Alcumes (Nicknames)

O NOSO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL. UN PROXECTO ERASMUS+ DO IES DA POBRA DO CARAMINAL

Os Alcumes, un patrimonio cultural moi noso.

Actividade realizada polo alumnado de 1ยบ ESO, 2018-19.

O NOSO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL. UN PROXECTO ERASMUS+ DO IES DA POBRA DO CARAMINAL

OS ALCUMES, UN PATRIMONIO CULTURAL. _____________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________

Este cuadernillo é unha recopilación dos traballos elaborados polo alumnado de 1º ESO durante o curso 2018/19, dentro do proxecto Erasmus+ "OUR INMATERIAL HERITAGE. A VALUE FOR THE FUTURE", mais concretamente a actividade sobre "Os Alcumes, un patrimonio cultural moi noso".

Ao longo deste curso, diversos departamentos didácticos coordináronse para elaborar unha unidade didáctica mediante o método de Aprendizaxe Baseado en Proxectos.

Partindo dunha proposta da biblioteca pública da Pobra, o alumnado tivo que indagar nas súas familias acerca dos seus alcumes e a orixen dos mesmos.

Logo do traballo “de campo”, redactaron uns pequenos textos explicativos é, na clase de arte, imaxinaron como tería sido o seu escudo de armas.

Como broche final a esta iniciativa, participaron nunha exposición nos xardíns da Pobra, ao longo dun intenso fin de semana.

Ten sido unha interesantísima actividade, estruturada e compartida por varios departamentos.

Unha aprendizaxe intensa ao tempo que lúdica.

Participaron: Todo o alumnado de 1º ESO do Ies da Pobra do Caramiñal.

Departamento de lingua galega.

Departamento de arte.

Departamento de Historia.

Colaboraron: Equipo de Normalización da Lingua Galega.

Equipo de dinamización da Biblioteca.

Equipo Erasmus+ do Ies da Pobra do Caramiñal.

Coordinación da actividade: Mar Rodriguez Menéndez.

Coordinación do proxecto: J. Angel Vidal Triñanes.

______________________________________________________________________________________________ O NOSO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL. UN PROXECTO ERASMUS+ DO IES DA POBRA DO CARAMINAL

OS ALCUMES, UN PATRIMONIO CULTURAL. _____________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________

O alcume da nosa familia procede do nome das aldeas de Alborés de arriba e Alborés de abaixo. Probablemente data dos tempos do meu bisavó paterno. ______________________________________________________________________________________________ O NOSO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL. UN PROXECTO ERASMUS+ DO IES DA POBRA DO CARAMINAL

OS ALCUMES, UN PATRIMONIO CULTURAL. _____________________________________________________________________

O meu tataravó tiña unha “teña”, na que vendía barrils.

E de ahí que o chamaran “barrileiro”.

__________________________________________________________________________________________________________________

Osmeus tataravós ían á praia a buscar abono para as leiras.O Bocho é o nome dunha destas algas que se atopan na praia.Eles acarretaban o bocho en cestos de mimbre ata as leiras. ______________________________________________________________________________________________ O NOSO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL. UN PROXECTO ERASMUS+ DO IES DA POBRA DO CARAMINAL

OS ALCUMES, UN PATRIMONIO CULTURAL. _____________________________________________________________________

Este alcume débese a que era unha familia moi patosa.

__________________________________________________________________________________________________________________

O alcume é un topónimo, que procede do nome dunha aldea de Rianxo. ______________________________________________________________________________________________ O NOSO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL. UN PROXECTO ERASMUS+ DO IES DA POBRA DO CARAMINAL

OS ALCUMES, UN PATRIMONIO CULTURAL. _____________________________________________________________________

Xa que o meu bisavó amañaba os zapatos, pois á súa familia chamóuselle a da “Casa do zapateiro”.

__________________________________________________________________________________________________________________

O avó da miña bisavoa repartía as cartas dende Santiago nun carro de cabalos. ______________________________________________________________________________________________ O NOSO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL. UN PROXECTO ERASMUS+ DO IES DA POBRA DO CARAMINAL

OS ALCUMES, UN PATRIMONIO CULTURAL. _____________________________________________________________________

Ao meu bisavó gustáballe moito xogar á peonza cos seus amigos.

