaktad›r. Bu flekilde çal›flan bir iflçinin deneme süresi 60 / 16 : 3 ay 12 gün olmayacakt›r. ‹fl sözleflmesinin bafllang›ç tarihi 01.01.2007 oldu¤una göre, 60 günlük deneme süresi 01.03.2007 tarihinde sona erecektir. 3 ay 12 gün sonra yani, 12.04.2007 tarihinde deneme süresi sona erer fleklindeki bir düflünce ve hesaplama yanl›fl olacakt›r.

IV. Sonuç: 4857 say›l› ‹fl Yasas›’ n›n 15. maddesi ile hüküm alt›na al›nan deneme süresi ile bu ba¤lamda deneme süreli ifl sözleflmesi, ifle al›nan iflçilerden yeterince yararlan›p-yararlan›lmayaca¤›, verimli olup olamayacaklar› ba¤lam›nda, iflverenler lehine getirilmifl bir düzenlemedir. ‹flve-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

274

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

renlerin bu haktan yararlanmalar› yerinde olacakt›r. Bu flekilde bir nebze olsun ald›klar› iflçileri tan›ma f›rsat›na sahip olacaklard›r. Deneme süresi, 4857 say›l› ‹fl Yasas›’ n›n 15. maddesinde belirtilen usul ve esaslar do¤rultusunda, iflçi ile bafllang›çta yap›lan ifl sözleflmesi içinde yer alabilece¤i gibi, ayr›ca yap›lan “ Deneme Süreli ‹fl sözleflmesi “ ile de kararlaflt›r›labilir.

Deneme süresinin hesaplanmas›nda ifl sözleflmesinin veya çal›flma biçiminin flekli önemli de¤ildir. Deneme süresi 4857 say›l› ‹fl Yasas›’ n›n 15. maddesine göre ifl sözleflmeleri ile en çok iki ay olarak belirlenir. Bu süre toplu ifl sözleflmeleri ile dört aya ç›kar›labilir. Ay kavram›ndan 30 günlük süre anlafl›lmaktad›r. Deneme süresi, ifl sözleflmesinin yap›ld›¤› tarihte bafllay›p, iki ay olarak öngörülmüflse, altm›fl günün sonunda biten süredir. Deneme süresinde ifl sözleflmesinin devam süresine bak›l›r. ‹flçinin ayda 5, 10, 20, 30 gün çal›flmas›n›n önemi bulunmamaktad›r. Buradan hareketle, iflverenler veya insan kaynaklar› (personel-idari ifller) yetkilileri deneme süresini hesaplarken, iflçinin çal›flma biçimine bakmamal›, ifl sözleflmesinin devam süresine göre hesaplama yapmal›d›r. Aksi halde sigorta gün say›s› 10 gün olarak gözüken bir iflçi için deneme süresi 6 ay›n sonunda bitecektir ki, böyle bir düflünce yanl›fl olup, ayn› zamanda da iflveren aleyhine olacakt›r.

KAYNAKÇA T.C. Yasalar (22.05.2003). 4857 say›l› ifl yasas›. Ankara : Resmi Gazete, 25134 say›l›

275

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

276

5

Soru ve Cevap SORU 1 fiirketimiz ayn› ticari iflletmeden hem al›m yap›pmakta hem de sat›fl yapmaktad›r. Tek Düzen Hesap Plan›çerçevesinde 120 Al›c›lar hesab› mal al›m›n mal sat›fl›nda da 320 Sat›c›lar hesab› kullan›lmaktad›r. Al›m ve Stam› tutarlar› genelde mahsuplaflarak kapat›lmaktad›r. VUK mük. 257/1-2 numaral› bendine göre ödemeler banka ve finans Kurumlar›nca düzenlenen belgelerle teflvik edilmemektedir.Yapm›fl oldu¤umuz ifllem VUK aç›s›ndan do¤rumudur?

CEVAP 1 Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257 nci maddesinin birinci f›kras›n›n (2) numaral› bendi ile Maliye Bakanl›¤›na mükelleflere muameleleri ile ilgili tahsilat ve ödemelerini banka veya benzeri finans kurumlar›nca düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunlulu¤unu getirme ve bu zorunlulu¤un kapsam›n› ve uygulamaya iliflkin usul ve esaslar›n› belirleme yetkisi verilmifltir. Bu yetkiye dayan›larak tahsilat ve ödemelerin tevsik zorunlulu¤unun kapsam›, ifllem tutar›, bafllang›ç tarihleri ve uygulanma esaslar› yay›mlanan 320-323-324 No.lu VUK Tebli¤lerinde düzenlenmifltir. Söz konusu tebli¤lerde ayr›nt›l› olarak belirtildi¤i üzere; Birinci ve ikinci s›n›f tüccarlar, kazanc› basit usulde tespit edilenler, defter tutmak zorunda olan çiftçiler, serbest meslek erbab› ile vergiden muaf esnaf›n kendi aralar›nda yapacaklar› ticari ifllemleri ile nihai tüketicilerden (Türkiye’de mukim olmayan yabanc›lar hariç) mal veya hizmet bedeli olarak yapacaklar› 10.000.000.000.- Türk Liras›n› aflan tahsilat ve ödemelerinin (01.05.2004 tarihinden sonra 8.000.000.000 TL. aflan tutarlar) banka veya özel finans kurumlar› ile posta idaresi arac› k›l›narak yap›lmas› ve bu ku-

277

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

rumlarca düzenlenen dekont veya hesap bildirim cetvelleri ile tevsiki zorunludur. Tespit edilen tutar›n alt›nda kalan tahsilat veya ödemelerin banka veya özel finans kurumlar› ile posta idaresi arac›l›¤›yla yap›lmas› ihtiyaridir. Yine; Tespit edilen tutar› aflan avanslar›n da banka veya özel finans kurumlar› ile posta idaresince düzenlenen belgelerle tevsiki zorunludur. ‹flletmelerin kendi ortaklar› ile di¤er gerçek ve tüzel kiflilerle olan ve herhangi bir ticari içeri¤i olmayan nakit hareketlerinde ifllem tutar› 8.000.- YTL.’yi aflmas› halinde de tahsilat ve ödemelerin banka veya özel finans kurumlar› ile posta idaresince düzenlenen belgelerle tevsiki zorunludur. Ticari ifllemlerinizi sürdürdü¤ünüz al›c› veya sat›c› firmalarla cari hesap mahsuplaflmas› olmas› durumunda finansal bir hareketten bahsedilemeyece¤inden mahsup yoluyla kapat›lan tutarlar içinde banka veya özel finans kurumlar› ile posta idaresince düzenlenen belgelerle tevsiki de mümkün bulunmamaktad›r. Cari hesap mahsuplaflmas› sonucu oluflacak art› veya eksi bakiyenin oluflmas› ve bunun belirtilen haddi aflmas› halinde bunun banka veya özel finans kurumlar› ile posta idaresince düzenlenen belgelerle tevsiki zorunludur. Ancak, cari hesap mahsup ifllemlerinde vergilendirme dönemi geçirilmemelidir.

SORU 2 fiirketimiz önceki y›llara ait da¤›t›lmayan karlar› sermayeye ilave ederek sermaye artt›r›m›n› yapm›fl, daha sonra kapasitenin düflmesinden dolay› sermaye azalt›lmas› karar› al›nm›flt›r.

Azalt›lan tutar ortaklara hisseleri nispetinde da¤›t›lacakt›r. Burada sermayeye eklenen geçmifl y›l karlar›n›n vergilendirilmesi gerekecek midir?

CEVAP 2 ''213 say›l› Vergi Usul Kanununun mükerrer 298’inci maddesinin (A) f›kras›n›n 5’inci bendinde; ''…Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesaplar›, herhangi bir suretle baflka bir hesaba nakledildi¤i veya iflletmeden çekildi¤i takdirde, bu ifllemlerin yap›ld›¤› dönemlerin kazanc› ile iliflkilendi-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

278

247

rilmeksizin, bu dönemde vergiye tâbi tutulur.Ancak öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farklar› düzeltme sonucu oluflan geçmifl y›l zararlar›na mahsup edilebilir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilir; bu ifllemler kâr da¤›t›m› say›lmaz.'' hükmü yer almaktad›r.

Di¤er taraftan, 5520 say›l› Kurumlar Vergisi Kanununun 6’nc› maddesinde kurumlar vergisinin mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazanc› üzerinden hesaplanaca¤›, safi kurum kazanc›n›n tespitinde, Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hakk›ndaki hükümlerinin uygulanaca¤› hükme ba¤lanm›flt›r.

193 say›l› Gelir Vergisi Kanununun ''Bilanço esas›nda ticari kazanc›n tespiti'' bafll›kl› 38’inci maddesinin birinci f›kras›nda ise, bilanço esas›na göre ticari kazanc›n, teflebbüsteki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve bafl›ndaki de¤erleri aras›ndaki müspet fark oldu¤u, bu dönem zarf›nda sahip veya sahiplerce iflletmeye ilave olunan de¤erlerin bu farktan indirilece¤i, iflletmeden çekilen de¤erlerin ise farka ilave olunaca¤› hükmüne yer verilmifltir.

5520 say›l› Kurumlar Vergisi Kanununun ''Tasfiye'' bafll›kl› 17’nci maddesinin birinci f›kras›nda her ne sebeple olursa olsun tasfiye haline girmifl kurumlar›n vergilendirmesinde hesap dönemi yerine tasfiye döneminin geçerli olaca¤›, tasfiyenin kurumun tasfiyeye girmesine iliflkin genel kurul karar›n›n tescil edildi¤i tarihte bafllayaca¤› ve tasfiye karar›n›n tescil edildi¤i tarihte sona erece¤i, bafllang›ç tarihinden ayn› takvim y›l› sonuna kadar olan dönem ile bu dönemden sonraki her takvim y›l› ve sonraki dönem için ilgili takvim y›l› bafl›ndan tasfiyenin bitifl tarihine kadar olan dönemin ba¤›ms›z bir tasfiye dönemi say›laca¤› hükme ba¤lanm›flt›r.

An›lan maddenin dördüncü f›kras›nda ise tasfiye halindeki kurumlar›n vergi matrah›n›n tasfiye kâr› oldu¤u, tasfiye kâr›n›n da tasfiye döneminin sonundaki servet de¤eri ile tasfiye döneminin bafl›ndaki servet de¤eri aras›ndaki olumlu fark oldu¤u, tasfiye kâr› hesaplan›rken, ortaklara veya kurum sahiplerine tasfiye esnas›nda avans olarak veya di¤er flekillerde yap›lan her türlü ödemelerin tasfiye sonundaki servet de¤erine;

279

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

mevcut sermayeye ilave olarak ortaklar veya sahipleri taraf›ndan yap›lan ödemeler ile tasfiye esnas›nda elde edilen ve vergiden istisna edilmifl olan kazanç ve iratlar›n tasfiye döneminin bafl›ndaki servet de¤erine eklenece¤i; beflinci f›kras›nda da tasfiye döneminin bafl›ndaki ve sonundaki servet de¤erinin, kurumun tasfiye dönemi bafl›ndaki ve sonundaki bilançosunda görülen öz sermayesi oldu¤u hüküm alt›na al›nm›flt›r.

Ayn› Kanunun 15’inci maddesinin ikinci f›kras›nda ise vergiden muaf olan kurumlara da¤›t›lan (kâr›n sermayeye eklenmesi kâr da¤›t›m› say›lmaz.)

Gelir Vergisi Kanununun 75’inci maddesinin ikinci f›kras›n›n (1), (2) ve (3) numaral› bentlerinde yaz›l› kâr paylar›ndan, 30’uncu maddesinin üçüncü f›kras›nda da tam mükellef kurumlar taraf›ndan, Türkiye’de bir ifl yeri veya daimi temsilci arac›l›¤›yla kâr pay› elde edenler hariç olmak üzere dar mükellef kurumlara veya kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere da¤›t›lan (Kâr›n sermayeye eklenmesi kâr da¤›t›m› say›lmaz.) ve Gelir Vergisi Kanununun 75’inci maddesinin ikinci f›kras›n›n (1), (2) ve (3) numaral› bentlerinde yaz›l› kâr paylar› üzerinden bu Kanunun 15’inci maddesinin üçüncü f›kras› uyar›nca vergi kesintisine tabi tutulanlar hariç olmak üzere vergi kesintisi yap›laca¤› hüküm alt›na al›nm›flt›r.

193 say›l› Gelir Vergisi Kanununun 94’üncü maddesinin birinci f›kras›n›n (6) numaral› bendinin (b) alt bendinde ise, tam mükellef kurumlar taraf›ndan; tam mükellef gerçek kiflilere, gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmayanlara ve bu vergilerden muaf olanlara, dar mükellef gerçek kiflilere, dar mükellef kurumlara (Türkiye’de bir iflyeri veya daimi temsilci arac›l›¤›yla kâr pay› elde edenler hariç) gelir ve kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere da¤›t›lan, 75’inci maddenin ikinci f›kras›n›n (1), (2) ve (3) numaral› bendlerinde yaz›l› kâr paylar›ndan birinci f›krada belirtilenler taraf›ndan tevkifat yap›laca¤› hükme ba¤lanm›flt›r.

22.07.2006 tarih ve 2006/10731 say›l› Bakanlar Kurulu Karar› ile vergi kesintisi oranlar›, - 5520 say›l› Kurumlar Vergisi Kanununun 15’inci maddesinin ikinci f›kras›nda yaz›l› kâr paylar› üzerinden % 15, - 5520 say›l› Kurumlar Vergisi Kanununun 30’uncu maddesinin üçüncü f›kras›nda yaz›l› kâr paylar› üzerinden % 15,

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

280

- Tam mükellef kurumlar taraf›ndan; tam mükellef gerçek kiflilere, gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmayanlara ve gelir vergisinden muaf olanlara da¤›t›lan, 75’inci maddenin ikinci f›kras›n›n (1), (2) ve (3) numaral› bentlerinde yaz›l› kâr paylar›ndan (kâr›n sermayeye eklenmesi kâr da¤›t›m› say›lmaz) % 15, - Tam mükellef kurumlar taraf›ndan; dar mükellef gerçek kiflilere ve gelir vergisinden muaf olan dar mükelleflere da¤›t›lan, 75’inci maddenin ikinci f›kras›n›n (1), (2) ve (3) numaral› bentlerinde yaz›l› kâr paylar›ndan (kâr›n sermayeye eklenmesi kâr da¤›t›m› say›lmaz) % 15 olarak belirlenmifltir.

Bu hüküm ve aç›klamalar uyar›nca, daha önceki y›llarda flirket sermayesine eklenmifl olan geçmifl y›l kârlar›n›n, flirketin sermaye azalt›m› yapmas› veya tasfiye edilmesi sebebiyle ortaklara da¤›t›lmas› durumunda, kâr da¤›t›m›na ba¤l› vergi kesintisi yap›lmas› gerekmektedir. Öte yandan, daha önce sermayeye eklenmifl olan pasif kalemlere ait enflasyon fark hesaplar›n›n, flirketin sermaye azalt›m› yapmas› veya tasfiye edilmesi sebebiyle ortaklara da¤›t›lmas› halinde, iflletmeden çekilen tutarlar›n öncelikle kurumlar vergisine tabi tutulmas›, vergi sonras› da¤›t›lan kazanc›n da kâr da¤›t›m›na ba¤l› vergi kesintisine tabi tutulmas› gerekmektedir.

SORU 3 -SSK’dan yafll›l›k veya malullük ayl›¤› almakta iken 5510 say›l› Kanunun yürürlük tarihinden sonra 4/b kapsam›nda çal›flmaya bafllayanlardan sosyal güvenlik destek primi kesilecek midir?

CEVAP 3 2008 y›l› Ekim ay› bafl›ndan önce sigortal› olanlar ile malullük veya yafll›l›k ayl›¤› ba¤lananlar ve Kanunun yürürlü¤e girdi¤i tarihte sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çal›flmaya devam edenler hakk›nda sosyal güvenlik destek primine tabi olma bak›m›ndan Kanunla yürürlükten kald›r›lan ilgili kanun hükümlerinin uygulanmas›na devam edilecektir.

Ancak, tar›msal faaliyetlerde kendi ad›na ve hesab›na ba¤›ms›z çal›flan-

281

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

lar hariç, 4 (b) kapsam›nda çal›flmaya bafllayanlar›n sosyal güvenlik destek primleri, almakta olduklar› yafll›l›k ve malullük ayl›klar›ndan kesilecektir. Ayl›klardan kesilecek sosyal güvenlik destek primi tutar›, 2008 y›l› Ekim ay› bafl›ndan itibaren % 12, takip eden her y›l›n Ocak ay›nda bir puan art›r›larak % 15’i geçmeyecek flekilde uygulanacakt›r.

Kesilecek olan bu tutar, 4/b sigortal›lar›na ilgili y›l›n Ocak ay›nda ödenen en yüksek yafll›l›k ayl›¤›ndan al›nabilecek sosyal güvenlik destek priminden fazla olmayacakt›r.

Kanunun yürürlük tarihinden sonra yafll›l›k ve malullük ayl›klar›ndan süresinde kesilmeyen sosyal güvenlik destek primi borçlar› için gecikme cezas› ve gecikme zamm› uygulanacakt›r

SORU 4 4/b kapsam›nda ki sigortal›lara geçici ifl göremezlik ödene¤i hangi flartla ve hangi miktar üzerinden ödenecektir?

CEVAP 4 Ayr›ca, mevcut uygulamada Ba¤-Kur’da herhangi bir geçici ifl göremezlik ödene¤i olmamas›na ra¤men yeni düzenlemede bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci f›kras›n›n b bendi kapsam›nda çal›flanlara ifl kazas› ve meslek hastal›¤› sigortas› kolundan istirahatli b›rak›ld›klar› günler için genel sa¤l›k sigortas› dahil prim ve her türlü borçlar›n›n ödenmifl olmas› flart›yla yatarak tedavi sonras› bu tedavinin gere¤i olarak istirahat raporu almas›, flart›yla geçici iflgöremezlik ödene¤i ödenmektedir. Öte yandan bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci f›kras›n›n (b) bendinin (1), (2) ve (4) alt bentlerine tabi çal›flanlara 90 gün k›sa vadeli sigorta primi bildirilmifl olmas› ve genel sa¤l›k sigortas› dahil prim ve her türlü borçlar›n›n ödenmifl olmas› flart›yla geçici ifl göremezlik ödene¤i imkan› getirilmektedir. ‹stirahatl› b›rak›lan sigortal›ya bu süre içerisinde çal›flmama kofluluyla, ifl kazas›, meslek hastal›¤›, hastal›k ve sigortal› kad›n›n anal›¤› halinde verilecek geçici ifl göremezlik ödene¤i, yatarak tedavilerde Kanunun 17 nci maddesine göre hesaplanacak günlük kazanc›n›n yar›s›, ayaktan tedavilerde ise 2/3’ ü üzerinden hesap edilecektir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

282

5

Özelgeler T.C. GEL‹R ‹DARES‹ BAfiKANLI⁄I ‹stanbul Vergi Dairesi Baflkanl›¤› Mükellef Hizmetleri Usul Grup Müdürlü¤ü Usul Müdürlü¤ü

Say› : B.07.1.G‹B.4.34.19.02/VUK-1/234-14052 17.09.2008*9436 Konu: Mükellef olmayan flah›stan al›nan otomobiller için düzenlenecek belge. ………………………..T‹C. LTD. fiT‹. ‹lgi: 17/07/2008 tarihli dilekçeniz. ‹lgide kay›tl› dilekçenizde, …… Vergi Dairesi Müdürlü¤ünün ……….. vergi kimlik numaral› mükellefi oldu¤unuz araç al›m sat›m ifli ile u¤raflt›¤›n›z, flirketinize ait olmayan araç sat›fllar›nda komisyon faturas› düzenledi¤iniz, firman›za ait araçlar için de noter sat›fl sözleflmesine ba¤l› kalarak fatura düzenledi¤iniz belirtilerek, vergi sorumlusu olmayan kiflilerden yap›lan araç al›mlar› için gider pusulas› düzenlenip düzenlenmeyece¤i, stopaja tabi olup olmad›¤›, noter sat›fl sözleflmesi ile gider pusulas› düzenlemeden % 1 KDV ayr›larak kay›tlar›n›za girifl yap›l›p yap›lamayaca¤› hakk›nda Baflkanl›¤›m›z görüflü sorulmaktad›r.

Bilindi¤i gibi, 193 say›l› Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesinin 1. f›kras›nda; “Kamu idare ve müesseseleri, iktisadî kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret flirketleri, ifl ortakl›klar›, dernekler, vak›flar, dernek ve vak›flar›n iktisadî iflletmeleri, kooperatifler, yat›r›m fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest

283

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

meslek erbab›, zirai kazançlar›n› bilanço veya ziraî iflletme hesab› esas›na göre tespit eden çiftçiler afla¤›daki bentlerde say›lan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yapt›klar› s›rada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar.”

Hükmü yer almaktad›r.

Ayn› maddede hangi ödemelerin vergi tevkifat›na tabi olaca¤› say›lm›fl olup, 13. bendinde “Esnaf muafl›¤›ndan yararlananlara mal ve hizmet al›mlar› karfl›l›¤›nda yap›lan ödemelerden” tevkifat yap›laca¤› belirtilmifltir.

Di¤er taraftan 3065 say›l› Katma De¤er Vergisi (KDV) Kanununun 1/1. maddesine göre; “Türkiyede ticari, s›nai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yap›lan teslim ve hizmetler katma de¤er vergisine tabidir.

Buna göre firman›z taraf›ndan sat›n al›nan arac›n gerçek usulde katma de¤er vergisi mükellefinin iktisadi iflletmesinin aktifinde kay›tl› olmamas› veya araç sahibinin araç al›m-sat›m iflini mutad ve sürekli bir faaliyet olarak sürdürmemesi baflka bir ifadeyle arac›n nihai tüketiciden sat›n al›nmas› halinde söz konusu arac›n teslimi katma de¤er vergisine tabi olmayacakt›r.

Ancak, arac›n, gerçek usulde katma de¤er vergisi mükellefinin iktisadi iflletmesinin aktifinde kay›tl› olmas› veya araç al›m-sat›m iflini mutad ve sürekli bir faaliyet olarak sürdüren bir flahsa ait olmas› halinde, teslimi katma de¤er vergisine tabi olacakt›r.”

Benzer konuda Maliye Bakanl›¤› Gelir ‹daresi Baflkanl›¤›ndan al›nan 25.08.2008 tarih ve G‹B.0.02.29/2992-3145-84139 say›l› yaz›da; “Vergi Usul Kanunu’nun 227’nci maddesinde, bu kanunda aksine hüküm olmad›kça bu kanuna göre tutulan ve üçüncü flah›slarla olan münasebet ve muamelelere ait kay›tlar›n tevsikin mecburi oldu¤u hükme ba¤lanm›fl, ayn› kanunun 229-242’nci maddelerinde de bu kanuna göre düzenlenmesi ve al›nmas› gereken vesikalara ait hükümler yer verilmifltir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

284

Ayn› Kanunun 234’üncü maddesinde ise; birinci ve ikinci s›n›f tüccarlar›n, kazanc› basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbab›n›n ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa yapt›rd›klar› ifller veya onlardan sat›n ald›klar› emtia için tanzim edip ifli yapana veya emtiay› satana imza ettirecekleri gider pusulas›n›n vergiden muaf esnaf taraf›ndan verilmifl fatura hükmünde oldu¤u belirtilmifltir.

230 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebli¤inin “Amortismana Tabi ‹ktisadi K›ymetlerin Sat›fl›nda Belge Düzeni” bafll›kl› bölümünde, basit usulde vergilendirilen mükelleflerin tafl›t ve di¤er sabit k›ymetlerini satmalar› dolay›s›yla fatura düzenleme yükümlülüklerinin bulunmad›¤›, öte yandan, bu mükelleflerce yap›lan tafl›t sat›fl›n›n noter sat›fl sözleflmesi ile di¤er sabit k›ymet sat›fllar›n›n ise gider pusulas› düzenlenerek tevsik edilmesinin mümkün bulundu¤u aç›klamalar›na yer verilmifltir.

Görülece¤i üzere, vergi mükelleflerinin faaliyetleri gere¤i Vergi Usul Kanununda say›lan belgelerden herhangi birini düzenlemeleri gerekmektedir. Ancak, yukar›da belirtilen tebli¤ ile yaln›zca basit usul mükelleflerinin tafl›tlar›n› satmalar›nda noter sat›fl sözleflmeleri düzenleyebilecekleri yönünde düzenleme yap›lm›fl olup, gerçek usulde vergiye tabi mükellefler için herhangi bir düzenlemeye gidilmemifltir.

Bu aç›klamalara göre, noter sat›fl senedinin Vergi Usul Kanununda yer alan vesikalardan biri olmamas› nedeniyle, gerçek usulde vergiye tabi mükelleflerin vergi mükellefiyeti olmayan kiflilerden noter sat›fl senedi ile sat›n ald›¤› tafl›tlar için gider pusulas› düzenlemeleri gerekmektedir.” denilmektedir.

Bu durumda vergi mükellefiyeti olmayan kiflilerden noter sat›fl senedi ile sat›n ald›¤›n›z tafl›tlar için gider pusulas› düzenlemeniz gerekmekte olup, esnaf muafl›¤›ndan yararlanmayan ve vergi mükellefiyeti olmayan flah›stan gider pusulas› düzenleyerek alaca¤›n›z araç için yapt›¤›n›z ödemelerden gelir vergisi tevkifat› yap›lmas›na gerek bulunmamaktad›r.

Bilgi edinilmesini rica ederim.

Baflkan a.

Grup Müdür V

285

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

T.C. GEL‹R ‹DARES‹ BAfiKANLI⁄I ‹stanbul Vergi Dairesi Baflkanl›¤› Mükellef Hizmetleri Tahsilat Grup Müdürlü¤ü

Say› : B.07.1.G‹B.4.34.20.01/288-3581 26.08.2008*10452 Konu: Hakk›nda iflas›n ertelenmesi karar› verilen amme borçlusu hakk›nda erteleme karar›n›n devam› süresince cebri takibat yap›lmayaca¤›. …………….VERG‹ DA‹RES‹ MÜDÜRLÜ⁄ÜNE ‹lgi: ……. tarih ve ……. say›l› yaz›n›z. ‹lgide kay›tl› yaz›n›zda; Daireniz mükelleflerinden …………………

A.fi.’nin 12.08.2008 tarihi itibariyle 276.661,45 YTL vadesi geçmifl vergi borcunun bulundu¤u, an›lan flirket hakk›nda ‹stanbul …. Asliye Ticaret Mahkemesinin ……….. tarih ve 2007/…. say›l› karar› ile 1 y›l süre ile iflas›n ertelenmesine karar verildi¤i, Tedbir karar›n›n devam edip etmedi¤i hususunun an›lan Mahkemeden sorulmas› üzerine al›nan ……….. tarihli cevabi yaz›da; Mahkemece verilen iflas›n ertelenmesi karar›n›n Yarg›tay …… Hukuk Dairesince onand›¤›, dosyan›n karar düzeltme aflamas›nda oldu¤u ve ihtiyati tedbir karar›n›n devam etti¤i hususlar›n›n belirtildi¤inden bahisle tedbir karar›n›n devam› müddetince an›lan flirket hakk›nda cebri takibat yap›l›p yap›lmayaca¤›na iliflkin Baflkanl›¤›m›z görüflü sorulmaktad›r.

Bilindi¤i üzere 2004 say›l› ‹cra ve ‹flas Kanununun ‘‘Erteleme Tedbirleri’’ bafll›kl› 179/a maddesinde “‹flas›n ertelenmesine karar veren mahkeme, flirketin veya kooperatifin malvarl›¤›n›n korunmas› için gerekli her türlü tedbiri iyilefltirme projesini de göz önünde tutarak al›r.’’

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

286

179/b maddesinin 1. f›kras›nda ise “Erteleme karar› üzerine borçlu aleyhine 6183 say›l› Kanuna göre yap›lan takipler de dahil olmak üzere hiçbir takip yap›lamaz ve evvelce bafllam›fl takipler durur; bir takip muamelesi ile kesilebilen zamanafl›m› ve hak düflüren müddetler ifllemez.’’ hükümleri yer almaktad›r.

Mezkur Kanun maddesi hükmüne istinaden, hakk›nda verilen iflas›n ertelenmesi karar› Yarg›tay ….. Hukuk Dairesince onanan amme borçlusu hakk›nda erteleme karar›n›n devam› müddetince cebri takibat yap›lmas› mümkün bulunmamaktad›r.

Di¤er taraftan Ayn› Kanunun 179/b maddesinin 4. ve5. f›kralar›nda; “Erteleme süresi azami bir y›ld›r. Bu süre kayy›m›n verdi¤i raporlar dikkate al›narak mahkemece uygun görülecek süreler ile uzat›labilir; ancak uzatma süreleri toplam› dört y›l› geçemez. Kayy›m, mahkemenin belirleyece¤i sürelerde iflâs› ertelenenin faaliyetleri ve iflletmenin durumu konusunda düzenli olarak mahkemeye rapor verir. ‹flas›n ertelenmesi talebinin reddi ya da erteleme süresi sonunda iyileflmenin mümkün olmad›¤›n›n tespiti üzerine mahkeme, flirketin veya kooperatifin iflas›na karar verir. Erteleme süresi dolmamakla birlikte, mahkeme kayy›m›n verdi¤i raporlardan flirketin veya kooperatifin mali durumunun iyilefltirilmesinin mümkün olmad›¤› kanaatine var›rsa, erteleme karar›n› kald›rarak flirketin veya kooperatifin iflas›na karar verebilir.’’ denilmektedir.

Bu itibarla, ….. Asliye Ticaret Mahkemesinin 2007/… esas say›l› dosyas›nda görülen dava süresince erteleme karar›n›n devam edip etmedi¤i hususunun takip edilece¤i ve mükellef flirketin iflas›na karar verilmesi halinde amme alaca¤›n›n iflas masas›na kaydettirilmesi suretiyle cebri takip muamelelerine devam edilece¤i tabiidir.

Ayr›ca, 14.04.2006 tarih ve 6049 say›l› tamim yaz›m›zda konuya iliflkin aç›klamalar yer almaktad›r.

Bilgi edinilmesini ve gere¤inin buna göre ifas›n› rica ederim.

Baflkan a.

Grup Müdür V

287

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

T.C. GEL‹R ‹DARES‹ BAfiKANLI⁄I ‹stanbul Vergi Dairesi Baflkanl›¤› Mükellef Hizmetleri Tahsilat Grup Müdürlü¤ü

Say› : B.07.1.G‹B.4.34.20.01/288-3538 8.07.2008*9466 Konu: ‹flas halindeki flirketin vergi borcunun iflas masas›ndan tahsil edilemeyece¤inin anlafl›lmas› halinde kanuni temsilci hakk›nda takibat yap›laca¤›. …………… VERG‹ DA‹RES‹ MÜDÜRLÜ⁄ÜNE ‹lgi: ………tarih ve ……. say›l› yaz›n›z ‹lgide kay›tl› yaz›n›zda; Daireniz mükelleflerinden ………………….

A.fi.’nin vergi borcu dolay›s›yla an›lan flirketin kanuni temsilcisi ………… ad›na kay›tl› gayrimenkule haciz konuldu¤u, ad› geçen taraf›ndan verilen ……… tarihli dilekçe ile haczin kald›r›lmas›n›n talep edildi¤i belirtilerek an›lan flirketin iflas halinde oldu¤undan bahisle haczin kald›r›l›p kald›r›lmayaca¤› hususunda Müdürlü¤ümüz görüflü sorulmaktad›r.

Bununla birlikte, söz konusu yaz›n›zda; mükellef flirketin vergi borcunu karfl›layacak tutarda malvarl›¤›n›n olup olmad›¤› hususunda ilgili ‹flas Müdürlü¤ünden bilgi al›nd›¤›na ve…………. ad›na düzenlenen ödeme emrinin ad› geçene tebli¤ edildi¤ine iliflkin bir bilgiye yer verilmedi¤i anlafl›lmaktad›r.

Bilindi¤i üzere, 6183 say›l› Kanunun mükerrer 35. maddesi uyar›nca kanuni temsilciler hakk›nda takibat yap›labilmesi için amme alaca¤›n›n flirket tüzel kiflili¤inden tamamen veya k›smen tahsil edilememesi veya tahsil edilemeyece¤inin anlafl›lmas› gerekmektedir.

5766 say›l› Kanunla 6183 say›l› Kanunun 3. maddesinde yap›lan de¤ifliklikle ‘‘Tahsil edilemeyece¤i anlafl›lan amme alaca¤›’’ teriminin; "Amme borçlusunun haczedilen mal varl›¤›na bu Kanun hükümlerine göre bi-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

288

çilen de¤erlerin amme alaca¤›n› karfl›layamayaca¤›n›n veya hakk›nda iflas karar› verilen amme borçlusundan aran›lan amme alaca¤›n›n iflas masas›ndan tahsil edilemeyece¤inin anlafl›lmas› gibi nedenlerle tahsil dairelerince yürütülen takip muamelelerinin herhangi bir aflamas›nda amme borçlusundan tahsil edilemeyece¤i ortaya ç›kan amme alacaklar›n›," ifade etti¤i belirtilmektedir.

Di¤er taraftan, A Seri 1 S›ra Numaral› Tahsilat Genel Tebli¤inin ‘‘Kanuni Temsilcilerin Sorumlulu¤u’’ bafll›kl› bölümünün 7. maddesinde; ‘‘Amme borçlusu nezdinde sürdürülen takip ifllemleri sonucunda tamamen veya k›smen tahsil edilemeyen veya tahsil edilemeyece¤i anlafl›lan amme alacaklar›, Kanunun 3 üncü maddesinde yer alan tan›mlardaki hususlar dikkate al›nmak suretiyle yap›lacak ifllemlere dayan›larak tespit edilecek ve maddede belirtilen hallerden herhangi birinin varl›¤› halinde kanuni temsilciler hakk›nda takip yap›labilmesi için yeterli flartlar›n olufltu¤u kabul edilerek, takip ifllemlerine kanuni temsilciler ad›na 6183 say›l› Kanunun 55 inci maddesine göre düzenlenecek ödeme emri tebli¤i suretiyle bafllan›lacakt›r.’’ denilmektedir.

Bu itibarla; söz konusu hacze iliflkin olarak Dairenizce yap›lacak de¤erlendirme neticesinde; Mezkur Kanun maddesi ve Tebli¤de belirtilen flartlar›n gerçekleflti¤inin tespit edilmesi halinde ayn› Kanunun ilgili hükümlerine istinaden tahsilat ifllemlerine devam edilmesi gerekmektedir.

Bu flartlar›n gerçekleflmedi¤inin tespit edilmesi halinde ise; haczin kald›r›lmas› gerekti¤i ve flirket malvarl›¤›n›n borcunu karfl›layacak tutarda olup olmad›¤› hususunun ‹flas Müdürlü¤ünden sorulmas› neticesinde; amme alaca¤›n›n iflas masas›ndan tahsil edilemeyece¤inin anlafl›lmas› durumunda …………… ad›na düzenlenecek ödeme emrinin ad› geçene ivedi tebli¤ini müteakip haczin yenilenece¤i tabiidir.

Bilgi edinilmesini ve gere¤inin buna göre ifas›n› rica ederim.

289

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

T.C. GEL‹R ‹DARES‹ BAfiKANLI⁄I ‹STANBUL VERG‹ DA‹RES‹ BAfiKANLI⁄I (Mükellef Hizmetleri Katma De¤er Vergisi Grup Müdürlü¤ü) TAR‹H : 17.10.2008 Say› : KDV.MUK.B.07.1.G‹B.4.34.17.01.30.9417 Konu : Yang›n sonucu zayi olan mallara iliflkin yüklenilen KDV’nin beyan dönemi, .......... ‹lgi kay›tl› dilekçeniz incelenmifltir.

3065 say›l› Kanunun 30/c maddesinde; deprem, sel felaketi ve Maliye Bakanl›¤›n›n yang›n sebebiyle mücbir sebep ilan etti¤i yerlerdeki yang›n sonucu zayi olanlar hariç olmak üzere , zayi olan mallara ait katma de¤er vergisinin indirim konusu yap›lamayaca¤› hükme ba¤lanm›flt›r.

Benzer bir konuda Bakanl›k Makam›’ndan al›nan … tarih ve … say›l› yaz›da; “ …

Buna göre, … ç›kan yang›n nedeniyle yüklenilen katma de¤er vergisinin ad› geçen flirket taraf›ndan indirilmesi veya ödenmemesi Kanunu’nun 30/c maddesine göre mümkün bulunmamaktad›r. ‹ndirimi mümkün olmayan bu verginin gelir ve kurumlar vergisi aç›s›ndan gider veya maliyet unsuru olarak dikkate al›nmas› gerekir. Öte yandan, yang›n sonucu zayi olan mallar›n al›m› s›ras›nda yüklenilen vergilerin indirilmifl olmas› halinde, indirilen vergilerin yang›n›n meydana geldi¤i vergilendirme dönemi katma de¤er vergisi beyannamesinin 47. sat›r›nda gösterilerek hesaplanan katma de¤er vergisine ilave edilmek suretiyle düzeltilmesi, bu flekilde beyan edilen verginin ise gelir

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

290

ve kurumlar vergisi yönünden gider veya maliyet unsuru olarak dikkate al›nmas› gerekmektedir.”denilmektedir.

Buna göre, iflletmenizde ç›kan yang›n sonucu zayi olan mallar›n al›m› s›ras›nda yüklenilen verginin indirilmifl olmas› halinde indirilen vergilerin yang›n›n meydana geldi¤i vergilendirme dönemine ait katma de¤er vergisi beyannamesinde hesaplanan katma de¤er vergisine ilave edilmek suretiyle düzeltilmesi gerekmektedir.

Bilgi edinilmesini rica ederim.

291

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

T.C. GEL‹R ‹DARES‹ BAfiKANLI⁄I ‹STANBUL VERG‹ DA‹RES‹ BAfiKANLI⁄I (Mükellef Hizmetleri Katma De¤er Vergisi Grup Müdürlü¤ü)

TAR‹H : 13.10.2008 Say› : KDV.MUK.B.07.1.G‹B.4.34.17.01.11/1-c.9210 Konu : ‹malatç› olmayan mükellefin ihraç kay›tl› mal sat›fl› … ‹lgide kay›tl› dilekçeniz incelenmifltir.

3065 say›l› Katma De¤er Vergisi Kanununun 11/1-c maddesinde; “‹hraç edilmek flart›yla imalatç›lar taraf›ndan kendilerine teslim edilen mallara ait katma de¤er vergisi ihracatç›lar taraf›ndan ödenmez. Mükelleflerce tahsil edilemeyen ancak ilgili dönem beyannamesinde beyan edilecek olan bu vergi, vergi dairesince tarh ve tahakkuk ettirilerek tecil olunur.

Söz konusu mallar›n teslim tarihini takip eden aybafl›ndan itibaren 3 ay içerisinde ihraç edilmesi halinde ise tecil edilen vergi terkin edilmektedir. ‹hracat›n yukar›daki flartlara uygun olarak gerçekleflmemesi halinde, tecil olunan vergi, tahakkuk ettirildi¤i tarihten itibaren 6183 Say›l› Kanunun 51. maddesine göre belirlenen (4842 say›l› Kanunun 21. maddesiyle de¤iflen ibare) gecikme zamm› ile birlikte tahsil olunur. Ancak ihraç edilmek flart›yla teslim edilen mallar›n Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen mücbir sebepler nedeniyle ihraç edilmemesi halinde, tecil edilen verginin tecil edildi¤i tarihten itibaren 6183 Say›l› Kanunun 48. maddesine göre ilgili dönemler için geçerli tecil faizi ile birlikte tahsil edilir.” hükmüne yer verilmifltir.

23 Seri No.lu KDV Genel Tebli¤i’nin “Mal ve Hizmet ihracat› bafll›kl›” (C) k›sm›nda; imalatç› deyiminin, bir maddenin fleklini niteli¤ini veya

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

292

terkibini, makine, alet veya el eme¤i yard›m› ile k›smen veya tamamen de¤ifltirilmesini sa¤layanlar› ifade etti¤i fleklinde aç›klanm›flt›r.

Di¤er taraftan 27 Seri no.lu KDV Genel Tebli¤inin (A) bölümünde tecil-terkin uygulamas›ndan yararlanabilecek imalatç›larda aranan flartlar belirlenmifl olup, imalatç›n›n; 1. Sanayi siciline kay›tl› ve sanayi sicil belgesini haiz olmas›, 2. Sanayi Odas›, Ticaret Odas› ve Esnaf ve Sanatkar Derneklerine kay›tl› bulunmas›, 3. ‹malat iflinde en az 5 iflçi çal›flt›rmas›, (99 Seri no.lu KDV Genel Tebli¤i ile kald›r›lm›flt›r) 4. Sanayi sicil belgesinde yer alan üretim konusunda gerekli araç park›na sahip olmas›, 5. Bu flartlar› topluca tafl›yan imalatç›lar›n kendi üretimine ilave olarak ayn› zamanda fason imalat da yapt›rmalar› halinde, a) Fason imalat› sadece, sanayi sicil belgesinde yaz›l› üretim dallar›nda yapt›rmalar›, b) Fason olarak yapt›r›lan imalatta iflin riskini ve organizasyonu üstlenmeleri, c) Fason olarak imal ettirilen mallarla ilgili ham madde ve yard›mc› maddeleri temin etmeleri, flartlar›n› topluca tafl›malar› gerekti¤i belirtilmifltir. ……………………….

Tebli¤in, “A-4. Yukar›da Belirtilen fiartlar› Tafl›yan ve Kapasite Yetersizli¤i Nedeniyle Üretim Konusu Mallar›n Bir Bölümünü, Kendi Üretimine ‹lave Olarak ‹flletme Organizasyonunu ve ‹flin Riskini Üstlenerek, Fason Ücreti Ödeyerek Baflka Firmalara Yapt›ranlar” bafll›kl› bölümünde; “Yukar›da yer alan flartlar› topluca tafl›yan imalatç›lar belli bir dönemde kapasitelerinin üstünde mal teslim taahhüdünde bulunabilmektedirler. Bu durumdaki firmalar kendi imalat kapasitelerini aflan talepleri karfl›layabilmek amac›yla baflka firmalara, iflletme organizasyonunu ve

293

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

iflin riskini üstlenip, ham ve yard›mc› maddelerini sa¤layarak fason ücreti karfl›l›¤›nda mal imal ettirebilmektedirler.

Bu firmalar da gerek kendi ürettikleri ve gerekse sanayi sicil belgesinde yaz›l› üretimleri konusunda kendi üretimlerine ilave olarak iflletme organizasyonunu ve iflin riskini üstlenip ham ve yard›mc› maddelerini sa¤layarak fason ücreti karfl›l›¤›nda imal ettirdikleri mallar aç›s›ndan imalatç› say›lacaklard›r.

Ancak, iflin riskini ve iflletme organizasyonunu üstlenmek ve ham ve yard›mc› maddeleri sa¤lamakla beraber, sanayi sicil belgelerinde yer alan üretim konusu d›fl›nda baflka mallar› fason olarak imal ettirenler, bu mallar dolay›s›yla imalatç› say›lmayacaklard›r.

Söz konusu "iflletme organizasyonunu ve iflin riskini üstlenmek" ten kas›t, imalat›n imal ettirenin istemleri do¤rultusunda gerçeklefltirilmesi ve fason ifli yapan firmaya sadece fason ücreti ödenmesidir.” fleklinde aç›klamalar yap›lm›flt›r.

Ayn› tebli¤in B.bölümünde; yukar›da yap›lan imalatç› tan›m› kapsam›na girmeyen mükelleflerin "‹hracat Teflvik Kararlar›" uyar›nca "DIfi T‹CARET SERMAYE fi‹RKET‹" say›lan kurulufllara ihraç kayd›yla yapt›klar› teslimler için de Katma De¤er Vergisi Kanununun 11/2. maddesinin Bakanl›¤›m›za verdi¤i yetkiye dayan›larak, afla¤›daki flartlarla tecil-terkin uygulamas›ndan yararland›r›lmalar› uygun görüldü¤ü, tecil-terkin uygulamas›n›n, Katma De¤er Vergisi Kanununun 11/1-c maddesinde yer alan hükümler ve 23 Seri No.lu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤inin (C) bölümünde belirtilen esaslara göre yap›laca¤›, belirtilmifltir.

Di¤er taraftan 30 Seri No.lu KDV Genel Tebli¤inin (C ) bölümünde, ‹hraç kayd›yla yap›lan teslimlerde ihtiyarilik ve müteselsil sorumlulu¤a iliflkin aç›klamalara yer verilmifltir.

Ayr›ca, 62 Seri No.lu KDV Genel Tebli¤inin “A ‹malatç› Olmayan Mükellefler Taraf›ndan "Sektörel D›fl Ticaret fiirketleri"ne ve Özel Finans Kurumlar›nca ‹hracatç› Firmalara ‹hraç Kayd›yla Mal Teslimlerinde Tecil-Terkin Uygulamas› ile Müteselsil Sorumluluk” bafll›kl› bölümünde; 3065 say›l› Katma De¤er Vergisi Kanununun 11/1-c maddesi hükmü gere¤ince imalat-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

294

ç›lar taraf›ndan ihracatç›lara ihraç kayd›yla yap›lan mal teslimlerinde tecilterkin uygulamas›na yönelik olarak yay›mlanan 27 Seri No.lu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤inin (A) bölümündeki imalatç› tan›m›na girmeyen mükelleflerin, D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›nca "SEKTÖREL DIfi T‹CARET fi‹RKETLER‹" say›lan kurulufllara ihraç kayd›yla yapt›klar› teslimler ile Özel Finans Kurumlar›n›n ihracatç› firmalara ihraç kayd›yla mal teslimlerinin tecil-terkin uygulamas›ndan yararland›r›lmas›, Kanunun 11/2. maddesinin Bakanl›¤›m›za verdi¤i yetkiye dayan›larak uygun görülmüfltür.”denilmektedir.

Buna göre, KDV Kanunun 11/1-c maddesine göre tecil-terkin sisteminde ihraç kay›tl› mal tesliminde bulunabilmeniz için yukar›da aç›klanan flartlara sahip olman›z gerekmektedir.

Ayr›ca, 23 Seri no.lu KDV Genel Tebli¤inin (C) bölümünde belirtilen imalatç› tan›m›na uyman›z halinde 27 Seri no.lu tebli¤deki flartlar› tafl›masan›z da “D›fl Ticaret Sermaye fiirketi” ile “Sektörel D›fl Ticaret fiirketleri” say›lan kurulufllara ihraç kayd›yla yapaca¤›n›z teslimlerde tecil-terkin uygulanmas› mümkün bulunmaktad›r.

Bilgi edinilmesini rica ederim.

295

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

T.C. GEL‹R ‹DARES‹ BAfiKANLI⁄I ‹STANBUL VERG‹ DA‹RES‹ BAfiKANLI⁄I (MÜKELLEF H‹ ZMETLER‹ KATMA DE⁄ER VERG‹ S ‹ GRUP MÜDÜRLÜ⁄Ü)

TAR‹H : 07.10.2008 SAYI : KDV.MUK.B.07.1.G‹B.4.34.17.01.8885 KONU : ‹ndirimli oranda vergiye tabi ifllemlerde ayl›k mahsuben iade ........................ MÜDÜRLÜ⁄ÜNE 3065 say›l› Katma De¤er Vergisi Kanununun 29/2. maddesinde; “Bir vergilendirme döneminde indirilecek katma de¤er vergisi toplam›, mükellefin vergiye tabi ifllemleri dolay›s›yla hesaplanan katma de¤er vergisi toplam›ndan fazla oldu¤u takdirde, aradaki fark sonraki dönemlere devrolunur ve iade edilmez. fiu kadar ki, 28 nci madde uyar›nca Bakanlar Kurulu taraf›ndan vergi nispeti indirilen teslim ve hizmetlerle ilgili olup teslim ve hizmetin gerçekleflti¤i vergilendirme döneminde indirilemeyen ve tutar› Bakanlar Kurulunca tespit edilecek s›n›r› aflan vergi, bu mükelleflerin vergi ve sosyal sigorta prim borçlar› ile genel ve katma bütçeli idareler ile belediyelere olan borçlar›na ya da döner sermayeli kurulufllar ile sermayesinin %51’i veya daha fazlas› kamuya ait olan veya özellefltirme kapsam›nda bulunan iflletmelerden temin ettikleri mal ve hizmet bedellerine iliflkin borçlar›na mahsuben ödenir. Y›l› içinde mahsuben iade edilemeyen vergi nakden iade edilir. Maliye Bakanl›¤› bu f›kran›n uygulanmas›na iliflkin usul ve esaslar› tespit etmeye yetkilidir.” hükmü yer almaktad›r.

Y›ll›k iade uygulamas›na iliflkin usul ve esaslar 74, 76, 82 ve 85, 99, 101, 105 ve 106 Seri no.lu KDV Genel Tebli¤leri ile 41 Seri no.lu KDV Sirkülerinde belirlenmifltir.

99 Seri no.lu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤i’nde 2006 ve izleyen y›llarda gerçeklefltirilecek indirimli orana tabi ifllemlerden do¤an KDV ala-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

296

caklar›n›n iadesine iliflkin usul ve esaslar belirlenmifl olup, Tebli¤in 1.2.

Mahsubu Talep Edilebilecek Borçlar bafll›kl› bölümünde; Bu Tebli¤in yay›m› tarihinden geçerli olmak üzere, 2006/Ocak ve izleyen vergilendirme dönemlerine iliflkin indirimli orana tabi ifllemlerden do¤an KDV alacaklar›n›n mükellefin kendisine ait ithalde al›nanlar da dahil vergi borçlar›na ve SSK prim borçlar›na mahsup edilece¤i, bu alacaklar›n, 01/10/2006 (bu tarih dahil) tarihinden itibaren elektrik ve do¤algaz borçlar›na da mahsubunun talep edilebilece¤i, 1.3. bölümünde mahsuben iade tutar›n›n nas›l hesaplanaca¤›, 1.4.2.2. bölümünde iade tutar›n›n 4.000 YTL’yi aflmas› ve teminat gösterilmemesi halinde incelemesiz/teminats›z mahsuba konu k›s›mla ilgili mahsup talebi ihracat›n gerçekleflip ilgili belgelerin tamamland›¤› tarihte, di¤er k›sma iliflkin mahsup talepleri ise vergi inceleme raporu veya YMM tasdik raporunun vergi dairesine intikal etti¤i tarih itibariyle geçerlik kazanaca¤›, 1.5 bölümünde y›l› içinde mahsup edilemeyen verginin nakden iadesi, 1.6. bölümünde ise ayl›k ve y›ll›k iade taleplerinin beyannamede ne flekilde gösterilece¤i aç›klanm›flt›r.

