VLIZ Vlaams Instituut voor de Zee

Onderzoeksschip RV Simon Stevin.

VLIZ

Vlaams Instituut voor de Zee

Het VLIZ is een organisatie waarvan de meeste duikers al wel gehoord zullen hebben. In Hippo 286 (nov./dec. 2021) kon je reeds lezen over de volledig vernieuwde campus in Oostende, maar wat doet het VLIZ eigenlijk? Die vraag stelden we aan de mensen van VLIZ zelf. Gezien de coronamaatregelen ten tijde van het tot stand komen van dit artikel, werd het grotendeels een digitaal vraag, -antwoord en e-mailgesprek. De antwoorden en de uitleg over de werking van het VLIZ verwerkten we in onderstaand artikel.

Het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) is een volledig autonoom instituut, dat wil zeggen dat het VLIZ ongebonden en neutraal is. Het instituut ondersteunt kust- en zeewetenschappelijk onderzoek in de breedste zin van het woord. Het is dus multidisciplinair en actief in alle mariene onderzoekdisciplines en dit voor alle geografische gebieden waar Vlaamse zeewetenschappers aan het werk zijn. Dat betekent uiteraard ook dat alle informatie die je via het VLIZ kunt krijgen, steeds wetenschappelijk onderbouwd is.

een beetje geschiedenis

Het VLIZ kent een lange geschiedenis. In zijn huidige vorm werd het opgericht in 1999, maar het werd vooraf gegaan door twee organisaties, namelijk het ZWI en het IZWO.

De echte pioniers waren er reeds voor het ZWI. In 1843 werden de eerste fundamenten gelegd. Professor zoölogie Pierre-Joseph Van Beneden bouwde in Oostende een marien onderzoeksstation. Hij deed dit volledig op eigen kosten in de oesterkwekerij van zijn schoonouders en hoe bescheiden het ook was, hij zorgde hiermee wel voor een wereldprimeur. Dit privé-initiatief kon 30 jaar lang floreren, maar daarna was het mooie liedje uit. Ondanks de uitstekende reputatie van het labo wereldwijd, had de toenmalige Belgische overheid weinig interesse om zeeonderzoek te subsidiëren. Verschillende pogingen om dit initiatief nieuw leven in te blazen, onder andere door Pierre-Josephs zoon Edouard Van Beneden, waren nooit een lang leven beschoren.

Pas in 1927 kon Gustave Gilson, niet toevallig een student van Pierre-Joseph, de overheid overtuigen van de noodzaak van een centrum voor marien onderzoek. Dat leidde tot de oprichting van de vzw Zeewetenschappelijk Instituut (ZWI). Het duurde echter nog tot 1937 vooraleer het ZWI erkend werd als instelling van openbaar nut. De middelen waren schaars en dat betekende dat de activiteiten waarop men zich kon toeleggen ook eerder beperkt waren. Tijdens die periode bestonden de activiteiten van het ZWI voornamelijk uit zeevisserijonderzoek, inventariseren van de fauna en flora van de Belgische kustwateren en statische controles van de visserij. Tussen 1940 en 1947 was er geen activiteit in het instituut. Dit

Foto: archief VLIZ.

Pierre-Joseph Van Beneden (1809-1894).

kwam voornamelijk door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, maar ook omdat men na 1944 geen geschikte opvolger vond voor Gilson. In de periode daarna bleef de strijd om financiële middelen zeer moeilijk en in 1967 viel het doek over het ZWI.

Drie jaar later, in 1970, werd de vzw Instituut voor Zeewetenschappelijk Onderzoek (IZWO) boven de doopvont gehouden. Dit keer met de steun van de toenmalige gouverneur van West-Vlaanderen en financiele middelen uit het Francquifonds en het Nationaal Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek. Hier werden de eerste echte fundamenten voor het huidige VLIZ gelegd. Het hoofddoel werd 'het aanmoedigen, coördineren en zichtbaar maken van het Belgische wetenschappelijk marien onderzoek'. Een doelstelling die we ook vandaag nog terugvinden bij het VLIZ. De organisatie van een groots internationaal congres, het '10th European Symposium on Marine Biology' zette het IZWO definitief op de wereldkaart. Na vele jaren van intens en degelijk onderzoek werd in 1999 uiteindelijk de vzw Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) opgericht die de taken van IZWO volledig overnam.

doelstellingen van het VLIZ

VLIZ hanteert zes strategische doelstellingen en hiervoor wordt verwezen naar de website vliz.be/nl/strategische-doelstellingen.