Cando eran nenos e saían da escola, de camiño á casa sempre ían polos camiños tirando a peonza, á cal eles lle chamaban peón, coma o do xadrez. Aínda que ao meu besavó lle gustaba moitoeste xogo, era bastante malo, e poucas veces o peón lle bailaba de punta, a maioría das veces bailáballe do revés, e por iso lle decían “baila de croa”.

Isto orixinou que ó meu bisavo lle puxeran o alcume de “croa”, e logo tamén a meu avó e a meu pai, tamén os coñecen por ese alcume.

__________________________________________________________________________________________________________________

A miña bisavoa queou orfa aos 17 anos e tivo que coidar dos seus irmáns pequenos. Ela levaba o nome de “Desamparados” pola Virxe dos Desamparados, pero a xente pensaba que era un apelativo por ser orfos. E así naceu o alcume. ______________________________________________________________________________________________ O NOSO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL. UN PROXECTO ERASMUS+ DO IES DA POBRA DO CARAMINAL

OS ALCUMES, UN PATRIMONIO CULTURAL. _____________________________________________________________________

Este alcume débese ao oficio do meu bisavó materno,daquela fai xa mais de 100 anos.

__________________________________________________________________________________________________________________

Dende xa fai varias xeracións que temos este alcume na familia. Supoñemos que por algún antepasado que tocase a gaita. ______________________________________________________________________________________________ O NOSO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL. UN PROXECTO ERASMUS+ DO IES DA POBRA DO CARAMINAL

OS ALCUMES, UN PATRIMONIO CULTURAL. _____________________________________________________________________

Os meus tataravós tiñan moitos instrumentos musicais gardados no baixo da súa casa. Entre eles gaitas, moitas panderetas, tambores, … Un día entraron a roubar e leváronse todo menos dúas gaitas, una pandereta e un tambor.

Como saleu no periódico, todo o mundo lle empezou a chamar así.

__________________________________________________________________________________________________________________

Ao meu bisavó gustábanlle moito os páxaros.

Un día atopou un gorrión ferido e coidouno, e logo segiu a coidar páxaros toda a súa vida. ______________________________________________________________________________________________ O NOSO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL. UN PROXECTO ERASMUS+ DO IES DA POBRA DO CARAMINAL

OS ALCUMES, UN PATRIMONIO CULTURAL. _____________________________________________________________________

O meu tataravó era moi gordo.

De ahí que aos seus fillos comenzáronlles a chamar “os do gordo”

__________________________________________________________________________________________________________________

O meu avó Valentín, cando se cabrea dí: “me cago en la leche”.

E claro, de leite … leiteiro. ______________________________________________________________________________________________ O NOSO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL. UN PROXECTO ERASMUS+ DO IES DA POBRA DO CARAMINAL

OS ALCUMES, UN PATRIMONIO CULTURAL. _____________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________ O NOSO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL. UN PROXECTO ERASMUS+ DO IES DA POBRA DO CARAMINAL

OS ALCUMES, UN PATRIMONIO CULTURAL. _____________________________________________________________________

Cando meu tataravó se mudou das Lobeiras para a Pobra, comezaron a chamarlle Manuel das Lobeiras.

Logo continuou co meu bisavó José das Lobeiras, co meu avó Juan de Lobeiras, meu pai Juan de Lobeiras e agora eu son Sofía de

__________________________________________________________________________________________________________________

Lobeiras.

Este alcume procede do apelido do meu bisavรณ. ______________________________________________________________________________________________ O NOSO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL. UN PROXECTO ERASMUS+ DO IES DA POBRA DO CARAMINAL

OS ALCUMES, UN PATRIMONIO CULTURAL. _____________________________________________________________________

Dende tempos de meus bisavós, que sempre tiñan a casa chea de nenos, a miña familia chámanse “os niñeiros”.

__________________________________________________________________________________________________________________

Os meus bisavós abriron unha panadería que logo herdou o meu avó, e así foi pasando de pais a fillos. ______________________________________________________________________________________________ O NOSO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL. UN PROXECTO ERASMUS+ DO IES DA POBRA DO CARAMINAL

OS ALCUMES, UN PATRIMONIO CULTURAL. _____________________________________________________________________

Este alcume tivo orixe con meu tio avó, xa que vivía nunha casa ao lado de onde vivían moitos parrulos.