Yine, 41 no.lu KDV Sirkülerinin 1/b bölümünde; “99 Seri no.lu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤i uyar›nca 2006/Ocak ve izleyen vergilendirme dönemlerine iliflkin indirimli orana tabi ifllemlerden do¤an katma de¤er vergisi iade alacaklar›n›n, mükellefin kendisine ait ithalde al›nanlar da dahil vergi borçlar›na, SSK prim borçlar›na ve 01.10.2006 tarihinden itibaren de elektrik ve do¤algaz borçlar›na mahsubu talep edilebilecektir.

Bu kapsamdaki iade alaca¤›n›n ait oldu¤u ayl›k dönemde mahsubunun talep edilmesi ihtiyaridir. Bu sebeple, indirimli orana tabi ifllemleri bulunan mükellefler hak kazand›klar› iade miktar›n› cari y›l›n sonraki dönemlerinde mahsuba konu edebilecekleri gibi, bir sonraki y›lda da 99 Seri no.lu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤inin “1.5. Y›l› ‹çinde Mahsup Edilemeyen Vergilerin ‹adesi” bafll›kl› bölümdeki aç›klamalara göre nakden veya mahsuben geri alabileceklerdir.”denilmektedir.

Benzer konuda Bakanl›k Makam›’ndan al›nan ........................ tarih ve ........................say›l› yaz›da; “‹ndirimli orana tabi ifllemlerden do¤an KDV alacaklar›, ifllemin yap›ld›¤› y›l içinde mahsuben iade edilebilecektir. Ayl›k mahsuben iade talebi297

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

nin en geç ilgili y›l›n Aral›k dönemi beyannamesi ile yap›lmas› mümkündür. ‹zleyen y›l›n Ocak ay› içinde verilebilen bu beyannamede gösterilen iade alaca¤›, ay bütünlü¤ü de göz önüne al›narak Ocak ay› içinde muaccel hale gelecek vergi ve SSK prim borçlar›na mahsup edilebilecektir. ‹lgili y›lda vergi veya baflka nedenlerle mahsup edilemeyen KDV alaca¤› ise OcakKas›m dönemleri aras›nda 99 Seri no.lu KDV Genel Tebli¤inin (1.5.) bölümündeki aç›klamalar çerçevesinde nakden veya mahsuben iade edilebilecektir.” denilmektedi Ancak, ......................... A.fi. ad›na dairenizce “Muhasebe ‹fllem Fifli” ve eki YMM ........................taraf›ndan tanzim edilen ........................ tarih ........................ say›l› ve ........................ tarih ........................ say›l› KDV ‹adesi Tasdik Raporu ve eklerinin incelenmesi sonucunda ödevlinin ........................ ve ........................ dönemlerine ait YMM KDV ‹adesi tasdik Raporlar›n› dairenize ........................ tarih ........................ ve ........................ say›l› teslim tutana¤› ile ibraz edildi¤i, di¤er taftan indirimli oranda vergiye tabi ifllemlerinden do¤an mahsuben iade taleplerinin bir k›sm›n›n ........................ tarih ........................ say›l› ve ........................ tarih ........................say›l› dilekçeleri ile izleyen y›lda y›ll›k olarak mahsuben iade talep edilmesi gerekti¤i halde ait oldu¤u dönemden ayl›k mahsuben talep edildi¤i görülmüfltür.

Buna göre; Bakanlar Kurulunca vergi oranlar› indirilen teslim ve hizmetlerden do¤an KDV iadelerinin ayl›k mahsuben iadesi en geç 2007/Aral›k beyannamesi ile talep edilebilece¤inden, ........................ tarihine kadar verilebilen bu beyannamede gösterilen iade alaca¤›n›n, (mahsubun yap›lmas›na esas YMM KDV ‹adesi Tasdik Raporunun da ibraz edilmesi kayd›yla) ay bütünlü¤ü de göz önüne al›narak Ocak ay› içinde (en geç 31.01.2008 tarihine kadar) muaccel hale gelecek vergi ve SSK prim borçlar›na mahsup talebinde bulunulabilecek olup, bu tarihten sonra YMM KDV iadesi tasdik raporu ile dahi olsa ayl›k mahsuben iade talebinde bulunulmas› mümkün bulunmamakta olup, mükellefin 2007 T.Y›l› indirimli oranda vergiye tabi ifllemlerden do¤an iade talebinin ilgi tamim yaz›m›zdaki aç›klamalar do¤rultusunda yeniden de¤erlendirilmek üzere ekte iade edilmifltir.

Bilgi edinilmesini ve gere¤ini rica ederim.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

298

T.C. GEL‹R ‹DARES‹ BAfiKANLI⁄I ‹STANBUL VERG‹ DA‹RES‹ BAfiKANLI⁄I (Mükellef Hizmetleri Katma De¤er Vergisi Grup Müdürlü¤ü)

TAR‹H : 16.10.2008 SAYI : KDV.MUK.B.07.1.G‹B.4.34.17.01.29.9310 KONU : Fabrika binas› ve makinelere ödenen KDV’nin iade konusu olup,olmayaca¤›, …A.fi. ‹lgide kay›tl› dilekçeniz incelendi.

3065 say›l› Katma De¤er Vergisi Kanunu’nun 11/1-c maddesinde, “‹hraç edilmek flart›yla imalatç›lar taraf›ndan kendilerine teslim edilen mallara ait katma de¤er vergisi, ihracatç›lar taraf›ndan ödenmez. Mükelleflerce tahsil edilmeyen ancak ilgili dönem beyannamesinde beyan edilecek olan bu vergi, vergi dairesince tarh ve tahakkuk ettirilerek tecil olunur.

Söz konusu mallar›n, ihracatç›ya teslim tarihini takip eden ay bafl›ndan itibaren 3 ay içinde ihraç edilmesi halinde, tecil edilen vergi terkin olunur. ‹hracat›n yukar›daki flartlara uygun gerçeklefltirilmemesi halinde, tecil olunan vergi tahakkuk ettirildi¤i tarihten itibaren 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanunun 51'inci maddesine göre belirlenen gecikme zamm›yla birlikte tahsil olunur. Ancak, ihraç edilmek flart›yla teslim edilen mallar›n Vergi Usul Kanununda belirtilen mücbir sebepler nedeniyle ihraç edilmemesi halinde, tecil edilen vergi tecil edildi¤i tarihten itibaren 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanunun 48'inci maddesine göre ilgili dönemler için geçerli tecil faizi ile birlikte tahsil edilir.

299

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Tecil veya terkin edilen bu vergiler hakk›nda ihracatç›lar bak›m›ndan bu Kanunun 32'inci maddesi hükmü uygulanmaz. ‹hracatç›lara mal teslim eden imalatç›lara iade edilecek Katma De¤er Vergisi ihraç edilen mala iliflkin imalatç› sat›fl bedeline göre hesaplanan vergiden imalatç› aleyhine matrahta meydana gelen de¤iflikli¤e iliflkin verginin düflülmesinden sonra kalan tutardan fazla olamaz. ‹hracatç›lara mal teslim eden imalatç›lara iade edilmesi gereken Katma De¤er Vergisi, ihracat ifllemlerinin tamamlanmas›ndan sonra yap›l›r. ‹ade veya tecil olunacak vergi miktar›, mükellefin ilgili dönem beyannamesinde yer alan bilgiler mukayese edilmek suretiyle hesaplan›r.” hükmü yer almaktad›r.

Kanunun 29/2. maddesinde “Bir vergilendirme döneminde indirilecek katma de¤er vergisi toplam›, mükellefin vergiye tâbi ifllemleri dolay›s›yla hesaplanan katma de¤er vergisi toplam›ndan fazla oldu¤u takdirde, aradaki fark sonraki dönemlere devrolunur ve iade edilmez. fiu kadar ki, 28 inci madde uyar›nca Bakanlar Kurulu taraf›ndan vergi nispeti indirilen teslim ve hizmetlerle ilgili olup teslim ve hizmetin gerçekleflti¤i vergilendirme döneminde indirilemeyen ve tutar› Bakanlar Kurulunca tespit edilecek s›n›r› aflan vergi, bu mükelleflerin vergi ve sosyal sigorta prim borçlar› ile genel ve katma bütçeli idareler ile belediyelere olan borçlar›na ya da döner sermayeli kurulufllar ile sermayesinin % 51'i veya daha fazlas› kamuya ait olan veya özellefltirme kapsam›nda bulunan iflletmeler ile organize sanayi bölgelerinden temin ettikleri mal ve hizmet bedellerine iliflkin borçlar›na mahsuben ödenir. Y›l› içinde mahsuben iade edilemeyen vergi nakden iade edilir. Bakanlar Kurulu, vergi nispeti indirilen mal ve hizmet gruplar› ile sektörler itibar›yla, amortismana tabi iktisadi k›ymetler dolay›s›yla yüklenilen katma de¤er vergisinin iade hakk›n› kald›rmaya; Maliye Bakanl›¤›, bu f›kran›n uygulanmas›na iliflkin usul ve esaslar› belirlemeye yetkilidir.” hükmü yer almaktad›r. Öte yandan, indirimli oranda vergiye tabi ifllemlerden do¤an y›ll›k ve ayl›k iade uygulamas›na iliflkin usul ve esaslar 74, 76, 85, 99, 101, 105 ve 106 Seri No.lu KDV Genel Tebli¤leri ile 03.08.2006 tarih, KDVK-41/2006-7 No.lu KDV Sirkülerinde belirlenmifltir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

300

64 Seri No.lu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤i’nin “ ‹hraç Kayd›yla Teslimlerde ‹ade Edilecek Vergilerin Hesab›” bafll›kl› II. Bölümünde; “Katma De¤er Vergisi Kanununun 11/1-c maddesinde düzenlenen ihraç kayd›yla teslimlerde teslim bedeli üzerinden hesaplanan verginin tecil edilemeyen k›sm›, ihraç kayd›yla teslim yapanlara iade edilebilmektedir. Ancak, sözü edilen madde hükmüne göre iade edilecek tutar ihraç kayd›yla teslim bedeli üzerinden hesaplanan vergiden fazla olamamaktad›r.

Ancak; nakliye, makine-teçhizat, ambalaj, enerji gibi girdilerde genel vergi oran›n›n uygulanmas› nedeniyle, indirimli orana tabi mallar›n ihraç kayd›yla teslimi dolay›s›yla yüklenilen vergiler, baz› hallerde teslim bedeli üzerinden hesaplanan vergilerden fazla olabilmektedir.

Bu nedenle; Katma De¤er Vergisi Kanununun 29/4. maddesinin Bakanl›¤›m›za verdi¤i yetkiye dayan›larak indirimli orana tabi mallar›n ihraç kayd›yla teslimlerinde iade edilecek verginin hesab›nda; ihraç kayd›yla teslim bedelinin genel vergi oran›yla çarp›lmas› ile bulunacak tutardan fazla olmamak kayd›yla, teslimin bünyesine giren vergilerin esas al›nmas› uygun görülmüfltür. Bu husus, vergilendirme dönemine bak›lmaks›z›n, bu Tebli¤in yay›m› tarihinden sonra, indirimli orana tabi mallarla ilgili olarak tecil terkin kapsam›nda yap›lacak iade ve mahsup ifllemlerinde geçerli olacakt›r.” denilmektedir.

76 Seri No.lu KDV Genel Tebli¤i’nin 3. bölümünde; “‹ndirimli orana tabi ifllemlerin bünyesine giren vergilerin hesab›na, genel imal ve idare giderleri ile amortismana tabi iktisadi k›ymetler dolay›s›yla yüklenilen vergiler dahildir. Bu konuyla ilgili olarak önceki Genel Tebli¤lerde yer alan aç›klamalara uyulmak kayd›yla, indirimli orana tabi ifllemlerde genel imal ve idare giderleri ile amortismana tabi iktisadi k›ymetler dolay›s›yla yüklenilen vergilerden bu ifllemlere isabet eden tutarlar, iade hesab›na dahil edilecektir.” denilmektedir.

Di¤er taraftan, benzer bir konu ile ilgili olarak Bakanl›k Makam›’n›n … tarihli ve … say›l› yaz›lar›nda; “Bilindi¤i üzere, 3065 say›l› Katma De¤er Vergisi Kanunu’nun 29.

301

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

maddesinin (2) numaral› f›kras›nda 4369 say›l› Kanunla yap›lan de¤ifliklik ile indirimli orana tabi ifllemler dolay›s›yla yüklenilen, y›l içinde indirim yoluyla telafi edilemeyen ve tutar› Bakanlar Kurulunca belirlenecek s›n›r› aflan verginin mükelleflere iadesi imkan› getirilmifl ve iade uygulamas›n›n usul ve esaslar›na iliflkin aç›klamalar 74, 76 ve 85 Seri No.lu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤leri ile yap›lm›flt›r. Öte yandan, 24 Seri No.lu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤i’nin (E) bölümünde, faaliyetleri k›smen veya tamamen “iade hakk› do¤uran ifllem”lerden oluflan mükelleflerin amortismana tabi iktisadi k›ymet için ödedikleri vergilerin iadesinin mümkün bulundu¤u, “iade hakk› do¤uran ifllemler”in Katma De¤er Vergisi Kanununun 32 nci maddesinde say›lan istisnalar ile de¤iflik 29/2 nci maddesinde belirtilen temel g›da maddelerine iliflkin oldu¤u, bu ifllemler dolay›s›yla yüklenilen vergilerin indirimi mümkün olmamas› halinde mükellefe iade edilebilece¤i, iade kapsam›na mal ve hizmet al›fllar› yan›nda genel giderler ve amortismana tabi iktisadi k›ymetler için ödenen vergilerin de dahil oldu¤u, ancak bir vergilendirme döneminde iade edilecek vergi, o dönemdeki iade hakk› do¤uran ifllemlere ait bedelin %10’u olarak hesaplanan miktardan fazla olamayaca¤› belirtilmifltir.

Bu durumda, genel oranda vergiye tabi ifllemlerle indirimli orana tabi ifllemlerde ortak olarak kullan›lan amortismana tabi iktisadi k›ymetler nedeniyle yüklenilen vergilerden indirim yoluyla telafi edilemeyen vergilerin 74, 76 ve 85 Seri No.lu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤lerinde yer alan esaslar çerçevesinde iadesine imkan bulunmaktad›r.

Ancak, amortismana tabi iktisadi k›ymetlere ve genel giderlere iliflkin olarak bir vergilendirme döneminde iade edilecek vergi, o dönemde iade hakk› do¤uran ifllemlere ait bedelin genel vergi oran› (%18) ile çarp›lmas› sonucu hesaplanan miktardan fazla olmayacakt›r.” denilmektedir.

Buna göre, indirimli oranda vergiye tabi mallar›n ihraç kay›tl› teslimlerinde, teslim bedeli üzerinden hesaplanan verginin tecil edilemeyen k›sm› firman›za iade edilecektir. Ancak, amortismana tabi iktisadi k›ymetler gibi genel vergi oran›n›n uygulanmas› nedeniyle, indirimli orana tabi mal-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

302

lar›n ihraç kayd›yla teslimi dolay›s›yla yüklenilen vergilerin, teslim bedeli üzerinden hesaplanan vergiden fazla olmas› halinde iade edilecek verginin hesab›nda; ihraç kayd›yla teslim bedeline genel vergi oran›n›n (%18) uygulanmas› sonucunda bulunacak tutardan fazla olmamak kayd›yla amortismana tabi iktisadi k›ymetler (fabrika ve makine teçhizatlar›na) nedeniyle yüklenilen vergilerden de pay verilmesi mümkün bulunmaktad›r.

Di¤er taraftan, indirimli oranda vergiye tabi yurtiçi teslimleriniz nedeniyle iadesi talep edilecek vergi, indirimli oranda vergiye tabi ifllem bedeli üzerinden hesaplanan KDV tutar›ndan ifllemin bünyesine giren (fabrika ve makine teçhizatlar için ödenen vergiler dahil)verginin düflülmesi sonucunda bulunacak tutar olacakt›r. ‹adesi talep edilecek vergi, ifllem bedeline genel vergi oran› (%18) uygulanmas› sonucu bulunan tutardan fazla olamayacakt›r. Di¤er bir deyiflle, indirimli orana tabi ifllemlerde amortismana tabi iktisadi k›ymetler (fabrika ve makine teçhizatlar›) dolay›s›yla yüklenilen vergilerden bu ifllemlere isabet eden tutarlardan da genel vergi oran›n› geçmemek üzere, iadeye pay verilecektir. Öte yandan, hem indirimli oranda vergiye tabi mallar›n ihraç kay›tl› teslimlerinizin, hem de indirimli oranda vergiye tabi yurtiçi teslimlerinizin bir arada bulunmas› halinde de yukar›da aç›kland›¤› gibi ayr› ayr› hesaplamalar›n yap›lmas› gerekmekte olup, indirimli oranda vergiye tabi teslimlerinizin üzerinden hesaplanan vergilerin tamam›n›n tek bir ifllemmifl gibi iade hesab›na dahil edilmesi mümkün bulunmamaktad›r.

Bilgi edinilmesini rica ederim.

303

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

304

Pratik Bilgiler I- Devlet ‹statistik Enstitüsü Verilerine Göre TEFE - ÜFE Oranlar› (%) (*) (**)

KASIM ARALIK

T. Eflya 2004 2.6 1.6 2.1 2.65 - 0.03 - 1.05 - 1.52 0.79 1.85 3.23 0.75 0.13

ÜFE (**) 2005 2006 2007 - 0.41 1.96 - 0.05 0.11 0.26 0.95 1.26 0.25 0.97 1.21 1.94 0.80 0.20 2.77 0.39 - 0.48 4.02 - 0.11 - 0.74 0.86 0.06 1.04 - 0.75 0.85 0.78 - 0.23 1.02 0.68 0.45 - 013 - 0.95 - 0.29 - 0.04 - 0.12

2008 0.42 2.56 3.17 4.50 2.12 0.32 1.25 -2.34 -0.90 0.57

0.89 0.15

2004 0.7 0.6 0.89 0.59 0.38 - 0.13 0.22 0.58 0.94 2.22

2005 0.55 0.02 0.26 0.71 0.92 0.10 - 0.57 0.85 1.02 1.79

1.54 0.45

1.40 0.42

Tüketici (*) 2006 2007 0.75 1.00 0.22 0.43 0.27 0.92 1.34 1.21 1.88 0.50 0.34 - 0.24 0.85 - 0.73 - 0.44 0.02 1.29 1.03 1.27 1.81 1.29 0.23

2008 0.80 1.29 0.96 1.68 1.49 -0.36 0.58 -0.24 0.45 2.60

1.95 0.22

I-B B‹R ÖNCEK‹ YILIN AYNI AYINA GÖRE DE⁄‹fi‹M (YILLIK) AYLAR OCAK fiUBAT MART N‹SAN MAYIS HAZ‹RAN TEMMUZ A⁄USTOS EYLÜL EK‹M KASIM ARALIK

T. Eflya 2004 10.8 9.1 8.0 8.91 9.56 10.53 9.44 10.52 12.5 15.48 14.4 13.84

2005 10.70 10.58 11.33 10.17 5.59 4.25 4.26 4.32 4.38 2.57 1.60 2.66

ÜFE (**) 2006 2007 5.11 9.37 5.26 10.13 4.21 10.92 4.96 9.68 7.66 7.14 12.52 2.89 14.34 2.08 12.32 3.72 11.19 5.02 10.94 4.41 11.67 5.65 11.58 5.94

2008 6.44 8.15 10.50 14.56 16.53 17.03 18.41 14.67 12.49 13.29

2004 16.22 14.28 11.83 10.18 8.88 8.93 9.57 10.04 9.00 9.86 9.79 9.32

2005 9.23 8.69 7.94 8.18 8.70 8.95 7.82 7.91 7.99 7.52 7.61 7.72

Tüketici (*) 2006 2007 7.93 9.93 8.15 10.16 8.16 10.86 8.83 10.72 9.86 9.23 10.12 8.60 11.69 6.90 10.26 7.39 10.55 7.12 9.98 7.70 9.86 8.40 9.65 8.39

2008 8.17 9.10 9.15 9.66 10.74 10.61 12.06 11.77 11.13 11.99

(*) De¤iflim Oranlar› 2003-2004 y›llar› için 1994=100 Temel Y›ll› Tüketici Fiyatlar› Endeksi’nden, 2005 y›l›ndan itibaren 2003=100 Temel Y›ll› Tüketici Fiyatlar› Endeksi’nden verilmifltir. (**) De¤iflim Oranlar› 2003-2004 y›llar› için 1994=100 Temel Y›ll› Toptan Eflya Fiyatlar› Endeksi’nden, 2005 y›l›ndan itibaren 2003=100 Temel Y›ll› Üretici Fiyatlar› Endeksi’nden verilmifltir.

339

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Pratik Bilgiler

AYLAR OCAK fiUBAT MART N‹SAN MAYIS HAZ‹RAN TEMMUZ A⁄USTOS EYLÜL EK‹M

endeks

I- A B‹R ÖNCEK‹ AYA GÖRE AYLIK DE⁄‹fi‹M (AYLIK)

‹SMMMO YAYIN ORGANI 9811.35

9896.12

8655.06

7861.6

7183,5

9822.13

8804.91

7923,5

7169,4

5842.8

4059.5

2393,0

1606.8

1045.3

624.6

340.6

EK‹M

8330.1

7213.4

6213.3

4564.5

2516.7

1780.1

1146.8

708,0

377.6

206.5

119.8

8392.7

7336.2

6314.3

4755.5

2577.2

1852.7

1185.7

747.6

396.9

213.8

126.6

KASIM

8403.8

7382.1

6478.8

4951.7

2626,0

1979.5

1215.1

787.7

412.5

223.1

134.7

ARALIK

EYLÜL - EK‹M 2008

124.70

136.39

2006

2007

145.18

118.64

2005

2008

96.99

107.17

2003

2004

99.12

148.90

137.68

125.02

118.77

107.40

153.62

139.02

125.33

120.27

108.03

100.84

160.53

140.13

127.76

121.72

110.49

100.02

163.93

140.68

131.30

121.96

115.50

99.04

164.46

140.53

136.58

121.38

116.43

98.80

166.51

140.62

137.76

120.48

115.56

99.16

162.62

141.82

136.73

121.73

116.69

99.70

161.61

143.26

136.41

122.68

117.53

99.61

II-B ÜRET‹C‹ F‹YATLARI ENDEKS‹ (2003=100)

162.08

143.07

137.03

123.52

120.43

100.66

144.35

136.63

122.35

120.43

102.80

144.57

136.46

122.30

119.13

103.28

9799.14 9843.68 9814.95 9802.74

8950.24 9009.11 8805.20 8785.74

8069.7

7173,3

6024.6

4276.7

2448.3

1700.8

1101.2

663.7

358,0

199.1

112.8

EYLÜL

2008 10.429.14 10.696.37 11.035,44 11.531,83 11.776.07 11.814.14 11.961.40 11681.96 11.577.08 11.643.17

9177.76 9432.06

8677.15

7982.7

7222.2

5720.7

3920.6

2370.5

1556,0

1020.7

593.1

328.2

190.3

108,0

8957.94 8980.93 9003.20

8067.8

8675.43 8647.64

8070.5

7364.0

5572,0

3795.6

2346.4

1496.5

995.5

563.4

320.6

186.1

104.7

9797.71 9890.38 9986.64 10066.38 10105.89 10095.11 10101.58 10187.78 10291.22 10277.57 10369.52 10385.32

7862.2

7410.0

5508.4

3689.6

2339.5

1469.9

980.2

544.8

312.1

182,0

102.2

2007

7700.6

7281.8

5485.5

3470.8

2300.5

1424.4

949.3

517.9

299.7

179.7

99.5

MAYIS HAZ‹RAN TEMMUZ A⁄USTOS

2006

7576.5

2004

7055.7

5387.9

3035,0

2246.8

1352.9

912.7

490.7

277.3

176.4

91.7

N‹SAN

8328.42 8326.55 8503.60

6840.7

2003

5289.5

2757.6

2179.3

1301,0

877.4

462.8

259.1

167.8

71.4

MART

II-A TOPTAN EfiYA F‹YATLARI ENDEKS‹ (1994=100)

endeks

2005

2686.8

5157.4

2001

2002

1258.6

2094,0

1999

2000

435.8

839,1

244.8

1996

1997

148.5

1995

1998

66.7

61.9

Y›l 1994 159,0

fiUBAT

OCAK

Ay

Pratik Bilgiler

Pratik Bilgiler

II- Toptan Eflya Fiyatlar› Endeksi ve Üretici Fiyatlar› Endeksi

340

Pratik Bilgiler III- Gündelikler

182

146

132

128

100

117

110

93

46

198

164

131

118

114

90

105

99

83

41

342

283

227

205

198

154

181

171

143

71

199

166

132

119

115

91

106

100

84

42

194

161

128

116

112

88

103

97

81

41

1.491

1.238

988

895

865

676

791

746

627

310

179

148

119

107

104

80

95

90

74

38

192

160

127

115

111

88

102

96

81

40

187

156

125

112

109

87

100

94

80

39

139

115

91

83

80

63

74

69

59

29

186

155

124

112

108

84

99

94

78

39

191

158

126

114

110

87

101

95

80

40

1.637

1.359

1.085

983

950

740

867

819

687

341

341

283

226

205

198

154

181

171

143

71

152

122

110

107

83

98

92

77

38

37.801

31.405

25.127

22.948

22.073

17.150

20.118

18.901

15.914

7.880

295

244

195

177

171

134

156

147

125

61

61

50

40

36

35

27

33

31

25 12

194

161

128

116

112

89

103

97

82

40

1.437

1.193

952

862

833

650

762

719

604

299

186

155

124

111

108

84

99

93

78

39

183

341

744

617

492

446

432

337

395

372

313

155

191

158

126

114

110

87

101

95

80

40

152

127

101

92

89

70

81

76

65

32

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Pratik Bilgiler

220

gündelikler

III-A YURTDIfiI GÜNDEL‹KLER‹N HESAPLANMASINDA ESAS ALINACAK CETVEL

Pratik Bilgiler III-B KKTC’NE YAPILACAK YOLCULUKLARDA VER‹LECEK GÜNDEL‹KLER Genelkurmay Baflkan›, Anayasa Yüksekö¤re tim Kurulu Baflkan›, T.B.M.M. Bakanl›k Müsteflarlar›, Milli Mahkemesi Baflkan›, Bakanlar, Baflkan›, Güvenlik Kurulu Genel Milletvekilleri, Kuvvet Baflbakan Sekreteri, v.s...

Komutanlar›, v.s...

01.01.200731.12.2007

100 YTL

80 YTL

70 YTL

Di¤er Memur vve Hizmetlile r Ayl›k/kadro derecesi 1 olanlar

Ayl›k/kadro derecesi 2-4 olanlar

Ayl›k/kadro derecesi 5-15 olanlar

60 YTL

50 YTL

40 YTL

Gündeliklerin ‹sabet Etti¤i Brüt Ayl›k Tutar› (YTL) 1.122,95 ve daha fazlas› 1.114,04 ile 1.122,94 1.005,17 ile 1.114,03 866.60 ile 1.005,16 698.11 ile 866.59 698.10 ve daha az ise

Vergiden ‹stisna Gündelik Tutar› (YTL) 35.00 29.50 26.50 24.00 21.50 20.50

Pratik Bilgiler

gündelikler

III-C YURT‹Ç‹ GÜNDEL‹KLER (01.01.2008 - 30.06.2008)

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

342

343

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

1.2216 1.2224 1.2352 1.2593 1.2461

1.2625 1.2769 1.2652 1.2801 1.2564

1.2411 1.2405 1.2400 1.2372 1.2375

1.2157 1.2165 1.2293 1.2533 1.2401

1.2564 1.2708 1.2591 1.2740 1.2504

1.2351 1.2345 1.2340 1.2313 1.2316

9 10 11 12 13.14.15

16 17 18 19 20.21.22

23 24 25 26 27-30

1.2342 1.2336 1.2331 1.2304 1.2307

1.2555 1.2699 1.2582 1.2731 1.2495

1.2148 1.2156 1.2284 1.2524 1.2392

1.1781 1.1832 1.2028 1.2122 1.2353

1.1738

Al›fl

Efektif

1.2430 1.2424 1.2419 1.2391 1.2394

1.2644 1.2788 1.2671 1.2820 1.2583

1.2234 1.2242 1.2371 1.2612 1.2480

1.1864 1.1915 1.2112 1.2207 1.2441

1.1821

Sat›fl

1.0056 0.99332 0.99557 1.0001 1.0075 1.0230 1.0082 1.0067 1.0301 1.0177 1.0369 1.0441 1.0395 1.0376 1.0251

0.99906 0.98686 0.98910 0.99360 1.0010 1.0164 1.0016 1.0002 1.0234 1.0111 1.0302 1.0373 1.0327 1.0309 1.0184

1.0255 1.0325 1.0279 1.0262 1.0137

1.0117 0.99699 0.99560 1.0187 1.0064

0.99446 0.98232 0.98455 0.98903 0.99640

1.0003 0.98053 0.99081 1.0089 0.99769

1.0080

1.0431 1.0504 1.0457 1.0438 1.0313

1.0291 1.0142 1.0127 1.0363 1.0238

1.0116 0.99928 1.0015 1.0061 1.0135

1.0176 0.99745 1.0079 1.0263 1.0150

1.0254 0.23257 0.23125 0.23385 0.23708 0.23739 0.23337 0.23202 0.23397 0.23533 0.23552 0.24061 0.24360 0.24119 0.24780 0.23931 0.24243 0.24513 0.24406 0.24384 0.24212

0.23223 0.23088 0.23282 0.23418 0.23437 0.23943 0.24241 0.24001 0.24659 0.23814 0.24124 0.24393 0.24286 0.24265 0.24093

0.23325

0.23143 0.23012 0.23270 0.23592 0.23623

0.23211

0.24107 0.24376 0.24269 0.24248 0.24076

0.23926 0.24224 0.23984 0.24642 0.23797

0.23207 0.23072 0.23266 0.23402 0.23421

0.23127 0.22996 0.23254 0.23575 0.23606

0.23195

0.24299 0.24569 0.24462 0.24440 0.24268

0.24116 0.24416 0.24174 0.24837 0.23986

0.23391 0.23255 0.23451 0.23587 0.23606

0.23310 0.23178 0.23439 0.23763 0.23794

0.23379

Danimarka Kronu Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Al›fl Sat›fl

1.7344 1.7245 1.7436 1.7679 1.7698 1.7402 1.7302 1.7448 1.7548 1.7561 1.7946 1.8168 1.7991 1.8486 1.7855 1.8083 1.8287 1.8208 1.8191 1.8065

1.7261 1.7162 1.7352 1.7594 1.7613 1.7318 1.7219 1.7364 1.7464 1.7477 1.7860 1.8081 1.7905 1.8397 1.7769 1.7996 1.8199 1.8121 1.8104 1.7978

1.7983 1.8186 1.8108 1.8091 1.7965

1.7847 1.8068 1.7892 1.8384 1.7757

1.7306 1.7207 1.7352 1.7452 1.7465

1.7249 1.7150 1.7340 1.7582 1.7601

1.7302

1.7314

1.7398

Al›fl

Euro Döviz Al›fl Sat›fl

döviz kurlar›

1.0115 0.99150 1.0019 1.0202 1.0089

1.0193

1.0049 0.98506 0.99539 1.0136 1.0023

1.0127

Avustralya Dolar› Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Al›fl Sat›fl

Pratik Bilgiler

1.1846 1.1897 1.2094 1.2189 1.2422

1.1789 1.1840 1.2036 1.2130 1.2362

1.1803

1.1746

1

2 3 4 5 6.7.8

Sat›fl

ABD Dolar›

Al›fl

Döviz

Uygulama Tarihi Eylül 2008

Efektif

1.8110 1.8314 1.8235 1.8218 1.8092

1.7973 1.8195 1.8018 1.8514 1.7882

1.7428 1.7328 1.7474 1.7574 1.7587

1.7370 1.7271 1.7462 1.7706 1.7725

1.7424

Sat›fl

Pratik Bilgiler

IV- T.C. MERKEZ BANKASI EYLÜL 2008 DÖV‹Z VE EFEKT‹F KURLARI

Al›fl

2.1482

2.1266 2.1105 2.1318 2.1603 2.1772

2.1468 2.1416 2.1639 2.1944 2.1936

2.2516 2.2723 2.2501 2.3209 2.2478

2.2733 2.2891 2.2912 2.2867 2.2631

Uygulama Tarihi Eylül 2008

1

2 3 4 5 6.7.8

9 10 11 12 13.14.15

16 17 18 19 20.21.22

23 24 25 26 27-30

Döviz

‹SMMMO YAYIN ORGANI

2.2852 2.3011 2.3032 2.2987 2.2749

2.2634 2.2842 2.2619 2.3330 2.2595

2.1580 2.1528 2.1752 2.2059 2.2051

2.1377 2.1215 2.1429 2.1716 2.1886

2.1594

Sat›fl

2.2717 2.2875 2.2896 2.2851 2.2615

2.2500 2.2707 2.2485 2.3193 2.2462

2.1453 2.1401 2.1624 2.1929 2.1921

2.1251 2.1090 2.1303 2.1588 2.1757

2.1467

Al›fl

‹ngiliz Sterlini Efektif

2.2886 2.3046 2.3067 2.3021 2.2783

2.2668 2.2876 2.2653 2.3365 2.2629

2.1612 2.1560 2.1785 2.2092 2.2084

2.1409 2.1247 2.1461 2.1749 2.1919

2.1626

Sat›fl

1.1240 1.1400 1.1338 1.1338 1.1301

1.1213 1.1432 1.1229 1.1590 1.1113

1.0781 1.0753 1.0870 1.0989 1.0903

1.0717 1.0643 1.0787 1.0960 1.1074

1.0699

Al›fl

Döviz

Pratik Bilgiler

1.1312 1.1473 1.1411 1.1411 1.1374

1.1285 1.1506 1.1301 1.1665 1.1185

1.0850 1.0822 1.0940 1.1060 1.0973

1.0786 1.0712 1.0856 1.1031 1.1145

1.0768

Sat›fl

1.1223 1.1383 1.1321 1.1321 1.1284

1.1196 1.1415 1.1212 1.1573 1.1096

1.0765 1.0737 1.0854 1.0973 1.0887

1.0701 1.0627 1.0771 1.0944 1.1057

1.0683

Al›fl

‹sviçre Frang› Efektif

1.1329 1.1490 1.1428 1.1428 1.1391

1.1302 1.1523 1.1318 1.1682 1.1202

1.0866 1.0838 1.0956 1.1077 1.0989

1.0802 1.0728 1.0872 1.1048 1.1162

1.0784

Sat›fl Sat›fl 0.18431 0.18328 0.18228 0.18415 0.18636 0.18673 0.18395 0.18277 0.18330 0.18458 0.18454 0.18770 0.18836 0.18741 0.19237 0.18688 0.18956 0.19067 0.18891 0.18815 0.18657

0.18241 0.18139 0.18040 0.18225 0.18444 0.18481 0.18206 0.18089 0.18141 0.18268 0.18264 0.18577 0.18642 0.18548 0.19039 0.18496 0.18761 0.18871 0.18696 0.18621 0.18465

0.18748 0.18858 0.18683 0.18608 0.18452

0.18564 0.18629 0.18535 0.19026 0.18483

0.18193 0.18076 0.18128 0.18255 0.18251

0.18126 0.18027 0.18212 0.18431 0.18468

Sat›fl

0.19000 0.19111 0.18934 0.18858 0.18700

0.18813 0.18879 0.18784 0.19281 0.18731

0.18437 0.18319 0.18372 0.18500 0.18496

0.18370 0.18270 0.18457 0.18679 0.18716

0.18473

Efektif 0.18228

Al›fl

‹sveç Kronu Al›fl

Döviz Sat›fl 1.1245 1.1118 1.1110 1.1259 1.1509 1.1629 1.1502 1.1498 1.1557 1.1717 1.1655 1.1820 1.1915 1.1884 1.2046 1.1810 1.1856 1.1980 1.1981 1.1961 1.1945

1.1194 1.1068 1.1060 1.1208 1.1457 1.1577 1.1450 1.1446 1.1505 1.1664 1.1603 1.1767 1.1861 1.1831 1.1992 1.1757 1.1803 1.1926 1.1927 1.1907 1.1891

1.1759 1.1882 1.1883 1.1863 1.1847

1.1723 1.1817 1.1787 1.1948 1.1713

1.1408 1.1404 1.1462 1.1621 1.1560

1.1027 1.1019 1.1167 1.1415 1.1534

1.1153

Al›fl

Kanada Dolar› Al›fl

Döviz

döviz kurlar› Efektif Sat›fl

1.1901 1.2026 1.2027 1.2006 1.1990

1.1865 1.1960 1.1929 1.2092 1.1855

1.1546 1.1542 1.1601 1.1762 1.1699

1.1160 1.1152 1.1302 1.1553 1.1673

1.1288

Pratik Bilgiler

IV- T.C. MERKEZ BANKASI EYLÜL 2008 DÖV‹Z VE EFEKT‹F KURLARI

EYLÜL - EK‹M 2008

344

4.4140

4.4279 4.4422 4.5216 4.5561 4.6372

4.5637 4.5636 4.6122 4.6959 4.6526

4.7168 4.7751 4.7251 4.7915 4.6896

4.6422 4.6618 4.6582 4.6361 4.6267

4.3566

4.3703 4.3845 4.4628 4.4969 4.5769

4.5044 4.5043 4.5522 4.6349 4.5921

4.6555 4.7130 4.6637 4.7292 4.6286

4.5819 4.6012 4.5976 4.5758 4.5666

1

345

2 3 4 5 6.7.8

9 10 11 12 13.14.15

EYLÜL - EK‹M 2008

16 17 18 19 20.21.22

23 24 25 26 27-30

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Efektif

4.7118 4.7317 4.7281 4.7056 4.6961

4.7876 4.8467 4.7960 4.8634 4.7599

4.6322 4.6321 4.6814 4.7663 4.7224

4.4943 4.5088 4.5894 4.6244 4.7068

4.4802

Sat›fl

0.21953 0.22155 0.21972 0.21873 0.21689

0.21785 0.21853 0.21608 0.22024 0.21468

0.21606 0.21437 0.21517 0.21552 0.21504

0.21637 0.21406 0.21642 0.21885 0.22006

0.21776

Al›fl

Döviz

Pratik Bilgiler

4.5132 4.5322 4.5286 4.5072 4.4981

4.5857 4.6423 4.5937 4.6583 4.5592

4.4368 4.4367 4.4839 4.5654 4.5232

4.3047 4.3187 4.3959 4.4294 4.5082

4.2913

Al›fl

Kuveyt Dinar›

Sat›fl

Döviz

Al›fl

Uygulama Tarihi Eylül 2008

0.21938 0.22139 0.21957 0.21858 0.21674

0.21770 0.21838 0.21593 0.22009 0.21453

0.21591 0.21422 0.21502 0.21537 0.21489

0.21622 0.21391 0.21627 0.21870 0.21991

0.21761

Al›fl

Sat›fl

0.22152 0.22355 0.22171 0.22072 0.21885

0.21982 0.22051 0.21804 0.22224 0.21663

0.21802 0.21632 0.21712 0.21747 0.21699

0.21833 0.21600 0.21838 0.22084 0.22205

0.21973

Efektif

0.32993 0.32983 0.32967 0.32894 0.32897

0.33602 0.33974 0.33663 0.34031 0.33407

0.32514 0.32535 0.32877 0.33520 0.33167

0.31529 0.31665 0.32190 0.32442 0.33062

0.31414

0.33052 0.33042 0.33026 0.32953 0.32956

0.33663 0.34035 0.33724 0.34092 0.33467

0.32573 0.32594 0.32936 0.33580 0.33227

0.31586 0.31722 0.32248 0.32501 0.33122

0.31471

0.32746 0.32736 0.32720 0.32647 0.32650

0.33350 0.33719 0.33411 0.33776 0.33156

0.32270 0.32291 0.32630 0.33269 0.32918

0.31293 0.31428 0.31949 0.32199 0.32814

0.31178

0.33300 0.33290 0.33274 0.33200 0.33203

0.33915 0.34290 0.33977 0.34348 0.33718

0.32817 0.32838 0.33183 0.33832 0.33476

0.31823 0.31960 0.32490 0.32745 0.33370

0.31707

S.Arabistan Riyali Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Al›fl Sat›fl

1.1587 1.1669 1.1611 1.1608 1.1665

1.1913 1.2197 1.1900 1.2138 1.1609

1.1172 1.1250 1.1425 1.1701 1.1523

1.0905 1.0877 1.1053 1.1175 1.1597

1.0780

Al›fl

1.1664 1.1747 1.1688 1.1685 1.1743

1.1992 1.2278 1.1979 1.2219 1.1686

1.1246 1.1325 1.1501 1.1779 1.1600

1.0977 1.0949 1.1126 1.1249 1.1674

1.0852

1.1544 1.1626 1.1568 1.1565 1.1622

1.1869 1.2152 1.1856 1.2093 1.1566

1.1131 1.1208 1.1383 1.1658 1.1480

1.0865 1.0837 1.1012 1.1134 1.1554

1.0740

1.1708 1.1792 1.1732 1.1729 1.1788

1.2038 1.2325 1.2025 1.2265 1.1730

1.1289 1.1368 1.1545 1.1824 1.1644

1.1019 1.0991 1.1168 1.1292 1.1718

1.0893

Japon Yeni Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Sat›fl

döviz kurlar›

0.22101 0.22304 0.22120 0.22021 0.21835

0.21932 0.22000 0.21754 0.22173 0.21613

0.21752 0.21582 0.21662 0.21697 0.21649

0.21783 0.21550 0.21788 0.22033 0.22154

0.21923

Sat›fl

Norveç Kronu

Pratik Bilgiler IV- T.C. MERKEZ BANKASI EYLÜL 2008 DÖV‹Z VE EFEKT‹F KURLARI

‹SMMMO YAYIN ORGANI

1.3399 1.3643 1.4134 1.3839 1.4289

1.3993 1.3772 1.3964 1.4811 1.5107

1.4996 1.5308 1.6425 1.7029 1.6994

1.6942 1.5036

1.3335 1.3578 1.4066 1.3773 1.4220

1.3926 1.3706 1.3897 1.4740 1.5034

1.4924 1.5235 1.6346 1.6947 1.6912

1.6861 1.4964

14 15 16 17 18.19.20

21 22 23 24 25.26.27

28-30 31

1.2375 1.3075

1.2316 1.3012

1.2.3 4.5.6

7 8 9 10 11.12.13

Sat›fl

Al›fl

1.6849 1.4954

1.4914 1.5224 1.6335 1.6935 1.6900

1.3916 1.3696 1.3887 1.4730 1.5023

1.3326 1.3568 1.4056 1.3763 1.4210

1.2307 1.3003

Al›fl

ABD Dolar›

Uygulama Tarihi Ekim 2008

Döviz Efektif

1.6967 1.5059

1.5018 1.5331 1.6450 1.7055 1.7019

1.4014 1.3793 1.3985 1.4833 1.5130

1.3419 1.3663 1.4155 1.3860 1.4310

1.2394 1.3095

Sat›fl 1.0251 1.0168 1.0001 0.98148 0.95419 0.97150 0.94393 0.94271 0.98470 0.97399 0.99500 1.0246 1.0473 1.0526 1.1043 1.1333 1.0575 1.0304 1.0212

1.0184 1.0102 0.99360 0.97510 0.94799 0.96519 0.93779 0.93658 0.97830 0.96766 0.98853 1.0179 1.0405 1.0458 1.0971 1.1259 1.0506 1.0237 1.0146

1.0190 1.0099

1.0357 1.0410 1.0921 1.1207 1.0458

0.93227 0.97380 0.96321 0.98398 1.0132

0.98903 0.97061 0.94363 0.96075 0.93348

1.0137 1.0056

1.0366 1.0273

1.0536 1.0589 1.1109 1.1401 1.0638

0.94837 0.99061 0.97983 1.0010 1.0307

1.0061 0.98737 0.95992 0.97733 0.94959

1.0313 1.0229

0.24212 0.24285 0.24415 0.24823 0.25865 0.25482 0.26050 0.25575 0.25316 0.25519 0.26753 0.27226 0.27078 0.27170 0.28391 0.29262 0.28701 0.28257 0.26425

0.24093 0.24166 0.24295 0.24701 0.25738 0.25357 0.25922 0.25450 0.25192 0.25394 0.26622 0.27093 0.26945 0.27037 0.28252 0.29119 0.28560 0.28119 0.26296

0.28099 0.26278

0.26926 0.27018 0.28232 0.29099 0.28540

0.25432 0.25174 0.25376 0.26603 0.27074

0.24278 0.24684 0.25720 0.25339 0.25904

0.24076 0.24149

0.28322 0.26486

0.27140 0.27232 0.28456 0.29329 0.28767

0.25634 0.25374 0.25578 0.26815 0.27289

0.24471 0.24880 0.25924 0.25541 0.26110

0.24268 0.24341

Danimarka Kronu Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Al›fl Sat›fl 1.8065 1.8118 1.8213 1.8519 1.9300 1.8994 1.9403 1.9061 1.8870 1.9022 1.9940 2.0290 2.0183 2.0256 2.1164 2.1818 2.1407 2.1061 1.9682

1.8126 1.8430 1.9207 1.8903 1.9310 1.8970 1.8779 1.8931 1.9844 2.0193 2.0086 2.0159 2.1062 2.1713 2.1304 2.0960 1.9588

Euro

1.7978 1.8031

Döviz Al›fl Sat›fl

döviz kurlar›

Avustralya Dolar› Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Al›fl Sat›fl

Pratik Bilgiler

2.0945 1.9574

2.0072 .0145 2.1047 2.1698 2.1289

1.8957 1.8766 1.8918 1.9830 2.0179

1.8113 1.8417 1.9194 1.8890 1.9296

1.7965 1.8018

Al›fl

Efektif

2.1093 1.9712

2.0213 2.0286 2.1196 2.1851 2.1439

1.9090 1.8898 1.9051 1.9970 2.0320

1.8240 1.8547 1.9329 1.9022 1.9432

1.8092 1.8145

Sat›fl

Pratik Bilgiler

IV- T.C. MERKEZ BANKASI EK‹M 2008 DÖV‹Z VE EFEKT‹F KURLARI

EYLÜL - EK‹M 2008

346

Sat›fl

2.2749 2.3126

2.3563 2.3791 2.4747 2.3968 2.4216

2.4114 2.4177 2.4450 2.5546 2.6140

2.6156 2.6089 2.6881 2.7655 2.6533

2.6111 2.4861

2.2631 2.3006

2.3440 2.3667 2.4618 2.3843 2.4090

2.3989 2.4051 2.4323 2.5413 2.6004

2.6020 2.5953 2.6741 2.7511 2.6395

2.5975 2.4732

1.2.3 4.5.6

347

7 8 9 10 11.12.13

14 15 16 17 18.19.20

21 22 23 24 25.26.27

28-30 31

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

1.2370 1.2171 1.2293 1.3049 1.3308 1.3187 1.3281 1.4106 1.4603 1.4617 1.4584 1.3292

1.2291 1.2093 1.2214 1.2965 1.3223 1.3103 1.3196 1.4016 1.4510 1.4523 1.4491 1.3207

2.4150 2.4213 2.4487 2.5584 2.6179 2.6195 2.6128 2.6921 2.7696 2.6573 2.6150 2.4898

2.6002 2.5935 2.6722 2.7492 2.6377 2.5957 2.4715

Pratik Bilgiler

2.3972 2.4034 2.4306 2.5395 2.5986

2.3598 2.3827 2.4784 2.4004 2.4252

1.4469 1.3187

1.3083 1.3176 1.3995 1.4488 1.4501

1.2273 1.2075 1.2196 1.2946 1.3203

1.1649 1.1849 1.2370 1.2174 1.2683

1.1284 1.1464

Efektif

1.4606 1.3312

1.3207 1.3301 1.4127 1.4625 1.4639

1.2389 1.2189 1.2311 1.3069 1.3328

1.1760 1.1961 1.2488 1.2289 1.2803

1.1391 1.1572

Sat›fl Sat›fl 0.18657 0.18653 0.18642 0.19132 0.19887 0.19656 0.20035 0.19784 0.19491 0.19371 0.19945 0.20231 0.20415 0.20349 0.20939 0.21721 0.21363 0.20899 0.20047

0.18465 0.18461 0.18450 0.18935 0.19682 0.19454 0.19829 0.19580 0.19290 0.19171 0.19740 0.20023 0.20205 0.20139 0.20723 0.21497 0.21143 0.20684 0.19841

