HEZKUNTZA ZIENTIFIKO HELBURUAK Kimikak inguratzen gaituela konturatu Elementu kimikoak identifikatu
MATERIALA Inkesta fitxa Taula periodikoa NOLA EGIN Inkesta bete eta taldeka komentatu. Taula periodikoa behatu eta Wolframio elementua aztertu. Jolastu: ▪ Elementu kimikoen izenak esan eta sinboloa aurkitu. ▪ Izena eman eta zenbaki atomikoa bilatu. ▪ Sinboloa esan eta taulan izena aurkitu
HEZKUNTZA ZIENTIFIKO HELBURUA Elementu kimikoak identifikatu. MATERIALA Margoak Taula periodikoa Elementu kimikoen fitxa
AKTIBITATEAK Egoera fisikoaren arabera (solido-likido-gasa), taulako elementuak margotu. Jolasen bidez elementuen sinboloak ikasi: - Izena eman eta zenbakia eta sinboloa esan - Sinboloa eman eta izena eta zenbakia bilatu. Elementuen fitxa egin.
ELEMENTUEN FITXA Aurkitu taulan elementu kimiko hauen izenak: SINBOLOA H Ca Ra Fe Al W Mg Cl Ni He U Cu Ag Au C Pb N P O S F I K Na Ti Cr Hg
IZENA Hidrogenoa Kaltzioa Radioa Burdina Aluminioa Wolframioa Magnesioa Kloroa Nikela Helioa Uranioa Kobrea Zilarra Urrea Karbonoa Beruna Nitrogenoa Fosforoa Oxigenoa Sufrea Fluorra Iodoa Potasioa Sodioa Titanioa Kromoa Merkurioa
* Hurrengo saiorako, elementu kimikoak agertzen diren produktuen etiketak ekarri etxetik.
HEZKUNTZA ZIENTIFIKO HELBURUAK Ohiko produktuen etiketetan elementu kimikoak identifikatu. Gure inguruko elementu kimikoak identifikatu.
MATERIALA
Etxetik ekarritako etiketak. Taula Etiketen fitxa Naturako substantzien fotokopia.
NOLA EGIN Etxetik ekarritako produktu desberdinen etiketak aztertu. Elementu horien izenak eta sinboloa idatzi. Naturako substantzien eraldaketak komentatu. .
HEZKUNTZA ZIENTIFIKO HELBURUA Molekulak nola osatzen diren ezagutu MATERIALA
Erretilua (1) Saiodiak (6) Koilaratxoak (6) Mahai gaineko sustantziak: likidoak eta solidoak Produktuen formulen fitxa
NOLA EGIN 1. Mahai handiaren gainean produktu solido eta likidoak daude. Matrazetan likido desberdinak eta kristalezko ontzietan, berriz, solidoak. Bakoitzak formula bat du idatzita eta zenbatuta daude. Talde bakoitzak sei saiodi dituen erretilu bat hartu. (erretiluan zenbakiak jarrita daude). 2. Ikasle arduraduna mahai handira hurbilduko da saiodi batekin eta han irakasleak pipeta emango dio produktua eskuratzeko. Pipeta matrazean sartu eta behatzez goiko zuloa estali (besterik ez). Likidoa pipetan jaso duenean, saiodian sartu eta behatza kendu. 3. Taldean, banan-banan likidoak behatu eta produktuen izenak eta, jakin ezkero, beren formulak idatzi. Hau substantzia bakoitzarekin errepikatu. PIPETATIK EZIN DA XURGATU. LIKIDOAK EZIN DIRA DASTATU, USAINDU BAKARRIK. 4. Ondoren solidoen behaketa egin. Solidoak diren produktuak kristalezko ontzietan daude. Taldeko arduraduna mahai handira hurbildu eta irakasleak produktuak banan-banan emango dizkio. Banatzeko koilaratxoak erabili (bat bakoitzeko). Hauetan ere zenbakiak jarrita daude. SOLIDOAK DASTA DAITEZKE. 5. Ariketa bukatzean ontziak garbitu eta apalean kokatu. 6. Behatutako produktuen izenak fitxan idatzi. (Irakaslearen laguntza izango duzue).
MOLEKULA BAT OSATZEKO ATOMOAK BEHAR DIRA
MOLEKULA
IZENA
H2 O2 CH4 CO2
Hidrogenoa Oxigenoa Metanoa Karbono dioxidoa
H2O H2 O2 NH3 NaClO HCH2 –COOH CH3 -CH2 –OH
Ura Ur oxigenatua 2 Amoniakoa 3 4 Sodio Hipokloritoa 5 Azetiko azidoa 6 Alkohola
Cl Na
1 Sodio Kloruroa (gatza)
1
NaHCO3 C12 H 22 O 11
2 Sodio bikarbonatoa 3 Azukrea C6 H12 O5 4 Almidoia C6 H8 O7 5 Zitriko Azidoa Al2 O3 - 2 Si O2- H2 O 6 Buztina
►Hurrengo saiorako honako materiala behar dugu (talde bakoitzeko): - Arrautza bat - Ozpina pote bat - Kristalezko potea tapaduna (arrautza sartzeko modukoa) - Jostunen metroa edo haria eta erregela.