__________________________________________________________________________________________________________________

A miña avoa, todo o mundo na aldea chamabaa “a pastoriza”,así que agora, toda a familia somos “os da pastoriza”.

______________________________________________________________________________________________ O NOSO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL. UN PROXECTO ERASMUS+ DO IES DA POBRA DO CARAMINAL

OS ALCUMES, UN PATRIMONIO CULTURAL. _____________________________________________________________________

Xa que o meu bisavรณ Pepe sempre estaba roendo no pan.

__________________________________________________________________________________________________________________

Dende tempos da miña tataravoa, houbo moitos pintores na miña familia.

______________________________________________________________________________________________ O NOSO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL. UN PROXECTO ERASMUS+ DO IES DA POBRA DO CARAMINAL

OS ALCUMES, UN PATRIMONIO CULTURAL. _____________________________________________________________________

No tempo de meu tataravó, aos homes baixiños chamábanlle “pitis”.

Como él era baixiño, agora na familia somos todos “pitisas” e “pitisos”.

__________________________________________________________________________________________________________________

Dende os tempos do bisavó da miña avoa Mª del Carmen, que sempre estaba a traballar no campo, a plantar ou a cultivar.

______________________________________________________________________________________________ O NOSO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL. UN PROXECTO ERASMUS+ DO IES DA POBRA DO CARAMINAL

OS ALCUMES, UN PATRIMONIO CULTURAL. _____________________________________________________________________

Débese a que meus tataravós, cando casaron, foron facer a casa ao lugar de Rosende.

__________________________________________________________________________________________________________________

Meu avó era pintor e usaba un rodillo para o seu traballo. Un día rompeulle o rulo e encheuse de pintura.

Dende aquela temos o alcume.

______________________________________________________________________________________________ O NOSO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL. UN PROXECTO ERASMUS+ DO IES DA POBRA DO CARAMINAL

OS ALCUMES, UN PATRIMONIO CULTURAL. _____________________________________________________________________

Xa dende fai moitas xeracións a nosa familia é “silvosa”, debido a que algún antepasado procedía dun lugar así chamado.

__________________________________________________________________________________________________________________

A miña aboa Juana, de pequena todos a chamaban Juanita, agás un irmán que non falaba ben e que, en lugar de Juanita, só sabía decir Taita. Dende aquela ninguén sabe siquera que o nome da miña avoa era Juana, todos a coñecen por “Taita”.

______________________________________________________________________________________________ O NOSO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL. UN PROXECTO ERASMUS+ DO IES DA POBRA DO CARAMINAL

OS ALCUMES, UN PATRIMONIO CULTURAL. _____________________________________________________________________

O alcume orixinouse co meu tataravó, que recollía o liño e despois procesábao ata obter un material parecido ao fío, que logo vendían.

__________________________________________________________________________________________________________________

Fai 40 anos, o meu bisavó abreu un bar chamado Bar Villanueva, e dende aquela chámannos así.

______________________________________________________________________________________________ O NOSO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL. UN PROXECTO ERASMUS+ DO IES DA POBRA DO CARAMINAL

OS ALCUMES, UN PATRIMONIO CULTURAL. _____________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________

Agradecementos: - A todo o alumnado de 1º ESO, polo seu talante participativo e as ganas con que abordaron esta actividade, e ás súas familias, pola colaboración imprescindible nesta actividade.

- Aos departamentos didácticos, polo seu esforzo en incorporar a actividade nas súas programacións de materia e de aula.

- Aos equipos Erasmus+, de ENLG e da Biblioteca, pola súa labor de apoio e organización.

- Á dirección do Ies Pobra do Caramiñal, por permitir e fomentar as actividades fora de aula, que ás veces tanto trastocan o funcionamento do centro.

- Á vicedirección, pola súa responsabilidade nas actividades extraescolares, programación e supervisión das mesmas.

- A todo o profesorado do instituto que, de unha ou outra maneira ve afectado o ritmo das súas clases, aínda non participando directamente nas actividades. Este é un proxecto conxunto do colexio e non se pode levar adiante sin o apoio de todos.

______________________________________________________________________________________________ O NOSO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL. UN PROXECTO ERASMUS+ DO IES DA POBRA DO CARAMINAL

OS ALCUMES, UN PATRIMONIO CULTURAL. _____________________________________________________________________