Efektif

0.20670 0.19827

0.20191 0.20125 0.20708 0.21482 0.21128

0.19566 0.19276 0.19158 0.19726 0.20009

0.18437 0.18922 0.19668 0.19440 0.19815

0.18452 0.18448

Al›fl

‹sveç Kronu Al›fl

Döviz Al›fl

0.20947 0.20093

0.20462 0.20396 0.20987 0.21771 0.21412

0.19830 0.19536 0.19416 0.19991 0.20278

0.18685 0.19176 0.19933 0.19701 0.20081

1.3113 1.2470

1.2640 1.2703 1.3204 1.3418 1.3300

1.1923 1.2020 1.1979 1.2383 1.2651

1.2263 1.2320 1.2718 1.2268 1.2231

0.18700 1.1891 0.18696 1.2078

Sat›fl

Döviz

1.3172 1.2526

1.2697 1.2760 1.3264 1.3479 1.3360

1.1977 1.2074 1.2033 1.2439 1.2708

1.2318 1.2376 1.2775 1.2323 1.2286

1.1945 1.2133

Sat›fl

1.3064 1.2424

1.2593 1.2656 1.3155 1.3368 1.3251

1.1879 1.1976 1.1935 1.2337 1.2604

1.2218 1.2274 1.2671 1.2223 1.2186

1.1847 1.2033

Al›fl

Kanada Dolar›

döviz kurlar›

1.1742 1.1943 1.2469 1.2271 1.2784

1.1667 1.1867 1.2389 1.2192 1.2702

2.3424 2.3650 2.4601 2.3826 2.4073

2.2783 2.3161

1.1374 1.1555

2.2615 2.2990

Al›fl

‹sviçre Frang›

1.1301 1.1481

Sat›fl

Döviz Sat›fl

Efektif Al›fl

Al›fl

‹ngiliz Sterlini

Al›fl

Döviz

Uygulama Tarihi Ekim 2008

Efektif

1.3222 1.2574

1.2745 1.2808 1.3314 1.3530 1.3411

1.2023 1.2120 1.2079 1.2486 1.2756

1.2365 1.2423 1.2824 1.2370 1.2333

1.1990 1.2179

Sat›fl

Pratik Bilgiler IV- T.C. MERKEZ BANKASI EK‹M 2008 DÖV‹Z VE EFEKT‹F KURLARI

Sat›fl

4.6267 4.8935

5.0030 5.0952 5.2893 5.1644 5.3295

5.2367 5.1553 5.2126 5.5242 5.6208

5.5797 5.7162 6.0813 6.3206 6.3090

6.3054 5.6188

Al›fl

4.5666 4.8299

4.9380 5.0290 5.2205 5.0973 5.2602

5.1686 5.0883 5.1448 5.4524 5.5477

5.5072 5.6419 6.0022 6.2384 6.2270

6.2234 5.5458

1.2.3 4.5.6

7 8 9 10 11.12.13

‹SMMMO YAYIN ORGANI

14 15 16 17 18.19.20

21 22 23 24 25.26.27

28-30 31

6.1300 5.4626

5.4246 5.5573 5.9122 6.1448 6.1336

5.0911 5.0120 5.0676 5.3706 5.4645

4.8639 4.9536 5.1422 5.0208 5.1813

4.4981 4.7575

Al›fl

Kuveyt Dinar›

Uygulama Tarihi Ekim 2008

Döviz

Efektif

6.4000 5.7031

5.6634 5.8019 6.1725 6.4154 6.4036

5.3153 5.2326 5.2908 5.6071 5.7051

5.0780 5.1716 5.3686 5.2419 5.4094

4.6961 4.9669

Sat›fl

0.23745 0.22761

0.22808 0.22712 0.23354 0.23571 0.24018

0.22507 0.22253 0.21940 0.22542 0.22713

0.21605 0.21897 0.22729 0.22557 0.22894

0.21689 0.21673

Al›fl

Döviz

Pratik Bilgiler

0.23905 0.22915

0.22962 0.22865 0.23512 0.23730 0.24180

0.22659 0.22403 0.22088 0.22694 0.22866

0.21751 0.22045 0.22882 0.22709 0.23048

0.21835 0.21819

Sat›fl

0.23728 0.22745

0.22792 0.22696 0.23338 0.23555 0.24001

0.22491 0.22237 0.21925 0.22526 0.22697

0.21590 0.21882 0.22713 0.22541 0.22878

Sat›fl

0.23960 0.22968

0.23015 0.22918 0.23566 0.23785 0.24236

0.22711 0.22455 0.22139 0.22746 0.22919

0.21801 0.22096 0.22935 0.22761 0.23101

0.21885 0.21869

Efektif

0.21674 0.21658

Al›fl

Norveç Kronu

1.1743 1.2442 1.2962 1.3368 1.4130 1.3709 1.4432 1.3921 1.3435 1.3783 1.4743 1.4966 1.4705 1.5138 1.6596 1.7467 1.8210 1.8229 1.5265

1.1665 1.2360 1.2876 1.3280 1.4037 1.3619 1.4337 1.3829 1.3346 1.3692 1.4646 1.4867 1.4608 1.5038 1.6486 1.7352 1.8090 1.8109 1.5164

0.35634 0.36198 0.37491 0.36789 0.37939 0.37205 0.36628 0.37097 0.39332 0.40179 0.39859 0.40765 0.43785 0.45407 0.45352 0.45144 0.40077

0.35570 0.36133 0.37424 0.36723 0.37871 0.37138 0.36562 0.37030 0.39261 0.40107 0.39787 0.40692 0.43706 0.45325 0.45270 0.45063 0.40005

0.44725 0.39705

0.39489 0.40387 0.43378 0.44985 0.44930

0.36859 0.36288 0.36752 0.38967 0.39806

0.35303 0.35862 0.37143 0.36448 0.37587

0.45483 0.40378

0.40158 0.41071 0.44113 0.45748 0.45692

0.37484 0.36903 0.37375 0.39627 0.40480

0.35901 0.36469 0.37772 0.37065 0.38224

0.33203 0.35049

0.32956 0.34788

0.32897 0.34725

0.32650 0.34465

Al›fl

S.Arabistan Riyali Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Al›fl Sat›fl

1.8042 1.5108

1.4554 1.4982 1.6425 1.7288 1.8023

1.3778 1.3297 1.3641 1.4592 1.4812

1.2828 1.3231 1.3985 1.3569 1.4284

1.1622 1.2314

1.8298 1.5323

1.4761 1.5196 1.6659 1.7533 1.8279

1.3974 1.3486 1.3835 1.4799 1.5023

1.3011 1.3419 1.4184 1.3761 1.4487

1.1788 1.2489

Japon Yeni Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Sat›fl

döviz kurlar›

Pratik Bilgiler

IV- T.C. MERKEZ BANKASI EK‹M 2008 DÖV‹Z VE EFEKT‹F KURLARI

EYLÜL - EK‹M 2008

348

343

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

1.2216 1.2224 1.2352 1.2593 1.2461

1.2625 1.2769 1.2652 1.2801 1.2564

1.2411 1.2405 1.2400 1.2372 1.2375

1.2157 1.2165 1.2293 1.2533 1.2401

1.2564 1.2708 1.2591 1.2740 1.2504

1.2351 1.2345 1.2340 1.2313 1.2316

9 10 11 12 13.14.15

16 17 18 19 20.21.22

23 24 25 26 27-30

1.2342 1.2336 1.2331 1.2304 1.2307

1.2555 1.2699 1.2582 1.2731 1.2495

1.2148 1.2156 1.2284 1.2524 1.2392

1.1781 1.1832 1.2028 1.2122 1.2353

1.1738

Al›fl

Efektif

1.2430 1.2424 1.2419 1.2391 1.2394

1.2644 1.2788 1.2671 1.2820 1.2583

1.2234 1.2242 1.2371 1.2612 1.2480

1.1864 1.1915 1.2112 1.2207 1.2441

1.1821

Sat›fl

1.0056 0.99332 0.99557 1.0001 1.0075 1.0230 1.0082 1.0067 1.0301 1.0177 1.0369 1.0441 1.0395 1.0376 1.0251

0.99906 0.98686 0.98910 0.99360 1.0010 1.0164 1.0016 1.0002 1.0234 1.0111 1.0302 1.0373 1.0327 1.0309 1.0184

1.0255 1.0325 1.0279 1.0262 1.0137

1.0117 0.99699 0.99560 1.0187 1.0064

0.99446 0.98232 0.98455 0.98903 0.99640

1.0003 0.98053 0.99081 1.0089 0.99769

1.0080

1.0431 1.0504 1.0457 1.0438 1.0313

1.0291 1.0142 1.0127 1.0363 1.0238

1.0116 0.99928 1.0015 1.0061 1.0135

1.0176 0.99745 1.0079 1.0263 1.0150

1.0254 0.23257 0.23125 0.23385 0.23708 0.23739 0.23337 0.23202 0.23397 0.23533 0.23552 0.24061 0.24360 0.24119 0.24780 0.23931 0.24243 0.24513 0.24406 0.24384 0.24212

0.23223 0.23088 0.23282 0.23418 0.23437 0.23943 0.24241 0.24001 0.24659 0.23814 0.24124 0.24393 0.24286 0.24265 0.24093

0.23325

0.23143 0.23012 0.23270 0.23592 0.23623

0.23211

0.24107 0.24376 0.24269 0.24248 0.24076

0.23926 0.24224 0.23984 0.24642 0.23797

0.23207 0.23072 0.23266 0.23402 0.23421

0.23127 0.22996 0.23254 0.23575 0.23606

0.23195

0.24299 0.24569 0.24462 0.24440 0.24268

0.24116 0.24416 0.24174 0.24837 0.23986

0.23391 0.23255 0.23451 0.23587 0.23606

0.23310 0.23178 0.23439 0.23763 0.23794

0.23379

Danimarka Kronu Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Al›fl Sat›fl

1.7344 1.7245 1.7436 1.7679 1.7698 1.7402 1.7302 1.7448 1.7548 1.7561 1.7946 1.8168 1.7991 1.8486 1.7855 1.8083 1.8287 1.8208 1.8191 1.8065

1.7261 1.7162 1.7352 1.7594 1.7613 1.7318 1.7219 1.7364 1.7464 1.7477 1.7860 1.8081 1.7905 1.8397 1.7769 1.7996 1.8199 1.8121 1.8104 1.7978

1.7983 1.8186 1.8108 1.8091 1.7965

1.7847 1.8068 1.7892 1.8384 1.7757

1.7306 1.7207 1.7352 1.7452 1.7465

1.7249 1.7150 1.7340 1.7582 1.7601

1.7302

1.7314

1.7398

Al›fl

Euro Döviz Al›fl Sat›fl

döviz kurlar›

1.0115 0.99150 1.0019 1.0202 1.0089

1.0193

1.0049 0.98506 0.99539 1.0136 1.0023

1.0127

Avustralya Dolar› Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Al›fl Sat›fl

Pratik Bilgiler

1.1846 1.1897 1.2094 1.2189 1.2422

1.1789 1.1840 1.2036 1.2130 1.2362

1.1803

1.1746

1

2 3 4 5 6.7.8

Sat›fl

ABD Dolar›

Al›fl

Döviz

Uygulama Tarihi Eylül 2008

Efektif

1.8110 1.8314 1.8235 1.8218 1.8092

1.7973 1.8195 1.8018 1.8514 1.7882

1.7428 1.7328 1.7474 1.7574 1.7587

1.7370 1.7271 1.7462 1.7706 1.7725

1.7424

Sat›fl

Pratik Bilgiler

IV- T.C. MERKEZ BANKASI EYLÜL 2008 DÖV‹Z VE EFEKT‹F KURLARI

Al›fl

2.1482

2.1266 2.1105 2.1318 2.1603 2.1772

2.1468 2.1416 2.1639 2.1944 2.1936

2.2516 2.2723 2.2501 2.3209 2.2478

2.2733 2.2891 2.2912 2.2867 2.2631

Uygulama Tarihi Eylül 2008

1

2 3 4 5 6.7.8

9 10 11 12 13.14.15

16 17 18 19 20.21.22

23 24 25 26 27-30

Döviz

‹SMMMO YAYIN ORGANI

2.2852 2.3011 2.3032 2.2987 2.2749

2.2634 2.2842 2.2619 2.3330 2.2595

2.1580 2.1528 2.1752 2.2059 2.2051

2.1377 2.1215 2.1429 2.1716 2.1886

2.1594

Sat›fl

2.2717 2.2875 2.2896 2.2851 2.2615

2.2500 2.2707 2.2485 2.3193 2.2462

2.1453 2.1401 2.1624 2.1929 2.1921

2.1251 2.1090 2.1303 2.1588 2.1757

2.1467

Al›fl

‹ngiliz Sterlini Efektif

2.2886 2.3046 2.3067 2.3021 2.2783

2.2668 2.2876 2.2653 2.3365 2.2629

2.1612 2.1560 2.1785 2.2092 2.2084

2.1409 2.1247 2.1461 2.1749 2.1919

2.1626

Sat›fl

1.1240 1.1400 1.1338 1.1338 1.1301

1.1213 1.1432 1.1229 1.1590 1.1113

1.0781 1.0753 1.0870 1.0989 1.0903

1.0717 1.0643 1.0787 1.0960 1.1074

1.0699

Al›fl

Döviz

Pratik Bilgiler

1.1312 1.1473 1.1411 1.1411 1.1374

1.1285 1.1506 1.1301 1.1665 1.1185

1.0850 1.0822 1.0940 1.1060 1.0973

1.0786 1.0712 1.0856 1.1031 1.1145

1.0768

Sat›fl

1.1223 1.1383 1.1321 1.1321 1.1284

1.1196 1.1415 1.1212 1.1573 1.1096

1.0765 1.0737 1.0854 1.0973 1.0887

1.0701 1.0627 1.0771 1.0944 1.1057

1.0683

Al›fl

‹sviçre Frang› Efektif

1.1329 1.1490 1.1428 1.1428 1.1391

1.1302 1.1523 1.1318 1.1682 1.1202

1.0866 1.0838 1.0956 1.1077 1.0989

1.0802 1.0728 1.0872 1.1048 1.1162

1.0784

Sat›fl Sat›fl 0.18431 0.18328 0.18228 0.18415 0.18636 0.18673 0.18395 0.18277 0.18330 0.18458 0.18454 0.18770 0.18836 0.18741 0.19237 0.18688 0.18956 0.19067 0.18891 0.18815 0.18657

0.18241 0.18139 0.18040 0.18225 0.18444 0.18481 0.18206 0.18089 0.18141 0.18268 0.18264 0.18577 0.18642 0.18548 0.19039 0.18496 0.18761 0.18871 0.18696 0.18621 0.18465

0.18748 0.18858 0.18683 0.18608 0.18452

0.18564 0.18629 0.18535 0.19026 0.18483

0.18193 0.18076 0.18128 0.18255 0.18251

0.18126 0.18027 0.18212 0.18431 0.18468

Sat›fl

0.19000 0.19111 0.18934 0.18858 0.18700

0.18813 0.18879 0.18784 0.19281 0.18731

0.18437 0.18319 0.18372 0.18500 0.18496

0.18370 0.18270 0.18457 0.18679 0.18716

0.18473

Efektif 0.18228

Al›fl

‹sveç Kronu Al›fl

Döviz Sat›fl 1.1245 1.1118 1.1110 1.1259 1.1509 1.1629 1.1502 1.1498 1.1557 1.1717 1.1655 1.1820 1.1915 1.1884 1.2046 1.1810 1.1856 1.1980 1.1981 1.1961 1.1945

1.1194 1.1068 1.1060 1.1208 1.1457 1.1577 1.1450 1.1446 1.1505 1.1664 1.1603 1.1767 1.1861 1.1831 1.1992 1.1757 1.1803 1.1926 1.1927 1.1907 1.1891

1.1759 1.1882 1.1883 1.1863 1.1847

1.1723 1.1817 1.1787 1.1948 1.1713

1.1408 1.1404 1.1462 1.1621 1.1560

1.1027 1.1019 1.1167 1.1415 1.1534

1.1153

Al›fl

Kanada Dolar› Al›fl

Döviz

döviz kurlar› Efektif Sat›fl

1.1901 1.2026 1.2027 1.2006 1.1990

1.1865 1.1960 1.1929 1.2092 1.1855

1.1546 1.1542 1.1601 1.1762 1.1699

1.1160 1.1152 1.1302 1.1553 1.1673

1.1288

Pratik Bilgiler

IV- T.C. MERKEZ BANKASI EYLÜL 2008 DÖV‹Z VE EFEKT‹F KURLARI

EYLÜL - EK‹M 2008

344

4.4140

4.4279 4.4422 4.5216 4.5561 4.6372

4.5637 4.5636 4.6122 4.6959 4.6526

4.7168 4.7751 4.7251 4.7915 4.6896

4.6422 4.6618 4.6582 4.6361 4.6267

4.3566

4.3703 4.3845 4.4628 4.4969 4.5769

4.5044 4.5043 4.5522 4.6349 4.5921

4.6555 4.7130 4.6637 4.7292 4.6286

4.5819 4.6012 4.5976 4.5758 4.5666

1

345

2 3 4 5 6.7.8

9 10 11 12 13.14.15

EYLÜL - EK‹M 2008

16 17 18 19 20.21.22

23 24 25 26 27-30

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Efektif

4.7118 4.7317 4.7281 4.7056 4.6961

4.7876 4.8467 4.7960 4.8634 4.7599

4.6322 4.6321 4.6814 4.7663 4.7224

4.4943 4.5088 4.5894 4.6244 4.7068

4.4802

Sat›fl

0.21953 0.22155 0.21972 0.21873 0.21689

0.21785 0.21853 0.21608 0.22024 0.21468

0.21606 0.21437 0.21517 0.21552 0.21504

0.21637 0.21406 0.21642 0.21885 0.22006

0.21776

Al›fl

Döviz

Pratik Bilgiler

4.5132 4.5322 4.5286 4.5072 4.4981

4.5857 4.6423 4.5937 4.6583 4.5592

4.4368 4.4367 4.4839 4.5654 4.5232

4.3047 4.3187 4.3959 4.4294 4.5082

4.2913

Al›fl

Kuveyt Dinar›

Sat›fl

Döviz

Al›fl

Uygulama Tarihi Eylül 2008

0.21938 0.22139 0.21957 0.21858 0.21674

0.21770 0.21838 0.21593 0.22009 0.21453

0.21591 0.21422 0.21502 0.21537 0.21489

0.21622 0.21391 0.21627 0.21870 0.21991

0.21761

Al›fl

Sat›fl

0.22152 0.22355 0.22171 0.22072 0.21885

0.21982 0.22051 0.21804 0.22224 0.21663

0.21802 0.21632 0.21712 0.21747 0.21699

0.21833 0.21600 0.21838 0.22084 0.22205

0.21973

Efektif

0.32993 0.32983 0.32967 0.32894 0.32897

0.33602 0.33974 0.33663 0.34031 0.33407

0.32514 0.32535 0.32877 0.33520 0.33167

0.31529 0.31665 0.32190 0.32442 0.33062

0.31414

0.33052 0.33042 0.33026 0.32953 0.32956

0.33663 0.34035 0.33724 0.34092 0.33467

0.32573 0.32594 0.32936 0.33580 0.33227

0.31586 0.31722 0.32248 0.32501 0.33122

0.31471

0.32746 0.32736 0.32720 0.32647 0.32650

0.33350 0.33719 0.33411 0.33776 0.33156

0.32270 0.32291 0.32630 0.33269 0.32918

0.31293 0.31428 0.31949 0.32199 0.32814

0.31178

0.33300 0.33290 0.33274 0.33200 0.33203

0.33915 0.34290 0.33977 0.34348 0.33718

0.32817 0.32838 0.33183 0.33832 0.33476

0.31823 0.31960 0.32490 0.32745 0.33370

0.31707

S.Arabistan Riyali Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Al›fl Sat›fl

1.1587 1.1669 1.1611 1.1608 1.1665

1.1913 1.2197 1.1900 1.2138 1.1609

1.1172 1.1250 1.1425 1.1701 1.1523

1.0905 1.0877 1.1053 1.1175 1.1597

1.0780

Al›fl

1.1664 1.1747 1.1688 1.1685 1.1743

1.1992 1.2278 1.1979 1.2219 1.1686

1.1246 1.1325 1.1501 1.1779 1.1600

1.0977 1.0949 1.1126 1.1249 1.1674

1.0852

1.1544 1.1626 1.1568 1.1565 1.1622

1.1869 1.2152 1.1856 1.2093 1.1566

1.1131 1.1208 1.1383 1.1658 1.1480

1.0865 1.0837 1.1012 1.1134 1.1554

1.0740

1.1708 1.1792 1.1732 1.1729 1.1788

1.2038 1.2325 1.2025 1.2265 1.1730

1.1289 1.1368 1.1545 1.1824 1.1644

1.1019 1.0991 1.1168 1.1292 1.1718

1.0893

Japon Yeni Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Sat›fl

döviz kurlar›

0.22101 0.22304 0.22120 0.22021 0.21835

0.21932 0.22000 0.21754 0.22173 0.21613

0.21752 0.21582 0.21662 0.21697 0.21649

0.21783 0.21550 0.21788 0.22033 0.22154

0.21923

Sat›fl

Norveç Kronu

Pratik Bilgiler IV- T.C. MERKEZ BANKASI EYLÜL 2008 DÖV‹Z VE EFEKT‹F KURLARI

‹SMMMO YAYIN ORGANI

1.3399 1.3643 1.4134 1.3839 1.4289

1.3993 1.3772 1.3964 1.4811 1.5107

1.4996 1.5308 1.6425 1.7029 1.6994

1.6942 1.5036

1.3335 1.3578 1.4066 1.3773 1.4220

1.3926 1.3706 1.3897 1.4740 1.5034

1.4924 1.5235 1.6346 1.6947 1.6912

1.6861 1.4964

14 15 16 17 18.19.20

21 22 23 24 25.26.27

28-30 31

1.2375 1.3075

1.2316 1.3012

1.2.3 4.5.6

7 8 9 10 11.12.13

Sat›fl

Al›fl

1.6849 1.4954

1.4914 1.5224 1.6335 1.6935 1.6900

1.3916 1.3696 1.3887 1.4730 1.5023

1.3326 1.3568 1.4056 1.3763 1.4210

1.2307 1.3003

Al›fl

ABD Dolar›

Uygulama Tarihi Ekim 2008

Döviz Efektif

1.6967 1.5059

1.5018 1.5331 1.6450 1.7055 1.7019

1.4014 1.3793 1.3985 1.4833 1.5130

1.3419 1.3663 1.4155 1.3860 1.4310

1.2394 1.3095

Sat›fl 1.0251 1.0168 1.0001 0.98148 0.95419 0.97150 0.94393 0.94271 0.98470 0.97399 0.99500 1.0246 1.0473 1.0526 1.1043 1.1333 1.0575 1.0304 1.0212

1.0184 1.0102 0.99360 0.97510 0.94799 0.96519 0.93779 0.93658 0.97830 0.96766 0.98853 1.0179 1.0405 1.0458 1.0971 1.1259 1.0506 1.0237 1.0146

1.0190 1.0099

1.0357 1.0410 1.0921 1.1207 1.0458

0.93227 0.97380 0.96321 0.98398 1.0132

0.98903 0.97061 0.94363 0.96075 0.93348

1.0137 1.0056

1.0366 1.0273

1.0536 1.0589 1.1109 1.1401 1.0638

0.94837 0.99061 0.97983 1.0010 1.0307

1.0061 0.98737 0.95992 0.97733 0.94959

1.0313 1.0229

0.24212 0.24285 0.24415 0.24823 0.25865 0.25482 0.26050 0.25575 0.25316 0.25519 0.26753 0.27226 0.27078 0.27170 0.28391 0.29262 0.28701 0.28257 0.26425

0.24093 0.24166 0.24295 0.24701 0.25738 0.25357 0.25922 0.25450 0.25192 0.25394 0.26622 0.27093 0.26945 0.27037 0.28252 0.29119 0.28560 0.28119 0.26296

0.28099 0.26278

0.26926 0.27018 0.28232 0.29099 0.28540

0.25432 0.25174 0.25376 0.26603 0.27074

0.24278 0.24684 0.25720 0.25339 0.25904

0.24076 0.24149

0.28322 0.26486

0.27140 0.27232 0.28456 0.29329 0.28767

0.25634 0.25374 0.25578 0.26815 0.27289

0.24471 0.24880 0.25924 0.25541 0.26110

0.24268 0.24341

Danimarka Kronu Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Al›fl Sat›fl 1.8065 1.8118 1.8213 1.8519 1.9300 1.8994 1.9403 1.9061 1.8870 1.9022 1.9940 2.0290 2.0183 2.0256 2.1164 2.1818 2.1407 2.1061 1.9682

1.8126 1.8430 1.9207 1.8903 1.9310 1.8970 1.8779 1.8931 1.9844 2.0193 2.0086 2.0159 2.1062 2.1713 2.1304 2.0960 1.9588

Euro

1.7978 1.8031

Döviz Al›fl Sat›fl

döviz kurlar›

Avustralya Dolar› Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Al›fl Sat›fl

Pratik Bilgiler

2.0945 1.9574

2.0072 .0145 2.1047 2.1698 2.1289

1.8957 1.8766 1.8918 1.9830 2.0179

1.8113 1.8417 1.9194 1.8890 1.9296

1.7965 1.8018

Al›fl

Efektif

2.1093 1.9712

2.0213 2.0286 2.1196 2.1851 2.1439

1.9090 1.8898 1.9051 1.9970 2.0320

1.8240 1.8547 1.9329 1.9022 1.9432

1.8092 1.8145

Sat›fl

Pratik Bilgiler

IV- T.C. MERKEZ BANKASI EK‹M 2008 DÖV‹Z VE EFEKT‹F KURLARI

EYLÜL - EK‹M 2008

346

Sat›fl

2.2749 2.3126

2.3563 2.3791 2.4747 2.3968 2.4216

2.4114 2.4177 2.4450 2.5546 2.6140

2.6156 2.6089 2.6881 2.7655 2.6533

2.6111 2.4861

2.2631 2.3006

2.3440 2.3667 2.4618 2.3843 2.4090

2.3989 2.4051 2.4323 2.5413 2.6004

2.6020 2.5953 2.6741 2.7511 2.6395

2.5975 2.4732

1.2.3 4.5.6

347

7 8 9 10 11.12.13

14 15 16 17 18.19.20

21 22 23 24 25.26.27

28-30 31

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

1.2370 1.2171 1.2293 1.3049 1.3308 1.3187 1.3281 1.4106 1.4603 1.4617 1.4584 1.3292

1.2291 1.2093 1.2214 1.2965 1.3223 1.3103 1.3196 1.4016 1.4510 1.4523 1.4491 1.3207

2.4150 2.4213 2.4487 2.5584 2.6179 2.6195 2.6128 2.6921 2.7696 2.6573 2.6150 2.4898

2.6002 2.5935 2.6722 2.7492 2.6377 2.5957 2.4715

Pratik Bilgiler

2.3972 2.4034 2.4306 2.5395 2.5986

2.3598 2.3827 2.4784 2.4004 2.4252

1.4469 1.3187

1.3083 1.3176 1.3995 1.4488 1.4501

1.2273 1.2075 1.2196 1.2946 1.3203

1.1649 1.1849 1.2370 1.2174 1.2683

1.1284 1.1464

Efektif

1.4606 1.3312

1.3207 1.3301 1.4127 1.4625 1.4639

1.2389 1.2189 1.2311 1.3069 1.3328

1.1760 1.1961 1.2488 1.2289 1.2803

1.1391 1.1572

Sat›fl Sat›fl 0.18657 0.18653 0.18642 0.19132 0.19887 0.19656 0.20035 0.19784 0.19491 0.19371 0.19945 0.20231 0.20415 0.20349 0.20939 0.21721 0.21363 0.20899 0.20047

0.18465 0.18461 0.18450 0.18935 0.19682 0.19454 0.19829 0.19580 0.19290 0.19171 0.19740 0.20023 0.20205 0.20139 0.20723 0.21497 0.21143 0.20684 0.19841

Efektif

0.20670 0.19827

0.20191 0.20125 0.20708 0.21482 0.21128

0.19566 0.19276 0.19158 0.19726 0.20009

0.18437 0.18922 0.19668 0.19440 0.19815

0.18452 0.18448

Al›fl

‹sveç Kronu Al›fl

Döviz Al›fl

0.20947 0.20093

0.20462 0.20396 0.20987 0.21771 0.21412

0.19830 0.19536 0.19416 0.19991 0.20278

0.18685 0.19176 0.19933 0.19701 0.20081

1.3113 1.2470

1.2640 1.2703 1.3204 1.3418 1.3300

1.1923 1.2020 1.1979 1.2383 1.2651

1.2263 1.2320 1.2718 1.2268 1.2231

0.18700 1.1891 0.18696 1.2078

Sat›fl

Döviz

1.3172 1.2526

1.2697 1.2760 1.3264 1.3479 1.3360

1.1977 1.2074 1.2033 1.2439 1.2708

1.2318 1.2376 1.2775 1.2323 1.2286

1.1945 1.2133

Sat›fl

1.3064 1.2424

1.2593 1.2656 1.3155 1.3368 1.3251

1.1879 1.1976 1.1935 1.2337 1.2604

1.2218 1.2274 1.2671 1.2223 1.2186

1.1847 1.2033

Al›fl

Kanada Dolar›

döviz kurlar›

1.1742 1.1943 1.2469 1.2271 1.2784

1.1667 1.1867 1.2389 1.2192 1.2702

2.3424 2.3650 2.4601 2.3826 2.4073

2.2783 2.3161

1.1374 1.1555

2.2615 2.2990

Al›fl

‹sviçre Frang›

1.1301 1.1481

Sat›fl

Döviz Sat›fl

Efektif Al›fl

Al›fl

‹ngiliz Sterlini

Al›fl

Döviz

Uygulama Tarihi Ekim 2008

Efektif

1.3222 1.2574

1.2745 1.2808 1.3314 1.3530 1.3411

1.2023 1.2120 1.2079 1.2486 1.2756

1.2365 1.2423 1.2824 1.2370 1.2333

1.1990 1.2179

Sat›fl

Pratik Bilgiler IV- T.C. MERKEZ BANKASI EK‹M 2008 DÖV‹Z VE EFEKT‹F KURLARI

Sat›fl

4.6267 4.8935

5.0030 5.0952 5.2893 5.1644 5.3295

5.2367 5.1553 5.2126 5.5242 5.6208

5.5797 5.7162 6.0813 6.3206 6.3090

6.3054 5.6188

Al›fl

4.5666 4.8299

4.9380 5.0290 5.2205 5.0973 5.2602

5.1686 5.0883 5.1448 5.4524 5.5477

5.5072 5.6419 6.0022 6.2384 6.2270

6.2234 5.5458

1.2.3 4.5.6

7 8 9 10 11.12.13

‹SMMMO YAYIN ORGANI

14 15 16 17 18.19.20

21 22 23 24 25.26.27

28-30 31

6.1300 5.4626

5.4246 5.5573 5.9122 6.1448 6.1336

5.0911 5.0120 5.0676 5.3706 5.4645

4.8639 4.9536 5.1422 5.0208 5.1813

4.4981 4.7575

Al›fl

Kuveyt Dinar›

Uygulama Tarihi Ekim 2008

Döviz

Efektif

6.4000 5.7031

5.6634 5.8019 6.1725 6.4154 6.4036

5.3153 5.2326 5.2908 5.6071 5.7051

5.0780 5.1716 5.3686 5.2419 5.4094

4.6961 4.9669

Sat›fl

0.23745 0.22761

0.22808 0.22712 0.23354 0.23571 0.24018

0.22507 0.22253 0.21940 0.22542 0.22713

0.21605 0.21897 0.22729 0.22557 0.22894

0.21689 0.21673

Al›fl

Döviz

Pratik Bilgiler

0.23905 0.22915

0.22962 0.22865 0.23512 0.23730 0.24180

0.22659 0.22403 0.22088 0.22694 0.22866

0.21751 0.22045 0.22882 0.22709 0.23048

0.21835 0.21819

Sat›fl

0.23728 0.22745

0.22792 0.22696 0.23338 0.23555 0.24001

0.22491 0.22237 0.21925 0.22526 0.22697

0.21590 0.21882 0.22713 0.22541 0.22878

Sat›fl

0.23960 0.22968

0.23015 0.22918 0.23566 0.23785 0.24236

0.22711 0.22455 0.22139 0.22746 0.22919

0.21801 0.22096 0.22935 0.22761 0.23101

0.21885 0.21869

Efektif

0.21674 0.21658

Al›fl

Norveç Kronu

1.1743 1.2442 1.2962 1.3368 1.4130 1.3709 1.4432 1.3921 1.3435 1.3783 1.4743 1.4966 1.4705 1.5138 1.6596 1.7467 1.8210 1.8229 1.5265

1.1665 1.2360 1.2876 1.3280 1.4037 1.3619 1.4337 1.3829 1.3346 1.3692 1.4646 1.4867 1.4608 1.5038 1.6486 1.7352 1.8090 1.8109 1.5164

0.35634 0.36198 0.37491 0.36789 0.37939 0.37205 0.36628 0.37097 0.39332 0.40179 0.39859 0.40765 0.43785 0.45407 0.45352 0.45144 0.40077

0.35570 0.36133 0.37424 0.36723 0.37871 0.37138 0.36562 0.37030 0.39261 0.40107 0.39787 0.40692 0.43706 0.45325 0.45270 0.45063 0.40005

0.44725 0.39705

0.39489 0.40387 0.43378 0.44985 0.44930

0.36859 0.36288 0.36752 0.38967 0.39806

0.35303 0.35862 0.37143 0.36448 0.37587

0.45483 0.40378

0.40158 0.41071 0.44113 0.45748 0.45692

0.37484 0.36903 0.37375 0.39627 0.40480

0.35901 0.36469 0.37772 0.37065 0.38224

0.33203 0.35049

0.32956 0.34788

0.32897 0.34725

0.32650 0.34465

Al›fl

S.Arabistan Riyali Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Al›fl Sat›fl

1.8042 1.5108

1.4554 1.4982 1.6425 1.7288 1.8023

1.3778 1.3297 1.3641 1.4592 1.4812

1.2828 1.3231 1.3985 1.3569 1.4284

1.1622 1.2314

1.8298 1.5323

1.4761 1.5196 1.6659 1.7533 1.8279

1.3974 1.3486 1.3835 1.4799 1.5023

1.3011 1.3419 1.4184 1.3761 1.4487

1.1788 1.2489

Japon Yeni Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Sat›fl

döviz kurlar›

Pratik Bilgiler

IV- T.C. MERKEZ BANKASI EK‹M 2008 DÖV‹Z VE EFEKT‹F KURLARI

EYLÜL - EK‹M 2008

348

Pratik Bilgiler I- Devlet ‹statistik Enstitüsü Verilerine Göre TEFE - ÜFE Oranlar› (%) (*) (**) I- A B‹R ÖNCEK‹ AYA GÖRE AYLIK DE⁄‹fi‹M (AYLIK) Tüketici (*)

2005 - 0.41

2006 1.96

2007 - 0.05

2008 0.42

2004 0.7

2005 0.55

2006 0.75

2007 1.00

2008 0.80

fiUBAT

1.6

0.11

0.26

0.95

MART N‹SAN

2.1 2.65

1.26 1.21

0.25 1.94

0.97 0.80

2.56

0.6

0.02

0.22

0.43

1.29

3.17 4.50

0.89 0.59

0.26 0.71

0.27 1.34

0.92 1.21

0.96 1.68

MAYIS HAZ‹RAN TEMMUZ

- 0.03 - 1.05 - 1.52

0.20 - 0.48 - 0.74

2.77 4.02 0.86

0.39 - 0.11 0.06

2.12 0.32 1.25

0.38 - 0.13 0.22

0.92 0.10 - 0.57

1.88 0.34 0.85

0.50 - 0.24 - 0.73

1.49 -0.36 0.58

A⁄USTOS EYLÜL EK‹M

0.79 1.85 3.23

1.04 - 0.75 0.78 - 0.23 0.68 0.45

0.85 1.02 - 013

-2.34 -0.90 0.57

0.58 0.94 2.22

0.85 1.02 1.79

- 0.44 1.29 1.27

0.02 1.03 1.81

-0.24 0.45 2.60

KASIM ARALIK

0.75 0.13

- 0.95 - 0.29 - 0.04 - 0.12

0.89 0.15

1.54 0.45

1.40 0.42

1.29 0.23

1.95 0.22

I-B B‹R ÖNCEK‹ YILIN AYNI AYINA GÖRE DE⁄‹fi‹M (YILLIK) AYLAR

T. Eflya 2004

2005

ÜFE (**) 2006 2007

OCAK fiUBAT MART N‹SAN MAYIS HAZ‹RAN TEMMUZ A⁄USTOS EYLÜL EK‹M KASIM ARALIK

10.8 9.1 8.0 8.91 9.56 10.53 9.44 10.52 12.5 15.48 14.4 13.84

10.70 10.58 11.33 10.17 5.59 4.25 4.26 4.32 4.38 2.57 1.60 2.66

5.11 5.26 4.21 4.96 7.66 12.52 14.34 12.32 11.19 10.94 11.67 11.58

9.37 10.13 10.92 9.68 7.14 2.89 2.08 3.72 5.02 4.41 5.65 5.94

2008

2004

2005

6.44 8.15 10.50 14.56 16.53 17.03 18.41 14.67 12.49 13.29

16.22 14.28 11.83 10.18 8.88 8.93 9.57 10.04 9.00 9.86 9.79 9.32

9.23 8.69 7.94 8.18 8.70 8.95 7.82 7.91 7.99 7.52 7.61 7.72

Tüketici (*) 2006 2007 7.93 8.15 8.16 8.83 9.86 10.12 11.69 10.26 10.55 9.98 9.86 9.65

9.93 10.16 10.86 10.72 9.23 8.60 6.90 7.39 7.12 7.70 8.40 8.39

2008 8.17 9.10 9.15 9.66 10.74 10.61 12.06 11.77 11.13 11.99

(*) De¤iflim Oranlar› 2003-2004 y›llar› için 1994=100 Temel Y›ll› Tüketici Fiyatlar› Endeksi’nden, 2005 y›l›ndan itibaren 2003=100 Temel Y›ll› Tüketici Fiyatlar› Endeksi’nden verilmifltir. (**) De¤iflim Oranlar› 2003-2004 y›llar› için 1994=100 Temel Y›ll› Toptan Eflya Fiyatlar› Endeksi’nden, 2005 y›l›ndan itibaren 2003=100 Temel Y›ll› Üretici Fiyatlar› Endeksi’nden verilmifltir.

339

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

endeks

ÜFE (**)

2004 2.6

Pratik Bilgiler

T. Eflya AYLAR OCAK

‹SMMMO YAYIN ORGANI 9811.35

9896.12

8655.06

7861.6

7183,5

9822.13

8804.91

7923,5

7169,4

5842.8

4059.5

2393,0

1606.8

1045.3

624.6

340.6

EK‹M

8330.1

7213.4

6213.3

4564.5

2516.7

1780.1

1146.8

708,0

377.6

206.5

119.8

8392.7

7336.2

6314.3

4755.5

2577.2

1852.7

1185.7

747.6

396.9

213.8

126.6

KASIM

8403.8

7382.1

6478.8

4951.7

2626,0

1979.5

1215.1

787.7

412.5

223.1

134.7

ARALIK

EYLÜL - EK‹M 2008

124.70

136.39

2006

2007

145.18

118.64

2005

2008

96.99

107.17

2003

2004

99.12

148.90

137.68

125.02

118.77

107.40

153.62

139.02

125.33

120.27

108.03

100.84

160.53

140.13

127.76

121.72

110.49

100.02

163.93

140.68

131.30

121.96

115.50

99.04

164.46

140.53

136.58

121.38

116.43

98.80

166.51

140.62

137.76

120.48

115.56

99.16

162.62

141.82

136.73

121.73

116.69

99.70

161.61

143.26

136.41

122.68

117.53

99.61

II-B ÜRET‹C‹ F‹YATLARI ENDEKS‹ (2003=100)

162.08

143.07

137.03

123.52

120.43

100.66

144.35

136.63

122.35

120.43

102.80

144.57

136.46

122.30

119.13

103.28

9799.14 9843.68 9814.95 9802.74

8950.24 9009.11 8805.20 8785.74

8069.7

7173,3

6024.6

4276.7

2448.3

1700.8

1101.2

663.7

358,0

199.1

112.8

EYLÜL

2008 10.429.14 10.696.37 11.035,44 11.531,83 11.776.07 11.814.14 11.961.40 11681.96 11.577.08 11.643.17

9177.76 9432.06

8677.15

7982.7

7222.2

5720.7

3920.6

2370.5

1556,0

1020.7

593.1

328.2

190.3

108,0

8957.94 8980.93 9003.20

8067.8

8675.43 8647.64

8070.5

7364.0

5572,0

3795.6

2346.4

1496.5

995.5

563.4

320.6

186.1

104.7

9797.71 9890.38 9986.64 10066.38 10105.89 10095.11 10101.58 10187.78 10291.22 10277.57 10369.52 10385.32

7862.2

7410.0

5508.4

3689.6

2339.5

1469.9

980.2

544.8

312.1

182,0

102.2

2007

7700.6

7281.8

5485.5

3470.8

2300.5

1424.4

949.3

517.9

299.7

179.7

99.5

MAYIS HAZ‹RAN TEMMUZ A⁄USTOS

2006

7576.5

2004

7055.7

5387.9

3035,0

2246.8

1352.9

912.7

490.7

277.3

176.4

91.7

N‹SAN

8328.42 8326.55 8503.60

6840.7

2003

5289.5

2757.6

2179.3

1301,0

877.4

462.8

259.1

167.8

71.4

MART

II-A TOPTAN EfiYA F‹YATLARI ENDEKS‹ (1994=100)

endeks

2005

2686.8

5157.4

2001

2002

1258.6

2094,0

1999

2000

435.8

839,1

244.8

1996

1997

148.5

1995

1998

66.7

61.9

Y›l 1994 159,0

fiUBAT

OCAK

Ay

Pratik Bilgiler

Pratik Bilgiler

II- Toptan Eflya Fiyatlar› Endeksi ve Üretici Fiyatlar› Endeksi

340

Pratik Bilgiler III- Gündelikler

182

146

132

128

100

117

110

93

46

198

164

131

118

114

90

105

99

83

41

342

283

227

205

198

154

181

171

143

71

199

166

132

119

115

91

106

100

84

42

194

161

128

116

112

88

103

97

81

41

1.491

1.238

988

895

865

676

791

746

627

310

179

148

119

107

104

80

95

90

74

38

192

160

127

115

111

88

102

96

81

40

187

156

125

112

109

87

100

94

80

39

139

115

91

83

80

63

74

69

59

29

186

155

124

112

108

84

99

94

78

39

191

158

126

114

110

87

101

95

80

40

1.637

1.359

1.085

983

950

740

867

819

687

341

341

283

226

205

198

154

181

171

143

71

152

122

110

107

83

98

92

77

38

37.801

31.405

25.127

22.948

22.073

17.150

20.118

18.901

15.914

7.880

295

244

195

177

171

134

156

147

125

61

61

50

40

36

35

27

33

31

25 12

194

161

128

116

112

89

103

97

82

40

1.437

1.193

952

862

833

650

762

719

604

299

186

155

124

111

108

84

99

93

78

39

183

341

744

617

492

446

432

337

395

372

313

155

191

158

126

114

110

87

101

95

80

40

152

127

101

92

89

70

81

76

65

32

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Pratik Bilgiler

220

gündelikler

III-A YURTDIfiI GÜNDEL‹KLER‹N HESAPLANMASINDA ESAS ALINACAK CETVEL

Pratik Bilgiler III-B KKTC’NE YAPILACAK YOLCULUKLARDA VER‹LECEK GÜNDEL‹KLER Genelkurmay Baflkan›, Anayasa Yüksekö¤re tim Kurulu Baflkan›, T.B.M.M. Bakanl›k Müsteflarlar›, Milli Mahkemesi Baflkan›, Bakanlar, Baflkan›, Güvenlik Kurulu Genel Milletvekilleri, Kuvvet Baflbakan Sekreteri, v.s...

Komutanlar›, v.s...

01.01.200731.12.2007

100 YTL

80 YTL

70 YTL

Di¤er Memur vve Hizmetlile r Ayl›k/kadro derecesi 1 olanlar

Ayl›k/kadro derecesi 2-4 olanlar

Ayl›k/kadro derecesi 5-15 olanlar

60 YTL

50 YTL

40 YTL

III-C YURT‹Ç‹ GÜNDEL‹KLER (01.01.2008 - 30.06.2008) Vergiden ‹stisna Gündelik Tutar› (YTL) 35.00

1.114,04 ile 1.122,94 1.005,17 ile 1.114,03 866.60 ile 1.005,16

29.50 26.50 24.00

698.11 ile 866.59 698.10 ve daha az ise

21.50 20.50

Pratik Bilgiler

gündelikler

Gündeliklerin ‹sabet Etti¤i Brüt Ayl›k Tutar› (YTL) 1.122,95 ve daha fazlas›

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

342

Pratik Bilgiler 1- ASGAR‹ ÜCRET

01.01.07 - 30.06.07

01.07.07 - 31.12.07

01.01.08 - 30.06.08

01.07.08 - 31.12.08

a) 16 Yafl›ndan Büyükler ‹çin

562.50 YTL

585.00 YTL

608.40 YTL

638.70 YTL

b) 16 Yafl›ndan Küçükler ‹çin

476.70 YTL

491.40 YTL

515.40 YTL

540.60 YTL

a) 16 Yafl›ndan Büyükler ‹çin

168.75 YTL

175.50 YTL

182.52 YTL

191.61 YTL

b) 16 Yafl›ndan Küçükler ‹çin

143.01 YTL

147.42 YTL

154.62 YTL

162.18 YTL

A) Ücretliler ‹çin

TABAN

TAVAN

a) 01/07/2002 - 31/03/2003 Dönemi ‹çin

327.583.290

1.637.916.450

b) 01/04/2003 - 30/06/2003 Dönemi ‹çin

393.099.960

1.965.499.800

c) 01/07/2003 - 31/12/2003 Dönemi ‹çin

458.015.820

2.290.079.100

d) 01/01/2004 - 30/06/2004 Dönemi ‹çin

549.630.000

2.748.150.000

e) 01/07/2004 - 31/12/2004 Dönemi ‹çin

444.150.000

2.886.975.000

f) 01/01/2005 - 31/12/2005 Dönemi ‹çin

488.70 YTL

3.176.55 YTL

g) 01/01/2006 - 31/12/2006 Dönemi ‹çin

531.00 YTL

3.451.50 YTL

h) 01/01/2007 - 30/06/2007 Dönemi ‹çin

562.50 YTL

3.656.25 YTL

›) 01/07/2007 - 31/12/2007 Dönemi ‹çin

585.00 YTL

3.802.50 YTL

j) 01/01/2008 - 30/06/2008 Dönemi ‹çin

608.40 YTL

3.954.60 YTL

k) 01/07/2008 - 31/12/2008 Dönemi ‹çin

638.70 YTL

4.151.55 YTL

3- KIDEM TAZM‹NATI TAVANI a) 15/05/2002 - 30/06/2002 Tarihleri Aras›

1.103.540.000

b) 01/07/2002 - 30/09/2002 Tarihleri Aras›

1.160.150.000

c) 01/10/2002 - 31/12/2002 Tarihleri Aras›

1.260.150.000

d) 01/01/2003 - 30/06/2003 Tarihleri Aras›

1.323.950.000

e) 01/07/2003 - 31/12/2003 Tarihleri Aras›

1.389.950.000

f) 01/01/2004 - 30/06/2004 Tarihleri Aras›

1.485.430.000

g) 01/07/2004 - 31/12/2004 Tarihleri Aras›

1.574.740.000

h) 01/01/2005 - 30/06/2005 Tarihleri Aras›

1.648,90 YTL

›) 01/07/2005 - 31/12/2005 Tarihleri Aras›

1.727.15 YTL

i) 01/01/2006 - 30/06/2006 Tarihleri Aras›

1.770.63 YTL

j) 01/07/2006 - 31/12/2006 Tarihleri Aras›

1.857.44 YTL

k) 01/01/2007 - 30/06/2007 Tarihleri Aras›

1.960.69 YTL

l) 01/07/2007 - 31/12/2007 Tarihleri Aras›

2.030.19 YTL

m) 01/01/2008 - 30/06/2008 Tarihleri Aras›

2.087.92 YTL

n) 01/07/2008 - 31/12/2008 Tarihleri Aras›

2.173.18 YTL

305

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Pratik Bilgiler

2- S‹GORTA PR‹M‹NE ESAS ÜCRETLER

sosyal güvenlik

B) Ç›raklar ‹çin

Pratik Bilgiler

sosyal güvenlik

Pratik Bilgiler 4/A- S‹GORTA PR‹M ORANLARI (30.09.2008’e kadar) ‹fl Kazas› Meslek Hastal›¤› Primi (%1.5'dan az olamaz- %7'den fazla olamaz) Anal›k Sigorta Primi Hastal›k Sigorta Primi Malüllük.Yafll›l›k ve Ölüm Sigorta Primi Malüllük Yafll›l›k ve Ölüm Sigorta Primi (Maden iflyerlerinde yeralt›nda çal›flanlardan) ‹flsizlik Sigortas› (%1 Devlet Katk›s› Hariç) Sosyal Güvenlik Destekleme Primi

‹fiÇ‹ PAYI (%)

‹fiVEREN PAYI (%)

TOPLAM (%)

1.5

1.5

5 9 9

1 6 11 13

1 11 20 22

1 7.5

2 22.5

3 30

4/B - 5 510 SAYILI KANUN - 4-(1)/a KAPSAMINDA (SSK) S‹GORTALILARIN PR‹M ORANLARI (01.10.2008’den itibaren) Sigorta Kodu ‹flçi Pay› (%) ‹flveren Pay› (%) Toplam (%) K›sa Vadeli Sigorta Kollar› Primi 1 - 6,5 1 - 6,5 (‹fl Kazas› ve Meslek Hastal›¤›) Malullük, Yafll›l›k ve Ölüm Sigortalar› Primi 9 11 20 Malullük, Yafll›l›k ve Ölüm Sigortalar› Primi (Fiili Hizmet Süresi Zamm› Uygulanan 9 12 - 14 21 - 23 ‹flyerlerinde) Genel Sa¤l›k Sigortas› Primi 5 7,5 12,5 Toplam 14 19,5 - 28 33,5 - 42 EN AZ EN FAZLA 5/A- ‹STE⁄E BA⁄LI S‹GORTA PR‹MLER‹ (30.09.2008’e kadar) a) S.S.K. Tabi olanlar (01/01/2006 - 31/12/2006 %25) 132,75 YTL 862,88 YTL b) S.S.K. Tabi olanlar (01/01/2007 - 30/06/2007 %25) 140,63 YTL 914,06 YTL c) S.S.K. Tabi olanlar (01/07/2007 - 31/12/2007 %25) 146.25 YTL 950.63 YTL d) S.S.K. Tabi olanlar (01/01/2008 - 30/06/2008 %25) 152.10 YTL 988.65 YTL e) S.S.K. Tabi olanlar (01/07/2008 - 31/12/2008 %25) 159.67 YTL 1.037.89 YTL f) Ba¤-Kur'a Tabi olanlar (Sa¤l›k sigorta primleri hariç) 80.98 YTL 373.47 YTL 5/B- 5510 SAYILI KANUN - ‹STE⁄E BA⁄LI S‹GORTALILARIN PR‹M ORANLARI (01.10.2008’den ‹tibaren) Sigorta Kolu Toplam (%) Malullük, Yafll›l›k ve Ölüm Sigortalar› Primi 20 Genel Sa¤l›k Sigortas› Primi 12 Toplam 32 6- 5510 SAYILI KANUN - 4-(1)/a KAPSAMINDA (SSK) ÇALIfiAN EMEKL‹LER‹N SGDP ORANLARI (01.10.2008’den ‹tibaren) ‹flçi Pay› (%) ‹flveren Pay› (%) Toplam (%) Çal›fl›lan iflin ifl kazas› ve meslek hastal›¤› prim oran›na göre 7,5 23,5 - 29 31 - 36,5

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

306

7- YILLIK ÜCRETL‹ ‹Z‹NLER H‹ZMET SÜRELER‹ (10.06.2003’den itibaren) a) 1 Y›ldan 5 Y›la Kadar (5 y›l dahil) olanlar b) 5 Y›ldan fazla 15 y›ldan az olanlar c) 15 Y›l ve Daha Fazla Olanlar d) 18 Yafl›ndan Küçük ‹flçiler ile 50 ve daha yukar› yafltaki iflçiler

‹Z‹N SÜRES‹ 14 günden az olamaz 20 günden az olamaz 26 günden az olamaz 20 günden az olamaz

8- SSK GEC‹KME ZAMMI ORANLARI (Ayl›k) Ay Ocak fiubat Mart Nisan May›s Haziran Temmuz A¤ustos Eylül Ekim Kas›m Aral›k

Y›l

2004 1.91 1.81 1.84 1.75 2.13 2.05 1.97 1.87 1.91 1.73 1.73 1.75

2005 1.49 1.36 1.32 1.33 1.34 1.22 1.25 1.25 1.16 1.14 1.11 1.11

2006 1.10 1.10 1.09 1.09 1.17 1.40 1.64 1.56 1.61 1.67 1.59 1.63

2007 1.56 1.45 1.52 1.47 1.45 1.43 1.36 1.43 1.41 1.27 1.26 1.28

2008 1.26 1.30 1.35 1.41 1.50 1.64 1.57 1.44

Not: Süresinde Ödenmeyen Primlere Uygulanacak Gecikme Cezas› ve Gecikme Zamm›

sosyal güvenlik

Pratik Bilgiler

9- B‹LD‹R‹M SÜRELER‹ VE ‹HBAR TAZM‹NATI TUTARLARI H‹ZMET SÜRELER‹ B‹LD‹R‹M SÜRES‹ ‹HBAR TAZM‹NAT TUTARI a) 6 Aydan az 2 Hafta 2 haftal›k ücret b) 6 ay- 1,5 Y›l aras› 4 Hafta 4 haftal›k ücret c) 1.5 Y›l - 3 Y›l aras› 6 Hafta 6 haftal›k ücret d) 3 Y›ldan fazla 8 Hafta 8 haftal›k ücret 10- 50 VEYA DAHA FAZLA ‹fiÇ‹ ÇALIfiTIRAN ÖZEL SEKTÖR ‹fiYERLER‹NDE a) Özürlü ‹flçi Çal›flt›rma Oran› %3 b) Eski Hükümlü ‹flçi Çal›flt›rma Oran› (5763 Say›l› kanun ile kald›r›ld›) c) Terör Ma¤duru ‹flçi Çal›flt›rma Oran› (5763 Say›l› kanun ile kald›r›ld›) -

307

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Pratik Bilgiler

Kurumun prim ve di¤er alacaklar› süresi içinde ve tam olarak ödenmezse, ödenmeyen k›sm› sürenin bitti¤i tarihten itibaren ilk üç ayl›k sürede her bir ay için % 3 oran›nda gecikme cezas› uygulanarak art›r›l›r. Ayr›ca, her ay için bulunan tutarlara ödeme süresinin bitti¤i tarihten bafllamak üzere borç ödeninceye kadar her ay için ayr› ayr› Hazine Müsteflarl›¤›nca aç›klanacak bir önceki aya ait Yeni Türk Liras› cinsinden iskontolu ihraç edilen Devlet iç borçlanma senetlerinin ayl›k ortalama faizi bileflik bazda uygulanarak gecikme zamm› hesaplan›r. Ancak, ödemenin yap›ld›¤› ay için gecikme zamm› günlük hesaplan›r.