1. Het initiëren, ondersteunen, bevorderen en uitvoeren van innovatief en multidisciplinair marien onderzoek en dit ten dienste van, in samenwerking met of complementair aan de Vlaamse en internationale mariene onderzoeksgroepen. 2. Het bevorderen van de nationale en internationale uitstraling van het

Vlaams marien onderzoek. 3. Het fungeren als nationaal en internationaal aanspreekpunt op het gebied van het marien onderzoek. 4. Het bevorderen van de oceaangeletterdheid in Vlaanderen en van de visibiliteit van het marien onderzoek bij het grote publiek. 5. Het op maat aanreiken van wetenschappelijke data, informatie, kennis en inzichten aan de Vlaamse mariene onderzoeksgemeenschap, de blauwe economie en aan beleidsverantwoordelijken op het vlak van mariene aangelegenheden. 6. Het inzetten en beheren van grote mariene onderzoeksinfrastructuur, inclusief onderzoeksvaartuigen, een marien station en het Vlaams marien datacentrum.

activiteiten

Om deze doelstellingen te kunnen bereiken, concentreert het VLIZ zich op een aantal kernactiviteiten. Hoewel het woord 'kern' anders zou doen vermoeden, zijn die activiteiten toch zeer uitgebreid en divers. Ze allemaal opnoemen is niet de opzet van dit artikel en ook alle mogelijke projecten van het VLIZ opsommen, is onbegonnen werk. Voor ons lijken mij de activiteiten rond informatieverstrekking het meest interessant en het VLIZ gaat hierin ver.

We worden heel enthousiast uitgenodigd om de website en dan meer bepaalde de themapagina vliz.be/nl/VLIZ-themas te ontdekken. Alle verzamelde informatie en alle data die het VLIZ ooit heeft opgemaakt, is er terug te vinden. Ook als duiker kan je er uren al surfend en lezend doorbrengen. Wist je bijvoorbeeld dat er niet minder dan 142.870 wrakken zijn gelokaliseerd op de Belgische zeebodem? Naast het ondersteunen van allerlei onderzoeksactiviteiten voor professionelen, hebben veel van de activiteiten van het VLIZ uiteindelijk tot doel om het grote publiek te informeren en te sensibiliseren. In de eerste plaats zal communicatieverantwoordelijke Jan Seys ervoor zorgen dat de nationale en internationale pers regelmatig geüpdatet wordt over alle activiteiten en nieuwe onderzoeksresultaten via reguliere persberichten. Heb je echter een specifieke vraag of interesse waar je het antwoord niet (direct) op vindt op de algemene website van het VLIZ, dan zal hij je graag verder helpen en je in contact brengen met de juiste expert ter zake. Daarnaast brengt het VLIZ ook een eigen digitaal magazine uit: 'Testerep magazine'. Bij de meeste lezers zal deze benaming een belletje doen rinkelen als de benaming van het historische schiereiland Testerep, waar de oorsprong van het oude Oostende te vinden is. Ze maken wel graag historische verwijzingen, want ook het andere, reeds lang bestaande tijdschrift 'De Grote Rede' verwijst naar de geul ten noorden van Oostende. Dit tijdschrift verschijnt tweemaal per jaar en is sinds enkele jaren ook beschikbaar in een versie die makkelijk leest op mobiele toestellen. Jaarlijks organiseert het VLIZ een resem evenementen die niet zelden openstaan voor het brede publiek. Voor veel lezers van Hippocampus zal de jaarlijkse 'Grote Schelpenteldag' zeker bekend in de oren klinken. Tot slot worden ook de jongsten niet vergeten. Via 'PlaneetZee' (planeetzee.be) wil het VLIZ een hulpmiddel zijn voor het onderwijs om jongeren oceaangeletterd te maken. Hoewel VLIZ momenteel vooral mikt op het middelbaar onderwijs, staan ook initiatieven voor jongere kinderen op stapel. 

Foto: VLIZ - Karen Rappé.

Rifballen, Project Noordzee Observatorium.

Foto: VLIZ - Karen Rappé.

Duik boven het artificieel rif van de Thorntonbank.

Foto: Foto: Delphine Coates.

Duikers in de RIB Zeekat bij piloon C-power windmolen op de Thorntonbank.

Foto: Henk van der Meer.

Geofysisch onderzoek in het 'Verdronken land van Saeftinghe in de Westerschelde ism TNO-Delft.

WIM BOLLEIN