HEZKUNTZA ZIENTIFIKO HELBURUA Metodo Zientifikoa errepasatu. Erreakzio fisiko eta kimikoen arteko bereizketa ezagutu. MATERIALA Arrautza, ozpina eta potea. Haria edo jostunen metroa Folio zuria. Metodo Zientifiko fitxa Propietate fisikoak eta kimikoak izenburua duen fitxa.
NOLA EGIN Metodo Zientifikoak dituen pauso guztiak jarraitzeko azalpena egin. Lehenengo esperimentua: Arrautzaren zirkunferentzia neurtu. Ondoren, arrautza potean sartu eta ozpinez bete. Poteari tapa jarri. Behatu eta Metodo Zientifikoaren lehenengo hiru pausoak osatu folio garbi batean. Potea gelara eraman eta astean zehar behatu.
HIPOTESIAK: - Ez zaio ezer gertatuko. - Azalaren kolorea aldatuko da, txuritu egingo da.
HEZKUNTZA ZIENTIFIKO HELBURUA
Erreakzio kimiko baten ondorioa ikusi.
1. ESPERIMENTUA: MATERIALA
Gelan duzuen potea. Haria edo jostunen metroa.(Arrautza neurtzeko) Metodo Zientifiko fitxa Folio zuria (aurreko saioan hasitakoa)
NOLA EGIN Aurreko esperimentuko arrautza behatu. Potetik atera, neurtu eta hipotesiak bete diren egiaztatu. Ondoren, aurreko saioan hasitako esperimentuaren fitxa osatu. Ondorioak atala osatu.
PAUSOZ - PAUSO:
Ozpina duen ontzi batean oilo arrautza bat sartu. Ontzia estali eta gelara eraman.Horrela utzi hurrengo saio arte.Noizbehinka begiradatxo bat bota ontziari zerbait gertatzen ote den behatzeko.
ZER GERTATU DA? Ozpina arrautza azala
gasa ( ateratzen diren burbuilak )
ura hautsa bat Azido azetikoa Kaltzio karbonatoa
Karbono
dioxidoa ura Kaltzio azetatoa HCH2COOH (C2 H3 O2)
Ca CO3
CO2 H2 O Ca
2
ONDORIOAK: Arrautzaren azala desagertu da erreakzioaren ondorioz. Arrautza tamainaz handitu da ura arrautzaren mintza finatik sartu egin delako.Prozesu honi OSMOSIA deitzen zaio. Arrautzak hasieran zuen tamaina berreskuratu du , azaletik aurretik sartutako ura atera delako. ( kanpoko eta barruko presioak berdindu arte aterako da likidoa)
2. ESPERIMENTUA: MATERIALA  Folio zuria  Oilasko hezurra, ozpina eta potea NOLA EGIN - Hezurraren gogortasuna konprobatu. - Oilasko hezurra potean sartu eta ozpinez bete. Potea itxi eta gelara eraman. Astean zehar behatu.
HIPOTESIAK Hezurraren kolorea aldatuko da. Hezurra bigunduko da.
ONDORIOAK Hezurra bigundu egin da eta goma bezala geratu da.
HEZKUNTZA ZIENTIFIKO HELBURUA Erreakzio kimiko baten ondorioz neutralizazioa frogatu. MATERIALA: Koilaratxoa Azido zitrikoa Sodio bikarbonatoa Ura Plastikozko 2 baso txiki Plastikozko poltsa. Ph- adierazleak NOLA EGIN: - 10ml ura + azido zitriko (koilaratxo erdia) nahastu eta ph-a neurtu. - 10ml ura + sodio bikarbonato (koilaratxo erdia) nahastu eta ph-a neurtu.. - Arreta handiz bi basoak plastikozko poltsan sartu, bertan dagoen haizea atera eta ondo itxi. - Behin barruan ditugula, nahastu, poltsa etengabe mugituz. Ondoren ph-a neurtu..
HIPOTESIAK Burbuilak aterako dira eta ontzitik aterako dira. ONDORIOAK: Erreakzio kimiko bat da. Azidoa + Basea = Neutroa
(Neutralizazio erreakzioa)
Bi produktuak erreakzionatzen hasi dira gasa askatuz poltsa erabat puztu arte. Erreakzio honetan agerian geratzen da erreakzioetan gertatzen den bero transferentzia. Kasu honetan poltsa hozten joan da, hau da, beroa xurgatzen du. Erreakzio endotermikoa da.