Pratik Bilgiler

sosyal güvenlik

Pratik Bilgiler 11- S.S.K.'YA GÖRE UYGULANACAK ‹DAR‹ PARA CEZALARI (01.07.2008 - 30.09.2008 DÖNEM‹) 11.1) ‹flyeri Bildirgesinin Yasal Süresi ‹çinde Kuruma Verilmemesi (SSK md.8) - Bilanço Esas›na Göre Defter Tutanlara 1.916.10 YTL - Bilanço Esas› D›fl›nda Defter Tutanlara 1.277.40 YTL - Defter Tutmakla Yükümlü Olmayanlara 638.70 YTL 11.2) Sigortal› ‹fle Girifl Bildirgesinin Yasal Süresi ‹çinde Verilmemesi (SSK md.9) 638.70 YTL 11.3) Çal›flma ‹zni Olmayan Sigortal›n›n ‹fle Girifl Bildirgesinin Yasal Süresi ‹çinde Verilmemesi (SSK md.9) 1.277.40 YTL 11.4) Ayl›k Prim ve Hizmet Belgesini Takip Eden Ay›n Sonuna Kadar Verilmemesi (Her Bir Fiil için 1.916.10 YTL yi Aflmamak Üzere) 1. Belgenin As›l Nitelikte Olmas› Halinde Belgede Kay›tl› Sigortal› Bafl›na 127.74 YTL 2. Belgenin Ek Nitelikli Olmas› Halinde Belgede Kay›tl› Sigortal› Say›s›na Bak›lmaks›z›n 79.84 YTL 3. Ek Belgenin SSK md. 79/3 ‹stinaden Kurumca Re’sen Düzenlenmesi 1.916.10 YTL 4. Mahkeme Karar› ile veya Denetim Elemanlar›nca yap›lan Tespitler ya da Kamu Kurum ve Kurulufllar›nca Düzenlenen Belgelerden Hizmetleri veya Kazançlar› Kuruma Bildirilmedi¤i veya Eksik Bildirildi¤i Saptanan Sigortal›larla ‹lgili Olmas› Halinde As›l veya Ek Nitelikte Olup Olmad›¤›na Bak›lmaks›z›n 1.916.10 YTL 11.5) Ayl›k Prim ve Hizmet Belgesinin ‹flyerine As›lmamas› (SSK md.79/4) 1.277.40 YTL 11.6) Ayl›k Prim ve Hizmet Belgesinin (SGDP) ‹flyerine As›lmamas› 1.277.40 YTL 11.7) Muayene ‹çin Verilmesi Gereken Belgenin Kurumca Yap›lan ‹htara Ra¤men Üç Gün ‹çinde Verilmemesi (SSK md.90) 638.70 YTL 11.8) ‹flyeri Kay›tlar›n›n Kurumca Yap›lan Yaz›l› ‹htara Ra¤men 15 Gün ‹çinde Mücbir Sebep Olmaks›z›n ‹braz Edilmemesi Halinde - Bilanço Esas›na Göre Defter Tutanlara 7.664.40 YTL - Bilanço Esas› D›fl›nda Defter Tutanlara 3.832.20 YTL - Defter Tutmakla Yükümlü Olmayanlara 1.916.10 YTL 11.9) Ayl›k Prim ve Hizmet Belgesinin Zorunlu Oldu¤u Halde ‹nternet Üzerinden Vermeyenler 1.916.10 YTL 11.10) Yabanc›lar›n Çal›flma ‹zinleri Hakk›nda Kanunda Yer Alan ‹dari Para Cezalar› (2008 Y›l›) a) 4817/18. maddede Öngörülen Bildirim Yükümlülü¤ünü Süresi ‹çinde Yerine Getirmeyen Ba¤›ms›z Çal›flan Yabanc› ‹le Çal›flt›ran ‹flverene Her Bir Yabanc› ‹çin 451.00 YTL b) Çal›flma ‹zni Olmaks›z›n Ba¤›ml› Çal›flan Yabanc›ya904.00 YTL c) Çal›flma ‹zni Bulunmayan Yabanc›y› Çal›flt›ran ‹flveren veya ‹flveren Vekillerine Her Bir Yabanc› ‹çin 4.531.00 YTL Çal›flma ‹zni Olmaks›z›n Ba¤›ms›z Çal›flan Yabanc›ya1.810.00 YTL Not: 1- ‹dari para cezalar›na karfl› itiraz 15 gün içinde Sigorta ‹l/Sigorta Müdürlüklerine itiraz edilebilir.

2- ‹dari para cezalar›na karfl› yap›lan itiraz›n SBK taraf›ndan reddi halinde 30 gün içinde Yetkili ‹dare Mahkemesi’ne baflvurulmal›. (06.04.2007’den itibaren) 3- ‹dari para cezas› tutar› 6.820 YTL’nin alt›nda olan ve tek hakim taraf›ndan verilen ‹dare Mahkemesine karfl› Bölge ‹dare Mahkemesi’ne; ‹dari para ceza tutar› 6.820 YTL üzerinde olan ve heyet halinde verilen ‹dare Mahkemesi kararlar›na karfl› Dan›fltay’a baflvurulularak itiraz edilmesi mümkündür.

4- ‹dari para cezalar›n›n tebli¤i tarihinden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde cezan›n 1/4’ü ödenmeyecektir.

5- Fiilin ifllendi¤i günden itibaren 5 y›l içinde tebli¤ edilmeyen idari para cezalar› zaman afl›m›na u¤rar.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

308

Pratik Bilgiler 12- SS VE GSS KANUNU’NA GÖRE UYGULANACAK ‹DAR‹ PARA CEZALARI (YTL) (01.10.2008’den ‹tibaren)

1.916,10

- Bilanço Esas› D›fl› Di¤er defterleri tutmak zorunda olanlara

1.277,40

- Defter tutmakla yükümlü olmayanlara

638,70

Not: ‹flyeri bildirgesini, mahkeme karar›na, Kurumuca görevli memurlar›nca yap›lan tespitler veya di¤er kamu idarelerinin denetim elemanlar›nca yap›lan soruflturma, denetim ve incelemelere ya da kamu idarelerinden al›nan belgelere istinaden düzenlenenler hariç olmak üzere yasal süreden sonra ilgililerce kendiliklerinden verilmesi halinde cezalar üçte iki oran›nda uygulan›r.

12.2) Ayl›k prim ve hizmet belgesini süresinde ve Kurumca belirlenen flekil ve usulde verilmemesi: Her fiil için 1.277,40 YTL yi geçmemek üzere: - Belgenin as›l olmas› halinde belgede kay›tl› sigortal› say›s› bafl›na

127,74

- Belgenin ek olmas› halinde , her bir ek belgede kay›tl› sigortal› say›s› bafl›na

79,84

- Ek belgenin sigortal›lar›n otuz günden az çal›flt›¤›n› gösteren bilgi ve belgelerin süresi içinde verilmemesi veya verilen bilgi ve belgelerin Kurumca geçerli say›lmamas›na ba¤l› olarak Kurumca re’sen düzenlenmesi halinde her bir ek belgede kay›tl› sigortal› say›s› bafl›na

319,35

- Belgenin mahkeme karar›, Kurumca görevlendirilmifl memurlar›nca yap›lan tespitler veya di¤er kamu idarelerinin denetim elemanlar›nca yap›lan soruflturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kurulufllar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kurulufllardan al›nan bilgi ve belgelerden hizmetleri veya kazançlar› kuruma bildirilmedi¤i veya eksik bildirildi¤i anlafl›lan sigortal›larla ilgili olmas› halinde, belgenin as›l veya ek nitelikte olup olmad›¤›na, iflverence düzenlenip düzenlenmedi¤ine bak›lmaks›z›n,

1.277,40

12.3) Sigortal› ifle girifl bildirgesini süresinde ve Kurumca belirlenen flekle ve usule uygun vermeyenler - Sigortal› ifle girifl bildirgesinin verilmedi¤inin, mahkeme karar›ndan veya Kurumun denetim ve kontrol ile görevli memurlar›nca ya da di¤er kamu idarelerinin denetim elemanlar›nca yap›lan tespitlerden veya bankalar, döner sermayeli kurulufllar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kurulufllardan al›nan bilgi ve belgelerden anlafl›lmas› halinde,

638,70

1.277,40

- Sigortal› ifle girifl bildirgesinin verilmedi¤inin, bir y›l içinde ikinci kez mahkeme

309

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Pratik Bilgiler

- Bilanço esas›na göre defter tutmak zorunda olanlara

sosyal güvenlik

12.1) 1-‹flyeri bildirgesini yasal süresinde Kurumca belirlenen flekle ve usule uygun verilmemesi

Pratik Bilgiler

sosyal güvenlik

Pratik Bilgiler karar›ndan veya Kurumun denetim ve kontrol ile görevli memurlar›nca ya da di¤er kamu idarelerinin denetim elemanlar›nca yap›lan tespitlerden veya bankalar, döner sermayeli kurulufllar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kurulufllardan al›nan bilgi ve belgelerden anlafl›lmas› halinde,

3.193,50

- Sigortal› ifle girifl bildirgesinin, mahkeme karar›na, Kurumun denetim ve kontrol ile görevli memurlar›nca yap›lan tespitler veya di¤er kamu idarelerinin denetim elemanlar›nca yap›lan soruflturma, denetim ve incelemelere ya da kamu idarelerinden al›nan belgelere istinaden düzenlenenler hariç olmak üzere, yasal süresinden sonra ilgililerce kendiliklerinden verilmesi halinde,

425,80

12.4) GSS girifl bildirgesini süresinde ve Kurumca belirlenen flekle ve usule uygun vermeyenler

638,70

12.5) Kurumca yetkili denetim ve kontrolle görevlendirilmifl memurlar› taraf›ndan veya SMMM ile YMM’lerce düzenlenen raporlara istinaden kuruma bildirilmedi¤i tespit edilen eksik iflçilik tutar›n›n mal edildi¤i her bir ay için,

1.277,40

12.6) ‹flyeri defter, kay›t ve belgelerinin Kurumun denetim ve kontrol memurlar›nca incelenmek üzere Kurumca yap›lan yaz›l› ihtara ra¤men 15 gün içinde mücbir sebep olmaks›z›n tam olarak ibraz edilmemesi veya defterlerin tasdiksiz olmas› halinde: - Bilanço esas›na göre defter tutmakla yükümlü olanlar

7.664,40

- Bilanço esas› d›fl›nda defter tutanlara

3.832,20

- Defter tutmakla yükümlü olmayanlara

1.916,10

12.7) Defter ve belgelerin tümünü verilen süre içinde ibraz etmekle birlikte, defter kay›tlar›n›n geçersiz say›lmas› halinde, geçersizlik hallerinin gerçekleflti¤i her bir takvim ay› için: - Bilanço esas›na göre defter tutmakla yükümlü olanlara (7.664,40 YTL’yi aflmamak üzere)

319,35

- Bilanço esas› d›fl›nda deffter tutanlara (3.832,20 YTL’yi aflmamak üzere)

319,35

- Defter tutmakla yükümlü olmayanlara (1.916,10 YTL’yi aflmamak üzere)

319,35

- Bilanço esas›na göre defter tutulmas› gerekirken iflletme hesab› esas›na göre defter tutulmas› halinde 12.8) Geçersiz say›lan her bir ücret tediye bordosu için

7.664,40 319,35

12.9) ‹flyeri defter, kay›t ve belgelerinin ibraz süresi geçirildikten sonra ibraz edilmesi halinde geçersizlik fiilleri için ayr›ca idari para cezas› uygulanmaks›z›n: - Bilanço esas›na göre defter tutmakla yükümlü olanlar için,

7.664,40

- Di¤er defterleri tutmakla yükümlü olanlar için,

3.832,20

- Defter tutmakla yükümlü olmayanlar için,

1.916,10

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

310

1.277,40

12.11) Ayl›k prim ve hizmet belgesinin iflyerine as›lmamas› halinde,

1.277,40

12.12) Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmifl memurlar›n›n 5510 say›l› Kanun’dan do¤an inceleme ve soruflturma görevlerini yerine getirmeleri s›ras›nda görevlerini yapmas›na engel olan iflverenler, sigortal›lar, iflyeri sahipleri ve bu iflle ilgili di¤er kiflilere,

3.193,50

12.13) Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmifl memurlar›n›n görevlerini yapmas›n› engellemek amac›yla cebir ve tehdit kullanan iflverenler, sigortal›lar, iflyeri sahipleri ve bu iflle ilgili di¤er kiflilere,

6.387,00

13 - SON 5 YIL ‹ÇER‹S‹NDE GEÇERL‹ ASGAR‹ ÜCRETLER (01.01.2001’den ‹tibaren) Uygulama Dönemi

01.01.2001 01.07.2001 01.08.2001 01.01.2002 01.07.2002 01.01.2003 01.01.2004

-

30.06.2001 31.07.2001 31.12.2001 30.06.2002 31.12.2002 31.12.2003 30.06.2004

16 Yafl›n› Doldurmayan ‹flçilerin Ayl›k Asgari Ücreti 118.957.500 TL 124.920.000 TL 142.749.000 TL 188.700.750 TL 213.210.000 TL 256.500.000 TL 360.000.000 TL

01.07.2004 01.01.2005 01.01.2006 01.01.2007 01.07.2007 01.01.2008 01.07.2008

-

31.12.2004 31.12.2005 31.12.2006 30.06.2007 31.12.2007 30.06.2008 31.12.2008

378.000.000 TL 415,80 YTL 450,00 YTL 476,50 YTL 491,40 YTL 515.40 YTL 540.60 YTL

311

EYLÜL - EK‹M 2008

16 Yafl›n› Doldurmufl ‹flçilerin Ayl›k Asgari Ücreti 139.950.000 TL 146.947.500 TL 167.940.000 TL 222.000.750 TL 250.875.000 TL 306.000.000 TL 423.000.000 TL 444.150.000 TL 488,70 YTL 531,00 YTL 562,50 YTL 585,00 YTL 608.40 YTL 638.70 YTL

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Pratik Bilgiler

12.10) Asgari iflçilik uygulamas› ile ilgili olarak Kurumca istenilecek bilgileri ve belgeleri yaz›l› olarak en geç bir ay içinde vermeyen kamu idareleri, döner sermayeli kurulufllar, kanunla kurulan kurum ve kurulufllar ile bankalara,

sosyal güvenlik

Pratik Bilgiler

Pratik Bilgiler

Dönemi 01.08.2000 - 31.03.2000 01.04.2000 - 31.12.2001 01.01.2002 - 31.03.2002 01.04.2002 - 30.06.2002 01.07.2002 - 31.03.2003 01.04.2003 - 30.06.2003 01.07.2003 - 31.12.2003 01.01.2004 - 30.06.2004 01.07.2004 - 31.12.2004 01.01.2005 - 31.12.2005 01.01.2006 - 31.12.2006 01.01.2007 - 30.06.2007 01.07.2007 - 31.12.2007 01.01.2008 - 30.06.2008 01.07.2008 - 31.12.2008

Günlük Kazanc›n Alt S›n›r› Üst S›n›r› 5.000.000 TL 20.000.000 TL 7.000.000 TL 35.000.000 TL 7.400.025 TL 35.000.000 TL 9.262.400 TL 46.312.000 TL 10.919.467 TL 54.597.215 TL 13.103.332 TL 65.516.660 TL 15.267.194 TL 76.335.970 TL 18.321.000 TL 91.605.000 TL 14.805.000 TL 96.232.500 TL 16,29 YTL 105,89 YTL 17,70 YTL 115,05 YTL 18,75 YTL 121,88 YTL 19,50 YTL 126,75 YTL 20.18 YTL 131.82 YTL 21.29 YTL 138.38 YTL

Ayl›k Kazanc›n Alt S›n›r› Üst S›n›r› 150.000.000 TL 600.000.000 TL 210.000.000 TL 1.050.000.000 TL 222.000.750 TL 1.050.000.000 TL 277.872.000 TL 1.389.360.000 TL 327.583.290 TL 1.637.916.450 TL 393.099.960 TL 1.965.499.800 TL 458.015.820 TL 2.290.079.100 TL 549.630.000 TL 2.748.150.000 TL 444.150.000 TL 2.886.975.000 TL 488,70 YTL 3.176,55 YTL 531,00 YTL 3.451,50 YTL 562,50 YTL 3.656,25 YTL 585,00 YTL 3.802,50 YTL 608.40 YTL 3.954.60 YTL 638.70 YTL 4.151.55 YTL

Pratik Bilgiler

sosyal güvenlik

14 - SON 6 YIL ‹ÇER‹S‹NDE GEÇERL‹ S‹GORTA PR‹M‹NE ESAS KAZANÇLARIN ALT VE ÜST SINIRLARI (01.08.2000’den ‹tibaren)

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

312

Pratik Bilgiler 15 - 4857 SAYILI ‹fi KANUNUNA GÖRE UYGULANACAK ‹DAR‹ PARA CEZALARI 2007 Y›l› Miktar YTL

‹flyeri bildirim yükümlülü¤üne ayk›r› davran›fl 85. md. (a¤›r ve tehlikeli ifller) 83.00 kapsam›ndaki iflyerlerinde çal›flt›r›lan her iflçi için

3

98

5

99/a

7

99/a

8

99/b

14

99/b

28

99/c

29

100

30

101

32

102/a Ücret ile bu kanunda do¤an veya T‹S’den veya ifl sözleflmesinden do¤an ücreti kasten ödememek veya eksik ödemek 102/a Asgari ücreti ödememek veya eksik ödemek 102/b Ücret hesap pusulas› düzenlememek 102/b Yasaya ayk›r› ücret kesme cezas› vermek veya sebebini ve hesab›n› bildirmemek 102/b Yüzde ile ilgili belgeyi temsilciye vermemek 102/c Fazla çal›flma ücretini ödememek veya iflçiye haketti¤i serbest zaman› alt› ay içinde vermemek veya iflçinin onay›n› almadan fazla çal›flma yapt›rmak 103 Y›ll›k ücretli izni yasaya ayk›r› flekilde bölmek

39 37 38

52 41

56

313

‹flyerini muvazaal› olarak bildiren as›l iflveren ile alt iflveren veya vekillerine ayr› ayr› ‹flçilere eflit davranma ilkesine uymamak (Davranmamak) Geçici iliflkisine iliflkin yükümlülüklere uymamak Çal›flma koflullar›na iliflkin belgeyi vermemek Ça¤r› üzerine çal›flma hükümlerine ayk›r› davranmak ‹flten ayr›lan iflçiye Çal›flma Belgesi vermemek, belgeye gerçe¤e ayk›r› bilgi yazmak 29. madde hükümlerine ayk›r› olarak toplu iflçi ç›kartmak Özürlü ve eski hükümlü çal›flt›rmamak

EYLÜL - EK‹M 2008

2008 Y›l› Miktar YTL

Aç›klama

*** 5763 - 26.05.2008 ** 5754 - 08.05.2008 * 5728 - 23.01.2008 Tarihinden ‹tibaren

100.00*** 1.000.00*** Çal›flt›r›lan her iflçi için 10.000.00***

sosyal güvenlik

Fiil

83.00

88.00

Bu durumdaki her iflçi için

83.00

88.00

Bu durumdaki her iflçi için

83.00

88.00

Bu durumdaki her iflçi için

83.00

88.00

Bu durumdaki her iflçi için

83.00

88.00

Bu durumdaki her iflçi için

336.00

360.00

Bu durumdaki her iflçi için

1.266.00

1.357.00

167.00

100.00**

Çal›flt›r›lmayan her özürlü, eski hükümlü ve çal›flt›r›lmayan her ay için Bu durumdaki her iflçi ve her ay için

167.00

100.00**

336.00 336.00

360.00 360.00

336.00

360.00

167.00

179.00

Bu durumdaki her iflçi için

167.00

179.00

Bu durumdaki her iflçi için

Bu durumdaki her iflçi ve her ay için

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Pratik Bilgiler

Kanun Ceza Mad. Mad.

Pratik Bilgiler 15 - 4857 SAYILI ‹fi KANUNUNA GÖRE UYGULANACAK ‹DAR‹ PARA CEZALARI

Pratik Bilgiler

sosyal güvenlik

Kanun Ceza Mad. Mad.

Fiil

2007 Y›l› Miktar YTL

2008 Y›l› Miktar YTL

Aç›klama

*** 5763 - 26.05.2008 ** 5754 - 08.05.2008 * 5728 - 23.01.2008 Tarihinden ‹tibaren

57

103

59

103

60

103

63

104

64 65

104 104

68 69

104 104

71

104

72

104

73 74

104 104

75 76

104 104

77

105/c

78/1

105/a

78/2

105/c

79

105/c

80

105/c

81

105/c

‹zin ücretini yasaya ayk›r› flekilde ödemek veya eksik ödemek Sözleflmesi fesh edilen iflçiye y›ll›k izin ücreti ödememek Y›ll›k izin yönetmeli¤inin esas usüllerine ayk›r› olarak izni kulland›rmamak veya eksik kulland›rmak Çal›flma sürelerine ve buna dair yönetmelik hükümlerine uymamak Telafi çal›flmas› usüllerine uymamak K›sa çal›flma ve k›sa çal›flma ödene¤i düzenlemelerine uymamak Ara dinlenmesini uygulamamak Geceleri 7.5 saatten fazla çal›flt›rmak gece ve gündüz posta de¤ifltirmemek Çocuklar› çal›flt›rma yafl›na çal›flt›rma yasas›na ayk›r› davranmak Yer ve sualt›nda çal›flt›rma yasa¤›na uymamak Gece çal›flt›r›lma yasa¤›na uymamak Do¤um öncesi - sonras› sürelerde kad›n iflçiyi çal›flt›r›p ücretsiz izin vermemek ‹flçi özlük dosyas›n› düzenlememek Çal›flma sürelerine iliflkin yönetmeliklere muhalefet etmek ‹fl sa¤l›¤› ve güvenli¤i hükümlerine ayk›r› davranmak ‹fl sa¤l›¤› ve güvenli¤i tüzük ve yönetmeliklerine ayk›r› davranmak Kurma izni ve iflletme belgesi almadan iflyeri açmak Durdurulan ifli izin almadan devam ettirmek, kapat›lan iflyerini izinsiz açmak ‹fl sa¤l›¤› ve güvenli¤i kurulu kurulmas›, çal›flt›r›lmas› hükümlerine uymamak Madde hükümlerine ayk›r› olarak iflyeri hekimi çal›flt›rma ve iflyeri sa¤l›k birimi oluflturma yükümlülüklerine uymamak

‹SMMMO YAYIN ORGANI

155.00

179.00

Bu durumdaki her iflçi için

167.00 167.00

179.00 179.00

Bu durumdaki her iflçi için Bu durumdaki her iflçi için

844.00

904.00

Bu durumdaki her iflçi için

167.00 167.00

179.00 179.00

Bu durumdaki her iflçi için Bu durumdaki her iflçi için

844.00 844.00

904.00 904.00

844.00

904.00

844.00

904.00

844.00 844.00

904.00 904.00

844.00 844.00

904.00 904.00

844.00

1.000.00***

83.00

200.00***

844.00

1.000.00***

844.00

1.000.00***

844.00

1.000.00***

844.00

1.000.00***

Al›nmayan her ifl sa¤l›¤› ve güv. tedbiri her ay için

EYLÜL - EK‹M 2008

314

Pratik Bilgiler 15 - 4857 SAYILI ‹fi KANUNUNA GÖRE UYGULANACAK ‹DAR‹ PARA CEZALARI Kanun Ceza Mad. Mad.

82

Fiil

105

85

86 87 88 89 90 92/2

96/1

01.01.2009’dan ‹tibaren

96/2

‹fl güvenli¤i ile ilgili görevli mühendis veya teknik eleman görevlendirme yükümlülü¤ünü yerine getirmemek A¤›r ve tehlikeli ifllerde 16 yafl›ndan küçükleri çal›flt›rmak veya yönetmelikte gösterilen yafl kay›tlar›na ayk›r› iflçi 105/d çal›flt›rmak A¤›r ve tehlikeli ifllerde mesleki e¤itim almam›fl iflçi çal›flt›rmak 105 A¤›r ve tehlikeli ifllerde çal›flanlar için sa¤l›k raporu almamak 105 18 yafl›ndan küçük iflçiler sa¤l›k raporu almamak 105 Gebe ve emzikli kad›nlar hakk›ndaki yönetmelik hükümlerine uymamak 105 ‹fl sa¤l›¤› ve güvenli¤i yönetmeliklerine ayk›r› davranmak 106 ‹fl ve iflçi bulmak için ‹fl-kur’dan izin almadan faaliyet göstermek 107 Teftifl s›ras›nda davete gelmemek, belge, bilgi ve ifade vermemek, gerekli olan belge ve delilleri getirmemek, göstermemek, ‹fl müfettifllerinin 92/1. f›krada yaz›l› görevlerini yapmak için kendilerine her çeflit kolayl›¤› göstermemek ve bu yoldaki emir ve isteklerini geciktirmek, yerine getirmemek 107 ‹flverence ifade verenlere telkinde bulunmak veya kötü davranmak 107 ‹flçiler ve di¤er kifliler taraf›ndan müfettiflin teftifl, denetleme, görevini yapmas›n› ve sonuçland›rmas›n› engellemek.

102/a Türkiye genelinde çal›flt›rd›¤› iflçi say›s› en az olan iflverenlerin yapacaklar› ücret, prim, ikramiye ve her türlü istihkaklar›n Bankalar arac›l›¤› ile ödenmemesi

2007 Y›l› Miktar YTL

2008 Y›l› Miktar YTL Aç›klama *** 5763 - 26.05.2008 ** 5754 - 08.05.2008 * 5728 - 23.01.2008 Tarihinden ‹tibaren

844.00

904.000

844.00

1.000.00***

500.00*** 167.00 167.00

200.00*** Bu durumdaki her iflçi için

844.00

200.00*** Bu durumdaki her çocuk iflçi için 1.000.00***

844.00

1.000.00***

1689.00

1.810.00

8455.00

8.000.00*

8455.00

8.000.00*

8455.00

8.000.00*

100.00 Her iflçi ve her ay için

16 - 3713 SAYILI TERÖRLE MÜCADELE KANUNU’NA GÖRE UYGULANACAK ‹DAR‹ PARA CEZALARI Kanun Mad. Ek Md.1

315

Fiil Çal›flt›r›lmayan Her ‹flçi ‹çin ve Çal›flt›r›lmayan Her Ay ‹çin

EYLÜL - EK‹M 2008

2007 Y›l› 2008 01/01- 30/06 01/07- 31/12 01/01-30/06 01/07-31/12 5.625.00 YTL 5.850.00 YTL 6.084.00 YTL 6.387.00 YTL

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Pratik Bilgiler

Pratik Bilgiler

sosyal güvenlik

17 - 4904 Say›l› ‹flKur Kanununa Göre Uygulanacak ‹dari Para Cezalar› (08.02.2008'den ‹tibaren) Ceza Mad. Cezay› Gerektiren Fiil Ceza Miktar› (YTL) 20/a Yurt d›fl› ifl ve iflçi bulma faaliyetlerine iliflkin hizmet akitlerini 300 Kuruma onaylatmayan özel istihdam bürolar›na her bir hizmet akdi için 20/b ‹fl Kur taraf›ndan istenilen bilgi ve belgelerle iflgücü piyasas›n›n izlenmesi için gerekli olan istatistiksel bilgileri talebin tebli¤i tarihinden itibaren 600 onbefl gün içerisinde Kuruma vermeyen özel istihdam bürolar›na 20/c ‹flKur müfettifllerince istenilen bilgi, belge, kay›t ve defterleri onbefl gün içerisinde ibraz etmeyen özel istihdam bürolar›na 1,200 ‹flçi isteme ve ifl araman›n düzene ba¤lanmas›na iliflkin çal›flmalar yapmak, iflgücünün yurt içinde ve yurt d›fl›nda uygun olduklar› ifllere yerlefltirilmelerine ve çeflitli ifller için uygun iflgücü bulunmas›na ve yurt d›fl› hizmet akitlerinin yap›lmas›na arac›l›k etmek, istihdam›nda güçlük çekilen iflgücü ile iflyerlerinin yasal olarak çal›flt›rmak zorunda olduklar› iflgücünün istihdamlar›na katk›da 2.000 20/d bulunmak, özel istihdam bürolar›na iliflkin Kuruma verilen görevleri yerine 50.000 getirmek, iflverenlerin yurt d›fl›nda kendi ifl ve faaliyetlerinde çal›flt›raca¤› iflçileri temin etmesi ile tar›m ifllerinde ücretli ifl ve iflçi bulma arac›l›¤›na izin verilmesi ve kald›r›lmas›na iliflkin ifllemleri yapmaya ayk›r› davranan kiflilere ‹flKura onaylat›lmayan her bir yurt d›fl› hizmet akdi için 300 iflten ayr›lma bildirgesini 15 günlük süre içinde iflKura göndermeyen iflverenlere her bir fiil için ayr› olmak üzere 2,000 20/e 4904 sy Kanunun 21. maddesinde belirtilen bilgi verme ve gizlilik hükümlerinde bildirim yükümlülü¤üne ayk›r› hareket eden özel kesim iflyerlerine (De¤iflik 26/05/2008-5763/23,md,) 2,000 20/f ‹fl arayanlara ve aç›k ifllere iliflkin bilgileri, ifl ve iflçi bulma faaliyeti d›fl›nda baflka bir amaçla kullanan bürolara ikibin Yeni Türk Liras›; ifl arayanlardan her ne ad alt›nda olursa olsun menfaat temin eden bürolara 10,000 20/g Yönetmelikte öngörülenler d›fl›nda ifl arayanlardan ücret al›nmas›na veya herhangi bir menfaat teminine yönelik sözlü ya da yaz›l› anlaflmalar, iflgücünün sigortas›z çal›flmas› veya sendikaya üye olmamas› ya da asgari ücretin alt›nda ücret ödenmesi koflullar›n› tafl›yan anlaflmalar, ifl arayan›n, di¤er özel istihdam bürolar›ndan veya Kurumdan hizmet almalar›n› engelleyen anlaflmalar yap›lmas› halinde 2,000 20/h ‹flKurdan izin belgesi almadan ifl ve iflçi bulmaya arac›l›k faaliyetinin bir iflyerinde veya 5187 say›l› Bas›n Kanununda yaz›l› araçlarla ya da radyo, televizyon, video, internet, kablolu yay›n veya elektronik bilgi iletiflim 10.000 araçlar› ve benzer yay›n araçlar›ndan biri ile ifllenmesi halinde bu fiili gerçeklefltiren gerçek veya tüzel kiflilere fiilin her bir tekrar›nda 20.000 20/› Kurumdan izin belgesi almadan ifl ve iflçi bulmaya arac›l›k faaliyeti gösteren kifliler ile Kurumdan izin almadan yurtd›fl›na iflçi götürmek isteyen kiflilere ait ifl ve iflçi bulma ilan›n›, 5187 say›l› Bas›n Kanununda yaz›l› araçlarla ya da radyo, televizyon, video, internet, kablolu yay›n veya elektronik bilgi iletiflim araçlar› ve benzer yay›n araçlar› ile yay›nlayan gerçek ve tüzel kiflilere 5,000 20/j 4817 say›l› Yabanc›lar›n Çal›flma ‹zinleri Hakk›nda Kanun gere¤i çal›flma izni almayanlar için arac›l›k faaliyetinde bulunan gerçek ve tüzel kiflilere kifli bafl›na 5,000

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

316

Pratik Bilgiler

sosyal güvenlik

18/A18/A- BA⁄-KUR PR‹M VE KESENEK TUTARLARI (YTL) 01.07.2008 - 30 30 . 09.2008 09.2008

19- 5510 SAYILI KANUN - 4-(1)/b KAPSAMINDA (Ba¤-Kur) ÇALIfiAN EMEKL‹LER‹N SGDP ORANLARI (01.10.2008’den itibaren) SGDP Kesintisine Tabi Emekli Ayl›¤› 2008 2009 2010 2011 ve Y›l›nda (%) Y›l›nda (%) Y›l›nda (%) Sonras› (%) 4/b (Ba¤-Kur) Sigortal›lar›na ilgili y›l› Ocak ay›nda ödenen en yüksek yafll›l›k ayl›¤›n› 12 13 14 15 geçmemek üzere, emekli ayl›¤› üzerinden

317

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Pratik Bilgiler

18/B- 5510 SAYILI KANUN - 4-(1)/b KAPSAMINDA (Ba¤-Kur) S‹GORTALILARIN PR‹M ORANLARI (01.10.2008’den itibaren) Sigorta Kolu Toplam (%) K›sa Vadeli Sigorta Kollar› Primi 1 - 6,5 (‹fl Kazas› ve Meslek Hastal›¤›) Malullük, Yafll›l›k ve Ölüm Sigortalar› Pirimi (Uzun Vade) 20 Genel Sa¤l›k Sigortas› Primi 12,5 Toplam 33,5 - 39

Pratik Bilgiler

I- VERG‹LEND‹RME ‹LE ‹LG‹L‹ BAZI ORANLAR VE TUTARLAR I- A GEL‹R VE KURUMLAR VERG‹S‹ ORANLARI 2008 Y›l› Ücret ve Ücret D›fl› Gelirlere Uygulanacak Gelir Vergisi Oranlar› 7.800 YTL Kadar

%15

19.800 YTL ‘n›n

7.800 YTL için

1.170 YTL. Fazlas›

%20

44.700 YTL ‘n›n

19.800 YTL için

3.570 YTL. Fazlas›

%27

44.700 YTL ‘ndan Fazlas›n›n

44.700 YTL için

10.293 YTL. Fazlas›

%35

Kurumlar Vergisi Oran› (2007 takvim y›l› gelirlerine uygulanmak üzere)

%20

Kurumlar Kar Pay› Stopaj Oran›

%15

2007 Y›l› Ücret ve Ücret D›fl› Gelirlere Uygulanacak Gelir Vergisi Oranlar›

Pratik Bilgiler

vergi

7.500 YTL Kadar

%15

19.000 YTL ‘n›n

7.500 YTL için

1.125 YTL. Fazlas›

%20

43.000 YTL ‘n›n

19.000 YTL için

3.425 YTL. Fazlas›

%27

43.000 YTL ‘ndan Fazlas›n›n

43.000 YTL için

9.905 YTL. Fazlas›

GEÇ‹C‹ VERG‹ ORANLARI

2007 y›l› ‹çin

%35 2008 y›l› ‹çin

Kurumlar Vergisine Tabi Olanlar ‹çin

%20

%20

Gelir Vergisine Tabi Olanlar ‹çin

%15

%15

I- B-UYGULANACAK BAZI DAMGA VERG‹S‹ N‹SPETLER‹ VE MAKTU TUTARLARI * Damga Vergisi Oranlar› 01/01/2008 1) Ücretlerde** Binde 6 2) Avanslarda Binde 7.5 3) Y›ll›k Gelir Vergisi Beyannamesi 22.70 YTL 4) Kurumlar Vergisi Beyannamesi 30.30 YTL 5) Muhtasar - KDV Beyanname 15.10 YTL 6) Di¤er Beyannameler (Damga Vergi Beyannamesi Hariç) 15.10 YTL 7) Belediyeler ve ‹l Özel ‹darelerine Verilen Beyannameler 11.20 YTL 8) SSK Bildirgesi 11.20 YTL 9) Gümrük ‹darelerine Verilen Beyannameler 30.30 YTL 10) Bilançolar 17.50 YTL 11) Gelir Tablosu ve ‹flletme Hesab› Özeti 8.60 YTL 12) Kira Sözleflmeleri (Kira Bedeli Üzerinden) Binde 1.5 Not: * Her bir ka¤›ttan al›nacak damga vergisine iliflkin üst s›n›r 01.01.2008 tarihinden itibaren 1.015.093 YTL’dir.

• 01.01.2004 Tarihinden itibaren Anonim, Eshaml› Komandit ve Limited fiirketlerin Kurulufllar›na, Sermaye Art›r›mlar›na ve Süre Uzat›mlar›na ‹liflkin Olarak Düzenlenen Ka¤›tlar Damga Vergisinden Müstesnad›r. ** GVK madde 23 hariç. (08.07.2006 tarih 5535 say›l› yasa)

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

318

I-C YILLARA GÖRE YEN‹DEN DE⁄ERLEME ORANLARI Oran % 61.5 % 58.4 % 107.6 % 99.5 % 72.8 % 80.4 % 77.8 % 52.1 % 56 % 53.2 % 59 % 28.5 % 11.2 % 9.8 % 7.8 % 7.2 % 12

Pratik Bilgiler

Y›l 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

I-D 2003-2004 YILLARINDA UYGULANAN F‹NANSMAN G‹DER KISITLAMA VE 2005-2007 YILI GEÇ‹C‹ VERG‹ DÖNEMLER‹NE UYGULANAN YEN‹DEN DE⁄ERLEME ORANLARI 01/01/2003 31/03/2003 Dönemi ‹çin %16.53 Finansman 01/01/2003 30/06/2003 Dönemi ‹çin %18 Gider 01/01/2003 30/09/2003 Dönemi ‹çin % 15.7 K›s›tlamas› 01/01/2003 31/12/2003 Dönemi ‹çin % 14.9 Oranlar› 01/01/2004 31/03/2004 Dönemi ‹çin % 9.3 01/01/2004 30/06/2004 Dönemi ‹çin % 8.8 01/01/2004 30/09/2004 Dönemi ‹çin % 7.6 01/01/2004 31/12/2004 Dönemi ‹çin % 9.1 01/01/2006 31/03/2006 Dönemi ‹çin % 0.39 01/01/2006 30/06/2006 Dönemi ‹çin % 2.15 Yeniden 01/01/2006 30/09/2006 Dönemi ‹çin % 5.55 De¤erleme 01/01/2006 31/12/2006 Dönemi ‹çin % 7.8 Oranlar› 01/01/2007 31/03/2007 Dönemi ‹çin % 01/01/2007 30/06/2007 Dönemi ‹çin % 1.29 01/01/2007 30/09/2007 Dönemi ‹çin % 4.54 01/01/2007 31/12/2007 Dönemi ‹çin % 7.2 01/01/2008 31/03/2008 Dönemi ‹çin % 1.39 01/01/2008 30/06/2008 Dönemi ‹çin % 5.56 01/01/2008 30/09/2008 Dönemi ‹çin % 9.89 01/01/2008 31/12/2008 Dönemi ‹çin % 12

vergi

Pratik Bilgiler

319

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Pratik Bilgiler I-E- GEL‹R VERG‹S‹ KANUNUNUN 94. MADDES‹NE GÖRE BAZI TEVK‹FAT ORANLARI (01.01.2008’den ‹tibaren) Bent No. Kanun maddesinin aç›klamas› 2

Tevkifat Oran› %

Yapt›klar› Serbest Meslek ‹flleri dolay›s›yla bu iflleri icra edenlere yap›lan ödemelerden (noterlere serbest meslek faaliyetlerinden dolay› yap›lan ödemeler hariç); a.

18. madde kapsam›na giren serbest meslek iflleri dolay›s›yla yap›lan ödemelerden

b. Di¤erlerinden 3

17 20

42. madde kapsam›na giren ifller dolay›s›yla bu iflleri yapanlara (kurumlar dahil) ödenen

4 5.

6.

istihkak bedellerinden

3

Dar mükellefiyete tabi olanlara, telif ve patent haklar›n›n sat›fl› dolay›s›yla yap›lan ödemelerden

20

a.

70. maddede yaz›l› mal ve haklar›n kiralanmas› karfl›l›¤› yap›lan ödemelerden

20

b.

Vak›flar ve derneklere ait gayrimenkullerin kiralanmas› karfl›l›¤›nda bunlara yap›lan kira ödemelerinden

20

c.

Kooperatiflere ait gayrimenkullerin kiralanmas› karfl›l›¤›nda bunlara yap›lan kira ödemelerinden

20

a.

Da¤›t›ls›n veya da¤›t›lmas›n Kurumlar Vergisi Kanununun 8. maddesinin 4 nolu bendinin i. (a), (c) ve (d) bentlerinde yaz›l› kazançlardan

0

ii. (b) alt bendinde yaz›l› kazançlardan

10

vergi

b. i.Tam mükellef kurumlar taraf›ndan, tam mükellef gerçek kiflilere, gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmayanlara ve bu vergilerden muaf olanlara da¤›t›lan, 75. Maddenin 2. F›kras›n›n 1, 2 ve 3 numaral› bentlerinde yaz›l› kar paylar›ndan (kar›n sermayeye eklenmesi kar da¤›t›m› say›lmaz) (2006/10731 Say›l› BKK ile 23.07.2006’dan itibaren)

15

ii.Tam mükellef kurumlar taraf›ndan, dar mükellef gerçek kiflilere, dar mükellef kurumlara (Türkiye'de bir ifl yeri veya daimi temsilci arac›l›¤›yla kar pay› elde edenler hariç) ve gelir ve kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere da¤›t›lan, 75. maddenin ikinci f›kras›n›n 1, 2 ve 3 numaral› bentlerinde yaz›l› kar paylar›ndan (kar›n sermayeye eklenmesi kar da¤›t›m› say›lmaz) (2006/10731 Say›l› BKK ile 23.07.2006’dan itibaren)

15

iii. 75. maddesinin ikinci f›kras›n›n 4 numaral› bendinde yaz›l› menkul sermaye iratlar›n›n ana merkeze aktar›lan tutar› üzerinden 10.

a.

15

Bafl bayiler hariç olmak üzere Milli Piyango ‹daresince ç›kar›lan biletleri satanlar ile di¤er kiflilerce ç›kart›lan bu nitelikteki biletleri satanlara yap›lan komisyon, prim ve benzeri ödemelerden

20

b. 4077 say›l› Tüketicinin Korunmas› Hakk›nda Kanuna göre gerçek ve tüzel kiflilerin mallar›n› ifl akdi ile ba¤l› olmaks›z›n bunlar ad›na kap› kap› dolaflmak suretiyle tüketiciye satanlara bu faaliyetleriyle ilgili olarak yap›lan komisyon, prim ve benzeri ödemelerden 11 a.

Pratik Bilgiler

20

Çiftçilerden al›nan zirai mahsullerden ve hizmetler için yap›lan ödemelerden; Hayvan ve bunlar›n mahsulleri ile kara ve su avc›l›¤› mahsulleri için, i. Ticaret borsalar›nda tescil ettirilerek sat›n al›nanlar için

1

ii. (i) alt bendi d›fl›nda kalanlar için

2

b. Di¤er zirai mahsuller için,

c.

i. Ticaret borsalar›nda tescil ettirilerek sat›n al›nanlar için

2

ii. (i) alt bendi d›fl›nda kalanlar için

4

Zirai faaliyet kapsam›nda ifa edilen hizmetler için, i. Orman idaresine veya orman idaresine karfl› taahütte bulunan kurumlara yap›lan ormanlar›n a¤açland›r›lmas›, bak›m›, kesimi, ürünlerin toplanmas›, tafl›mas› ve benzeri hizmetler için

2

ii. Di¤er hizmetler için

4

d. Çiftçilere yap›lan do¤rudan gelir deste¤i ve alternatif ürün ödemeleri için

‹SMMMO YAYIN ORGANI

0

EYLÜL - EK‹M 2008

320

Pratik Bilgiler B- Vergi I-E GEL‹R VERG‹S‹ KANUNUNUN 94. MADDES‹NE GÖRE BAZI TEVK‹FAT ORANLARI (01.01.2008’den ‹tibaren) Bent No. Kanun maddesinin aç›klamas›

Tevkifat Oran› %

12

PTT acenteli¤i yapanlara, bu faaliyetleri nedeniyle ödenen komisyon bedeli üzerinden

13

Esnaf muafl›¤›ndan yararlananlara mal ve hizmet al›mlar› karfl›l›¤›nda yap›lan ödemelerden; a.

20

Havlu, çarflaf, çorap, hal›, kilim, dokuma mamülleri, örgü, dantel, her nevi nak›fl iflleri ve her nevi turistik eflya, has›r, sepet, süpürge, paspas, f›rça, yapma çiçek ve benzeri emtia bedelleri veya bu emtian›n imalinde ödenen hizmet bedelleri üzerinden

2

b. Hurda mal al›mlar› için

2

c.

5

Di¤er mal al›mlar› için

d. Di¤er hizmet al›mlar› (‘a’, ’b’ ve ’c’ alt bentleri hariç olmak üzere mal ve hizmet bedeli ayr›lmamas› hali de bu kapsamdad›r) için 14

10

75. maddenin ikinci f›kras›n›n 14 numaral› bendinde yer alan menkul sermaye iratlar›ndan (kanunla kurulan dernek ve vak›flar ile dernek ve vak›f olmamakla birlikte; odalar, borsalar, meslek örgütleri ve bunlar›n üst kurulufllar›, siyasi partiler, emekli ve yard›m sand›klar› gibi vergi uygulamalar›nda

iratlar›ndan (2003/6577 Say›l› BKK ile 01.01.2004’den itibaren)

15

b. 75’inci maddenin ikinci f›kras›n›n (15) numaral› bendinin (b) alt bendinde yer alan menkul sermaye iratlar›ndan c.

10

75’inci maddenin ikinci f›kras›n›n (15) numaral› bendinin (c) alt bendinde yer alan menkul sermaye iratlar›ndan

5

I-F REESKONT VE AVANS ‹fiLEMLER‹NDE UYGULANAN ‹SKONTO VE FA‹Z ORANLARI (Vadelerine en çok üç ay kalan senetler karfl›l›¤›nda) YÜRÜRLÜK TAR‹H‹ REESKONT (%) (Y›ll›k) AVANS (%) (Y›ll›k) 30.12.1999 60 70 17.05.2002 55 64 14.06.2003 50 57 08.10.2003 43 48 15.06.2004 38 42 13.01.2005 32 35 25.05.2005 28 30 20.12.2005 23 25 20.12.2006 27 29 28.12.2007 25 27

vergi

20

75’inci maddenin ikinci f›kras›n›n (15) numaral› bendinin (a) alt bendinde yer alan menkul sermaye

Not: Ticari ‹flletmelerin alacak ve borç senetlerinin reeskont ifllemlerinde, VUKanununun 238. Seri No’lu Genel Tebli¤ uyar›nca Avans ‹fllemleri için uygulanan oran geçerlidir.

321

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Pratik Bilgiler

dernek ve vak›f olarak kabul edilenler hariç, dernek ve vak›flar ile tam mükellef kurumlara ödenenler dahil) 15. a.

Pratik Bilgiler

Pratik Bilgiler

vergi

I-G YILLAR ‹T‹BAR‹YLE AYLIK GEC‹KME VE TEC‹L FA‹Z‹ ORANLARI a) Y›llar ‹tibariyle Ayl›k Gecikme Zamm› 30/12/93 07/03/94 Tarihleri Aras› 08/03/94 30/08/95 Tarihleri Aras› 31/08/95 31/01/96 Tarihleri Aras› 01/02/96 08/07/98 Tarihleri Aras› 09/07/98 20/01/00 Tarihleri Aras› 21/01/00 01/12/00 Tarihleri Aras› 02/12/00 28/03/01 Tarihleri Aras› 29/03/01 30/01/02 Tarihleri Aras› 31/01/02 11/11/03 Tarihleri Aras› 12/11/03 01/03/05 Tarihleri Aras› 02/03/05 20/04/06 Tarihleri Aras› 21/04/06 Tarihinden ‹tibaren Not: Gecikme zamm›nda ay kesirleri için günlük esasa göre hesaplama yap›l›r. b) Y›llar ‹tibariyle Ayl›k Tecil Faizi 07/09/95 01/02/96 Tarihleri Aras› 02/02/96 21/10/96 Tarihleri Aras› 22/10/96 09/07/98 Tarihleri Aras› 10/07/98 24/01/00 Tarihleri Aras› 25/01/00 20/12/00 Tarihleri Aras› 21/12/00 30/03/01 Tarihleri Aras› 31/03/01 01/02/02 Tarihleri Aras› 02/02/02 11/11/03 Tarihleri Aras› 12/11/03 03/03/05 Tarihleri Aras› 04/03/05 28/04/06

‹SMMMO YAYIN ORGANI

27/04/06 Tarihinden ‹tibaren

Tarihleri Aras›

EYLÜL - EK‹M 2008

%9 %12 %10 %15 %12 %6 %5 %10 %7 %4 %3 %2.5

%8 %12 %10 %8 %4 %3 %6 %5 %3 %2.5 %2

322

Pratik Bilgiler II- VERG‹LEND‹RME ‹LE ‹LG‹L‹ BAZI CEZALAR II-A USULSÜZLÜK CEZALARI (01.01.2008 TAR‹H‹NDEN GEÇERL‹ OLMAK ÜZERE) B‹R‹NCE DERECE ‹K‹NC‹ DERECE MÜKELLEF GRUPLAR USULSÜZLÜK ‹Ç‹N USULSÜZLÜK ‹Ç‹N 1) Sermaye fiirketleri 80.00 YTL 46.00 YTL 2) Sermaye fiirketleri D›fl›nda Kalanlar 50.00 YTL 25.00 YTL Birinci S›n›f Tüccar ve Serbest Meslek Erbab› 3) ‹kinci S›n›f Tüccarlar 25.00 YTL 13.00 YTL 4) Yukar›dakiler D›fl›nda Kal›p Beyanname 13.00 YTL 6.80 YTL Usulüyle Gelir Vergisine Tabi Olanlar 5) Kazanc› Basit Usulde Tespit Edilenler 6.80 YTL 3.20 YTL 6) Gelir Vergisinden Muaf Esnaf 3.20 YTL 1.80 YTL

%10

toplam olarak 68.000.00 YTL’den fazla olamaz.

2- Perakende Sat›fl Fifli, Ödeme Kaydedici Fifl, Girifl ve Yolcu Tafl›ma Bileti, Sevk ‹rsaliyesi, Yolcu Listesi, Günlük Müflteri Listesi ile Maliye Bakanl›¤›’nca Düzenleme Mecburiyeti Getirilen Belgelerin Düzenlenmemesi, Bulundurulmamas› ve Kaydedilmemesi veya Düzenlenen Bu Belgelerin Gerçe¤i Yans›tmamas› Halinde; (Her Belge için) Ceza miktar› her belge için her tespitte 6.800.00 YTL, y›l içinde de 68.000.00 YTL’yi aflamaz. VUK. Md. 353/2

3- Fatura, Gider Pusulas›, Müstahsil Makbuzu, Serbest Meslek Makbuzu, Perakende Sat›fl Fifli, Ödeme Kaydedici Cihaz Fifli, Girifl ve Yolcu Tafl›ma Biletlerini Almayan Nihai Tüketicilere Vergi ‹ncelemesine Yetkili Kifliler Taraf›ndan Yap›lmas› fiart›yla; (VUK. Md. 353/3) 4-Serbest Meslek Kazanç Defterini günü gününe tutmayanlara (VUK. Md. 353/4) 5- Vergi Levhas›n› Bulundurmayan ve Asmayanlara (VUK. MD. 353/4) 6- Belirlenen Muhasebe Standartlar›na, Tek Düzen Hesap Plan› ve Mali Tablolara ‹liflkin Usul ve Esaslara Uymayanlara (VUK. MD. 353/6) 7- VUK’un 8. maddesinin son f›kras› uyar›nca düzenlenen tek vergi numaras› ile ilgili mecburiyetlere uymayanlara (Her bir ifllem için) (VUK. MD. 353/7) 8- Belge bas›m› ile ilgili bildirim görevini tamamen veya k›smen yerine getirmeyen matbaa iflletmecilerine (VUK. MD. 353/8) 9- 4358 S. Kanun uyar›nca iflletmeler Vergi Kimlik No’su zorunlulu¤u getirilen kurum ve kurulufllardan yapt›klar› ifllemlere iliflkin bildirimleri yerine getirmeyenler (VUK. MD. 353/9) 10- VUK’un 127/d bendi uyar›nca Maliye Bakanl›¤›n›n özel iflaretli görevlisinin ikaz›na ra¤men durmayan araç sahibi ad›na (VUK. MD. 353/10) 11- Bilgi vermekten ile VUK 256, 257 ve Mük. 257 madde hükümlerine uymayan - Birinci s›n›f tüccarlar ve serbest meslek erbab› hakk›nda - ‹kinci s›n›f tüccarlar, defter tutan çiftçiler, kazanc› basit usulde tespit edilenler hakk›nda - Yukar›da yaz›l› bulunanlar d›fl›nda kalanlar hakk›nda 12- Elektronik ortamda beyanname verilmesi mecburiyetine uyulmamas› halinde. (Mük.Md.355) - Yasal süreden itibaren 15 gün içinde - Yasal süreden itibaren ikinci 15 gün içinde - Yasal süreden itibaren 30 günden sonra

323

EYLÜL - EK‹M 2008

149,00 YTL

29.80 YTL 149.00 YTL 149.00 YTL 3.200 YTL 170.00 YTL 500.00 YTL 680.00 YTL 500.00 YTL

1.490.00 YTL 680.00 YTL 320.00 YTL 372.50 YTL 745.00 YTL 1.490.00 YTL

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Pratik Bilgiler

1-Fatura,Gider Pusulas›, Müstahsil Makbuzu ile Serbest Meslek Makbuzlar›n›n verilmemesi, al›nmamas›, düzenlenmemesi veya düzenlenen bu belgelerin gerçe¤i yans›tmamas› halinde, (Her Belge ‹çin,) 01.01.2008 Tarihinden itibaren Ceza miktar› 149.00 YTL’dan az, bir takvim y›l› ‹çinde

vergi

II-B ÖZEL USULSÜZLÜK CEZALARI (01.01.2008 TAR‹H‹NDEN ‹T‹BAREN)

Pratik Bilgiler III- BAZI ‹ND‹R‹M VE ‹ST‹SNALAR 01.01.2007 Tarihinden ‹tibaren 01.01.2008 Tarihinden ‹tibaren III-A SAKATLIK ‹ND‹R‹M‹ (AYLIK) 1. Derece Sakatl›k ‹çin 2. Derece Sakatl›k ‹çin 3. Derece Sakatl›k ‹çin III-B VERG‹DEN ‹ST‹SNA YEMEK BEDEL‹ III-C VERG‹DEN ‹ST‹SNA ÇOCUK YARDIMI

III-D KONUT K‹RA GEL‹RLER‹ ‹ST‹SNASI III-E BEYAN SINIRLARI 1- Kesinti Yoluyla Vergilendirilmifl Bulunan Menkul Sermaye ‹ratlar› ve Vergi Alaca¤› Dahil Kurumlardan Elde Edilen Kar Paylar›nda 2- Kesinti Yoluyla Vergilendirilmifl Bulunan Gayri Menkul Sermaye ‹ratlar›nda 3- Di¤er Kazanç ve ‹ratlarda (De¤er Art›fl Kazançlar›) 4- Di¤er Kazanç ve ‹ratlarda (Arizi Kazançlar›) 5- Tevkifata ve ‹stisnaya konu olmayan Menkul ve Gayrimenkul Sermaye ‹rad› Beyan S›n›r›

600.00 YTL 300.00 YTL 150.00 YTL 9.00 YTL

01.01.07/30.06.07 11,75 YTL 01.07.07/31.12.07 12.09 YTL 2.300,00 YTL 2007 Y›l› ‹çin

01.01.08/30.06.08 12.33 YTL 01.07.08/31.12.08 12.86 YTL 2.400.00 YTL 2008 Y›l› ‹çin

19.000,00 YTL

19.800.00 YTL

19.000,00 YTL 6.400,00 YTL 15.000,00 YTL

19.800.00 YTL 6.800.000 YTL 16.000.00 YTL

900 YTL

960 YTL

Pratik Bilgiler

vergi

‹ki çocu¤u aflmamak koflulu ile her bir çocuk için

570,00 YTL 280,00 YTL 140,00 YTL 8,80 YTL

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

324

Pratik Bilgiler

XI - 2007 YILI VERASET VE ‹NT‹KAL VERG‹S‹ TAR‹FES‹ Matrah Veraset Yoluyla ‹ntikallerde (%) ‹ntikallerde (%) ‹lk Sonra gelen Sonra gelen Sonra gelen Matrah›n

150.000 YTL ‹çin 320.000 YTL ‹çin 680.000 YTL ‹çin 1.380.000 YTL ‹çin 2.530.000 YTL s›n›n Üstü

1 3 5 7 10

‹vazs›z 10 15 20 25 30

2008 YILINDA VERASET VE ‹NT‹KAL VERG‹S‹NDEN ‹ST‹SNA TUTARLAR a- Evlatl›klar dahil Füru¤ ve eflten herbirine isabet eden miras›n 96.075.00 YTL füru¤ bulunmamas› halinde efle isabet eden miras hissesinin 192.265.00 YTL b- ‹vazs›z ‹ntikallerde (Hibe, Hediye, Çekilifl vs.) 2.216.00 YTL Veraset ve ‹ntikal vergisinden istisnad›r.

325

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Pratik Bilgiler

vergi

IV - PERAKENDE SATIfi F‹fi‹ VE YAZAR KASA F‹fi‹ DÜZENLEME ÜST SINIRI (01.01.2008 - 31.12.2008) 600.00 YTL (01.01.2007 - 31.12.2007) 560.00 YTL V - SEVK ‹RSAL‹YES‹N‹N FATURALANDIRILMASI SÜRES‹ Sevk irsaliyesiyle yap›lan sat›fllarda fatura kesme müddeti sevk irsaliyesi düzenleme tarihinden itibaren 7 gün VI - AMORT‹SMAN AYIRMA SINIRI (01.01.2008 - 31.12.2008 tarihleri aras›) 600.00 YTL (01.01.2007 - 31.12.2007 tarihleri aras›) 560,00 YTL VII - B‹LANÇO ESASINA GÖRE DEFTER TUTMA HADLER‹ (2008 Y›l› ‹çin) VUK Mad. 177 01.01.2008 tarihinden itibaren uygulanacak 1- Sat›n ald›klar› mallar› oldu¤u gibi veya iflledikten sonra satanlar›n; a) Y›ll›k al›mlar›n›n tutar› 107.000.00 YTL b) Y›ll›k sat›mlar›n›n tutar› 150.000.00 YTL 2- Birinci bentte yaz›l› olanlar›n d›fl›ndaki ifllerle u¤rafl›p ta bir y›l ‹çinde elde 60.000,00 YTL ettikleri gayrisafi ifl has›lat› 3- 1. ve 2. Bentlerde yaz›l› ifllerin birlikte yap›lmas› halinde bentte yaz›l› ifl 107.000,00 YTL has›lat›n›n befl kat› ile y›ll›k sat›fl tutar› toplam› VIII - EK MAL‹ TABLOLARI DÜZENLEME SINIRI 2007 Y›l› ‹çin 2008 Y›l› ‹çin AKT‹F TOPLAMI 7.415.700,00 YTL 7.949.600,00 YTL NET SATIfiLAR TOPLAMI 16.479.400,00 YTL 17.665.900,00 YTL IX - 7/A SEÇENE⁄‹N‹ UYGULAMAK ZORUNDA OLANLAR 2007 2008 AKT‹F TOPLAMI 1.236.000,00 YTL 1.325.000,00 YTL NET SATIfiLAR TOPLAMI 2.471.800,00 YTL 2.649.800,00 YTL X - EMLAK VERG‹S‹ ORANLARI Normal Yörelerde Büyükflehir N‹TEL‹⁄‹ Belediyesi Meskenlerde Binde 1 Binde 2 Di¤er Binalarda Binde 2 Binde 4 Arazilerde Binde 1 Binde 2 Arsalarda Binde 3 Binde 6

Pratik Bilgiler

Pratik Bilgiler

vergi

XII - Bildirim ve Süreler B‹LD‹R‹LMES‹ GEREKEN OLAY B‹LD‹R‹M SÜRES‹ ‹fiE BAfiLAMA GERÇEK K‹fi‹LERDE ‹fiE BAfiLAMA TAR‹H‹NDEN ‹T‹BAREN ON GÜN ‹Ç‹NDE KEND‹LER‹NCE VEYA 1136 SAYILI AVUKATLIK KANUNUNA GÖRE RUHSAT ALMIfi AVUKATLAR VEYA 3568 SAYILI KANUNA GÖRE YETK‹ ALMIfi MESLEK MENSUPLARINCA, fi‹RKETLER‹N ‹fiE BAfiLAMA B‹LD‹RGELER‹ ‹SE BAfiLAMA TAR‹H‹NDEN ‹T‹BAREN ON GÜN ‹Ç‹NDE T‹CARET S‹C‹L MEMURLU⁄UNCA ‹LG‹L‹ VERG‹ DA‹RES‹NE YAPILIR. ADRES DE⁄‹fi‹KL‹⁄‹ OLAYIN VUKUUNDAN ‹T‹BAREN B‹R AY ‹ÇERS‹NDE ‹fi DE⁄‹fi‹KL‹⁄‹ OLAYIN VUKUUNDAN ‹T‹BAREN B‹R AY ‹ÇERS‹NDE ‹fiLETME DE⁄‹fi‹KL‹⁄‹ OLAYIN VUKUUNDAN ‹T‹BAREN B‹R AY ‹ÇERS‹NDE ‹fi‹ BIRAKMA OLAYIN VUKUUNDAN ‹T‹BAREN B‹R AY ‹ÇERS‹NDE NAK‹L OLAYIN VUKUUNDAN ‹T‹BAREN B‹R AY ‹ÇERS‹NDE ÖLÜM OLAYIN VUKUUNDAN ‹T‹BAREN B‹R AY ‹ÇERS‹NDE TASF‹YE VE ‹FLAS OLAYIN VUKUUNDAN ‹T‹BAREN B‹R AY ‹ÇERS‹NDE ÖDEME KAYDED‹C‹ Ö.K.C. KULLANDIRMAYI GEREKT‹REN C‹HAZ SATIN ALMA B‹R ‹fiLE U⁄RAfiMAYABAfiLANILAN TAR‹HTEN ‹T‹BAREN 30 GÜN SATIN ALINDI⁄I TAR‹HTEN ‹T‹BAREN ÖDEME KAYDED‹C‹ C‹HAZI B‹LD‹RME 15 GÜN KEND‹ ‹STE⁄‹ ‹LE Ö.K.C. 30 GÜN ALIMINDA KULLANMAYA BAfiLAMA SÜRES‹ ‹fi‹ BIRAKMADA Ö.K.C. ‹fi‹ BIRAKMA TAR‹H‹NDEN MÜHÜRLETME SÜRES‹ ‹T‹BAREN B‹R AY TEKRAR Ö.K.C. KULLANMA DA ‹fiE BAfiLAMA TAR‹H‹NDEN ‹T‹BAREN MÜHRÜ AÇTIRMA SÜRES‹ 30 GÜN

‹SMMMO YAYIN ORGANI

DAYANA⁄I VERG‹ USUL KANUNU VE ‹fiLEM YÖNERGES‹

VERG‹ USUL KANUNU VE ‹fiLEM ÖNERGES‹ VERG‹ USUL KANUNU VE ‹fiLEM YÖNERGES‹ VERG‹ USUL KANUNU VE ‹fiLEM YÖNERGES‹ VERG‹ USUL KANUNU VE ‹fiLEM YÖNERGES‹ VERG‹ USUL KANUNU VE ‹fiLEM YÖNERGES‹ VERG‹ USUL KANUNU VE ‹fiLEM YÖNERGES‹ VERG‹ USUL KANUNU VE ‹fiLEM YÖNERGES‹ 3100 S.K. 35 VE 51 NOLU TEBL‹⁄‹, ‹fiLEM YÖNERGES‹ 3100 S.K. 35 VE 51 NOLU TEBL‹⁄‹, ‹fiLEM YÖNERGES‹ 3100 S.K. 35 VE 51 NOLU TEBL‹⁄‹, ‹fiLEM YÖNERGES‹ 3100 S.K. 50 NOLU TEBL‹⁄‹, ‹fiLEM YÖNERGES‹ 3100 S.K. 50 NOLU TEBL‹⁄ ‹fiLEM YÖNERGES‹

EYLÜL - EK‹M 2008

326

Pratik Bilgiler VERG‹ TÜRÜ GEÇ‹C‹ VERG‹ BEYANNAMES‹

AYLIK MUHTASAR BEYANNAME ÜÇ AYLIK MUHTASAR BEYANNAME AYLIK KDV BEYANNAMES‹ GEL‹R VERG‹S‹ BEYANNAMES‹ KURUMLAR VERG‹S‹ BEYANNAMES‹ MÜNFER‹T BEYANNAME

DÖNEM‹/AÇIKLAMA Ocak, fiubat, Mart, Nisan, May›s, Haziran, Temmuz, A¤ustos, Eylül, Ekim, Kas›m, Aral›k

BEYAN TAR‹H‹ 14 May›s 14 A¤ustos 14 Kas›m 14 fiubat

SON ÖDEME TAR‹H‹ 17 May›s 17 A¤ustos 17 Kas›m 17 fiubat

Her Ay Ocak, fiubat, Mart, Nisan, May›s, Haziran, Temmuz, A¤ustos, Eylül, Ekim, Kas›m, Aral›k

Her Ay›n 23. Günü 23 Nisan 23 Temmuz 23 Ekim 23 Ocak

Her Ay›n 26. Günü 26 Nisan 26 Temmuz 26 Ekim 26 Ocak

Her Ay

Her Ay›n 24. Günü

Y›ll›k Y›ll›k

1-25 Mart 1-25 Nisan

Her Ay›n 26. Günü 1. Taksit 31 Mart 2. Taksit 31 Temmuz 30 Nisan

Dar Mükellef Gerçek Kifli Kazanc›n iktisap edildi¤i Di¤er Kazanç ve ‹ratlar› tarihten itibaren 15 gün ‹çin içinde GVK Md. 101

ÖZEL BEYANNAMELER Dar Mükellefler Di¤er Kazanç ve ‹ratlar› ‹çin ASGAR‹ VERG‹ BEYANNAMELER‹

Talih oyunlar› salon kazançlar›

TASF‹YE G‹R‹fi VE TASF‹YE DEVAMINDA

Kazanc›n elde edildi¤i tarihten itibaren 15 gün içinde KVK Md. 26 Dönemi Takip Eden ay›n 20. Gün akflam› GVK. Mük.

Md.11

1-25 Nisan KVK. Md. 14-17

Beyanname verme süresi içinde GVK.Md. 120 Beyanname verme süresi içinde KVK. Md. 29 Beyanname verme süresi içinde GVK. Mük. Md.11

vergi

XIII - Beyan ve Ödeme Süreleri

30 Nisan KVK. Md. 21

BEYANNAMELER‹ Son Tasfiye Dönemi

Tasfiyenin bitiminden itibaren Beyanname verme süresinde 30 gün içinde KVK. Md.17 KVK. Md.21

B‹RLEfiME NEDEN‹YLE B‹RLEfiMELERDE VER‹LEN KURUMLAR VERG‹S‹ BEYANNAMELER‹

Birleflme Tarihinden itibaren 30 Gün ‹çinde KVK. Md. 17-18

Beyanname verme süresinde KVK. Md. 21

DEV‹R NEDEN‹YLE VER‹LEN KURUMLAR VERG‹S‹ BEYANNAMELER‹

Birleflmenin Ticaret sicil Gazetesinde ilan edildi¤i tarihten itibaren 30 gün içinde KVK. Md.20

Beyannamenin verildi¤i ay›n sonuna kadar KVK. Md.21

Devir tarihine kadar olan ve birleflmenin öncesi dönen beyannameleri birleflmenin Ticaret Sicil Gazetesinde ilan edildi¤i tarihten itibaren 30 gün içinde KVK. Md. 20

HER ‹K‹ BEYANNAME ÜZER‹NDEN TARH ED‹LEN VERG‹LER Beyanname verme süresi içinde KVK. Md. 21

DEV‹R NEDEN‹YLE VER‹LEN KURUMLAR VERG‹S‹ BEYANNAMELER‹

327

Devir, Hesap Döneminin Kapand›¤› Aydan Kurumlar Vergisi beyanname verilme süresinden sonra gerçeklefltiyse Devir, Hesap Döneminin Kapand›¤› Aydan Kurumlar Vergisi beyannamesinin verilece¤i ay sonuna kadar gerçeklefltiyse

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Pratik Bilgiler

TASF‹YE

Pratik Bilgiler XIII- Beyan ve Ödeme Süreleri VERG‹ TÜRÜ

DÖNEM‹/AÇIKLAMA AKARYAKIT VE ÜRÜNLER‹NE ‹L‹fiK‹N 1 NOLU ÖTVB

BEYAN TAR‹H‹ TAK‹P EDEN AYIN 10. GÜN AKfiAMI

KAYIT VE TESC‹LE TAB‹ TAfiITLARA ‹L‹fiK‹N 2/A NOLU ÖTVB

TAK‹P EDEN AYIN 15. GÜN AKfiAMI

SON ÖDEME TAR‹H‹ BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE (TAK‹P EDEN AYIN 10. GÜN AKfiAMI) BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE (TAK‹P EDEN AYIN 15. GÜN AKfiAMI BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE (TAK‹P EDEN AYIN 15. GÜN AKfiAMI BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE (TAK‹P EDEN AYIN 15. GÜN AKfiAMI BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE (TAK‹P EDEN AYIN 15. GÜN AKfiAMI BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE (TAK‹P EDEN AYIN 15. GÜN AKfiAMI BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE (TAK‹P EDEN AYIN 15. GÜN AKfiAMI

KAYIT VE TESC‹LE TAB‹ TAK‹P EDEN AYIN OLMAYAN TAfiITLARA 15. GÜN AKfiAMI ‹L‹fiK‹N 2/B NOLU ÖTVB

vergi

ÖZEL TÜKET‹M VERG‹S‹ BEYANNAMELER‹

TAK‹P EDEN AYIN 15. GÜN AKfiAMI

TÜTÜN VE TÜTÜN MAMÜLLER‹ ‹LE ‹LG‹L‹ 3/B NOLU ÖTVB

TAK‹P EDEN AYIN 15. GÜN AKfiAMI

KOLALI GAZOZLARA TAK‹P EDEN AYIN ‹L‹fiK‹N 3/C NOLU ÖTVB 15. GÜN AKfiAMI

DAMGA VERG‹S‹ BEYANNAMELER‹

Pratik Bilgiler

ALKOLLÜ ‹ÇK‹LERLE ‹LG‹L‹ 3/A NOLU ÖTVB

DAYANIKLI TÜKET‹M MALLARI ‹LE D‹⁄ER MALLARA ‹L‹fiK‹N 4 NOLU ÖYVB ÖTVK MD. 14 DAMGA VERG‹S‹ DEFTER‹ TUTAN MÜKELLEFLER DAMGA VERG‹S‹ DEFTER‹ TUTMAYANLAR

TAK‹P EDEN AYIN 15. GÜN AKfiAMI

ERTES‹ AYIN 1-23 GÜNLER BEYANNAMEN‹N DVK. MD.22 VER‹LD‹⁄‹ AYIN 26.GÜN AKfiAMINA KADAR DVK.22 KA⁄ITLARIN DÜZENLEND‹⁄‹ BEYANNAME VERME TAR‹H‹ ‹ZLEYEN 15 GÜN SÜRES‹ ‹Ç‹NDE DVK. MD. 22 ‹Ç‹NDE DVK. MO. 22 ERTES‹ AYIN 15. GÜN BEYANNAME VERME SÜRES‹ AKfiAMINA KADAR ‹Ç‹NDE

BANKA VE BANKA VE S‹GORTA BANKERLER‹N MUAMELELER‹ VERG‹S‹ BEYANNAMELER‹ S‹GORTA fi‹RKETLER‹N‹N ERTES‹ AYIN 15. GÜN AKfiAMINA KADAR ÖZEL ‹LET‹fi‹M VERG‹S‹ BEYAN. fiANS OYUNLARI VERG‹S‹ BEYANNAMELER‹

AYLIK AYLIK

‹SMMMO YAYIN ORGANI

ERTES‹ AYIN 15. GÜN AKfiAMINA KADAR ERTES‹ AYIN 20. GÜN AKfiAMINA KADAR

BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE

EYLÜL - EK‹M 2008

328

Pratik Bilgiler XIII- Beyan ve Ödeme Süreleri DÖNEM‹/AÇIKLAMA ÖLÜM TÜRK‹YE M‹RASÇILAR TÜRK‹YEDE ‹SE

BEYAN TAR‹H‹ ÖLÜM TAR‹H‹N‹ TAK‹P EDEN 4 AY ‹Ç‹NDE

SON ÖDEME TAR‹H‹ TAHAKKUKTAN ‹T‹BAREN 3 YILDA VE MAYIS VE KASIM AYLARINDA Efi‹T ‹K‹ TAKS‹TTE ÖLÜM TÜRK‹YE ÖLÜM TAR‹H‹N‹ TAK‹P TAHAKKUKTAN ‹T‹BAREN M‹RASÇILAR YURTDIfiI EDEN 6 AY ‹Ç‹NDE 3 YILDA VE MAYIS VE KASIM AYLARINDA Efi‹T ‹K‹ TAKS‹TTE ÖLÜM YABANCI ÜLKE ÖLÜM TAR‹H‹N‹ TAK‹P TAHAKKUKTAN ‹T‹BAREN M‹RASÇILAR TÜRK‹YEDE EDEN 6 AY ‹Ç‹NDE 3 YILDA VE MAYIS VE KASIM AYLARINDA Efi‹T ‹K‹ TAKS‹TTE VERASET VE ‹NT‹KAL ÖLÜM VE M‹RASÇILAR ÖLÜM TAR‹H‹N‹ TAK‹P TAHAKKUKTAN ‹T‹BAREN VERG‹ BEYANNAMELER‹ YURTDIfiI VE AYNI ÜLKEDE EDEN 4 AY ‹Ç‹NDE 3 YILDA VE MAYIS VE KASIM AYLARINDA Efi‹T ‹K‹ TAKS‹TTE ÖLÜM VE M‹RASÇILAR ÖLÜM TAR‹H‹N‹ TAK‹P TAHAKKUKTAN ‹T‹BAREN FARKLI YABANCI ÜLKEDE EDEN 8 AY ‹Ç‹NDE 3 YILDA VE MAYIS VE KASIM AYLARINDA Efi‹T ‹K‹ TAKS‹TTE GA‹PL‹K HAL‹NDE S‹C‹LE GA‹PL‹K KARARINI TAHAKKUKTAN ‹T‹BAREN KAYDOLDU⁄U TAK‹P EDEN 3 YILDA VE MAYIS VE KASIM 1 AY ‹Ç‹NDE AYLARINDA Efi‹T ‹K‹ TAKS‹TTE D‹⁄ER ‹NT‹KALLERDE MALLARIN HUKUKEN TAHAKKUKTAN ‹T‹BAREN ‹KT‹SAP ED‹LD‹⁄‹ TAR‹H‹ 3 YILDA VE MAYIS VE KASIM TAK‹P EDEN 1 AY ‹Ç‹NDE AYLARINDA Efi‹T ‹K‹ TAKS‹TTE YARIfiMA ÇEK‹L‹fi FUTBOL GÜNÜ TAK‹P EDEN 20. GÜN BEYANNAME VERME MUSABAKALARI MÜfiTEREK AKfiAMINA KADAR V‹VK. SÜRES‹NDE BAH‹SLERLE ‹LG‹L‹ MD. 9

329

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Pratik Bilgiler

vergi

VERG‹ TÜRÜ

Pratik Bilgiler

Pratik Bilgiler

vergi

XIV Menkul Sermaye ‹rad› Vergilendirilmesi

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

330

Pratik Bilgiler

Pratik Bilgiler

vergi

XV- KDV Tevkifat Oranlar›

331

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Pratik Bilgiler

Pratik Bilgiler

vergi

XV- KDV Tevkifat Oranlar›

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

332

Pratik Bilgiler

Pratik Bilgiler

vergi

XV- KDV Tevkifat Oranlar›

333

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Pratik Bilgiler XVI - Dava Açma Süreleri

DAVA KONUSU

DAVA AÇILACAK MAHKEME

DAVA AÇMA SÜRES‹

DAYANA⁄I

VERG‹/CEZA ‹HBARNAMES‹NE

VERG‹ MAHKEMES‹

TEBL‹⁄DEN ‹T‹BAREN

VERG‹ USUL KANUNU

30 GÜN ‹Ç‹NDE

2577 SAYILI KANUN ‹fiLEM YÖNERGES‹

‹T‹RAZ‹ KAYITLA VER‹LEN

VERG‹ MAHKEMES‹NE

BEYANNAMEYE A‹T TAHAKKUK

TAHAKKUK TAR‹H‹NDEN

2577 SAYILI KANUN

‹T‹BAREN 30 GÜN ‹Ç‹NDE

‹fiLEM YÖNERGES‹

F‹fi‹NE

vergi

ÖDEME EMR‹NE

TEBL‹⁄DEN ‹T‹BAREN

6183 SAYILI KANUN

7 GÜN ‹Ç‹NDE

2577 SAYILI KANUN ‹fiLEM YÖNERGES‹

HAC‹Z VARAKASINA

VERG‹ MAHKEMES‹NE

HAC‹Z TAR‹H‹NDEN ‹T‹BAREN 7 GÜN ‹Ç‹NDE

6183 SAYILI KANUN 2577 SAYILI KANUN ‹fiLEM YÖNERGES‹

‹HT‹YAT‹ TAHAKKUKA

‹HT‹YAT‹ HACZE

Pratik Bilgiler

VERG‹ MAHKEMES‹NE

VERG‹ MAHKEMES‹NE

VERG‹ MAHKEMES‹NE

‹HT‹YAT‹ TAHAKKUKUN B‹LD‹R‹M

6183 SAYILI KANUN

TAR‹H‹NDEN ‹T‹BAREN

2577 SAYILI KANUN

7 GÜN ‹Ç‹NDE

‹fiLEM YÖNERGES‹

HAC‹Z TAR‹H‹NDEN ‹T‹BAREN

6183 SAYILI KANUN

7 GÜN ‹Ç‹NDE

2577 SAYILI KANUN ‹fiLEM YÖNERGES‹

TEMY‹Z DAVASI AÇMA

DANIfiTAY’A

KARARIN TEBL‹⁄‹NDEN ‹T‹BAREN 30 GÜN

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

334

Pratik Bilgiler XVII- Vergi Türleri

0074 0091 0092 0093 0094 1013 1018 1020 1030 1042 1043

335

YILLIK GEL‹R VERG‹S‹ ZIRA‹ KAZANÇ GEL‹R VERG‹S‹ GEL‹R VERG‹S‹ S. (MUHTASAR) GEL‹R GÖTÜRÜ T‹CAR‹ KAZANÇ GEL‹R GÖTÜRÜ SERBEST MESLEK KAZANCI GEL‹R GÖTÜRÜ ÜCRET DA⁄ITILMAYAN KAR STOPAJI KURUMLAR VERG‹S‹ KURUMLAR VERG‹S‹ STOPAJI (KVKM24) GEL‹R VERG‹S‹ (GMSI) BASIT USULDE T‹CAR‹ KAZANC GERÇEK USULDE KATMA DE⁄ER VERG‹S‹ GÖTÜRÜ USULDE KATMA DE⁄ER VERG‹S‹ BANKA MUAMELELER‹ VERG‹S‹ S‹GORTA MUAMELELER‹ VERG‹S‹ GEL‹R VERG‹S‹ GEÇ‹C‹ VERG‹ GEL‹R GEÇ‹C‹ VERG‹ KURUM GEÇ‹C‹ VERG‹ DAMGA VERG‹S‹ (BEYANNAMEL‹ DAMGA VERG‹S‹ MÜKELLEF‹) AKARYAKIT TÜKET‹M VERG‹S‹ GEL‹R V. M.TAL‹H OYUNLARI ASGAR‹ VERG‹ HER TÜRLÜ ‹SP‹RTOLAR VE FÜZEL YA⁄INDAN ALINAN EK VERG‹ KURUMLAR V. M.TAL‹H OYUNLARI ASGAR‹ VERG‹ D‹⁄ER ÜCRETLER KURUMLAR VERG‹S‹ KURUM GEÇ‹C‹ VERG‹ OYUN KA⁄ITLARINDAN ALINAN EK VERG‹ RÖNTGEN F‹LMLER‹NDEN ALINAN EK VERG‹ MÜLGA MADEN FONU KAYNAK KULLANIMI DESTEKLEME FONU KES‹NT‹S‹ MÜLGA KOOPERAT‹FÇ‹L‹K TANITMA VE E⁄‹T‹M FONU PETROL VE DO⁄ALGAZ ÜRÜNLER‹NE ‹L‹fiK‹N ÖZEL TÜKET‹M VERG‹S‹ KOLALI GAZOZ, ALKOLLÜ ‹ÇEÇEKLER VE TÜTÜN MAMÜLLER‹NE ‹L‹fiK‹N ÖZEL TÜKET‹M VERG‹S‹ DAYANIKLI TÜKET‹M VE D‹⁄ER MALLARA ‹L‹fiK‹N ÖZEL TÜKET‹M VERG‹S‹ TÜTÜN MAMÜLLER‹NE ‹L‹fiK‹N EK VERG‹ HER TÜRLÜ ALKOLLÜ ‹ÇK‹LERE ‹L‹fiK‹N EK VERG‹ SA‹R fiARAP VE B‹RALARA ‹L‹fiK‹N EK VERG‹ HER TÜRLÜ ALKOLSÜZ ‹ÇECEKLERDEN ALINAN EK VERG‹ E⁄‹T‹M,GENÇL‹K,SPOR VE SA⁄LIK H‹ZMETLER‹ VERG‹S‹ MAHSUPLARDAN KES‹LEN DAMGA VERG‹S‹ FON PAYI P‹fiMANLIK ZAMMI E.KATKI PAYI ÖZEL ‹fiLEM VERG‹S‹

EYLÜL - EK‹M 2008

vergi

0001 0002 0003 0004 0005 0006 0007 0010 0011 0012 0014 0015 0017 0021 0022 0027 0032 0033 0040 0046 0048 0049 0050 0051 0053 0056 0057 0060 0061 0062 0071 0073

VERG‹ ADI

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Pratik Bilgiler

VERG‹ KODU

Pratik Bilgiler XVII-- Vergi Türleri

Pratik Bilgiler

vergi

VERG‹ KODU 1047 1048 1050 1051 1067 1084 1086 1087 1089 1095 1096 3024 3061 3073 3074 3076 3077 3078 3080 3099 4001 4003 4004 4005 4006 4007 4008 4010 4011 4012 4014 4016 4021 4034 4035 4036 4040 4041 4042 4043 4044 4046 4047 4048

VERG‹ ADI DAMGA VERG‹S‹ 5035 SAYILI KANUNA GÖRE DAMGA VERG‹S‹ VERG‹ BARIfiI TEFE TUTARI VERG‹ BARIfiI GEÇ ÖDEME ZAMMI VERG‹ YARGI HARÇLARI GEC‹KME FA‹Z‹ GEC‹KME ZAMMI ERKEN ÖDEME ‹ND‹R‹M‹ ALINAN D‹⁄ER FA‹ZLER SAVUNMA SANAY‹ DESTEKLEME FONU KONUT FONU KAYNAK KULLANIMI DESTEKLEME PR‹M‹ CEZA‹ FA‹Z‹ CEZA‹ FA‹Z(KAYNAK KULLANIMI DESTEKLEME FONU KES‹NT‹LER‹) USULSÜZLÜK CEZASI ÖZEL USULSÜZLÜK CEZASI KUSUR CEZASI A⁄IR KUSUR CEZASI KAÇAKÇILIK CEZASI VERG‹ Z‹YAI CEZASI VUK 112/4 Maddesi Gere¤ince Ödenen Faiz EK GEL‹R VERG‹S‹ EK ÜCRET GEL‹R VERG‹S‹ EK GÖTÜRÜ T‹CAR‹ KAZANÇ VERG‹S‹ EK GÖTÜRÜ SERBEST MESLEK KAZANCI VERG‹S‹ FA‹Z VERG‹S‹ EK EMLAK VERG‹S‹ GEL‹R DAH‹L‹ TEVK‹FAT EK KURUMLAR VERG‹S‹ KURUMLAR VERG‹S‹ ARGE HARCAMALARI KURUM DAH‹L‹ TEVK‹FAT MÜNFER‹T GEL‹R EKONOM‹K DENGE V. ÜCRETLERDEN ALINACAK E.D.V. 4705 Say›l› Kanuna Göre Tahsil Edilen Özel ‹fllem Vergisi MOTORLU TAfiITLAR EK VERG‹S‹ 4837 S.K EK MOTORLU TAfiITLAR VERG‹S‹ 4962 S. TAfiIT VERG‹S‹ MÜLGA TRAF‹K H‹ZMETLER‹N‹ GEL‹fiT‹RME FONU REKLAM GEL‹RLER‹ GEL‹R VE KURUM EKONOM‹K DENGE VERG‹S‹ 5035 RTÜK E⁄‹T‹ME KATKI PAYI GÖTÜRÜ EKONOM‹K DENGE VERG‹S‹ GEL‹R VE KURUM STOPAJ EKONOM‹K DENGE VERG‹S‹ Akaryak›t Fiyat ‹stikrar Pay› TEK BAfiINA ALINAB‹LEN DAMGA VERG‹S‹ fiANS OYUNLARI VERG‹S‹

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

336

Pratik Bilgiler XVII- Vergi Türleri

337

VERG‹ ADI 5035 SAYILI KANUNA GÖRE F‹NANSAL FAAL‹YET HARCI TEKEL SAF‹ HASILAT TEC‹LL‹ ALACAKLARDAN TAHS‹LAT ‹THALATTA KAYNAK KULLANIMI DESTEKLEME FONU KES‹NT‹S‹ NOTER HARÇLARI MOTORLU TAfiIT ARAÇLARINA ‹L‹fiK‹N ÖZEL TÜKET‹M VERG‹S‹ (TESC‹LE TAB‹ OLMAYANLAR) ERTELENEN GEL‹R STOPAJ (4325 4.MADDE/4369 GEÇ‹C‹ 5.MADDE) ERTELENEN GEL‹R STOPAJ (4747 SAYILI KANUNUNUN 2.MADDES‹) MÜNFER‹T KURUM E. D. V. NET AKT‹F VERG‹S‹ KIYMETL‹ MADEN VE ZIYNET EfiYASINDAN ALINAN VERG‹ ÖZEL ‹LET‹fi‹M VERG‹S‹ 5035 SAYILI KANUNA GÖRE ÖZEL ‹LET‹fi‹M VERG‹S‹ VERG‹ BARIfiI MATRAH ARTIRIMI YILLIK GEL‹R VERG‹S‹ VERG‹ BARIfiI MATRAH ARTIRIMI GEL‹R VERG‹S‹ S. (MUHTASAR) VERG‹ BARIfiI MATRAH ARTIRIMI DA⁄ITILMAYAN KAR STOPAJI VERG‹ BARIfiI MATRAH ARTIRIMI KURUMLAR VERG‹S‹ VERG‹ BARIfiI MATRAH ARTIRIMI GEL‹R VERG‹S‹ (GMS‹) VERG‹ BARIfiI MATRAH ARTIRIMI BASIT USULDE T‹CAR‹ KAZANC VERG‹ BARIfiI MATRAH ARTIRIMI GERÇEK USULDE KATMA DE⁄ER VERG‹S‹ VERG‹ BARIfiI KES‹NLEfiEN KAMU ALACAKLARI 2. MADDE 1/AB VERG‹ BARIfiI KES‹NLEfiEN KAMU ALACAKLARI 2. MADDE 1/C VERG‹ BARIfiI KES‹NLEfiEN KAMU ALACAKLARI 2. MADDE/6 MTV VERG‹ BARIfiI KES‹NLEfiMEYEN KAMU ALACAKLARI 3. MADDE VERG‹ BARIfiI ‹NCELEME VE TARH‹YAT 5.MADDE VERG‹ BARIfiI P‹fiMANLIK 6.MADDE 1/AB VERG‹ BARIfiI P‹fiMANLIK 6.MADDE 1/D‹⁄ER HÜKÜMLER VERG‹ BARIfiI ECR‹M‹S‹L 15.MADDE VERG‹ BARIfiI KIYMETL‹ MADEN VE Z‹YNET EfiYASI BEYANI ‹DAR‹ PARA CEZASI (4703 SK) EMANETEN YAPILAN TAHS‹LAT NÜFUS PARA CEZASI SEÇ‹M PARA CEZASI ASKERL‹K PARA CEZASI MAHKEME PARA CEZASI 1475 SAYILI ‹Ç KANUNUNA BA_LI PARA CEZASI 3516 SAYILI KANUNA GÖRE ÖLÇÜ AYAR PARA CEZASI TRAF‹K ZABITASI TESP‹T‹NE DAYALI ÖZEL USULSÜZLÜK CEZASI TUR‹ZM PARA CEZASI TÜKET‹C‹Y‹ KORUMA KANUNUNA GÖRE KES‹LEN PARA CEZASI ÇEVRE K‹RL‹L‹⁄‹ PARA CEZASI ESNAF S.HARÇ GÜMRÜK VERG‹S‹ Yurt D›fl› Ç›k›fl Harc› KATMA DE⁄ER VERG‹S‹ TEVK‹FATI B‹L‹RK‹fi‹ ÜCRET‹ TÜRK ULUSLARARASI GEM‹ S‹C‹L KAYIT HARCI

EYLÜL - EK‹M 2008

vergi

4049 4050 4060 4061 4063 4072 4073 4074 4077 4078 4079 4080 4081 4101 4103 4107 4110 4112 4114 4115 4121 4122 4123 4124 4125 4126 4127 4128 4130 9000 9001 9002 9003 9004 9005 9006 9007 9008 9009 9010 9011 9012 9013 9014 9015 9016 9017

‹SMMMO YAYIN ORGANI

Pratik Bilgiler

VERG‹ KODU

Pratik Bilgiler XVII- Vergi Türleri

Pratik Bilgiler

vergi

VERG‹ KODU

VERG‹ ADI

9064

PASAPORT VE KONSOLOSLUK HARÇLARI

9065

TRAF‹K HARÇLARI

9066

YARGI HARÇLARI

9067

‹THAL VE ‹MAL RUHSAT VE TEMD‹T ÜCRET‹

9068

GEM‹ VE L‹MAN HARÇLARI

9069

D‹⁄ER HARÇLAR

9070

DE⁄ERL‹ KA⁄ITLAR GEL‹RLER‹

9071

TAV‹ZLERDEN GER‹ ALINANLAR

9072

‹KRAZLARDAN GER‹ ALINANLAR

9073

YEM ANAL‹Z ÜCRET‹

9074

fiEKER F‹YAT FARKI

9075

AKARYAKIT F‹YAT FARKI

9076

BAfiKA VERG‹ DA‹RES‹ MÜKELLEF‹

9077

MOTORLU TAfiIT ARAÇLARINA ‹L‹fiK‹N ÖZEL TÜKET‹M VERG‹S‹ (TESC‹LE TAB‹ OLANLAR)

9078

GÜBRE DENEY VE ANAL‹Z ÜCRET‹

9079

4961 S.K. GEÇ‹C‹ 1. MAD. GÖRE PARA CEZASI

9080

D‹⁄ER PARA CEZALARI

9081

Z‹MMETLERE GEÇ‹R‹LEN PARA VE DE⁄ERLERDEN BORÇLULAR

9082

FAZLA VE YERS‹Z YAPILAN ÖDEMELERDEN BORÇLULAR

9083

SOSYAL DAYANIfiMA VE YARDIMLAfiMAYI TEfiV‹K FONU

9084

‹ST‹HSAL VERG‹S‹

9085

TRAF‹K CEZALARI

9086

HESAPLANAN GEC‹KME ZAMMI

9087

TAK‹P G‹DERLER‹ KARfiILI⁄I ALINAN

9088

ÇIRAKLIK FONU

9089

2000/2 SAYILI BKK GERE⁄‹NCE YATIRIMLARI TEfiV‹K FONUNA AKTIRILACAK TUTARLAR

9090

ÇEfi‹TL‹ GEL‹RLER

9091

PETROLDEN DEVLET H‹SSES‹

9092

YÜKSEK Ö⁄REN‹M HARÇ KRED‹S‹

9093

RESM‹ ARABULUCULUK ÜCRET‹

9094

EM.SAN. 17 MAD. GEL‹RLER‹N THK ED‹LMEMES‹ CEZASI

9095

4961 S.K. GEÇ‹C‹ 2. MAD. 1.FIKRAYA GÖRE TAHS‹LAT

9096

4369/15 SUÇA ‹fiT‹RAK EDEN K‹fi‹LER

9097

HAKSIZ ALINAN VERG‹ ‹ADES‹

9098

HAKSIZ ALINAN VERG‹ ‹ADES‹ CEZASI

9099

KALDIRILAN VERG‹ ARTIKLARI

9101

fiEKER KANUNU ‹DAR‹ PARA CEZASI

9102

GEÇ‹fi ÜCRET‹ VE ‹DAR‹ PARA CEZASI

9162

KADASTRO HARÇLARI

9901

AD‹ ORTAKLIK MÜKELLEF‹YETS‹Z MÜKELLEF KAYDI ‹Ç‹N VERG‹ KODU

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

338

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

TASF‹YE HAL‹NDE SERMAYEYE EKLENEN KURUM KÂRLARI l Recep YILMAZ*

1. G‹R‹fi Özellikle bizim gibi iflgücü kayna¤›n›n yüksek oldu¤u ülkelerde sermaye yetersizli¤i önemli –belki de en önemli- sorundur. ‹lgililer bu soruna çözüm üretme çabas›ndad›rlar mutlaka. Fakat bu sermaye yap›s› konusunun kar›fl›k, girift oldu¤u da aç›kt›r. Çünkü konu üzerinde hem ulusal hem de uluslar aras› etkiler, sosyolojik zorunluluklarla kapitalistlerin ç›karlar›n›n çat›flmas›, siyasal erk üzerindeki bask› ve yönlendirmeler, yönetenlerin bireysel görev ve sorumluluklar›n› kullanma biçimleri memleket menfaatlerinin maksimize edilmesinde uyumlu olmayabiliyor. Özellikle son zamanlar›n durumu sermaye hareketlerinin küresel serbestîsi do¤rultusunda ülkemize de gelmesidir. Ancak konumuz ülkemize gelen sermayenin ekonomik yap›ya giriflinin çarp›kl›¤›, sosyal düzene etkileri, iflsizli¤in giderilmesinde pek de çözüm olmad›¤› de¤il, firmalar›m›z›n y›llar itibariyle oluflan kârlar›n›n sermayeye eklenmesi ve bu yolla sa¤lanan birikimin aradan belli bir zaman geçmesi halinde hissedarlara da¤›t›lmas› durumunda, yani TTK’nda say›lan herhangi bir nedenle tasfiye edilirse vergi kanunlar› karfl›s›nda getirdi¤i yükümlülü¤ün ne olaca¤›d›r.

* Yeminli Mali Müflavir (Eski Gelirler Baflkontrolörü; Eski Gelirler Bölge Müdürü; MA)

71

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

2. YASAL DÜZENLEME 2.1. Türk Ticaret Kanununda Türk Ticaret Kanununun 434’üncü maddesine göre, “Anonim flirketler flu sebeplerden biri ile münfesih olur: 1. Addolunduklar› müddetin sona erinesi; 2. fiirket maksad›n›n husulü veya husulün kans›zl›¤›; 3. fiirket sermayesinin 324 üncü madde gere¤ince üçte ikisinin z›ya›; 4. Pay sahiplerinin befl kifliden afla¤›ya düflmesi; 5. fiirket alacakl›lar›n›n 436 nc› maddeye göre talepte bulunmas›; 6. Pay mukavelede bir fesih sebebi tayin edilmifl ise onun tahakkuku; 7. fiirketin di¤er bir flirketle birleflmesi; 8. fiirketin iflas›na karar verilmifl olmas›; 9. (3585 say›l› Kanunun 5 inci maddesiyle de¤iflen ve 4.7.1989 tarihinden geçerli olarak yürürlü¤e giren bent.) 388 inci maddenin ikinci ve dördüncü f›kralar›na uygun olarak umumi heyetçe feshe karar verilmifl olmas›. 274 üncü madde ile 299 uncu maddenin son iki f›kras› hükümleri mahfuzdur”.

274’üncü madde hükmü flöyledir: “(27.6.1995 tarih ve 22326 say›l› Resmi Gazete'de yay›mlanan ve bu tarihte yürürlü¤e giren 559 say›l› KHK'nin 5 inci maddesiyle de¤iflik flekli) Anonim flirketlerin, muameleleri, bir tüzük ile tayin olunacak flekilde Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤› ticaret müfettiflleri taraf›ndan denetlenir. Denetim, bilançonun aç›kl›k ve do¤ruluk esaslar› çerçevesinde yap›lacak incelemeyi de kapsar. Di¤er bakanl›k ve kurulufllarca anonim flirketleri ilgilendiren konularda düzenleme yap›lmas› halinde,

‹SMMMO YAYIN ORGANI

KEYLÜL - EK‹M 2008

72

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

Bakanl›¤›n uygun görüflü al›n›r. Bakanl›k, bu Kanunun ticaret flirketlerine iliflkin hükümlerinin tatbikat›yla ilgili olarak tebli¤ler ç›karmaya yetkilidir. Ticaret sicili memurluklar› tebli¤ hükümlerine uymakla yükümlüdür.

Kanuna, esas sözleflme hükümlerine veya kamu düzenine ayk›r› ifllemler ve faaliyetlerde bulundu¤u anlafl›lan flirketler aleyhine özel kanunlar›ndaki hükümler sakl› kalmak kayd›yla Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤›nca fesih davas› aç›labilir. …”

Yukar›da belirtilen 299’uncu madde ise, 27.06.1995 tarih ve 22326 say›l› Resmi Gazete'de yay›mlanan ve bu tarihte yürürlü¤e giren 559 say›l› KHK'nin 13 üncü maddesiyle yürürlükten kald›r›lm›flt›r.

Yine ayn› kanunun 549’uncu maddesinde limitet flirketlerin hangi hallerde infisah edece¤i hüküm alt›na al›nm›flt›r. Buna göre, flirket flu hallerde infisah eder: 1. fiirket mukavelesinde yaz›l› sebeplerle; 2. Mukavelede aksine aç›k hüküm olmad›kça, esas sermayenin dörtte üçüne sahip olan ortaklar›n dörtte üçünü teflkil eden bir ekseriyet taraf›ndan verilecek kararla; 3. fiirketin iflas›na karar verilmesiyle; 4. Ortaklardan birinin talebi üzerine ve muhik sebeplerden dolay› mahkeme karar›yla; Kanunda yaz›l› sair hallerde.

Elbette kanunda flirketleri sona erdiren di¤er haller de düzenlenmifltir ama burada konumuzun özü bu olmad›¤›ndan de¤inilmemifltir.

2.2. Vergi Kanunlar›nda 213 say›l› Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinin (A) f›kras›n›n 5 inci bendinde "... Pasif kalemlere ait enflasyon fark

73

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

hesaplar›, herhangi bir suretle baflka bir hesaba nakledildi¤i veya iflletmeden çekildi¤i takdirde, bu ifllemlerin yap›ld›¤› dönemlerin kazanc› ile iliflkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tabi tutulur. Ancak öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farklar› düzeltme sonucu oluflan geçmifl y›l zararlar›na mahsup edilebilir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilir; bu ifllemler kâr da¤›t›m› say›lmaz" denilerek, enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kazançlar›n sermayeye eklenmesi durumunda vergilendirilmeyece¤i hüküm alt›na al›nm›flt›r. O zaman flu soru akla gelecektir: Peki, aradan üç befl y›l geçti firma tasfiye oldu. O eklenen tutar art›k vergiden ba¤›fl›k m›d›r?

Bilindi¤i üzere, 5520 say›l› Kurumlar Vergisi Kanununun 6’›nc› maddesine göre, Kurumlar vergisi, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazanc› üzerinden hesaplan›r. Safi kurum kazanc›n›n tespitinde, Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hakk›ndaki hükümleri uygulan›r. Zirai faaliyetle u¤raflan kurumlar›n bu faaliyetinden do¤an kazançlar›n›n tespitinde, Gelir Vergisi Kanununun 59 uncu maddesinin son f›kra hükmü de dikkate al›n›r.

213 say›l› Gelir Vergisi Kanununun 38’nci maddesinde ise, “Bilanço esas›na göre ticari kazanç, teflebbüsteki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve bafl›ndaki de¤erleri aras›ndaki müspet farkt›r. Bu dönem zarf›nda sahip veya sahiplerce: 1.‹flletmeye ilave olunan de¤erler bu farktan indirilir; 2.‹flletmeden çekilen de¤erler ise farka ilave olunur.

Ticari kazanc›n bu suretle tespit edilmesi s›ras›nda, Vergi Usul Kanununun de¤erlemeye ait hükümleri ile bu Kanunun 40 ve 41 inci maddeleri hükümlerine uyulur” denilmektedir.

Kurumlar Vergisi Kanununun "Tasfiye" bafll›kl› 17 nci maddesinin birinci f›kras›nda, her ne sebeple olursa olsun tasfiye haline girmifl kurumlar›n vergilendirilmesinde hesap dönemi yerine tasfiye döneminin

‹SMMMO YAYIN ORGANI

KEYLÜL - EK‹M 2008

74

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

geçerli olaca¤›, tasfiyenin kurumun tasfiyeye girmesine iliflkin genel Kurul karar›n›n tescil edildi¤i tarihte bafllayaca¤› ve tasfiye karar›n›n tescil edildi¤i tarihte sona erece¤i, bafllang›ç tarihinden ayn› takvim y›l› sonuna kadar olan dönem ile bu dönemden sonraki her takvim y›l› ve sonraki dönem için ilgili takvim y›l› bafl›ndan tasfiyenin bitifl tarihine kadar olan dönemin ba¤›ms›z bir tasfiye dönemi say›laca¤› hükmü yer almaktad›r.

An›lan maddenin dördüncü f›kra hükmü; “Tasfiye kâr›: Tasfiye halindeki kurumlar›n vergi matrah› tasfiye kâr›d›r. Tasfiye kâr›, tasfiye döneminin sonundaki servet de¤eri ile tasfiye döneminin bafl›ndaki servet de¤eri aras›ndaki olumlu farkt›r. a.Tasfiye kâr› hesaplan›rken; 1.Ortaklara veya kurum sahiplerine tasfiye esnas›nda avans olarak veya di¤er flekillerde yap›lan her türlü ödemeler tasfiyenin sonundaki servet de¤erine, 2.Mevcut sermayeye ilave olarak ortaklar veya sahipleri taraf›ndan yap›lan ödemeler ile tasfiye esnas›nda elde edilen ve vergiden istisna edilmifl olan kazanç ve iratlar tasfiye döneminin bafl›ndaki servet de¤erine, eklenir. b. Hisselerine mahsuben ortaklara da¤›t›lan, sat›lan, devredilen veya kurum sahibine iade olunan iktisadi k›ymetlerin de¤erleri, Kanunun 13 üncü maddesine göre ve da¤›t›m›n, sat›fl›n, devrin veya iadenin yap›ld›¤› gün itibar›yla belirlenir. c. Bu maddeye göre tasfiye kar›n›n hesaplanmas› s›ras›nda, Kanunun 8, 9, 10 ve 11 inci madde hükümleri de ayr›ca dikkate al›n›r.”

Ayn› maddenin beflinci f›kras›nda ise, “Servet de¤eri: Tasfiye döneminin bafl›ndaki ve sonundaki servet de¤eri, kurumun tasfiye dönemi bafl›ndaki ve sonundaki bilançosunda görülen öz serma-

75

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

yesidir. Bir y›ldan fazla süren tasfiyelerde izleyen tasfiye dönemlerinin bafl›ndaki servet de¤eri, bir önceki dönemin son bilançosunda görülen servet de¤eridir” hükmü yer alm›flt›r.

Yine ayn› kanunun 15 inci maddesinin ikinci f›kras›nda ise vergiden muaf olan kurumlara da¤›t›lan (kâr›n sermayeye eklenmesi kâr da¤›t›m› say›lmaz) Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci f›kras›n›n (1), (2) ve (3) numaral› bentlerinde yaz›l› kâr paylar›ndan, 30 uncu maddesinin üçüncü f›kras›nda da tam mükellef kurumlar taraf›ndan, Türkiye'de bir ifl yeri veya daimi temsilci arac›l›¤›yla kâr pay› elde edenler hariç olmak üzere dar mükellef kurumlara veya kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere da¤›t›lan (Kâr›n sermayeye eklenmesi kâr da¤›t›m› say›lmaz.) ve Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddenin ikinci f›kras›n›n (1), (2) ve (3) numaral› bentlerinde yaz›l› kâr paylar› üzerinden bu Kanunun 15 inci maddesinin üçüncü f›kras› uyar›nca vergi kesintisine tabi tutulanlar hariç olmak üzere vergi kesintisi yap›laca¤› hüküm alt›na al›nm›flt›r.

193 say›l› Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci f›kras›n›n (6) numaral› bendinin (b) alt bendinde ise, tam mükellef kurumlar taraf›ndan; tam mükellef gerçek kiflilere, gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmayanlara ve bu vergilerden muaf olanlara, dar mükellef gerçek kiflilere, dar mükellef kurumlara (Türkiye'de bir iflyeri veya daimi temsilci arac›l›¤›yla kar pay› elde edenler hariç) gelir ve kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere da¤›t›lan, 75 inci maddenin ikinci f›kras›n›n (1), (2) ve (3) numaral› bentlerinde yaz›l› kâr paylar›ndan birinci f›krada belirtilenler taraf›ndan tevkifat yap›laca¤› hükme ba¤lanm›flt›r.

Bu hükümlere göre yap›lacak tevkifatlar› belirleyen Bakanlar Kurulu Karar›n›n ilgili hükümleri afla¤›daki gibidir: 22.07.2006 Tarihli ve 2006/10731 Say›l› Kararnamenin Eki Kararda;

‹SMMMO YAYIN ORGANI

KEYLÜL - EK‹M 2008

76

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

“Madde - 2: 5520 say›l› Kurumlar Vergisi Kanununun 15 inci ve 30 uncu maddelerinde yer alan baz› tevkifat oranlar› afla¤›daki flekilde tespit edilmifltir. a. 15 inci maddenin (2) numaral› f›kras› hükmü: “Vergiden muaf olan kurumlara da¤›t›lan (Kar›n sermayeye eklenmesi kar da¤›t›m› say›lmaz.) Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci f›kras›n›n (1), (2) ve (3) numaral› bentlerindeki kar paylar› üzerinden, bu maddenin üçüncü f›kras› uyar›nca vergi kesintisine tabi tutulan kazançlar hariç olmak üzere % 15”, b. 30 uncu maddenin (3) numaral› f›kras› hükmü: Tam mükellef kurumlar taraf›ndan, Türkiye'de bir ifl yeri veya daimi temsilci arac›l›¤›yla kar pay› elde edenler hariç olmak üzere dar mükellef kurumlara veya kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere da¤›t›lan (Kar›n sermayeye eklenmesi kar da¤›t›m› say›lmaz.) ve Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci f›kras›n›n (1), (2) ve (3) numaral› bentlerinde say›lan kar paylar› üzerinden bu Kanunun 15 inci maddesinin üçüncü f›kras› uyar›nca vergi kesintisine tabi tutulan kazançlar hariç olmak üzere % 15) oran›nda kurumlar vergisi kesintisi yap›l›r.

Madde - 3: 10.12.2003 tarihli ve 2003/6577 say›l› Kararnamenin eki Karar›n 1 inci maddesinin (6) numaral› bendinin (b) alt bendi afla¤›daki flekilde de¤ifltirilmifltir. (GVK madde 94/6) b-i) Tam mükellef kurumlar taraf›ndan; tam mükellef gerçek kiflilere, gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmayanlara ve gelir vergisinden muaf olanlara da¤›t›lan, 75 inci maddenin ikinci f›kras›n›n (1), (2) ve (3) numaral› bentlerinde yaz›l› kar paylar›ndan (kâr›n sermayeye eklenmesi kâr da¤›t›m› say›lmaz) % 15, ii) Tam mükellef kurumlar taraf›ndan; dar mükellef gerçek

77

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

kiflilere ve gelir vergisinden muaf olan dar mükelleflere da¤›t›lan, 75 inci maddenin ikinci f›kras›n›n (1), (2) ve (3) numaral› bentlerinde yaz›l› kâr paylar›ndan (kâr›n sermayeye eklenmesi kâr da¤›t›m› say›lmaz) % 15”, tevkifat yap›laca¤› hükme ba¤lanm›flt›r.

3. KURUM SERMAYES‹N‹N DA⁄ITILMASI Kurum sermayelerinin azalt›lmas› ya da yukar›da belirtilen ve/veya yer vermedi¤imiz herhangi bir nedenle kurumlar›n tüzel kifliliklerinin ortadan kalmas› sonucunda özkaynaklar›n hissedarlara paylaflt›r›lmas› esnas›nda tevkifat yap›lmas› gerekmektedir.

Maliye Bakanl›¤›n›n görüflü de, daha önceki y›llarda flirket sermayesine eklenmifl olan geçmifl y›l kârlar›n›n, flirketin sermaye azalt›m› yapmas› veya tasfiye edilmesi sebebiyle ortaklara da¤›t›lmas› durumunda, kâr da¤›t›m›na ba¤l› vergi kesintisi yap›lmas› gerekti¤i, öte yandan, daha önce sermayeye eklenmifl olan pasif kalemlere ait enflasyon fark hesaplar›n›n, flirketin sermaye azalt›m› yapmas› veya tasfiye edilmesi sebebiyle ortaklara da¤›t›lmas› halinde, iflletmeden çekilen tutarlar›n öncelikle kurumlar vergisine tabi tutulmas›, vergi sonras› da¤›t›lan kazanc›n da kâr da¤›t›m›na ba¤l› vergi kesintisine tabi tutulmas› gerekti¤i fleklindedir.

E¤er salt kurum sermayesinin azalt›lmas› yoluna gidiliyorsa, öncelikle azalt›lan k›sm›n sermayeye eklenen tevkifata tabi tutulmam›fl geçmifl y›l kârlar›na ait oldu¤unun kabul edilerek bu k›sm›n hissedarlara ödenmesinde gelir vergisi kesintisine tabi tutulmas› gerekir. GVK. nun 96’›nc› maddesinde, vergi tevkifat›n›n, 94 üncü madde kapsam›na giren nakden veya hesaben yap›lan ödemelere uygulanaca¤›, bu maddede geçen hesaben ödeme deyiminin, vergi tevkifat›na tabi kazanç ve iratlar› ödeyenleri istihkak sahiplerine karfl› borçlu durumda gösteren her türlü kay›t ve ifllemleri ifade etti¤i hüküm alt›na al›nm›flt›r.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

KEYLÜL - EK‹M 2008

78

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

Di¤er bir önemli husus, tasfiye kâr› hesaplan›rken hisselerine mahsuben ortaklara da¤›t›lan, sat›lan, devredilen veya kurum sahibine iade olunan iktisadi k›ymetlerin de¤erlerinin, KVK.nun 13 üncü maddesine göre ve da¤›t›m›n, sat›fl›n, devrin veya iadenin yap›ld›¤› gün itibar›yla belirlenece¤ine 17’inci maddede hükmedilmifltir. Burada sermayeye eklenen kurum kârlar› aç›s›ndan anlafl›lmas› gereken flu olmal›d›r: Kârlar›n sermaye eklenmesinden sonra yap›lan enflasyon art›fllar›ndan da eklenen kâr pay›na isabet eden fark›nda dikkate al›narak tevkifat matrah›n›n tespit olunmas› gerekir. Yine ayni bir ödeme söz konusu ise, VUK. nundaki de¤erleme hükümlerine göre güncel de¤erin esas al›nmas› gerekir.

Di¤er yandan, GVK madde 86 hükmüne göre, vergiye tabi gelir toplam›n›n 103 üncü maddede yaz›l› tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutar› aflmamas› kofluluyla, Türkiye'de tevkifata tabi tutulmufl olan menkul sermaye iratlar› beyan edilmez. Ancak elde edilen kâr paylar›n›n belirtilen tutar› aflmas› durumunda ise y›ll›k beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir.

4. SONUÇ Kurumlar›n sermayelerine ekledikleri kurum kârlar› önceki bölümlerde ayr›nt›l› olarak aç›kland›¤› üzere tevkifata tabi tutulmamaktad›r.

Belli bir süre geçtikten sonra kurumun sermaye azaltmas› ya da tasfiyeye gitmesi durumunda ise hissedarlara ödenen sermaye paylar› içinde yer alan bu kârlar›n gelir vergisi kesintisine tabi tutulmas› gerekmektedir.

Ancak burada önemli bir konu, uzun bir zaman geçtikten sonra bu kârlar›n sermaye azalt›lmas› veya tasfiye nedeniyle hissedarlara da¤›t›lmas›nda tevkifat›n unutulabilmesidir. Di¤er yönüyle zaman›n etkisiyle bu ifllemlerin denetlenmesi de zordur.

79

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

Bize göre, giriflte de belirtti¤imiz üzere, sermaye birikiminin önemi aç›s›ndan sermayeye eklenen kâr paylar›n›n tasfiye nedeniyle hissedarlara ödenmesinde bir zamanafl›m› getirilmesi teflvik edici olacakt›r kan›s›nday›z. Bu asgari on befl y›ll›k bir süre olabilir. Kald› ki hiçbir kurum –kötü örnekler hariç- tasfiyeyi düflünerek kurulmaz. Kârlar›n sermayeye eklenmesinde vergiden ar›naca¤› rahatl›¤› verilirse özellikle küçük ölçekli kurumlar için çok yararl› olaca¤› ve istihdama da katk› sa¤layaca¤› gibi kay›t d›fl›n›n önlenmesinde de olumlu yönde etki edece¤i kan›s›nday›z.

KAYNAKÇA ‹stanbul Vergi Dairesi Baflkanl›¤›n›n 19.02.2008 tarih ve 3200GVK–94/6-b/12744 say›l› Muktezas› T.C. Yasalar (31.12.1960). 193 say›l› Gelir Vergisi Kanunu.

Ankara : Resmi Gazete T.C. Yasalar (04.01.1961). 213 say›l› Vergi Usul Kanunu. Ankara : Resmi Gazete T.C. Yasalar (13.06.2006). 5520 say›l› tarihli Kurumlar Vergisi Kanunu. Ankara : Resmi Gazete T.C. Yasalar (29.06.1956). 6762 say›l› Türk Ticaret Kanunu.

Ankara : Resmi Gazete

‹SMMMO YAYIN ORGANI

KEYLÜL - EK‹M 2008

80

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

213 SAYILI VERG‹ USUL KANUNUNUN P‹fiMANLIK VE ISLAH HÜKÜMLER‹N‹N UYGULAMASINDAK‹ YORUM FARKLILIKLARI l Mustafa BUZE * I-G‹R‹fi: Vergi Usul Kanununun Piflmanl›k ve ›slah hükümleri, uygulamada çeflitli flekillerde yorumlanmaktad›r. Yap›lan bu yorumlar sonucunda uygulama birli¤i bozulmakta, hatta zorlama hükümler ile ço¤u zaman hukuk d›fl›na ç›k›labilmekte, idare ile vatandafl daval› duruma düflmektedir.

Piflmanl›k ve ›slah hükümlerinin yorumundan kaynaklanan çeflitlilik bu yaz›m›z›n konusunu oluflturmaktad›r.

II-KONU ‹LE ‹LG‹L‹ YASAL DÜZENLEMELER: Piflmanl›k ve ›slah, Vergi Usul Kanunumuzun 371. Maddesinde düzenlenmifltir. Bununla ilgili yasa maddesi bafll›¤› ile birlikte aynen flöyledir;

* Yeminli Mali Müflavir

81

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

Piflmanl›k ve Islah: Madde 371 Beyana dayanan vergilerde vergi ziya› cezas›n› gerektiren (360 ›nc› maddede yaz›l› ifltirak fleklinde yap›lanlar dahil) kanuna ayk›r› hareketlerini ilgili makamlara kendili¤inden dilekçe ile haber veren mükelleflere afla¤›da yaz›l› kay›t ve flartlarla vergi ziya› cezas› kesilmez.

1.Mükellefin keyfiyeti haber verdi¤i tarihten önce bir muhbir taraf›ndan herhangi resmi bir makama dilekçe ile veya flifahi beyan› tutanakla tevsik edilmek suretiyle haber verilen husus hakk›nda ihbarda bulunulmam›fl olmas› (Dilekçe veya tutana¤›n resmi kay›tlara geçirilmifl olmas› flartt›r.)

2.Haber verme dilekçesinin yetkili memurlar taraf›ndan mükellef nezdinde herhangi bir vergi incelemesine baflland›¤› veya olay›n takdir komisyonuna intikal ettirildi¤i günden evvel (kaçakç›l›k suçu teflkil eden fiillerin ifllendi¤inin tespitinden önce) verilmifl ve resmi kay›tlara geçirilmifl olmas›; 3.Hiç verilmemifl olan vergi beyannamelerinin mükellefin haber verme dilekçesinin verildi¤i tarihten bafllayarak 15 gün içinde tevdi olunmas›; 4.Eksik veya yanl›fl yap›lan vergi beyan›n›n mükellefin keyfiyeti haber verme tarihinden bafllayarak 15 gün içinde tamamlanmas› veya düzeltilmesi; 5.Mükellefçe haber verilen ve ödeme süresi geçmifl bulunan vergilerin, ödenmenin gecikti¤i her ay ve kesri için, 6183 say›l› Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zamm› oran›nda bir zamla birlikte haber verme tarihinden bafllayarak 15 gün içinde ödenmesi.

Yukar›daki flartlar›n yerine getirilmesi halinde kaçakç›l›k suçlar›n› iflleyenler hakk›nda 360 ›nc› madde hükmü uygulanmaz.

Bu madde hükmü Emlak Vergisinde uygulanmaz.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

82

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

III-NEDEN YORUM FARKLILIKLARI OLUfiMAKTADIR ?

Yasa Maddesinin birinci f›kras›n›n ikinci bendindeki “Haber verme dilekçesinin yetkili memurlar taraf›ndan mükellef nezdinde herhangi bir vergi incelemesine baflland›¤› veya olay›n takdir komisyonuna intikal ettirildi¤i günden evvel” cümlesindeki “herhangi bir vergi incelemesine baflland›¤›” ibaresi çeflitli kesimlerce, hatta idarece dahi de¤iflik zamanlarda farkl› yorumlanmaktad›r.

Bu konudaki yorumlar› s›ras›yla inceleyelim;

A- Birinci Yorum: Bu yorumun savunucular›; “Yasa maddesi son derece aç›kt›r. Mükellef nezdinde herhangi bir vergi incelemesine bafllan›lm›fl ise, art›k bu mükellefin incelemeye bafllan›lan dönemle ilgisi olsun veya olmas›n, hiçbir dönem ve hiç bir vergi türü için piflmanl›k ve ›slah hükümlerinden yararlanmas› mümkün de¤ildir. ‹ncelemeye hangi dönem için bafllan›lm›fl olursa olsun, incelemenin gerektirdi¤i baflka di¤er dönemler de bu kapsamda incelemeye al›nabilir. Hele ki Katma De¤er Vergisi nedeniyle herhangi bir dönemin incelemeye al›nmas› halinde, genellikle önceki ve/veya sonraki dönemleri de, KDV veya di¤er vergiler yönünden de incelemek adeta bir zorunluluk haline gelebilmektedir. Bu durumda piflmanl›k ve ›slah hükümlerinden yararlan›larak beyanname verilmesi idareyi kayba u¤rat›lacakt›r.”

Demektedirler.

B- ‹kinci Yorum: Bu yorumun savunucular› da “Herhangi bir vergi incelemesine bafl-

83

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

land›¤›” ibaresinin lafz›n› bu kadar kat› olarak yorumlamak yasan›n ruhuna uygun de¤ildir. Bu yorum çok genifltir. Bunu bu kadar genifl olarak yorumlayarak mükellefin elindeki bir olana¤› kullanmas›n› engellemek hukuki de¤ildir. Vergi incelemesinde verginin türünü ve dönemini de dikkate almak gerekir. Sözgelimi, 2004/11 dönemi için, KDV. ‹adesi ile ilgili olarak, 2004 y›l› defterleri, karfl›t inceleme için istenen bir mükellefin, inceleme sonuçlanmad›¤› sürece, hiçbir dönem için ve hiçbir vergi için, sözgelimi 2002/ 10. dönemine ait stopajlar› için dahi, piflmanl›k ve ›slah hükümlerinden yararlanmas› mümkün de¤ildir.”

Demektedirler.

Her iki görüflün savunucular›n›n da hakl› olduklar› noktalar mevcuttur.

Birinci görüfl savunucular›na göre; Madde yorumunun yumuflat›lmas› haline, kötü niyetli mükellefler, herhangi bir vergi nedeniyle incelemeye al›nmad›klar› sürece, hiçbir vergiye ait beyannamelerini vermeyecekler, ancak; her hangi bir nedenle incelenmeye al›nmalar› halinde piflmanl›k hükümlerinden yararlanarak vergi ziya› cezas›ndan kurtulacaklard›r. Bu da vergi yasalar›n›n gerektirdi¤i disiplini bozacakt›r. ‹kinci görüfl savunucular›na göre de; Her sistemde kötü niyetliler mevcuttur. ‹darenin görevi bunlar› bulup ortaya ç›kartmakt›r. Birkaç kötü niyetli nedeniyle tüm mükellefleri bu haktan mahrum b›rakmak adil de¤ildir. Hele ki, dönem ve verginin türü itibariyle, biri biriyle hiç ilgisi olmayan bir vergi incelemesi nedeniyle bu haktan mahrum b›rak›lmak daha da haks›zl›k olacakt›r. Bu nedenle piflmanl›k talepleri idare taraf›ndan kabul veya red edilirken verginin türünün ve inceleme döneminin mutlaka dikkate al›nmas› gerekmektedir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

84

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

IV- ‹DAREN‹N BU KONUDAK‹ GÖRÜfi VE TUTUMU Vergi ‹daresi taraf›ndan yay›nlaan iç genelgelerden ve de¤iflik zamanlarda verilen özelgelerden, bu konuda uygulamada bir birliktelik olmad›¤›, ‹darenin bu iki de¤iflik görüfl aras›nda zaman zaman farkl› uygulamalar yapt›¤› görülmektedir.

Konunun daha iyi anlafl›labilmesi için bunlardan üç tanesinin metinlerine afla¤›da yer verilmifltir.

1- Gelirler Genel Müdürlü¤ü 1999/04 s›ra no lu Vergi Usul Kanunu ‹ç Genelgesi: T.C. MAL‹YE BAKANLI⁄I GEL‹RLER GENEL MÜDÜRLÜ⁄Ü Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci f›kras›n›n 5, 7, 12 ve 14 numaral› bentlerinde say›lan gelirleri elde eden kifliler hakk›nda, bankalardan bilgi istenilmifltir. Al›nan yaz›lar de¤erlendirilmifl ve öncelikle tek bir hesaptaki tutar›yla 1998 y›l› için beyanname verme s›n›r›na ulaflm›fl veya aflm›fl kifliler tespit edilerek gerekli tarhiyatlar yap›lmak üzere defterdarl›klara bildirilmifltir.

Bunun üzerine bu durumda olan kiflilerin 213 say›l› Vergi Usul Kanununun 371 inci maddesinde belirtilen piflmanl›k hükümlerinden yararlan›p yararlanamayacaklar› hususunda tereddüte düflüldü¤ü anlafl›lm›fl ve uygulama birli¤i sa¤lamak amac›yla afla¤›daki aç›klamalar›n yap›lmas›na gerek duyulmufltur.

Bilindi¤i üzere, 213 say›l› Vergi Usul Kanununun 4369 say›l› Kanunla de¤iflmeden önceki “Piflmanl›k ve Islah” bafll›kl› 371 inci maddesinde; beyana dayanan vergilerde kaçakç›l›k, a¤›r kusur, kusur mahiyetindeki

85

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

kanuna ayk›r› hareketlerini ilgili makamlara kendili¤inden dilekçe ile haber veren mükelleflere maddede belirtilen kay›t ve flartlarla kaçakç›l›k, a¤›r kusur ve kusur cezalar›n›n kesilmeyece¤i hüküm alt›na al›nm›fl ve maddenin 1 numaral› bendinde de; mükellefin keyfiyeti haber verdi¤i tarihten önce bir muhbir taraf›ndan herhangi resmi bir makama dilekçe ile veya flifahi beyan› tutanakla tevsik edilmek suretiyle haber verilen husus hakk›nda ihbarda bulunulmam›fl olmas› (Dilekçe veya tutana¤›n resmi kay›tlara geçirilmifl olmas› flartt›r.) gerekti¤i hükme ba¤lanm›fl bulunmaktad›r.

Madde hükmünden de anlafl›laca¤› üzere piflmanl›k, temelinde vergi ziya› yatan ve vergi dairesinin ›tt›la›na girmemifl bir olay›n kendili¤inden ilgili makamlara haber verilmesi üzerine uygulanan bir müessesedir.

Bu itibarla, Bankalardan al›nan bilgilere dayan›larak Gelir Vergisi Kanununun4369 say›l› Kanunla de¤iflik 85 ve 86 nc› maddeleri uyar›nca ayn› Kanunun 75 inci maddesinin ikinci f›kras›n›n 5, 7, 12 ve 14 numaral› bentlerinde say›lan gelirleri elde ettikleri defterdarl›klara bildirilip, vergi dairelerine aktar›lan mükelleflerden; bu gelirlerini beyan etmemek veya eksik beyan etmek suretiyle vergi ziya›na neden olanlar›n Vergi Usul Kanununun 371 inci maddesinin 1 numaral› bendi kapsam›nda de¤erlendirilmesi ve bu mükelleflerin piflmanl›k ve ›slah hükümlerinden yararland›r›lmamas› gerekmektedir.

Ancak, vergi incelemesine bafllan›lmam›fl veya takdir komisyonuna sevk edilmemifl olmak kayd›yla vergi dairelerine intikal eden bilgilerden sonra verilecek beyannamelerin, Vergi Usul Kanununun 30 uncu maddesinin dördüncü f›kras› uyar›nca kendili¤inden verilen beyanname olarak iflleme tabi tutulaca¤›, bu beyannameler için 4369 say›l› Kanunla kald›r›lmadan önceki 350 nci madde uyar›nca kusur cezas› kesilece¤i ve kesilecek bu cezalar için uzlaflma talebinde bulunulabilece¤i tabiidir.

Bize göre, yukar›daki genelgenin içerisinde büyük bir tutars›zl›k söz konusudur.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

86

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

Genelgenin sondan ikinci paragraf›na göre; VUK.Md:371/1 e göre piflmanl›k ve ›slah hükümlerinden yararlan›lamayaca¤› belirtilirken, son paragraf›nda da; 371/2 ye at›fta bulunularak uzlaflma talebinde bulunulabilece¤i belirtilmektedir. Oysa, Piflmanl›k ve ›slah hükümlerinden yararlanma flartlar›n›n ortadan kalkmas› için Maddedeki flartlardan herhangi birinin ihlali yeterlidir. Birinci bent varsa ikinci bende at›fta bulunmak gerekmemektedir. Öyle ise 3,4 ve 5. bentler de dikkate al›namayabilir gibi bir yorum ortaya ç›karmak da mümkündür.

Bu genelgenin birinci görüfle yak›n bir tutumla kaleme al›nd›¤›n› söylemek mümkündür.

2- Gelirler Genel Müdürlü¤ünün: B.07.0.GEL.0.30/3044371-705 Say›l› Özelgesi: T.C. MAL‹YE BAKANLI⁄I GEL‹RLER GENEL MÜDÜRLÜ⁄Ü SAYI : B.07.0.GEL.0.30/3044-371-705 ............. VAL‹L‹⁄‹ (Defterdarl›k: Gelir Müdürlü¤ü) ‹lgi: 01.11.2001 gün ve DEF.0.52.10-5.c/6361 say›l› yaz›n›z. ‹lgide kay›tl› yaz›n›z ve ekleri incelenmifl ve konuya iliflkin görüflümüz afla¤›da aç›klanm›flt›r.

Bilindi¤i üzere, piflmanl›k ve ›slah hükümleri 213 say›l› Vergi Usul Kanununun 371. maddesinde düzenlenmifl olup, bu maddede; beyana dayanan vergilerde vergi ziya› cezas›n› gerektiren kanuna ayk›r› hareketlerini ilgili makamlara kendili¤inden dilekçe ile haber veren mükelleflere maddede 5 bent halinde say›lan kay›t ve flartlarla vergi ziya› cezas› kesilmeyece¤i hüküm alt›na al›nm›flt›r.

87

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

An›lan maddenin 1 numaral› bendinde, mükellefin keyfiyeti haber verdi¤i tarihten önce bir muhbir taraf›ndan herhangi resmi makama dilekçe ile veya flifahi beyan› tutanakla tevsik edilmek suretiyle haber verilen husus hakk›nda ihbarda bulunulmam›fl olmas› flart› aran›lmaktad›r.

Olayda da ‹zmir ili ................ Vergi Dairesi mükelleflerinden ....................... Ltd. fiti'nin hesaplar›n›n incelenmesi sonucu an›lan flirketin sahte ve muhteviyat› itibariyle yan›lt›c› belge düzenledi¤i ve kulland›¤› tespit edilmifl olup, bu flirketten fatura alm›fl olan ..................... Vergi Dairesi mükelleflerinden ..................... A.fi.'nin hesaplar›n›n incelenmesi gerekti¤i belirtilerek konu ‹zmir Bölge Müdürlü¤ü taraf›ndan Samsun Bölge Müdürlü¤üne intikal ettirilmifltir. Mükellef taraf›ndan da bu tarihten sonra ilgili dönemlere iliflkin beyannameler piflmanl›k talebiyle verilmifltir.

Bu itibarla, ‹zmir Gelirler Bölge Müdürlü¤ünce ......................... A.fi. hesaplar›n›n incelenmesi gerekti¤i bildirilmekle beraber Samsun Gelirler Bölge Müdürlü¤ünce henüz incelemeye bafllan›lmadan ad› geçen mükellef taraf›ndan 1999/Eylül, 2000/fiubat, Nisan, May›s, A¤ustos, Eylül dönemlerine iliflkin olarak piflmanl›k talebinde bulunulup ziyaa u¤rat›lan vergiler ile bunlara ba¤l› olarak hesaplanan piflmanl›k zamlar›n›n 15 günlük süre içerisinde ödenmifl olmas› karfl›s›nda bu talebin kabul edilmesi icap etmektedir.

Bu Özelgenin ikinci görüfl do¤rultusunda haz›rland›¤› görülmektedir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

88

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

3- Maliye Bakanl›¤›n›n 19.04.200 tarih B.07.0.GEL.0.30 /3044-341-370/18033 say›l› özelgesi: T.C. MAL‹YE BAKANLI⁄I Gelirler Genel Müdürlü¤ü TAR‹H : 19.04.2000 SAYI : B.07.0.GEL.0.30/3044-341-370/18033 ANTALYA VAL‹L‹⁄‹ (Defterdarl›k: Vas›tas›z Vergiler Gelir Müdürlü¤üne) ‹LG‹ : a) 11.10.1999 tarih ve DEF.0.07.10/VUK.99.217/6956-7938 say›l› yaz›n›z. b) 09.12.1999 tarih ve GEL.0.30/3011-341-370-53519 say›l› yaz›m›z. c) 24.01.2000 tarih ve DEF.0.07.10/VUK.99.217-500-343 say›l› yaz›n›z. ‹lgi (a)'da kay›tl› yaz›n›zdan anlafl›ld›¤› üzere, ‹liniz ..... Vergi Dairesi Müdürlü¤ü mükelleflerinden ..... 1998 takvim y›l›na ait y›ll›k gelir vergisi beyannamesini yasal süresinden sonra 11.10.1999 tarihinde piflmanl›k talep dilekçesi ekinde vermifl ve bu beyannamede menkul sermaye irad›, gayrimenkul sermaye irad› ve ticari kazanç beyan›nda bulunmufltur. Beyannamede yer alan menkul sermaye irad›n›n mevcudiyeti verilen piflmanl›k dilekçesinden önce Bakanl›¤›m›z arac›l›¤› ile vergi dairesine intikal etti¤inden piflmanl›k talebi kabul edilmeyerek verilen bu beyanname kendili¤inden verilen beyanname olarak iflleme tabi tutulmufl ve mükellef ad›na kusur cezas› kesilmifltir. Ancak, mükellefin menkul sermaye irad›n›n yan›nda gayrimenkul sermaye irad› ve ticari kazanc›n›n da mevcut olmas› nedeniyle Vergi Usul Kanununun 371. maddesinden

89

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

yararlan›p yararlanamayaca¤› hususunda tereddüte düflüldü¤ü belirtilerek konu Bakanl›¤›m›za intikal ettirilmifltir. ‹lgi (b)'de kay›tl› yaz›n›zla konu hakk›nda bilgi ve belgeler istenilmifl ve cevaben ilgi (c)'de kay›tl› yaz›n›z ve ekleri al›nm›flt›r. ‹lgi (a) ve (c)'de kay›tl› yaz›n›z ve ekleri incelenmifl olup tereddüte düflülen husus ile ilgili olarak afla¤›daki aç›klamalar yap›lm›flt›r.

Bilindi¤i üzere, 213 say›l› Vergi Usul Kanununun 4369 say›l› Kanunla de¤iflmeden önceki 371.maddesinde beyana dayanan vergilerde. Kaçakç›l›k (338, 346 ve 347. maddelerde yaz›l› flekilde yap›lanlar dahil), a¤›r kusur ve kusur mahiyetindeki kanuna ayk›r› hareketlerini ilgili makamlara kendili¤inden dilekçe ile haber veren mükelleflere maddede befl bent halinde yaz›l› kay›t ve flartlarla kaçakç›l›k, a¤›r kusur ve kusur cezas› kesilmeyece¤i hüküm alt›na al›nm›fl ve maddenin 1 numaral› bendinde, mükellefin keyfiyeti haber verdi¤i tarihten önce bir muhbir taraf›ndan herhangi resmi bir makama dilekçe ile veya flifahi beyan› tutanakla tevsik edilmek suretiyle haber verilen husus hakk›nda ihbarda bulunulmam›fl olmas› (Dilekçe veya tutana¤›n resmi kay›tlara geçirilmifl olmas› flartt›r.) gerekti¤i hükme ba¤lanm›fl bulunmaktad›r. Öte yandan, 1999/4 S›ra No'1u Vergi Usu1 Kanunu ‹ç Genelgesinde de, Bankalardan al›nan bilgilere dayan›larak Gelir Vergisi Kanununun 4369 say›l› Kanunla de¤iflik 85 ve 86. maddeleri uyar›nca ayn› Kanunun 75. maddesinin ikinci f›kras›n›n 5,7,12 ve 14 numaral› bentlerinde say›l› gelirleri elde ettikleri defterdarl›klara bildirilip, vergi dairelerine aktar›lan mükelleflerden; bu gelirlerini beyan etmemek veya eksik beyan etmek suretiyle vergi ziya›na neden olanlar›n Vergi Usul Kanunun 371. maddesinin 1 numaral› bendini ihlal etti¤i gerekçesiyle piflmanl›k ve ›slah hükümlerinden yararland›r›lmamas› gerekti¤i aç›klanm›flt›r.

Yukar›da yap›lan aç›klamalar çerçevesinde, ad› geçen mükellefin 1998 takvim y›l› gelir vergisi beyannamesinde yer alan ticari kazanc› ve gayrimenkul sermaye irad› için Vergi Usul Kanununun 371. maddesinin

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

90

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

bir numaral› bendi kapsam›nda bir ihbar söz konusu olmad›¤›ndan bu gelir unsurlar› için Vergi Usul Kanununun piflmanl›k hükümlerinden yararland›r›lmas› ancak, menkul sermaye irad› için 1999/4 S›ra No' lu Vergi Usul Kanunu ‹ç Genelgesi do¤rultusunda ifllem yap›lmas› gerekmektedir.

Yukar›da örnek olarak verdi¤iz ve tam metinleri yaz›l› bir adet iç genelge ile iki adet özelge, üç farkl› uygulamay› gerektirmektedir; Buna göre; 1999/04 Say›l› Gelirler Genel Müdürlü¤ü ‹ç Genelgesi, bankalardan al›nan bilgileri V.U.K nun 371/1 ve 2. maddelerindeki ihbar veya incelemeye bafllama olarak görmektedir. Bu bilgilere göre vergi dairelerine bildirilenlerin haklar›nda inceleme bafllat›l›p bafllat›lmad›¤›na bak›lmaks›z›n piflmanl›k hükümlerinden yararland›r›lmayacaklar› belirtilmektedir.

Bu tutum birinci görüfl savunucular›n›n görüflünden de daha kat› bir tutumdur. Zira ortada ne bir muhbir ve tutana¤a ba¤lanm›fl bir ihbar ne de bafllat›lm›fl bir vergi incelemesi mevcuttur. ‹darenin bilgi sahibi olmas› yeterli say›lacak ise o takdirde bu husus, ikinci s›rada metni bulunan maliye bakanl›¤› özelgesi ile çeliflmektedir. Bu özelgeye göre, 1994/04 Say›l› Gelirler Genel Müdürlü¤ü ‹ç Genelgesinde vurguland›¤› gibi idare olay› haber alm›flt›r. Zira ‹zmir Gelirler Bölge Müdürlü¤ü vas›tas›yla idarenin haberinin olmas› yeterlidir. Olay›n Samsun Gelirler Bölge Müdürlü¤üne bildirilip mükellefin vergi dairesinin incelemeye bafllamas› gerekmez. ‹dare tektir. O da T.C. Maliye bakanl›¤›d›r. Bakanl›¤›n herhangi bir biriminin olaydan haberinin olmas› da yeterlidir. Aksi yorumlar zorlamalara yol açacakt›r. Üçüncü muktezada ise; ticari kazanç kapsam›nda herhangi bir ihbar olmad›¤›ndan piflmanl›k hükümlerinden yararland›r›lmas›nda da herhangi bir sak›nca olmad›¤› ancak, menkul sermaye irad› için 1999/4 S›ra No' lu Vergi Usul Kanunu ‹ç Genelgesi do¤rultusunda ifllem yap›lmas› gerekti¤i belirtilmek suretiyle, yaz›m›zdaki ikinci görüfl savunucu-

91

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

lar›n›n görüflleri ile tam bir paralellik göstermektedir. Yani verginin türü göz önüne al›narak piflmanl›k ve ›slah hükümlerinden yararland›r›lmama sadece menkul sermaye irad› ile s›n›rl› tutulmufltur.

üçüncü Görüfl: Piflmanl›k ve ›slah konusunda bu iki görüflün haricinde, bir üçüncü görüfl olamaz m›? Bir hayli radikal bak›fl aç›s› içeren bu görüfle burada yer vererek tart›flmaya açmak kan›m›zca yararl› olacakt›r.

Bu görüfle gör; piflmanl›k ve ›slah müessesesi her zaman ve her durumda ifllemelidir. ‹hbar, idarenin durumu ö¤renmesi ve hatta incelemeye sevk edilmifl olmak, bu hakk› engellememelidir. Hatta incelemeye bafllan›lmadan önce mükellefe, tarhiyat öncesi uzlaflmaya benzer bir biçimde, piflmanl›k ve ›slah hükümlerinden yararlan›p yararlanmayaca¤› sorulmal›d›r.

Ancak bunun için yasal düzenleme yap›lmas› gerekmektedir. Yasan›n mevcut hali ile bu üçüncü görüflün uygulama flans› yoktur. Yap›lacak yasal düzenlemeler sonucunda birtak›m yapt›r›mlar ve gerekirse daha a¤›r cezalar konulabilir Sözgelimi; inceleme merci piflmanl›k ve ›slah hükümleri çerçevesindeki beyan› yeterli görebilir veya incelemeye devam edebilir. ‹ncelemeye devam eder ve buna ra¤men matrah fark› tespit edilirse mükellef uzlaflma yolu ile vergi indiriminden istifade ettirilmeyebilir. Bu durumda ceza davas› da öngörülebilir. Bu ve buna benzer hükümlerle bu uygulama disiplin alt›na al›nabilir.

Bu yöndeki bir uygulaman›n ne gibi yararlar› olacakt›r; Yap›lan incelemeler çok uzun zaman almaktad›r. ‹nceleme sonucunda bulunan matrah farklar› için uygulanan cezalar›n büyük bir bölümü uzlaflma komisyonlar› taraf›ndan indirilmektedir. O halde mükellefin beyan› ile 15 gün içerisinde tahsil edilecek vergi geliri, aylar hatta bazen

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

92

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

y›llar sonra, uzlaflma komisyonlar›nda indirilerek tahsil edilecek olan vergi gelirinden çok daha yararl›d›r. Hatta ço¤u zaman inceleme sonucu bulunacak matrah farklar›na ait davalar› idare, yarg›da kaybetmektedir. Bu durumda idarenin herhangi bir gelir elde etmesi de garanti de¤ildir. Oysa piflmanl›k ve ›slah yoluyla verginin en az›ndan bu yolla beyan edilen tutar›n› tahsil etmek mümkündür. Bu durumda inceleme elemanlar›ndan daha fazla yararlan›labilecek daha fazla mükellefi denetlemek mümkün olacakt›r.Mükelleflerin beyanlar›na itibar edilmesi flüphesiz onlar›n daha dürüst davranmalar›n›n yolunu da açacakt›r.

Ancak yukar›da da de¤indi¤imiz üzere bu konudaki düzenlemelerin çok iyi haz›rlanmas› gerekmektedir. Kötü niyetli mükelleflerin önünün kesilmesi ve mükellefi gereksiz yere piflmanl›k ve ›slah gerekçesi ile ek beyana zorlayan uygulamalara meydan verilmemesi için gerekli sa¤lam yasal düzenlemelerin yap›lmas› gerekmektedir.

V-SONUÇ Öyle görülüyor ki idari uygulay›c›lar aras›nda dahi bu konuda tam bir görüfl birli¤i sa¤lanabilmifl de¤ildir. Ancak konu önemlidir ve bir an önce uygulama birli¤i gerektirmektedir. Yukar›da anlat›lan ilk iki görüflün her ikisinin de belki kendilerine göre hakl› yönleri vard›r. Ancak konuda uygulama birli¤inin de sa¤lanmas› gerekmektedir. Bunun için de mutlaka yasal bir düzenlemeye ihtiyaç vard›r. Yasal düzenleme yap›l›ncaya kadar Maliye bakanl›¤› konuya aç›kl›k getirecek bir tebli¤ yay›nlamal›d›r diyemiyoruz. Zira korkar›z ki bu tebli¤ ile de, bunlardan farkl›, baflka bir uygulamaya yol aç›lacakt›r.

Konu mademki yasal bir düzenleme gerektiriyor, o halde üçüncü görüflün de dikkatle üzerinde durulmas›nda son derece yarar vard›r. Zira mükellef beyan›n›n kabul görmesi, mükellefin morali üzerinde de çok olumlu ve önemli bir etki yaratacakt›r. An-

93

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

cak do¤ru olmayan beyanlar›n da çok fliddetle ve geri dönülmez bir biçimde cezaland›r›lmas› gerekmektedir ki ancak vergi disiplini sa¤lanabilsin.

Bu günlerde vergi yasalar›n› yeniden yazmak için gözden geçiren Vergi Konseyinin konuya aç›kl›k getirecek düzenlemeleri de ele almas› yararl› olacakt›r.

KAYNAKÇA T.C.Maliye Bakanl›¤› Gelirler Genel Müdürlü¤ü Vergi Usul Kanunu ‹ç Genelgesi S›ra No: 1999/4 Tarih 02.07.1999 Say›: B.07.0.GEL.0.31 /3044-371-670 [çevrimiçi eriflim] www.gib.gov.tr T.C.Maliye Bakanl›¤› Gelirler Genel Müdürlü¤ü SAYI: B.07.0.GEL.0.30 /3044-371-705 no lu özelge [çevrimiçi eriflim] www.gib.gov.tr T.C.Maliye Bakanl›¤› Gelirler Genel Müdürlü¤ü ANTALYA VAL‹L‹⁄‹ (Defterdarl›k: Vas›tas›z Vergiler Gelir Müdürlü¤ü TAR‹H: 19.04.2000 SAYI : B.07.0.GEL.0.30/3044-341-370/18033 no.lu Özelge [çevrimiçi eriflim] www.gib.gov.r T.C. Yasalar (!0.01.1961) 213 Say›l› Vergi Usul Kanunu. Ankara: Resmi Gazete

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

94

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

KAMU ALACAKLARI AÇISINDAN BORÇLUNUN ÖLÜMÜ VE ÖLÜM HAL‹NDE TAK‹B‹N GER‹ BIRAKILMASI l Ömer KÖSE * I-G‹R‹fi: Kamu alacaklar› tabiri, Devletin; sözleflme ve haks›z fiil d›fl›ndaki, vergi kanunlar›n›n uygulanmas› sonucu ortaya ç›kan kamu alacaklar› için kullan›lmaktad›r.

Kamu alaca¤›, Devlete, il özel idarelerine ve belediyelere ait vergi, resim, harç, ceza tahkik ve takiplerine ait muhakeme masraf›, vergi cezas›, para cezas› gibi asli, gecikme zamm›, faiz gibi fer'i amme alacaklar› ve ayn› idarelerin sözleflmeden, haks›z fiil ve haks›z iktisaptan do¤anlar d›fl›nda kalan ve kamu hizmetleri uygulanmas›ndan kaynaklanan di¤er alacaklar› ile; bunlar›n takip masraflar› olarak da ifade edilebilir.

Kamu alaca¤›n› ödemek durumunda olanlar kamu borçlular›d›r. Bu borçlular, gerçek kifli olabilecekleri gibi tüzel kifliler de olabilir (flirketler).

Kamu alaca¤› kavram›n›n aç›klamas›ndan da görülece¤i üzere, vergi vb. alacaklar›n asl› gibi, cezalarda kamu alaca¤› niteli¤i tafl›yabilmektedir.

Bu çerçevede asli kamu alaca¤› ile bu alacaklara ba¤l› cezalar›n, ölüm olay›nda hukuken farkl› nitelikte de¤erlendirilmesi gerekecektir.

Bu çal›flmada kamu alacaklar›n› ödemek durumunda olan borçlular›n (gerçek kiflilerin) ve borçlu durumunda olan flirket orta¤› flah›slar›n

* Maliye Bakanl›¤› Muhasebat Kontrolörü

95

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ölmesi durumunda kamu alacaklar›n›n 6183 say›l› kanun karfl›s›ndaki durumu anlat›lacakt›r.

II-KAMU BORÇLUSUNUN ÖLÜMÜ: Kamu borçlusunun ölümü halinde, miras› reddetmemifl mirasç›lar hakk›nda, kamu alaca¤›n›n tahsili hakk›nda, 6183 say›l› kanun hükümleri uygulan›r.

Borçlunun ölümünden önce 6183 say›l› Kanun çerçevesinde bafllat›lm›fl takip ifllemlerinin tereke üzerinde devam ettirilmesi gerekmektedir.

Bununla birlikte, 6183 say›l› Kanunun 50 nci maddesi gere¤ince tereke hakk›ndaki takip ifllemleri, ölüm günü dahil 3 gün süre ile durdurulacak, 3 üncü günün bitiminden itibaren takip ifllemlerine devam edilmesi gerekir.

Terekenin bir mahkeme veya iflas dairesi taraf›ndan tasfiyesini gerektiren hallerde ise takip ifllemlerinin durdurulmas› ve terekenin tasfiyesini yürüten mercie, takibi gereken amme alacaklar›n›n bildirilmesi gerekir.

4721 say›l› Türk Medeni Kanununun 590’ ›nc› maddesinde yer alan; 1-Mirasç›lar aras›nda vesayet alt›na al›nm›fl olan veya al›nmas› gereken kimsenin olmas›, 2-Mirasç›lardan biri uzun süreden beri bulunamamas› ve temsilcisinin de olmamas›, 3-Mirasç›lardan veya ilgililerden birinin, ölüm tarihinden bafllayarak bir ay içinde istemde bulunmas›, sebeplerden birinin gerçekleflmesi hâlinde sulh hâkimi terekenin defterinin tutulmas›na karar verir: Defter tutma ifllemi gecikmeksizin tamamlan›r.

Buna ilave olarak 4721 say›l› kanunun 619 uncu maddesinde belir-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

96

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

tilen; “miras› reddetmeye hakk› olan her mirasç›, terekenin resmî defterinin tutulmas›n› isteyebilir.

Defter tutma, miras›n reddine iliflkin usule uyulmak suretiyle, bir ay içinde sulh hâkiminden istenir.

“Mirasç›lardan birinin defter tutma istemi, di¤erleri hakk›nda da etkili olur.” Hükmü kapsam›nda defter tutmaya karar verilmesi halinde, defter tutma ifllemlerinin devam etti¤i süre içinde terekeye dahil mal varl›klar›n›n sat›fl› yap›lamayacakt›r.

Miras›n tutulan defter mucibince kabulü halinde, mirasç›, deftere kaydedilmemifl olsa dahi, amme alaca¤›ndan mirastan kendisine düflen miktar ile sorumludur.

6183 say›l› Kanunun 50 nci maddesi uyar›nca, mirasç›lar, miras› kabul veya ret etmemifllerse bu hususta 4721 say›l› Kanunda belirlenmifl süreler geçinceye kadar haklar›ndaki takip durdurulacakt›r.

4721 say›l› Kanunun 606 nc› maddesinde; miras›n 3 ay içerisinde ret olunabilece¤i hükme ba¤lanm›fl olup, bu süre içerisinde miras›n kabul edildi¤ine iliflkin bir bilgi edinilmeden mirasç›lar hakk›nda takip yap›lmas›na imkan bulunmamaktad›r.

Ancak, 4721 say›l› Kanunun 610 uncu maddesi uyar›nca, miras› ret süresi sona ermeden mirasç› olarak tereke ifllemlerine kar›flan, terekenin ola¤an yönetiminde olmayan veya miras b›rakan›n ifllerinin yürütülmesi için gerekli olan›n d›fl›nda ifller yapan ya da tereke mallar›n› gizleyen veya kendisine maleden mirasç› miras› reddedemeyece¤inden, miras› ret hakk›ndan mahrum olan bu mirasç›lar hakk›nda miras› ret süresi beklenilmeden takip ifllemlerine devam edilmesi gerekmektedir.

III- M‹RASÇILARIN SORUMLULU⁄U: Kamu alacaklar›yla ilgili olarak mirasç›lar›n sorumlulu¤u; 213 say›l› Vergi Usul Kanununun 12 nci ve 4721 say›l› Kanunun 681 inci maddesinde düzenlenmifltir.

97

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

213 say›l› Kanunun 12 nci maddesinde, “Ölüm halinde mükelleflerin ödevleri, miras› reddetmemifl kanuni ve mansup mirasç›lar›na geçer.

Ancak, mirasç›lardan her biri ölünün vergi borçlar›ndan miras hisseleri nisbetinde sorumlu olurlar.” hükmüne yer verilmek suretiyle ölen kiflinin vergi borçlar›ndan her mirasç›n›n kendi miras hissesi nispetinde sorumlu olmas› esas› getirilmifltir.

Bu itibarla, ölen amme borçlusundan aran›lan amme alacaklar›n›n 213 say›l› Kanun kapsam›na giren alacaklar olmas› halinde mirasç›lar hakk›nda yap›lacak takiplerde mirasç›lar›n sorumlu olduklar› tutarlar›n 213 say›l› Kanunun an›lan maddesi uyar›nca tespit edilmesi gerekmektedir.

4721 say›l› Kanunun 641 ve 681 inci maddelerinde ise; mirasç›lar›n tereke borçlar›ndan dolay› müteselsilen sorumlu olduklar› düzenlenmifltir.

Ancak, bu sorumluluk miras›n paylaflt›r›lmas›ndan itibaren geçecek 5 y›ll›k sürede geçerli olup, bu sürenin bitiminden sonra mirasç›lar miras hisseleri oran›nda miras b›rakan›n borçlar›ndan sorumlu olacaklard›r.

Miras b›rakandan aran›lan amme alacaklar›n›n 213 say›l› Kanun kapsam›nda olmayan alacaklardan olmas› halinde mirasç›lar hakk›nda yap›lacak takipte 4721 say›l› Kanunun hükümleri esas al›nacakt›r. Buna göre, mirasç›lar müteselsil sorumlulu¤un sona erdi¤i tarihe kadar borcun tamam›ndan müteselsilen, bu tarihten itibaren ise miras hisseleri oran›nda sorumlu tutularak takip edilecektir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

98

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

IV-M‹RASÇILAR TARAFINDAN, M‹RASIN TUTULAN DEFTER UYARINCA KABULÜ YOLUNA BAfiVURULMUfi OLMASI HAL‹NDE M‹RASÇILARIN SORUMLULU⁄U A) Amme Alaca¤›n›n Deftere Kaydedilmifl Olmas› Halinde: Mirasç›lar›n sorumlulu¤u; 213 say›l› Vergi Usul Kanununun 12 nci ve 4721 say›l› Kanunun 681 inci maddesinde düzenlenmifltir.

213 say›l› Kanunun 12 nci maddesinde, “Ölüm halinde mükelleflerin ödevleri, miras› reddetmemifl kanuni ve mansup mirasç›lar›na geçer.

Ancak, mirasç›lardan her biri ölünün vergi borçlar›ndan miras hisseleri nisbetinde sorumlu olurlar.” hükmüne yer verilmek suretiyle ölen kiflinin vergi borçlar›ndan her mirasç›n›n kendi miras hissesi nispetinde sorumlu olmas› esas› getirilmifltir.

Bu itibarla, ölen amme borçlusundan aran›lan amme alacaklar›n›n 213 say›l› Kanun kapsam›na giren alacaklar olmas› halinde mirasç›lar hakk›nda yap›lacak takiplerde mirasç›lar›n sorumlu olduklar› tutarlar›n 213 say›l› Kanunun an›lan maddesi uyar›nca tespit edilmesi gerekmektedir.

4721 say›l› Kanunun 641 ve 681 inci maddelerinde ise; mirasç›lar›n tereke borçlar›ndan dolay› müteselsilen sorumlu olduklar› düzenlenmifltir. Ancak, bu sorumluluk miras›n paylaflt›r›lmas›ndan itibaren geçecek 5 y›ll›k sürede geçerli olup, bu sürenin bitiminden sonra mirasç›lar miras hisseleri oran›nda miras b›rakan›n borçlar›ndan sorumlu olacaklard›r.

Miras b›rakandan aran›lan amme alacaklar›n›n 213 say›l› Kanun kapsam›nda olmayan alacaklardan olmas› halinde mirasç›lar hakk›nda yap›lacak takipte 4721 say›l› Kanunun hükümleri esas al›nacakt›r. Buna göre, mirasç›lar müteselsil sorumlulu¤un sona erdi¤i tarihe kadar borcun tamam›ndan müteselsilen, bu tarihten itibaren ise miras hisseleri oran›nda sorumlu tutularak takip edilecektir.

99

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

B) Amme Alaca¤›n›n Deftere Kaydedilmemifl Olmas› Halinde: Amme alaca¤›n›n 213 say›l› Kanun kapsam›nda olup olmamas›na bak›lmaks›z›n, mirasç›lar miras yoluyla iktisap edilen miktar kadar›yla sorumlu olacaklard›r.

C) Amme Borçlusunun Miras›n›n Devlete Geçmesi Halinde: 4721 say›l› Kanunun 631 inci maddesi uyar›nca, amme borçlusunun miras›n›n Devlete geçmesi halinde, Devlet deftere yaz›lan borçlardan, sadece miras yoluyla edindi¤i de¤erler ölçüsünde sorumlu olacakt›r.

D) Miras›n Mirasç›lar Taraf›ndan Reddedilmesi Ve Amme Alaca¤›n›n Tereke Varl›¤›ndan Al›namamas› Halinde: Amme alaca¤› zamanafl›m› süresi sonunda terkin edilecektir.

V-ÖLÜM HAL‹NDE TAK‹B‹N GER‹ BIRAKILMASI: Amme borçlusu hakk›ndaki takip; kar›s› yahut kocas›, kan ve s›hriyet (kay›n) itibariyle alt ve üst soylar›ndan birisinin ölmesi halinde borçlu hakk›ndaki takip ölüm günü ile beraber üç gün için geri b›rak›l›r.

Borçlunun ölümü halinde terekenin borçlar›ndan dolay› ölüm günü ile beraber üç gün için takip geri b›rak›l›r. Üç günün bitiminde terekenin borçlar› için takibata devam olunur.

Mirasç›lar, miras› kabul veya ret etmemifllerse bu hususta Medeni Kanundaki muayyen müddetler geçinceye kadar takip geri b›rak›l›r.

VI-VERG‹ CEZALARI AÇISINDAN ÖLÜM Ölüm, vergi cezalar›n›n sona erme nedenidir (VUK. m.372). Ölüm-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

100

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

le vergi cezalar›n›n son bulmas› cezalar›n flahsili¤i ilkesinin sonucudur; buna karfl›l›k ölenin vergi borçlar› devam eder, miras› reddetmemifl yasal veya mansup mirasç›lara geçer. Ölüm Hali : Ölüm halinde beyan süresi uzar. Bildirme ve beyanname verme sürelerine 3 ay eklenir. Ancak y›ll›k gelirler vergisi beyannamesi ölüm tarihini izleyen 4 içinde verilir.Mirasç›lar miras› 3 ay içinde reddettikleri takdirde murise iliflkin yükümlülükleri yerine getirme zorunlulu¤undan kurtulacaklard›r. V.U.K daki 3 ayl›k süre bir yerde bu red süresini karfl›lamaktad›r.

VII-SONUÇ Bütün insanlar için kaç›n›lmaz son ölümdür. Fakat geride kalan insanlar için hukuksal süreç ve ifllemler devam etmektedir. Ölen flahs›n kamu borçlusu olmas› halinde, mirasç›lar›n miras› reddetmesi veya kabul etmesi halinde farkl› hukuki sonuçlar ortaya ç›kmaktad›r.

Kamu borçlusunun ölümü halinde, miras› reddetmemifl mirasç›lar hakk›nda, kamu alaca¤›n›n tahsili hakk›nda, 6183 say›l› kanun hükümleri uygulan›r Miras› ret süresi sona ermeden mirasç› olarak tereke ifllemlerine kar›flan mirasç›lar, terekenin ola¤an yönetiminde olmayan veya miras b›rakan›n ifllerinin yürütülmesi için gerekli olan›n d›fl›nda ifller yapan ya da tereke mallar›n› gizleyen veya kendisine maleden mirasç› miras› reddedemeyece¤inden, miras› ret hakk›ndan mahrum olan bu mirasç›lar hakk›nda miras› ret süresi beklenilmeden takip ifllemlerine devam edilmesi gerekmektedir.

Mirasç›lar›n tereke borçlar›ndan dolay› müteselsilen sorumludurlar.

Ancak, bu sorumluluk miras›n paylaflt›r›lmas›ndan itibaren geçecek 5 y›ll›k sürede geçerli olup, bu sürenin bitiminden sonra mirasç›lar miras hisseleri oran›nda miras b›rakan›n borçlar›ndan sorumlu olacaklard›r.

101

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

Miras› reddeden flah›slar›n ise böyle bir mükellefiyetleri yoktur.

As›l kamu borçlar› yan›nda ceza niteli¤indeki kamu borçlar›, ölüm olay› ile beraber ortadan kalkacakt›r.

KAYNAKÇA Candan, Turgut. Aç›klamal› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanun. Ankara: Maliye Hukuk yay›nlar› Özmen, Selahhatin. Aç›klamal› Amme Alacaklar› Tahsil Usulü Hakk›nda Kanun. ‹stanbul: Beta Bas›n Yay›n Ünlü, Cengiz. Aç›klamal› - ‹çtihatl› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanun. Ankara: Seçkin Yay›nlar›

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

102

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

FATURALARDA YER ALAN “GEC‹KME HAL‹NDE VADE FARKI ALINIR” fiERH‹N‹N HUKUK‹ BA⁄LAYICILI⁄I l Özgür B‹YAN* I. G‹R‹fi Ticari yaflam içinde gerçekleflen al›flverifllerde ödemenin zaman›nda yap›lmas› herkes taraf›ndan istenen bir durum olmas›na ra¤men, çeflitli nedenlerden dolay› zaman›nda yap›lamayan ödemelerle karfl›lafl›labilmekte ve buna istinaden vade fark› hesaplanmas› cihetine gidilmesi görülebilmektedir.

Ticari hayat›n vazgeçilmez temel belgesi faturalarda zaman›nda yap›lmayan ödemelere karfl›, TTK’nun 23. maddesi de göz önüne al›narak, “gecikme halinde vade fark› tahsil edilir” ifadesi çözüm olarak uygulanmaya bafllanm›fl ve giderek yayg›nlaflm›flt›r.

Mal bedelinin, mal›n teslim edildi¤i tarihten daha sonra tahsil edilmesi dolay›s›yla al›nan bir tür faiz veya bir gecikme zamm› olarak ifade edilebilecek olan vade fark›, mal ya da hizmetin bedeli durumunda olan nakit alaca¤›n, vadesinde ödenmemesi halinde, bu bedele oransal olarak belirlenip ilave edilecek bir miktar› ifade etmektedir. Vade fark›, yasal düzenlemeler kapsam›nda tan›mlanm›fl ve kabul edilmifl bir kavram de¤ildir. Geçti¤imiz y›llarda ülkemizin içinde bulundu¤u enflasyonist ortam nedeniyle yarg› kararlar› ile ortaya ç›km›fl olup, para ifas›ndaki gecikmeden zarar gören alacakl›y› koruma amac› tafl›maktad›r. * Marmara Üniversitesi Doktora Ö¤rencisi

103

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

Bu çal›flmada faturalarda yer alan vade fark› flerhlerinin hukuki mahiyeti ve ba¤lay›c›l›¤› irdelenmeye çal›fl›lacakt›r.

II. VADE FARKININ HUKUK‹ N‹TEL‹⁄‹ Ticari hayatta en s›k kullan›lan belge niteli¤indeki fatura, sat›lan mal veya yap›lan ifl (ya da hizmet) karfl›l›¤›nda, müflterinin ödedi¤i veya borçland›¤› mebla¤› göstermek üzere, mal› satan veya ifli yapan taraf›ndan müflteriye verilen ticarî bir vesikad›r. Faturada, sat›lan mal›n cinsi veya yap›lan iflin türü, miktar›, a¤›rl›k, ölçü veya adet itibariyle fiyat› ve toplam tutar› ve mal ile yap›lan iflin sair özelliklerine iliflkin bilgiler bulunmaktad›r.

Türk Ticaret Kanunu’nun 23/2 maddesine göre, bir faturay› alan kimse, ald›¤› tarihten itibaren sekiz gün içinde münderecat› (Tu¤lac›, 1985, s.2055)1 hakk›nda bir itirazda bulunmam›flsa, münderecat›n› kabul etmifl say›lmaktad›r. Bu hüküm, faturada yer alan hususlar›n ihtilafa konu olmas› halinde, itiraz edilmemifl faturay› veren (düzenleyen) taraf lehinde ispat kolayl›¤› sa¤layan adi karine öngörmektedir. Buradaki itiraz edilme veya itiraz edilmeme yolu ile kabul, ispat yükünün yer de¤ifltirmesi sonucunu do¤uran, bir baflka anlat›mla aksi her zaman ispat edilebilecek bir adi do¤ruluk karinesi yaratmaktad›r.

Vade farklar› sözleflmeler düzenlenirken kararlaflt›r›lmakta ya da sonradan sürekli uygulama nedeniyle sözleflmenin bir unsuru olarak kabul edildi¤i durumlarda uygulanabilmektedir. Vade fark› talep edilebilmesi veya alacak iddias›nda bulunan taraf›n bu alaca¤›n› ispat edebilmesi için 2 kofluldan birinin varl›¤› gerekmektedir:

1 Münderecat (mündericat da denilir), Arapça’dan Osmanl›ca’ya geçen bir ifade olup, bir kitap, gazete, dergi, mektup vb.’nin içinde bulunan konular veya kapsad›¤› fleyler anlam›na gelmektedir. Eflanlam ifadesi “içindekiler”dir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

104

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

Bunlar; 1) Taraflar›n vade fark›n› yaz›l› bir sözleflmeyle kararlaflt›rmalar› 2) Yaz›l› bir sözleflme bulunmasa bile vade fark› konusunda taraflar aras›nda bu yönde al›fla gelmifl bir uygulaman›n bulunmas›d›r.

Bu flartlar›n yan›nda, bu durum yarg›ya intikal etti¤inde, alacak takibine giriflen/giriflecek olan tacirin vade fark› talebini aç›lan icra takibinde “aç›kça” belirtmesi gerekir. Aksi takdirde ilgili tacir talebiyle ba¤l› kalacak, daha sonra aç›lacak itiraz›n iptali davas›nda talepte bulunsa bile hukuken geçerli olmayacakt›r.

III. FATURADA “GEC‹KME HAL‹NDE VADE FARKI ALINIR” ‹BARES‹N‹N HUKUK‹ BA⁄LAYICILI⁄I A) FATURADA fiEKL‹ UNSURLAR Bir faturada bulunmas› gereken unsurlar VUK’un 230. maddesinde say›lm›flt›r. Buna göre; 1- Faturan›n düzenlenme tarihi, seri ve s›ra numaras›, 2- Faturay› düzenleyenin ad›, varsa ticaret unvan›, ifl adresi, ba¤l› oldu¤u vergi dairesi ve hesap numaras›, 3- Müflterinin ad›, ticaret unvan› ve ifl adresi, varsa ba¤l› bulundu¤u vergi dairesi ve hesap numaras›, 4- Mal›n ya da iflin türü, miktar›; fiyat› ve tutar›, 5- Sat›lan mallar faturan›n düzenlenmesinden önce teslim edilmiflse, teslim tarihi ve irsaliye numaras› faturada bulunmas› zorunlu olan unsurlard›r.

Yasal olarak, faturada bulunmas› gereken unsurlar bunlar olmakla birlikte kanunda, ‘vade fark› kayd›’n›n faturada bulunmas› zorunlulu¤undan bahsedilmemifltir. Ancak Maliye Bakanl›¤›, faturaya 230. maddede belirtilen bilgiler d›fl›ndaki bilgilerin de not edilebilece¤ini kabul etmektedir.

105

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

B) YARGININ KONU HAKKINDAK‹ GÖRÜfiÜ Vade fark› istenebilmesi için taraflar aras›nda, bu yönde yaz›l› bir sözleflmenin ya da bu do¤rultuda oluflmufl bir teamülün bulunmas›n›n flart oldu¤u konusunda, Yarg›tay’›n ilgili daireleri aras›nda, tam bir görüfl birli¤i bulunmaktad›r. Ancak taraflar aras›nda bu yönde yaz›l› bir sözleflme ya da oluflmufl bir teamülün bulunmamas› durumunda, faturada yer alan vade fark› uygulanaca¤›na iliflkin kayda, sekiz gün içerisinde itiraz edilmemesi durumunda vade fark› alaca¤›n›n do¤up do¤mayaca¤› konusunda Yarg›tay’›n ilgili daireleri aras›nda görüfl ayr›l›klar› ortaya ç›km›flt›r(Maç ve Büyükaya, 2004).

Yarg›tay’›n çeflitli hukuk daireleri aras›nda meydana gelen bu görüfl ayr›l›klar›, Yarg›tay ‹çtihad› Birlefltirme Genel Kurulu’nun 27.06.2003 tarihli ve E.2001/1, K.2003/1 say›l› Karar› ile birlefltirilmifltir(Yarg›tay Kararlar› Dergisi, 2004).

Karar; taraflar aras›nda yaz›l› flekilde yap›lmam›fl olmakla birlikte geçerli sözleflme iliflkisinden do¤an uyuflmazl›klarda faturalara “bedelin belli bir sürede ödenmemesi halinde vade fark› ödenir” ibaresinin yaz›larak karfl› tarafa tebli¤i ve karfl› tarafça TTK’n›n 23/2 maddesi gere¤ince sekiz gün içinde itiraz edilmemesi halinde bu durum, sadece fatura münderecat›n›n kesinleflmesi sonucunu do¤urup, vade fark›n›n davac› yanca kabul edildi¤i ve istenebilece¤i anlam›na gelmeyece¤i yönündedir.

Kurula göre fatura, sözleflmenin ifas› ile ilgilidir. Faturaya sekiz gün içinde itiraz edilmemesi halinde, fatura içeri¤i kesinleflecektir. Fatura içeri¤inden de anlafl›lmas› gereken, sözleflmenin ifas›yla ilgili olarak, faturada yer almas› ola¤an say›lan, mal›n cinsi veya yap›lan iflin adedi, türü, bedeli gibi hususlard›r. Faturada, “gecikme halinde vade fark› al›n›r” kayd›n›n bulunmas› ve bu kayda itiraz edilmemesi, faturada yer almas›na ra¤men, taraflar aras›ndaki sözleflmede düzenlenmemifl bir hususa iliflkin kayd›n kabul edildi¤i anlam›na gelmemektedir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

106

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

Yarg›tay ‹çtihad› Birlefltirme Karar›na göre, vade fark› kayd›, faturan›n zorunlu içeri¤inden de¤ildir, yasal sürede itiraz edilmemesi durumunda TTK 23/2 ‘deki karineden yararlanamaz, çünkü fatura sözleflme olmad›¤› gibi, faturaya itiraz edilmemesi ona, sözleflmenin asli unsuru olan semeni de¤ifltirme hakk› da vermez. Fatura sözleflmenin ifa aflamas›yla ilgilidir. Bu nedenle TTK 23/2 maddesine göre süresinde itiraz edilmemek suretiyle kabul edildi¤i varsay›lan hususlar ancak sözleflmenin ifa safhas›yla ilgili olarak faturada yer almas› ola¤an say›lan; sat›lan mal› cinsi, yap›lan iflin adedi, türü, bedeli gibi hususlara iliflkin olabilir. Sözleflmenin kuruluflu aflamas›nda bafllang›çta varolmay›p ifa ile ilgili hususlarda sözleflmeyi de¤ifltiren kay›tlar›n sonradan faturaya konulmas› ve bu kayd›n faturan›n zorunlu ve ola¤an içeri¤inden say›lmas› mümkün de¤ildir. Faturadaki mutad münderecat ifa ile ilgili hususlarla s›n›rl›d›r. Faturaya sözleflmeyi de¤ifltiren veya di¤er taraf›n durumunu a¤›rlaflt›ran kay›tlar konulsa bile, mutad olmayan bu hususlara itiraz edilmemesi, itiraz etmeyenin bu kay›tlar› kabul etti¤i anlam›na gelmez.

Di¤er yandan içtihattan ayr›ca, faturada vade fark› ibaresinin yaz›lm›fl olmas› ile vade fark› istenebilmesinin yeterli olmad›¤› anlafl›lmaktad›r. Ayr›ca, vade fark›n›n baflta sözleflme iliflkisi kurulurken kararlaflt›r›labilece¤i gibi baflta kurulmufl olan sözleflme flartlar›na ek olarak, sonradan taraflar›n müflterek kabulü, yürüyen uygulamalar ya da genel olarak piyasa al›flkanl›klar› nedeniyle de ortaya ç›kabilece¤ine iflaret edilmifltir(Susmufl, 2007).

C) DOKTR‹NDEK‹ TARTIfiMALAR Doktrindeki tart›flmalara bak›ld›¤›nda konunun uzmanlar›n›n genel olarak Yarg›tay’›n görüflünü destekleyen yorumlar yapt›¤› dikkat çekmektedir.

KIZILOT’a göre vade fark› kayd›, faturan›n zorunlu içeri¤inden ol-

107

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

mad›¤›ndan, sekiz günlük yasal süresi içerisinde itiraz edilmedi diye kabul edilmesi a¤›r sonuçlar do¤urmaktad›r. Faturada böyle bir kayd›n bulunmas› durumunda, TTK’n›n 23/1. maddesindeki karineden de yararlan›lmas› mümkün olmayacakt›r. Kald› ki fatura, niteli¤i itibariyle sözleflme de¤ildir. Yasal süresi içerisinde itiraz edilmemesi de faturaya sözleflme niteli¤i kazand›rmayacakt›r(K›z›lot, 2004, s.205-208). ÖNDER ve TEKfiENE göre faturay› düzenleyen, fatura tutar›n› muhasebesine sat›fllar hesab›na kaydetmifltir. Aç›k faturadan dolay› vade fark› almas› durumunda, aradaki fark› da sat›fllar hesab›na kaydetmesi gerekecektir. Bu durumdaki aradaki fark için de ayr›ca fatura kesmesi gerekecektir. Oysa sonradan kesilen faturan›n temeli yoktur. Mevcut sözleflme düzenlenen ilk faturaya yöneliktir. Bunu ilk sözleflmeye dâhil etmek sözleflmeyi tek tarafl› de¤ifltirmek anlam›ndad›r(Önder ve Tekflen, 2004, s.130). ÜNAL’da bu görüflü desteklemifltir. Vade fark› temel borç iliflkisini gösteren sözleflmede mevcut olmas› halinde istenebilen bir hakt›r. Vade fark›n›n hukuki niteli¤ininde bunda bir etkisi yoktur. Çünkü fatura bir sözleflme olmad›¤› gibi, faturaya itiraz edilmemesi ona sözleflme niteli¤i vermez. Bu haliyle fatura tebli¤i, teyit mektubu tebli¤inden farkl› bir sonuç do¤urur. Söz konusu kanuni karine sadece faturaya yaz›lmas› mutat olan hususlarda ispat külfetinin yer de¤ifltirmesine neden olur(Ünal, 2003, s. 75).

DO⁄RUSÖZ’e göre Yarg›tay ‹çtihad› Birlefltirme Kurulu Karar›n›n sonucu, faturay› alan kiflinin tacir olmamas› ve mevzuat› bilmemesi durumunda, ekonomik aç›dan güçlü oldu¤u kabul edilen tacir karfl›s›nda tüketicilerin korunmas› gerekti¤ine iliflkin tüketici hukuku ilkesi ile de son derece uyumludur. Bilindi¤i gibi Yarg›tay Kanunu'nun 45. maddesine göre Yarg›tay ‹çtihatlar› Birlefltirme Kurulu Kararlar› herkes için ba¤lay›c›d›r(Do¤ruöz, 2008).

D‹R‹KKAN’a göre ise faturan›n üzerine, bedelin sözleflmeye uygun

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

108

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

olarak faturan›n al›nd›¤›ndan belli bir süre içinde ödenmesi gerekti¤i, fatura bedeline temerrüt faizi yürütülerek, dava ve/veya takip yoluna gidilece¤ine iliflkin ifadeler bulundu¤u takdirde; bunun ödeme talebini içeren ihtar mahiyetinde oldu¤u kabul edilebilir. Böyle bir durum söz konusu ise, bir tacirin di¤er tacire gönderdi¤i bu tür bir faturan›n TTK 20/III’ deki geçerlilik seklinden birine uygun (niteli¤i gere¤i noter arac›l›¤› ile veya iadeli taahhütlü mektupla) gönderilmesi koflulu ile muhatap tacirin temerrüde düflebilece¤i aç›kt›r. Bu kabul edildi¤i takdirde tacirler aras›nda bu tür -ifllevi ile ilgili olmamakla birlikte ihtara iliflkin beyan› da içeren- bir faturan›n iadeli taahhütlü mektupla veya noter arac›l›¤› ile gönderilmesi durumunda ayr›ca taciri temerrüde düflürmek için ihtar çekmeye gerek yoktur. Belirtmek gerekir ki, faturan›n üzerine faturan›n al›nd›¤› tarihten itibaren belli bir süre içinde ödenmesine iliflkin kay›tlar, faturan›n normal içeri¤inden olmad›¤› gibi, Borçlar Kanunu (BK) 101/II hükmü sakl› kalmak koflulu ile, faturay› düzenleyenin tek tarafl› iradesi ile sözleflmedeki vadenin de¤ifltirilmesi anlam›na da gelmez. O nedenle, taraflar aras›ndaki sözleflmede belirlenmifl bulunan vade gelmemifl olmas›na ra¤men süre verilerek fatura bedelinin ödenmesi hususunda beyan›n bulundu¤u faturaya TTK 23/II’ ye göre 8 günlük süre içinde itiraz edilmemesi, sözleflmede mevcut vadenin de¤ifltirilmesini sa¤lamaz. Baflka bir deyiflle, bu türden kay›tlar TTK 23/II’ nin kapsam›nda olmay›p, faturay› alan kimsenin itiraz etmemesi nedeniyle aleyhine kesinleflmez.

Ancak muaccel bir borç için fatura tanzim edilmifl ise; fatura üzerinde yer alan, süreyi de içeren bu tür kay›tlar hem BK 101/I anlam›nda ihtar, tam iki tarafa borç yükleyen sözleflme iliflkisi söz konusu oldu¤u takdirde hem BK 106 anlam›nda ek süre verilmesi anlam›na gelir. Ancak tacirler aras› oldu¤u takdirde, yukar›da belirtildi¤i gibi, ihtar›n bu tür kay›tlar›n yer ald›¤› fatura ile yap›lm›fl say›labilmesi için, faturan›n iadeli taahhütlü mektup veya noter arac›l›¤› ile gönderilmesi zorunludur(Dirikkan, 2002, s.71).

109

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

IV.SONUÇ Uygulamada en çok kullan›lan belge konumundaki faturalarda yer alan “gecikme halinde vade fark› al›n›r” ifadesinin ba¤lay›c›l›¤› doktrinde çeflitli görüfller dâhilinde tart›fl›labilirli¤ini korusa da, bizim de kat›ld›¤›m›z görüfle göre vade fark›n›n uygulanabilmesi için taraflar aras›nda önceden düzenlenmifl ve mesnet olan bir sözleflmenin varl›¤› flartt›r. Bunun d›fl›nda taraflar aras›nda öteden beri gelen teamül haline gelmifl vade fark› uygulamalar› da geçerlidir.

Taraflar aras›nda sözleflme olmamas› durumunda ise faturaya konulan “gecikme haline vade fark› al›n›r” flerhi fatura münderecat›ndan say›lmad›¤› gibi al›m-sat›m ifllemini tek tarafl› de¤ifltiren bir ifllem mahiyetinde oldu¤undan geçersiz olacakt›r. Geçerli olmas› için ise Borçlar Kanunu’nun 106. maddesi uyar›nca ek süre verilmesi ve ihtar çekilmesi gerekecektir. Yarg›tay ‹çtihad› Birlefltirme Kurul Karar›’da bu yöndedir.

KAYNAKÇA Dirikkan, Hanife (2002) “Tacirler Aras› ‹hbar ve ‹htarlar” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi c.4, s.1 (2002): 71 Do¤rusöz, A. Bumin (07.04.2008) “Faturalardaki Vade Fark› Kayd›”, Referans Gazetesi K›z›lot, Zuhal (2004). “Faturada Vade Fark› Kayd›n›n Bulunmas› ve Bir ‹çtihat”, Yaklafl›m, 136 (Nisan 2004): 205-208.

Maç, Mehmet ve Büyükaya, Cüneyt (2004). “Faturadaki Vade Fark› Kayd›na Al›c› Taraf›ndan ‹tiraz Edilmemifl Olmas›, Bu Kayd›n Kabul Edildi¤i Anlam›na Gelmez”, Vergi Dünyas›. 271 (Mart 2004) Önder, Fahrettin ve Tekflen, Ömer (2004) “Muhasebe Hukuku Aç›s›ndan Fatura ve Karfl›lafl›lan Sorunlar Çözüm Önerileri”, Mali Çözüm, 69, (Ekim-Kas›m-Aral›k 2004): 130.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

110

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

Susmufl, Türker (2007) Vade Fark›n›n Talep Edilebilme fiartlar›, Faiz Karfl›s›ndaki Durumu ve KDV ‹liflkisi”; http://www.alomaliye.com/ subat_06/turker_susmus_vade_farkinin.htm, (eriflim tarihi: 13.01.2007).

Tu¤lac›, Pars (1985). Okyanus Ansiklopedik Sözlük. ‹stanbul: Cem Yay›nevi Ünal, O¤uz Kürflat (2003). Fatura ve ‹spat Kuvveti. 3.bs. Ankara: Asil Yay›nc›l›k.

Yarg›tay Kararlar› Dergisi. c. 30, s.1, (Ocak 2004): 24.

111

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

112

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

T‹CAR‹ SEYAHAT G‹DERLER‹ l Özgür ÖZKAN* l Akif GÜLER** I. G‹R‹fi Bu çal›flmam›zda ticari seyahat masraflar›n›n niteli¤i ve bunlar›n gider kaydedilmesinde aranan flartlar üzerinde durularak; seyahat harcamalar›n›n saf› ticari kazanc›n tespitinde, gider olarak indirilebilme flartlar›n› ayr›nt›l› olarak aç›klamaya çal›flaca¤›z.

5520 say›l› Yeni Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 6. ve 22. maddeleri gere¤i Ticari kazanç hükümlerine tabi olan kurum kazanc›n›n saptanmas› ifllemi s›ras›nda; Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. maddesi, 5520 say›l› Yeni Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 8. maddesi ile birlikte uygulanmak durumundad›r. Bu nedenle ve ayr›ca içeri¤indeki özel hükümler dolay›s›yla Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. ve 24. maddeleri Kurumlar bak›m›ndan da geçerlidir.

Gelir Vergisi Kanunu'nun 24. maddesinde Harc›rah Kanunu'na at›f yap›lm›fl olmas›, gerekse söz konusu Yasada Devlet Hizmeti ile ilgili görülen harc›rah unsurlar›n›n özel sektörde de ticari iflletme ile ilgili say›lmas›n›n zorunlu bulunmas› nedeniyle, bu inceleme s›ras›nda 6245 say›l› Harc›rah Kanunu'nda yer alan ilke ve hükümler de göz önünde tutulmufltur.

Anlafl›laca¤› üzere, ticari faaliyetlerle ilgili olarak yap›lan yurtiçi ve yurtd›fl› seyahat giderleri Gelir Vergisi Kanunu'nun 24. ve 40. maddelerinde düzenlenmifltir. Seyahat ve ikamet giderlerinin matrahtan indiril* Vergi Denetmeni, Eski Banka Müfettifli ** Ba¤›ms›z Denetçi Yrd., SMMM Stajeri

113

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

mesini öngören Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. maddesinin 4 no.lu bendi aynen afla¤›daki gibidir: “‹flle ilgili ve yap›lan iflin ehemmiyeti ve geniflli¤i ile mütenasip seyahat ve ikamet giderleri (Seyahat maksad›n›n gerektirdi¤i süreye maksur olmak flart›yla)...”

Bu hükümler çerçevesinde, seyahat ve ikamet harcamalar›n›n gider kaydedilebilmesi için üç önemli esas bulunmaktad›r: 1. Yap›lan seyahatin iflle ilgili olmas›, 2. Seyahat süresinin, iflin gerektirdi¤i süreyi aflmamas›, 3. Seyahat giderlerinin iflin geniflli¤i ve önemi ile orant›l› olmas› gerekir.

Bu giderlerin, tabi oldu¤u kiflileri ve haddini aç›klayan hükümler ise; 2772 say›l› kanunun 3. maddesi ile Gelir Vergisi Kanunu’nun 24. maddesinin 2 no.lu bendi de¤ifltirimli ve aynen afla¤›daki gibi belirtilmifltir: “Harc›rah Kanunu kapsam› d›fl›nda kalan müesseseler taraf›ndan idare meclisi baflkan› ve üyeleri ile denetçilerine, tasfiye memurlar›na ve hizmet erbab›na (Harc›rah Kanunu'na tabi olsun olmas›n her türlü sözleflmeli personel dahil) verilen gerçek yol giderlerinin tamam› ile yemek ve yatmak giderlerine karfl›l›k verilen gündelikler (Bu gündelikler ayn› ayl›k seviyesindeki devlet memurlar›na verilen gündeliklerden fazla ise veya devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aflarsa, aradaki fark ücret olarak vergiye tabi tutulur)”

II. KONUYLA ‹LG‹L‹ YASAL DÜZENLEMELER 5520 Say›l› Yeni Kurumlar Vergisi Kanunu’nun, safi kurum kazanc› ile ilgili 6. maddesi aynen afla¤›daki gibidir:

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

114

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

“(1) Kurumlar vergisi, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safî kurum kazanc› üzerinden hesaplan›r.

(2) Safî kurum kazanc›n›n tespitinde, Gelir Vergisi Kanununun ticarî kazanç hakk›ndaki hükümleri uygulan›r. Ziraî faaliyetle u¤raflan kurumlar›n bu faaliyetinden do¤an kazançlar›n›n tespitinde, Gelir Vergisi Kanununun 59 uncu maddesinin son f›kra hükmü de dikkate al›n›r….”

5520 Say›l› Yeni Kurumlar Vergisi Kanunu’nun, dar mükelleflerin safi kurum kazanc› ile ilgili 22. maddesi aynen afla¤›daki gibidir: “1) Dar mükellef kurumlar›n ifl yeri veya daimî temsilci vas›tas›yla elde edilen kazançlar›n›n tespitinde, aksi belirtilmedi¤i takdirde tam mükellef kurumlar için geçerli olan hükümler uygulan›r.

2) Dar mükellefiyete tâbi kurumlar›n ticarî veya ziraî kazançlar d›fl›nda kalan kazanç ve iratlar› hakk›nda, Gelir Vergisi Kanununun bu kazanç ve iratlar›n tespitine iliflkin hükümleri uygulan›r. Ancak, bu kazanç ve iratlar›n Türkiye'de yap›lmakta olan ticarî veya ziraî faaliyet kapsam›nda elde edilmesi halinde, kurum kazanc› bu maddenin birinci f›kras›na göre tespit edilir.”…

Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. maddesinin 4 no.lu bendi afla¤›daki gibidir: “‹flle ilgili ve yap›lan iflin ehemmiyeti ve geniflli¤i ile mütenasip seyahat ve ikamet giderleri (Seyahat maksad›n›n gerektirdi¤i süreye maksur olmak flart›yla)...”

1. SEYAHAT‹N AMACI ‹ndirim konusu yap›lacak giderlerin ticari kazanc›n elde edilmesi ve idame edilmesine iliflkin giderlerden olmas› hususunun tespit edilmesi gerekmektedir. Seyahat giderinin ticari kazançtan indirilebilmesi için seyahatin iflle ilgili oldu¤unun aç›k olmas› veya iflletme sahiplerince bu durumun belgelendirilmesi gerekir. ‹flle ilgisi aç›k olmayan seyahat giderleri ticari kazançtan indirilemez.

115

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

Yap›lan seyahatin meslek kurulufllar›nca yap›lm›fl olmas›, iflle ilgili oldu¤unu göstermez. Meslek örgütlerince düzenlenmifl olsa da, turistik amaçl›, iflle ilgisi olmayan akraba ziyareti, hediyelik al›flverifller gibi seyahat harcamalar›n›n gider olarak indirim konusu yap›lmas› mümkün de¤ildir. Bu nedenle, yap›lan giderlerle kazanc›n elde edilmesi ve idame edilmesi aras›nda do¤rudan ve aç›k bir illiyet ba¤›n›n bulunmas› gerekir.

Bunu saptayabilmek için sorunun, seyahatin amac›, seyahat edenlerin s›fatlar› ve seyahat giderlerinin cinsleri yönünden incelenmesi yararl› olacakt›r. fiirket yönetim kurulu üyeleri ile kurucu ortaklar›n›n, flirketin faaliyet konusu ile ilgili temaslarda bulunmak amac›yla yapt›klar› seyahat giderlerinin iflle ilgili say›labilmesi için, bu giderlerin ticari iflletmeyle ilgili geçici veya devaml› bir görevin yerine getirilmesi amac›yla yap›lan bir seyahatten do¤mas› gerekmektedir.

Harc›rah Kanunu'nun devlet hizmetleri ile ilgili sayarak harc›rah uygulad›¤› resmi seyahatleri göz önünde bulundurmak suretiyle amaç yönünden iflle ilgili say›labilecek, seyahat türlerini afla¤›daki flekilde s›ralayabiliriz: Daimi görev seyahatleri (H.K. md. 9,10 ve 11) Geçici görev seyahatleri (H.K. md.14) ‹flle ilgili di¤er seyahatler (H.K. md.18 ve 37) Tedavi amac›yla yap›lan seyahatler Kurslara ifltirak amac›yla yap›lan seyahatler

2. SEYAHAT SÜRES‹ Seyahat giderlerinin ifl ile ilgili say›labilmesi, dolay›s›yla da gider yaz›labilmesi için, bu giderlerle ilgili seyahat süresinin, iflin gerektirdi¤i süreyle k›s›tl› ve iflle do¤rudan ilgili olmas› zorunludur. Bu husus, GVK'nun 40/4. maddesinde aç›kça, 24/2. maddesinde de Harc›rah Kanunu'na at›f yap›larak dolayl› bir flekilde belirtilmifltir. Her ne kadar

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

116

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

GVK'nun 24/2. maddesinden, hizmet erbab›na verilen gerçek yol giderlerinin tamam›n›n vergiden müstesna gider karfl›l›¤› say›laca¤› anlam› ç›kmakta ise de; yol giderlerinin iflin gerektirdi¤i süreyi aflan k›sm›n›n, ticari kazanc›n elde edilmesi ya da sürdürülmesiyle ilgisi yoktur. Hizmet erbab›na sa¤lanan özel bir yarar haline dönüflen bu ödemenin ücret olarak vergiye tabi tutulmas› gerekir.

Bu aç›klamalar göz önünde bulunduruldu¤unda; örne¤in, yetkili bir iflletme yöneticisinin, bir ifl anlaflmas› yapmak için yapt›¤› yurt d›fl› seyahatinin, anlaflman›n niteli¤ine veya iflletmelerin faaliyet konular› gibi kriterleri göz önüne alarak, bir veya üç günden fazla sürmesi halinde, bu süreyi aflan ikamet masraflar› veya gündeliklerinin normal seviyeyi aflan k›s›mlar›n›n seyahat giderleri fleklinde ele al›nmas› gerekir. Bir baflka örnek vermek gerekirse, seyahatin uçak ile 8 saat veya trenle üç gün sürmesi gerekirken, gemiyle 45 gün devam etmesi halinde, normal seviyeyi aflan yol giderleri ile seyahat s›ras›ndaki yemek ve yatma giderlerinin veya buna karfl›l›k olarak verilen seyahat gündeliklerinin, ifl sahibi için gider yaz›lmamas›, hizmet erbab› için ise ücret say›larak vergiye tabi tutulmas› zorunludur.

3. SEYAHAT MASRAFLARININ ÖLÇÜLER‹ GVK'nun 40. maddesinde temel ilke belirlenmifl ve iflle ilgili seyahat ve ikamet giderlerinin "yap›lan iflin önemi ve geniflli¤i ile orant›l› olmas›" kofluluyla gider yaz›labilece¤i hükme ba¤lanm›flt›r. Gelir Vergisi Kanunu’nun gerek 40/4 ve gerekse 24/2. maddeleri hükmüne göre yol giderlerinin ilke olarak gerçek tutarlar› üzerinden gider yaz›lmas› zorunlulu¤u vard›r. Bu durumda, gerek iflletme sahibiyle gerekse hizmet erbab›yla ilgili bulunsun, yol giderleri ile yolculuk ve ikamet s›ras›nda yap›lan yemek ve yatma giderlerinin, iflin önemi ve geniflli¤i ile orant›l› olmas› flart ve yeterli bulunmaktad›r. "iflin önemi ve geniflli¤i ile orant›l› ol-

117

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

mak" sözünden anlafl›lacak s›n›r kanunda aç›kça belirtilmemifltir. Bu konuda kesin bir ölçü koymak da mümkün de¤ildir. Bu husus, her firma ve seyahat yönünden ayr›ca de¤erlendirilmelidir. Bu duruma bir örnek vermek gerekirse; küçük bir kobinin ifl ile ilgili seyahati s›ras›nda özel helikopter ile yolculuk yapmas›, limuzin kiralamas›, çok pahal› otellerde konaklamas› hallerinde, bununla ilgili masraflar›n gider yaz›lamayaca¤›n› söyleyebiliriz.

GVK'nun 40/4. maddesi hükmü incelendi¤inde, ferdi teflebbüs ve flah›s iflletmelerinde, mükellefin seyahat giderlerinin tamam› mant›ki ölçüler içinde gidere yaz›labilir. Ayni flekilde, ticari seyahat dövizlerinin tümü zaman ve amaca uygun olmas› flart›yla gidere yaz›labilir. Bu durumda, sermaye flirketleri için söz konusu olan s›n›rlamalar ve vergileme sorunlar›, flah›s iflletmeleri için söz konusu olmamaktad›r.

Yasal Ölçüleri Aflan Seyahat Giderleri : Vergi mevzuat›m›za uymayan ve kanundaki s›n›rlar› aflan seyahat giderlerinin vergilendirilmesinde seyahat giderlerini kimin yapt›¤›na bak›larak farkl› yollar izlenir.

3.1. ‹flletme sahibi veya hizmet erbab› durumunda olmamakla birlikte, iflletme taraf›ndan geçici görev ile görevlendirilerek baflka yere gönderilen kiflilere (mali müflavir, avukat, teknik eleman vb.) seyahat giderlerinin yasal ölçüyü aflan k›s›mlar›n›n GVK 'nun 65. maddesine göre serbest meslek ödemesi say›lmas› gerekir. Bundan dolay› bu kiflilere yap›lan ödemelerin yasal ölçüyü aflan k›s›mlar›n›n % 20 oran›nda vergi stopaj›na tabi tutulmas› ve harcama yapanlar taraf›ndan da serbest meslek kazanc› olarak beyan› gerekmektedir.

3.2. Hizmet erbab›na (yönetim kurulu üyesi, pazarlamac›, uzman personel vb.) ödenen harcamalar›n, yasal flartlara uymayanlar›n k›s›mlar›n›n GVK’nun 61. maddesine göre ücret ödemesi say›larak, ilgili oldu¤u dönemdeki as›l ücreti ile birlikte vergiye tabi tutulmas› gerekir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

118

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

Brüt ücret aç›s›ndan; Gider yaz›labilecek seyahat masraflar›n›n ölçüsüne iliflkin ilkeler bu flekilde aç›kland›ktan sonra, seyahat giderlerini türleri itibariyle inceleyelim.

4. SEYAHAT G‹DERLER‹N‹N UNSURLARI ‹flle ilgili seyahat giderlerini oluflturan unsurlar, gerek Gelir Vergisi Kanunu’nun 24/2 ve 40/4. maddelerinde ve gerekse Harc›rah Kanunu’nun 5. maddesinde aynen afla¤›daki flekilde ifade edilmifltir: “Harc›rah; yol masraf›, yevmiye, aile masraf› ve yer de¤ifltirme masraf›n› ihtiva eder. ‹lgili, bu kanun hükümlerine göre bunlardan birine, birkaç›na veya tamam›na müstahak olabilir.”

4.1. Yol Giderleri : Yol giderleri, görevli kiflinin devaml› veya geçici bir görevle, hizmetli görülece¤i yere gitmesi veya dönmesi için gerekli gider unsurlar›n› içerir. fiehirleraras› ya da uluslararas› kara, deniz ve hava nakil vas›talar›n›n ücretleri, konaklama veya görev yeri ile gar, iskele, terminal ve havaliman› aras›ndaki flehiriçi tafl›t giderleri, bagaj tafl›ma hammaliyesi ve bahfliflleri bu kapsamdad›r.

4.2. Yolculuk S›ras›ndaki Yemek ve Konaklama Giderleri : Görevli kiflilerin, yapt›klar› yolculuk s›ras›nda, yemek ve konaklama giderlerini karfl›lamak maksad›yla yap›lan harcamalard›r. ‹flle ilgili kiflilere, tevsik edilmek kofluluyla ödenecek gerçek yemek ve yatma giderleriyle ilgili tek k›s›tlama, bunlar›n Gelir Vergisi Kanunu’nun 40/4. maddesinde yer alan “yap›lan iflin önem ve geniflli¤i ile orant›l›” olmalar›

119

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

kayd›d›r. Bu koflula uygun olarak yap›lan yemek ve yatma giderlerini belgelemek flart›yla gider yaz›lmas› mümkün ve zorunludur.

Afla¤›da ayr›nt›l› olarak ele alaca¤›m›z üzere; gerçek gider usulü yerine, gündelik usulünün tercihi halinde, hizmet erbab›na yemek ve yatma giderlerine karfl›l›k olmak üzere verilen gündeliklerin, ayn› ayl›k seviyesindeki devlet memurlar›na verilen gündelik seviyesini veya devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aflmamak flart› ile gider karfl›l›¤› say›larak gider yaz›labilece¤i hükme ba¤lanm›flt›r. Gündeliklerin bu tutarlar› aflan k›s›mlar› ise ücret say›larak vergilendirilmek suretiyle gider yaz›lacakt›r.

Harc›rah kanunu uyar›nca saat olay›;

4.3. ‹fl Seyahatlerinde Yap›lan ‹flle ‹lgili Di¤er Harcamalar : ‹fl seyahatine giden kiflinin, bulundu¤u flehirde yapm›fl oldu¤u flehir içi taksi giderleri, yurtd›fl› seyahatlerde pasaport masraflar›, yetkisi dahilindeki izah edilebilir temsil giderleri ve kiflisel harcamalar› hariç iflle ilgili di¤er çeflitli giderleri belgelerine istinaden kendisine ödenerek gider yaz›labilir.

5. SEYAHAT G‹DERLER‹N‹ ÖDEME YÖNTEMLER‹ ‹flletmeler, yap›lan seyahat giderlerini iki yöntemle ödeyebilirler.

Bu yöntemler gerçek gider yöntemi ve harc›rah gündeli¤i yöntemidir.

Bu yöntemlerin ayn› anda kullan›lmas› mümkün de¤ildir. ‹flletmeler iki yöntemden birini tercih etmek durumundad›rlar.

5.1. Gerçek Gider Yöntemi : Seyahat giderlerinin ödenmesinde gerçek gider yönteminin uygu-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

120

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

lanmas› durumunda seyahat harcamalar› ile ilgili olarak personelin ibraz etti¤i belgelere istinaden ödeme yap›l›r. Personele ayr›ca harc›rah ad› alt›nda bir ödeme yap›lamaz. Böyle bir ödemenin yap›lmas› durumunda, bu ödemenin tamam› ücret ödemesi olarak de¤erlendirilerek Gelir Vergisi stopaj›na tabi tutulmas› gerekir.

Bu yöntemin uygulanmas› durumunda seyahat ile ilgili olarak her türlü flehir içi ve flehirleraras› ulafl›m için yap›lan ödemeler, e¤er seyahat özel araba ile yap›l›yorsa benzin, paral› otoyol ücretleri, otopark ücretleri gibi masraflar gider olarak kaydedilir. Yine seyahat ile ilgili olarak yap›lan konut ödemeleri, yatma ve yemek giderleri ile temsil, telefon vb. harcamalar gider olarak kaydedilir. ‹fl seyahatlerinde özel arabalar›n kullan›lmas› durumunda, iflin bulundu¤u yere, gidifl ve gelifllerde araba ile ilgili akaryak›t ve tamir faturalar› GVK 40/1, 40/4 ve 5. maddelerine göre gidere yaz›labilir.

5.2. Harc›rah Gündeli¤i Yöntemi : Seyahat giderlerinin ödenmesinde harc›rah gündeli¤i yönteminin uygulanmas› durumunda personele gerçek yol giderleri ile yatma ve yemek giderleri için harc›rah ödenmektedir. Personelin yatma ve yemek için yapm›fl oldu¤u gerçek harcamalar dikkate al›nmaz. Fakat gerçek gider yönteminde de oldu¤u gibi belgelenmek kofluluyla temsil, telefon vb. harcamalar da gider kaydedilir.

GVK 'nun 24. maddesine göre Harc›rah Kanunu kapsam› d›fl›nda kalan kurumlar›n yönetim kurulu baflkan ve üyelerine, denetçilerine, tasfiye memurlar›na ve hizmet erbab›na verilen gerçek yol giderlerinin tamam› ile yemek ve yatma giderleri için verilen gündelikler vergiden istisna edilmifltir.

Bu gündelikler ayn› ayl›k seviyesindeki devlet memurlar›na verilen gündeliklerden fazla ise veya devletçe verilen gündeliklerin en yüksek

121

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

haddini aflarsa aradaki fark ücret olarak vergiye tabi tutulur. 6425 Say›l› Harc›rah Kanunu'nun 33. maddesine göre verilecek harc›rah gündelikleri her y›l Bütçe Kanunu ile belirlenir. Bu seviyeler her Mali Y›l› Bütçe Kanunu'nda yer alan H Cetveli ile tespit edilmifltir. Söz konusu cetvel, hangi maafl seviyesindeki devlet memurunun ne miktarda harc›rah gündeli¤i alabilece¤ini düzenlemektedir. Devlet memurlar›n›n ayl›k katsay›s› ile taban ayl›k katsay›lar›nda meydana gelen art›fllar harc›rah gündeliklerine tekabül eden ücret aral›klar›nda de¤iflmelere neden olmaktad›r.

Yurtiçi seyahatler için harc›rah gündeli¤i ödemesinde dikkate al›nacak ücret aral›klar› ile bu aral›klarda ücret alan personele vergiden müstesna olarak verilebilecek harc›rah gündelikleri TABLO I’de gösterilmifltir. Yurtd›fl› seyahatler için ise, harc›rah gündeli¤i ödemesinde dikkate al›nacak ücret aral›klar› ile bu aral›klarda ücret alan personele vergiden müstesna olarak verilebilecek harc›rah gündelikleri ülke ve döviz baz›nda TABLO II' de gösterilmifltir.

Ayr›ca yurtd›fl› seyahatlerde seyahat süresinin ilk 10 günü için ödenecek gündelikler TABLO II 'de gösterilen her bir miktar için % 50 art›r›lmak suretiyle hesaplan›r. Yine yurtd›fl› seyahatlerde seyahat süresinin ilk 10 günü için yurtd›fl›nda yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri fatura ile belgeleyen personele fatura tutar›n›n % 50 art›r›lm›fl olarak hesaplanan gündeliklerinin % 40'›n› aflmas› halinde aflan k›sm›n % 70 i ayr›ca ödenir. Ancak, yatacak yer temini için ödenecek ilave miktar, hesaplanan gündeliklerinin: I III no lu sütunlarda gösterilenler için % 100'ünden IV VII no lu sütunlarda gösterilenler için % 80'inden Di¤er sütunlarda gösterilenler için % 60'›ndan fazla olamaz 5724 say›l› 2008 Mali Y›l› Bütçe Kanununun Harc›rah Cetveli ile belirlenmifl olan vergiden müstesna yurt içi harc›rah gündelikleri ile bu gündelikler için 01.0.1.2008 tarihinden itibaren geçerli olacak yeni ücret aral›klar› afla¤›daki gibidir:

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

122

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

K›dem Derecesi

Brüt Ayl›klar (YTL)

1 1 1 1 1-4 5-15

1.122,96 ve daha fazlas› 1.114,05 - 1.122,95 aras› 1.005,18 - 1.114,04 aras› 916,11 - 1.005,17 aras› 698,12 - 916,10 aras› 698,11 ve daha az›

ÇÖZÜM

Vergiden Müstesna Gündelik Tutar› (YTL) 01.01.2008'den itibaren 35,00 29,50 26,50 24,00 21,50 20,50

Vergiden müstesna KKTC harc›rah gündeliklerine iliflkin yeni ücret aral›klar› : Kadro Derecesi

Gündeliklerin Tekabül Etti¤i Brüt Ayl›klar (YTL)

1. Derece 2. ve 4.

Derece 5. ve 15.

Derece

866,61 YTL ile 1.122,95 YTL aras›

01.01.2008'den itibaren Vergiden Müstesna Gündelik Tutarlar› (YTL) 66,00

698,11 YTL ile 866,61 YTL aras›

55,00

698,11 YTL ve alt›

44,00

Vergiden müstesna yurtd›fl› harc›rah gündeliklerine iliflkin yeni ücret aral›klar› :

123

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

DÖNEM‹ 01.01.2008 tarihinden itibaren Gidilen Ülke ve Döviz Cinsi A.B.D (ABD Dolar›) Almanya (Euro) Avustralya Avustralya Dolar›) Avusturya (Euro) Belçika (Euro) Danimarka (Danimarka Kronu) Finlandiya (Euro) Fransa (Euro) Hollanda (Euro) ‹ngiltere (Sterlin) ‹rlanda (Euro) ‹spanya (Euro) ‹sveç (‹sviçre Kronu) ‹sviçre (‹sviçre Frang›) ‹talya (Euro) Japonya (Japon Yeni) Kanada (Kanada Dolar›) Kuveyt (Kuveyt Dinar›) Lüksemburg (Euro) Norveç (Norveç Kronu) Portekiz (Euro) Suudi Arabistan (Suudi A.Riyali) Yunanistan (Euro) Di¤er AB Ülkeleri (Euro) Di¤er Ülkeler (ABD Dolar›)

1.122,96 ve daha fazla ayl›k alanlar II. Sütun

BRÜT AYLIK TUTARLARI (YTL) 980,44 698,12 698,11 ve 1.114,04 980,43 daha aras›nda aras›nda afla¤›s›nda ayl›k ayl›k ayl›k alanlar alanlar alanlar III. Sütun VII. Sütun VIII. Sütun IX. Sütun

1.114,05 1.122,95 aras› ayl›k alanlar

182 164 283

146 131 227

117 105 181

110 99 171

93 83 143

166 161 1.238

132 128 998

106 103 791

100 97 746

84 81 627

148 160 156 115 155 158 1.359 283 152 31.405 244 50 161 1.193 155 617

119 127 125 91 124 126 1.085 226 122 25.127 195 40 128 952 124 492

95 102 100 74 99 101 867 181 98 20.118 156 33 103 762 99 395

90 96 94 69 94 95 819 171 92 18.901 147 31 97 719 93 372

74 81 80 59 78 80 687 143 77 15.914 125 25 82 604 78 313

158 127

126 101

101 81

95 76

80 65

157

125

100

95

80

Harc›rah gündeli¤i as›l görevli oldu¤u veya ikamet etti¤i il ve ilçelerin belediye s›n›rlar› d›fl›nda bir yere geçici görevle gönderilen personele ödenir. Ayn› belediye s›n›rlar› içinde bir yere gönderilen personele harc›rah gündeli¤i ödenmez. Harc›rah Kanunu'nun 43. maddesine göre seyahat günlerine ait gündelikler, seyahat edilen arac›n hareket saatin-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

124

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

den gidilecek yere var›fl saatine kadar geçen 24 saat için hesap edilir. Bu süreden az devam eden seyahatler bir gün kabul edilir. Sürenin her 24 saati aflan kesri tam gün say›l›r.

Harc›rah Kanunu'nun 39. maddesine göre yurtiçi veya yurtd›fl› seyahate giden personele seyahat mahallinde ve yolda ö¤le (saat 13.00) ve akflam (saat 19.00) yeme¤i zamanlar›ndan birini geçirenlere 1/3, ikisini geçirenlere 2/3 oran›nda ve geceyi de geçirenlere tam gündelik verilir.

Buna göre personel seyahat harcamalar› ile ilgili olarak fiili yatma gideri için belge ibraz edilmifl ise bu belge ile harc›rah gündeli¤inin 2/3 ü ödenir. E¤er personel yemek giderleri için belge ibraz etmifl ise bu belge ile harc›rah gündeli¤inin 1/3'ü ödenir. fiayet tek ö¤ünlük yemek gideri için belge ibraz edilmifl ise di¤er ö¤üne iliflkin olarak harc›rah gündeli¤inin 1/3'ü oran›nda ödeme yap›l›r. Gidilen yerde iflverene ait misafirhanede kal›nmas› durumunda yatma gideri karfl›l›¤› ödeme yap›lmaz.

Sadece yemek giderleri tahakkuk ettirilir.

6. YURTDIfiI SEYAHAT G‹DERLER‹ Ticari iflletmelere tahsis edilen, ticari dövizle yap›lan Yurtd›fl› seyahatlerde giderlerin, kazanc›n tespitinde nazara al›nmas› için flu esaslara uyulmas› gerekir: Yurtd›fl› seyahatin iflle ilgili oldu¤unu ve seyahatin süresinin iflin gereklerine uygun oldu¤unu Vergi Usul Kanunu’na uygun biçimde ispat edilmesi gerekir. Seyahatin ticari dövizle yap›lm›fl olmas›, mutlaka iflle ilgili oldu¤unun kabulünü veya aksinin vergi dairesince ispat›n› gerektirmez. Öte yandan kambiyo mevzuat› aç›s›ndan yap›lan bir ifllemin, vergi mevzuat› aç›s›ndan bir gider say›lmas›n› gerektirmez.

Harc›rah gündeli¤i yöntemine göre; yemek ve yatma giderlerinin masraf olarak kabul edilecek k›sm›n›n azami tutar›, devlet memurlar›na yurtd›fl› seyahatlerde verilen gündeli¤in azami haddini geçemez. Dolay›-

125

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

s›yla seyahat giderlerinin, tahsis edilen ticari döviz tutar›na kadar yatma ve yemek giderleri yap›labilir. Tahsis edilen ticari dövizin bitmesine ra¤men, iflle ilgili seyahatin yap›lmas› zorunlu oldu¤unda, ifl sahibi veya personel seyahati turistik dövizle yapabilir. ‹flle ilgili olarak yap›lan yurtd›fl› seyahat ve ikamet giderlerinin kabul edilebilmesi için mutlaka belgelendirilmeleri gerekmektedir. Maliye Bakanl›¤› vermifl oldu¤u Özelgelerde, Vergi Usul Kanunu’nun 215 ve 227. maddelerine de¤inerek yabanc› ülkelerden al›nan yabanc› dille düzenlenmifl gider belgelerinin; ilgili ülkede bulunan yurtd›fl› temsilcilikleri, yurtiçinde bulunan yeminli tercümanlar, noterler taraf›ndan tasdik edilmesi suretiyle gider kaydedilebilece¤ini belirtmifltir.

Yurtd›fl› Seyahatlerde Döviz Kurunun Hesaplanmas›nda Dikkat Edilecek Hususlar : Yurtd›fl› gündeliklerinin TL cinsinden miktarlar› hesaplan›rken yabanc› para bankadan sat›n al›nm›fl ise bankan›n uygulad›¤› efektif sat›fl kuru dikkate al›n›r.

E¤er harc›rah tutar› firman›n Döviz Tevdiat Hesab›ndan karfl›lanm›fl ise o tarihteki T.C. Merkez Bankas› efektif sat›fl kuru dikkate al›n›r.

Seyahat masraflar› personelin kendisi taraf›ndan karfl›lanm›flsa seyahatin bitifl tarihindeki T.C. Merkez Bankas› efektif sat›fl kuru dikkate al›n›r.

Seyahat dönüfllerinde avans kapat›l›rken gündelik tutarlar› ve belgeli giderler, avans›n verilifl tarihindeki T.C. Merkez Bankas› efektif sat›fl kuru üzerinden TL’ye çevrilir.

Yabanc› para sat›n al›nmas› s›ras›nda, yetkili finans kurumlar› taraf›ndan düzenlenen döviz sat›fl makbuzlar›nda gösterilen TL tutar›n›n tamam›n›n do¤rudan gider kaydedilmesi mümkün de¤ildir. Gider kayd›n›n yap›labilmesi için, al›nan dövizin harcand›¤›n›n harc›rah hesaplamas› veya belge ibraz› yolu ile kan›tlanmas› gerekmektedir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

126

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

Gerçek gider yöntemini seçen ticari iflletmeler, günümüzde kolayl›k sa¤lamas› nedeniyle, seyahati yapan çal›flanlar› için, anlaflmal› oldu¤u banka vas›tas›yla ticari kredi kart› kullanmas›na olanak vermektedir.

Yine bu ticari kredi kartlar›yla, yurtd›fl›nda seyahatte bulunan kifli gerekli bütün harcamalar›n› hatta ATM’ler arac›l›¤›yla gerekli nakit ihtiyac›n› sa¤lamaktad›r. Ayr›ca, yurtd›fl›nda döviz cinsinden harcama yap›lmas›na karfl›n yukar›daki hususlar bankalar taraf›ndan dikkate al›narak, banka taraf›ndan gönderilen kredi kart› hesap cetvelleri sayesinde döviz kurunun hesaplanmas›nda kolayl›k sa¤lamaktad›r.

7. SEYAHAT YAPAN PERSONEL ADINA DÜZENLENEN VES‹KALAR Seyahat ile ilgili giderleri belgeleyen fatura, bilet ve benzeri belgelerin ço¤u zaman seyahatte bulunan kifli ad›na düzenlendi¤i görülmektedir. Yolcular›n› kaza sigortas› kapsam›na alan uçak, gemi ve otobüs iflletmeleri, ald›klar› tafl›ma ücreti karfl›s›nda sadece seyahat eden kifli ad›na bilet düzenlemekle yetinirler. Böyle durumlarda firma ad›na ayr›ca fatura almak mümkün olmamaktad›r.

Otel ve lokanta faturalar› da, gerek seyahatte bulunan›n, gerekse otel veya lokantan›n uyar›lmam›fl olmas› sonucunda, firma yerine, seyahatte bulunan kifli ad›na düzenlenmekte, bunlar›n sonradan firma ad›na yaz›l› hale getirilmesi ise ihmal edilebilmektedir.

Ad›na belge düzenlenmifl kifli, o firman›n yöneticisi veya personeli oldu¤una ve firma bu gideri karfl›lay›p kayd›na ald›¤›na göre giderin firma ile ilgisi sabittir ve belgenin firma ad›na yaz›l› olmamas›, gider kayd›n›n ve KDV indiriminin engellenmesine gerekçe olmayabilir. Seyahat edenin kiral›k personel olmas› ve ba¤lant›s› izah edilmek kayd›yla kardefl firman›n yetkilisi veya personeli olmas› halinde de ayn› anlay›fl geçerli olabiliyor.

127

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

Nitekim Gelir Vergisi Kanunu’nun 40/2 nci maddesinde hizmetli ve iflçilerin tedavi ve ilaç giderleri indirilecek giderler aras›nda say›lm›fl olup personelin tedavisine ve ilac›na ait faturalar›n firma yerine, tedavi gören veya ilac› kullanan personel ad›na düzenlendi¤i görülmektedir.

Bu gibi hallerde kesin dayanaklar olmamakla birlikte, vergi idaresinin kararlar› tutars›z olmaktad›r. Bu nedenlerden ötürü, aksi görüfle dayanan tarhiyata maruz kalmamak amac›yla personel taraf›ndan yap›lan seyahat belgelerin, mümkün oldu¤unca firma ad›na düzenletilmesinde ve bu belgelerde ilgili personelin ad›n›n belirtilmesinde yarar vard›r.

III.KONUYLA ‹LG‹L‹ DANIfiTAY KARARLARI 1 VUK’nun 228. maddesinin 1 ve 2. bentlerinde ifade edilen hususlar tahdidi olmad›¤›ndan, “iflin geniflli¤i ve mahiyeti ile ilgili giderler” deyimi aras›nda d›fl seyahat giderlerinin ismen bulunmamas›n›n, bu gibi harcamalar›n madde kapsam› d›fl›nda b›rak›ld›¤› fleklinde anlafl›lmamas› gerekir (D.4 12.01.1984 E.1983/779 K.1984/156) 2 Yurtd›fl› seyahat masraflar› efektif döviz sat›fl makbuzu ile tevsik edilebilir (D.4 16.11.1983 E.1983/2239 K.1983/9070) 3 Davac›n›n mallar›n› pazarlad›¤› firman›n düzenledi¤i bayiler toplant›s›na kat›lmak için yapt›¤› giderlerin iflle ilgili oldu¤u gider olarak indirilebilece¤i hakk›nda (D.4 29.12.1998 E.1998/2606 K.1998/5780) 4 Yurtd›fl›nda inflaat ihalesine kat›lmak için yap›lan masraflar iflletme gideri niteli¤indedir. ‹halenin tamamlanmas› halinde yurtd›fl›ndan gelir elde edilmesi mümkün olmayaca¤›na göre, bu giderin, geliri vergiden müstesna ya da muaf faaliyetle ilgili oldu¤unun kabulu ile K.V.K. 15/8, 14/7. maddeleri uyar›nda has›lattan düflülemeyece¤i hakk›nda (D.4 09.06.1993 E.1991/1234 K.1993/2672) 5 Merkez Bankas› yurtd›fl› harcamalar› bordrosuna dayan›larak yap›lan giderin kabul edilece¤i hakk›nda (D.3 17.09.1987 E.1986/1911 K.1987/1859)

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

128

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

6 Fabrika için mübaaya olunan makine aksam›ndan anlayan ve ‹stanbul’a gönderilen ustan›n masraflar›n›n ödenmesi için fabrikan›n müstahdemi olmas› flart de¤ildir (D.4 15.05.1957 E.1955/3763 K.1957/1777) 7 Geçici bir görevle yabanc› ülkeye gönderilen teknik eleman›n yol masraflar›n›n gider yaz›labilmesi için, kurumun temsil ve idaresinde görev alm›fl bulunmas› flart de¤ildir (D.4 24.11.1970 E.1970/5496 K.1970/6812)

IV.KONUYLA ‹LG‹L‹ ÖZELGELER Yurtiçi harc›rah ve seyahat giderlerinin kurum kazanc›ndan indirilip indirilmeyece¤i hakk›nda (‹stanbul Valili¤i, ‹l Defterdarl›¤›, Vas›tas›z Vergiler Gelir Müdürlü¤ü Say›: B.07.4.DEF.0.34.11 Dilekçesi)

V.DE⁄ERLEND‹RME VE SONUÇ Seyahat ve ikamet giderlerinin Vergi Usul Kanunu hükümleri çerçevesinde belgelendirilmesi ve Gelir Vergisi Kanunu’nun ilgili maddelerinde yer alan flartlar dahilinde safi kazanc›n tespitinde gider olarak indirilmesi ve KDV indirimine konu edilebilmesi mümkündür. Buna göre iflle ilgili ve yap›lan iflin önem ve geniflli¤i ile orant›l› ve seyahat amac›n›n gerektirdi¤i süreyle s›n›rl› seyahat ve ikamet giderleri saf› kazanc›n tespitinde has›lattan indirilebilir. Harcamalar›n belgelendirilmesi ve iflin icab›na uygun olmas› gereklidir. Bu çerçevede seyahat harcamalar› ile ilgili olarak Kanun’da belirtilen flartlar›n varl›¤›n› ispat sorumlulu¤u mükellefe aittir.

Bu genel prensipler çerçevesinde seyahate giden personelin seyahat esnas›ndaki yeme ve yatma giderlerinin belgelendirilmesi konusunda firmalar, gerçek gider usulü veya harc›rah usulünden birini tercih etme hakk›na sahiptirler. Ancak her iki usulün ayn› anda uygulanmas› mümkün de¤ildir. Yani hem seyahate giden personelin getirdi¤i fatura-

129

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

lar› kabul edip hem de harc›rah verilirse, bu harc›rah›n tamam› normal ücret ödemesi kabul edilerek stopaja tabi tutulur. Tek bir usulün uygulanmas› durumunda, seyahat süresini aflan günlere iliflkin masraflar yine özel bir harcama olarak nitelendirilmektedir.

KAYNAKÇA Divito¤lu, Cenk(1993). “Ticari Seyahat Giderleri” Yaklafl›m, (1993): 9 Sirküler Rapor, 2003/48 [çevrimiçi eriflim] www.senaymm.com bölümünden derlenmifltir.

Sirküler Rapor, 2006/118 [çevrimiçi eriflim] www.addenetim.com bölümünden derlenmifltir.

Sirküler Rapor, 2007/8 [çevrimiçi eriflim] www.vizyonymm.com.tr bölümünden derlenmifltir.

T.C. Yasalar 193 Say›l› Gelir Vergisi Kanunu. Ankara: Resmi Gazete T.C. Yasalar 5520 Say›l› Yeni Kurumlar Vergisi Kanunu. Ankara: Resmi Gazete T.C. Yasalar 6245 Say›l› Harc›rah Kanunu. Ankara: Resmi Gazete Toroslu, M. Vefa(1996). “Seyahat Giderleri ve Harc›rah Uygulamas›”, Mali Çözüm 35, (1996): 24 Ufuk, M. Tahir(2002). “Seyahat Giderleri” Yaklafl›m, (2002): 25

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

130

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

S‹GORTA ARACILARININ BANKA VE S‹GORTA MUAMELELER‹ VERG‹S‹ KARfiISINDAK‹ DURUMU l Zübeyir BAKMAZ *

G‹R‹fi Ülkemizdeki sigorta sözleflmelerini yapmaya yetkili sigorta flirketlerinin, Hazine Müsteflarl›¤›ndan faaliyet izni alma ve “anonim ortakl›k veya kooperatif” fleklinde örgütlenme zorunlulu¤u vard›r.

5684 say›l› Sigortac›l›k Kanunu’nun 2’inci maddesinde sigorta acentesi; “Ticari mümessil, ticarî vekil, sat›fl memuru veya müstahdem gibi tâbi bir s›fat› olmaks›z›n bir sözleflmeye dayanarak flirket muayyen bir yer veya bölge içinde daimî bir surette sigorta fli flmelerine arac›l›k etmeyi velerinin nam ve hesab›na sigorta sözleflm flirketleri ad›na yapmay› meslek edinen, sözleflya bunlar› sigorta fli menin akdinden önce haz›rl›k çal›flmalar›n› yürüten ve sözleflmenin uygulanmas› ile tazminat›n ödenmesinde yard›mc› olan kifli” olarak tan›mlanm›flt›r. Ayr›ca, Sigorta Acenteleri Yönetmeli¤i’nin 12’inci maddesinde “Sigortal› taraf›ndan yetkili acenteye yap›lan flirketine yap›lm›fl say›l›r” hükmü yer almaktad›r. Bu ödeme sigorta fli bilgilere göre sigorta acenteleri, “yetkili ve tali” acente olmak üzere afla¤›daki gibi ikiye ayr›lmaktad›r.

(A) tipi veya yetkili acente; Poliçe düzenleme ve prim toplama yetkisi bulunan acentelerdir. * Vergi Denetmeni

131

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

(B) tipi veya tali acente; Poliçe düzenleme ve prim toplama yetkisi bulunmayan acentelerdir Sigorta flirketlerinin yurt çap›ndaki temsilcileri olan yetkili sigorta acentelerinin Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) karfl›s›ndaki durumu uzun süreden beri tart›flmalara neden olmufltur. Yetkili acenteler ile Gelir ‹daresi aras›ndaki temel görüfl ayr›l›¤›, sigorta acentelerinin hukuki durumundan kaynaklanm›flt›r. Zira, 6802 say›l› Gider Vergileri Kanunu’nun 30’uncu maddesi uyar›nca “banka, sigorta flirketi veya banker” niteli¤ini tafl›mayan hiç bir gerçek ya da tüzel kifli BSMV mükellefi olamaz.1 Ancak Vergi ‹daresi günümüze kadar, BSMV mükelleflerinin kapsam›n› k›yas yaparak geniflletme e¤iliminde olmufltur. Bu k›yas sonucunda A tipi (yetkili) sigorta acenteleri, BSMV mükellefi kabul edilmifltir 2. Tali sigorta acenteleri ile sigorta brokerleri 3 ise, öteden beri BSMV’nin d›fl›nda kalm›flt›r.

K›yas yoluyla vergilendirme uygulamas›na, 5766 say›l› Kanun marifetiyle son verilmifltir. 5766 say›l› Kanunun 25’inci maddesiyle, 6802 say›l› Gider Vergileri Kanunu’nun 30, 31 ve 47’inci maddelerinde önemli de¤ifliklikler yap›lm›flt›r. Söz konusu de¤ifliklikler, 01.08.2008’den itibaren hüküm ifade etmeye bafllam›flt›r. Di¤er taraftan Gelir ‹daresi, son düzenlemelerle ilgili aç›klamalar›n yer ald›¤› 86 seri no.lu Gider Vergileri Genel Tebli¤i’ni de hayata geçirmifltir.

1 K›yas; “yasalarda düzenlenen belli bir hukuki durum ve iliflki için konulmufl hükümlerden yararlanarak, o durum ve iliflkiye benzeyen ve fakat yasalarda düzenlenmemifl bir durum ve iliflkiyi çözümleme yöntemi”dir.

2 17.03.2004 tarih ve 2 s›ra no.lu BSMV Sirkülerinde ve 29.12.2005 tarih ve 2005/1 s›ra no.lu BSMV ‹ç Genelgesinde yetkili sigorta acenteleri, BSMV mükellefi olarak say›lm›flt›r.

3 14.06.2007 tarihinde yürürlükten kald›r›lan 7397 say›l› Sigorta Murakabe Kanunu’nda “sigorta prodüktörü” kavram›na yer verilmiflti. Söz konusu Kanun yerine ihdas edilen 5684 say›l› Sigortac›l›k Kanununda ise, sigorta prodüktörü yerine “broker” kavram›na yer verilmifltir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

132

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

I. S‹GORTA ‹fiLEMLER‹NDE BSMV MÜKELLEF‹ 6802 say›l› Kanunun “Mükellef” yan bafll›kl› 30’uncu maddesinde öteden beri “banka ve sigorta muameleleri vergisini banka ve bankerlerle sigorta flirketleri öder” hükmü yer almaktayd›. Söz konusu madde hükmü 5766 say›l› Kanunun 25/a maddesiyle flu flekilde de¤ifltirilmifltir.

“Banka ve sigorta muameleleri vergisini banka ve bankerlerle sigorta flirketleri öder. Sigorta arac›lar› taraf›ndan yap›lan sigorta ifllemlerinde de verginin mükellefi sigorta flirketleridir.”

Sigorta arac›lar› kapsam›na “sigorta acente ve brokerleri 4 ” girmektedir (5684 say›l› Sigortac›l›k Kanunu md. 2). 6802 say›l› Kanunda de¤ifliklikler yapan 5766 say›l› Kanunun 25’inci maddesinin yürürlü¤e girmesinden önceki uygulamaya göre sigorta ifllemlerinde BSMV’nin mükellefi, sigorta flirketleri ile bu flirketler taraf›ndan sözleflme yapma veya prim tahsil etme yetkisi verilen yetkili sigorta acenteleriydi. Ancak 5766 say›l› Kanunla yap›lan de¤ifliklikler sonucunda, 01.08.2008 tarihinden itibaren (yetkili sigorta acenteleri ile sigorta acenteli¤i bulunan banka flubeleri taraf›ndan yap›lan sigorta ifllemleri de dahil olmak üzere) bütün sigorta ifllemlerinde BSMV’nin yegane mükellefi sigorta flirketleri olmufltur.

Netice olarak yetkili sigorta acentelerinin “k›yas” yoluyla BSMV mükellefi kabul edilmeleri dönemi, 01.08.2008 tarihinden geçerli olmak üzere son bulmufltur. Tali acente ve brokerler ise, öteden beri BSMV’nin d›fl›nda kalmaktayd›lar. Söz konusu husus, 6802 say›l› Kanun metnine tafl›nmak suretiyle pekifltirilmifltir.

4 Broker; Sigorta veya reasürans sözleflmesi yapt›rmak isteyenleri temsil ederek, bu sözleflmelerin yapt›r›laca¤› flirketlerin seçiminde tamamen tarafs›z ve ba¤›ms›z davranarak ve teminat almak isteyen kiflilerin hak ve menfaatlerini gözeterek sözleflmelerin akdinden önceki haz›rl›k çal›flmalar›n› yürütmeyi ve gerekti¤inde sözleflmelerin uygulanmas›nda veya tazminat›n tahsilinde yard›mc› olmay› meslek edinen kiflidir.

133

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

II. S‹GORTA ‹fiLEMLER‹NDE BSMV MATRAHI 5766 say›l› Kanun de¤iflikli¤ine kadar sigorta ifllemlerine ait BSMV matrah›, 6802 say›l› Kanunun 31’inci maddesinin 1’inci f›kras›nda yer alan “Banka ve sigorta muameleleri vergisinin matrah› 28’inci maddede yaz›l› paralar›n tutar›d›r” hükmüne göre belirlenmekteydi.

28’inci maddenin 1’inci f›kras›ndaysa; “Banka ve sigorta flirketlerinin 10.06.1985 tarihli ve 3226 say›l› Finansal Kiralama Kanununa göre yapt›klar› ifllemler hariç olmak üzere, her ne flekilde olursa olsun yapm›fl olduklar› bütün muameleler dolay›s›yla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesaben ald›klar› paralar banka ve sigorta muameleleri vergisine tabidir” ibaresi yer almaktad›r.

BSMV’de elde etme, “tahakkuk” esas›na ba¤lanm›flt›r. Di¤er bir ifadeyle sigorta poliçesinin düzenlenmifl olmas›, BSMV’nin do¤mas› için yeterlidir. Bu ba¤lamda, poliçede yer alan tutarlar›n tahsil edilip edilmemesinin bir önemi bulunmamaktad›r. Sigorta flirketleri ve bunlar›n acenteleri BSMV matrahlar›n› 28’inci madde kapsam›nda tespit ederlerken, madde metninde yer alan “hesaben” kavram›n›, sanki banka hesab›ym›fl gibi alg›lam›fllard›r. Söz konusu anlay›fl do¤rultusunda, poliçe düzenlenmesine ra¤men herhangi bir tahsilat yap›lmad›¤› gerekçesiyle, bu tutarlar›n BSMV matrah›na dahil edilmedi¤i durumlar olmufltur.

Bu yanl›fl anlamay› gidermek amac›yla, BSMV matrah›n›n düzenlendi¤i 31’inci maddeye (2’inci f›kradan sonra gelmek üzere) “Sigorta ifllemlerinde verginin matrah›, bu ifllem dolay›s›yla poliçede yer alan prim tutar›d›r. 4 Prim tutar›n›n hesab›nda, sigorta ifllemi dolay›s›yla komisyon ve benzeri adlarla sigorta arac›lar›na yap›lan ödemeler indirim konusu yap›lamaz” ibareli bir f›kra eklenmifltir(‹lave, 5766 say›l› Kanunun 25/b maddesiyle gerçeklefltirilmifltir).

5 Bir sigorta flirketinin organizasyonu alt›nda biraraya gelen sigortal›lar, gelecekteki hasarlar› karfl›lamak için sigorta flirketine “prim” ad› alt›nda ödeme yapmaktad›rlar. Prim tutar›na; hasarlar için yap›lacak ödemelerin yan› s›ra sigorta flirketinin iflletme masraflar›, kar›, vergiler, acente komisyonlar› gibi kalemler de dahildir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

134

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

Yap›lan de¤ifliklikle; 1. Sigorta ifllemlerinde BSMV aç›s›ndan elde etmenin “tahakkuk” esas›na göre belirlenece¤i di¤er bir anlat›mla sigorta poliçesinin düzenlenmesinin BSMV’nin do¤mas› için yeterli olaca¤› hususu, aç›k bir yasa hükmü olarak düzenlenmifltir. Bir ay içinde düzenlenen poliçelerde yer alan prim tutarlar› üzerinden % 5 oran›nda hesaplanan BSMV, sigorta flirketlerince izleyen ay›n 15’inci günü akflam›na kadar ilgili vergi dairesine beyan edilecek ve ayn› sürede ödenecektir.

2. Sigorta arac›lar› vermifl olduklar› arac›l›k hizmetleri karfl›l›¤›nda, sigorta flirketlerinden “komisyon” ad› alt›nda para almaktad›r. Söz konusu komisyon, müflteriden (sigortal›dan) tahsil edilen prim tutar› içerisinde yer almaktad›r. ‹flte bu noktada madde metnine eklenen “Prim tutar›n›n hesab›nda, sigorta ifllemi dolay›s›yla komisyon ve benzeri adlarla sigorta arac›lar›na yap›lan ödemeler indirim konusu yap›lamaz” hükmüyle; sigorta arac›lar›na ödenen komisyonlar›n BSMV matrah›ndan indirilmesi engellenmifltir.

Böylece müflterilerden tahsil edilen sigorta primleri içinde yer alan komisyon bedellerinin de BSMV matrah›na dahil oldu¤u hususu, herhangi bir ihtilafa yer vermeyecek flekilde netlefltirilmifltir. Di¤er bir ifadeyle yetkili sigorta acentelerinin BSMV mükellefiyetinden ç›kar›lmas›, sigorta flirketlerince sigorta arac›lar›na yap›lacak ödemelerin vergi matrah›ndan indirilmesi sonucunu do¤urmamaktad›r.

Sigorta iflleminin sözleflme yapma ve prim tahsil etme yetkisi bulunan veya bulunmayan banka flubesince yap›lmas› durumunda da, sözleflme veya poliçede yer alan prim tutar› üzerinden hesaplanan verginin sigorta flirketi taraf›ndan beyan edilerek ödenmesi gerekmektedir. Bu nedenle, (banka flubesince sigorta flirketinden al›nan komisyon tutarlar› dahil) prim tutar› üzerinden hesaplanan BSMV sigorta flirketince beyan edilerek ödenece¤inden bu komisyon tutarlar› ayr›ca vergiye tabi tutulmayacakt›r.

135

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

Sigorta ifllemlerinde, sigorta flirketleri taraf›ndan teminat alt›na al›nan risklere karfl›l›k poliçede gösterilen prim tutarlar› üzerinden BSMV hesaplanmaktad›r. Poliçede yer alan yang›n sigortas› vb. sigortalar dolay›s› ile al›nan prim tutarlar›n›n tamam› BSMV’nin matrah›n› oluflturmaktad›r. 2464 say›l› Belediye Gelirleri Kanunu uyar›nca yang›n sigortalar› dolay›s›yla al›nan prim tutar› üzerinden ayr›ca yang›n sigortas› vergisi hesaplanarak ödenmektedir. Buna göre yang›n sigortas›na iliflkin prim tutar› da dahil poliçede yer alan prim tutarlar› üzerinden BSMV hesaplanmas› nedeniyle, yang›n sigortas› vergisi üzerinden ayr›ca BSMV hesaplanmamas› gerekmektedir.

III. S‹GORTA ‹fiLEMLER‹NDE BSMV BEYANI VE ÖDENMES‹ 5766 say›l› Kanun de¤iflikli¤ine kadar 6802 say›l› Kanunun “Beyanname Verilme Zaman› ve Yeri” yan bafll›kl› 47’inci maddesinin (a) f›kras›nda “Her mükellef, bir ay içindeki vergiye tabi muamelelerini bir beyanname ile ertesi ay›n 15 inci günü akflam›na kadar ………….., banka ve sigorta hizmetleri vergisinde muamelelerin yap›ld›¤› yer vergi dairesine bildirmek mecburiyetindedir” hükmü yer almaktayd›. K›yas yoluyla BSMV mükellefi olan ve yurdun dört bir yan›nda “sigorta muamelesi” yapan yetkili sigorta acenteleri bugüne kadar, hizmet vergisi (sigorta muameleleri vergisi) beyannamesi düzenlemifller ve ba¤l› bulunduklar› yer vergi dairesine vermifllerdir.

Yetkili sigorta acentelerinin BSMV mükellefiyetine son verilmesi üzerine, hizmet vergisi beyannamesi verme yükümlülü¤ü art›k sigorta flirketlerine geçmifltir. Söz konusu de¤ifliklik, sigorta flirketlerinin yurdun dört bir yerindeki (sigorta ifllemlerinin yap›ld›¤› yer) vergi dairelerine “BSMV mükellefiyeti tesis ettirme ve bu dairelere hizmet vergisi beyannamesi verme” sonucunu do¤urmufltur. Uygulamada ortaya ç›kacak bu zorluk, 5766 say›l› Kanunun 25/c maddesiyle ortadan kald›r›lm›fl-

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

136

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

t›r. Söz konusu düzenlemeyle, 47’inci maddenin (a) f›kras›n›n sonuna “Sigorta muamelelerine iliflkin beyanname sigorta flirketlerinin kanuni veya ifl merkezlerinin bulundu¤u yer vergi dairesine verilir” hükmü eklenmifltir. Böylelikle, sigorta flirketleri büyük bir yükten kurtulmufltur.

Yukar›daki aç›klamalar uyar›nca sigorta flirketleri (A¤ustos/2008’den itibaren); yetkili sigorta acenteleri taraf›ndan yap›lan sigorta ifllemleri de dahil olmak üzere yapt›klar› ifllemlere iliflkin gider vergilerini, hizmet (sigorta muameleleri) vergisi beyannamesi ile izleyen ay›n 15’inci günü akflam›na kadar kanuni veya ifl merkezlerinin bulundu¤u yer vergi dairesine beyan ederek ayn› süre içinde ödeyeceklerdir.

Netice olarak sigorta flirketleri, tüm yurtta adlar›na tanzim edilen sigorta poliçeleri için her ay sadece bir tane sigorta muameleleri vergisi beyannamesi düzenleyecekler ve kurumlar vergisi yönünden ba¤l› bulunduklar› vergi dairesine vereceklerdir.

IV. S‹GORTA ARACILARINA VER‹LEN KOM‹SYONLAR 5766 say›l› Kanunun yürürlü¤e girmesinden itibaren yetkili sigorta acenteleri BSMV mükellefiyeti d›fl›na ç›kar›lmakta ve sigorta arac›lar› taraf›ndan yap›lan sigorta ifllemlerinde de verginin mükellefi sigorta flirketleri kabul edilmektedir.

Sigorta acenteli¤i bulunan banka flubeleri, sigorta acenteli¤i bulunan finansman flirketleri ile di¤er acentelerin sigorta ifllemleri dolay›s›yla alaca¤› komisyonlar prim tutar›na dahil oldu¤undan bu tutarlara iliflkin vergiler sigorta flirketlerince beyan edilerek ödenmektedir. Bu ba¤lamda, söz konusu komisyonlar üzerinden yetkili sigorta acenteleri ve sigorta acenteli¤i bulunan banka flubeleri ile finansman flirketleri taraf›ndan ayr›ca BSMV hesaplan›p beyan edilmeyecektir. Öte yandan, bankalar d›fl›ndaki yetkili sigorta acentelerinin BSMV

137

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

mükellefiyeti A¤ustos/2008 döneminden itibaren sona erece¤inden sigorta muamelelerine iliflkin olarak y›l sonlar›nda veya belli dönem aral›klar›nda sigorta flirketlerinden teflvik komisyonu ve benzer adlar alt›nda al›nan paralar üzerinden BSMV hesaplanmayacakt›r. Tali acente ve brokerlerin teflvik komisyonu ve benzer adlar alt›nda y›l sonlar›nda veya belli dönem aral›klar›nda sigorta flirketlerinden alacaklar› paralar da, eskiden oldu¤u gibi BSMV’nin d›fl›nda kalmaya devam edecektir.

Ancak, sigorta acenteli¤i bulunan banka flubeleri taraf›ndan sigorta flirketlerinden teflvik komisyonu ve benzer adlar alt›nda y›l sonlar›nda veya belli dönem aral›klar›nda al›nan paralar›n 6802 say›l› Gider Vergileri Kanunu’nun 28’inci maddesi hükmünce BSMV’ye tabi tutulmas› gerekmektedir. Teflvik komisyonu ve benzeri adlar alt›nda al›nan tutarlar, banka flubeleri taraf›ndan hizmet vergisi (banka muameleleri vergisi) beyannamesinin ilgili k›sm›na dahil edilmek suretiyle beyan edilecektir.

6802 say›l› Kanunun 29’uncu maddesi uyar›nca “BSMV’den istisna edilen sigorta ifllemleri dolay›s›yla al›nan paralar (komisyon ve benzeri adlarla al›nanlar dahil) üzerinden” BSMV hesaplanmamaktad›r. Bu durumda, yetkili veya tali acentelerle bu nitelikte olan banka flubeleri taraf›ndan (vergiden istisna edilen sigorta ifllemleri dolay›s›yla) komisyon ve benzeri adlarla al›nan paralar üzerinden vergi hesaplanmayacak ve beyan edilmeyecektir.

V. S‹GORTA ‹fiLEMLER‹NDE BELGE DÜZEN‹ Bilindi¤i üzere sigorta ifllemleri dolay›s›yla sigorta flirketleri ve acenteleri taraf›ndan düzenlenecek belgelere iliflkin aç›klamalar, 243 ve 246 seri no.lu VUK Genel Tebli¤leri’nde yer almaktad›r. Buna göre, sigorta acenteleri taraf›ndan sigorta flirketlerine sa¤lanan hizmetler nedeniyle ödenen komisyon bedelleri için sigorta flirketlerince sadece sigorta komisyon gider belgesi düzenlenmesi gerekmektedir. Ayr›ca acentelerce söz konusu bedeller için fatura düzenlenmeyecektir.

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

138

MAL‹

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

ÇÖZÜM

5766 say›l› Kanunla yap›lan de¤ifliklikler, yukar›da belirtilen belge düzeninin de¤iflmesini gerektirmemektedir. Bu nedenle, sigorta flirketlerince sigorta arac›lar›na ödenecek komisyonlar için sigorta komisyon gider belgesi uygulamas›na devam edilecektir.

243 ve 246 seri no.lu VUK Genel Tebli¤leri’nde; tali sigorta acentelerin yetkili sigorta acentelerinden elde ettikleri komisyonlar için düzenlenecek belgelerin neler oldu¤u konusuna yer verilmemifltir. Konuya iliflkin ilk düzenleme, 385 seri no.lu VUK Genel Tebli¤i’nde yap›lm›flt›r.

Buna göre; yetkili sigorta acenteleri 1 Eylül 2008’den itibaren tali acentelerine ödeyecekleri komisyon bedellerini, tanzim edecekleri “Sigorta Komisyon Gider Belgesi” ile tevsik edeceklerdir. Tali acenteler ise, ald›klar› bu bedeller için ayr›ca fatura düzenlemeyeceklerdir. Di¤er taraftan, sigorta arac›lar›n›n sigorta muameleleri d›fl›ndaki daimi veya ar›zi teslim ve hizmetleri için fatura düzenlemeleri gerekmektedir.

VI. ‹PTAL ED‹LEN S‹GORTA ‹fiLEMLER‹NDE BSMV UYGULAMASI 6802 say›l› Kanunun 31’inci maddesinin 5’inci f›kras›nda, iptal edilen sigorta ifllemlerine iliflkin BSMV uygulamas› düzenlenmifltir. Bu düzenleme uyar›nca, sigorta flirketleri iptal ettikleri sigorta muamelelerine iliflkin vergileri (yaln›zca iptal tarihinden sonraki döneme ait olan k›sm›), iptalin gerçekleflti¤i dönemde hesaplanan BSMV’den indirebilmektedir. Bu dönemde indirilemeyen vergiler, sonraki dönem beyannamelerinde indirim konusu yap›lmaktad›r.

Yetkili sigorta acenteleri taraf›ndan 01.08.2008 tarihinden önce düzenlenen ancak bu tarihten sonra iptal edilen sigorta ifllemlerine iliflkin vergiler (sigorta acentelerince beyan edilerek ödenmifl olmas› kayd›yla), sigorta flirketleri taraf›ndan iptalin gerçekleflti¤i dönemde hesaplanan vergiden indirim konusu yap›labilecektir. ‹ptalin gerçekleflti¤i dönemde hesaplanan vergiden sigorta flirketleri taraf›ndan indirim konu-

139

EYLÜL - EK‹M 2008

‹SMMMO YAYIN ORGANI

MAL‹

ÇÖZÜM

l HAKEMS‹Z YAZILAR Opinion Papers

su yap›lan ve yaln›zca iptal tarihinden sonraki döneme ait olan bu verginin, söz konusu ifllemleri yapan sigorta acentelerine ayr›ca red ve iadesinin yap›lamayaca¤› tabiidir.

SONUÇ Yetkili sigorta acentelerinin aç›k bir yasa hükmüne dayanmaks›z›n “k›yas” yoluyla BSMV yükümlüsü say›lmalar›, bugüne kadar bir çok soruna neden olmufltur. Vergi ‹daresinin bu uygulamas›, pek çok mükellef taraf›ndan yarg›ya tafl›nm›flt›r. 5766 say›l› “Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanunda ve Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Kanun” marifetiyle, yetkili sigorta acentelerinin k›yas yoluyla vergilendirilmesine (01.08.2008 tarihinden itibaren) son verilmifltir.

KAYNAKÇA T.C. Yasalar 5766 say›l› Kanun, Ankara: Resmi Gazete T.C. Yasalar (01.08.2008) 385 seri no.lu VUK Genel Tebli¤i.

Ankara: Resmi Gazete T.C. Yasalar (07.09.1995) 243 seri no.lu VUK Genel Tebli¤i.

Ankara: Resmi Gazete T.C. Yasalar (08.01.1996) 246 seri no.lu VUK Genel Tebli¤i.

Ankara: Resmi Gazete T.C. Yasalar (14.06.2007) 5684 say›l› Sigortac›l›k Kanunu.

Ankara: Resmi Gazete (26552 say›l›) T.C. Yasalar (17.03.2004) 2 s›ra no.lu BSMV Sirküleri. Ankara: Resmi Gazete T.C. Yasalar (23.07.1956) 6802 say›l› Gider Vergileri Kanunu, Ankara: Resmi Gazete (9362 say›l›) T.C. Yasalar (26.07.2008) 86 seri no.lu Gider Vergileri Genel Tebli¤i. Ankara: Resmi Gazete

‹SMMMO YAYIN ORGANI

EYLÜL - EK‹M 2008

140